Şişmanlık

Dr. İhsan ESENFırat Üniversitesi Hastanesi

Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı

Tanım

Dünya Sağlık Örgütü (WHO)• Obezite VKİ > 95 persantil• Kilolu olmayı VKİ 85-95 persantil

• Obezite = Boya göre ağırlık > % 120• Kilolu olma = Boya göre ağırlık % 110-120

VKİ = ağırlık (kg) / boy (m)2

Figure 1. Prevalence of obesity (body mass index 95th percentile) among children and adolescents 2 to 19years of age in the United States between 1971 to 1974 and 2009 to 2010 shows a recent plateau from2003 to 2004 on. Based on data from the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES)published by Ogden et al.1,4

Kilolu olma % 9,9-14,3

Şişmanlık % 1,6-7,8

J Clin Res Pediatr En docrinol 2012;4(1):1-7

Şişman çocuk yarının şişman erişkinidir.

%; 6 yaş ;25

%; 12 yaş;75

Şişman çocukların erişkin yaşta şişman olma riski %

Patoloji?

Enerji dengesizliği

Kilolu olma “overweight”

Şişmanlık “obesity”

Zaman

Zaman

Alınan kalori > Harcanan kalori

= Kilo alma

Alınan kalori < Harcanan kalori

= Kilo verme

Alınan kalori = Harcanan kalori

= Ağırlık değişimi yok

Enerji dengesizliği nedenleri?

• Bireysel, çevresel ve genetik faktörler

• Çeşitli etmenlerin kombinasyonudur

• Kişiden kişiye değişir

Morbidite & MortaliteŞişmanlık ilişkili

• 2000 yıl önce Hipokrat

• Ani ölümün şişman insanlarda zayıf insanlara

nazaran daha sık olduğunu gözlemlemiş.

40 yaşındahiç sigara içmemiş insanlarda beklenen yaşam süresi

ERKEK; KİLOLU; -3,1

ERKEK; ŞİŞMAN;-5,8

KADIN; KİLOLU; -3,3

KADIN; ŞİŞMAN;-7,1

ERKEK

KADIN

KİLOLU ŞİŞMAN

MortaliteŞişmanlık ilişkili

• Şişman olma

• Kilo alım paterni

• Bölgesel yağ dağılımı

• Sedanter yaşam

MorbiditeŞişmanlık ilişkili

Nörolojik

Psödotümör serebri

Kardiyovasküler

Dislipidemi

Hipertansiyon

Koagülopati

Kronik inflamasyon

Endotelyal disfonksiyon

Endokrin

Tip 2 Diyabet

Polikistik over sendromu (kızlarda)

Hipogonadizm (erkeklerde)

Psikososyal

Depresyon

Yeme bozuklukları

Zayıf özgüvenSolunum

Uyku apnesi

Astma

Egzersiz intoleransı

Gastrointestinal

Steatohepatit

Safra taşı

Böbrek

Glomerüloskleroz

Kas iskelet

Femur epifiz başı kayması

Blount hastalığı

Ön kol kırıkları

Düz tabanlık

Sosyal zorluklar

• Şişman çocuklar…

– tipik olarak “sağlıksız, okulda başarısız

ve tembel” algılanabilirler

– diğer çocukların sözel tacizlerine maruz

kalabilirler

– sosyal grup ve/veya diğer

aktivitelerden dışlanabilirler.

Sebep nedir?

Aile etkisi

• Çocuklar için ebeveynler en önemli rol modelidir.

• Şişmanlıkta ailesel bir özellik vardır.

– Yemek alışkanlığı, ortak çevresel ve genetik etmenler

• Ebeveynleri aktif olan çocukların ebeveynleri sedanter olan

çocuklara nazaran altı kat daha fazla fiziksel olarak aktif

oldukları gözlenmiş.

Televizyon ve Beslenme

• Ulaşılabilir birçok kilo aldırıcı ticari ürün var

– Fast food, soft içecekler, bakkal ürünleri (şeker, çikolata,

gofret v.b.)

• Çocuklar televizyon izlerken pasif olarak daha fazla kalori

içeren yiyecekler tüketiyor.

Çocuklar tipik olarak okul dışı zamanlarını ….

Dışarıda-evde fast food?

Porsiyonlar büyüyorsadece restoranlarda değil evde de

Kızarmış patates20 yıl önce

210 Kalori

Bugün

610 Kalori

+400 kalori = 1st 10dk yürüyüş

Soft içecekler

+105 Kalori = 1 st 50 dkbahçe çalışması

20 yıl önce

105 Kalori250 ml

Bugün

210 Kalori500 ml

Hindili sandöviç

+500 Kalori = 1 st 25 dk bisiklet

20 yıl önce

320 Kalori

Bugün

820 Kalori

Çocukluk çağı obezite sıklığından etnik/ırksal farklılıklara neden

olan sosyo-ekononik ve çevresel etmenler

Sosyo-ekonomik durum (Gelir ve eğitim)

Maternal obezite

Maternal gestasyonel diyabet

Prematüre/düşük doğum ağırlığı

Anne sütü ile beslenme

Diyet kalitesi

Uyku süresi

Komşu güvenliği

Şişmanlık

Farklı yağ depolanma paterniKaraciğer, kas ve viseral kısımlar

İnsülin Direnci Endotelyal disfonksiyon

Metabolik Sendrom

Tip 2 DM KVH

IDF çocuk ve ergenlerde metabolik sendrom tanı kriterleriYaş grubu Şişmanlık

(Bel Çevresi)Trigliserid HDL- K Kan basıncı Glikoz veya

bilinen T2DM

6 - <10 ≥ 90. persantil Metabolik sendrom tanısı konulamaz fakat eğer ailede metaboliksendrom, T2DM, dislipidemi, kardiyovasküler hastalık, hipertansiyonve/veya şişmanlık öyküsü var ise ek tetkikler yapılmalı

10 - < 16 ≥ 90. persantilveya daha düşükise erişkin sınırdeğer

≥ 150 mg/dl < 40 mg/dl Sistolik ≥ 130 /diyastolik ≥ 85mmHg

≥ 100 mg/dl(Eğer glikoz ≥ 100 mg/dlise OGTT yapılmalı)veya T2DM tanısı olması

16+ Erişkin tanı kriterleri kullanılmalı;Santral obezite [Bel çevresi erkeklerde 94 cm ve kadınlarda 80 cm(eğer özgün referans değerler yok ise)] ve ek olarak aşağıdaki ≥ 2 parametre varlığı• Trigliserid ≥ 150 mg/dl• Azalmış HDL kolesterol erkeklerde < 40 mg/dl ve kadınlarda < 50 mg/dlveya dislipidemi tedavisi alıyor olmak• Artmış kan basıncı sistolik KB ≥ 130 mmHg / diyastolik KB ≥ 85 mmHgveya hipertansiyon tanısı ile tedavi alıyor olmak• Bozulmuş açlık glisemisi (BAG) ≥ 100 mg/dl veya T2DM tanısı olmak

T2DM ve Metabolik sendrom içinrisk faktörleri

BMI 85-95. persantilde çocuklar:

İnsülin direnci bulguları varsa (Acanthosis nigricans, dislipidemi,

hipertansiyon, PCOS) veya

Yakınlarında T2DM, erken kardiyovasküler hastalık

Asyalı çocuklarda, BMI’ne bakılmaksızın düşük veya yüksek doğum

ağırlığı olması veya ailede diyabet öyküsü olması

BMI > 95. persantil olan çocuklar:

Aile öyküsü ve ilişkili özelliklere bakılmaksızın.

Öykü

• Aile öyküsü

• Beslenme alışkanlıkları

• Spor alışkanlıkları

• Yaşam tarzı

Fizik muayene

• Tansiyon

• Bel çevresi

• Akantozis nigrikans

• Stria

Tanısal tetkikler?

• Glikoz

• İnsülin

• OGTT (seçilmiş olgularda)

• Lipit profili

• Tiroid fonksiyon testleri

• ALT-AST

• İdrar analizi

• Batın USG (hepatosteatoz?)

Tedavi?

• Diyet

• Egzersiz

• Komplikasyonların tedavisi

• Cerrahi

Diyet

• Profesyonel yardım

• Ailenin sosyokültürel yapısı

• Ailenin sosyoekonomik yapısı

Diyet önerileri 1

• Şeker içeren meşrubat ve meyve sularının diyetten çıkarılması• Bunların yerine su veya diyet meşrubatlar• Tüm aileyi içeren yaşam tarzı değişiklikleri

– Hem diyet hem egzersiz (yaşa uygun)

• Ebeveynlerin olumlu ve olumsuz örnek alındıklarıunutulmamalı

• Aşırı yiyecek kısıtlama davranışı veya yiyeceklerin ödül olaraksunulması doğru değil

Diyet önerileri 2

• Önerilen besinleri içeren öğünler programlı olarak bir yerde

başka aktivite olmaksızın mümkünse aile ortamında alınmalı

• Porsiyon kontrolü: yemekler tabak ve kaselerde servis

edilmeli

• Aşırı yağ içeren ve yüksek kalorili yiyecek içeceklerin

kısıtlanması (etiket okumak ve kontrolü alışveriş)

• Küçük başarıları cesaretlendirin ve suçlamaktan kaçının

Artan ağırlık

Daha fazla uyuşuklukAzalan aktivite

Egzersiz önerileri

• Ailenin yaşam koşulları ve imkanları dahilinde planlanmalı

• Kişiye özel ve hastanın hoşlanabileceği bir egzersiz

• Hastaya eşlik edebilecek aile bireylerinden biri veya birarkadaş

• Bazı cihazlar motivasyonu artırabilir

• Yakın izlem ve gerektiğinde değişiklikler yapmak programınbaşarısı için çok önemli

Egzersiz önerileri 2

• Yapılabilir bir egzersiz programı

• Sedanter zamanları kısıtlamak iyi bir başlangıç (TV-PC)

• Merdiven kullanmak, okula veya alışverişe yürümek, ev veyabahçe işi yapmak

• Ebeveynler çocukları cesaretlendirmeli ve takdir etmelidir

• Fiziksel aktivite kontrollü olarak artırılmalıdır, heves kırıcıolunmamalıdır.

VKİ > 40 (>3,5 SDS)

Diyet ve yaşam tarzı değişikliğine / medikal tedavilere

rağmen sebat eden komplikasyonlar

Bariyatrik Cerrahi

Soru ve katkılar lütfenDr. İhsan ESEN

Fırat Üniversitesi HastanesiÇocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı

http://kisi.deu.edu.tr/ihsan.esen/

Solveig A et al. Incidence of Childhood Obesity in the United States. N Engl J Med 2014; 370:403-411