ບດສງລວມນະໂຍບາຍPolicy Brief No. 001/2018

ຂຽນໂດຍ:ແສງພະຈນ ສອນທະວໄຊ, ຄາພ ຜຍຍະວງ (ຕຽມ ປອ), ພນໄຊ ອງໄຊ (ປອ), ອຊາແບລ ເວເນລອນ (ປອ)

• ຢສປປ ລາວ, ຊາ ແມນມການເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍໂຕ ແລະ ເກບກຽວໂດຍຊາວກະສກອນຂະໜາດນອຍ. ຊາ ມທາແຮງໃນການປະ ກອບສວນເຂາໃນການຫດຜອນຄວາມທກຍາກ ແລະ ການພດທະນາຊນນະບດ.

• ເຖງວາຈະມພນທການປກຊາທກວາງຂວາງ, ແຕປະລມານຜນຜະລດ ແລະ ການສງອອກຊາ ແມນຍງຕາ.• ປະເທດລາວຍງສາມາດນາໃຊທາແຮງ ແລະ ເງອນໄຂທເອອອານວຍຕການຜະລດຊາພນສະເພາະ ແລະ ການຜະລດຊາແບບດງເດມ ເພອພດທະນາການຜະລດຊາທມຄນນະພາບສງ.

• ແຕຍງມຫາຍສງທາທາຍທຈະຕອງໄດຮບການພດທະນາ ຊງລວມມການປບປງຄນະພາບຢໃນສວນຊາຕາມຂນຕອນ ຕາງໆຂອງການ ຜະລດຊາ (ການເກບກຽວ, ການປງແຕງ ແລະ ການແປຮບ).

• ສງທສາຄນແມນຕອງໄດປບປງຄວາມສາມາດຂອງຊາວກະສກອນໃຫສາມາດບນລຜນສາເລດໄດຖາຫາກວາມ ການຈດການຕອງໂສ ມນຄາເພມທດ ເພອເຮດໃຫຊາວກະສກອນໄດຮບຜນປະໂຫຍດສງສດ ແລະ ໃຫພວກເຂາໄດພະຍາຍາມປບປງຄນນະພາບໃຫດຂນ ກວາເກາ.

• ເພອເຮດໃຫການຜະລດຊາຂະຫຍາຍຕວໄດດ ແລະ ຍນຍງ ຄວນສມໃສດານຊວດການເປນຢ ແລະ ຜນປະໂຫຍດຂອງຊາວກະສ ກອນຂະໜາດນອຍ, ການປະຕບດຕາມການຄາທເປນທາ, ສາງ ແລະ ປບປງສງອານວຍຄວາມສະດວກໃນການຜະລດຢທອງຖນ ແລະ ການກະຈາຍຕະຫາດໄປພອມໆກນ.

ຂຄວາມທສາຄນ

ຮບພາບໂດຍ: Andrew Barlett

ການຜະລດຊາ ຢ ສປປ ລາວ

ຕນຊາ ແມນມຕນກາເນດມາຈາກເຂດອາຊຕາເວນອອກ ແລະ ມ ສງ ຢງຢນວາ ປະຊາຊນຊາວຈນໄດດມຊາມາຕງແຕ ທດສະວດ ທ 2. ຢ ສປປລາວ, ມການຄາດການວາ ໄດມການປກ ແລະ ຊຂາຍຊາ ຢໃນຊວງສດຕະວດທ 7 (Earth Systems, 2016). ຊາປາ ແມນໄດລວມເອາຊາບຮານ ແລະ ປາທາມະຊາດ, ມນໄດ ມການເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວຢທາງພາກເໜອຂອງ ສປປ ລາວ ໄດຫາຍສດຕະວດແລວ(Marseille, 1990). ຢໃນຊວງປ 1920, ຊາວຝຣງ ໄດນາເອາຊາມາ ຈາກ ສສ ຫວຽດນາມ ມາປກຢເຂດ ພພຽງບລະເວນ ແລະ ຈດສນຄນນະພາບຂອງຊາ ປາທາມະຊາດທມາຈາກແຂວງຊຽງຂວາງ (Pedersen et al.,2016). ການ ພດທະນາ ການຜະລດຊາແບບການຄາໄດມການຢດສະງກລງຢໃນຊວງປ 1930 ຊງມຜນກະທບມາຈາກ ຂຕກລງທາງການ ຄາລະຫວາງປະເທດອງກດ ແລະ ປະເທດຝຣງໃນຂະນະທການ ຜະລດຊາແບບການຄາໄດຢດສະງກລງ, ການຜະລດຊາແບບດງ ເດມຍງໄດຮບການຮກສາໄວ, ເຖງວາມນຈະຍງເຫອພຽງແຕຂະ ໜາດນອຍ. ຢໃນຊວງປ 1990, ການຜະລດຊາໄດກບມາ ຟນຟ ອກຄງພາຍຫງທໄດມການນາໃຊ”ກນໄກເສດຖະກດການປຽນ ແປງ ໃໝ” ໃນປ 1985 ແລະ ບນດາບລສດຜະລດຊາກໄດມການ ພດທະນາ. ມາຮອດຊວງຕນປ 2000, ຄວາມຕອງການຊາຈາກ ຊາວຈນໄດກະຕນການຜະລດຊາອກຄງໃນຂະນະທມຄວາມຕອງ

ການຊາຫາຍຂນ, ການຜະລດ ຊາ ກໄດຮບການພດທະນາຢາງກວາງຂວາງ. ມາເຖງປະຈບນນ, ພນທການຜະລດຊາສວນໃຫຍແມນຢເຂດເນນສງພາກເໜອ.ແຂວງຜງສາລ ແລະ ຫວງພະບາງ ແມນມພນທປກຊາຫາຍກວາແຂວງອນໆໂດຍອງຕາມເນອທ ການຜະລດຊາ(ຕາຕະລາງ1). ພນທການຜະລດຊາຂະໜາດນອຍທພບເຫນຢໃນພນທອນໆແມນຍງບໄດຖກຈດສນໃຫເປນຢາງ ດເຊນ: ເມອງປາກຊອງ, ແຂວງ ຈາປາສກ) ຫ ເມອງແປກ, ແຂວງຊຽງຂວາງ.

ປດລອກບນຫາ ແລະ ເປດທາແຮງຂອງ ການຜະລດຊາ ຢໃນ ສປປ ລາວ

PolicyBrief_Lao.indd 1 20-Sep-18 9:47:08 AM

Policy Brief No. 001/2018

ປດລອກບນຫາ ແລະ ເປດທາແຮງຂອງການຜະລດຊາ ຢໃນ ສປປ ລາວNAFRI

ແຫງຂມນ: ສງລວມໂດຍ NAFRI ໂດຍອງຕາມຫາຍແຫງຂມນ.

ເຖງແມນວາພນທການຜະລດຊາຈະມຢາງຫວງຫາຍ, ປະລມານຜນຜະລດຊາ ຂອງ ສປປ ລາວ ຍງຕາຫາຍ ຖາທຽບໃສການຜະລດຊາຢໃນລະດບ ພາກພນ ແລະ ລະດບໂລກ. ໃນປ 2015, ປະເທດລາວສາມາດຜະລດຊາ ໄດພຽງແຕ 6,295 ໂຕນ ຕພນທການຜະລດທງໝດເກອບຮອດ 6,000 ເຮກຕາ. ໃນປ 2015, ສະເລຍຜນຜະລດ ໃບຊາສດ ທງຫມດ ແມນມພຽງແຕ 1,500 ກລ/ຮຕ, ຊງໃນນຜນຜະລດຊາ ທສງກວາໝ ແມນຢແຂວງອດມໄຊ 2,000 ກລ/ຮຕ (MAF, 2016). ຖາທຽບໃສຜນຜະລດຊາຂອງແຂວງຢນານ, ສປ ຈນ ແມນ 5,250 ກລ/ຮຕ (Boupha et al., 2010). ຜນຜະລດຊາ ກຽວພນກບຫາຍປດໃຈ ເຊນ: ສາຍພນຂອງຊາ, ຄວາມແຕກຕາງກນດານອາຍຂອງຕນຊາ, ລະດບ ຄວາມສງຈາກລະດບໜານາທະເລປານກາງ, ປະເພດ, ຄວາມໜາແໜນຂອງຕນຊາ ແລະ ວທການປກຊາ ເປນຕນແມນ: ການກະກຽມດນ, ການເກບໃບຊາ, ການຕດແຕງກງ, ການນາໃຊຝນ ແລະ ລະບບການຫດນາ. ບນດາຄວາມແຕກຕາງດງກາວ, ມນສາມາດອະທບາຍເຖງຮບ ແບບການຜະລດ ແລະ ປະເພດຊາ ທຫາກຫາຍຊງມຢໃນທວປະເທດ.

ຊຕາມທອງຖນ ການຄມຄອງການຜະລດ ເງອນໄຂທາງຕະຫາດ

Camellia sinensis var. assamica (ຄາເມວເລຍ ຊເນນຊດ ວາ ອາຊາມກາ) ແມນຊາໃບໃຫຍ ທພບເຫນຢປະເທດອນເດຍ, ພະມາ, ແຂວງ ຢນານ (ສປ ຈນ), ສປປ ລາວ ແລະ ສສ ຫວຽດນາມ, ຊງສວນໃຫຍແມນນາໄປປງແຕງເປນຊາ “ພເອ” ຢແຂວງຢນານ (ສປ ຈນ) ແລະ ຊາດາ ຢແຂວງອາຊາມ (ພະມາ).ຕນຊາປາທາມະຊາດ • ຊາທເປນສາຍພນທອງຖນ ແມນເກດຕາມທາມະຊາດຢຕາມປາທາ

ມະຊາດໃນຫາຍພນທຂອງເຂດເນນສງພາກເໜອ;• ໃນເກອບທກກລະນ, ຕນຊາ ແມນຖກຄມຄອງໂດຍຊມຊນ ຫ ອານາດການປກຄອງທອງຖນ;

• ຊາວກະສກອນເປນຄນເກບໃບຊາ; • ຖເປນຜນຜະລດກະສກາອນຊ ແລະ ສະອາດ

• ມຄວາມຕອງການຢໃນຕະຫາດສາກນ • ມຄວາມຕອງການຢໃນຕະຫາດ ສປ ຈນ • ມລາຄາສງ

ຕາຕະລາງ 2: ປະເພດຊາ

ການບລໂພກຊາຢພາຍໃນຂອງ ສປປ ລາວ ແມນໜອຍ ສວນຫາຍແມນສງອອກຕາງປະເທດ. ການຜະລດຊາ ແມນມທາແຮງທສາຄນສາລບ ການສງອອກ ຊງປະລມານການສງອອກໄດເພມຂນເຖງ 6 ເທາ ໃນລະຫວາງ ປ 2006 ຫາ 2012 (MAF, 2015). ໃນປະຈບນ ສປປ ລາວ ສງອອກຊາຂຽວ ແລະ ຊາດາ ໄປທະວບເອລບ ແລະ ຜນຜະລດເໝາຊາ “maocha“ ຈານວນຫາຍ ໄດຖກນາໄປປງແຕງເປນຊາພເອ “Pu’erh” ໂດຍໂຮງງານຜະລດຊາຂອງນກລງທນ ຄນຈນ. ຊາທສງອອກ ຈາກ ສປປ ລາວ ໄປ ສປ ຈນ ສວນໃຫຍແມນຊາທບທນປງແຕງ ຫ ປງແຕງພຽງເລກໜອຍ.

ການຜະລດຊາ ແມນຕດພນກບການດາລງຊວດ

ການຜະລດຊາ ຢ ສປປລາວ ແມນມຄວາມແຕກຕາງກບຫາຍປະ ເທດທມການຜະລດຫາຍທສດ(ເຊນ:ສລງກາ,ເຄນຢາແລະ ອນເດຍ) ຍອນວາຊາ ຢ ສປປລາວ ແມນປກ ແລະ ເກບກຽວໂດຍຊາວກະສກອນຂະໜາດນອຍ. ການເກບໃບຊາ ແມນຍງເປນແບບປະຖມປະຖານ ໂດຍບມການນາໃຊຝນ ແລະ ມການປງແຕງພຽງ ເລກໜອຍພາຍຫງການເກບກຽວ. ເຖງແມນວາ ຍງຂາດການປງ ແຕງຢເຂດພນທການຜະລດ, ແຕກຍງມຫາຍຜນການຄນຄວາທໄດສະແດງໃຫເຫນເຖງຜນກະທບທາງບວກດານເສດຖະກດຈາກ ການຜະລດຊາເພອປບປງຊວດການເປນຢຂອງຊາວກະສກອນ

ປະເພດຊາ ແລະ ຮບແບບການຜະລດ

ໃນ ສປປ ລາວ, ຊາ (Camellia Sinensis = ຄາເມວເລຍ ຊເນນຊດ) ມຢສອງປະເພດຫກ (ຕາຕະລາງ 2): (1) ຊາ Camellia sinensis varassamica = ຄາເມວເລຍ ຊເນນຊດວາອາຊາມກາ ແມນເປນ ປະເພດທມການແຜຂະຫຍາຍຫາຍທສດ,ຊງເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວ ໃນປາທາມະຊາດຢປາເຂດຮອນທາງເຂດເນນສງພາກເໜອລາວ ແລະ ສວນໃຫຍ ແມນຖກນາໄປປງແຕງເປນຊາ “ພເອ Pu’erh”; (2) ຊາ Camellia sinensis var. sinensis = ຄາເມວເລຍ ຊເນນຊດວາ. ຊເນນຊດແມນປະເພດຊາອກປະເພດໜງທຖກນາມາປກຢ ສປປ ລາວ

ໂດຍສະເພາະແມນຢສວນຊາຂອງນກລງທນຈນ(Pedersen et al.,2016). ຊາສອງປະເພດຫກນ ແມນຖກ ນາມາປງແຕງ ເປນຜນຜະລດຊາຫາຍປະເພດ(ຊາຂຽວ, ຊາດາ, ຊາອຫງ, ຊາພເອ ແລະ ຊາຂາວ). ມນບພຽງແຕແມນຄວາມແຕກຕາງກນທາງດານປະເພດຂອງຊາສອງຊະນດນ, ແຕມນຍງ ມຄວາມແຕກຕາງກນທາງດານເສດຖະກດທກຽວພນກບ ຄນະພາບຂອງດນທນາໃຊເຂາໃນການຜະລດຊາ.

ຂະໜາດນອຍ, ໃນຊມຊນ ເຂດຊນນະບດ, ຊນຊາດຊນເຜາ ແລະ ແມຍງ (Boupha, 2010; NUDP, 2015; Pedersen et al., 2016). ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ໂດຍທວໄປແລວແມນຍງມຄວາມກງວນກຽວກບລາຍຮບຈາກການຜະລດຊາເຊງມນມຄວາມຫຍງຍາກທເກດມາຈາກຄວາມແຕກຕາງທາງດານລາຄາ. ລາຄາຂອງຊາແມນຂນກບ:• ພນທການຜະລດຊາ; • ຄນນະພາບຂອງຕນຊາ (ຊງມການການດຈາກປະເພດຊາ, ພນທປກ (ຄວາມສງຈາກລະດບໜານາທະເລ ປານກາງ ແລະ ພມອາກາດ), ອາຍຂອງຕນຊາ ແລະ ໄລຍະເວລາການເກບກຽວ); • ໂອກາດທາງຕະຫາດໃນປະຈບນ; • ລະດບຄວາມເຂມຂນຂອງການແຂງຂນລະຫວາງບນດາຜຄາຂາຍ;

1 ຊາບຮານ ແລະ ຊາປາທາມະຊາດ ແມນສາຍພນດຽວກນ (Camellia sinensis var. assamica). ໃນຂະນະທຊາປາທາມະຊາດເຕບໃຫຍຂະຫຍາຍຕວຢໃນປາທາມະຊາດ, ຊາບຮານແມນຖກນາມາປກຢສວນຫາຍກວາ 100-400 ປຜານມາ. ຄວາມແຕກຕາງຫກ ລະຫວາງ ຊາປາທາມະຊາດ ແລະ ຊາບຮານແມນຕນຊາບຮານບໄດເກດຕາມທາມະ ຊາດ, ແຕຖກນາເອາເບຍ ຫລ ຕນນອຍ ມາປກຢສະໄໝກອນ (Smith, 2010). ສປປ ລາວ ອາດກາຍເປນບານເກດຂອງຊາປາທາມະຊາດ ທມພນທອນກວາງຂວາງ ທເກດຂນໂດຍທາມະຊາດ (ibidem).

ຕາຕະລາງ 1: ພນທການຜະລດຊາ (ເຮກຕາ) ຢແຕລະແຂວງ2

ແຂວງເນອທປກ

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ຜງສາລ 620 2,460 2,585 2,650 2,655 3,230 3,235 2,812 2,371

ອດມໄຊ 0 555 225 305 215 385 445 122 123

ຫວງພະບາງ 1,300 450 430 125 695 710 785 785 1,334

ຫວພນ 15 110 135 30 45 65 80 110 403

ໄຊຍະບລ 0 0 0 0 0 0 639 790 790

ຊຽງຂວາງ 0 0 0 0 0 120 135 290 291

ຈາປາສກ 220 220 285 285 285 460 460 458 458

ແຫງຂມນ: ກມປກຝງ, ແລະ ບນດາພະແນກກະສກາ ແລະ ປາໄມແຂວງ, 2018.

ຊຕາມທອງຖນ ການຄມຄອງການຜະລດ ເງອນໄຂທາງຕະຫາດ

ຊາປາທາມະຊາດ ທນາມາປກ ຢໃນສວນຊາ

• ຕນຊາຢໃນສວນ ແມນມາຈາກຊາປາທາມະຊາດ/ຊາບຮານ (ການເພາະປກຊາປາທາມະຊາດ);

• ການຂະຫຍາຍພນ ແລະ ການປກເບຍຊາ ຈາກຕນຊາປາທາມະຊາດ ຫ ຕນຊາບຮານ;

• ມການເຕບໂຕ ຢໃນສວນຕາມທາມະຊາດ;• ຄວາມສງຂອງລາຕນ ປະມານ 2-3 ແມດ, ຮກສາຮບຊງ ຕາມທາມະ ຊາດດວຍຕວມນເອງ;

• ມການເສຍ/ຖາງຫຍາດວຍມ;• ສວນຊາຖເປນຊບສມບດຂອງສວນບກຄນ ຫ ຄວເຮອນ.

• ມລາຄາສງກວາຊາທມາຈາກສວນຊາອດສາຫະກາ

• ລາຄາຕາກວາຊາປາທາມະຊາດ ທເກດເອງ ຫ ຊາບຮານ

• ຂາຍຕາມຕະຫາດສາກນ

ຊາບຮານ • ຕນຊາເກດຂນໂດຍການນາເອາເບຍຊາປາທາມະຊາດມາປກຢໃນ ສວນຊາໄດຫາຍກວາ 100 ປ ຜານມາ;

• ຕນຊາ ແມນໃຫຍ/ແກ ແລະ ປກກະຕມນຈະມຢຕາມເຂດປາດງດບ• ໃນເກອບທກກລະນ, ຕນຊາ ແມນໄດຮບການຄມຄອງ ໂດຍຊມ ຊນ/ອາ ນາດການປກຄອງທອງຖນ;• ຊາວກະສກອນເປນຜເກບໃບຊາເຊນດຽວກບເຄອງປາຂອງດງ• ຜນຜະລດຈາກທາມະຊາດ.

• ມລາຄາສງ• ມຄວາມຕອງການ ຈາກຕະຫາດສງ, ໂດຍສະເພາະແມນຕະຫາດຈນ

Camellia sinensis var. sinensis (ຄາເມວເລຍ ຊເນນຊດວາ ຊເນນຊດ). ເອນວາປະເພດຊາໃບນອຍ ໂດຍປກກະຕແມນພບເຫນ ຢ ສປ ຈນ ແລະ ຕາມພພຽງ ຢເຂດອາຊຕາເວນອອກສຽງໃຕ ສວນຫາຍແມນນາໄປປງແຕງເປນຊາຂຽວ ແລະ ຊາດາ ຢເຂດດາຈລງ (ປະເທດອນເດຍ).ສາຍພນດຽວກນທມາ ຈາກ ສປ ຈນ ແລະ ສສ ຫວຽດນາມ

• ຮບແບບການລງທນ ແມນການສາປະທານທດນ ຫ ສນຍາການຜະລດ ກະສກາ

• ພນທການຜະລດຊາ ແມນໄດຮບການຄມຄອງ ໂດຍ (1) ຄວເຮອນ, (2) ບລສດເອກະຊນ ພາຍໃນ ຫ ຕາງປະເທດ

• ມການຈາງງານກາມະກອນທອງຖນ ເພອເກບໃບຊາ• ມການນາໃຊຝນ• ເມດພນອາດມາຈາກປາທາມະຊາດ ແລະ ຈາກປະເທດໃກຄຽງ(ສປ ຈນ ແລະ ສສ ຫວຽດນາມ)

• ລາຄາຕາ • ຂາຍຕາມຕະຫາດພາຍໃນ ແລະ ຕາງປະເທດ

PolicyBrief_Lao.indd 2-3 20-Sep-18 9:47:09 AM

Policy Brief No. 001/2018

ປດລອກບນຫາ ແລະ ເປດທາແຮງຂອງການຜະລດຊາ ຢໃນ ສປປ ລາວNAFRI

ລະບດຮກສາ, ການເກບໃບຊາ ແລະ ການຄມຄອງການໃສຝນ. ເພອແກໄຂບນຫາກຽວກບຜນຜະລດ ແມນບຄວນຈາກດຢພຽງແຕ ດານເຕກນກ, ແຕຕອງໄດຄານງເຖງ: ສງຈງໃຈໃຫຊາວກະສກອນ ເພອປບປງຜນຜະລດ ແລະ ມຄວາມໝາຍຫຍງທເຂາເຈາຕອງໄດເຮດດງນນ(ເຊນ: ການເຂາເຖງສນເຊອຂອງເຂດຊນນະບດ, ເຂາ ເຖງເຕກນກວຊາການ ແລະ ແຫງຂມນດານການຕະຫາດ).

ຄວາມໝາຍສາຄນຂອງການພດທະນາການຜະລດຊາລາວ ລດຖະບານລາວ ມບດບາດທສາຄນໃນການພດທະນາການຜະລດຊາໃຫມຄວາມຍນຍງ ແລະ ສມບນແບບ. ຊງມນອາດຈະສາເລດໄດໂດຍການ ສາງເງອນໄຂໃຫມການປກສາຮວມມກນໃນການແກໄຂບນຫາລະຫວາງບນດາພາກສວນທກຽວຂອງ (ເຊນ: ຊາວກະສກອນ, ຜເກບຊ ໃບຊາ, ຜປງແຕງ, ນກລງທນ, ຜສງອອກ ແລະ ພາກລດ)ໃນມມມອງການການດວໄສທດ ແລະ ຍດທະສາດ (ການພດທະນາ, ການຕະຫາດ, ການສສານ)ຂອງການຜະລດຊາ ພາຍໃຕກອບການປກສາຫາລ, ການວດແທກທມຄວາມໝາຍ ສາຄນເພອຢງຢນວາຕອງໂສມນຄາເພມຂອງການຜະລດຊາແມນສາງ ຜນປະໂຫຍດໃຫແກຊາວກະສກອນຊງນອກຈາກປດໃຈອນໆກຄວນມ: ການສງເສມ ແລະ ການຕດຕາມຢາງມປະສດທພາບຂອງ ການເຮດສນຍາການຜະລດກະສກາລະຫວາງຊາວກະສກອນໃນຊມ ຊນຂອງ ພວກເຂາ ແລະ ກມຜຊ-ຂາຍຊາ; ການນາໃຊລະບຽບການທເຄງຄດ ແລະ ມປະສດທພາບສາລບການລງທນ ຕາງປະເທດຢໃນການຜະລດຊາ(ເພອຢງຢນວາຂະບວນການອະນມດການລງທນໄດຄານງເຖງຊວດການເປນຢແລະຜນປະໂຫຍດຂອງຊາວ

ກະສກອນຂະໜາດນອຍ); ການເກອດຫາມການຜກຂາດ;ການປກປອງກາມະສດທດນຂອງຊາວກະສກອນ. ວທການອນໆໃນການບງຄບໃຊລວມທງການສະໜບສະໜນຂອງຊາວກະສກອນໂດຍການໃຫບລການຊາວກະສກອນແລະການເຝກອບຮມໃຫແກຊາວກະສ ກອນ ແລະ ພະນກງານ (ພະແນກກະສກາ ແລະ ປາໄມແຂວງ, ຫອງການກະສກາ ແລະ ປາໄມເມອງ)ໃຫກາຍເປນຊຽວຊານດານ ຊາຜຜະລດຊາ ຄວນໄດຮບການລງທະບຽນ ແລະ ປະຕບດຕາມຄວາມຮຽກຮອງ ຕອງການຂນພນຖານເຊງລວມມການຈດບນທກແບບງາຍດາຍກຽວກບຕນກາເນດຂອງເມດພນ, ເບຍຊາ, ພະຍາດ, ຜນເກບກຽວ, ລາຄາ, ການຂາຍ ແລະ ຊຂອງຜຄາ-ຂາຍ. ເຫນວາຍງມພນທສາລບການສາງຕງໜວຍງານສະເພາະ ກຽວກບຊາເພອເກບກຽວປະສບການ, ສງເສມການແລກປຽນຂມນ, ລະດມແນວ ຄວາມຄດກຽວກບ ອານາຄດຂອງການຜະລດຊາ ແລະ ພາລະບດບາດຂອງແຕລະພາກສວນທກຽວຂອງໃນຮບແບບຂອງຍດທະສາດແຫງຊາດ. ໜວຍງານດງກາວຈະສາມາດສະແດງບດບາດທສາຄນໃນການກວດສອບກຽວກບຕະຫາດຊາສາກນ ແລະ ພດທະນາຍດ ທະສາດລວມເພອໃຫເກດຄວາມເພງພໃຈຂອງຕະຫາດ. ທາຍສດ,ໜວຍງານດງກາວຈະສາມາດຮບຜດຊອບທາງດານແນວຄວາມຄດກຽວກບການພດທະນາການຫມຫ(ປດໃຈຫກອນໜງທເຮດ ໃຫຕະຫາດພາກພນແລະຕະຫາດສາກນປະສບຜນສາເລດ)ແລະ ພດທະນາຄວາມສາມາດໃນການດງດດ ແລະ ກາໝາຍອນເປນ ສງທສາຄນສາລບຕະຫາດຕາງປະເທດເປນທຕງຂອງບນດາບລສດຮບຊຊາເພອໄປຫມຫເອງ ແລະ ສວນໃຫຍເປນບອນທມລະບຽບການທ ເຄງຄດໂດຍທຜະລດຕະພນອາຫານຕອງໄດມການຫມຫ.

ສງຈາເປນທຈະຕອງໄດຮບການພດທະນາ ສງຈາເປນທຈະຕອງໄດມການຄນຄວາປດໃຈການຜະລດ • ຍກສະມດຕະພາບແນວພນ ແລະ ແກນຊາ

• ຝນຊວະພາບ• ເຂາເຖງສນເຊອ

• ການການດ ແນວພນຊາຂອງລາວ • ການຄດເລອກແນວພນຊາ

ການຜະລດ • ການເຮດກະສກາທດ • ສງເສມເຕກນກການປກທດແທນ• ສງເສມການເຮດກະເສດສມ

• ການຕດຕ/ການຕນ ແລະ ຂະຫຍາຍພນ• ການໃຫສານອາຫານຕນຊາ • ການຄວບຄມສດຕພດ ແລະ ພະຍາດ

ການເກບກຽວ • ເຕກນກການເກບກຽວ • ເຕກນກພາຍຫງການເກບກຽວຊາ

ການປງແຕງ • ເຜຍແຜການປະຕບດການຜະລດທດ • ການວເຄາະຕນທນ-ຜນປະໂຫຍດ ຂອງ ເຕກນກການປງແຕງທມຢໃນປະຈບນ

ການຄວບຄມຄນະພາບ ແລະ ການຢງຢນ

• ມາດຕະຖານຂອງຊາຂນພນຖານຢໃນລະດບຊາດ• ລະບບຄວບຄມພາຍໃນ• ຝກອບຮມກຽວກບມາດຕະຖານ ແລະ ການຢງຢນ

• ການສງລວມ ແລະ ວເຄາະ ມາດຕະຖານ ດານຄນນະພາບຂອງຊາ ທມຢປະຈບນ

ການແຈກຢາຍແລະ ການຕະຫາດ

• ຄວາມຮດານການຕະຫາດ• ລະບບມາດຕະຖານ ແລະ ການຢງຢນທເຂມແຂງ• ການຍອມຮບດານຄນນະພາບ (ໜງເມອງໜງຜະລດ ຕະພນ, ແຫງກາເນດສນຄາ)

• ກາໝາຍສນຄາ ແລະ ຄວາມສາມາດໃນການຕດຕາມ• ການໂຄສະນາສນຄາ• ການປບປງຖະໜນຫນທາງ• ເງອນໄຂກຽວກບການຄາເປນທາ• ຄມຄອງການສາປະທານຢາງເຄງຄດ

• ການວເຄາະທາງການຕະຫາດຢາງລະອຽດ ສາລບແຕລະປະເພດຊາ

ຕອງໂສມນຄາ • ປບປງການປະສານງານ ລະຫວາງ ພາກສວນກຽວ ຂອງຢຕາມຕອງໂສ• ສາງເຄອຂາຍການຮຽນຮກຽວກບຊາ• ການແລກປຽນຂມນຂາວສານ

• ການວເຄາະສມທຽບ ລະຫວາງຮບແບບ ທາງເລອກ (ຈດ, ສນຍາ, ສາປະທານ)

• ການເກບຂມນດານຜນຜະລດ ແລະ ລາຄາ• ການວເຄາະຕອງໂສການຂນສງຈາກສວນ ຊາ ຮອດຊາຍແດນ ແລະ ຜບລໂພກ

ໝາຍເຫດ: ໂຕໜງສສເຫອງ ແລະ ເຂມ, ແມນຄວາມຕອງການຮບດວນ ເຊງຕອງໄດແກໄຂ. ສວນຕວໜງສສຂາວ ແມນຂອນຂາງເປນຄວາມຕອງການໄລຍະຍາວ. ແຫງຂມນ: NAFRI.

ໂອກາດ ແລະ ສງທາທາຍ ສາລບການພດທະນາ ການຜະລດຊາ ຢ ສປປ ລາວຊາທຜະລດຢ ສປປ ລາວ ຖວາມທາແຮງທາງການຕະຫາດສງ ຊງເນອງມາຈາກ: ມເງອນໄຂທດຕການຜະລດ(ເຊນ: ອາກາດ,ຄນະພາບຂອງດນ, ແລະ ລະດບຄວາມສງ) ແລະ ມການນາໃຊຝນໜອຍທສດ ໂດຍສະເພາະແມນປະເພດຊາປາທາມະຊາດ ແລະ ຊາບຮານ. ສງເຫານເຮດໃຫປະເທດ ລາວໄດປຽບທາງດານການຜະລດຊາອນຊ ສາລບຕະຫາດສນຄາເອກະລກຊງຜຜະລດຄວນໄດຮບການຢງຢນທາງດານຄນນະພາບ. ໃນນ, ສປປລາວ ກມມາດຕະຖານກະສກາອນຊ ແລະ ອງການທ ອອກໃບຢງຢນພາຍໃນ (Kousonsavath et al., 2018) ສາລບຕະຫາດພາຍໃນ. ການຢງຢນການຄາເປນທາຈະສາມາດສາງໂອກາດເພມຂນໃຫແກຊາວກະສກອນຜຜະລດຊາໃຫກາຍເປນການສາງຕງສະຫະກອນ ຫ ອງການຈດຕງຊາວກະສກອນ ໂດຍສະເພາະແມນກາໝາຍທາງດານການຄາເປນທາແມນເລງໃສຊາວກະສກອນຂະໜາດນອຍຫາຍກວາຜລງທນຂະໜາດໃຫຍ(ເຊນ: ສນຍາລກຜຜະລດຂະໜາດນອຍຫ SPP) ທາຍສດ, ແມນປະສມຜນສາເລດໃນການສາງຄວາມ ເຊອໜນທາງດານຄນະພາບເຊນ: ກາໝາຍຜະລດຕະພນຊາສະເພາະ; ການລເລມເຄອງໝາຍໜງເມອງໜງຜະລດຕະພນ(ODOP) ຫ ການຢງຢນຖນກາເນດຂອງສນຄາເພອສງເສມທາງດານວດທະນາທາຂອງປະເທດຕການຜະລດຊາ ແລະ ຄວາມເປນ ເອກະລກຂອງຕນຊາຊງ ເປນອນໜງອນດຽວກບພາບພດຂອງປະເທດຊາດທມຊວະນາໆພນ ແລະ ທດສະນຍະພາບທສວຍງາມຂອງປະເທດລາວ. ໃນກລະນຂອງການຢງຢນຖນກາເນດຂອງສນຄາ, ມນໝາຍເຖງການຢງຢນທາງປະຫວດສາດ ແລະ ຄວາມເຊອມສານລະຫວາງຕນກາເນດ ແລະ ຜະລດຕະພນ. ການສາງກດຈະກາດານການທອງທຽວທາມະຊາດສາມາດສງເສມຊາລາວ ແລະ ກາມະວທການຜະລດທເປນເອກະລກ, ແລະ ການມສວນຮວມຂອງຊາວກະສກອນຢໃນຂະບວນການຜະລດຊາ. ເຖງວາສປປລາວຈະມພນທການ ຜະລດຊາທກວາງຂວາງຊາວກະສກອນຫາຍຄນກຍງໄດຮບຜນປະໂຫຍດໜອຍທສດຈາກການຜະລດຊາ ເຊນດຽວກນກບການສາງມນຄາເພມພາຍໃນ. ຜນຜະລດຊາເກອບ

ທງໝດແມນສງໄປຂາຍຢສປຈນ, ຊງມນບເປນເລອງທແປກໃຈທ ຄນຈນແມນມຄວາມສາຄນໃນການປງແຕງ ແລະ ການຄາ-ຂາຍ ຊາ.ອນນອາດຈະຖວາເປນໂອກາດອນໃຫຍຫວງ,ໂຮງງານຂະໜາດ ນອຍຂອງຄນຈນທມຈານວນຫວງຫາຍຊງສາມາດຮບປະກນການເຂາເຖງຕະຫາດຈນທລາລວຍໄດຢາງສະໝາສະເໝເຖງຢາງໃດກຕາມ, ມນອາດຈະສາງຄວາມກງວນຖາວາສວນແບງທສາຄນຈາກການສາງມນຄາເພມໄປຕກຢຂອດຂອງການປງແຕງເຊງເປນຂອດແລະ ຂະບວນການດງກາວບໄດຢໃນ ສປປລາວ. ອກບນຫາໜງທອາດຈະເກດຂນຖາມຜຄາ ຫ ໂຮງງານຂອງຊາວຕາງປະເທດແຂງຂນກບ (ຫ ວາອາດຈະຖວງດງການພດທະນາ) ສະຫະກອນ\ຜປງແຕງ\ພາຍໃນທຕອງການຊໃບຊາຈາກຊາວກະສກອນຕະຫອດປເພອສະໜອງໃຫຕະຫາດທາງເລອກອນ. ດງນນ, ຈງມຄວາມຈາ ເປນທຈະຕອງພຈາລະນາຢາງລະອຽດວາ ຄວນຈດວາງລະບຽບຕອງໂສມນຄາຄແນວໃດ ເພອເປນທາງເລອກໃຫແກຮບແບບທມຢໃນປະຈບນ ແລະ ຮບປະກນການເຂາເຖງຕະລາດ ສາລບທກຄນ. ກຽວກບການສາງມນຄາເພມ, ຄວາມສາມາດໃນການຜະລດຊາ ໃຫມຄນະພາບສງຖວາ ເປນສງທາທາຍອກອນໜງເຊນດຽວກນກບການຂາດມາດຕະຖານທເໝາະສມ ແລະ ການພດທະນາທກສະຂອງຊາວກະສກອນເພອໃຫຖກຕອງຕາມມາດຕະຖານຂອງ ຕະຫາດກຍງຊກຊາ.ໃນຂະນະທການຢງຢນຜນຜະລດກະສກາອນຊ ຫ ການຄາເປນທາມຄວາມຄບໜາ, ຄວາມສາມາດ ຂອງຊາວກະສກອນໃນການປະຕບດຕາມລະບຽບການທເຄງຄດ ແລະ ເກບ ກາຂມນຢໃນຂະບວນການຜະລດຍງ ເປນສງທາທາຍ, ແຕຍງບທນເວາເຖງຄາໃຊຈາຍຂອງການຢງຢນເພອໃຫສາມາດເຂາເຖງຕະຫາດຕາງປະເທດ. ການຝກອບຮມ ໃຫຊາວກະສກອນເພອສາງຄວາມເຂາໃຈກຽວ ກບບນດາມາດຕະຖານດງກາວ ແມນມຄວາມຈາເປນທສດ. ລະບບການຕດຕາມກວດກາຢາງເຂມງວດ ແມນມຄວາມຈາເປນເພອຮບປະກນວາຊາທມເຄອງໝາຍກະສກາອນຊຕອງປາດສະຈາກສານເຄມ ແລະ ການສາງຕງສະຫະກອນຄວນໄດຮບການສງເສມເພອການຄາເປນທາເປນອກທາງເລອກໜງ.ສດທາຍນ,ຜນຜະລດຊາທຕກຕາແມນສາມາດປບປງໄດໂດຍການສມໃສປບປງການຄມຄອງສວນຊາທເໝາະສມ, ເຕກນກການບວ

ແຫງຂມນ: CCL, Helvetas.

ຕາຕະລາງ 3: ຄວາມແຕກຕາງທາງດານລາຄາຕະຫອດປ

ຫວໜວຍ: ກບ/ກໂລ ແຂວງຜງສາລ ແຂວງຊຽງຂວາງ ແຂວງອດມໄຊ

ໃບແຫງ

ເດອນມນາລະດຝນ

150,000-300,00080,000-150,000 250,000-600,000

100,000-200,000

150,000-350,000100,000-200,000

ໃບຂຽວ

ເດອນມນາລະດຝນ

25,000-60,0005,000-15,000

25,00010,000-15,000

25,00020,000

ແຫງຂມນ: Helvetas.

• ຄນນະພາບໃນການປງແຕງ; • ອານາດໃນການຕລອງຂອງຊາວກະສກອນ. ໂດຍທວໄປລາຄາແມນແຕກຕາງກນຫາຍລະຫວາງລະດແລງ ແລະລະດຝນ. ຮບທ 1 ສະແດງໃຫເຫນວາລາຄາອາດມຄວາມແຕກຕາງກນຫາຍຢພາຍໃນແຂວງດຽວກນ. ຕວຢາງ ຢແຂວງຜງສາລ,ລາຄາ ຊາໃບແຫງທຂາຍຢໃນເດອນມນາແມນມລາຄາສງທສດ(700,000-800,000ກບ/ກໂລ ຢໃນກລະນ (ກ) ແລະ 150,000-300,000

ກບ/ກໂລຢໃນກລະນ (ຂ) ໃນຂະນະທ ຊາມລາຄາຕາທສດຢໃນ ຊວງລະດຝນ (150,000-200,000 ກບ/ກໂລ ແລະ 80,000-150,000 ກບ/ກໂລ).ໃນຊວງລະດແລງລາຄາແມນມຄວາມແຕກຕາງກນຫາຍກວາຊວງລະດຝນ. ສວນຊາປກແຫງມລາຄາຕາກວາ: ຊາໃບແຫງແມນຂາຍໄດພຽງແຕ 60,000-80,000ກບ/ກໂລ ຢໃນເດອນ ມນາ ແລະ 3,000-5,000 ກບ/ກໂລຢໃນຊວງລະດຝນ.

ລາຄາ ແມນມຄວາມແຕກໂຕນກນຫາຍ ເມອສມທຽບລະຫວາງ ແຂວງໜງກບແຂວງອນໆ ໂດຍສະເພາະແມນຢໃນຊວງລະ ດແລງ (ຕາຕະລາງ 3).

PolicyBrief_Lao.indd 4-5 20-Sep-18 9:47:09 AM

Policy Brief No. 001/2018

ປດລອກບນຫາ ແລະ ເປດທາແຮງຂອງການຜະລດຊາ ຢໃນ ສປປ ລາວNAFRI

ເອກະສານອາງອງ

Agro-biodiversity Project (2016). Phou San Wild Tea Xieng Khouang Province: From Early Days to Current Production and Market Development, Vientiane: GEF, FAO, UNDP, 45 p.

Boupha, Thipaving, Damrong Phongduangsy, Khamphou Phouyyavong, Viengkham Sodahack, Thongleck Xiong and Adam Folkard (2012). Phongsaly Tea Mountain Study Report, Vientiane: Care, SDC, 14 p.

CCL (2017). The forest tea – A sustainable livelihood for the upland families of Nyot Ou district. https://ccl.exposure.co/the-forest-tea (Last accessed in March 2018).

CCL (2017). Tea value chain assessment in Nyot Ou district, Phongsaly Province, Field Mission Report.

COPE (2014). Tea Value Chain Stakeholders’ Workshop. Workshop Report. HELVETAS Swiss Intercooperation.

Earth Systems (2016). Sustainable Development of the Lao Tea Sector. Industry Position Paper. MRLG.

Ligne L.D. (2015). Participatory Value Chain Analysis of Organic Tea in Laos. Marseille, A.J.E. (1990). “Les Origines du Thé Shan à Pointes Blanches de Bao Loc. (Haute

Donai) Sud-Vietnam”, Péninsule, 21(20):99-117.NAFRI & NAFES (2011). Tea sector development in northern Laos wild tea feasibility and

design study. Final Report. SDC. NAFRI & NAFES (2011). Viengxai Tea Mountain. Study Report, Vientiane: SDC.NAFRI & NAFES (2011). Peak Tea Mountain. Study Report, Vientiane: SDC.Smith, D. (2010) Assessment of the Yunnan Market for Lao Forest Tea, Vientiane: NAFRI,

URDP, CIAT Asia and Care International, 40 p.Soutthavilay, B. and B. Khensabab (2015). Tea Production and its Impact on Household’s

Income to Tea Farming Households in Phongsaly Province, Laos. Vientiane: NUDP, 38 p.

NAFRI (2009). Developing Tea in Muang Moeng, Bokeo Province. Vientiane: URDP Field Report #0901, 11 p.

SSSJ (2015). Progress on supporting tea commercialization in Xaysathan & Pakbeng. Summary report.

Wu Y., Chanhda, Zhang X., Yoshida A and Wu C.: Tea industry development and land utilization along the China-Laos border: A case study of Komen Village in Laos.

Swiss Agency for Development and Cooperation (SDC)

ຄາຂອບໃຈ

ບນຖອງ ບວຫອມ (ປອ), ຈນຜະສກ ຕານທະພອນ, Michael Victor, Andrew Bartlett, Tony Zola, Anthony Gueguen, Gaylord Robin, Morgane Cournarie, ນພາພອນ ນາມປນຍາ.

ຂມນການຕດຕ

ທ. ຄາພ ຜຍຍະວງ (ຕຽມ ປອ)ສະຖາບນຄນຄວາກະສກາ, ປາໄມ ແລະ ພດທະນາຂນນະບດ (NAFRI)ກະຊວງກະສກາ ແລະ ປາໄມ (MAF)ອແມວ: khamphou_p@hotmail.com ເບໂທ: +856 20 22211712ຕໄປສະນ: 10896

ທ. ພນໄຊ ອງໄຊ (ປອ)ກມນະໂຍບາຍ ແລະ ນຕກາ ກະຊວງກະສກາ ແລະ ປາໄມ (MAF)ອແມວ: phanxay.i@gmail.com ເບໂທ: +856 21 417198ຕໄປສະນ: 811

ພາກສວນສະໜບສະໜນຫກ ຢໃນການຜະລດຊາລາ

ໂຄງການພດທະນາLao Upland Rural Advisory Services (LURAS), The Agro-Biodiversity Initiative (TABI), Sum Son Seun Jai (SSSJ), Northern Uplands Development Programme (NUDP) - Eco-friendly intensification and climate resilient agricultural system (EFICAS)

ຄຮວມພດທະນາEuropean Union (EU), Food and Agriculture Organization (FAO), Swiss Development Cooperation (SDC), United Nations Development Program (UNDP), Agence Français pour le Développement (AFD), Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ), Stichting Nederlandse Vrijwilligers (SNV), International Fund for Agricultural Development (IFAD), Agronomes et Vétérinaires Sans Frontières (AVSF), CARE, Helvetas, OXFAM, Comité de Coopération avec le Laos (CCL), Centre de coopération internationale en Recherche Agronomique pour le Développement (CIRAD).

PolicyBrief_Lao.indd 6 20-Sep-18 9:47:09 AM