Adığ ' e Latin Alfabe

transcript

AdığAdığ'e Latin e Latin AlfabeAlfabe

www.danef.comwww.danef.com

LATİN ALFABE & ADIĞ'E SÖZLÜK

*** 19150 Kelime seslendirmeli ***

LATIN ALPHABET & ADIĞ'E DICTIONARY

*** 19150 Words their pronunciations ***

LATİN ALFABE & ADIĞ'E GUŞEIL'E

*** 19150 guşeım make yétığev ***

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

A B C C' Ç D DZ E É F G Ğ Ğ' H

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

H' I İ J K K' L L' M N O Ö P P'

29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42

Q R S Ş T T' TS TS' U Ü V X Y Z

H a r f x e rH a r f x e r

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

E C DZ Ğ' H' K' L' P' Q T ' TS TS' X

E k A d ı ğE k A d ı ğ' e H a r f l e re H a r f l e r

Be çok

Pe Burun

Ne Göz

Ke Mezar

Kullanım oranı: % 1 4.75

Ccapse

CA Cale Delikanlı

CE Cehı Uzun

CÉ Zıcéğean Kaçırmak

CI Cımaf Kış

Cİ Ciğun Eşlik etmek

Kullanım oranı: % 1.89

DZxedzaqo

DZA Xedzaqo Er

DZE Dze Ordu

DZÉ ?

DZI Dzıvo Çuval

DZİ Zıdédziyé

DZÖ ?

DZÜ ?

Ğ'ğ'ın

Ğ'A Çığ'ay Çıra

Ğ'E L'ağ'e Yüksek

Ğ'É ?

Ğ'I Fıtağ'ın Gazyağı

Ğ'İ ?

Ğ'O ?

Ğ'Ö ?

Ğ'U ?

Ğ'Ü ?

H'h'ağe

H'A H'ağe Örgü

H'E H'eden Çaput

H'É ?

H'I H'ırbıdz Karpuz

H'İ ?

H'O Cerah'o tabanca

H'Ö ?

H'U H'uray Yuvarlak

H'Ü ?

K'k'ay

K'A K'ay İsim

K'E K'ekan İsim

K'É K'éğetın Kilitlemek

K'I K'ıne İsim

K'İ K'icıjın Terketmek

K'O K'o Bacak

K'Ö ?

K'U K'u Araba

K'Ü ?

L'l'ape

L'A L'ap’e Pahallı

L'E L'emıc' Köprü

L'É Zel'évon Rékabet

L'I Al'ın Yüzük

L'İ Zel'iqun Yayılmak

L'Ö ?

L'Ü ?

Kullanım oranı : % 1.31

P'p'al'e

P'A P'al'e mühlet

P'E P'e Burun

P'É ?

P'I Ğet'ep'ığ Sökük

P'İ Thap'iku İsim

P'O Kamp'o Kabuk

P'Ö ?

P'U P'ur Evlatlık

P'Ü ?

Kullanım oranı: : % 0.18

Qqodın

QA Thamışqağo Perişanlık

QE Şıqe dana

QI Qıne İsim

QO Benaqo Güreşçi

QU Ts’ıqu Küçük

Kullanım oranı: % 1 ,63

T't'arko

T'A T'arko Çentik

T'E T'equ Az

T'É T'éhir İsim

T'I T'ı Koç

T'İ Hat'it' İsim

T'Ö ?

T'U Şharıvt'upş Başıboş

T'Ü ?

Kullanım oranı: % 1 ,63

TS'ts'ap'o

TS'A Ts'ap'o Arsız

TS'E Ts'e Ad

TS'É ?

TS'I Ts'ıne Islak

TS'İ Hamts'iy Çavdar

TS'O ?

TS'Ö ?

TS'U Kants'uv Kaval

TS'Ü ?

TStsape

TSA Tsape Ön diş

TSE Tse Diş

TSÉ ?

TSI Tsı Yün

TSİ Tsit'`u İki diş

TSO Tsojı Yonca

TSÖ ?

TSU Tsutsıqu Uğurböceği

TSÜ ?

XA Xate Bahçe

XE Daxe Güzel

XÉ Kıxédzı Çiselemek

XI Xı Deniz

Xİ Txinl' Kitap

XO Deşxo Ceviz

XU Şıxuj Kalça

Adığ'e dilinde harflerin kullanım oranları É ve C' harflerinin çift tuş ile yazıldığı É ve C' harflerinin üslü görünümleri

dikkate alınarak:

Türkçede kullandığımız E ve C harfleri Adığ'e Harflere atanmış,

Türkçedeki sesleri için É ve C' harfleri kullanılmıştır.

Değiştirilen harflerin (É ... E, C ... C' )kullanım oranları

Pe burun kelimesindeki ( e ) harfi 55.383 kez

Téh'o örtü kelimesindeki ( é ) harfi 4.741 kez

Cepsı yeni kelimesindeki ( c ) harfi 7.104 kez

C'ade büyük kelimesindeki ( c' ) harfi 1.002 kez(Ceraşe Témbot un K'uk'o adlı romanında kullanılan 373.716 harfin

içerisinde) Harflerin romandaki kullanım % leri tanıtım slaytlarında verilmiştir.

TÜRKÇEDEKİ E ve C HARFİ DEĞİŞİKLİK NEDENİ

Agu Avuç içi

Ade Maşa

Aze Mahir

Al'e Eldiven

Kullanım oranı: % 7 .0

Bbadze

BA Badze Sinek

BE Be Çok

BÉ Bétemal Belalı

BI Bını Çoluk çocuk

Bİ Bislan İsim

BO Borepşın Şişmek

BU Burş Karabiber

BÜ Otobüs

C'c'ane

C'A C'ane Gömlek

C'E C'egu Düğün

C'É Ac'énte

C'I Ac'ıy Çok

C'İ C'ips

C'O C'orme Sucuk

C'Ö ?

C'U Jemc'ug Sedef

C'Ü Yéıc'üc

Ççığı

ÇA Çanı Seri

ÇE Çe Dalak

ÇÉ ?

ÇI Çıyé Uyku

Çİ Çije Uzak

ÇO Palyaço

ÇÖ Çöh'on Sürünmek

ÇU Kauçuk

ÇÜ Çündı Karanlık

Ddağe

DA Dağe Yağ

DE Det Arasında

DÉ Déjıvun Koro tutmak

DI Dıvo Sülük

Dİ Diz DopDolu

DO Doğmıc' Asık suratlı

DÖ Döküman

DU Durıs Ciddi

DÜ Düçantés Bakkal

Étét

Téh'o Örtü

Téçın Üstünden akma

Tétığo İtibar

Pévon Rekabet

FA Fabe Sıcak

FE Fed Benzer

FÉ Féjen Başlamak

FI Bzıl'fığ Bayan

Fİ Fifen Denkgelmek

FO Farfor Porselen

FÖ Şoför

FU Futbol

FÜ Parfüm

GA Gaz

GE Röntgen

GÉ Kargéy Doğan

GI Kazgır Kazma

Gİ Ğeligin Gıdıklama

GO Agor Tempo

GU Gu Kalp

GÜ Figür

Ğğatxe

ĞA Ğatxe Bahar

ĞE Ğe Çağ

ĞÉ ?

ĞI Ğın Ağlamak

Ğİ Buğit'`u İki yan

ĞO Ğogu Yol

ĞÖ ?

ĞU Ğucı Demir

ĞÜ ?

HA Ha Köpek

HE Tsıhe İtimat

HÉ Hésap

HI Ahıl Akraba

Hİ Feguşhit'ıu` İkilem

HO Horayda

HU Hurc'ın Cep

Iığec

Iğın Elde tutmak

Ğ'ın Barut

Jı Rüzgar

Lı Et

Kullanım oranı: % 1 0.66

İizın

Ciz Altı dopdolu

Şekin Tartma

Min Rüzgar

Pıyi Et

Jjağe

JA Jante Baş köşe

JE Jepk Çene

JÉ Jéletké

JI Jıbğe Rüzgar

Jİ Jineps

JO Joker

JÖ Jök'u Köz

JU Mıjur Süngü

JÜ Ğejün Eritmek

Kkanc'

KA Kanc' Saksağan

KE Ke Mezar

KÉ Bereskéjıy Çarşamba

KI Kıne Kına

Kİ Şekin Tartmak

KO Ceğavko Payanda

KÖ Likör

KU Kuten Kırmak

KÜ Küp

Llanle

LA Labe Leğen

LE Lec’enGevşektutuş

LÉ Télévizyon Télévizyon

LI Bılım Yararlı

Lİ Ligin Gıdıklanma

LO Alo

LÖ Hoparlör

LU Haluğ Ekmek

LÜ Halüj

LI LI Açık hece sesinin Açık hece sesinin TürkçeTürkçe – Adığe farklılığı – Adığe farklılığı

LILı Et

Blı Yedi (7)

Bılım Sığır

( KALIN ) ( KALIN )

Kullanım oranı: : % .09

MA Amal İmkan

ME Me Koku

MÉ Mémıs İsim

MI Mıarıs Elma

Mİ Miy Bu

MO Modre Diğeri

MÖ Tümör

MU Yimuk Yetmiyen

MÜ Müze

Kullanım oranı : % 3.26

Nnağo

NA Nafe Aşikar

NE Ne Göz

NÉ Névuş Yarın

NI Nıse Gelin

Nİ Ninıv İsim

NO Normal

NÖ Nötr

NU Nurbiy İsim

NÜ Nükleer

Otın Ovmak

Or otej Havadis

Ont'ağ Eğri

Goş Bölü

Öçöake

Cışö Ten

Jönaqo Tarla sürme

Orjör Geveze

Jöağo Yıldız

Ppağe

PA Pane Diken

PE Pe Burun

PÉ Pélığucı Çok sovuk

PI Cepıc Kenevir

Pİ Kıpivtın Kurtulmak

PO Kaleport Meşakkat

PU Puan

PÜ Kompütür

RA Ram Çerçeve

RE Rezen Razı olmak

RÉ Rénev Daima

RI Gurıt Ortanca

Rİ Riqon Yürümek (.ile)

RO Büro

RÖ Römork

RU Ruslan İsim

RÜ Enstrüman

SA Sak Dikkat

SE Serı Ben

SÉ Sére Enteresan

SI Sıd Ne

Sİ Siap Elimde tok

SO Personel

SÖ Profesör

SU Suret Fotoğraf

SÜ Süper

Şşağe

ŞA Şağe Fitil

ŞE Şe Süt

ŞÉ Şéğejen Başlatmak

ŞI Şıdı Eşek

Şİ Şiz Dopdolu

ŞO Şok

ŞÖ Şö Siz

ŞU Şurup

ŞÜ Neşü Kör

ŞÖ ŞÜ ŞÖ ŞÜ Açık hece sesinin Açık hece sesinin TürkçeTürkçe – Adığe farklılığı – Adığe farklılığı

ŞÖ ŞÜŞövu bal Şüyı ıslık

Şöuğ ekşimiş Aşü`ı tatlı

Şöfı meydan Neşü kör

Şöaşe yaraşırlık Meşü`e ateş

Voşögu gökyüzü Şüane çapa

Cışö ten Şüı iyi

Şöndıre fıçı Şüzı kadın

Şöambğo geniş Şü`n çürümek

Şöac'e yüzsüz Şüğe çürük

( ( ŞÖHRET - ŞÜPHE )ŞÖHRET - ŞÜPHE )

% .18 Kullanım oranı % .44

Ttamğe

TA Tamğe Damga

TE Terı Biz

TÉ Tét Üstünde

TI Tın Vermek

Tİ Tiz Dopdolu

TO Kantof Patates

TÖ Traktör Siz

TU Ğeturen Araklamak

TÜ Kompitür

Uğo Duman

Uh'o Perde

Ule Aptal

Upe Ön

Üçündı

Çü Altı dopdolu

Şüı Tartma

Şüağe Rüzgar

Üğetın Bekletilme

VA Vate Çekiç

VE Verı Siz

VÉ Védevon Dava açmak

VI Şıvın Tuzlamak

Vİ Vitamin

VO Vored

VÖ Vösen Alışmak

VU Vudı Büyücü

VÜ Vüan Sahip olmak

YA Yay Onların

YE Raye İsim

YÉ Yémın Şer

YI Cıyı Çığlık

Yİ Yiz Dopdolu

YO Akordiyon

YÖ Banliyö

YU Ayub İsim

Zzavle

ZA Zavle Çok

ZE Zefed Benzer

ZÉ Zéce Tümü

ZI Zı Tek

Zİ Ziar Sahibi

ZO Mazot

ZU Zul İsim

vuçüp'e / kesme / accent gravevuçüp'e / kesme / accent grave

goşen goş en goş`en

keşen keş en keş`en

xeşen xeş en xeş`en

yévun yév un yév`un

yişen yiş en yiş`en

zerışen zerış en zerış`en

pşı pş ı pş`ı

hau hau hau`

şıı şıı şıı`

Kelimeyi heceye bölmeden kesme işareti ile Kelimeyi heceye bölmeden kesme işareti ile bütünlük korunur bütünlük korunur

kesmenin geldiği hecede yarım oktav kadar durulurkesmenin geldiği hecede yarım oktav kadar durulurvarsa sağındaki heceye devam edilir.varsa sağındaki heceye devam edilir.

Bazı kelimeler aynı harfleri içerdiği halde heceler yarım oktav Bazı kelimeler aynı harfleri içerdiği halde heceler yarım oktav kadar duraksanarak okunmaktadırkadar duraksanarak okunmaktadır

dağıtmak yanına bağlamak

yar, sevgili bilmek

içeriye çekmek dikmek, ekmek

Kokusunu almak gagalamak, kazımak

satmak, götürmek bilmek

beraberce gitmek bir birine bağlamak

bey on

mantar hayır

yap var

TÜRKÇE ADIĞ'E

8 Sesli harf sayısı 9

21 Sessiz harf sayısı 33

168 Açık hece sayısı 240

SES TEMELLİ CÜMLE OKUMA SİSTEMİ

Sesten heceye, heceden kelimeye, kelimeden cümleye ulaşılan pratik okuma sistemidir.

Sesli harfler kendileri birer ses olduğu gibi bir sessiz harfle birleşerek hece teşkil ederler.

(Sesli harf + Sessiz harf) Kapalı Heceyi, (Sessiz harf + Sesli harf) Açık Heceyi oluştur.

33 sessiz 9 sesli harli alfabeden teorik olarak 297 açık hece sesi elde edilir.

Adığ'e dilinde ( 33 ü yeni kelimelerden gelen ) toplam 240 farklı açık hece sesi mevcuttur.

TIRK'U ADIĞ'E

8 Make zia harfxer 9

21 Make zim`a harfxer 33

168 Zefeşhaf Uxığe pçığoxer 240

GUŞEI PÇIĞO MAKEM YEPXIĞEV ALFABE

Mı sistemım harfır guşe`ım tede xetmıy yimah'e zeh'ocırep. Yimah'e standardev şıt.

Makemce pçığom, pçığomce guşeım l'easev arfağov yéc'ace sistem

Make zia harfxer, make zim`a harfxem yagohav zetéfığe pçığo makexer katı

(Make zia Harf + Make zim`a Harf) ım Zıgoahace Ğepıtağe pçığo

(Make zim`a Harf + Make zia Harf) ım Zıgoahace Uxığe pçığoxer meh'u,

33 Make zim` a harfre, 9 Make zia harfre zıxet Alfabem teorikev 297 zefeşhaf Uxığe pçığoxer kıxecı

Adığ'e Bzem 240 zefeşhaf Uxığ pçığo xet

Ses temelli Alfabe sisteminde Açık Hece yapısıSes temelli Alfabe sisteminde Açık Hece yapısı

beresKÉjiy

şeKİn

liKÖr

Her sessiz harften sağına gelen sesli harf sayısı kadar farklı açık Her sessiz harften sağına gelen sesli harf sayısı kadar farklı açık hece sesi elde edilmektedir.hece sesi elde edilmektedir.

Bu sistemde her harf tek sesle okunmakta kelimenin neresinde Bu sistemde her harf tek sesle okunmakta kelimenin neresinde olursa olsun sesi değişmemektedir.olursa olsun sesi değişmemektedir.

Latin harflerin yazılması kolayOkunması kolay

Akılda tutulması kolay

NEDEN LATİN ALFABE ?

Bu gün artık olmazsa olmaz olan evde iş yerinde internet kafelerdeki bilgisayarlarda

latin harfli klavyeler bağlı

Ek olarak öğrenenilecek olan 13 harf

Bu ek harflerin çoğuda benzer harflerdir. C ' / C Ğ / Ğ' H / H' L / L' T / T' P / P' K / K'

Windowsa türkçe harfler eklenerek dünyanın her yerinde

Adığ'eler internet üzerinden standart harflerle haberleşebilirler

Örneğin harf standardı olmaması nedeniyle internet yazışmalarındaŞ harfi ش , SH, щ şeklinde farklı şekilerde yazılmaktadır

Krill harflerinin bu yazılım zorlukları nedeniyle birçok ülke Latin harflere dönmüşlerdir

Romanya, Macaristan, Estonya, Litvanya, Slovakya, Azerbeycan, Türkmenistan ...gibi

Latin Alfabesinde Harflerin sesleri değişmemektedir

“Ses Temelli Okuma ” sistemine uygundur.

Krill de ise bazı harfler farklı seslerle okunmaktadır.

жъогъо гъэжъон шIоигъон оIо

Krillde O harfi ( öa o ö ü vo o ) farklı seslerle

okunmaktadır

бгы лъагэ бэгу гупсэф

Krillde г harfi ( ğ' g ) farklı seslerle

okunmaktadır

Iужъу Iэуж гъэуцун

Krillde у harfi (u - ü - vu - v) farklı seslerle

okunmaktadır

есын теплъэ

Krillde е harfi ( ye e ) farklı seslerle

okunmaktadır

цуакъэ цунтхъэн

Krillde цу harfi ( çö çü ) farklı seslerle

okunmaktadır

фэшъуаш шъошъуй

Krillde шъу harfi ( şö şü ) farklı seslerle

okunmaktadır

Юсюф парашют

Krillde Ю harfi ( yu u ü ) farklı seslerle

okunmaktadır

Krillde sesli harflerin yetersizliği nedeniyle harf kombinasyonları atanarak 60 ın üzerinde harf oluşturulmuştur.

Öğrenmek ve akılda tutmak oldukça zordur

HARF LATİN TÜRKÇE KRİLL ENGLISH

1 C capse, ce, cıgu ip, yeni, yer кIалэ, кIэнкэ, чIыгу boy , egg , field

2 dZ badze, dzıvo sinek, çuval бадзэ, дзыо fly , sac'k

3 E pe, ne burun, göz пэ, нэ nose , eye

4 Ğ' bığ'ı, çığ'ı, ğ'ını bel, ağaç, barut бгы, чъыг, гыны caist , tree , gunpowder

5 H' ph'e, c'erah'o, bıh'u odun, tabanca, enli пхъэ, тхъу, кIэрахъу wood , butter , revolver

6 K' k'u, k'o, k'inı, k'élın araba, bacak, zor,artmak ку, ко, къины, къелын vehic'le , leg , diffic'ult , remaining

7 L' al'ın, al'e yüzük, eldiven Iалъын, Iэлъэ ring , glove

8 P' p'e, ts'ap'o, nep'ıy yatak,arsız, yüzsüz пIэ, цIапIо, нэпIый bed, naughty , shameless

9 Q qoedığ, pıtqun, yequn kayıp,damlamak, yaramak кIодыгъ, екун missing , suitable

10 T' t'`u, yat'e iki, toprak тIу, ятIэ two , ground

11 TS tsağ'e, tse, tsı kaburga,diş, yün цагэ, цэ, цы rib , tooth , cool

12 TS' ts'e, ts'ıfı, ts'ıqu ad, insan, küçük цIэ, цIыфы, цIыкIу name , person , little

13 X xate, xı, daxe bahçe, deniz, güzel хатэ, хы, дахэ garden , sea , beautiful

Adığ'e Harfler

L lecen лэджэн cashtub leğen

M mate матэ basket sepet

N nefın нэфын light aydınlık

O ont'ağ IонтIагъэ bent eğri

Ö şö шъо you siz

P pane панэ thorn diken

R rehat рэхьат c'omfortable konforlu

S suret сурэт picture resim

Ş şığın щыгъын dress giysi

T tarı тары which hangisi

U udane Iудан light rope iplik

Ü şüaf шъуаф cake küspe

V vane уанэ saddle eyer

Y yil'es илъэс year sene

Z kaz къаз one kaz

Türkçe harflerin devamı ...

A ane Iанэ dinner table sofra

B bzıv бзыу bird kuş

C' c'ençı джэнчы bean fasülye

Ç çığ'ı чъыгы tree ağaç

d değu дэгъу good iyi

É téh'o техъо cover örtü

F fed фэд similar benzer

G gaz газ gas gaz

Ğ ğogu гъогу street yol

H ha хьа dog köpek

I jıbğe жьыбгъэ wind rüzgâr

İ izin изын permission izin

J jepk жэпкъ chin hava

K kame къамэ crow kama

Türkçe Harfler ( Adığ'e Harflere ek olarak )

BĞOŞHABLE YİQODICETixeğegu paçıham zızeréph'om yivuj xı cıbım qojıştırıy qojığev, kenejğeme yaşışev abzaxe cıl'eşxo gore, kuşham kıcecıy keqojığev Şhagoaşe uşö usığ. Bğoşehabl yits'ağe. Kumalıme yaşışev zı şöac'e gore aş desığ. Ar paçıha kulukışèv, dze zéşev mış yitığexem yakoahıy mehacağe plan zexal'hağ. A mığov ziguğu ketşığem Bğoşehableme guşeı` yaxivt'upşhağ:Tırkuyém yicıjığexer zıxefağe şıacer cenetım fed, vurısı paçıham te tiğepsevujıştep, tidiniy tiğeığıştep, ticalexer tıixınış vurıs dinım riğehaşt. Arısı terıy xı cıbım ticıjın fay. Se paçıham yikulıkışèv tétığoşxo ziame sadeguşeığ, ticıjınev tıfayév l'eu tıxinl' yattıme, fitı tıkaş`ınev sıkağeqoğağ, yiuy çıler k'iğebırsırığ. Sıdmıy çıler yiğedauy, paçehım yits'ece l'eu txinl' kıfatxığaxev hazırev yiığtıy, çılem desım yaape cariğedzağ.Adre k'upır arıtiy zıfayér, l'eu txinl'ır psıncev zerağeqoağ. Zavle téşàğev çıler neh' asejığev, yal'eu txinl' yic'evap keqojığ. Yicıjınxev paçehım fitı k'iş`ığev. A kumalı mığomre yikoteğu k'upımre dze şıv k'up kıraşal'`ıy Bğoşıhabler kırağezığ: Paçehım fitı şük'iş`ığev, mıy şüof yil'ıjep sehat t'òcıre pl'`ırece zıjüğoyıjıy şüéjej, yauy vunaşör kafağavçüğ.

Ticıjıştep, tıfeyéjep nehıbeme yauy şham kafadağep. Şücetxejığax, şüof yil'ıjep karaoağ. Aşığum zıvğoyıjığo pal'e kıteşütı yauy cel'eoağex. Arıy kafadağep. Xeğegum şüşışıjep, şör-şörev şümcıjıme şütedğestıcışt. Neh' kafağepıtağ. Sıdmıy a kupım yéjıxem h'orşerığe murad bzacev yaam yél'ıtığev çılem guzejöğu maşü`er kacadzağ. Çıle thamıcem belehışxor kıdetec'ağ. Sehat t'`ocıre pıl'`ırece sıd zeşüepxıjınıy, yaanp'e téh'oxer zecavğoyéjışümıy yérağoağ. Yabılımıy, yapseval'ıy tede yahıjınıy. Şüzıy, calıy, hıy bılımıy zetéğojxev çıler guzejöğuşh'o xefağ.Aş dejım a kumalım yinepençağıy kışınefıjığ: yéj yadimıcıjınev zık'iğenağev kıcecığ. Guzejöğu yéğezıp'e xadzağe çıle amalınçem yabılımıy yapseval'ıy aş kaşişefıjığe fedev yiş`ıy pıçençece kızfiğenejığ, yikoteğu k'upıre yejıre xebayıcığex. Bğoşehable çıle thamıcerıy aş tétev xekum rafığe h'uğe

Ceraşe Témbot ... K'uk'o zits'e romanım şışev zı nequ

Adığ ' e Latin Alfabe

Documents