Post on 17-Jun-2015
description
transcript
1 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
Omeka Portable สอเรยนรการพฒนาระบบน าเสนอผลงานผานเวบ
Omeka ซอฟตแวรกลมโอเพนซอรสทถกออกแบบมาใหรองรบการน าเสนอผลงานลกษณะตางๆ ผานเวบไซต สามารถประยกตใชกบงานไดหลายลกษณะ ทงการน าเสนอขอมลของหองสมด ขอมลของพพธภณฑ ผลงานวชาการ หรอนทรรศการตางๆ จงเปนซอฟตแวรกลม web-publishing platform ทประกอบดวยความสามารถของชดโปรแกรมถง 3 ชดคอ Web Content Management, Collections Management และ Archival Digital Collections Systems
โปรแกรม Omeka ถกออกแบบมาใหใชงานไดงาย สะดวก พรอมดวยฟงกชนตามเทคโนโลยเวบ 2.0 รองรบขอมลไดทงบรรณานกรมเอกสาร แฟมเอกสารแนบทงในฟอรแมต .doc, .docx, .pdf, .zip แฟมภาพดจทลตางๆ และแฟมสอมลตมเดยทงเสยงและวดโอ โดยใชมาตรฐานการลงรายการของ Dublin Core และสามารถเชอมขอมลไดสะดวกดวย OAI-PMH รวมทงการสง Feed ขอมลในรปแบบ Atom, DCMESXML, JSON และ RSS2
Omeka มใหเลอกใชงานหลายลกษณะไดแก Omeka.org เปนโปรแกรมโอเพนซอรสทอนญาตใหดาวนโหลดตนฉบบไปตดตงใชงานบนเครองแมขายเวบ Omeka.net บรการการใชงานพรอมพนทฟร ทสมครเปนสมาชกไดงาย และพรอมใชงานไดทนท รวมทง Omeka Portable ซงเปนชดโปรแกรม Omeka ทตดตงพรอมใชงานบน XAMPP อนเปนโปรแกรมจ าลองเครองแมขายเวบทท างานบนระบบปฏบตการ Microsoft Windows ดงนน Omeka Portable จงนบเปนสอการเรยนรทสามารถน ามาศกษาทดลองไดงาย สะดวก สามารถประยกตใชประกอบการเรยนในหลายหวขอ เชน การบรหารจดการเมทาดาทา โดยเฉพาะ Dublin Core การพฒนาคลงเอกสารดจทล การพฒนาระบบจดหมายเหตดจทล การพฒนาคลงภาพดจทล การพฒนาสอนทรรศการออนไลน การพฒนาคลงผลงานวชาการระบบเปด
การใชงาน Omeka Portable ท าไดโดยการเขาสเวบไซต https://code.google.com/p/omk-portable/ แลวดาวนโหลดตนฉบบโปรแกรม ซงมชอแฟมโปรแกรมตนฉบบคอ xampp.zip
รปท 1
2 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
เมอดาวนโหลดตนฉบบโปรแกรมแลว ให Unzip จะไดโฟลเดอรชอเดยวกน เมอเขาสโฟลเดอรจะปรากฏโฟลเดอรและโปรแกรมตนฉบบ Omeka Portable ดงน
รปท 2
โปรแกรม Omeka Portable เปนโปรแกรมทใชงานไดสะดวก สามารถ Unzip แลวใชงานไดทนท หรอจะคดลอกไปไวในอปกรณเกบขอมลแบบพกพาเชน USB Drive เพอท างานตอไป
การเรยกใชงานโปรแกรม
การเรยกใชงานโปรแกรม กรณทเปนการเรยกใชงานครงแรกใหเรมจากการปรบระบบ XAMPP ใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมของระบบปฏบตการทใชงานโดยดบเบลคลกโปรแกรม setup_xampp.bat
3 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 3
จากรปใหกดปมตวเลข 1 เพอเลอกค าสง Refresh now! จากนนรอโปรแกรมปรบสภาพแวดลอมการท างาน เมอโปรแกรมปรบสภาพแวดลอมการท างานเรยบรอยแลว ใหคลกปมใดๆ เพอปดจอภาพการปรบสภาพแวดลอมการท างานของ XAMPP
รปท 4
การเรยกใชงานจะเรมดวยการเรยกใชงานโปรแกรมจ าลองเครองแมขายเวบ Apache และโปรแกรมจดการฐานขอมล MySQL ผานโปรแกรม xampp-control.exe เมอดบเบลคลกจะปรากฏจอภาพการท างาน ดงน
4 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 5
จากภาพแสดงวาโปรแกรม Apache และโปรแกรมจดการฐานขอมล MySQL พรอมท างาน คลกปม Admin ของ Apache เพอเปดหนาเวบเบราวเซอร
รปท 6
5 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
การเขาส Omeka Portable ท าไดโดยการเปลยน URL จาก http://localhost/xampp/ เปน http://localhost/omeka2
รปท 7
การท างานในโหมดผดแลระบบ
หนาเวบทปรากฏดงรปท 7 เปนหนาเวบสวนตดตอผใชของ Omeka ทงนการเขาไปปรบแตงหนาเวบตลอดทงการเขาไปท างานกบเอกสาร จะเขาสหนาเวบสวนท างานของผดแลระบบ (Admin) ซงม URL ดงน http://localhost/omeka2/admin
6 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 8
บญชผดแลระบบใหระบเปน admin และรหสผานคอ kos2012 ซงจะปรากฏสวนการท างานของผดแลระบบ ดงน
รปท 9
จากภาพจะปรากฏสวนการท างาน 3 สวนหลกคอ
เมนดานขางซายทประกอบดวยค าสง Dashboard, Items, Collections, Item Types และ Tags
เมนดานบนทประกอบดวยค าสง Plugins, Appearance, Users, Settings, Logout พนทการท างานหลก
7 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
การปรบแตงบญชผดแลระบบ
ค าสงแรกทขอแนะน าคอ การแกไขรหสผานและปรบขอมลบญชผดแลระบบ โดยคลกเมน User จะปรากฏสวนการท างาน ดงน
รปท 10
จอภาพการท างานกบผใช จะปรากฏบญชผใชของระบบ 1 บญช คอ admin ใหคลกปม Edit เพอเขาสจอภาพแกไข
รปท 11
8 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รายการทควรปรบแตงไดแก
Real Name ปอนชอ นามสกลจรงของผดแลระบบ Email ปอนอเมลของผดแลระบบ Change Password ปอนอเมลใหมของผดแลระบบ
เมอปรบแกไขขอมลแลวคลกปม Save Changes และ Save Password เพอบนทกการแกไข
การปรบแตงเวบไซต
เมอปรบแตงบญชผดแลระบบแลว ขนถดไปควรปรบแตงเวบไซตใหเหมาะสมกบระบบทน าเสนอ ตวอยางตองการสรางคลงผลงานดจทล (Digital Collection) สามารถท าไดโดยคลกเมน Settings
รปท 12
9 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
ทงนมรายการทตองปรบ ดงน
Administrator Email ปอนอเมลของผดแลระบบ Site Title ระบชอเวบไซต แนะน าใหระบเปนภาษาองกฤษทสอ
ความหมายชดเจน สามารถตอดวยภาษาไทยทกระชบ Site Description พมพค าอธบาย หรอขอความแนะน าเวบไซตหรอระบบ Site Copyright Information พมพขอความอธบายสญญาอนญาตการใชงาน เชน สงวน
ลขสทธ หรอสญญาอนญาตครแอทฟคอมมอนส Site Author Information ระบขอมลเกยวกบเจาของเวบไซตหรอระบบ Tag Delimiter ระบเครองหมายทใชเปนตวคนของ Tag แนะน าใหใชคงเดม
คอ เครองหมายคอมมา , ImageMagick Directory Path ระบพาทของโปรแกรม ImageMagick ทงนจะอธบาย
รายละเอยดในการพฒนาคลงภาพดจทล คลงสอนทรรศการตอไป
รปท 13
เมอปอนขอมลดงรายละเอยดขางตน คลกปม Save Changes เพอบนทกขอมล
10 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
การบรหารจดการเอกสารดจทล
ตวอยางการใชงาน Omeka ตวอยางหนงกคอ การพฒนาคลงเอกสารดจทล โดยมขนตอน ดงน
1. การสราง Collections เชน Collection เอกสารประกอบการสอน Collection สไลด Collection บทความทางวชาการ Collection หนงสอ/คมอ
2. การน าเขาเอกสารดจทล ซงประกอบดวยการลงรายการเอกสารดจทล โดย Omeka ใชเมทาดาทาชด Dublin Core รวมทงสามารถเลอกทจะแนบแฟมเอกสารดจทลไดตามตองการ
การสราง Collections
ขนตอนแรกของการพฒนาคลงเอกสารดจทล คอ การสราง Collection ใหกบระบบ ทงนสามารถสราง Collection ไดมากกวา 1 ชด เชน Collection เอกสารประกอบการสอน Collection สไลด Collection บทความทางวชาการ Collection หนงสอ/คมอ
การสราง Collection ท าไดโดยคลกเมน Collections
รปท 14
จากจอภาพการท างานกบ Collections ใหคลกปม Add a Collection เพอสราง Collection ทตองการ เชน
Collection เอกสารประกอบการสอน Collection สไลด Collection บทความทางวชาการ Collection หนงสอ/คมอ
11 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 15
12 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
Omeka จะใหปอนขอมลเกยวกบ Collection ดวยเมทาดาทาชด Dublin Core ดงน
Title: A name given to the resource
ชอ Collection ใหก าหนดดวยชอทสอความหมายชดเจน ไมยาวมาก เชน “สไลด” หรอ “เอกสารประกอบการบรรยาย”
Subject: The topic of the resource
หวเรอง หรอหมวดหม Collection แนะน าใหเลอกใชค าจากศพทควบคม (controlled vocabulary) หรอค าจากหมวดหมทเปนทางการ เชน “การศกษา” หรอ “หองสมด”
Description: An account of the resource
ค าอธบายเกยวกบ Collection สามารถเลอกใชจากบทคดยอ เนอหาจากสารบญ และขอความพรรณนาเกยวกบ Collection
Creator: An entity primarily responsible for making the resource
ชอเจาของผลงานใน Collection รวมทงชอหนวยงาน กรณทเปนชอบคคล ควรระบดวยนามสกลตามดวยชอตว เชน “อรณพบลย บญเลศ” หรอ
“อรณพบลย บญเลศ, เจตจ านงนช บญเกยรต” กรณทเปนชอหนวยงานใหระบหนวยงานหลก สามารถตามดวยหนวยงานรอง โดยปดทายหนวยงานหลกดวยเครองหมายจดและชองวาง เชน “ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต. ฝายบรการความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย”
Source: A related resource from which the described resource is derived
ตนแหลงขอมล ในรปแบบทางการ เชน “Image from page 54 of the 1922 edition of Romeo and Juliet”
Publisher: An entity responsible for making the resource available
ส านกพมพ หรอหนวยงานทผลต/จดท าสารสนเทศ กรณทขอมลซ ากบ Creator ไมตองปอนในรายการน
13 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
Date: A point or period of time associated with an event in the lifecycle of the resource
ปทผลตหรอเผยแพร ในรปแบบ YYYY-MM-DD (ISO 86011) โดยระบในรปของป ค.ศ. เทานน เชน
“1998-02-16”
Contributor: An entity responsible for making contributions to the resource
บคคลหรอหนวยงานทมสวนรวมสรางเนอหาของผลงาน
Rights: Information about rights held in and over the resource
ขอมลเกยวกบสทธการใชงาน โดยสามารถระบไดทงขอความเชน “Access limited to members” หรอ URL ทชไปยงสทธ เชน “http://dublincore.org/about/copyright/#copyright”
Relation: A related resource
แหลงขอมลหรอเนอหาทเกยวของ ทงนความเกยวของสามารถมไดหลายลกษณะเชน เชน ความตองเพมระบบเพม การอางอง เปนสวนหนงของ หรอรนของ
Title="Candle in the Wind"
Date="1997"
Creator="John, Elton"
Relation="Elton John's 1976 song Candle in the Wind"
Relationship described is IsVersionOf.
Format: The file format, physical medium, or dimensions of the resource
การอธบายลกษณะรปรางของทรพยากรสารนเทศเชงกายภาพและดจทล2
Title="Dublin Core icon"
Type="Image"
Format="image/gif"
Format="4 kB"
1 http://www.w3.org/TR/NOTE-datetime 2 http://www.iana.org/assignments/media-types
14 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
หรอ
Title="The Bronco Buster"
Type="Physical object"
Format="bronze"
Format="22 in."
Language: A language of the resource
ภาษาทใชในการเรยบเรยงขอมล ใชตามแบบ RFC 30663 รหสพยญชนะ 2 ตว เชน en ส าหรบภาษาองกฤษ th ส าหรบภาษาไทย อาจจะตามดวยประเทศ 2 ตวตามแบบISO 6394 เชน “en-US” หรอจะใชวธอธบาย เชน “Primarily English, with some abstracts also in French.”
Type: The nature or genre of the resource
ประเภทของขอมล แนะน าใหระบตามศพทควบคม DCMIType vocabulary5 เชน “Image” หรอ “Text”
Identifier: An unambiguous reference to the resource within a given context
ขอมลบงชถงแหลงขอมล/ขอมล เชน ISBN, URI
Coverage: The spatial or temporal topic of the resource, the spatial applicability of the resource, or the jurisdiction under which the resource is relevant
ระยะเวลาหรอขอบเขตเนอหา เชน
Coverage="1995-1996"
Coverage="Boston, MA"
Coverage="17th century"
Coverage="Upstate New York"
การระบรายละเอยดเกยวกบ Collection ไมจ าเปนตองระบครบทกรายการ ตวอยางเชน ตองการสราง Collection สไลด
3 http://www.ietf.org/rfc/rfc3066.txt 4 http://xml.coverpages.org/iso639a.html 5 http://dublincore.org/documents/dcmi-type-vocabulary/
15 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 16
เมอระบรายการส าคญเกยวกบ Collection แลวใหคลกตวเลอก Public เพอให Collection นเผยแพรตอสาธารณะ และตวเลอก Featured เพอให Collections นแสดงในหนาแรกของเวบ จากนนจงคลกปม Add Collection
รปท 17
16 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
Collection ทสรางจะแสดงเปนรายการ การแกไขท าไดโดยคลกปม Edit ใตชอ Collection จะเขาสจอภาพการแกไข Collection
รปท 18
ประเภทขอมล (Item Types)
เมอสราง Collections แลวขนถดไปเปนการก าหนดประเภทขอมลหรอ Item Types เชนขอมลประเภทเอกสาร ขอมลประเภทภาพนง ภาพเคลอนไหว สอเชงโตตอบ สอประเภทเสยง เวบไซต เหตการณ บคคล หรอไฮเปอรลงก
ทงน Omeka ไดก าหนดประเภทขอมลไวเบองตน จากเมน Item Types
17 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 19
ประเภทขอมลท Omeka ก าหนดสามารถเขาไปแกไขชอ ค าอธบายไดตามตองการ รวมทงสามารถสรางใหมไดโดยคลกปม Add an Item Type
รปท 20
18 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
ประเภทขอมลทสรางใหม ยงสามารถก าหนดรายการขอมล (Elements) ไดอสระ โดยจะเลอกจากรายการขอมลทมอยเดม (Existing) หรอจะก าหนดใหมกได (New)
รปท 21
เมอระบขอมลเกยวกบ Item Type แลวใหคลกปม Add Item Type
รปท 22
ประเภทขอมลทสราง สามารถแกไขหรอลบไดดวยปมควบคม Edit หรอ Delete
19 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
การน าเขาขอมล
เมอสราง Collection และ Item Type ไดตรงตามขอมลทตองการน าเขา ขนถดไปจะเปนการท างานกบขอมลรายรายการ โดยคลกเลอกเมน Items
รปท 23
จากนนคลกปม Add an Item จะปรากฏจอภาพเพอก าหนดรายละเอยดของขอมล ดงน
รปท 24
จากจอภาพน าเขาขอมล จะมแทบรายการยอย ไดแก
Dublin Core จอภาพปอนรายละเอยดเกยวกบขอมล โดยใชเมทาดาทา Dublin Core ซงมรายละเอยดเหมอนกบการสราง Collection ทไดแนะน าไปกอนหนา นอกจากนยงมรายการเลอก Public ส าหรบเผยแพรขอมลตอสาธารณะ และ Featured เพอเลอกแสดงขอมลในหนาแรกของเวบ รวมทงตวเลอกเลอก Collection
ตวอยาง ตองการน าเขาขอมลส าหรบสไลดเรอง การบรหารหองสมดอยางรเทาทนเทคโนโลยดจทล โดยบญเลศ อรณพบลย เปนการน าเสนอในงานประชมวชาการของชมรมหองสมดเฉพาะ ณ โรงแรมมารวย วนท 2 กนยายน 2556
20 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 25
21 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
Item Type Metadata จอภาพเลอกประเภทขอมล
เมอระบขอมลเมทาดาทา Dublin Core และเลอก Collection แลว ขนถดไปเปนการเลอกประเภทขอมล จากแทบ Item Type Metadata
รปท 26
Files จอภาพน าเขาแฟมเอกสารดจทล
เมอระบขอมลเมทาดาทา Dublin Core เลอก Collection และประเภทขอมลแลว ขนถดไปจะเปนการแนบแฟมเอกสารดจทล (หากม)
รปท 27
Tags จอภาพปอนปายก ากบหรอ Tag
ขนสดทาย จะเปนการก าหนดปายก ากบ หรอ Tag ใหกบขอมล ทงนสามารถก าหนดปายก ากบไดมากกวา 1 รายการ
22 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 28
เมอด าเนนการไดครบทกรายการ หรอตามทตองการ ใหคลกปม Add Item จะปรากฏขอมลทน าเขาดงน
รปท 29
ทงนถากลบไปหนาเวบส าหรบผใช จะปรากฏการแสดงผล ดงน
รปท 30
และเมอขอมลทสนใจ จะแสดงรายการขอมล ดงน
23 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
รปท 31
24 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
เพยงไมกขนตอนของ Omeka กสามารถพฒนาคลงเอกสารดจทลไดงายๆ ตามมาตรฐานการลงรายการ Dubline Core รองรบการแนบแฟมเอกสารดจทลเพอการบรการเอกสารฉบบเตม
ไมเพยงเทาน Omeka ยงมความสามารถอนๆ อกหลายดาน โดยเฉพาะการท างานบนมาตรฐานการเชอมโยง OAI-PMH ซงจะน าเสนอในโอกาสตอไป
25 | คลงเอกสารดจทลดวย Omeka: บญเลศ อรณพบลย , ขนธศร อาทร
แหลงขอมล
Diane Hillmann. 2013. “Using Dublin Core - The Elements.” Accessed October 8. http://dublincore.org/documents/usageguide/elements.shtml.
Roy Rosenzweig Center for History and New Media,. 2013. “Documentation – Omeka.” Accessed October 8. http://omeka.org/codex/Documentation.
สารบญ
Omeka Portable สอเรยนรการพฒนาระบบน าเสนอผลงานผานเวบ ....................................................... 1
การเรยกใชงานโปรแกรม ........................................................................................................................ 2
การท างานในโหมดผดแลระบบ .............................................................................................................. 5
การปรบแตงบญชผดแลระบบ ........................................................................................................... 7
การปรบแตงเวบไซต ......................................................................................................................... 8
การบรหารจดการเอกสารดจทล ............................................................................................................ 10
การสราง Collections ....................................................................................................................... 10
ประเภทขอมล (Item Types) ............................................................................................................ 16
การน าเขาขอมล ............................................................................................................................... 19
แหลงขอมล ........................................................................................................................................... 25