Post on 08-Jun-2015
transcript
CLP – GHSAanpassingen COS-brochure
CLP – GHSAanpassingen COS-brochure
Dag van het chemieonderwijs21 oktober 2009
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
GHSGHS
GHS: Globally Harmonized System ofClassification and Labeling of Chemicals
• 1980-1990: ILO (International Labor Organization):conventie 170 en aanbeveling 177 tot harmonisatie vanclassificatie en etikettering chemicaliën die op het werkgebruikt worden.
• Internationale handel in chemicaliën.• Stimuleren van veilige omgang met gevaarlijke stoffen in alle staten.
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
GHSGHS
GHS: Globally Harmonized System ofClassification and Labeling of Chemicals
• Eenheid zoeken tussen verschillende bestaande belangrijke nationale en internationale systemen: USA & Canada EU ADR (transport) + input van andere landen
1992: UNO-programma voor harmonisatie van classificatie en etiketteringvan gevaarlijke stoffen (1 onderdeel van 6 programmapunten)(streefdatum: 2000)
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
GHSGHS
GHS: Globally Harmonized System ofClassification and Labeling of Chemicals
• 2002: aanvaarding van GHS door UNO• December 2004: eerste gereviseerde versie van GHS• December 2006: tweede gereviseerde versie van GHS
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
20/1/2009: GHS van kracht in EU met overgangsregeling
(Verordening 1272-2008)
1/12/2010: stoffen 1/6/2015: mengsels
1/12/2008: GHS van kracht in Japan voor een beperkt
aantal stoffen
sept 2006: GHS van kracht in Nieuw-Zeeland
1/1/2009: GHS van kracht in Taiwan
30/6/2010: GHS voor stoffen in Korea
30/6/2013: GHS voor mengsels in Korea
Canada en USA: consultaties zijn bezig,
nog geen kalender voor invoering
GHSGHS
?
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Verordening 1272-2008 (16 december 2008)betreffende de indeling, etikettering en verpakking van stoffen en mengsels(on classification, labelling and packaging of substances and mixtures)
vervangt richtlijn 67/548/EEG (stoffenrichtlijn) en richtlijn 1999/45/EG (preparatenrichtlijn)(overgangsregelingen!)
van kracht vanaf 20/1/2009overgangsregelingen:
• stoffen: oude reglementering geldig tot 1/12/2010• mengsels (preparaten): oude reglementering geldig tot 1/6/2015
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Verordening 1272-2008 (16 december 2008)
indelings-, etiketterings- en verpakkingsverplichtingenvoorschriften voor indeling van mengselsvorm en inhoud van het etiket inventarisatie van indelingen en etiketteringen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Verordening 1272-2008 (16 december 2008)
niet van toepassing op• geneesmiddelen (incl. diergeneeskundig gebruik)• cosmetische producten• medische hulpmiddelen• levensmiddelen en dierenvoeders• vervoer van gevaarlijke goederen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Verordening 1272-2008 (16 december 2008)
lijst van stoffen met geharmoniseerde indeling en etikettering (bijlage VI, deel 3, tabel 3.1)
• 3375 stoffen en groepen van stoffen• indelingen
gevarenpictogrammensignaalwoordenH-zinnensoms concentratiegrenzen
• geen selectie van P-zinnen!
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Verordening 1272-2008 (16 december 2008)
Omzettingstabel oude naar nieuwe indeling (bijlage VII)
• handig voor stoffen die niet opgenomen zijn in lijst van geharmoniseerde indelingen en etiketettering
• maar: voor sommige omzettingen is bijkomende informatie nodig
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• CLP (EU-GHS) UN-GHS
Bijkomende indeling: Gevaar voor de ozonlaagBijkomende gevarenaanduidingen: EUH-zinnen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
• nieuwe pictogrammen
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
EU GHS (EU)
(zeer) giftig acuut toxische stoffen cat 1, 2 & 3
schadelijkirriterend
acuut toxische stoffen cat 4huidirritatieoogirritatiehuidallergenentoxisch voor doelorganen na eenmalige blootstelling cat 3
bijtendbijtend voor metalenbijtend voor de huid cat 1A/1B/1Cernstig oogletsel
(zeer)licht ontvlambaar
ontvlambare stoffenzelfontledende stoffen en organische peroxiden type B, C, D, E, Fpyrofore stoffenstoffen vatbaar voor zelfverhittingstoffen die met water ontvlambare gassen vormen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
• nieuwe pictogrammen
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
EU GHS (EU)
explosief ontplofbare stoffen (instabiel, subklassen 1.1, 1.2, 1.3, 1.4)zelfontledende stoffen en organische peroxiden (type A en B)
oxiderend oxiderende stoffen
milieugevaarlijkacuut toxische stoffen voor aquatisch milieu cat 1chronisch toxische stoffen voor aquatisch milieu cat 1 en 2gevaar voor de ozonlaag
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
• nieuwe pictogrammen
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
EU GHS (EU)inhalatieallergenenkankerverwekkend cat 1A, 1B, 2mutagenen cat 1A, 1B, 2toxisch voor voortplanting cat 1A, 1B, 2toxisch voor doelorganen na eenmalige blootstelling cat 1, 2toxisch voor doelorganen na herhaalde blootstelling cat 1, 2
gassen onder druk
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• R(isk) H(azard) zinnen (veiligheidsaanduidingen) H200 – H299: materiële gevaren H300 – H399: gezondheidsgevaren H400 – H499: milieugevaren+ EU-specifieke aanduidingen (EUH aanduidingen)
• S(afety) P(recautionary) zinnen (veiligheidsaanbevelingen) P100 – 101 – 102 – 103: algemene voorzorgsmaatregelen P201 – P299: voorzorgsmaatregelen i.v.m. preventie P301 – P399: voorzorgsmaatregelen i.v.m. reactie P401 – P499: voorzorgsmaatregelen i.v.m. opslag P501 – P599: voorzorgsmaatregelen i.v.m. verwijdering+ combinatiezinnen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Gevarenklassen en gevarencategorieën 29 gevarenklassen
Fysische gevaren1. Ontplofbare stoffen
2. Ontvlambare gassen
3. Ontvlambare aërosolen
4. Oxiderende gassen
5. Gassen onder druk
6. Ontvlambare vloeistoffen
7. Ontvlambare vaste stoffen
8. Zelfontledende stoffen en mengsels
9. Pyrofore vloeistoffen
10. Pyrofore vaste stoffen
11. Voor zelfverhitting vatbare stoffen en mengsels
12. Stoffen en mengsels die in contact met water ontvlambare gassen ontwikkelen
13. Oxiderende vloeistoffen
14. Oxiderende vaste stoffen
15. Organische peroxiden
16. Bijtende stoffen voor metalen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Gevarenklassen en gevarencategorieën 29 gevarenklassen
Gevaren voor de gezondheid1. Acuut toxische stoffen
2. Stoffen en mengsels die bijtend of irriterend zijn voor de huid
3. Ernstig oogletsel/oogirritatie
4. Inhalatie- of huidallergenen
5. Mutageniteit in geslachtscellen
6. Kankerverwekkendheid
7. Voortplantingstoxiciteit
8. Doelorgaantoxiciteit na eenmalige blootstelling
9. Doelorgaantoxiciteit bij herhaalde blootstelling
10. Aspiratiegevaar
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Gevarenklassen en gevarencategorieën 29 gevarenklassen
Milieugevaren1. Acute toxiciteit (aquatisch milieu)
2. Chronische toxiciteit (aquatisch milieu)
3. Gevaar voor de ozonlaag
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Gevarenklassen en gevarencategorieën Elke gevarenklasse onderverdeeld in subklassen of categorieën
(totaal: 83)
bv.: categorieën voor kankerverwekkende stoffen (3):
Klasse Categorie Picto Signaalwoord H P-preventie P-reactie P-opslag P-verwijdering
Kankerverwekkendheid
categorie 1A of categorie 1B
Kank. 1AKank. 1B
GHS08Gevaar 350 201, 202, 281 308+313 405 501
categorie 2 Kank. 2
GHS08Waarschuwing 351 201, 202, 281 308+313 405 501
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Gevarenklassen en gevarencategorieën tussen oude EU-indeling en GHS-indeling
• Meer gevarenklassen in GHS• GHS-indeling is duidelijker• GHS-indeling dekt volledige inhoud van het etiket
(m.u.v. bijkomende EUH-zinnen)• Vermelding van mogelijke P-zinnen bij elke categorie
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• Gevarenklassen en gevarencategorieën tussen oude EU-indeling en GHS-indeling
• GHS-indelingsgrenzen wijken soms af van oude EU-indelingsgrenzen
EU
Zeer giftig
Zeer giftig bij opname door de mond
Giftig
Giftig bij opname door de mond
Schadelijk
Schadelijk bij opname door de mond
LD50 <=5 5-25 25-50 50-200 200-300 300-2000
GHS
Cat. 1 Cat.2 Cat.3 Cat. 4
Gevaar
Dodelijk bij inslikken
Gevaar
Dodelijkbij inslikken
Gevaar
Giftigbij inslikken
Waarschuwing
Schadelijkbij inslikken
bv.: orale acute toxiciteit
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
EU
Zeer licht ontvlambaar
Licht ontvlambaar Ontvlambaar
geen pictogram
VlampuntKookpunt
< 0°C 35 °C
21 °C > 21 °C en 55 °C
VlampuntKookpunt
< 23 °C 35 °C
< 23 °C> 35 °C
23 °C en 60 °C
GHS
Cat. 1 Cat. 1 Cat. 1
GevaarZeer licht ontvlambare
vloeistof endamp
GevaarLicht ontvlambare
vloeistof endamp
WaarschuwingOntvlambarevloeistof en
damp
• Gevarenklassen en gevarencategorieën tussen oude EU-indeling en GHS-indeling
• GHS-indelingsgrenzen wijken soms af van oude EU-indelingsgrenzen
bv.: ontvlambare vloeistoffen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• invloed op andere wetgeving (downstream): KB Chemicaliën KB Carcinogenen en mutagenen KB Moederschapsbescherming KB Jongeren op het werk …die nu nog allemaal verwijzen naar de richtlijnen 67-548-EEG (zuivere
stoffen) en 1999-45-EG (preparaten)
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• En wat moeten scholen doen? oude etiketten blijven nog geldig:
• tot 1/12/2010 voor zuivere stoffen en tot 1/6/2015 voor mengsels(opm: ook oplossingen van stoffen in water zijn mengsels)
• Stoffen die vóór 1/12/2010 in de handel gebracht zijn, mogen nog voorzien blijven van een oud etiket tot 1/12/2012.Mengsels die vóór 1/6/2015 in de handel gebracht zijn, mogen nog voorzien blijven van een oud etiket tot 1/6/2017.
• GHS-verordening geldt voor stoffen die in de handel gebracht worden;verplichting voor scholen om te etiketteren wordt bepaald door andere (downstream) wetgeving (KB chemicaliën)
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• En wat moeten scholen doen? nieuwe etiketten mogen al
maar:• P-zinnen?– Maximaal 6 P-zinnen, tenzij meer nodig is om aard en ernst van gevaren aan te geven (art. 28)– Bij gebruik van P-zinnen volgens gevarencategorie kan het aantal echter oplopen tot tientallen.– Bij de stoffen in bijlage VI wordt geen selectie van P-zinnen vermeld.
• Voor stoffen die niet opgenomen zijn in lijst van bijlage VI kunnen omzettingsregels van bijlage VII gebruikt worden, maar niet voor alle gevarenklassen is deze omzetting direct mogelijk.
Besluit: wachten op etiketgegevens van producenten Etiketgegevens volgens CLP-GHS worden opgenomen in databank
gevaarlijke stoffen (voor zoverre beschikbaar)
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
CLP-verordening (toepassing GHS in EU)CLP-verordening (toepassing GHS in EU)
• En wat moeten scholen doen? Wat kan wel al gedaan worden?• Personeel en leerlingen informeren over nieuwe pictogrammen, H- en P-zinnen.
Een volledig overzicht van gevarenklassen, gevarenpictogrammen, H- en P-zinnen is o.m. te vinden in de vernieuwde databank gevaarlijke stoffen (te downloaden van www.gevaarlijkestoffen.be)
• Als recipiënten van nieuwe etiketten moeten voorzien worden, natrekken of GHS-gegevens bekend zijn.
• Het niet beschikbaar zijn van GHS-etiketgegevens is geen excuus om een recipiënt niet van een veiligheidsetiket te voorzien!
Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure
• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Compartimentering• afstandsregels (Vlarem II - Art. 5.17.1.6)
(niet van toepassing op laboratoriumopslagplaatsen maar zijn indicatief voor preventiemaatregelen)
• verplichting voorzorgsmaatregelen te nemen om te vermijden dat producten met elkaar in contact komen waarbij– gevaarlijke chemische reacties kunnen plaatsvinden;– producten met elkaar kunnen reageren onder vorming van schadelijke of
gevaarlijke gassen en dampen;– producten samen ontploffingen en/of branden kunnen veroorzaken.
• lekbakken voor vloeistoffen
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure
• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag (zeer) licht ontvlambare vloeistoffen• < 50 l: geen specifieke vereisten aan opslaglokaal• > 50 l: lokaal van groep I (ARAB art. 52)
mag ook brandwerende veiligheidskast zijn• hoeveelheden ontvlambare vloeistoffen en gassen in labo beperken
tot strikt minimum (= dagverbruik) (ARAB art. 52.8.4)• let op: geen (licht) ontvlambare vloeistoffen in koelkast• glazen flessen: max. 3 l• voldoende ventilatie
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure
• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag T- en T+ stoffen• aanbeveling: achter slot
(verplicht voor een beperkte lijst van stoffen; bv. Hg-verbindingen)
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure
• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag in lesruimte?• niet verboden, maar– > 50 l licht ontvlambare vloeistoffen in lokaal van groep 1
(bv. brandveilige kast)– voldoende ventilatie zeer belangrijk (want werkomgeving)– aanbeveling: kasten op slot als ook niet-bevoegde personen toegang
hebben tot het lokaal
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure
• Opslag van chemicaliën (23/06/2009)Opslag van gassen• reeks specifieke vereisten
Ventilatie• Voldoende natuurlijke ventilatie.• Ventilatie rechtstreeks naar buiten.• Kunstmatige ventilatie als natuurlijke ventilatie niet volstaat
(dampen zo dicht mogelijk bij de bron afzuigen).SignalisatiepictogrammenTips en FAQ
Dag van het chemieonderwijs – 21 oktober 2009Marc Verhaeghe
Aanpassingen COS-brochureAanpassingen COS-brochure
• Volgende aanpassing Inrichting van het les- en practicumlokaal
Aanpassingen verschijnen op de website van het KVCVhttp://onderwijs-opleiding.kvcv.be