Nóisaochotrẻconchịuhọc

-AdeleFaber&ElaineMazlish-

HOWTOTALKSOKIDSCANLEARN

Copyright©1995byAdeleFaber,ElaineMazlish,LisaNyberg,andRosalynAnstineTempleton

XuấtbảntheohợpđồngchuyểnnhượngbảnquyềngiữaScribner,aDivisionofSimon&Schuster,Inc.vàCôngtyTNHHSáchPhương

Nam

BảnquyềnbảntiếngViệt©CôngtyTNHHSáchPhươngNam,2009

Mọisaochép,tríchdẫnphảicósựđồngýcủaCôngtyTNHHSáchPhươngNam

Chamẹvàthầycônóivớitrẻnhưthếnào,trẻsẽcảmnhậnvềbảnthânnhưthếấy.Lờinóicủahọảnhhưởngđếnlòngtựtrọngvàcáchtrẻtựđánhgiábảnthân.Haynóirộngra,cáchnóicủachamẹvàthầycôgiữvaitròquyếtđịnhđốivớisốphậntrẻ.

-HAIMGINOTT

LỜICẢMƠN

Quyểnsáchnàyđếnđượctaybạnđọclànhờngaytừlúcmớichỉlàýtưởng,nóđãđượcrấtnhiềungườimongđợi.

Giađình,bạnbèkhôngngừngđộngviênvàkhuyếnkhíchchúngtôi.Nhữngbậcphụhuynh,thầycô,nhữngnhàgiáodụcsứckhỏetâmthầnkhắpnơitrênnướcMỹvàCanadađãđónggópcảtiếngnóilẫntài liệu về việcứngdụng các kỹnăng giao tiếp vào cáchhành xửởnhà,cũngnhưởnơilàmviệc.

JoannaFaber,giáoviêncủamộttrườngởnộithành,đãcungcấpchochúngtôinhiềuvídụsinhđộngmàcôtích lũyđượctrongsuốtmườinămdạyhọc.

Trườngđại họcBradley, trường tiểu họcBrattain đã nhiệt tìnhủnghộvàtạođiềukiệnthuậnlợichochúngtôilàmviệc.

Họa sĩ Kimberly Ann Coe đã dành nhiều tâm huyết để tạo ranhữnghìnhvẽminhhọahếtsứcsinhđộng.

BobMarkel,đạidiệnbảnquyền,đã luônsátcánhbênchúngtôivớinhữnglờikhuyênchítìnhđúnglúc.

EleanorRawson,nhàsảnxuất,đãtậntìnhhướngdẫnchúngtôitừngđườngđinướcbước.

Cuối cùng, chúng tôi xin gởi lời cảm ơn tới tiến sĩ ThomasGordonbởinhữngcôngtrìnhnghiêncứuuyênthâmcủaôngvềphạmtrùnhữngmốiquanhệgiữatrẻvớingườilớn;vàcảmơncốtiếnsĩ

HaimGinottđãgiúpchúngtôihiểuratạisaovàthếnàolà“Tiênhọclễ,hậuhọcvăn”.

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

QUYỂNSÁCHNÀYRAĐỜINHƯTHẾNÀO

Quyểnsáchnàyđượcươmmầmtừkhichúngtôicònlànhữngbàmẹtrẻđithamdựnhữngbuổisinhhoạtdànhchophụhuynhdonhàtâmlýhọctrẻem-tiếnsĩHaimGinottphụtrách.Saumỗibuổisinhhoạt, trênđường láixevềnhà,chúng tôi thườngcùngsuyngẫmvềsứcmạnhcủanhữngkỹnănggiaotiếpmớivừahọcđược,rồingậmngùivỡlẽra:kểtừngàyđầutheođuổinghiệpdạydỗtớigiờ,mìnhchưahềbiếtgìvềnhữngkỹnăngấy,trongkhimộtngườilàgiáoviênphổthôngởNewYorkCity,cònngườikiadạyhọctạicộngđồngdâncưởManhattan.

Khi đó, chúng tôi không hề hình dung trước được những kinhnghiệmbanđầuấy rồi sẽphát triển thànhnhữnggì.Hai thậpniênsau,nhữngquyểnsáchmàchúngtôiviếtchocácbậcphụhuynhđãvượt qua mốc hai triệu bản và được dịch ra trên mười thứ tiếng.Nhữngbàidiễn thuyết của chúng tôi tại tất cả cácbang củaMỹ, vàhầuhếtcáctỉnhthànhcủaCanadađềuthuhútđượcđôngđảokhánthính giả và được họ nhiệt liệt hưởng ứng. Trên năm mươi ngànnhómhoạtđộngxãhội tạinhữngvùngđấtxaxôi,ở tậnNicaragua,Kenya,MalaysiavàNewZealandđãsửdụngnhữngbăngnghenhìnlànộidungnhữnghội thảocủachúngtôi trongcáchoạtđộngcủahọ.Và trong suốt quãng thời gian hai mươi năm qua, chúng tôi luônnhậnđượcnhữngphảnhồi từ các giáo viên vềnhững thayđổi đạtđượctronglớphọc,saukhihọthamdựnhữngkhóahọc,nghediễnthuyết,hayđọcsáchcủachúngtôi.Vàđiềutấtyếuxảyđếnlà,cácgiáo

viênluônthúcgiụcchúngtôiviếtmộtquyểnsáchtươngtựchongànhcủahọ.

MộtgiáoviênởTroy,Michigan,đãviết:

Sauhơnhaimươinămkinhnghiệmgiáodụctrẻhưvàtrẻcónguycơhưhỏng, tôi thực sựkinhngạcvềnhữngkỹnăngmàmìnhđã rút rađược từnhữngquyểnsáchmàquývịviếtchocácbậcchamẹ...Hiệntại,trongquậnmàtôilàmchuyêngiacốvấnsưphạm[1]đangthiếtkếmộtnộiquykỷluậtmớichocáctrườnghọc.Tôitinchắcrằngcáccáchxửlýtìnhhuốngtrongquyểnsáchcủaquývịsẽlàcốtlõi,lànềntảngchonộiquymớinày.Khôngbiếtquývịcónghĩđếnviệcviếtsáchdànhriêngchocácgiáoviênkhông?

MộtngườilàmcôngtácxãhộihọcđườngởFlorissant,Missouri,viết:

Mớiđây tôiđãgiới thiệuchương trìnhhội thảoHowToTalkSoKidsWillListen[2]củacácvịchophụhuynhtrongđịahạtdotôiphụtrách.Cómộtbàmẹ,đồngthờicũnglàmộtgiáoviên,bắtđầuáp dụng những kỹ năng mới vào lớp học của mình và nhận thấynhữnghànhvikhôngtốtcủahọcsinhđãgiảmhẳn.Nhữngthayđổitrong lớp học của giáo viên ấy lập tức gây ấn tượng với bà hiệutrưởng,bởivìlâunaybàrấtlongạivềsựgiatănghìnhphạtđònroi,cũngnhưtìnhtrạngbịđuổihọcởtrườngmình.Vàbàđãmờitôitổchứchộithảochotoànthểcácgiáoviêntrongtrườngcủabà.

Kếtquảthậtđángkhíchlệ.“Nhucầu”vềhìnhphạtđònroiđãgiảmhẳn.Rồiviệchọcsinhnghỉhọccũngbớtđi,trongkhilòngtựtrọngcủacácemđượctănglên,hầunhưlankhắptoàntrường.

MộtngườisốngởNewYorkCityviết:

Tôivôcùnglosợvềviệccàngngàycàngcónhiềutrẻemmangdaovàsúngtớitrường.Tôikhôngtinviệctăngcườngnhânviênanninhvàmáydòtìmkimloạisẽcóhiệuquả,tuynhiên,cáchgiaotiếptốthơncólẽsẽcảithiệnđượctìnhhìnhnày.Cólẽ,nếucácgiáoviênbiết được những kỹ năngmà quý vị đã viết, ắt hẳn họ họ sẽ đượctrangbịtốthơnđểgiúpnhữngđứatrẻnóngnảybiếtcáchxửlýcơngiậncủachúngtheonhữngcáchkhôngcầndùngđếnbạolực.Quývịcó nghĩ đến việc viết sách dành cho các giáo viên, cha mẹ, hiệutrưởng, trợ giảng, tài xế xe buýt trường học và thư ký ở trườngkhông?

Tuyhiểuđượcnhữnglờiđềnghịđólàcầnthiết,nhưngchúngtôiphảithừanhậnrằngmìnhkhôngđảmnhậntráchnhiệmviếtsáchchogiáoviên.Vảlại,hiệngiờ,chúngtôikhôngcòn“chiếnđấu”chungvớihọtrên“mặttrậngiáodục”nữa.

Thế rồi cómột cúđiện thoạiđịnhmệnhdohai côgiáoRosalynTempletonvàLisaNyberggọitới.LisađangdạylớpbavàlớpbốntạitrườngtiểuhọcBrattainởSpring,bangOregon.RosalynđangthamgiađàotạonhữnggiáoviêntươnglaiởđạihọcBradley,Peoria,bangIllinois.Cảhaingườiđềubàytỏmốilolắngtrướcnhữngbiệnpháptrừng phạt và cưỡng chế được áp dụng thường xuyên trong cáctrườnghọcđểuốnnắnhànhvicủatrẻ.Họbảorằngđãtừlâulắmrồi,họvẫntìmkiếmnhữngtàiliệuđềxuấtchogiáoviênnhữngphươngphápmới, nhằm giúp học sinh tự giác kỷ luật hơn và biết tự giảiquyếtvấnđềcủachúnghơn.

Khi tình cờđọcđượcquyểnHowTo Talk SoKidsWill Listen andListenSoKidsWillTalk[3],họbiếtrằnghọđãthấyđượcnhữnggìvẫntìmkiếmlâunay,vàhọxinphépđượcdựatrênquyểnsáchcủachúngtôiđểviếtmộtbảnkhácgầngiốngnhưvậy,dànhchogiáoviên.

Càngnóichuyệnchúngtôicàngnhậnthấyrằngkinhnghiệmmàhọ tích lũyđược thật rộngvàphổquát.Cảhaiđều từngdạyhọcởthànhthị,ngoạiô,nôngthôn;đềucóhọcvịtiếnsĩvềgiáodục;vàđềutừngđượcmờichủtrìnhữnghội thảogiáoviên.Bỗngnhiên,đềánmàchúng tôi còn lưỡng lựmột thờigiandàibỗng trởnênkhả thi.Ngoàinhữngkinhnghiệmtrựctiếpđứnglớpvàcáctàiliệuthuthậpđượctừnhữnggiáoviênkháctrongsuốthơnhaimươinămqua,naycòncóthêmsựđónggópquýbáucủahaingườilàmcôngtácgiáodụcnày, chúng tôibiết rằngkhônggì có thểkhiếnchúng tôi chùnbướcđượcnữa.

Mùahènămđó,RosalynvàLisatớigặpchúngtôi.Ngaytừđầu,tấtcảđãrấtănývớinhau.Saukhibànbạc,chúngtôinhấttrírằngthay vì đưa ra những lời thuyết giáo khô khan, quyển sách này sẽđóng vai trò nhưmột người kể chuyện - đứng trên quan điểm củamộtcôgiáotrẻđangnhiệttìnhtìmkiếmnhữngcáchtốtnhấtđểdạydỗhọcsinhcủamình.Kinhnghiệmcủacôấysẽlàsựtổnghợp,đúckếtkinhnghiệmcủatấtcảchúngtôi.Chúngtôisẽlàmcholờikểấyđángtincậyhơnbằngnhữngyếutốmàchúngtôiđãdùngtrongcáctácphẩmtrước.Đólànhữngmẩutruyệntranhnhỏ,nhữngphầnghinhớ,hỏiđáp,cùngnhữngcâuchuyệnminhhọa.

Nhưng càng trao đổi với nhau, chúng tôi càng nghiệm ra, nếumuốnnêu toànbộnhữngviệcnên làmnhằmgiáodụcmộtđứa trẻ,chúngtôicầnphảinhìnxahơnphạmvilớphọc,phảichúýnhiềutớinhững“ngườithầy”đầutiênvàmãimãitrongcuộcđờiđứatrẻấy-chínhlàchamẹnó.Bấtkểđiềugìxảyraởtrườngtừchíngiờsángchotớibagiờchiềucũngđềuchịuảnhhưởngsâusắcbởinhữnggìđãdiễnratrướcvàsauquãngthờigianấy,tứclàlúctrẻởcùngvớichamẹchúng.Dùcảchamẹlẫngiáoviêncó tíchcựcđếnđâuđi chăngnữamàkhôngcónhữngcôngcụgiúphọthựchiệnnhữngdựđịnhtốtđẹpcủamình,thìđứa

trẻvẫncóthểhưnhưthường.

Cácbậcchamẹvàgiáoviêncầnphảibiếtkếthợpquyềnlựcvớiviệclàmgương.Họcầnghinhớsự tráingượchoàn toàngiữa lờinói làmtiêutanhivọngvớilờiđộngviên,khuyếnkhích;giữalờinóimờigọisựhợptáchaykíchđộngsựchốngđốicủatrẻ;giữalờinóilàmchotrẻkhôngthểsuynghĩhaytậptrungvớilờinóikhơigợivàgiảiphóngkhaokháthọchỏitựnhiêncủatrẻ.

Bấtgiác,chúngtôicảmthấytráchnhiệmcủamìnhđốivớithếhệtrẻngàynaythậtnặngnề.Trướckia,chưakhinàogiớitrẻlạicóthểxemnhiềuhìnhảnh tộiácdãman trênphim, trêncácphương tiệntruyềnthôngđạichúngnhưbâygiờ.Trướckia,bọntrẻchẳngbaogiờphảichứngkiếnnhiềuhìnhảnhtuyêntruyềntrầntrụivềnhữngkiểugiảiquyếtvấnđềbằngcáchđánhnhau,némbomhoặcxảđạn.Chưakhinàonhucầucungcấpchoconemchúngtamộtkhuônmẫusốngđộngvềviệcgiaotiếptrungthựcvàtôntrọng lẫnnhau lạicấpthiếtnhưlúcnày.Đólàcáchbảovệtốtnhấtmàtacóthểtrangbịchotrẻ,nhằmchốnglạinhữngcơnbộtphátmuốnbạohànhcủachúng.Gặpnhữngtrườnghợpmuốnnổiđiên,thayvìđitìmgậygộcdaobúa,trẻcóthểvậndụngnhữnglờilẽmànhữngngườiquantrọngtrongcuộcđờichúngđãtừngnóivớichúngtrướcđây.

Vớitấtcảnhữnglídođó,đềánvềquyểnsáchnàyđãđượcđặtlên“bệphóng”.Banămtrờivớibiếtbaobảnthảonháp,cuốicùngchúngtôiđãcóđượcbảnthảocuốicùngtrongtay.Khỏicầnnóicũngbiếttấtcảchúngtôiđãhàilòngvàvuimừngđếnmứcnào.Chúngtôiđặtmộtcái tựa rất rõ ràng:Nói Sao Cho Trẻ Chịu Học Ở Nhà và Ở Trường .Chúngtôiđãnêuranhữngvídụcụthểvề tháiđộvàngônngữcủaquy trình học này. Chúng tôi cũng trình bày cách tạo ra một môitrườngcảmxúc,khiếnchotrẻcảmthấyantoànđểmởlòngratrước

những cáimới lạ. Chúng tôi nêu bật lên cách làm sao cho trẻ dámchịutráchnhiệmvàrènluyệntínhtựgiác.Đồngthời,chúngtôicũngchia sẻ nhiều phương pháp nhằm động viên, khích lệ trẻ tin rằngchúnglàaivàchúngsẽtrởthànhngườinhưthếnào.

Mongmỏi lớn nhất của chúng tôi là những ý kiến trong quyểnsáchnàysẽgiúpbạnkhơinguồnsángtạo,traoquyềnchonhữngđứatrẻyêuquýnhấtđờibạn.

[1].Nguyêngốclà“teacherconsultant”:chuyêngiagiáodụcchịutráchnhiệmcốvấnxâydựngnộiquy,chươngtrìnhgiảngdạy,cơcấutổchứcchotrườngphổthông-ND.

[2].NóiSaoChoTrẻChịuNghe.

[3].NóiSaoChoTrẻChịuNghevàLắngNgheSaoChoTrẻChịuNói.

“TÔI”LÀAI?

Khibắtđầuviếtquyển sáchnày, chúng tôiđãnhất trí sẽ tạo ramộtnhânvậttênlàLizLanderlàmngườiphátngônchungchotấtcả.Côấylàmộtgiáoviêntrẻ-cũnggiốngnhưchúngtôingàytrước-vànhững nỗ lực, trăn trở của cô ấy với học sinh chính là tấm gươngphảnánhmộtcáchchânthựcnhữngcốgắngmàchúngtôitừngthểhiện.Côấychínhlànhânvật“Tôi”dochúngtôitạora.

1.XỬLÝNHỮNGCẢMXÚCGÂYCẢNTRỞVIỆCHỌC

Chínhnhữnghồitưởngvềcácgiáoviêncủamình-cảnhữnghồitưởng tôi yêu thích lẫnnhữnghồi tưởngmà tôi ghét -đãkhiến tôiquyếtđịnhtrởthànhmộtgiáoviên.

Trongsuốtnhữngnămthánghọcsưphạmtạitrườngđạihọc,tôiluôntintưởngrằngmìnhcókhảnăngdạytrẻtheocáicáchlàmchochúngmuốnhọc.Tôiđãthủsẵntrongđầucảmộtdanhsáchdàidằngdặcvềnhữngđiềuđángxấuhổmàmìnhkhôngbaogiờđượcphépnóirahoặc thểhiệnvớihọcsinh; tôicũngđãhìnhdungrõràngvềmứcđộkiênnhẫnmàmìnhsẽphảiđeođuổi.

Ngày đầu tiên - với tư cách là giáo viên “thật sự” - tôi đã rấtchoángváng.Tôiđãsoạnbàivàchuẩnbịkỹ lưỡngchogiờ lên lớp,nhưnghoàntoànkhôngcó“phòngbị”gì trướcbamươihaiemhọcsinhlớpSáunày.Bamươihaiđứatrẻtomồm,hiếuđộngvàlúcnàocũngđầyrẫynhữngđòihỏimuốnthứnày,cầnthứnọ.Quađượcnửabuổi sáng thì tiếng chí chóe đầu tiên xuất hiện, “Ai lấy bút chì củatao?”“Màyxêrađi!”“Imđi!Taođangnghecôgiảng.”

Tôi cứ vờ như chẳng nghe thấy gì và tiếp tục bài giảng, nhưngnhữngkẻphábĩnhvẫnkhôngchịuthôi,“Tạisaoemlạiphảingồigầnnó?”“Emkhônghiểucôbảobọnemphảilàmgìcả?”“Côơi,nóthụiem!”“Tạinókiếmchuyệntrướcchứbộ!”

Đầu tôi bắt đầu kêu bưng bưng. Lớp học càng lúc càng ồn ào.

Những câu thần chú về “lòng kiên nhẫn và hiểu biết” đã hết linhnghiệmngaytrênmôitôi.Lớphọcnàycầnphảicómộtgiáoviênbiếttrấnápmớiđược.Bấtthìnhlìnhtôiquátlên:

“Thôiđi!Cóailấybútchìcủaemđâu!”

“Cônóirồi,emphảingồigầnbạnấy!”

“Côkhôngquantâmaigâysựtrước.Cômuốnviệcnàyphảichấmdứtngay.Ngaylậptức!”

“Embảoemkhônghiểulàýlàmsao?Côvừamớigiảithíchxongcòngì!”

“Tôikhôngthểtinnổicáilớpnày.CácemnóinănghànhđộngynhưhọcsinhlớpMộtvậy.Làmơnngồiimđi!”

Cómộtthằngbéchẳngcoi lờitôiragì.Nótỉnhbơrờikhỏichỗngồi,bướctớilấycáichuốtchìrồiđứngđómàvặnchuốtmãichođếnkhicâybútchỉcònmộtmẩu.Bằnggiọngđiệunghiêmkhắcnhấtcủamình,tôiralệnh,“Đủrồi!Vềchỗngay!”

“Côkhôngbắtemlàmgìđượcđâu,”nócãi.

“Được,chúngtasẽnóirõchuyệnnàysaugiờtanhọc.”

“Emkhôngởlạiđược.Emsẽtrễxebuýt.”

“Thếthìcôđànhphảimờiphụhuynhcủaemđếnđểthôngbáochuyệnnày.”

“Côkhônggọi chobamẹemđượcđâu.Nhàem làmgì cóđiệnthoại!”

Đếnbagiờchiềuthìtôimệtlử.Bọntrẻchennhauùarakhỏilớpvà tràn xuống đường. Chúng la hét, chạy nhảy như vừa được tiếpthêmnănglượng.Nhưnglúcnàychúngđãthuộcvềtráchnhiệmcủachamẹchúng.Tôiđãhếtgiờlàmviệccủamìnhrồi.

Tôingồiphịchxuốngghế,ngótrântrânvàonhữngdãybànhọctrốngtrơn.Cóchuyệngìthế?Saobọntrẻkhôngnghelờitôi?Tôiphảilàmgìđểchếngựchúngđây?

Trongsuốtmấythángđầuđidạycủatôi,tấtcảcácbuổihọcđềudiễnraynhưvậy.Mỗisáng,tôivàolớpvớibaohyvọngtràntrề,rồibuổichiều lại ravềvới tâmtrạngchánchườngvô tận.Tôiđãhoàntoàn“bótay”trướccôngviệcnặngnềvàchánngắtlàphảikéolêlớphọcchoquachươngtrìnhbắtbuộcnày.Nhưngtệhơnhết,tôiđangdầnbiếnthànhloại“bàcô”màtôikhôngbaogiờmuốn:giậndữ,háchdịch,mấtuytín.Cònđámhọcsinhcủatôithìcàngngàycàngbướngbỉnh, ngang ngạnh. Càng về cuối học kỳ, tôi càng hay tự hỏi rằngmìnhcòncầmcựđượcbaolâunữa.

MaymàJaneDavis,côgiáodạylớpbêncạnh,đãđếngiảicứuchotôi.SaucáingàydốcbầutâmsựvớiJane,chịđưachotôiquyểnsáchHowToTalk SoKidsWill Listen andListen SoKidsWill Talk.Chịbảo,“Không biết quyển sách này có giúp gì được cho em không, nhưngnhữngkỹnăngnêutrongnàyđãcứuchịkhỏiphátđiên,phátkhùngvớichínhtụinhócởnhà.Nócũnggiúpchịtạonênsựthayđổikhácbiệtcholớphọccủamìnhđấy!”

TôicảmơnJane,cấtquyểnsáchvàocặprồiquênkhuấynóluôn.Một tuần sau, trongkhi đangnằm trên giườngdưỡngbệnh vì cảmlạnh, tôi vớ đại quyển sách ấy và mở ra đọc. Những dòng chữ innghiêngởtrangđầutiênlàmchotôiphảinhổmngườidậy:

Cómốiliênhệtrựctiếpgiữacảmxúcvàhànhvicủatrẻ.

Khitrẻcảmthấydễchịu,chúngsẽcưxửđúngmực.

Chúngtaphảilàmsaođểgiúptrẻcảmthấydễchịu?

-Hãychấpnhậncảmxúccủachúng!

Tôinằmxuốnggối,nhắmnghiềnmắtlại.Mìnhđãthừanhậncảmxúccủahọcsinhhaychưa?Tôinhớlạiđôiba lờiđốiđápđãxảyragiữamìnhvớihọcsinhtrongtuầnđó:

Họcsinh:Thưacô,emkhôngviếtđược!

Tôi:Saokhôngđược?

Họcsinh:Thiệtmà!Emchẳngnghĩracáigìđểviếtcả.

Tôi:Emphảicốmànghĩ!Đừngcórênrỉnữa!Viếtđi!

Học sinh:Em ghét môn lịch sử! Ai thèm quan tâm đến nhữngchuyệnđãxảyracáchđâycảtrămnămchứ!

Tôi:Emphảiquantâm!Aicũngcầnphảibiếtrõvềlịchsửnướcmình.

Họcsinh:Nhưngnóchánngắt!

Tôi:Chángìmàchán!Nếuchúýthìemsẽthấynórấthay.

Thậtnựccười!Tôivốnlàngườivẫnthườngthuyếtgiáochohọcsinhvềviệcmỗicánhânđềucóquyềncóquanđiểmvàcảmxúcriêng.Thếnhưng,trongthựctế,hễkhinàobọntrẻbộclộcảmxúclàtôilạidậptắtđingay.Tôibắtbẻ,tranhluậnvớichúng.Nhưvậy,thôngđiệp

ngầmmàtôichuyểnđếnchúnglà,“Emcảmthấynhưthế làsairồi.Hãynghetheolờicôđi.”

Tôingồidậyvàcốnhớxemcácthầycôcủamìnhngàyxưacólàmnhưthếvớimìnhkhông.Cómộtlầnởtrườngtrunghọc,khitôiđangbuồnvìlầnđầutiênbịđiểmthấpmôntoán,màgiáoviêndạytoánlạicứcốnhồivàođầu tôimột lờiđộngviên, “Chẳngviệcgìphảibuồnbựccả,Liz.Khôngphảivìemthiếukhảnăngvềmônhìnhhọc,chỉvìemchưatậptrungchúýthôi.Emcầnphảiquyếttâmhơnnữa.Vấnđềnằmởchỗýchícủaemdởquá!”

Đươngnhiên là thầynói đúng, và tôi hiểu rất rõ ý thầy,nhưngnhững lời ấy lại khiến tôi cảm thấymìnhngungốc và kém cỏi quáchừng.Tới chỗ “emdởquá”, tôi không thèm lắngnghenữamà cứnhìnbộriamépcủathầyđộngđậy lênxuống,vàrángchờchothầynóixongđểchuồncho lẹ.Phảichănghọcsinhcủa tôigiờđâycũngcảmthấynhưthếvềtôi?

Trongnhững tuần sauđó, tôi cốgắngphảnứngmột cáchnhạycảmhơnvớinhữngcảmxúccủahọc tròmình,vàcốđáp lại chúngmộtcáchthỏađáng:

“Muốnchọnmộtđềtàiđểviếtthậtchẳngdễ,đúngkhôngem?”

“Côhiểuemnghĩgìvềmônlịchsử.Emđangphânvântạisaongườitalạiquantâmđếnnhữngviệcđãxảyracáchđâyhàngtrămnămchứgì.”

Cáchnàychính là lối thoát.Tôicó thểnhậnthấyngayrằngbọntrẻđãcóbiếnđổi.Chúnggậtđầu,nhìnthẳngvàomắttôi,vànóichotôinghe thêmvềnhữnggì chúngđangnghĩ.Nhưngbỗngmộtngàykia,Alextuyênbố,“Emkhôngmuốntớiphòngthểdụcnữa,khôngaiépđượcemđâu!”Họctrògìmàănnóiláolếunhưthế,làmsaomà

chịunổicơchứ!Khôngchầnchừmộtphút,bằngcáigiọngkhôkhốc,tôi đáp, “Em phải đến phòng tập ngay, không thì em phải lên vănphòng!”

Tại sao việc thừanhậnnhững cảmxúc của trẻ lại khóđến thế?Vàobữa trưa, tôi đemcâuhỏiđó rahỏi Jane và các giáo viênngồicùngbànăn;tôicũngkểvớihọmìnhđãđọcđượcgìvàđangnghĩgì.

ChịMariaEstes,mộtphụhuynhtìnhnguyện[1],lậptứclêntiếngbênhvựcgiáoviên,“Mỗithầycôphảidạyhàngmấychụchọcsinh,vàphảidạychúngbaonhiêulàthứ.Côépmìnhphảilưuýđếntừnglờinhỏnhặtnhưthếlàmgì!”

Janethì tỏratrầmtư,“Có lẽvậy,nhưngphảichihồi trướcchamẹvàthầycôcủachúngtachịukhóđểýmộtchútvềlờinóicủahọ,thì ngày nay chúng ta đã không bị thiếu quá nhiều kiến thức chưađượchọcnhưvậy.Nóithẳngra,chúngta làsảnphẩmcủaquákhứchúngta.Bâygiờ,chúngtanóichuyệnvớihọcsinhcủamìnhtheocáicáchhệtnhưngàyxưachamẹvàthầycôđãnóivớichúngta.Tôibiết,ngaycảvớitụinhócởnhà,tôicũngphảimấtrấtnhiềuthờigianđểthôikhônglặplạinhữngcâurậpkhuônhồixưanữa.Đólàmộtbướctiếnrấtlớnđốivớitôi,nhờbiếtchuyểncâu‘Đaugìchứ!Chỉlàmộtvếtxướctítẹothôimà!’thành‘Ừ,trầydalàđaulắmđó!’”

KenWatson, thầy giáo dạy môn khoa học, vặn lại, “Tôi khôngđồngý.Tôithấynóinhưvậythìcógìkhácđâu.”

TôicònđangvắtóctìmmộtvídụđểKenWatsontựmìnhnghiệmra sự khácnhau giữahai câuđó thì đãnghe Janebảo, “Ken à, hãytưởngtượngthếnàynhé,anhlàmộtcậuthiếuniênvừađượcgọivàođộibóngrổ,bóngđá,haybónggìgìđócủatrường.”

Kenmỉmcười,“Bóngđáđi.”

“Ờ,bóngđá,”Janegậtđầu,“Vậyhãytưởngtượng,anhđanghămhởđếnbuổitậpđầutiênthìgặpônghuấnluyệnviênđộpngaymộtcâurằng,anhđãbịloạikhỏidanhsáchđộibóng.”

Kenrênlên.

“Mộtlátsau,”Janenóitiếp,“anhgặpgiáoviênchủnhiệmởhànhlangvàkểchocôấynghehếtmọichuyệnvừaxảyra.Giờ,giảsửtôilàcôgiáođónhé,vàtôiđãphảnhồitheorấtnhiềucách,nhưngkhổnỗi,khôngmột cáchnào thíchhợpvới tâm trạngbuồnbãmà thằngbébêntronganhđangcảmnhận,hoặcnghĩtớisaumỗilờiđápcủatôi.”

Kencườitoe,rútramộtcâyviếtvàvớilấymộttờkhăngiấy.

Sau đây là những giả thiết khác nhau về những lời mà Jane -trongvaicôgiáochủnhiệm-đãđáplại“họcsinh”Ken:

1.Chốibỏcảmxúc

“Lúcnàyemcóđaukhổ, giậnhờncũngchẳnggiảiquyếtđượcgì.Tráiđấtcónổ tungvìembị loạikhỏiđộibóngđâu.Thôi,quênviệcđóđi!”

2.Triếtlý

“Cuộc đời vốn không công bằngmà, nhưng emphải họccáchchịuđựngnhữngcúđấmcủanóthôi!”

3.Khuyênrăn

“Emđừngmất tinh thầnvì chuyệnnày.Hãy cốgắng rèn

luyệnđểđượcvàomộtđộikhác.”

4.Chấtvấn

“Emcónghĩralýdovìsaomìnhbịloạikhông?Chắctạicácbạnkhácchơigiỏihơnemchứgì?Thếembâygiờđịnh làmgì?”

5.Bênhvựcphíabênkia

“Emhãythửđặtmìnhvàovịtrícủahuấnluyệnviênxem.Thầyấymuốnxâydựngmộtđộibóngchiếnthắng.Chắchẳnthầyấyđãrấtkhókhănkhiphảiquyếtđịnhaiởlại,airakhỏiđội.”

6.Thươnghại

“Ối,tộinghiệpemquá!Côhiểuemthấythếnàomà.Emđãcốgắngrấtnhiềuđểđượcchọnvàođộituyển,nhưngemchưađủgiỏi.Tấtcảcácbạnkhácđềubiếtthế.”

7.Nhàphântíchtâmlýnghiệpdư

“Emcónghĩrằnglýdothậtsựcủaviệcbịgạtrakhỏiđộibóng chính là vì thái độ ‘thiếu lửa’ của em không? Cô nghĩ,trongtiềmthức,emvốnkhôngmuốnvàođội,vìvậyemmớicốýlàmrùmbengchuyệnnàylên.”

Kengiơhaitaylêntrời,“Thôi,thôi!Đủrồi.Tôihiểurồi.”

TôinóiKenchotôixemanhvừamớiviếtranhữnggì.Anhđẩychotôitấmkhăngiấy.Tôiđọctolên:

“Đừngdạyemphảicảmthấynhưthếnào.”

“Đừngdạyemphảilàmgì.”

“Côchẳngbaogiờhiểuđượcđâu.”

“Côcóbiếtphảilàmgìvớinhữngvấnđềcủacôkhông?Côđứngvềphíatấtcảmọingười,ngoạitrừem.”

“Emlàkẻthuacuộc.”

“Đâylàlầncuốicùngemthổlộbấtcứđiềugìvớicô.”

“Chếtthật,”Mariathốtlên.“TôithườnghaynóivớithằngMarconhà tôi rất nhiều câu giống như Jane vừa nói với Ken.Nếu khôngmuốnchúngđốpchátlạinhưthếthìtaphảinóisaođây?”

“Thừanhậntâmtrạngthấtvọngcủachúng,”tôitrảlờirấtnhanh.

“Bằngcáchnào?”Mariahỏi.

Tôingắcngứkhôngtìmđượccâutrảlời.TôinhìnJanecầucứu.ChịquayquaKenvànhìnthẳngvàomắtanh,“Kenà,bịgạtkhỏiđộibóngkhiđãtinchắclàmìnhcótêntrongdanhsáchhẳnlàmộtcúsốcrấtnặng,mộtnỗithấtvọngghêgớmlắm,đúngkhông?”

Kengậtđầu,“Dạ,đúngạ!Mộtcúsốctệhại.Thấtvọngvôcùng.Nhưng thành thật mà nói, em thực sự cảm thấy nhẹ nhõm khi cóngườichịuhiểuđiềuđơngiảnấy.”

Sau đó chúng tôi còn thảo luận với nhaunhiều nữa.Maria thúthật là từ khi chị lớn lên, chưa từng có ai chịu thừanhậnhayhiểunhữngcảmxúccủachịcả.Kenhỏi,“Vậytạisaochúngtalạidámnghĩ

tớichuyệnsẽmangđếnchohọc trònhữngđiềumàchínhchúng tacũngchưatừngcó?”

Rõ ràng chúng ta cần luyện tập nhiều hơn nếumuốn áp dụngphươngphápphảnhồimớimẻnàyvới trẻ.Thế là tôi tựnguyệnđitìmnhữngvídụvềviệcthừanhậncảmxúccủahọcsinhtrongtrườnghọc.Sauđâylàcácmẩuchuyệnminhhọamàtôiđãsoạnravàchiasẻvớicácđồngnghiệpcùngăntrưavớimình:

Kennhìnvàonhữnghìnhvẽminhhọavàlắcđầu.“Vềlýthuyết,tấtcảnhữngđiềunàynghethìcóvẻhaylắm,nhưngtôithấy,vềphíagiáoviênvẫncònkhókhăn.Chúngtalấyđâurathờigianđểgiúphọcsinhgiảiquyếtcảmxúccủachúngđây?”

Mắt Jane lấp lánh như cười, “Phải tạo ra thời gian. Hãy tới

trườngsớmhơn,vàravềtrễhơn.Hãyăntrưathậtnhanh,vàquênluôngiờnghỉđểđivệsinhcánhân.”

“Chà,đúngđấy,”Kenbổsung,“vàngoàinhữnglúcsoạngiáoán,chấmbài, làmbảntinhọctập,chuẩnbịhộithảovàlênlớpđềuđềumỗingày...chúngtanênchúýđếnviệchọcsinhcủamìnhcảmthấythếnào,hoặcvẽrachochúngcáiviễncảnhmàchúngkhôngthểcótrongthựctại.”

TrongkhingheKennói,tôinghĩbụng,“Làmthếhìnhnhưlàđòihỏiquánhiềuởgiáoviên.”

DườngnhưJaneđọcđượcsuynghĩcủatôi,chịliềnbảo,“Nóimộtcách nghiêm túc, tôi biết như thế là đòi hỏi giáo viên quá nhiều,nhưngtôicũngbiếtrằngđốivớimộtđứatrẻthìviệccảmthấyngườikháchiểuđượcmìnhlàrấtquantrọng.Cómộtthựctếrấtđơngiảnlàkhibọntrẻbịứcchếvềmặtcảmxúcchúngkhông thểnào tập trungđược.Nhưvậy,chắcchắnchúngsẽkhôngtiếpthuđượcbàimới.Nếumuốngiúpchúnghếtcăngthẳngđểbìnhtĩnhsuynghĩ,họchành,tacầnphảixửlýnhữngcảmxúccủachúngmộtcáchđầytôntrọng.”

“Nhưngkhôngchỉởtrườngmớiphảigiảiquyếtcảmxúcthôiđâu,màcònởnhànữa.”Mariaxenvào.

Tất cả chúng tôi quayquanhìn chị. “Khi tôi chín tuổi,” chị giảithích,“giađìnhtôichuyểnnhàvàtôiphảihọctrườngkhác.Côgiáomớirấtnghiêmkhắc.Lầnnàolàmkiểmtramônsốhọc,tôicũngbịcôphát lại bài làmvớiđầynhữngdấugạch chéomàuđen to tướngởnhững câu trả lời sai.Rồi cô bắt tôi làmđi làm lại, đến chừngnàođúngmớithôi.Tôi losợmỗikhiđếntiếthọccủacôtớimứcchẳngsuynghĩđượcgìnữa.Thỉnhthoảng,tôicốchéplạibàicủabạnkhác.Vàomỗibuổitốitrướcngàykiểmtra,tôiluônbịđaubụng.Hễtôinói

vớimẹ‘Mẹơi,consợ,’thìbàlạibảo‘Chẳngviệcgìphảisợcả,cứlàmhếtsứcmìnhlàđược.’Cònchatôithìkhuyên,‘Nếuhọcbàikỹthìconsẽchẳngphảisợgìcả.’Nghevậy,tôicàngcảmthấyhoảnghốthơn.”

KennhìnMariađămđăm,“Giảsửchahoặcmẹchịbảo‘Trôngconcóvẻ lo lắngvềbài kiểm traquáđấy,Maria,’ thì sựviệc sẽkhácđichăng?”

“Tấtnhiênrồi!”Mariaphấnkhởicaogiọng.“Bởivìkhiđócóthểtôisẽnóithậtvớichamẹvềnhữngdấugạchchéolêncáccâutrảlờisai,cũngnhưnỗixấuhổvìcứphảihếtlầnnàytớilầnkhácbịnêutênkhiểntráchtrướclớp.”

Kenvẫn chưa tin, “Nhưngngay cảkhiđãđược chamẹgiải tỏacảm xúc rồi thì có đủ để giúp chị bớt lo lắng và làm tốtmôn toánkhông?”

Mariatrầmgiọng,“Chắclàđược,tôinghĩvậy,”chịnóichậmrãi,“bởivìnếuchamẹchịulắngnghenhữngnỗiloâucủatôivàđểchotôinói rõvềchúng, thìngàyhômsau tôi sẽyên tâmđihọchơn, sẽmongmuốnđạtđiểmtốthơn.”

Vàingàysaucuộctròchuyệnấy,gặplạiMaria,tôithấychịmỉmcườirạngrỡvàlôitừtrongvíramộttờgiấynhỏgấpđôi,hàohứngnói,“Tôimuốnkểchomọingườinghemấycâumàcáccontôiđãnóitrongtuầnnày.Saukhitôikểxong,mọingườihãyđoánxemtôiđãkhôngnóigì với chúng.Bắtđầu là câunói của congái tôi, cháu tênAnaRuth.”Mariamởtờgiấyravàđọc,“Mẹ,côdạythểdụcbắtmộtmìnhconphảichạynhiềuvòngquanhsân,bởivìconkhôngthayđồnhanhbằngcácbạn,thếlàconbịbắtchạychocảlớpcoiđómẹ.”

Kentrảlờingaylậptức,“Chịđãkhôngnói‘Vậychứconmuốncô

giáolàmgì?Vỗtaykhenconchắc?Haythưởngchoconhuychươngngườichậmnhất?’”

Mọi người bật cười.Maria tiếp, “Giờ đến câu của con trai tôi,cháuMarco,‘Mẹ,đừngbựcmìnhnhé.Conlàmmấtgăngtayrồi.’”

“Đểtôitrảlờicâunày,”Janeđáp.“Connóigìhả?Đâylàđôigăngtaythứhaiconlàmmấttrongthángnàyrồiđấy.Connghĩbamẹinratiềnà?Maimốt,khitháogăngtayra,connhớnhétnóvàotúiquầnluônnghechưa.Rồitrướckhixuốngxebuýt,hãykiểmtrachỗngồivàdướisànxeđểxemnócórơirakhông.”

“Khoan.Nóicâuđóthìcógìsai?”Kenhỏi.“Chịđangdạythằngbévềtinhthầntráchnhiệmmà.”

“Nhưngthờiđiểmnóithìsai,”Janenói.

“Tạisao?”

“Bởivìkhingườitađangchìmthìkhôngphảilàlúcđểbạndạyhọtậpbơi.”

“Hừm.Tôiphảinghĩkỹvềđiềunàymớiđược...”Kennói,rồichỉvàotôi,“Nào,giờđếnlượtcô,Lizà.”Marianhìnvàotờgiấyvànói,“Cònđâycũng là câunói củaAnaRuth, ‘Conchẳngbiết làmìnhcócònmuốnởtrongdànnhạcgiaohưởngnữahaykhông.’”

Tôiđốpliền,“Mẹđãtốncảđốngtiềnchoconhọcđànviolin,màgiờconnóiđếnchuyệnbỏhọchả!Baconmàngheđượcthìsẽđiênlênchoxem.”

Marianhìnchúngtôikinhngạc,“Saomọingườibiếtrõnhữnggìtôiđãsuýtnóirathế?”

“Quádễ,”Janebảo.“Đólànhữnggìchamẹchúngtađãnóivớichúngta,vàchođếngiờđấyvẫnlànhữnggìtôithườngnóivớiconcáimình.”

“Maria,”Kennói, “đừng thử thách chúng tôi nữa.Chị đãnói gìvớicácconthế?”

“Thế này nhé,”Maria tự hào trả lời, “KhiMarco không thể tìmthấyđôigăngtaymớicủanó, tôiđãkhôngquởtráchtiếngnào,màchỉ,‘Mấtđồthìbựcmìnhlắm...Connghĩ thửxemcókhiconbỏquênnótrênxebuýtkhông?’Thằngbétrốmắtnhìntôinhưthểkhôngtinvàotaimình.Rồinóbảosángmaisẽhỏibácláixebuýtxemcónhìnthấygăngtaycủanókhông.

“ĐếnkhiAnaRuthkểchotôinghevụcôgiáothểdụcbắtnóchạytrước lớp, tôi bảo, ‘Chắc là quê lắm phải không con?’ Con bé bảo,‘Đúngđó,mẹ,’rồichuyểnquađềtàikhác.ĐólàđiềubấtthườngđốivớiAnaRuth,bởivì conbécóbaogiờchịukểcho tôingheđầyđủnhữnggìđãdiễnraởlớpnóđâu.

“Nhưngđángngạcnhiênnhấtlàviệcxảyrasauđó.Saukhiđihọcnhạc về, Ana bảo, ‘Con chẳng biếtmình có cònmuốn ở trong dànnhạcgiaohưởnghaykhôngnữa.’Ngheconbénóivậy,tôimuốnngộpthở, nhưng vẫn cố làm ra vẻ bình thản, ‘ Thì ra con nửa muốn, nửakhônghả.’Conbélặngđi.Rồinóbắtđầunóitấttầntậtmọithứ.Nóbảorất thíchchơiđàn,nhưngviệc luyệntập lại tốnnhiềuthờigianquá làmnóchẳngcòn lúcnàogặpbạnbè,đểbâygiờ lũbạnkhôngthèmgọiđiệnchonónữa,chắclàchúngnghỉchơinómấtrồi.Nóitớiđó,conbéòakhóc,vàtôiômlấynó.”

“Ồ,Maria,”tôinói,xúcđộngsâusắctrướckinhnghiệmcủachị.

“Buồncườiquáphảikhông?”Janenói.“AnaRuthkhôngthểthổlộchochịbiếtđiềugìđãkhiếnconbé lo lắng,chođếnkhichị thừanhậntâmtrạngbịxáotrộncủanó.”

“Đúng vậy,”Maria sung sướng nói, “vàmột khi vấn đề thật sựđượckhơimở,Anasẽtựtìmracáchgiảitỏacảmxúccủamình.Ngàyhômsau,conbébảovớitôilànóquyếtđịnhởlạidànnhạcvàsẽkếtbạnmớiởđó.”

“Tuyệtquá!”tôithốtlên.

“Đúng,”Marianói,hơinhíumày,“nhưngđấymớichỉ lànhữngviệcsuônsẻthôi,chứtôivẫnchưakểchomọingườingheđiềugìđãxảyrakhiMarcobảovớitôilànóghétthầyPeterson.”

“Ố... cái này gay cấn đây,” tôi nói. “Nhớ năm ngoái chị đã trợgiảngởlớpthầyPetersonmà.”

Mariatrầmngâm,“Thầyấylàmộtgiáoviêngiỏi.Rấtxuấtsắc!”

“Đúng, ý tôi là vậyđấy,” tôinói. “Chị thấykhóxửđúngkhông?Mộtmặt,chịmuốnbảovệcảmxúccủaconmình.Mặtkhác,chịđánhgiácaothầyPetersonvàkhôngmuốnvềhùavớiconđểphêbìnhchỉtríchthầyấy.”

“Đâuphải chỉ riêng thầyPeterson,”Marianói. “Có lẽ tôihơi cổhủ,nhưngtôiđượcnuôidạyđểtinrằng,chophéptrẻnóixấubấtkỳmộtgiáoviênnàođềulàviệckhôngđúng.”

Janecaogiọngphảnđối,“NhưngủnghộcontraiđâucónghĩalàchịchêbaithầyPeterson.”Lậptức,Janephácthảongayramộtmẫuhìnhứngxửcủachamẹkhitrẻthanphiềnvềthầycôcủachúng.Sau

đó,tấtcảchúngtôicùngthảoluậnđểđưaramộtmẫuđốithoạitốtnhất.Cáikhócủachúngtôi làphảitránhđồngtìnhvớitrẻ,hoặchạthấpgiáoviêncủachúng.Sauđâylànhữnggìchúngtôiđãnghĩra:

Rồibỗngnhiênchuôngreovánglên.ThầyKenbưngkhayđồăntrưalênvànói,“Tôivẫnthấychưathôngtấtcảnhữngcáchnày.Cóthểchúnghợplývớichamẹ,nhưngvớigiáoviên,tôinghĩchỉcầnlàngười có đủ những phẩm chất tốt, yêu trẻ, kiến thức chuyênmônvữngvàngvàbiếtcáchgiảngbàisinhđộnglàđược.”

“Rủithay,”Janenói,bướcracùngvớiKen,“lạikhôngphảithế.Nếuanhmuốnhọctròcủamìnhhiểubài,thìanhphảiđểcácemcótâmtrạngthoảimáiđểsẵnsàngtiếpthubàigiảng.”

Bị tụt lại đằng sau mọi người, tôi muốn nói thêm nữa nhưngchẳngbiếtphảinóirasao.Chiềuhômđó,trênđườngláixevềnhà,tôingẫmlạinhữngcâumìnhđãnóivớihọcsinhtrongtuầnqua,vàcảmthấymìnhdầndầnbịcáchứngxửcủaMariathuyếtphục.

TôiướcgìhồitrưamìnhđãchiasẻýnghĩnàyvớiKen:

Làgiáoviên,mụctiêucủatakhôngchỉlàtruyềntảikiếnthứcvàthôngtinchohọcsinh,màcònphảilàmnhiềuhơnthếnữa.

Nếumuốn học sinh trở thành những người biết quan tâm đếnngườikhác,tacầnchúýđếncáchmàtaphảnhồilạichúng.

Nếumuốnđánhgiáđúngphẩmchấtcủabọntrẻ,tacầncónhữngmẫuphươngphápđúngthìmớimonglàmđượcđiềuđó.

Nếumuốntruyềnlòngtựtrọngvàtôntrọngngườikhácvàothếgiớicủatrẻ,tacầnbắtđầubằngcáchtôntrọngchúng.Vàtasẽkhôngthểđượclàmđiềuđó,nếukhôngbiếttỏratôntrọngnhữnggìchúngcảmthấy.

GHINHỚ

TRẺCẦNĐƯỢCTHỪANHẬNCẢMXÚC

cảởnhàlẫnởtrường

Trẻ:Conchỉthiếucẩnthậnchútxíumàcòncóbảymươiđiểm!

Ngườilớn:Khôngsaođâucon!Lầnsauconsẽlàmtốthơnmà.

Thayvìlơđicảmxúccủatrẻ,bạncóthể:

1.Xácđịnhxemchúngđangcảmthấythếnào

“Concóvẻthấtvọngquáha!Nghĩcũngtứcthậtđấy,đãbiếtcâutrảlờirồimàlạiđểmấtđiểmchỉvìhơiẩu.”

2.Thừanhậncảmxúccủatrẻbằngmộttừhoặcmộtâmtiết

“Ồ”,“Ô”,“Ừm”,“À”hay“Ravậy”.

3.Đưaraviễncảnhmàtrongthựctạitrẻđãkhônglàmđược

“Phải chi cómột cây bút phép thuật, nó sẽ bảongay ‘đừng viếtnhưthế!’khiconsắpphạmlỗithìhaybiếtmấy,nhỉ!”

4.Thừanhậncảmxúccủatrẻ,ngaycảkhibạnđangcốuốnnắnnhữnghànhvikhôngthểchấpnhậnđược

“Conxôbànđághếchỉvìvẫncòntứcbịmấtmấyđiểmđósao?Conkhôngđượcphéplàmnhưvậy.Nhưngconcóthểkểmẹnghetạisaoconlạibựcđếnthế.Nếukhông,conhãyghihayvẽnóragiấycũngđược.”

NHỮNGTHẮCMẮC,CHUYỆNKỂCỦAPHỤHUYNHVÀGIÁOVIÊN

?Nhữngthắcmắccủaphụhuynh

1.Thỉnhthoảngthằngconbảytuổicủatôi,Billy,lạimấtbìnhtĩnhtrongkhilàmbàitậpvềnhà.Nếukhônglàmđượctoánhaygặpmắcmứugìđó,nósẽ lập tứcxé tậpquẳngxuốngsànhoặcbẻbút chì.Tôiphải làmgì trướcnhữngcơnnóngnảycủathằngbé?

Billycầnchahoặcmẹgiúpcháuxácđịnhcảmxúccủamình,cũngnhưdạycháucáchxửlýcảmxúcđó.Cầncóaiđónóivớicháurằng,“Tìmmãimàkhôngracâu trả lờiđúng làbựcmình thật!Nókhiếnconmuốnxé,muốnbẻ,hayquăngmộtvậtgìđó,đúngkhông?Billyà,hễ khi nào con cảm thấy như thế thì hãy la lên, ‘Ba ơi, con bựựcccmììnnhquá!Ba giúp con đi!’ Rồi thì ba conmình sẽ cùng nhau tìmhiểuxemcóchuyệngìnhé.”

2.Trongsuốttuầnqua,đưacongáimườibatuổicủatôicứbuồnrầuđếnmứckhôngsaolàmnổibàitậpvềnhà,cũngchẳngtậptrungtâmtríhọcbàithigiữakỳđược.Hìnhnhưconbéđãrấttintưởngmàthổlộvớinhỏbạnthânrằngnó“thích”mộtcậutrainàođó,nhưngcôbạnnàyđãnhanhnhảuđibáongaychocậukiabiết.Saukhiđãbàytỏsựđồngcảmvềviệcbịphảnbộithìđaulòngrasao,tôikhôngcònbiếtphảinóigìhayphảikhuyênconnhưthếnàonữa.Tôinênkhuyênnhủconlàmgì?

Mộttrongnhữngvấnđềcủaviệcđưaralờikhuyênlà,tronglúctâmtrạng trẻđangbịxáo trộn,chúngkhông thểngheđược lờibạnđangnói,chodùchínhchúngđãnàinỉ“Mẹ,conphảilàmsaođây?”.Lúcđó,chúngđangđaukhổ,rốitrí,vàlờikhuyênvộivãcủabạncóthểtrởnênphảntácdụng(“Mẹnóithếthìíchlợigìchoconchứ?”),hoặcxâmphạmsựriêng tư (“Đừngdạyconphải làmgì!”),hoặchạthấpphẩmgiá (“Ýmẹ làconnguchứgì,chẳng lẽconkhôngtự tìmđượccáchgiảiquyếtviệccủamìnhhaysao?”),hoặcđedọa(“Mẹnóinghehayđấy,nhưngconkhôngbaogiờlàmtheođâu!”).

Trướckhibìnhtâmđểcóthểnghĩđếnnhữnggiảipháp,congáibạncònbaonhiêumốilomàcôbémuốnchiasẻvớimẹ:“Concónênmắngchonhỏbạnconmộttrậnkhông?Nhưngmắngnóthếnàođâymẹ?Nócònđángtincậynữakhông?Concócầnphảicốgiữtìnhbạnvớinókhông?Concóphảinóigìvớibạnnamkiakhông?Nếucóthìphảinóigìhảmẹ?”Tấtcảnhữngtrăntrởđósẽgiúpcôbécócơhộitìm hiểu sâu hơn về những mối quan hệ giữa con người với conngười.Nếuđưaralờikhuyênngaylậptức,cóthểbạnsẽcắtđứtmộtkinhnghiệmhọchỏiquantrọngcủaconbạnđấy.

3.Chẳnglẽkhôngbaogiờcóthờiđiểmcholờikhuyênsao?

Sau khiconbạnđã “được lắngnghe thấuđáo”, bạn có thể thậntrọnghỏilạirằng,“Concảmthấynhưthếnàovề...?”,“Conthửnghĩxemthếnày...cóíchgìkhông?”,“Làmnhưvầy...conthấythếnào?”,“Connghĩchuyệngìsẽxảyranếunhư...?”Bằngcáchđưaranhữnglựachọnđểtrẻchấpnhận,phảnđốihaysuyxétnhữnggiảiphápđềnghịcủabạn,tứclàbạnđãkhiếntrẻchịunghenhữngýkiếncủabạn,vànósẽcânnhắcnhữngýkiếnấy.

4.Dạogầnđây,con trai tôicứđi tớiđi luikhắpnhàvàcằnnhằnvềthầydạymônxãhộicủanó,“Thầybắttụiconphảiđọcbáohàngngàyvàthảoluậnhàngtuần.Lúcnàothầycũngbắtlàmbàikiểmtra.CóaibắttụiconphảihọcnhiềunhưthầyM.đâu!”Tôikhôngbiếtphảitrảlờinónhưthếnào.Đãtớilúctôibắtđầucảmthấytộinghiệpchoconmình.

Contraibạnkhôngcầnsựthươnghạicủabạn.Cáicháucầnlàsựthônghiểuvàđánhgiáđúngmựcvề sựviệcmànóđangphảnđối.Bạncóthểnóivớiconbạn,bấtcứlờinàotrongsốnhữnggợiýsauđây.Chúngcóthểsẽhữuích:

“ThìrathầyM.thúcépcácconhọcnhiềuquáhả!”

“Mẹthấyconbựcbộivềchuyệnđóquánhỉ!”

“Mẹdámcárằngconmàlàgiáoviênthìthỉnhthoảngconsẽcholớpnghỉhẳnmộtngày,đúngkhông?”

“CoibộthầyM.làngườinghiêmkhắcvàyêucầucaoquáha.Chắclàphảimệtđứthơimới theokịpnhững tiêu chuẩncủa thầyđặt rađấynhỉ!”

5.Tôiphảilàmthếnàokhicontôinhấtđịnhkhôngchịuthổlộvớitôinhữnggìnóđangcảmthấybuồnbực?

Làngười lớn,chúngtacũngcónhữngcảmxúcmàmìnhkhônghềmuốn-cókhilàmãimãi-bàytỏhaytâmsựvớingườikhác.Cóngười trong chúng ta thích một mình nếm trải nỗi đau, nỗi buồnphiền,nhữnguấtức,nhữngnỗixấuhổhơn.Trẻemcũngchẳngkhácgìngười lớn.Chúngcũngphátđinhữngtínhiệurõràngkhichúngmuốnởmộtmìnhđểtựchămsócvếtthươnglòng.Thậmchíkhiđãnghecâunóiđầythôngcảmkiểunhư,“Hômnaycóchuyệngìhaysaoấy!” chúngvẫnquaymặtđi,hoặcbỏ rakhỏiphòng,hoặcnói thẳngvớibạn,“Conkhôngmuốnnóivềviệcđóđâu!”Tấtcảnhữnggìbạncóthểlàmlàhãychochúngbiếtrằng,bạnluônsẵnsàngởbênchúng,nếuchúngđổiývàmuốntâmsự.

Chuyệnkểcủaphụhuynh

Chuyệnthứnhấtdomộtbàmẹkểlạiviệcchồngbàđãgiúpcontraigiảitỏa“nhữngloâucủatuầnđầutiênđihọc”nhưthếnào.

Vàongàythứhaicủanămhọcmới,tôiphảicốhếtsứcđểđưatụi

nhóc vào nề nếp đi ngủ sớm hơn. Đứa nào cũng nghe lời, trừAnthony, thằng con chín tuổi của tôi.Nó cứhét lên và cãi lại, nhấtquyếtkhôngchịulêngiườngngủchodùtôihếtquáttháolạinănnỉdỗdành.Cuốicùng,tôiđànhgọichồng,“Joe,anhramàdạy‘contraianh’đi,emchịunórồiđấy!”Vàdướiđâylànhữnggìxảyratiếptheo:

Joe:Tonyơi,baconmìnhnóichuyệnchútnha.Mẹbảoconquậylàmmẹmệtquáhả.Cóchuyệngìvậycon?Bathấycứnhưcócongìsắpănthịtconkhôngbằng!

Anthony:Conđangphảilonhiềuviệclắm!

Joe:Ồbamuốnnghequá.Nghehết luôn.Nào,baconmìnhnóichuyệnđótrênphòngconnhé.

ThếrồihaichacondắtnhaulênphòngAnthony.Haimươiphútsau,Joebướcra,vớivẻhớnhởvàhàilòngvôcùng.

Tôi:Chuyệngìvậy,anh?

Joe:Cógìđâu.Anhchoconngủrồi.

Tôi:Anhlàmsaohayvậy?

Joe:Anhviếtnhữngnỗiloâucủaconra.

Tôi:Thếá?

Joe:Rồianhđọclạichonónghe.

Tôi:Rồisaonữa?

Joe:Anhbảođểđếncuốituầnanhsẽgiúpconxửlýnhữnglolắng

đó,thếlàthằngbéđúttờdanhsáchxuốnggối,mặcáongủvàovàngủngay.

Sánghômsau,trongkhitôiđangthaytấmkhăntrảigiườngchoAnthonythìtờdanhsáchrơira.Trongđóghinhưthếnày:

NhữngđiềukhiếnAnthonylolắng

°Toa-létvàphònghọcdơbẩn.

°Sântrườngkhôngđủchỗđểchạynhảythoảimái.

°Muốncóthêmquầnáođihọc.

°Cóvôsốviệcphảilàmởtrườngvàphảimanghàngđốngtậpvở.(Quánhanhđểbắtđầunhiềuviệcnhưvậy!)

°Muốncóthêmtiềnđểănquàtrongtrường.

°Chiếcxeđạpbịlàmsaoấy.Cứtuộtxíchhoài.

°Bịrơimấthaimươilămxuvàogầmmáygiặt.(Mìnhbuồnlắmvìchỉcómỗimộtíttiềnmàcũnglàmmất!)

°Chắclàchuyệntiêuxàisẽthoảimáihơnnếubachomìnhtấmngânphiếumộttrămđô-la.

Tôicườitủmtỉmkhiđọctờgiấyđó.Aibảochỉngườilớnmớicónhững“vấnđềthậtsự”?Thậtdễquênlàconnítcũngcónhữngmốibậntâmghêgớmcủachúng.Vàcũnggiốngnhưchúngta,chúngcầnaiđólắngnghevàhóagiảinhữnglolắngcủachúngmộtcáchhợplí.

✳ ✳ ✳

CHUYỆNTHỨHAIkể lạiviệcmộtbàmẹđãgiúpcongáivượtquanỗingánngẩmvìthủtụclàmhồsơxéttuyểnđạihọc.

Hầunhưtấtcảhọcsinh lớpcuốicấpđềuđãnộpđơnxét tuyểnvàođạihọc,trừcongáitôi,Karen.Conbécótậthayđểmọithứđếnphútchótmớichịulàm,nhưnglầnnàythìđúnglàquátệ.Mặcdùtôiđãcốkìmnénkhôngcằnnhằn,mắngmỏ,haychìchiếtnómỗikhicódịp,nhưngchẳngănthua.Đếnlượtbanóthủthỉ,khuyêngiải,dụdỗnóhãylàmhồsơ.Rấtkiênnhẫn,baconbénêuranhữngđiềumàanhấynghĩtrườngđạihọcmuốnbiếtvềthísinh,thậmchícònsẵnsànggiúp nó viếtmột dàn ý cho bài luận. Karen hứa cuối tuần sẽ xongxuôi,nhưngrồivẫnchẳngchịulàm.

Nhiềungày trôiqua, tôibắtđầuphát cáuvàquátmắngnó.Tôicảnhcáonórằngnếukhônglàmhồsơngayđithìnósẽchẳngbaogiờvàođượcmộttrườngđạihọcnàotửtế.VậymàKarenvẫnkhônghềnhúcnhích.

Thếrồi,trongmộtkhoảnhkhắcvôtình-phátsinhdoquátuyệtvọng-tôicayđắngnói,“Trờiơi,làmhồsơxéttuyểnđạihọcsaomàkinhhoàngvậykhôngbiết!Phảitrảlờiđủthứcâuhỏi,phảiviếtmộtbài luậnvềquyếtđịnhchọntrườngcủamình.Đúngthật làtrìhoãncànglâucàngtốt!”

Conbévọtreolênthậtto,“Đúngđó,mẹ!”

Tôibảo,“Phảichingườitadẹpluôncáiviệcnộphồsơxéttuyểnđi.TấtcòntấtcảcácnhânviênhànhchínhcủatrườngđạihọcđềucóbằngESPcả,giánhưhọtựbiếtmìnhmaymắnthếnàokhicóconvàohọcởđóthìhaybiếtmấy!Consẽchìmngậptrongnhữnglờimờigọivàohọcchoxem!”

Karenbậtcườikhoáichívàtungtănglênlầuđingủ.Chiềuhômsau,nóbắtđầulàmhồsơthựcsự.Đếncuốituần,tấtcảgiấytờcầnthiếtđãđượcgửiđitheođườngbưuđiện!

✳ ✳ ✳

Chuyệnthứbalàkinhnghiệmcủamộtbàmẹkhiphảiđươngđầuvớibệnhtậtkinhniêncủacon.

Contraitôi,TJ,mớimườimộttuổinhưngđãphảiđeomáyđiềuhòanhịptimvàmộtcặpkínhđặcbiệtđểgiốngđỡmímắtyếuớtcủacháu.Giờđâycháulạiphảiđeothêmcáimáytrợthínhnữa.Khitừchỗ đomáy trợ thính về nhà, cháu tuyên bố, “Lẽ ramẹ không nênmuacáimáykỳcụcnày.Consẽkhôngđeonótớitrườngđâu.Consẽvứtnóvàosọtrác.Khôngthìconsẽquẳngnóvàotoa-lét!”

Đangláixemàtimtôinhưthắtlại,sầunão,tôibiếtmìnhphảiimlặngchotớikhinghĩrađượccâugìđómàkhônglàmchosựviệcxấuđi.Contraitôiquayqua,nhắclại,“Mẹcóngheconnóikhôngvậy?”

Tôiđáp(ơnChúa),“Mẹvừanghecómộtthằngbécựcghétviệcđeomáytrợthính,bởivìcảmthấyđólàđiềutệhạinhấtmànócóthểtưởngtượngra!”

TJngồi thừmột lúc.Sauđó cháubảo, “Đúngvậy... nếu có aiởtrườngtrêuchọcthìconsẽkhôngbaogiờđeonónữađâu!”

Tôidừngxelạivàđánhbạonói,“Cólẽconsẽthíchnếuchúthợhớttóccắtchoconkiểutócđểdàihaibêntháidươnghơnmộtchút.”

TJnói,“Đúngrồi,mìnhtớichỗchúấyliềnđimẹ.”

Tiếngnệnthịchthịchtrongngựctôidịuđi,vàtôithầmcảmơnkỹ

năngmàmìnhvừahọcđược.

?Nhữngbănkhoăncủagiáoviên

1.Tráchnhiệmxửlýnhữngcảmxúccủahọcsinhtronglớphọclàcủatôià?Đóchẳngphảicôngviệccủangườitưvấntâmlýsao?Tôicònkhôngđủthờigianđểgiảngbàinữakìa.

Đôikhicónhữngthứcứtưởnglà“đườngdài”nhưnghóaralạilà“đườngtắt”.Dànhvàiphútđểtìmhiểunhữngcảmxúcmạnhcủamộthọc sinh sẽ tốt hơn là để cứ cho cảm xúc ấy dây dưamãi rồi biếnthànhmộtvấnđề thực sự, làmmấtnhiều thờigianquýbáucủacảlớphọc.Nếulàmnhưvậy,bạnsẽđápứngđượcnhucầumàmộtđứatrẻđangcầnsựgiúpđỡcủabạn.

2.Tôichẳngngheđượcđiềugìkhihỏihọcsinhcủamìnhvềcảmxúccủachúng.Chúngthườngđáp,“Emkhôngbiết!”Tạisaolạithế?

Thông thường, trẻ sẽkhông thoảimáikhingười lớnmuốnbiếtcảmxúccủachúngbằngnhữngcâunhưxéthỏi,“Emcảmthấysao?...Giờemthấythếnào?...Giậndữ?...Sợhãi?...Tạisaoemlạicảmthấynhưthế?”

Nhữngcâuhỏikiểuấydễ làmcho trẻkhépmình lạihơn làmởlòngra.Trẻđặcbiệtchớivớitrướcloạicâuhỏitạisaochúnglạicảmthấythếnàyhaythếkia.Cáitừ“Tạisao”bắtchúngphảigiải thích,phảibênhvựccảmxúccủamình,bắtchúngphảinghĩ ramột lýdohợplý,chấpnhậnđược-cáilýdođãkhiếnchúngcócảmxúcấy.Màthường thì trẻ chẳngbiết lý do tại sao cả. Trẻ khôngbiết vậndụngtâmlítâmliếcđểtrảlờirằng,“Khimấyđứaởtrạmxebuýttrêuchọcemthìđóchínhlàlúcchúngnóđấmvàolòngtựtrọngcủaem.”

Khitrẻkhôngvui,điềukhiếnchúngxúcđộngnhấtlàchamẹhaygiáoviênquan tâm,đoánrađượccáigìđangdiễnrabên trongnó.“Cô(thầy)biếtbị trêuchọc thìbuồn lắm,dùcóvì lýdogìđichăngnữa.”Câunóiđóhàmýnhắctrẻrằng,nếuchúngmuốnnóithêmgìnữathìngườilớnsẽluôncómặtđểchiasẻcảmxúcvớichúng.

3.Tiếnsĩchorằngtrẻemcầnđượcthừanhậnnhữngcảmxúctiêucựcnhấtcủanó.Liệunhưthếcódẫnđếnnguycơkhiếntrẻhiểusự thừa nhận của chúng ta là đồng ý, là cho phép chúng bộc lộnhữngcảmxúcxấunhấtkhông?

Điều đó sẽ không xảy ra nếu chúng ta phân biệt được sự khácnhaugiữacảmxúcvàhànhvi.Đúng,họcsinhcóquyềncảmthấygiậndữvàbộclộcảmxúcđóra.Tuynhiên,chúngkhôngcóquyềnbộclộcơnbựctứctheocáchgâyhạichongườikhác,cảvềmặtthểxáclẫntinhthần.Chẳnghạn,chúngtacóthểnóivớiDavid,“EmgiậnMichaelđếnnỗiphảiđấmbạnấythìmớihả,nhưngDavid,thầykhôngchophéphọcsinh củamình đánhnhau. Emhãy bộc lộ cơn tức giận của em vớiMichaelbằnglờinói,chứkhôngphảibằngnắmđấm.”

4.Tôicómộthọcsinhtrunghọccóhoàncảnhgiađìnhtanvỡ.Tôithậtkhómàtỏrathônghiểukhiemấynóivớitôirằng“Emghétcô,” “Cô tầm thường,”hoặcnhững lời lẽmà tôikhông tiệnnhắcởđây.Tôikhôngbiếtphảixửlýthếnàovớihọcsinhấy?Tiếnsĩcóýtưởnggìkhông?

Đôikhi,họcsinhcábiệtmuốngiỡnmặtgiáoviênbằngcáchcốýnóibậynhằmkhiếnchohọnổigiận,hoặcchúngsẽcolạiphòngthủ.Một phần của trò đùa kiểu ấy là nhằmmục đích “tháomiệng giáoviên”[2],đẩythầycôvàomộtbàidiễnthuyếtđầytứcgiận,dàidằngdặcvàmấtkiểmsoáttrướcsựthíchthúcườithầmcủacảlớp.Thayvì

phảnứngtheocáchđốiđầu(sậpbẫycủaemhọcsinhngổngáoấy),bạncóthểravẻthảnnhiênvàbảo,“Côkhôngthíchemnóinhưthế.Nếuemđangbựcbộithìhãybìnhtĩnhchờlúckhácvànóibằngmộtcáchkhác,côsẽvuilònglắngnghe.”

5.Mộthọcsinhmớiđâyđãkểchotôinghevềnhữngkhókhănmàemgặpphảiởnhà.Đó làviệcanh traivà chamẹemhaybấthòa,cãicọvớinhau.Nhưngkhitôivừabảo,“Côbiếtemkhôngvuivềviệcđó,nhưnghãynhìnvào tất cảnhững thứmàemphảibiếtơn,”thìemấyòakhóc.Tôiđãlàmgìsai?

Hãychúýđếntừ“nhưng”tronglờinóicủabạn.Nóxóatancảmxúcvừađượcbàytỏ,vàphátđitínhiệurằng“Côsẽgiảithíchtạisaocảmxúccủaemlàkhôngquantrọng.”Trẻemcầnnghethấysựthừanhận. một cách không săm soi - những cảm xúc của chúng trongkhoảnhkhắcđó. (“Côbiết emkhông vui vềnhững chuyện xảy raởnhà.Emmongướcmọingườitronggiađìnhemhòathuậnvớinhauđúngkhôngnào.”)Phảnhồi, chuyển tảiđầyđủ sự thônghiểu -màkhônglênmặtdạyđời-sẽđộngviêntrẻlàmquencáchđốimặtvớinhữngvấnđềcủachúng.

Chuyệnkểcủagiáoviên

CHUYỆNĐẦUTIÊNdomộtgiáosinh(giáoviênthựctập)kểlạikhiđượcphâncôngphụtráchmộtlớpmẫugiáosongngữ.

Lớphọcbắtđầuđượcvài tuần thìmộtbàmẹ,vừamớichuyểnđếnsốngtrongvùng,đưacậucontraibébỏngvàolớp.Bàgiớithiệucậubévớicôgiáochínhrồiravề.Côgiáomỉmcườihồnhậu,đưacậubévàochỗngồi,traochocậucâybútchìmàuvàgiấy,rồibảovớicậulàcảlớpđangvẽmộtngườithântronggiađình.Bỗngnhiên,cậubéòakhócnứcnở.CôgiáonóibằngtiếngTâyBanNha,“Đừngcókhóc

mà!”Tôilạigầnđịnhdỗcậubé,nhưngcôgiáoxuatôiđi.“Cứđểmặcnó,”cônghiêmkhắc,“kẻonósẽkhóctớithángsáunămsauluônđó.”Xong,côquaytrởlạibànmìnhđểlàmnốtbảnbáocáo.

Tôicốlơcậubéđi,nhưngnócứkhócrốnglên,nghexótcảruột.Không chịunổi, tôingồi xuốngbên cạnhvànhẹnhàngvỗ lưngnó.Cậubégụcđầuxuốngbànmàsụtsịt,“Conmuốnmẹcơ!Mẹcơ!”Tôithìthàovớinó,tấtnhiênlàbằngtiếngTâyBanNha,“Conmuốngặpmẹà?”Nónhìntôitronglànnướcmắtvànói“Dạ!”

Tôinói,“Xamẹbuồnlắmphảikhôngcon?Mặcdùbiếtlàsẽgặpmẹngaythôi,nhưngconvẫnkhôngthểđợinổi,đúngkhôngnào?Vậymìnhsẽvẽ tranhvềmẹconnhé.”Tôi cầmbút sápmàu lên,vẽmộtvòng tròn làmkhuônmặt,vẽ thêmcáimũi, thêmcáimiệng.Rồi tôiđưacâybútmàuchocậubévànói,“Nào,giờđếnlượtconvẽmắtmẹđi.”

Thằngbénínkhócvàcầmlấymẩusápmàu,vẽhaicáichấmthậtcẩnthận...Tôibảo,“Conđãvẽmắtchomẹrồinè,vậyconmuốnvẽtóccủamẹmàugì?”Thằngbélấymộtcâysápmàuđenvàtiếptụcvẽtóc.Khitôiđichỗkhác,nóvẫnmiệtmàivớibứctranh.

Tôicảmthấysungsướngquáđỗi.Tôiđoán,nếumìnhlơthằngbéđi thìchắchẳncuốicùngnócũngthôikhóc.Nhưngbằngcáchthừanhận tâm trạngnhớmẹ củanó, tôi biếtmìnhđã giúpnó vượt quacảmxúcđó.

✳ ✳ ✳

Tiếptheolàcâuchuyệndomộtgiáoviênphổthôngcơsởkểlạiviệc đã dàn xếpmột cuộc ẩu đả trong giờ ăn trưa, bằng cách thừanhậncơngiậncủahaihọcsinh.

Bỗngdưngtôinghecótiếnghúhétomsòmvàthấyhaithằngbéđangnằmlăndướisàn.Tôichạytới,giậtManuelra,nóđangngồiđèlênvàđấmthùmthụpvàongựcJulio.Đâylàlờiđốiđápsaukhitôigỡđượccặp“đôvật”ra:

Tôi:Trờiơi,saohaiemlạinổikhùngvớinhau?

Manuel:Nóđávàogiữahaichânem!

Tôi:Ối,vậythìđaughêlắm!Nênemtứcgiậnchứgì?

Julio:Cònnóthụivàobụngem.

Tôi:Thếnênemmớiđábạn!

Manuel:Nólấykhoaitâychiêncủaem.

Tôi:Ồ,hóarađầuđuôichuyệncácemnổikhùngvớinhaulàvậyđấy.Hừm,bâygiờthầycượclàJuliođãbiếtManuelkhôngmuốnailấyđồăncủamình,vàJuliosẽkhônglàmthếnữa.

Manuel:Nóbiếtvậylàtốt.

Haiđứagườmgườmnhau.

Tôi:Thầynghĩhaiemkhôngnêngặpnhaumộtthờigian,trướckhilàmhòavớinhau.

Quảđúngvậy.Sauđóngoàihànhlang,tôithấyhaithằngbésóngbướcbênnhau,vừađivừacườihahả.Khichúngtrôngthấytôi,Juliolalên,“Thầyơi,tụiemlàmhòarồi!”

✳ ✳ ✳

Cuốicùnglàmộtcâuchuyệncủamộtgiáoviênthườngphảiđốiphóvớinhữnghọcsinhbịchấnđộngtâmlývìchiếntranh.

KểtừsaungàycuộcchiếntranhVùngvịnhbùngnổ,rấtnhiềutrẻemtrởnênhoảngsợvàbồnchồnkhôngyên.Tôinghĩđiềutốtnhấtmìnhcóthểlàmchochúnglàđặtnhữngbiếncốvừaxảyravàomộtbối cảnh lịch sử, thế là tôi soạnmột bài học để ôn lại những cuộcchiến tranh trước kia từng có nướcMỹ tham gia, bắt đầu là cuộcChiếntranhCáchmạng.Khitôiviếttựabàilênbảng,lớphọcbỗngimphăngphắc.Mộthọcsinhnữnói,“ThưacôRitter,hômnaychúngtakhôngcầnhọctheobàicôsẽgiảngcóđượckhôngạ?Chúngtacóthểtrìnhbàysuynghĩcủamìnhvềchiếntranh,đượckhôngcô?”

Cảlớpnhìntôilongại.Tôihỏi,“Cácemmuốnnhưthếà?”Nhữngcáiđầukhẽgậtmộtcáchnghiêmtúc.Tôibiếtbọntrẻđãtincậymìnhnênmớidámyêucầuthayđổibàihọcđãđượcđịnhtrước.

Mộtcậubébuồnrầumởđầu,“Chiếntranhlàmộttròngungốc.”

Mọicặpmắtđềuđổdồnvàotôiđểthămdòxemphảnứngcủatôithếnào.Tôinói, “Cônhận thấycảmxúccủacácemđangrấtmạnhmẽ.Hãynóichocôbiếtthêmnữađi.”

Thếlàchúnglàmtheo.Trongbamươiphútsauđó,cáchọcsinhcủa tôi lần lượtbày tỏnhữngnỗi sợhãivà lo lắngnhấtcủachúng.Rồimộtemđưaraýkiến,“Chúngtahãyviếtcảmxúccủamìnhrađicô!”Tôinghĩ,“Haylắm!Cólẽđiềunàysẽgiúpbọntrẻxoáymạnhvàocảmxúccủachúngbằngnhữnghìnhthứcdiễnđạtsángtạohơn.”

Cảlớpmởtậpravàviếttrongbầukhôngkhíyênlặng.Đếncuốitiết học, tôi hỏi có aimuốn đọc bài cảmnghĩ củamình lên không.Nhiềuemđưatay.Sauđâylàtríchđoạncủabaemtronglớp:

Sốngtrongsợhãi,khôngnhàkhôngcửa,ngườitađánhnhauvàchếtvìmộtđiềugìđóđánglẽphảiđãđượcngănchặn.

-Silvia

Trongchiếntranh,tanghetiếngsúngnổ,tiếngkhóckinhhoàng,nhưng tiếng kêu thét ghê sợ hơn hết là tiếng trái tim tan vỡ củanhữnggiađìnhcóconbịchếtvìchiếntranh.

-Joseph

Biếtbaongườidânvôtộisẽchếtvàsốngườithankhóclạibắtđầutăngthêm.Khiđứatrẻcóchamẹbịchếtvìchiến tranh,nósẽđaubuồnvàhãihùngmàkhônghiểutạisaolạinhưvậy.

-Jamie

Cuốitiếthọc,đámmâynặngnềtreolơlửngtronglớphìnhnhưđãtanbiến.Đámtrẻđãbộclộvàchiasẻcảmxúccủachúng,chiasẻnỗiđauchung.Chúngtôithấymìnhđượckếtnốivớinhữngngườikhác,vàquantrọngnhấtlàthấymìnhbớtcôđơn.

[1] . Nguyên gốc là “parent volunteer”: tại những trường tiểu học ở Mỹ, phụhuynhđượcnhàtrườngmờivàolớphọcđểlàmviệc,cùngvớigiáoviêngiúptrẻlàmtoán,làmthủcông,kiểmtrabàitậpvềnhà,xửlýnhữngkhúcmắcvềcảmxúc,tâmtưtìnhcảm...-ND.

[2].Nguyêngốclà“pulltheteacher’schain”(thànhngữ):cốýtrêuchọc,giậtdây

chogiáoviêntứcgiậnmànóixổranhưtháocống-ND.

2.BẢYKỸNĂNGMỜIGỌITRẺHỢPTÁC

NGAYNĂMĐẦUTIÊNDẠYHỌC,tôiluôntâmniệmrằngmìnhphảilàmsaokhơigợiđượcsựhợptáccủahọcsinh.

Khẩuhiệu của tôi rất giống câukhẩuhiệu củahãngNIKE: “Cứlàmđirồibiết!”Nhưngthựctế,tôiđãtiêutốnrấtnhiềuthờigianvàoviệc cẩn thậnsoạngiáoán,vàphânchiabuổihọc thànhnhững tiếthọcđầyýnghĩa.Tôitựanủimình,“Tacórấtnhiềubàiphảidạychohọcsinh,trongkhitakhôngcónhiềuthờigian.Vìvậy,nếulớphọccứngồi imnghegiảng,cùngtháiđộ ‘hợptác’ thì tasẽcókhốithờigiờtruyềnđạtkiếnthứcchocácem.”Từ“hợptác”ởđâycónghĩa là “cùng làm việc và hướng tớimột kết quả hoặcmộtmục tiêu chung ”.Tuynhiên,tôinhậnthấycónhữngcôcậuhọctròcưxửnhưthểmụctiêuchungcủachúng làđặtdấuchấmhếtchosựnghiệpdạydỗcủatôi!Lúctôinhắcđếnnhữngbàitậpvềnhàthìcóemđứngdậyxinđivệsinh,hoặcmộtchiếcmáybaygiấybayvèoqualớp,kéotheomộthọcsinhkháclàmbộtékhỏighế.

Cóvấnđềgìvớinhữngđứatrẻnàythế?Chúngcóhiểuđượcrằngviệc tiếpnhậnmộtnền tảnghọc vấn là quan trọng thếnàokhông?Chẳnglẽchúngkhôngbiếtcómốiliênquanmậtthiếtgiữaviệchọcvàtương laicủachúngsao?Và tại saochúngkhông thể tập luyệnmộtchútxíunàosựtựchủchứ?

Mộtngàynọ, trongkhi trựcgiờrachơivớimột thầygiáokhác,tôithấymộtnhómhọcsinhxôđẩynhau,lahétomsòmđểtranhđá

một quả bóng. Thầy giáo kia trợn trònmắt tỏ vẻ khó chịu và chépmiệng,“Coitụinókìa.Chảralàmsao!Tạisaochúnghànhđộngnhưtrẻconmãivậykhôngbiết?”Tôiậmừchoquachuyện,nhưngtrongđầunghĩthầm,“Cólẽbởivìchúngđúnglàconnít,vàcólẽngườilớnchúngtacầnphảitìmhiểukỹđểbiếtbọntrẻconcưxửvớinhauthếnào.”KhigặpJanetrongphònggiáoviên,tôikểchochịnghevềcảnhtượngồnàodiễnratronggiờrachơilúcnãy.

Janelắcđầu,“Cáicảnhemthấyđóvẫncònhơnchánsovớicáchcưxửkiểutrẻconthựcsự.Trongđámđó,cónhữngđứatrẻđangphảiđốimặtvớinhữngvấnđềmàngườilớnchúngtakhôngbaogiờngờlàcóthểxảyravớimìnhkhicònnhỏ.Ngaynhưlớpchịcũngcóvàiemrấthiếmkhiđượcgặpchamẹ.Họlànhữngchuyêngiacóthamvọngtrởthànhnhữngngườihoànhảo,nênhọphảidồnhếtsứclựcvàosựnghiệp.Cónhữngphụhuynhkháclạikhôngthểởnhà,bởivìhọphảilàmquầnquậtngàyđêmđểkiếmsống.LớpcủaKencómộtemđã trải quahai nhàmởvà ba trườngkhácnhau chỉ trong vòngmộtnăm.Haycólầnnhưemđãkể,rằnglớpemcómộthọcsinhnamsốngởnơidànhchonhữngngườivôgiacưđấythôi.Nhữngđứatrẻnàykhôngchỉphảiđươngđầuvớinhữngvấnđềbìnhthườngcủatrẻemkhichúnglớnlên,mànhiềuđứacònkhôngcócơhộiđểđượclà‘trẻcon’nữacơ.”

Janedừnglờivàthởdài,“Cómộtsựthậtđángbuồnlàtrongthếgiới ngày nay, trẻ em đang phải chịu nhiều căng thẳng và thiếu sựquan tâmchưa từng thấy.Nếumuốngiúpchúng tiếp thukiến thứcthìtaphảigiúpchúnggỡbỏnhữngcảmxúcnặngnềmàchúngphảimangtheokhivàolớphọc.Điềuđócónghĩalàchúngta-nhữngthầygiáo, cô giáo - phải chuyển đổi vai trò củamình để bao luôn tráchnhiệmcủacácbậclàmchalàmmẹ.”

TôingờrằngJanenóiđúng.Họcsinhcủatôi,tuycóđứahăngháiđếnlớpvàsẵnsànghọchỏi,nhưngcũngcóđứalơđãngvàthiếuthốnđiềugìđó.Cólẽđiềuđógiảithíchtạisaochúngthườngkhôngđểýhoặcchốngđốinhữngyêucầuđơngiảnnhấtcủatôi.Bấtcứchuyệngìdiễnraởnhàđềuảnhhưởngtớihànhvicủachúngởtrường.

Vềphươngdiệnnàođó,điềunàyrấtđúng.KhiSamhămhởđòiđọcbàiluậnvănđãlàmởlớpchomẹnghethìmẹnólạigắtỏmlênvàquátnóhãyđểchomẹyên.(MẹSamvừamớibịtìnhnhânbỏ).CònMelissathìđượcnuôidạybởimộtchịtrôngtrẻmớimườimấytuổiđầuvàmộtcáitiviriêng,vìngườichagóacủaemsuốtngàychỉrượuchèbebét.Melissakhônghềbiếtcáchgiaotiếpvớingườilớn.MẹcủaEric thìbị trầmuấtkinhniên.Vậy,nhữngđứa trẻnàybiếtgìvềsựhợptác?Rõràngchúngkhôngđượchọcđiềuđótronggiađìnhmình.Rõràngtôikhôngthểthayđổinhữnggìđangxảyraởgiađìnhchúng.Nhưngbiếtđâu,tôicóthểthayđổinhữnggìđangdiễnratronglớpmìnhthìsauthìsao?

Khingẫmnghĩvềcáchdạyhọccủamình, tôiphải thừanhận làđôikhitôirấtgiốngmộtviênsĩquanđanghuấnluyệnbinhlínhnơithaotrường-hôhào,quáttháo,ralệnh.Kiểunhưthếnày:

“Chuốtbútchìđi!”

“Giơtaylên!”

“Ghitênvàobàikiểmtrađi!”

“Ngồiyênnào!”

“Lấysáchra!”

“Chỉnhìnvàobàilàmcủamìnhthôi!”

“Xếphàng!”

“Đừngcógàolênnhưthế!”

«Nhảkẹocaosura!”

“Cẩnthậnkhidùngmáytính!”

Khôngchỉluônmiệngbảotrẻphảithếnàythếnọ,màtôicònbắtchúngkhôngđượclàmcáinàycáikia:

“Khôngchạytronghànhlang!”

“Khôngđượcchenlấn!”

“Đừngcóvôlínhưthế!”

“Khôngđượcđánhlộn!”

“Đừngquênlàmbàitậpvềnhà!”

“Khôngđượcnóichuyện!”

“Đừngnóidối!”

“Khôngđượcthòchânralốiđigiữalớp!”

“Đừngcónghịchconchuộtcảnhnữa!”

Thay vì tập trung vàobài giảng, tôi lại đánhmấtphần lớn thờigian để cố điều khiển bọn trẻ nằm ngoài tầm kiểm soát củamình.Nhưngnếu tôi khôngmất công làm thế thì đếnbao giờ chúngmới

học được cách cư xử đúngmực? Vậymà, tôi càng ra nhiềumệnhlệnh,chúngcànghăngháichốngđốihơn.Thờigiờquýbáunhưvàngbạcđểdạyhọclạibịlãngphívìphảiđốiphóvớiươngbướngcủahọcsinh,vìphảirasứcchiếnđấuvàtranhgiànhquyềnlựcvớichúng.Cónhữnghômtôivềnhàvớisựkiênnhẫnđãmấtsạch,sứclựccạnkiệt,lòngnhiệttìnhbịbàomòn.Tôicảmthấycâunóiđùanàythậthợpvớitìnhtrạngcủamình,“Tôichỉcòncómỗimộtsợidâythầnkinh...vàmấyemđangđánhđutrênđó!”

Tôi lạivớ lấyquyểnHowToTalkSoKidsWillListenandListenSoKids Will Talk ... và đọc lại chương “Khơi gợi sự hợp tác”. Tất cảnhữngvídụtrongquyểnsáchnàyđềuxảyraởnhà.Nếutôithaythếchúngbằngnhữngvídụxảyraởtrườngthìsao?Tôiliềnghichéplạinhữngýtưởngcủamìnhvềmộtbàitậpmới,đểngàyhômsaumangđếntrườngchiasẻvớicácđồngnghiệptrongbữatrưa.“Cácanhchịạ,chúngtahãychơitròdạyhọcmộtlầnnữađi-emlàgiáoviên,còncácanhchịlàhọcsinhcủaemnhé.Trongkhingheemgiảngbài,anhchịhãytựhỏixem‘câunóicủacôgiáokhiếnmìnhnghĩgìhaycảmthấynhưthếnào?’Sauđóhãychoemxemnhữngphảnhồitheoýcủacácanhchị,đượckhông?”

“Khôngđược,”Kenrụttaykhỏixấpgiấycủatôi,“lầntrướctôiđãlàmconchuột langchochịJane thínghiệmrồi.Lầnnàyđể tôi làmgiáo viên, còn các chị phản ứng lại những câu nói của tôi, đượckhông?”Chúng tôiđồngý.Sauđây làbản tường thuậtnhữngphảnứngcủachúngtôi(tôi,Maria,Jane)-những“họcsinh”củathầyKen:

Giáoviên:(đổ lỗi vàbuộc tội)Em lạiquênmangbút chìnữahả?Emđịnhviếtbằngcáigìđây?Vìemmàcảlớpphảingừngbàihọclại,làmmấtthờigiờcủamọingườichỉđểtìmchoemmộtcâybútchì.

Họcsinh:“Mìnhthấyquêquá!”

“Mìnhchẳngbaogiờlàmđượcgìchonênhồncả!”

“Thầygiáogìmàácthế!”

Giáoviên:(xỉvả)Chỉcóđứangốcnghếchmớikhôngghitênmìnhvàobàilàmthôi.

Họcsinh:“Mìnhghétôngthầynàyquá!”

“Ừ,mìnhlàmgìcũngsaibét!”

“Mìnhđúnglànguthật!”

Giáoviên:(đedọa)Nếuthầybắtquảtangemnàonhổnướcmiếngvàođồlaubảnglầnnữa,thầysẽlậptứclôiemđórakhỏilớpnhanhđếnnỗi đầu emđóquaymòngmòng luôn.Cònnếu các emvẫn táiphạmthìsẽbịđìnhchỉhọcngay!

Họcsinh:“Mìnhchảtin!”

“Aithèmđểý!”

“Sợquá!”

Giáoviên:(ra lệnh)Thôi,khôngnóichuyệnnữa!Cấttậpvởvào.Xếphàngchongayngắncoi.Nhanhchânlên!

Họcsinh:“Quáttháothấyghê!Mìnhcóphảilànôlệđâu!”

“Từtừemsẽlàmmà!”

“LàmsaothoátkhỏicáinhàtùnàyhảTrời?”

Giáo viên : (diễn thuyết vàgiảngđạo)Bẻbút chì của Johnmà coiđượcà!Thửnghĩxem,emcóthíchaibẻbútchìcủaemkhông?Nếuaichomượncáigìthìemphảichúýgiữgìnnó,cũnggiốngnhưemmuốnngườikhácchămchútgiữgìnđồdùngcủamìnhvậy.GiờthìxinlỗiJohnđi.

Họcsinh:“Mìnhđúnglàđứahọcsinhxấuxa!”

“Chàchà...Chàchà...”

“Mìnhhếtnghenổirồi!”

Giáo viên : (cảnh cáo)Coi chừng mấy cái ống nghiệm chứ! Coichừng chúng vỡ, cứa đứt tay các em bây giờ... Cẩn thận với đènBunsen!Cácemcómuốnxảyratainạnkhông?

Họcsinh:“Sợquá!”

“Vậykhỏilàmchoxong!”

“Thầyxạothôi.Cóthấychuyệngìxảyrađâu!”

Giáoviên:(đóngvainhữngngườikhốnkhổ)Mỗikhi vềđếnnhà làđầutôinhứcnhưbúabổvìcácemquậyquá.Cácemcóthấynhữngsợitócbạcnàykhông?Mỗisợibạclàvìmộtemhọcsinhphápháchđấy!

Họcsinh:“Muachothầymộtlọthuốcnhuộmtóclàxongchứgì!”

“Ướcgìthoátđượckhỏichỗnàyngay!Emđâucầnnỗiđaukhổcủathầy!”

“Đólàlỗicủamình!”

Giáoviên:(sosánh)Tạisaoemnộpbáocáotrễthếhả?NămngoáithầydạychịemcủaSally,vàchịemluônnộpbàiđúnghạn.

Họcsinh:“MìnhsẽchẳngbaogiờtốtbằngSally!”

“Mìnhghétchịmìnhquá!”

“Mìnhghétthầy!”

Giáoviên:(mỉamai,caycú)KhôngainhớColumbusđãtìmrachâuMỹvàonămnàoà?Thôngminhthật,thôngminhquáđi!Đâylàngôitrườngcó lựchútnhữngkẻ chậm lụthay saoấy.CáchduynhấtđểtăngchỉsốIQchocáilớpnàylàtấtcảhãyđứnglênghếchothậtcao.”

Họcsinh:“Mìnhnguquá!Chẳngnhớcáigìcả.”

“Trườngnàyđúnglàcụcnamchâmthật.Bởivậytụimìnhmớibịhítdínhvôôngthầymátdâynày!”

“Ôi,Trờiơi!”

Giáoviên:(làm thầybóixủquẻxấu)Cứhọchànhkiểunày thìcácemsẽchẳngbaogiờtìmđượcviệclàmđâu.Vànếukhôngcốgắngđạtđượcđiểmtốthơnthìđừngmongcótrườngđạihọctửtếnàomuốnnhậnmấyem.”

Họcsinh:“Vậyracônglaohọctậpcủamìnhđổsôngđổbiểnhếtư?”

“Mìnhchẳnggiỏigianggì!”

“Mắcgìphảicốgắng?Dẹpluôn!”

Chúngtôinhìnnhauhoảnghốtkhibàithựchànhkếtthúc.Janeđãnóidùmnhữnggìchúngtôinghĩ,“Nếuchúngtaphảinếmtrảibaonhiêuđócơngiậndữvàthấtvọngkhigiảbộlàmhọcsinh,vậythìcácemhọcsinhthậtsựsẽcảmthấythếnào?”

“Đặcbiệt làkhi chúngnghe thấynhữngcâunóikiểunhư thếởnhà,”Marianóithêmvào.“Bàchịtôiluônbảoconcáithếnày, ‘Nếuđiểmsốcủacácconkhôngkhálên,mẹsẽđemchocáitivingayđấy.’‘Connênhọcgiốngnhưcáchhọccủaanhconấy.Có lẽconcũngsẽđạt được điểmA.’ ‘Con không làmbài tập về nhà vì con làmbiếngthôi!’Vậyđó.Chịtôitheodõibọntrẻsátnút,cònchachúngthìluônmồmgiảngđạođức.”

“Cha tôi có một chiêu độc là ưa nói móc,” Jane nói. “Ông cứtưởngnhưvậylàmìnhkhôihàivàthôngminh.Ôngbảo,‘Lạilàmmấtsáchmượnthưviệnnữaà?Ái chà,hànhđộngcó tráchnhiệmgớmnhỉ!’Hồinhỏ, lờichanói luônkhiếntôibốirối.Tôinghĩ, ‘Thếquáinàomà làmmất đồ lại là hànhđộng có tráchnhiệm chứ?’Khi lớnhơnmộtchút,nhữnglờimỉamaicủachakhiếntôiđaulòng,bịtổnthương,vàrấtmuốntrảtreobằngcáchchâmchíchynhưthế.Đôikhitôicũngdámlàmthật.Nhưngkhổnỗitôikhônggiỏinóimóc.Đếnlúcđi dạy học, những từ ngữ xỏ xiên bỗng tự nhiên nhảy vọt ra khỏimiệngtôi,nhấtlàkhitôiđangnổiquạu.Tôinhớcólầnđãchâmbiếmmột emhọc sinh có tật làm gì cũng rề rà, và tôi đã lặp lại y changnhữnglờichatôitừngnóihàngngànlần, ‘Emchậmchạpbẩmsinhhaylàcóaigiúpemthànhranhưthếhả?’Thếlàcảlớpồlêncười.”

“Và tiếngcườiđó,”Ken tiếp lời, “là tiếngkènxung trậnđốivớigiáoviên,nó thôi thúc,cổvũchúngta lănxảvàomột trậnmỉamaicònphảngiáodụcghêgớmhơnnữa.”

“Tôibiết,”Janenghiêmtrang.“Đằngsauloạtcườinghiêngngảđólàmộtđứatrẻbịbêuxấutrướcđámđông.Kểtừđótrởđi,tôikhôngbaogiờlàmthếnữa.”

“Nhưngsaochịbiếtđểdừnglại?”Mariahỏi.

Janenhănmặt, “Tôi chẳng thấy vui vẻ gì khi nóimócmỉa nhưvậy.Vìđếnnămthứhaiđidạy,lớptôicómộtemnữđặcbiệthaygâyra những chuyện rắc rối. Trong lúc tôi đang giảng bài, Theresathường chẳng làmgìngoài việc thảnnhiên lấy gương ra soi và sửasangtóctai.Mộtngàykia,tôiyêucầucácemlênđọcbàithuhoạchcủamìnhvềAiCậpcổđạimàtôiđãdặnphảichuẩnbịtrướcởnhà.Khôngmộtbàntaynàogiơlên.Bấtchợt,tôipháthiệnTheresađangdánmóngtay.Khôngnhịnđượcnữa,tôinóingay,‘Ồ,côsẽkhônggọiTheresađọcbàiđâu.Bạnấyđãrấtnhiệttìnhtrongbuổithảoluậncủalớprồi,chúngtanêndànhquyềntrảlờichobạnkhácnữa.’Vàiđứacườikhúckhích,nhưngthậtngạcnhiên,tôithấyTheresangướclênkhỏiđámmóngtayđangdándởdang,vàcườitươirói.Nótưởngtôinóithật.Lờitándương‘mỉamai’củatôiđãlàmconbémừnghếtbiết.

“Tôixấuhổđếnnỗitựnhủrằng,‘Mìnhsẽkhôngbaogiờnóikiểuấynữa!’Nếumuốnbàytỏnỗithấtvọngcủamìnhđốivớibọntrẻ,tôicầnphảithẳngthắnbàytỏđiềuđó.Nếumuốnhàihước,tôiphảibảođảmrằngcâuđùacủamìnhkhôngbôinhọphẩmgiácủabấtcứđứatrẻnào.”

“Đồng ý,”Ken nói, “vậy là có nhiều điều chúng ta nói tưởng làbìnhthường,nhưngvôtìnhlạikhiếnhọcsinhcảmthấychúngxấuxatồitệ,hoặckhiếnchúngcóýnghĩkhôngtốtvềgiáoviên.Nhưngvấnđềlàchúngtavẫnbịbếtắctrongviệcuốnnắntrẻvàgiúpchúnghànhxửtốthơn.”

“Đúngthế,”Mariagóplời.“Vậythì,thayvàođócácthầycôgiáonênlàmgì...bêncạnhviệcphảitỏraônhòavàdịudàngnói‘làmơnlàmthếnày’hoặc‘vuilòngđừnglàmthếkia’?”

“À,”tôilấyquyểnHowToTalkSoKidsWillListenandListenSoKidsWillTalkravàvẫyvẫy trênkhông.“Câutrả lờinằmtrongđâynày.”Tôimởchương“Khơigợisựhợptác”,chỉnhữnghìnhminhhọachoKenvàMariaxem.

Kennghiêncứunhữnghìnhvẽ. “Nhữngcáinày toàn là vídụởnhàthôi.”

“Đúngvậy,”Marianói,“Nhưngtrẻemvẫnluônlàtrẻem,chodùchúngởđâu,ởnhàhayởtrường.Tôikhôngnghĩcósựkhácbiệtgìđâu.”

“Tôi lạinghĩ làcósựkhácbiệt lớnđấy,”Kenphảnbác.“Khácởchỗ,ởnhàchỉcóchamẹvớimộthayhaiđứaconthôi,cònởtrườnglạilàmộtgiáoviêncốkiểmsoátcảbamươiđứatrẻcùngmộtlúc.”

“Đúng vậy,” Jane tán thành. “Ởphươngdiệnnàođó, công việccủagiáoviênkhókhănhơn;nhưngmặtkhác,côngviệccủachamẹcũngcócáikhóriêng.Ởchamẹlàmộtsựtậntụycảđời.Họkhôngthểtốngkhứconhọvàolúcbagiờchiều,hoặchyvọngchúngsẽbiếnthành những đứa trẻ mới toanh vào mùa thu. Tuy nhiên, cho dùchúngtađangởphòngkháchhayởtronglớphọcthìnhữngkỹnăngnàyđềucóíchvàhiệuquảnhưnhau.”

Thờigiancònlạicủabữatrưa,chúngtôicùngbànbạcđểchuyểnđổi những nguyên tắc khơi gợi sự hợp tác ở nhà sang bối cảnhtrường học. Sau đây là những hình minh họa và những ví dụ màchúngtôiđãnghĩra:

Nhóm chúng tôi rất hài lòng về kết quả thảo luận của mình.Nhữngvídụchúngtôiđãcùngnhauđúckếtxemrarấtkhảthi-trênlýthuyết.Tôinói,“Nào,bâygiờthìthửtháchthậtsựlàlàmsaođưatấtcảnhữngýtưởngtuyệtvờinàyvàohànhđộngtronglớphọc.”

Ken nói, “Các chị có ngạc nhiên không nếu biết rằng có nhữngngàytôiđãthậtsựlàmđúngnhưvậyvớihọcsinhcủamình,mộtcách

tựnhiên.Tôiluônbảochúng,‘Châncủaem...’‘Cánhcửa...’‘Bàikiểmtra...”màkhônghềhaybiếtmình‘rấtcókỹnăng’khơigợisựhợptác.Tôi còn thực hiện nhiều kỹ năng khác không ghi trong danh sáchnày.”

“Chúngtacònsótđiềugìà?”tôihỏi.

“Đúng...Niềmvui.Tròchơi.Mộtchúthàihước.Bấtcứchiêugìlàmcholớphọcsốngđộnghơn.Tôiđãxoayxởrấtnhiềucảchobảnthânmìnhlẫnhọcsinh.”

“Mộtchútvuiđùacũngtốt,”Mariabìnhluận.“Marcorấtmêgiờsinhvậtbởivìgiáoviênmônđórấtbiếtphatrò.Thậtvậy.Trongbuổitối[1]ngàykhaitrường,giáoviênđóđãbảovớicácphụhuynhrằngdokinhphíeohẹpnênnhữnglớphọctiếtđầuđãphảikhâunhữngconếchđãmổđểlạilớpkếtiếpcóếchmàmổ.”

Kencườisảngkhoáivàbảo, “Đóchính làđiều tôimuốnnói tớiđấy.Hàihướctạochomọingườimộttâmtrạngvuivẻvàkhiếntrẻmuốnhợptác.”

Tôitòmò,“Nóithậtxem,anhđãlàmđiềuđóthếnào,vậyKen?Chotôimộtvídụđi.”

“Thế này, chẳng hạn như khi luyện tập phòng cháy chữa cháynhé. Các chị cũng thừa biết bọn trẻ chẳng bao giờ xem việc này lànghiêmtúccả,vàthậtkhómàbắtchúngrakhỏiphòngđược.Nhưngnếu tôi thựchành thủ tục ‘mệnh lệnhhảiquân’ thì lớp tôi sẽ là lớpđầutiênratớingoàiđường.”

“Thủtụcgìcơ?”chúngtôihỏilại.

Kencuộnmột tờgiấy thànhhìnhmộtchiếc loaphóngthanhvàđưalênmiệng,“Ngheđây,ngheđây!”giọnganhđầyngữđiệu.“Tậpluyệnnào!Tập luyệnphòngcháynào!Hãydừngmọihoạtđộng lại.Thựchiệnbàitậpnào.Tấtcảlênboong.Nhanhlên!”

“Thật đáng kinhngạc là bọn trẻ phảnhồi rất nhanh với nhữngviệccóhơihướngđùavui,”Janenói. “Tôinhớ lạihồidạy lớpMột,mỗikhibắtbọntrẻxếphàngđểđiđâuđólàchẳngkhácgìmộtcuộcxungtrận.Mộtbuổichiều,tôinói, ‘Cácem,chúngtalàmthànhmộtđoàntàuhỏađểrachơinào.Juan,emđitrướclàmđầumáy;Monica,emđicuốilàmtoabảovệ;tấtcảcácemcònlạisẽlàcáctoagiữa.Giờhãyđặt tay lênvaingườiđứngtrướcmặtvàđi thôi.’Chưađầynửaphút,chúngđãxếpthànhmộthàngngayngắnvà‘nổmáyxìnhxịch’điracửa-đứanàocũngcườitoetoét.”

“Nhưngtachỉcó thể làmvới lớpnhỏthôi,đúngkhông?”Marianói.

“Tôi cũng từngnghĩnhư thếđấy!” Jane thốt lên. “Chonên, khiđượcphâncôngdạy lớpbốn, tôinghĩchúngđã lớnrồi,khônghợpvớinhữngtròngônghênhưvậynữa.Mộthôm,tôinghegiáoviênlớpkếbênthanphiềnrằng,mỗilầntớiphòngăntrưalàlớptôilạiồnàokhông chịu nổi. Thay vì lamắng, tôi bảo bọn trẻ, bằng điệu bộ rấtnghiêmtrang,hãy lấy ‘chìakhóanhiệmmàu’rakhỏitúiquần,khóamiệnglại,vàđưa‘chìakhóa’chocôtrướckhibướcrakhỏiphòng.”

“Chúnglàmtheochứ?”Mariahỏi.

“Từngemmộtsốtsắngđếnđặt‘chiếcchìakhóa’vàotaytôi.Rồitấtcảđềumímmôicườitủmtỉmvànhónchânđinhẹnhàngchođếnkhitớinhàăn.Lúcđótôimớitrả lạichìakhóađểchúngmởmiệngnóinăngvàănuống.”

“Conchịcóbiếtchúngmaymắnthếnàokhicómộtngườinhưchịlàmẹkhông?”tôinóivớiJane.“Sốngvớichịchắclàvuilắm!”

Jane cườigượng, “Conchị lại khôngnghĩ thếđâu,” chị vừanóivừa thu dọn đồ đạc để về lớp. “Mỗi ngày từ trường về nhà thì chịchẳngcònsót lại chútnăng lượngnàocả.Chị chỉmuốn im lặngvànghỉngơithôi.”

“Vàchịsẽcóđiềuđó,”Kennói,bướcđicùngvớiJane,“khibọntrẻtrưởngthànhvàsốngxanhà.”

Cuộc thảo luậnđódiễnravàongày thứSáu.ĐếnthứHai,Janebưngkhaythứcăntớibànvàcườirạngrỡvớitấtcảchúngtôi.

“Chịcóchuyệngìmàvuithế?”Kenhỏi.

“Tôi tựhàoquáđimất,” Janenói to. “Mọingười cònnhớhômthứSáuchúngtađãbànluậnvềđiềugìkhông?Chiềuhômấykhitôivềnhàthìthấyngaylũnhócđangănnhẹtrongbếp.Ôithôi,cặpsách,giày dép, vỏ chuối bày la liệt trên bàn, vụn bánhmì thì vương vãikhắpsàn.Tôiđãdọanạtchúng?Hayquátmắng?Haythuyếtgiảng?Khônghềnhé.” Janedừng lạimột cáchkịch tínhvàquayquaKen,“Thayvìvậy,tôiápdụngýkiếncủaanh:hóathânvàomộtnhậnvậtkhácmànói.”

Kenkhônghiểu,“Mộtnhânvậtkhácá?”

“Đúngvậy,tôiđãthửbắtchướcgiọngđiệucủamộtsốnhânvật.Bọnnhóe thích lắm.Chồng tôi kinhngạc quá, nhưng rồi cũngứngkhẩunghĩramộtvàinhânvậtcủariêngmìnhluôn.”

“Chịkểvàivídụđi,”Kenhốithúc.

“Bâygiờhả?Ngaytạiđâyá?Thôi,ngạilắm!”

Thếnhưng,chúngtôikhôngphảinàinỉlâu.Thoángsau,Janeđãlàmchúngtôicườibòvớitròhóathâncủachị.SauđâylàhìnhminhhọanhữngnhânvậtmàJanevàchồngchịđãnghĩrađểđùavớimấyđứaconcủahọ.

Mariakhôngnhịnđượccười,“Cáchbuồncườithậtđấy.Tôibiết,nếutôigiảbộvớiconmìnhtheocáchấythìthểnàochúngcũngdọndẹpsạchsẽngay.Nhưngtôithấylàmvậycườngđiệuquá.Khônghợpvới tính cách của tôi. Tính tôi vốn nghiêm trang. Thậm chí là quánghiêmtrang.”

“Cáiđóthìtôikhôngbiết,”Janenói.“Tôichỉnghĩtấtcảchúngta

đềucócáiphầnhómhỉnhđangbịkhóachặtởđâuđóbêntrongmình.Việccầnlàmtìmthấyvàthảchonósổngrathôi.GiốngnhưviệcchịđãlàmvớiAnaRuthsánghômnọấymà.”

Mariabốirối.

“Chuyệnhaimẹ con chịhậmhựcnhau trướckhi conbéđihọcấy.”

Mariađỏmặt,“Ố,việcđócógìđâu.”

“Tintôiđi.Cóđấy.Chịkểchomọingườinghechuyệnxảyrathếnàođi.Nhé?”

Mariangầnngạimột lúcrồinói,“Àthếnày,AnaRuthvàtôiđãgâymột trậnkhá căng trongkhi xebuýt sắp tới.Tôi thấy cháubựcmìnhkinhkhủngvìphảixếpdọngiườngtrướckhirakhỏinhà.Tôibiếtnónửamuốnhôn tôi,nửakhông,nên tôihỏi, chomẹhônconnhé.Nó bảo không. Tôi hỏi tiếp, thế chomẹhôn lúc con đi học vềđượckhông.Nóvẫnbảokhông.Thếlàtôihỏitớiluôn,vậykhiconlấychồngconcóchomẹhônkhông.Conbécườiphálên,‘Ôimẹ’vàômchặtlấytôimàhôn.Sauđó,cảhaimẹconđềucảmthấyrấtvui.”

Lúchếtgiờăn trưa, tôi cảm thấyphấnkhởi lạ lùngkhi lên cầuthangvềlớp.CâuchuyệncủaMaria(bôngđùavàokhoảnhkhắccăngthẳng!)khiếntôiphảisuyngẫm,tôicũngbịmêhoặcbởinhữngnhânvậtdoJanevàchồngchịấyđãngẫuhứngsáng tạo ra.Xemra tìnhhuốngkhóxửsẽrấtthúvịnếutacốthửmộtcáigìđấykhácđi,hoặcthửlàmmộtđiềubấtngờnàođó.Tôichợtnghĩđếnnhữngđứatrẻdễlàmmìnhphátkhùngtronglớp-nhấtđịnhngồilìtạichỗmàgàolêncâutrả lời,chứkhôngchịugiơtayxinphép.Tôiđãcốthửnhiềukĩnăngmớibiếtvớichúngrồi,nhưnghàihướcthìchưa.

Tôiđãmôtảvấnđề,“Cônghethấycâutrảlờirồi,nhưngchưathấycáitay,”nhưngcâuđóchỉcótácdụngvớivàiđứathôi.

Tôiđãnóicảmxúccủamìnhchochúngnghe,“Côrấtbuồnvàmệtkhicảlớpcứla lênmột lúc,vìcôchẳngngheđượcainóigìcả .”Thếlàthêmvàiemnữabiếtphảnhồiđúngmực.

Vớinhững“caothủ”ươngbướng,tôiđãđưarasựlựachọn,“Emcó thểgiơ tayphảihay tay tráiđềuđược .”Đứa thì chọngiơ tayphải,đứa thì giơ tay trái, có đứa giơ cả hai tay. Khi em nào lại lỡ buộtmiệngnóitolênmàkhônggiơtay,tôinhắcnóbằngmộttừthậtngắn,“Tay!”

Tôi tự chúcmừngmìnhđãkiểmsoátđượcphần lớn tìnhhình,nhưng chỉ còn mỗi mình Andrew nhất định không chịu nghe lời.Nhữngcâutrảlờicứvuộtrakhỏimiệng,trướckhinókịpnghĩlàphảigiơtayxinphép.Dườngnhưtôicónhắcnhởthếnàocũngkhôngcảitạođượcbảntínhbốcđồngtựnhiêncủanó.Thìnhlìnhcómộtýnghĩlóelên,tôiliềndừngngaygiữacầuthang,lấygiấyravàviết:

Andrewthânmến,

Khinàoemmuốnchứngtỏsựhiểubiếtcủamình,đừnglahétomsòm,chỉviệcgiơtaylênthôi.

Cảmơnemtrướcnhé,

CôLander

Đanggiảngđượcnửabàixãhộihọc, tôi chợthỏi cả lớpnhữngnguyênnhângâyracuộcNộichiến.Khắpphòngđầynhữngcánhtaygiơ lên, vẫy vẫy, vàmột giọng nói bung ra, “Hệ thống thuế không

tương xứng!” Chính là Andrew, dĩ nhiên. Tôi bước tới bàn cu cậu,mỉmcườivuivẻvàchìamẩugiấytôiđãchuẩnbịsẵnra.Andrewmởtờgiấy,mỉmcườilạivớitôi,vàgiơtaytrảlờitrongsuốtthờigiancònlạicủatiếthọc!

Sánghômsau,Andrewbảonóđãlàmmộtbàithơtặngtôi.Đọcxong,tôibènbảonóviếtlênbảntinđểlàmlờinhắcnhởcảlớp.Bằngnétchữthậtto,Andrewviết:

Hoahồngđỏ

Raudiếpxanh

Nếugiơtay

Sẽđượcthấy.

Sausựviệcđó,tôikhôngbaogiờphảinhắcthêmmộtlờinàonữavềviệcđừngcóngồitạichỗmàtrảlờiongónglên.Rấtđơngiản,tôichỉvàobàithơcủaAndrew.

GHINHỚ

Khơigợisựhợptác

ởnhàvàởtrường

Ngườilớn:Mấyvếtbẩndướisànlàdoaiđây?

Thayvìchấtvấnhaychỉtríchtrẻ,bạncóthể:

1.Môtảvấnđề

“Côthấycósơnướtdướisànnhàđâynày!”

2.Cungcấpthôngtin

“Màuvẽcònướtsẽdễlausạchhơnkhiđãkhô.”

3.Đưarasựlựachọn

“Emcóthểchùisạchvếtbẩnbằnggiẻướthoặcmiếngmútnhúngnướccũngđược.”

4.Nóingắngọn

“Sơn!”

5.Viếtra

“Tấtcảcáchọasĩchúý:

Hãyvui lòng trả lại sànnhàở tình trạngbanđầu trướckhi rờiphòng

Cảmơn

Chuyênviêngiámsát”

6.Bôngđùa(dùnggiọngnóihaytínhcáchcủangườikhác)

Cảibiênbàihátdânca:

Aaaaithấysơndínhdướisàn,

Ốicảnhtượngxótíixa

Lấygiẻra...aáa

Giúptôilausạchnào.

NHỮNGTHẮCMẮC,CHUYỆNKỂCỦAPHỤHUYNHVÀGIÁOVIÊN

?Nhữngthắcmắccủaphụhuynh

1.Phảichăngcáchtanóivớibọntrẻcũngquantrọngnhưđiềutamuốnnói?

Giọngđiệukhinói quan trọng chẳngkémnộidung lờinói đâunhé.Lờiphảnhồi lí tưởng, cóđầyđủcáckĩnăngmờigọihợp tác,cũngcóthểthấtbạinếuđượcnóirakèmtheovớimộttiếngthởdàingaongán.Điềunàychẳngkhácgìbạnngầmtráchmóc,“Emlạitáiphạmnữarồi...Cứnhưvậyemsẽchẳngbaogiờhọcđượcđâu.”Chonên,cùngvớilờinóimangnghĩatôntrọng,chúngtacầncócảtháiđộtôntrọngnữa.Tháiđộđósẽphátđitínhiệu,“Côtinvàokhảnăngvàsựphánđoáncủaem.Côđãchỉravấnđềlàembiếtcáchxửlíngaythôi.”

2.Mộthôm,congáitôinứcnởchạyđếnvàmécrằngmấythằnganhxégiấy trongquyển tậpmới củanó.Tôi trahỏi cảhai thằnganh, nhưng chẳng đứa nào nhận cả. Tôi nên làm gì để chúng nóithật?

Câuhỏi“Ailàmchuyệnnày?”sẽtácđộngngaytứckhắcđếnnỗisợhãicủatrẻ.Lúcnày,chúngbuộcphảiđốimặtvớihaitìnhhuốngkhóchịu.Mộtlà,nếunóidối(vàthoátkhỏirắcrối),trướcmắtchúngsẽđượcnhẹnhõmnhưng rồi lại bịdằnvặt lâudài.Hai là,nếunóithật,chúngcóthểsẽbịlamắnghaybịphạt.

Tệhơnnữa,sựthúnhậncủabọntrẻcónguycơdẫnđếnmộtcâuhỏikhác, rấtđángsợ, “Tạisaocon làm thế?”Chodùđứa trẻ có cốgắnggiảithíchcho“tộilỗi”kiathếnàođichăngnữa,nóvẫncảmthấycâutrảlờicũngchỉ làtựbuộctộimìnhthôi.Bởivìchắcchắnnósẽnói,“Tạiconngu,conkémcỏi,íchkỷ,thiếuquantâm,thiếusuynghĩ.”Tómlại, trẻnóidốihaynói thật trongtrườnghợpnàyđềukhôngxong.

Thayvìhỏitrẻailàmcáigì,haytạisaolạilàmđiềuđó,hãybìnhtĩnhmôtảvấnđề,“Suzieđangbuồnlắmvìquyểntậpmớicủaemđãbịxémấtvài tờ.”Tiếp theohãycungcấp thông tin, “Từnay trởđi,trongnhàmìnhnếucóaihếtgiấythìcứnóivớimẹ,mẹsẽchovàitờ.”

3.Bấtcứkhinàomuốncongáilàmgìđó,tôiđềucốyêucầunómộtcáchlịchsự.Tôithườngnói,“Conlàmơnnhanhlênkẻotrễhọcmất!”hoặc“Vuilòngtắttivivàlấybàitậpralàmngayđi!”nhưngconbécứlờđi.Theotiếnsĩ,tôinênlàmgìtrongtrườnghợpnày?

Người lớn thường dùng cụm từ “làmơn”, “vui lòng” vớimongmuốnlàmdịusựchốngđốicủabọntrẻkhichúngbịralệnhtrựctiếp.Trongkhiđó,trẻlạihayhiểulệchýnghĩacủatừ“làmơn”nênchúngmớinổiloạn,chốnglạimệnhlệnh.Chúngkhiếnchohầuhếtcácbậcchamẹphải tứcđiên lên.Tệhơn, cóđứacòndùng “công thức làmơn”đểralệnhngượclạitheokiểugậyôngđậplưngông,“Mẹ,mẹlàmơndẫnconđếncửahàngngayđi.Conđãnóilààmmơơnnrồimà!”Docónhiềugiảiphápkhácđểkhơigợisựhợptác(xemphầnGhiNhớởtrang trước), chúng tôiđềnghịbạnnêndànhcụmtừ “làmơn”chonhững tình huống bình thường, chỉ đơn thuần để thể hiện sự nhãnhặn,lịchsựnóichungmàthôi,vídụnhưlúcnói,“Làmơnchuyềnbánhmìgiúpmẹ.”

4.Xintiếnsĩchobiết,concáiởđộtuổinàothìchamẹcóthểbắtđầuviếtgiấynhắnchochúng?

Thậtngạcnhiênkhinhữnglờilẽđượcviếtragiấylạirấthữuhiệuđốivớitrẻnhỏchưabiếtđọc.Cómộtvịphụhuynhđãkểrằng,côcongáiđanghọcmẫugiáocủachịkhôngbaogiờchuẩnbịxongkịpđihọcmỗisáng.Mộtchiềunọ,bàngồicạnhconbévà lậpmộtbản liệtkênhữngviệcnóphải làmtrướckhirờinhà.Kếbêntừngdòngghirõnhữngnhiệmvụnhưđánhrăng,chảiđầu,ănsáng...,ngườimẹcònvẽkèmtheomộthìnhvẽđơngiản.Từđó,sángnàocôbécũngdựavàobảnliệtkêhấpdẫnấyđểchuẩnbịđihọc.Rồimộtngàynọ,côbétựhàochỉtayvàotờgiấyvà“đọc”tochobốnghe,từđầutớicuối.

5.Giáoviêncủacontraitôiđã“bótay”trongviệctậpchocháucáchthuyếttrìnhlàmsaochocóvẻtựnhiên.Tôiđộngviêncháucốlênvàđưarahailựachọn:cóthểtậptrướcgươnghoặctrướcmặttôi,nhưngcháutừchốicảhai.Tiếnsĩkhuyêntôinênlàmgìđây?

Khiđangcónhữngcảmxúcâu lo,nảnchívềviệcphải làmmộtđiềugìđó,bọntrẻthườngcoisựlựachọnchẳngkhácnàomộtmánhkhóehaylừadối.Trướckhitrẻcóthểbắtđầuthíchthúvớinhữnglựachọnmàbạnđưara,chúngcầnbiếtrằngbạncũnghiểuphảnứngcủachúng.Chẳnghạn,“Đứngnóitrướcbaonhiêungườithìđúnglàghêthật,đếncảnhữngdiễngiảchuyênnghiệpcũngcònhồihộpnữalà!Đểxemcócáchnàogiúpconcảmthấythoảimáivàtựtinhơnkhôngnhỉ?Tậpnóitrướcgương?...Haylàtậptrướcmặtcảnhà?”

Nhữnggợiýcủabạncóthểsẽgiúpconđếnvớilựachọnthứba,“Cólẽconsẽtậpnóitrongphòngvàthuvàobăngcassette,rồinghelạichotớikhinàoconlàmđượcmớithôi.”

Bằng cách đứng về phía con, và thừa nhận sự khó khăn trong

nhiệmvụcủanó,bạncóthểlàmchonóchịulắngnghevàsuyngẫmvềđềnghịcủabạn.

Chuyệnkểcủaphụhuynh

Chuyệnđầutiênlàcủamộtngườichađãápdụngnhữngkỹnăngmớiđểgiúpcậu con traimới lớnchịu sốnghòađồngvớimột sinhviênnướcngoàiđangởtrọnhàhọtrongmộtnăm.

Contraitôi,Jack,đangvừalàmbàitậpvềnhàvừanghechươngtrìnhnhạcrockưathíchcủanótrênradio.TôithấyAndré,cậusinhviênngườiPháp,rấtkhótậptrunglàmbàitậpvềnhà,nhưngcậulịchsựkhôngnóira.Andrécứliếcvềhướngchiếcradiomãi.Tôibựcbộivì sự vô tâm của thằng conmình. Tôi định bảo Jack nên nghĩ coi,André làmsaohọcbài chonổivới tiếngồnàođó,nhưngrồi tôi lạinghĩ,cólẽmìnhnênnóichoconhiểuthìtốthơn.Tôibảo,“Jack,cóngười có thể làm bài tập trong tiếng nhạc giựt đùng đùng, nhưngcũngcóngườicầnyêntĩnhđểsuynghĩđấycon.”Jackngướclên,vặnradiohơinhỏlại,vàhỏiAndré,“Vậyđượcchưa?”

Nửagiờsau,tôilạinghetiếngradioầmầm.Tôiliềnthòđầuvàophòng thằngconvàhét, “Nhạc!”Jackvộiđáp, “Ố,xin lỗi, conquênmất!”vàtắtmáyluôn.CònAndréthìnói,“Merci!”[2]

✳ ✳ ✳

CâuchuyệnnàylàcủamộtngườimẹluôntinvàosựhợptáccủađứacongáimớibatuổitênlàMindy.

Mindycầmquyểnsáchmượnởthưviệnlên,địnhbướcxuốnghồtrẻemđểlộichơi.Tôiđangởquáxa,khôngkịpngănconbélại,thếlàtôiđànhhétlên,“Ôikhông!Quyểnsách,ngừnglại!Sáchkhôngxuống

hồđượcđâu!Nókhôngbiếtbơi!”Mindylậptứcdừnglại,nhìnquyểnsách trong tay và vội quay vào nhà. Lát sau, tôi thấy con bé đi taykhôngtrởravàlộixuốnghồ.

✳ ✳ ✳

Haicâuchuyệntiếptheominhhọachosứcmạnhcủanhữngmẩugiấyghilờinhắn.

Andy,đứacontraimườituổi,cứnàinỉtôichonómượncáinồihầm mà tôi thích nhất để mang đến hội chợ ẩm thực quốc tế ởtrường.Nhưngkhihộichợkếtthúc,thằngbéquênbéngmất,chẳngnhớ gì tới việc phảimang cái nồi về. Suốt cả tuần lễ, ngày nào tôicũngnhắc,nhưngAndyvẫnchẳngchịunhớ.Cuốicùng,tôidùngcâybútdạviếtchữ“NỒI!”lênvỏquảchuốimàtôigóichonómangtheoăntrưa.Buổichiềuvềnhà,thằngconđãngtrícằnnhằnvớitôilàbọnbạn trong lớp cười lăn lộn khi nó lấy quả chuối ra.Nhưng nó vẫnquênđemcáinồivề!

Tôinói, “Andy, thếnày thìphảidùngđếnbiệnphápmạnhthôi.Chínhconphảitựtayviếtmộtmẩughinhớchomình,đểnhắcmìnhlàmchoxongviệcđóđi.”Thằngbéngồixuốngvàviếtnhưthếnày:

Andythươngyêu,

Ngàymainhớmangcái lồikỳcục,hôirình,ngốcnghếchđóvề...nếukhôngthì!!!

Tôikhôngsửalỗichínhtảchocon.Thằngbéđínhmảnhgiấyvàocặpđihọc,vàchiềuhômsau,tôiđãđượcthấylạicáinồiyêuquýcủamình.

✳ ✳ ✳

Conchónhàtôibỗngchồmlêncửasổ,sủainhỏi.Tôinhìnrathìthấylũconmìnhvàconhàngxómđangđánhnhauởtrạmxebuýt-chúnglahét,đấmđákịchliệt.Vìđangmặcáochoàngtắm,khôngthểra can ngăn chúng được, thế là tôi bèn viết “ĐỪNGĐÁNHNHAUNỮA!!” lênmột tờ giấy lớn, xỏmột sợi dây vào tờ giấy và cột vàovòngcổcủaconchó.Xong,tôixùyconchóra,hyvọngnósẽtớichỗbọntrẻ.Vàthậtmaylàconchóđãlàmthế,nósủaầmĩ.Khibọntrẻnhìn thấyconchóvàđọcđược tờgiấy, chúngsữngsờ,nhìnquanhvớivẻhếtsứckinhngạc,vàngưngluôntrậnẩuđả.

?Nhữngbănkhoăncủagiáoviên

1.Nếu tôimô tả vấn đề nhưng học sinh không hưởngứng thìsao?CóhômtôibảovớimộthọcsinhlớpMộtcủamìnhrằng,“Jim,chânemthòralốiđikìa.”Nóngướcđầulên,nói“Ố!”rồithôi,vẫnkhôngchịurụtchânvàochogọn.Tôikhôngbiếtsauđóphảilàmgìnữa.

Bạncóthểlặplạicâunóibanđầucủabạnmộtlầnnữa.Nếulờinóimềmmỏngkhôngcókếtquảthìhãytiếptụccungcấpthôngtincho trẻ, “Bạnnàomà vấpphải chân em thì sẽngãđấy.”Có trẻ cầnnghenhắcnhiềulầnmớichịu,vàcũngcótrẻphảiápdụngnhiềucáchchúngmớinghe.

2.Tôitựhỏikỹnăngcungcấpthôngtincótácdụngvớibọntrẻtuổimớilớnhaykhông.Cảlớpđangthựchànhnghệthuậtcắtdángiấy,tôibảomộtemnữ,“Sheila,emkhôngđậynắpvàothìhồsẽkhôđấy.”Côhọctròtrònmắtlênvàbảo,“Thầycứđùa!”Tạisaoemấylạixửsựnhưthế?

Cungcấp thông tinphải tùy thuộcvàođộ tuổi.Nếubạnnóivớitrẻmớilớnđiềugìmànóđãbiếtrồi,nóthườngxemđónhưmộtsựsỉnhục,hạthấptríthôngminhcủanó.Sheilachỉcầnlờinhắcngắngọnvànhẹnhàngnhất,“Sheila,nắphộphồkìa!”

3.Trongcáchnóingắngọn,câutườngthuậtvàcâumệnhlệnhkhácnhauthếnào?Nếutôinói“Ngồiđi!” thìcógiốngnhưra lệnhkhông?

Nếu bạn dùng một động từ (“Dừng lại!” “Đứng đó!” “Xê ra!”“Ngồiđi!”),thìđúnglàngherấtgiốngmộtcâumệnhlệnh.Đểtránhhiểunhầm,tốtnhấtbạnhãydùngdanhtừthaychođộngtừ.Vídụ,“Lori,chỗngồicủaem!”sẽkhiếnLoringhĩ,“Chỗngồicủamìnhthìsao?...À, có yêu cầumìnhphảingồiởđó...Vậy, tốtnhấtmìnhhãyngồixuống.”[3]BạnkhôngralệnhchoLoriphảilàmgì,màlàhướngsựchúýcủaLoritớimộtvấnđề,rồingữcảnhsẽgiúpemấytựbiếtphảilàmgì.

4.Tôicứnghĩmãivềphươngánlựachọntrongkĩnăng“khuyếnkhíchsựhợp tác”.Lớp tôi cóhai emhọc sinhnữ lúcnàocũngnóichuyệnriêng.Tôiđãtừngbảochúng,“Cácemcómộtchọnlựa:hoặclàngừngnóichuyện,hoặc làcôsẽđổichỗcácem.”Nhưng,chúngvẫncứnói.Cuốicùng,tôiđànhphảiđổichỗhaiđứa,vàchúngthanthởlàtôi“khôngcôngbằng”.Tôicólàmgìsaikhông?

“Sự lựachọn”củabạn thiênvềđedọaquá,nghecứnhư làbạnđangratốihậuthưấy.Khichúngtanói,“Emphảilàmthếnàychocô,nếukhông,côsẽlàmthếkiavớiem”,thìbọntrẻsẽcảmthấymìnhbịdồnép,chúngsẽphảnứnglạibằngcáchchốngđối.

Trước khi đưa ramột lựa chọn không hấp dẫn, hãy thừa nhậncảmxúccủahọcsinh.Bạncóthểnói,“Ngồigầnbạnthânmàkhông

nóichuyệnthìchánchết.Cóhàngtáchuyệnđểnóivớinhaumà.”

Sau đó, khi bạn đề xuất lựa chọn, hãy đưa ra những lựa chọnkhiếncácemcảmthấyrằngbạnđangđứngvềphíachúng.“Vậythì,thử nghĩ coi điều gì làm các em dễ chịu hơn?Hoặc là vẫn ngồi kếnhau và cố kiềm chế nói chuyện?...Hay là đổi chỗ ngồi để các emkhôngbị conmanói chuyệndụ dỗnữa?Các emhãy bàn với nhauchuyệnnàythậtkỹsaugiờhọc,rồingàymaichocôbiếtcácemquyếtđịnhchọncáchnàonhé.”

5.Tôinghĩmìnhdễdàngdiễnđạtcảmxúcchânthậtvớihầuhếtcáchọcsinh,vàđasốđềuphảnhồitíchcực.Thếnhưng,tronglớptôi cóvài emcựckỳcứngđầu.Giả sử tôibảo, “Cứnhìn thấysáchvươngvãi trênsàn làcô lạibựcmình,” thìmộtđứatrongđámđógàolên,“Aimàquantâmchứ!”Nhữnglúcnhưvậy,tôiphảilàmgì?

Vấnđềsẽdễgiảiquyếthơnkhitựnhủrằng,nhữnglờilẽmàđámhọcsinhnóirakhônghẳnlàcốýnhằmvàocánhânbạn.Cóthểnghĩxahơn làemhọcsinhđóđangdùngbạn làmchỗxảcơnstresscủanó,hoặcđơngiảnlànóchỉlặplạinhữnglờiđãquenngheởnhà.

Bạncóthểnghiêmkhắcnóivới“đốitác”củabạnrằng,“Nhưngcôthìquantâmđấy.Côquantâmchuyệnmìnhcảmthấythếnào.Vàcôcũngquantâmemcảmthấyrasao.Cômongrằngtronglớpmình,tấtcảchúngtađềuquantâmđếncảmxúccủanhau.”

•Chuyệnkểcủagiáoviên

Mộtgiáoviêndạy lớpbakể lại trườnghợpcungcấp thông tin,thayvìlamắngtrẻ,đãcóhiệuquảnhưthếnào.

Maxbướcvàolớptrướckhihếtgiờrachơi,thấybộdạnghớthơ

hớthảicủanó,tôiliềnbảo,“Max,emlàmgìhoảnghốtvậy?”

Nónói,“Khích-hợplàgìạ?”

Tôihỏilại,“Khíchhợpá?”

“Dạ,phải,”nónóirồiđưatôimẩugiấycủagiámthịgiờchơigửichogiáoviênchủnhiệm.“Côấyquátmắngemvìemkhôngkhíchhợp.”

Tôimởtờgiấyravàđọctolên:“Tôiđãbắtquả tangemhọcsinhnày khạc nhổ xuống sân chơi. Tôi không cho em ra chơi hômnay, bởi vìhànhvicủaemkhôngthíchhợp.”

Maxnói, “Côthấyđó,giámthịbảoemkhôngkhíchhợp .Vậy cónghĩalàgìạ?”

“Ừcôấymuốnembiếtrằng,”tôigiảnggiải,“hànhđộngcủaemkhôngthíchhợp .Bởivì,khạcnhổkhôngđúngchỗlàhànhvikhôngđúngđắn.”

Maxcóvẻlúngtúng.

Tôi nói tiếp, “Max à, khạc nhổ làm lây lan vi trùng đó, embiếtkhông?”

“Ồ,”nóbuộtmiệng.

Thếđấy.Từđó về sau, cậubékhôngbao giờkhạcnhổbừabãinữa.

✳ ✳ ✳

Thầyhiệutrưởngmộttrườngdânlậpkểlạinhữnggìđãxảyra,khithầythừanhậncảmxúccủamộthọcsinhbướngbỉnh,vàđưarachonósựlựachọn.

Là hiệu trưởng, tôi thường được gọi tới để phân xử những“trường hợp nặng ký”. Hôm qua, một giáo viên gửi giấy lên vănphòngtôi,khẩncầutôihãytới“làmgìđó”vớiTommy-vìthằngbénàynhấtđịnhkhôngchịuvào lớpkhiđãhếtgiờrachơi.Tôivừađivừanghĩkhôngbiếtmìnhcócáchgìnhanhnhấtđểlôinóvàolớpđây.Rađếnsân,tôithấyTommyđangngồichồmhổm,vàmộtgiáoviênmặtđỏbừngđangđứngquátcucậu,“Côđãbảolàcôsẽgọithầyhiệutrưởngmà.”

Tôihítmộthơithậtsâurồinói,“ChàoTommy.Thầythấyemcóvẻluyếntiếckhôngnỡrờikhỏisânchơinàyquáhả!Chẳngcógìngạcnhiêncả,hômnaylàmộtngàyxuânđẹptrờimà!”Tommykhôngnóigì,vẫntiếptụccúigằmxuốngsân.

Tôi nói, “Chắc là em ao ước được ngoài này hết cả buổi sángluôn...Nhưngmànhócà,đãđếngiờvào lớprồi.Vậyemmuốnvàolớpnào?Cửanàyhaycửakia?”Tommychỉcánhcửalớpởxanhấtvànói,“Cửakiaạ!”

Tôixòetayra.Tommynắmlấyvàcảhaicùngđivềphíalớphọc.Tôikhôngbiếtaingạcnhiênhơn-tôihaylàcôgiáokia.

✳ ✳ ✳

Mộtgiáoviêndạycấphaikểlạiviệccôđãkhơigợiđượctinhthầnvuichơicủahọcsinhnhưthếnào,đểgiờhọckhôkhantrởnênthúvịhơn.

Giờngữphápcủalớptôiđangvôcùnguểoảivớibàivềđộngtừnối,thànhthậtmànói,ngaycảtôicũngcảmthấyoảinữalà.Khivềnhà,tôibiếtmìnhcầnphảitìmcáchnàođóđểlàmchobàigiảngsinhđộnghơn,bằngkhông,tôisẽphảimấttoimộtngàynữađểquáttháohọcsinhphảigiữimlặng,khôngđượcquayquaquaylại.Tôinảyraýsángtácmộtbàiháttheođiệurap.Nhưngnghĩmãicũngchỉđượchaidòngmởđầurồitịtmít.

Sánghômsau,tôinóichocácembiếtýđịnhcủamình,vàđọchaicâutôilàmlên.Cảlớpbỗnghàohứnghẳnlên.Chúngchămchútậptrungvàobàihọc,vàđếnlúcchuôngrengthìcảlớpđãcómộtbàiháthoànchỉnh.Đámhọctròcứhátvánglênkhirakhỏilớp;chúngcòndạychobạnbèlớpkhác;chúngháttrênxebuýtđếntrườngngàyhômsau;vàbàikiểmtrađượcđiểmcaođếnngạcnhiên.Dướiđâylàbàinhạcráp“ĐộngTừNối”,docácemhọcsinhtrườngphổthôngcơsởWelsh-RoanokeởLouisianasángtác:

Hây,tôicóchiêuđộcnày

Muốnchỉmánhchobạn

Cáivụđộngtừnốiấymà

Dễẹcà,bạnơi!

Độngtừnốidùngđểnối

mộtchủngữvớimộtdanhtừ

Nếubạnlàmđúng

Bạncóthểhoánđổivịtrícủachúng

Tínhtừcóthểdùng

Ởphầnvịngữ

Biếtmìnhđanglàmgì

làbạnthôngminhhếtbiết!

Yo!Hãychúýmộttí

Bạnsẽthấy

Hầuhếtđộngtừnối

Lànhữnghìnhthứccủa“be”

“Am,is,are,was,were,”

Tụinólàquákhứ

Vàhiệntạicủađộngtừ

Hãyhọcthuộcluôn“seem”,“appear”

Vàcả“become”nữa

Nhiêuđócoinhưbạn

Họcxonghếtrồiđó!Yeah!

✳ ✳ ✳

Câu chuyện cuối cùng là của một giáo viên lớp sáu kể cho tôinghe, cô đã viết thư để giúpmột emhọc sinh khỏi bị bạn bè đồng

tranglứatrêuchọc.

NgàySarađượcchuyểntớilớpnày,tôibiếtchắclàsẽcórắcrốixảy ra.Ngay lúc cô bé bướcqua cửa, với gươngmặt trònnhưmặttrăng,phảngphấtnétâusầu,vàthânhìnhngoạicỡ,thìMargie-thủlĩnhcủa “nhómsànhđiệu” trong lớp - liền cười ré lênvà trợn trònmắt, nháy nhó với đám bạn “đàn em” trung thành của nó. Cả bọncườikhúckhích.MặtSarađỏbừng.

Nhưngđómới chỉ làkhúcdạođầu.Rồi trong tuầnấy, tôinghegiáoviênthểdụcbáocáo,rằngMargiekhôngmuốnSaraởtrongđộicủamìnhbởivìSara“quábéo”.TôingheMargiehéttướnglêntrongphòngăn,“Êmọingười,đếnxemcáithùngrácdiđộngnày!”khiSarabưngkhayđồăntrưađingangqua.CòngiáoviênmônnấuănthìbảovớitôirằngcóđứagọiSaralà“viênthịtbiếtđi”.

Tôigiậnkinhkhủng.TôibiếtMargiekhôngchỉlàkẻchủmưumàcònxúigiụcnhữngđứa“taychân”củanó.TôinghĩđếnviệcnóithẳngravớiMargie,nhưngsợsẽnóiđiềugìđókhiếnmìnhhối tiếc.Cuốicùng,tôiquyếtđịnhviếtchoMargiemộtthôngđiệp.

Tôi phải viết nháp nhiều lần mới ra được giọng thư mà mìnhmuốn (mấy tờ trước, tôi cứ viết với giọng bực bội và giận phừngphừngvìthóichơiáccủaMargie).SauđâylàbảncuốicùngtôiđánhmáyravàđưachoMargie:

Margiethương,

Côcầnsựgiúpđỡcủaem.Embiếtrồiđấy,Sarađang“bịbêuxấu”vàngàynàocũngbịchọcghẹokểtừkhibạnấychuyểnđếnlớpchúngta.Cólẽhiện,trườnghọclànơirấtkhủngkhiếpvớibạnấy.

Chắc là em đang tự hỏi tại sao cô lại viết thư cho em. Bởi vì em cónhữngphẩmchấtcủangườilãnhđạo,vàemđượcbạnbènểnang.Cônghĩ,nếuemgiải thíchchocácbạnhiểurõ“trọng lượngcủamộtngườikhôngphảilàthướcđogiátrịcủangườiấy”thìnhữngtròtrêuchọc,đùacợtlàmtổnthươngSarasẽchấmdứtngay.

Côbiếtláthưnàyđặtramộtyêucầurấtkhóđốivớiem,nhưngcôtinrằngbằngcáchnàyhaycáchkhác,emsẽlàmchoviệcđếntrườngmỗingàycủaSarađượcvuivẻhơn.

Thânmến,

CôG.

Margie không bao giờ trả lời lá thưđó của tôi, nhưng vài ngàysau, những tiếng cười châm chọc, những lời nhận xét đầy ác ý củađámcongáiđãgiảmđirồidứthẳn.MộtđứacònhỏiSaracómuốnthamgiavàodựngvởkịchcủalớpkhông,cònMargiethìrủSaravàođộibóngchuyền.Saravuiquáchừng.Vàtôicũngvậy.

[1].Docácphụhuynhbanngàyphảiđilàm,lomưusinhnênnhữngbuổihọpphụhuynhhọcsinh,nhữngbuổigặpgỡngoạikhóa thườngdiễnravàobuổichiều tối -ND.

[2].TiếngPháp:Cámơn!

[3].Nguyênvăn-độngtừ:“Stop!”“Stand!”“Move!”“Sit!”;danhtừ:“Lori,yourseat!”TừvựngtiếngAnhthườnggồmmộttừđơnmangnghĩa,khôngnhưtiếngViệt

làcụmtừmangnghĩa-ND.

3.NHỮNGCẠMBẪYCỦASỰTRỪNGPHẠTVÀNHỮNGGIẢIPHÁPTHAYTHẾNHẰMGIÚP

TRẺTỰGIÁCHƠN

Markhùnghổbướcvàolớp,lahétomsòmvàquơnắmđấmtứtung.Trậnbónggaycấnngoàisânlạimộtlầnnữagạtcucậurarìa.Marklaođếnbênbàngiáoviênvàgàolênbuộctội:

Mark:ThằngJasonchơiăngian!Tụinónóiemphạmlỗi,nhưngemđâucó!ChínhcáimặtthằngJasonthìcó!Nóđábóngrangoài...chứkhôngphảiem!CôKennerbắtemraghếngồivìtộiđánhnhau,nhưngcóphảiemđánhtrướcđâu!ThằngJasonđấychứ!GiờlạiđếnthằngTomkhôngchoemchơitrongđộicủanó!Emghétcáitrườngnày.

Giáoviên:Đủrồi!Côquáhiểuemmà,Mark!Trướckhivàođâyănvạthìemphảitựhỏitạisaokhôngaimuốnchơivớiemchứ.Cácbạnkhôngmuốnchơivớikẻhayđổlỗichongườikhác!

Mark:Nhưngmà...

Giáoviên:Khôngnhưngnhịgìhết!Côkhôngmuốnnghenữa.Côđãngheđủlờithanhminhcủaemrồi.

Mark:Nhưngemkhông...

Giáoviên:Đãbảolàcôkhôngmuốnnghethêmlờinàonữamà!Giờrachơi tiếp theo,emhãyngồi trong lớpmẫugiáomàsuynghĩxemphảicưxửthếnàochohợpvớituổicủamình.

Tôichínhlàngườigiáoviênấy.

Ngay khi những lời đó vuột ra khỏimiệng, tôi lập tức thấy hốihậnngay.Lẽratôiphảikiênnhẫnhơn.NhưngtrướcđótôiđãnóivớiMark rấtnhiều lầnvề cáchcưxửkhôngđúngcủanó rồi, vànhững“cuộctròchuyệncảmthông”củatôichảcóchúttácdụngnào.

Suốtngàyhômđó,tôicứnghĩhoàivềMark.Tôihyvọngsẽchấmdứtđượccáigìởnó?SựtrừngphạtcủatôiliệucólàmtínhnóngnảycủaMarkgiảmđikhông?Rõràng làkhông.Trừngphạtcó làmchohaicôtròhiểunhaukhông?Chắcchắnlàkhôngluôn.TrừngphạtcógiúpMarkgiảiquyếtnhữngvấnđềcủanókhông?Một lầnnữa,kếtquảcũnglàkhôngnốt.ChắcchắnMarksẽchẳnghọcđượccáchchơivớibạnbècùngtranglứaquaviệcbịphạtngồitrongphòngtoànbọnmẫugiáonăm,sáutuổi.Vậy,lídogìđãkhiếntôitrừngphạtMark?

TôiđemthắcmắcđóhỏiJane,khicùngđivớichịtớiphònghọpgiáoviên.TronglúcJanecònđangngẫmnghĩthìtôiđãtựtrảlời,“Tạiem đã quá ngán ngẩm, quá thất vọng và không còn biết làm gì đểkhuyêngiảinó.”

“Cònmột lý do khác,” Jane nói. “Trừng phạt đã trở thành thóiquen của ta.Khôngbiết em thếnào chứ chị thì luônnghemấy câukiểunhư‘Conmàlàmnhưthếnữa,mẹsẽphạtnặngđấy’,hoặc‘Cólỗithìphảibịphạt.’”

“Thế còncâu ‘Chamẹ làmvậy chỉ vìmuốn tốt cho con thôi’ thìsao?”tôinóithêm.

Janemỉm cười buồn bã, “Cũng vậy thôi. Đó là cách người lớnmuốndạychobọntrẻmộtbàihọc.”

“Đúngthế.ChịJaneạ,emvẫnnhớcònnhỏ,emđãcảmthấynhưthếnàokhiphảinghenhữnglờiấy.Embảođảmchẳngaihọcđược‘bàihọc’nàođâu.Lúcđó,emkhônghềnghĩtươnglaimìnhsẽtốtnhưthếnào,màchỉcảmthấytứcgiậnvôcùng,rồicốnghĩracáchchốngtrả,‘Mìnhsẽchohọbiếttay.Mìnhsẽphạmlỗinữachoxem.Mìnhsẽlặplạiviệcđó,nhưnglầntớimìnhkhôngđểbịbắtnữađâu.’Thếmàbâygiờemlại làmộtngười lớnđangcốdạychoMarkmộtbàihọcđạođức,vàchắcchắnnócũngphảnứngyhệtemhồiđó.”

“Nếuđúngthếthật,”Janenói,“nếusựtrừngphạtchỉkhiếnbọntrẻcócảmgiáccămghét,nghĩtớiviệctrảthù,thìtạisaophụhuynhvàgiáoviênchúngtavẫntiếptụcdùngbiệnphápấy?”

KentừđằngsaubướclênsóngngangvớitôivàJane.“Tôinghemấychịnóinãygiờrồi,”anhvừavuivẻnói,vừamởvàgiữcánhcửathưviện,nơidiễnracuộchọp,chochúngtôibướcvào.“Theoýtôi,đólàvìcótớibamươiemhọcsinhmàchỉcómỗimộtgiáoviên,nếutakhôngtrừngphạtchúngthìchúngsẽđèbẹptamất.”

“NghiêmtúcđiKen,”tôinhắc.

“Tôinghiêmtúcmà.Nếukhông,chịcònbiếtdùngcáchgìđểépchúngvàonềnếpchứ?Đôikhitavẫnphảitrừngphạttrẻ,đểkhuônchúngvàolềvàolối.”

Ôithôi!Chúngtôilạivòngvềđiểmxuấtphátmấtrồi!“NhưngmàKen,” tôi cố giải thích khi cả ba cùng bước tới một cái bàn ở gócphòng.“Cứcholàtadùngsựtrừngphạtđểdạybọntrẻmộtbàihọcđi,bàihọcđólàgì?Khimộtđứatrẻbịphạtbằngcâu,‘Cômuốnem

viếtcâuEmsẽkhôngnóidốinữamộttrămlần!’chắcchắnnósẽnghĩbụng,‘Mìnhlàđứachẳngngoan.Mìnhđángbịphạtmà.’”

Janexenvào,“Cònkhitrẻbịănđòn,chẳnghạnthầycôbảo,‘Choemnếmvàiroiởphòngthầyhiệutrưởngđểxememcòndámđánhnhaunữakhông!’thìnósẽhọcđượclà, ‘Thầyđánhembằngroithìđược,cònemđánhbạnthìkhông.Đượcthôi,thầycứđợiđếnkhiemcóchứccóquyềnmàxem.’”

Kenthảnnhiênnhìnhaichúngtôi,“Tôiđểhọcsinhcủamìnhrấtthoải mái, như các chị biết đấy, tôi không phản đối chuyện tụi nónghịchngợm.Nhưngphảicógiớihạn.Nếunghethấytiếngvăngtục,cãinhau,hoặccónhữnghànhvisai trái thìchúngsẽbịphạtngay.”Rồi,khôngnói thêmgìnữa,Kentớibênkệsáchđằngsaubànhọp,chỗđểsáchchuyênngànhcủa thưviện, rút ravàiquyển. “Nghe tôiđọccáinàynhé,”anhvừanóivừagiởnhanhquyểnsáchra.“Đâylàtuyênbốcủanhữngchuyêngiagiáodụchàngđầuhiệnnayvềvấnđềnày,triếtlýcủahọrấtgiốngtôi:

Trừngphạt... thườngcó tácdụngnhanh trongviệcđốiphóvớinhữnghànhvigâyhại.[1]

Khitấtcảcácbiệnphápđãthấtbạithìtrừngphạt...cóthểlàgiảipháptốtnhất.[2]

Khôngdùngcáchtrừngphạt...làđánhmấtmộtbiệnphápgiáodụccóhiệuquảrõrệt.[3]

“Đây,”Kennói,đẩyquyểnsáchquabàn.“Cácchịxemđi.Tấtcảchỉmớiđượcviếtgầnđâythôi.”

“Tôikhôngquantâmhọviếtkhinào,”Janenóithẳng.“Cáilốisuy

nghĩ kiểu ấy cổ hủ rồi.Đã thế anh còn trích dẫn không đúng hoàncảnh.Quantrọnghơn làanhkhôngbiếtcòncómột trườngphái tưduykhácđãđưaramộtquanđiểmrấtkhác.”Jane lôi từkệsáchrabốnquyểnvànônnónglậttìm.

“Janeà,”tôinhắcchị,“cólẽchúngtanênchờhọpxongđã.”

“Khôngsaođâu,”Kennói.“Mọingườivẫnchưavàođủmà.VớilạitôicũngmuốnnghexemchịJanemuốnđọcchomìnhngheđiềugì.”

“Đâynày,”Janenói. “Đây là tư tưởngcủanhữngchuyêngia cótiếngtămtinrằngtrừngphạtchẳngphảilàbiệnpháphayhogìđểrènluyệntínhđạođứcchotrẻ.

“TiếnsĩHaimG.Ginottviết:

Biệnpháptrừngphạtkhôngkiềmhãmđượcnhữnghànhvisaitrái.Nóhầunhưchỉlàmchongườiphạmlỗirútđượckinhnghiệmđểlầnsaukhéoléocheđậydấuvếthơn,ranhmahơnkhibịtruyxét.Khibịtrừngphạt,trẻsẽquyếttâmphảicẩnthậnhơnchứkhôngtựnhủlàmìnhsẽthànhthậtvàcótráchnhiệmhơn.[4]

“TiếnsĩIrwinA.Hymanthìviết:

Sửdụnghìnhthứctrừngphạtthểxác(roivọt)sẽdạyđứatrẻrằng,bạolựclàmộtcáchgiảiquyếtvấnđề.Nhiềunghiêncứuchothấythôngđiệpnàyảnhhưởngtớicảngườigâybạolựclẫnngườiphảichịuđựngbạolực,vàngườichứngkiến.[5]

“TiếnsĩRudolfDreikursviết:

Ngàynay,chamẹvàgiáoviênkhôngcònbắttrẻphảihànhxửnhưthế

này, thế kia được nữa. Thực tế đòi hỏi người lớn phải áp dụng nhữngphươngphápmới,gâyảnhhưởngvà tạođộngcơcho trẻhợp tác.Nhữngbiệnpháptrừngphạtnhưđánhvàomông,bạttai,chửibới,cấmđoán,hayphỉbángtrẻđềulànhữngbiệnpháplỗithờivàkhônghiệuquảtrongviệctạodựngtínhkỷluậtchochúng.[6]

“TiếnsĩAlbertBanduraviết:

Việctrừngphạtcóthểkhốngchế,kiểmsoáthànhvisaitrái,nhưngbảnthânnókhôngthểdạytrẻnhữnghànhviđángquý,màcũngkhônglàmgiảmýmuốncốtìnhgâyrahànhvilệchlạcởtrẻ.”[7]

Kennhúnvaivàphảnbiệnrấthăng,nhưngtôichỉnghelõmbõmlờianhnói,bởitrongđầutôicứlấncấnmãicâucuốicùngmàJanevừađọc,“Làmgiảmýmuốncốtìnhgâyrahànhvilệchlạcởtrẻ.”

Đómớiđúnglàđiềutôimuốnmìnhphảilàmchođược.Tôimuốnbiếtlàmcáchnàođểchạmđượctớiđáylònghọcsinhvàchuyển“ướcmuốnhànhđộngsaitrái”thànhướcmuốnhànhđộngđúngđắn.Tôimuốntránhmànbụiphóngxạkinhkhủngcủasựtrừngphạt,muốnkhuyếnkhíchtrẻbiếtlàmchủbảnthân,vàbiếtrènluyệntínhtựgiác.Tôimuốn tìm ra những biện pháp hiệu quả thay thế cho sự trừngphạt.

Khiviêncốvấngiáodụcphátnhữngtờbiểumẫumớichochúngtôiđiềnvào,tôithìthầmvớiJane,“CólẽthayvìdọaphạtMarkphảingồitronglớpmẫugiáo,emnênthừanhậnrằngnóđanggiậndữthếnàođã,đểđếnkhinóbìnhtĩnhlại,emsẽgiúpnónghĩxemnócóthểlàmgìkháckhicảmthấybịđốixửbấtcông.Nókhôngđángbịtrừngphạt.”

Kennhoàingườivềphíatôi,nóichenvào,“Nhưngđốivớinhững

họcsinhđángbịtrừngphạtthìsao?”

Kenđãđiểmtrúnghuyệttôi.TôichợtnghĩtớiAmy,nữsinhđóngvai chính trong vở kịch của trường do tôi phụ trách, sẽ công diễntrongđêmlễhộiphụhuynh.Thúthật,Amylàđứahọcsinhlàmchotôichỉmuốntrừngphạtmàthôi.

Saucuộchọp,trongbãiđậuxe,tôikểchoJanenghevềAmy,vàrằngnóđãkhiến tôinổicáunhưthếnào.TôiđãchọnAmyvàovaichínhvìnóxuấtsắctrongkhithửvai,nhưngđếnkhitậpdiễnthìnógiởchứngkhôngchịunổi.“Nólàmmọicách,khôngthiếucáchnào,để lôikéosựchúýcủamọingười -cườiđùa, làmduyên làmdáng,nhínhanhínhố-nhưnglờithoạithìquêntịt.Dườngnhư‘quên’chỉlàđểchovuivậythôi.‘CôngchúaAmy’cònchẳngbuồnđemtheokịchbản,emnghĩ,chắcnótinnócóthểhọcthuộctoànbộlờithoạivaicủamìnhvàophútcuối.Cóthểnósẽlàmđượcnhưvậythật,nhưnggiờthìemchỉthấytrướcmộtbứctranhkhủngkhiếpvàođêmlễhội:Amyđứngngayđơ trên sânkhấu,mắtngó láo liên, còn emởbên trongcánhgàmớmchonótừnglờimàaicũngnghethấy.”

“ThếemmuốnlàmgìvớiAmy?”Janehỏi.“Nóichochịnghexem,emđãnghĩđếnnhữnghìnhphạtghêgớmnào?”

“Emkhôngnóiđâu.Nghekhiếplắm.”

“Thìemcứkểđi.”

“EmmuốnbắtchướccôKane.”

“CôKanenào?”

“Giáo viên dạy em hồi lớp Năm. Đó là một người cứng rắn -

khôngbaogiờchịubỏquachoaivìbấtcứlídogì.”

“Đượcrồi,thếcôKaneđịnhsẽlàmgìAmy?Cứnóirathửcoi,ítnhấtemcũngsẽloạibỏđượcýnghĩđókhỏiđầumình.Rồichúngtasẽbànbạcxemcóthểtìmracáchthaythếhợplýnàokhông.”

Sauđây,bằnghìnhminhhọa,bạnsẽthấynhữnghìnhphạtmàtôiđãtưởngtượngra,vànhữngbiệnphápthaythế.

Trongthựctếđiềugìđãxảyra?Tôikhôngbaogiờphảichọncáibướccuối cùngquyết liệtđó.Ởbuổi tập tiếp theo, tôi cónhiều lựachọnkhácnhau, vớimột thái độ kháchoàn toàn.Khônghềđổ lỗi,cảnhcáohayđedọadữdội.KhitôikhềuAmyramộtchỗvàbảochonóbiếttôicảmthấythếnào,vàchỉchonócáchlàmsaođểcóthểtheokịpmọi người, nó chỉ im lặng lắng nghe.Đến buổi tập kế tiếp, tôinhận thấycósự thayđổi trongcách làmviệccủaAmy.Vàđếncuối

tuầnthìAmyđãthuộchếtlờithoạicủanó.

ĐếnthứHaituầnsau,tronggiờăntrưa,tôikểchoJane,KenvàMarianghechiếnthắngnhonhỏcủamình.

Ken lập tức thách tôi, “Nhưng nếu lỡ Amy vẫn chưa thuộc lờithoạithìsao?Lỡchịbuộcphải‘đểnónếmtrảihậuquảtừhànhvicủamình’vàgạchtênnókhỏibảngphânvaithìsẽthếnào?Nhưvậythìcókhácgìsựtrừngphạtđâu?”

TôisựnglạivìcâuhỏicủaKen.Làmsaotôicóthểtìmralờilẽđểcắtnghĩarạchròichoanhấyhiểuvềcáiđiềumàchínhtôicũngcònđangmậpmờ?“Khácởýđịnhđấy,Ken,”tôichậmrãitrảlời,“ýđịnhcủatôilàkhôngmuốnlàmtổnthươngAmy,khôngmuốntướcđoạtcáigìcủanó,khôngmuốnchiếnđấuvớinó.Thậmchícảýđịnh‘dạychoconbémộtbàihọc’cũngkhông,dùlàđểnóbiếtmàchừatậtxấu.Ýđịnhcủatôilàmuốnbảođảmbảngphânvai,vàmuốnchắcchắntấtcảđềutựgiáclàmtốtphầncủamình,muốntấtcảđềugópphầnvàovởkịchmàcácemấycóthểtựhào.Vàtôimuốnbảovệmìnhkhỏibịcăngthẳngkhôngcầnthiết.”

Marianhíumày,“BiếtđâuAmylạinổicáuvớicôthìsao?”

Janebênhtôi,“Cóthểnhưthếlắm,nhưngkhảnăngAmytựnổicáuvớimìnhthìnhiềuhơn.Saucúsốcbanđầu,conbécóthểtựnhủ,‘Thất vọngquáđi...Mình thật sự thíchvaidiễnđó...Phải chimìnhchịuhọcthuộclờithoạivàkhôngđùagiỡn...Lầntớinếuđượcchọnđóngkịch,mìnhsẽnghiêmtúcvàchuẩnbị tốthơn.’Nóicáchkhác,saukhiLizgiải xong ‘bài toánvề cảmxúc’ thìđiềuAmycóđược làniềmhyvọng.”

“Có lẽchịnóiđúng,”Maria thởdài, “Nhưng tôivẫnchưa thông

lắm.Ngaylúcnàyđây,tôiđanggặpphiềntoáivớiMarco,vàcócảmtưởngnhưmìnhbịkéocăngrahaihướng.Chồngtôithìnghĩkhibọntrẻlàmgìsaitráithìchúngphảibịphạt.Nhưngtôikhôngmuốnphạtcon,mặcdùkhicònbé,tôirấthaybịchamẹphạt.”

“Marcolàmchịbuồná?”Kenhoàinghihỏi.“Nghelạquá.Nólàđứa ngoan lắm mà. Nhớ cái hôm Macro đến trường cùng với chịtrướcngàykhaigiảngkhông,nóđãphụtôidỡsáchvởravàxếpdọnphònghọcđấy.”

“Tôibiết,nólàthằngbéngoan,”Marianói,“nhưngnóđãgâyramộtviệcrầyrà.Hômnọ,nólấythướckẻgiảlàmthanhkiếmrồigâyramộttrậnđấutưngbừngtronghànhlangvớiJimmy,thằngbạnhọccùnglớpvớinó.ChồngtôiluôndặnMarcokhôngđượcmuốngìlàmthìlàm,màphảisuynghĩtrước,nhưngMarcođâucónghe,đểrồihậuquảlàtôibịgiáoviêncủanógọiđiệnthoạitớinhàkểtội,sauđólàđiệnthoạicủathầyhiệutrưởng.”

“Chỉvìquậypháthôiá?”Kenhỏi.

“Còntrầmtrọnghơnthếnhiều.MắtkínhcủaJimmybịvỡ.Marcođãlỡtay làmrớtkínhcủabạnrồidẫmchânlên.ChamẹJimmyđãgọichochồngtôi.Họrấtbựcbộivìcặpmắtkínhmớimuaấyrấtđắttiền,vàlỗilàtạithằngMarconhàtôirủrêconhọ.”

“Ồ,thếthìlạilàchuyệnkhácrồi,”Kennói.“Nếucontôimàlàmthế,tôicũngsẽphạtnó...Vậychịnghĩsaovềviệcnày,Jane?”

“Tôinghĩ,”Janenói,“điềuquantrọnglàchúngtaphảitựhỏixemMarcosẽnghĩgìnếucucậubịphạt.VàMarcocóthểtựnhủgìnếuchamẹdùngmộtgiảiphápkhácthayvìtrừngphạtnó.”

Sauđóchúngtôithảoluậnrấtsôinổi,cốdựđoánxemđiềugìsẽxảyrachotừngkịchbản.Tiếptheođây,bạnsẽthấynộidungchínhcủa những mẩu đàm thoại mà chúng tôi đã tưởng tượng ra, nếuMarcobịchamẹtrừngphạt...vànếuchẳngcóđiềukhủngkhiếpnàocả.

“Ờ,tôiphảithừanhậnlàcómộtchútkhácbiệtgiữahaibiệnphápđó,”Kennói.

“Mộtchút thôiá?”Janekêu lên.“Trongmẩuđối thoạiđầutiên,Marco bị phạt, trong lòng nó chỉ còn cảm giác giận hờn và tuyệtvọng.”

“Trongmẩuthứhai,”tôinói,“Marcovẫnthấmthíađượcnỗithất

vọngtolớncủabamẹ,đồngthờihiểuđượcmongmuốncủabamẹlànó phải sửa sai. Cuộc trò chuyện ấy giúpMacro có được cảm giácmìnhvẫnlàngườitốt,vàhọcđượcrằng,nếuđãlỡlàmđiềusaitráithìvẫncóthểtìmracáchsửasai.”

KenquayquahỏiMaria,“Vậychịđịnhlàmgì?Tấtcảnhữngđiềuchúngtađãthảoluậncógiúpđượcgìchochịkhông?”

MarianghiêmtrangnhìnKen,“Tôibiết tốinaymìnhnênnóigìvớichồngrồi,”chịkhẽnói,“vàtôicũngbiết,cảhaisẽnóichuyệnvớiMarconhưthếnào.”

GHINHỚ

GIẢIPHÁPTHAYTHẾSỰTRỪNGPHẠT

ởnhàvàởtrường

Trẻ: Hừ! Chết tiệt thật! Loay hoay hoàimà con vẫn chẳng giảiđượcbàitoánnày.

Ngườilớn:Mẹđãcảnhcáobaonhiêulầnlàconkhôngđượcnóibậyrồimà!Lầnnàyphảiphạtconmớichừa.

Thayvìđedọa,trừngphạt,bạncóthể:

1.Chỉramộtgiảipháphữuích

“Mẹbiết conđang rấtbựcbội,nhưngnếuconnói ramàkhôngkèmtheotiếngchửirủathìsẽđỡbựchơnđấy.”

2.Bàytỏnỗithấtvọngghêgớm

“Cáitiếngmàconvừanóilàmmẹkhóchịulắmđấy.”

3.Nêusựmongmỏicủabạn

“Mẹhyvọngconsẽtìmcáchkháchayhơnđểchomẹbiếtlàconbựcbộicỡnào!”

4.Chỉchotrẻcáchkhắcphục

“Mẹmuốnconviếtramột loạtnhững lờimạnhmẽphùhợpđểdùng thay chonhững lời thô lỗmàconvừanói.Nếu tìmkhông ra,con có thể tra từ điển hay sách liệt kê những từ đồng nghĩa cũngđược.”

5.Đềxuấtsựlựachọn

“Connênchửi thầmtrongđầu thôi.Nếukhông thìhãydùng từkhácchodễnghemộtchút.”

(Nếutrẻvẫncứdùngnhữnglờilẽthôlỗthìsao?)

6.Đểtrẻnếmtrảihậuquảdohànhvicủanógâyra

“Khingheconnóinhững lờibậybạấy,mẹcũnghếtmuốngiúpconlàmtoánhaylàmbấtkỳcáigìluôn.”

NHỮNG THẮC MẮC, CHUYỆN KỂ CỦA PHỤ HUYNH VÀGIÁOVIÊN

?Nhữngthăcmắccủaphụhuynh

1.Tôivừamới trở thànhmẹkếcủahaiđứacon trai.Chồng tôichủtrương,nếuchúnghọckémmộtmônthìsẽbị trừtiềntiêuvặt.

Còntôithìnghĩnêntăngtiềntiêuvặtchochúngkhichúngđạtđiểmtốt.Vậy, việckhen thưởng cóphải làbiệnpháp tích cựcđểkhuyếnkhíchbọntrẻsiêngnănghơnkhông?

Nghecóvẻkỳlạ,nhưngcácnghiêncứuđãchỉrarằngcảviệcphạtlẫnviệcthưởng,vềlâuvềdài,đềulàmgiảmđihammuốnhọctập[8].Bọn trẻ sẽ học tốt nhất khi chúng quan tâmđến việc lĩnh hội kiếnthứcvàkhinhậnđượcđiểmcaođã làmộtphầnthưởngxứngđángrồi.Tấtcảnhữnggìbọntrẻmuốnởchamẹlàhọcầnghinhậnniềmvui của chúng vì thành tích đã đạt được. Khi bọn trẻ bị điểm kémcũngkểnhưchúngđãbị trừngphạt rồi.Điều chúng cần là chamẹthấuhiểunỗithấtvọng,chánnảncủachúng,sauđógiúpchúngnhậnrasailầmvànênlàmgìđểsửachữasailầmấy.

2.Hễngàynàocongáitôi,Jill,ởnhàtrẻvềvớitâmtrạngbuồnbãthìtôibiếtngaylàconbéđãbịcôgiáobắtrangồiởghế“cáchli”.Rồimộttốinọ,khitôinổigiậnvớichồngthìJillliềnbảo,“Ba,bahãyraghế‘cáchli’ngồiđi.”Tôingạcnhiênquásức,bởivìởnhàtôiđâucódạyconbétheocáchấy.Tôitựhỏicáccôgiáoởtrườngcónêndùngcáchđóđểrăndạybọntrẻkhông?Tiếnsĩnghĩsao?

Cáchlithậtramangýnghĩarấtthânthiện,vôhại,vìthựctếđứatrẻkhônghềbịđánhhaybịlamắng.Nóchỉbịchonghỉvàbịbắtrờikhỏinơiđangdiễnramộthoạtđộngnàođấy.Tuynhiên,chodùcómộtsốchuyêngiauytíntronglĩnhvựcchămsóctrẻrấthayđềxuấtphươngphápnày,nhưngHiệphộiGiáodụctrẻnhỏquốcgialạiđưa“cáchli”vàodanhsáchnhữngbiệnphápkỷluậtgâytổnhạiđếntâmlýcủatrẻ-đượcxếpcùngvớicáchìnhphạtthểxác,chỉtrích,tráchmắngvàlăngnhục.

Thậtkhómàgiải thíchchođếntậncùngcâuhỏi,rằngtạisao là

người lớn, ta có thể tưởng tượngmìnhcảm thấyphẫnuất vànhụcnhãđếnmứcthếnàonếuaiđóépbuộcmìnhphảicáchlimọingười,domình đã nói hay làmmột điều gì đó có lỗi. Vì thế, sẽ càng khótưởngtượnghơnnhữngdiễnbiếnbêntrongmộtđứatrẻ,khinóbịđuổirangồiđếmthờigiantrongmộtcáighế“cáchli”.Vậythìchúngtahãythửxem.Hãyđặtmìnhvàovịtrícủamộtđứatrẻbốnhaynămtuổi.Hãy tưởng tượngrằngbạnđang tứcgiận thằngbạncùng lớp,giảsửthằngnàytên làJeffrey,(Jeffreyxôđẩy,chọcghẹo,hoặcgiậtđồcủabạn)đếnnỗitrongcơntứcgiận,bạnđãđálạinómộtcáiđểtrảđũa - hayđấm, chửi, némđồ vàonó chẳnghạn.Rồi bạn tưởngtượngtiếp,côgiáosẽcóhaiphảnứngkhácnhaucủavớihànhđộngkhônghaycủabạn.

Ởkịchbảnthứnhất,côgiáonói,“Thôingay!Aichophépemlàmthếhả?Emraghế‘cáchli’...ngaylậptức!”

Rấtnhiềukhảnăngrằngbạnlêbướcraghế“cáchli”vớiýnghĩ,“Thậtbấtcông!CôkhôngthấythằngJeffreyđãlàmgìmìnhà,đólàlỗicủanóchứbộ!”Hoặc,“Chắctạimìnhxấutínhquá.Xấuđếnnỗibịđuổirachỗkhácngồimộtmình.”

Kịchbảnthứhai,côgiáobảobạn,“CôthấyemtứcJeffreyđếnnỗiphảiđábạnấymộtđáchohảgiận.Nhưngcácemkhôngđượcphépđánhnhau.Hãynóibằnglờivớibạnấy,rằngemkhôngthíchcáigì...Emlàmđượcmà!”

Nhiềukhảnănglầnnàybạnsẽtựnhủ,“Thìracôgiáohiểutạisaomình lại nổi cáu với Jeffrey. Cô không cho phép mình đá nó, màmuốnmìnhchonóbiếtmìnhcảmthấythếnào.Cólẽmìnhlàmđượcđấy.”

Đó là haimẫu thông điệp rất khác nhau. Thông điệp thứ nhất

thuyếtphụcđứatrẻrằngnóđãlàmđiềusaitráiđếnnỗicôgiáophải“cáchli”nó;thôngđiệpthứhaidạychotrẻcáchxửlýtrongxãhội-cóbảnlĩnhvàkhôngcầndùngđếnbạolực.

Điềuđócónghĩalàkhôngbaogiờnêntáchtrẻkhỏinhómcủanósao?Mộtsốgiáoviêntinrằng,mỗilớphọcnêncómộtchỗriênglàmnơicho trẻ rút luivàođó,để“trúẩn” trong lúcbịmấtbình tĩnh.Ở“cáinơixảhơi”hoặc“mộtxóxỉnhđểnguôingoai”ấycóthểbàyvàiquyểnsách,bútvẽ,gốiđểđậpchođỡtứchayđểnằmìnhra.Nênnhớlàtrẻkhôngbịbắtbuộctớiđó.Giáoviêncóthểchochúnglựachọn,để chính bản thân chúng quyết định xemmình có nên tới đó haykhông, “Cô thấy em vẫn còn tức Jeffrey. Emmuốn kể cho cô nghethêmvềviệcđó,haylàvàogócthưgiãnđểviếthayvẽranhữnggìemđangcảmthấy?”

3. Với người có tính nóng nảy giống như tôi, không phát vàomôngconmàthayvàođấychonóthờigian“cáchli”làmộttiếnbộrấtlớn.Tacóthểlàmgìkhácnữa,khicảmthấymìnhsắpsửamấtkiểmsoát?

Một ngườimẹ chia sẻ rằng, chị thường tự chomình thời giannghỉgiải laomỗikhicảmthấymìnhsắp“nổ tung”đếnnơi.Bànói,“Khithấythằngcontraithảnnhiênrạchlia lịa lênmặtbànănbằngđầunhọncủacâycom-pamới,tôiliềngiậtcom-pakhỏitaynóvàlalên, ‘Thấy cái cảnh này làmẹ không tài nào chịu nổi,mẹ phải vàophòngmộtlátchohạhỏacáiđã!’”Rồisauđó,khiđãbìnhtĩnhtrởlại,chịbàychothằngconcáchkhắcphụcnhữngchỗhưhạimànóđãgâyra.

KhimộtphụhuynhhỏitiếnsĩHaimGinottrằngôngthườnglàmgìtronglúcđang“tứclộnruột”,thìônglậptứcđứngthẳngngườilên,

nhìntrừngtrừngvàomột“thủphạm”tưởngtượng,giơcánhtayphảilêntrongđiệubộđedọavàthétto,“Tôisùnglênrồiđấy,tôisẽnệnchoanhmộttrậnnênthân.Muốnsốngthìvắtgiòlêncổmàchạyđi!”

4.Hômqua,giáoviêncủacontraitôiđãgiữtấtcảcáchọcsinhnamởlạitrườngvìnhânviênbảovệbáorằngcómộtsốhọcsinhlớpcôhút thuốc trongnhàvệ sinhnam.Hậuquả là con trai tôibịmấtbuổitậpbóngrổ,vànórấttứcgiận.Nónghĩtrừngphạtcảnhómlàbấtcông.Tiếnsĩnghĩsao?

Chẳngcógìkhóhiểukhicontraichịphảnđốiviệctrừngphạttậpthể.Họcsinhvôtộisẽcựckỳbấtmãnvềviệcnày,vàcóthểchúngsẽkếtluậnrằng,“Cầnquáigìphảimấtcôngchấphànhnộiquytrongkhiđằngnàocũngbịphạt?”Cònnhữngđứacótộithìlạinghĩ,“Lầnnàymình thoát êm rồi! Lần sau chắc cũng thế thôi.”Nếumụcđích củagiáoviênlàgiúphọcsinhtrởnêntựgiáchơnthìtrừngphạt-dùlàphạttậpthểhayphạtcánhân-đềukhôngđạtđượckếtquả.

•Chuyệnkểcủaphụhuynh

CHUYỆNTHỨNHẤTdomẹbéMegan,chíntuổi,kể.

Mộtbuổichiều, tôixinvềsớm lúchaigiờvì thấyhơimệt.Thửtưởng tượng xem tôi đã sốcđếnmứcnàokhinghe thấy tiếng cườigiỡn từ phòng cô con gái vọng xuống. Tôi chạy lên lầu thì bắt gặpMeganvàbạnnó,JoAnn,đangởđó.Chúngimbặtkhitrôngthấytôivànhìnnhauvớivẻbiếtlỗi.Tôihếtsứcbốirốivìchẳnghiểugìcả,rốtcuộchaiđứađãthúnhậnlàchúngvềnhàăntrưarồiởnhàluôn.

Tôibảo,“Tứclàcáccontrốnhọc?”

JoAnnnói,“Nhưngchúngcháukhôngcốý.Chúngcháumảinói

chuyệnnênquênluôncảgiờgiấc.”

TôibảoJoAnnravềvìtôicầnnóichuyệnriêngvớiMegan.Khicôbékiađãvềrồi,tôimớinhẹnhàngnóivớiMegan,“Khôngphảicácconquêncảgiờgiấc,đúngkhông?”

Megancúiđầuvànói,“Tụiconchỉmuốnthửxemcảmgiáckhôngquaylạitrườngsẽthếnàothôi.”

Trongmột thoáng, tôi khôngbiếtmìnhnên làmgì. Tôi định sẽphạtnó-tuyênbốnósẽkhôngđượcsangnhàJoAnnchơitrongsuốtmộtthángsauđó.Nhưngthayvìlàmvậy,tôinói,“Mẹrấtbựcmình.Đángragiờnàyconphảiởtrườngmớiphải.Chắcchắnmẹsẽbịcôgiáogọiđiệnthoạimắngvốnchomàxem.”

Megannănnỉ,“Mẹviếtgiấyxinphépnghỉhọcchoconđi,mẹ!Mẹcứnóilàconbịbệnh,nhưvậycôsẽkhônggọichomẹnữa.”

Tôinghiêmgiọng, “Megan,giấyxinphépphảido chính tay conviết và phải viết đúng sự thật.” Tất nhiên con bé chẳng vui vẻ gì,nhưng nó cũng viết (với sự góp ý của tôi), rằng nó chỉmuốn “thửnghiệm”thôivàsẽkhôngtáiphạmnữa.

Sauđótôi thấynhẹnhõmhẳnđi.Tôiđãgiữđượcbìnhtĩnh,đãkhông“nổitrậnlôiđình”vớicon,vàmặcdùrõràngcôgiáosẽrấtbựcmìnhvềnộidungcủatờgiấyxinphépđó,nhưngtôivẫnthấymìnhlàm đúng. Tôi biết mình đã giúp Megan nhìn nhận và chịu tráchnhiệmvớiviệcmànóđãlàm.

✳ ✳ ✳

Câuchuyệntiếptheodophụhuynhcủamộthọcsinhtrunghọc

kể.

Côcongáimườisáutuổicủatôi,Carol,kểvớitôirằng:mộtbữanọkhihọcvề sựphát triểncủa trẻ trongmônQuản lýgiađình [9] ,giáoviênđãhỏinó,“Emnghĩđứatrẻsẽthếnàonếunókhôngbaogiờbịphạt?”KhiCarol bảo với cả lớp rằngnó chưabao giờbị chamẹđánhhayphạtthìnhữnghọcsinhkhácnhìnnó,miệngháhốc.Mộtemnữnói,“Nhưng...chắctại...bạnngoanquáđấythôi!”

Tôinghĩ,cólẽlàchúngkhôngtinrằngngườitavẫncóthểtrởnên“tốt”màkhônghềbịphạt.Tôiđoánrằng,nếuchúngtanuôidạybọntrẻbằngnhữngcáitáttaivàsựtrừngphạt,chúngsẽkhómàtinđượcchamẹ tin cậy chúng vàmuốnnói chuyện với chúngmột cách tôntrọng, và rồi chúng sẽ lớn lên thành những người “tốt” đầy tráchnhiệm.ConbéCarolnhàtôichínhlàbằngchứngchođiềuđó.

Mớituầntrước,vợchồngtôiđichơitốivềthìthấymộtmẩugiấyCarolđểtrêngốicủachúngtôi:

Thưabamẹ,

Hồitốinày,trongkhiláixetrênđườngcaotốcvềnhà,conđãđâmphảimộtcâysồivàlàmmópxecủabamẹ.Conkèmtheotờgiấynày10đôla-làsốtiềnđầutiênconkiếmđược-đểtrảtiềnsửaxechobamẹ.Mỗitháng,consẽnộpmộtkhoảntiềnnhưthếchotớikhinàođủthìthôi.Conxinlỗi!!!Conthậtlòngkhôngmuốnnhưthế.

Thươngbamẹ,

Carol

Phải thừanhận làmớiđầuvợchồng tôi cóhơigiận,nhưngrồi

cũngnguôiđivàcảmthấytựhàovềconmình.

✳ ✳ ✳

CÂUCHUYỆNCỦAMỘTNGƯỜICHA.

Phònggiámthịnhàtrườngtổchứccuộchọpphụhuynhđểbànvề tình trạngsửdụngma túyởđịaphươngđanggia tăngđếnmứcđángbáođộng.Cómộtnhómchuyêngiasứckhỏetâmthầnđếnnóichuyệnvớichúngtôi.Họtoànlànhữngngườixuấtsắc,nhưngngườinóihaynhất,khiếntôitâmđắcnhấtlạilàmộtngườihọcdởdangbậctrunghọcvàvừamớitrảiquachươngtrìnhcainghiệnmatúy.Côấykể cho chúng tôi nghe về người cha nghiện ngập của cô ấy - mộtngườichakhôngbaogiờởbêncạnhđểkhuyênnhủcô-vềngườimẹđãđibướcnữavà chẳngnhìnngógì tới con, vềnhững thángngàytrượtdàibắtđầutừnhữngbấtmãnởtrườnghọc,rồinhữngtròquậyphá,chođếnviệcchíchmatúy,cuốicùnglàsốnglangthangtrênhèphốvớiđámbụiđờivàbịnhiễmcănbệnhAIDSkhủngkhiếp,nhưvàiđứabạncủacô.

Cuốibàinóichuyệncủamình,cônhìnquanhphòngvànói,“Tôichỉmuốnnóivớiquývịmộtđiều,hãylắngngheconcáicủamình.Tôitừng nghĩ, giá như mẹ tôi biết lắng nghe, thay vì chăm chăm vàochuyệnhìnhphạt,chắchẳntôiđãnghelờibà.Nhưngthayvìvậy,tôichỉthấytứcđiênlênmỗikhibịnhốt,nêntrảđũamẹbằngcáchchuiquacửasổvàtrốnrangoài.Giánhưmẹtôichịulàmmộtngườibạncủatôivàíttrừngphạthơnthìhẳnlàsựviệcđãkhácđi.Chỗởthựcsựcủatrẻcon làởngaytronggiađìnhchúng.Chúngởđóđểđượcchamẹnuôinấng,dạydỗ.Nếuchamẹchịulắngnghenhiềuhơnvàphánxửítđihơnthìconcáisẽtâmsựvớihọnhiềuhơn.”

?Nhữngbănkhoăncủagiáoviên

1.Tôiđãdạyởnhiều trườngvàđãchứngkiếnnhiềuhình thứctrừngphạttừnhạobáng,giễucợtđếndọanhốttrongphònghayđuổihọc.Một số giáo viên thường ngăn cấm, hay tịch thu của học sinhnhững gì chúng yêu thích nhất - thể thao, âm nhạc, du lịch... - vànhiềungườikháclạiưadùngnhiềuhìnhphạtthểxác.Họtát,lắcvai,cấunhéo, hay giựt tóc bọn trẻ. Trongnhữnghình thức này, tiến sĩthấyhìnhthứcnàocóhạinhất?

TrongquyểnĐọc,ViếtvàRoivọt,tiếnsĩIrwinHymanđãnóirằng,tấtcảnhữnghìnhphạtđềucóthểgâychấnđộngtâmlývềlâudàichođứatrẻ.Nghiêncứucủaôngchothấy:chỉcầnnếmtrảimộthànhvithôbạocũngcóthểgâynhiềutriệuchứngstresssauchấnthương:trẻmất tập trung,mất hứng thú với trường lớp, không làmbài tập vềnhà,vàbắtđầucưxửhunghăng.Trẻsẽcócảmxúcloâu,buồnrầu,tựtihoặcmấtniềmtinvàongườilớn.Cótrẻsinhchứngđáidầm,cắnmóng tay,hoặcnói lắp,đauđầuhoặcđaubụngđộtngột.Có trẻ lạithườnggặpácmộng,trằntrọckhóngủ,hoặcngủchậpchờn.Mặcdùcó những đứa trẻ khôngmắc phải những chứng kể trên, nhưng takhôngnênđểchobấtcứđứatrẻnàobịnhưthế.Concáichúngtacóquyền-nếukhôngđượcquyđịnhbởiluậtphápquốcgia,thìcũngbởiluật ở cấp cao hơn - được đối xử như con người, và được nhữngngườicótráchnhiệmdưỡngdụcchúngchămsóc.

2.Tôivẫnkhôngthểchấpnhậnýkiếnchorằngkhôngcómộttìnhhuốngnàođángbịtrừngphạt.Thếcònnhữngđứachuyênđibắtnạtbạn,giậtmắtkínhcủamấyemlớpdưới,haychọcchomấyđứacongáiphátkhóc rồi cười cợtkhoái trá?Nhữngđứa trẻ cưxử thôbạonhưthếcóđángbịtrừngphạtkhông?

Nhữngđứa trẻnhư thếcầnphảibịngănchặnkịp thờivàđượcchỉbảo.Chúngkhôngcầnnghemộtbàigiáohuấnvềviệcngườilớn

hơn,mạnhhơntựchomìnhcáiquyềnănhiếpngườinhỏhơn,yếuthếhơnnhưthếnào.“Kẻchuyênbắtnạtngườikhác”đãbiếtquárõđiều đó từ kinh nghiệm của bản thân chúng.Nếumongmuốn dạyđiềutửtếchochúng,taphảidùngnhữngphươngpháptửtế.Đứatrẻhunghăngvẫnhayănhiếptrẻkháccầnđượcbiếtlờithuyếtphụccósứcmạnh như thế nào, chứ không phải là nỗi đau đớn của việc bịtrừng phạt. Nó cần được nghe những lời nghiêm khắc, “Cô khôngmuốnemlàmnhữngtròấy!!Chẳngaimuốnbịchọcđếnphátkhóccả- không bao giờ!”Nó cần được nghe niềmmongmỏi của bạn, “Cômuốnthấyemcưxửđúngmực...vàemcóthểbắtđầungaybâygiờ-bằngcáchtrảlạimắtkínhchobạn.”Muốndạybọntrẻbiếttôntrọngngườikhác,trướchết,bạncũngphảitỏratôntrọngchúng.

3.Tiếnsĩcóchorằngbấtkỳhọcsinhnàocũngcóthể“laychuyển”đượcbằngcáchđốixửvớinómộtcáchtôntrọng?

Thậtbuồnkhiđànhphảithừanhậnrằng,cónhữngđứatrẻhungdữđếnmứcchúngkhông thểcảmđượcsựquan tâmchămsóccủangườikhác.Khoảngthờigianngắnngủitrongtrườngkhôngthểhàngắn được những tổn thương lâu dàimà chúng đã phải chịu đựng.Cáchtốtnhấtmàgiáoviêncóthểlàmlàbảovệnhữnghọcsinhkhác,vàbảovệchínhmìnhtrướcnhữngđứatrẻkhóbảonày.Tuynhiên,điềuquan trọng làchúng tavẫnphảidùngnhữngbiệnphápcươngquyếtvàtôntrọngvớinhữngđứangỗngượcnhưthế,đểkhôngkíchđộngchúngthêm.Ítnhất,mọingườicũngsẽantoànhơnvàkhôngcóthêmtổnthấtnàoxảyra.

4.Tôiđangtrựctrongphòngăntrưathìbỗngthấyhainữsinhlaovàođánhnhau.Nhânviênbảovệmuốnđưahaiđứa“lênvănphòng”gặphiệutrưởng,nhưngtôibảoanhấyhãyđểtôixửlývụnày.Cảhaiemđóđềucốgiànhphầnđúngvềmình.Tôibảotôikhôngmuốnnghe

vàcảnhcáorằngnếucòntáiphạmthìtựtôisẽđưachúnglênphònghiệutrưởng.Bâygiờngẫmlạitôicảmthấykhôngổn.Còncáchxửlýnàokháchiệuquảhơnkhông?

Bạncóthểlắngnghetừngemtrìnhbàysuynghĩcủamình,sauđóđốichiếusựviệctheoquanđiểmcủatừngem,“VậylàEllen,emtứcRosavì...;cònRosa,emnổikhùngvớiEllenvìemnghĩ...”Bằngcáchthừanhậnsựtứcgiậncủachúngđốivớinhau,bạnsẽgiúpchúngdằncơngiậnxuống.

Cómộtvịhiệutrưởngđãchiasẻkinhnghiệmnhưsau,bấtcứkhinào cóhai học sinhđánhnhauđượcđưa lên vănphòngmình, ôngđềuápdụngbiệnphápđãhọcđượctừnhàtâmlýhọcvềtuổihọctròlàcốtiếnsĩHaimGinott.Ôngsẽbảocácemngồixuốnghaibênđầubàncủamình,đưachomỗiemmộtcâybútvàmột tờgiấyrồibảo,“Thầymuốnbiếtchínhxácđiềugìđãxảyra-bằngvănbảnhẳnhoi.”

Lầnnàocũngvậy,mộttronghaiđốithủsẽkêuoan,“Emkhôngcólỗi!”Cònđứakiasẽtốcáo,“Nóđánhemtrước!”Thầyhiệutrưởngsẽgậtđầuvànói,“Hãyghilạitấtcảnhữngđiềuđó.Thầymuốnbiếtthậtchitiếtsựviệcbắtđầunhưthếnào,diễnbiếnrasao,vàcảmxúccủamỗiemthếnào.Sauđónhớghiluôncáchgiảiquyếtcủacácem,nếucóchuyệntươngtựxảyra!”

Sau khi bọn trẻ viết xong bản tường trình, thầy hiệu trưởng sẽđọccảhaibảnấylênvàthừanhậnýkiếncủatừngemmộtcáchtôntrọng. Sau đó, thầy bảo chúng trao đổi với nhau những cách giảiquyếtđểcảhaibênđềuthấythỏađáng.

"Chuyệnkểcủagiáoviên

Chuyệnđầutiênlàcủamộtgiáoviênphổthôngcơsở.

TôivừabướcvàolớpthìbắtgặpJoeđangvẽmộtbứctranhrấtđẹplêntrangđầuquyểnsáchtoán-màbàihọckhôngđượcpháhoại,làmxấu, làmbẩn tài sảncủanhà trường thì tôi chỉmớigiảnghômqua.

Bìnhthườngchắchẳntôiđãlôithằngbéravàhétlên,“Thậtquáquắt!Lênphònggiámthịngay!”Nhưngthayvìlàmvậy,tôibướctớiđứngbênbànthằngbé.Joeđóngậpquyểnsáchlại,cốgiấubứctranhđi.Tôinói,“Đểthầynhắclạihômquathầyđãdặngìnhé:Thầyrấttứcgiận khi thấy ai đó bôi bẩn sách vở. Bộ sách giáo khoa này sẽ còndùngtrongnămnămnữachocáclớphọcsau,vàthầymonghọcsinhcủamìnhsẽgiữgìnchúngthậtkỹ.”

“Emxinlỗi,”Joelẩmbẩm.“Emquênmấtạ!”

“Ra làvậy,” tôinóivàđi lênbànmình.Látsau, tôiquay lạibàncủaJoethìthấythằngbéđangtỉmẩnbôibứcvẽbằngcụctẩyđãmòn.Tôibènđưachonócụctẩycủamìnhvànói,‘Đây,cáinàydễxóahơn.Lầnsau,bấtcứkhinàonổihứngmuốnvẽthìemnhớlấygiấyvẽnhé!’Joenhìntôingạcnhiênvàbảo,“Dạ,emcảmơnthầy!”

Tôinói,“Khôngcóchi!”rồibắtđầubàigiảng.

Đãmột tháng trôi qua kể từhômấy, và Joe không vẽ vào sáchgiáokhoalầnnàonữa.Thằngbéluônđểsẵngiấytrongtúiáovàthỉnhthoảngcònchotôixemnhữngtácphẩmcủanó.Vuinhấtlàhômđótôiđãkhônglôicổnólênphònggiámthị.Vìnếulàmthế,cóthểtôicũngngănđượcnókhỏivẽvàosách,nhưngcảhaisẽkhôngbaogiờcóđượctìnhthầytrònhưhômnay.BiếtđâutôiđãkhuyếnkhíchmộtmầmnonPicassocũngkhôngchừng.

✳ ✳ ✳

Mộtcốvấngiáodụckể lại chuyệncôấyđãgiúphọc sinh tránhkhỏinguycơbịgiáoviênphạtbằngcáchthừanhậncảmxúccủaemđivàđềxuấtsựlựachọn.

TôibướcvàomộtlớpBađểchọnrabahọcsinhthamgialàmbàikiểm tra chomột chương trình giáo dục đặc biệt.Hai em trong sốđượcchọnđứngliềnlênđitheotôingay,nhưngKhalilthìcứngồiim,đầucúigằm,đángvẻtứcgiận.Côgiáocủaembảo,“Khalil,côGordonđang ở đây. Cô ấy đang chờ em đấy. (Không trả lời.)Ừm, cô thấyKhalil hôm nay không muốn nghe lời. (Vẫn không nói tiếng nào.)Khalil,nếucònmuốnđidãngoạivàongàymai,thìemnênđivớicôGordonngaybâygiờ.”ĐầuKhalil càngcúigằmxuống.Tôiđếnbênbàncậubé,quỳxuốngcạnhnóvàthìthào,“Hômnayemkhôngmuốnđià?”

Khalil:(hầmhừ)EmkhôngmuốnđivớiJoseph!

Tôi:Ố...à,cônghĩcóthểgiảiquyếtbằngmộttronghaicáchnàykhông?HoặclàemđivớicôvàcôsẽtáchJosephraxaem...hoặclàcôsẽchoemlàmbàikiểmtrangaybâygiờ,ngaytạilớpmìnhluôn.

Khalilimlặngmộtlúclâu.Rồinóđứnglênđivớitôi.Tôirấtvuivìđãvậndụngsựlựachọnđểcậubécảmthấydễchịuhơn.

✳ ✳ ✳

Chuyệncuốicùngdomộtnhânviênxãhộihọcđườngkểlại.

Sean,bảy tuổi -mộtđứa trẻxinhxắn, thôngminh,nhưngphảihọcởlớpdànhchonhữngtrẻcóvấnđềvềcảmxúcvàhànhvi.Thằngbécưxửrấttệởtrường.Khôngmộtbiệnphápkhuyếnkhíchnào-dùlàthưởngsaovàng,thưởngmiếngdántrangtrí-cóthểlàmsứtmẻ

“hệthốngphòngthủ”củanó.Seannhìntrừngtrừngvàonhữngaicóý định giúpnó, nhún vai tỏ ý không cần khi đượchỏi có gì rắc rốikhông.Ởnhà,Seanchuồirakhỏivòngtayâuyếmcủamẹ.Nósợđộcao,cũngchẳngchịuđitrượtvánhaytậpthểdụcgìhết.

Giađìnhkể lại rằng,ngay từ lúc cònnhỏ,khihọcở trườngcũ,Seanđãrấthaybịkỷluậtrồi.HồilớpMộtthìbịđétđítvìcáitộilơđễnh.LênlớpHaithìbịđánhbằngthướcvàovaivàkhớpđốtngóntayvìthườngxuyênlàmvỡđồđạc.Mẹnó,vớithiệnýhợptáccùngnhàtrườngtrongviệcdạydỗconnênđãcôngkhaitrướcmặtSean,đềnghịcôgiáocứxửlýtheocáchmàcôcholàtốtnhất.

TôikhuyếnkhíchchamẹSeanhãynóichuyệnvới thằngbévàonhữnglúcrảnhrỗi.Thếrồihọrấtngạcnhiênvìchỉsaumột,hailầnđãthấySeannhắclạichuyệnbịtáttai,haybịquậtthướckẻởtrường.Rồibấtngờ,Seankểtấttậtchomẹnghevềchuyệnlầnđầutiênnóbịdồnnéncảmxúcnhưthếnào,rồinóđậphainắmtayvàođầugốimẹmàhờntrách,“Tạimẹhếtđấy,mẹbảocôgiáocóthểđánhconmà.Chínhmiệngmẹnóimà.”

MẹSeanvôcùngsửngsốt.Chịgiảithíchrằngchịkhôngbaogiờcó ýđịnh chophépai làmđau conmình.Cuối buổinói chuyệnđó,Seanvàmẹđãômnhauthật trìumến, lầnđầutiênsaucảnămtrờilạnhnhạt.

Vàingàysau,khiSeanvàchacùngchơibóngngoàisân,quảbóngbỗngbịkẹt trênmáinhà,cha lấy thang,nhưngvừađịnh leo lên thìSeanđộtngộtnói,“Đểconlấycho!”Thằngbébắcthangvàlấyđượcquảbóngxuống-rõràngviệcnàykhiếnnóvôcùngthíchchí.Nóchạyào vào nhà, ôm chầm lấymẹ và la lên như hátmừng chiến thắng,“Mẹ, từ cái bữa conkể chomẹnghebímật của con, chuyệngì con

cũnglàmđượchếtđó.”

Khỏi phải nói, kể từ đó trở đi, tất cả mọi hành vi của Sean ởtrườngđềucótiếnbộrõrệt.

[1].JohnnyL.MatsonvàThomasM.DiLorenzo,PunishmentandItsalternatives:TheNewPerspectiveforBehaviorModification(NewYork:SpringerPublishingCo.,1984),p.10.

[2] . David A. Sabatino, Ann C.Sabatino, và Lester Mann, Discipline andBehavioralManagement:AHandbookofTactics,Strategies,andPrograms(Rockville,Md.:AspenSystemCorp.,1983),p.12.

[3].JohnO.Cooper,TimothyE.Heron,vàWilliamL.Heward,AppliedBehaviorAnalysis(Columbus,Ohio:MerrillPublishinhCo.,1987),p.412.

[4].HaimG.Ginott,TeacherandChild(NewYork:AvonBooks,1970),p.122.

[5] . Irwin A.Hyman, Reading, Writing, and the Hickory Stick (Lexington, Ky:LexingtonBooks,1990),p.200.

[6] . Rudolf Dreikurs, Bernice Bronia Grunwald, và Floy C.Pepper,MaintainingSanityintheClassroom(NewYork:Harper&Row,1971),p.117.

[7] . Albert Bandura, Human Agency in Social Cognitive Theory, AmericanPsychonogist,44(1989),p.1175-84.

[8].AlfieKohn,PunishedbyRewards (NewYork:HoughtonMifflinPublishingCo.,1993).

[9].Nguyêngốclà“homeeconomics”:dạyhọcsinhvềcáchquảnlýgiađìnhgồmchếđộdinhdưỡng,kinhtếgiađình,nấuăn,mayvá,vệsinhphòngdịch,cókhigồmcảmốiquanhệchamẹ-concái,nuôidạycon...-ND.

4.CÙNGNHAUGIẢIQUYẾTVẤNĐỀ:

SÁUBƯỚCKHUYẾNKHÍCHTRẺSÁNGTẠOVÀTẬNTÂM

Vàongàycuốicùngcủanămhọcđầutiêntôiđidạy,Tasha-mộthọcsinhvẫnthườngnóichuyệnlớntiếngtronglớp-bảovớitôirằng,“Côquádễdãivớitụiem.Côđểchotụiemmuốnlàmgìthìlàm,thếmàchẳngđứanàobịgìhết.”

Tôibậtcườibảo,“Saobâygiờemmớinói?”

Nótrảlời,“Vìnếunóisớmthìemđâucóđượcsướngđếnvậy.”

CảhaicùngmỉmcườikhiTashatungtăngrakhỏilớp,nhưngkhinóvừađikhuất lànụ cười trênmôi tôi vụt tắt.Chẳng lẽTashanóiđúng?Tôiđãđểchohọcsinhtựdoquátrớnmàchẳngchấnchỉnhgìsao?Có lẽ thế. Tôi đã quyết chí khôngdùngđếnnhững cách trừngphạt,đểđượchọcsinhyêumến,Thậmchícònbỏquanhữngđiềumàtôicholàvặtvãnh-họcsinhngắtlờinhau,châmchọcnhau,hoặcnóidónglêntừdãybênnàysangdãybênkia.Tạisaophảipháhỏngmộttiếthọcthúvịbằngcáchthổiphồngđôibalỗiviphạmvụnvặtnhưthế?Nhưng chẳngphảiTasha vừa cho tôi biết rằngnóđã lợi dụngniềm khao khát được “dễ mến” của tôi đấy sao? Và chắc chắn nókhôngphảilàđứaduynhấtlàmnhưthế.

Tôiquyết tâmnămsausẽnghiêmkhắchơn,sẽápđặtquyđịnhngayngàyđầu tiênvào lớpvàkhắtkheépbuộchọc sinhphải tuân

thủ.NhưngchỉsauvàituầncủathángChín,tôithấymìnhlạibắtđầurơivàotìnhtrạngdễdãi.Chẳnghạn,theoýkiếncủatôi,mộttiếtthảoluậntốtphảilàmộttiếthọcđểchohọcsinhđượctựdohăngháitraođổi, bày tỏ ý kiến riêng củamình.Nếu có emnàođấyngangnhiênngắt lờibạnkhácthìcũngchẳngphải lỗigì lớnlắm.Emnàokhôngđồngtìnhvớiýkiếnmànóvừangheđược,vàtronglúchăngtiếtđãcườikhẩy,bảođứakialà“đồngu”,tôicũngchoqua.Thếnhưng,khitình trạng tranhnhauphátbiểuvàchêbainhau tăngdần,giờ thảoluậncủalớptôinhanhchóngbiếnthànhmộttrậncãivãkịchliệt.

Tuy nhiên, tôi vẫn khôngnỡ làmnguội nhiệt huyết của các embằngnhữnglờinhắcnhởnghiêmkhắc,larầyhaykhiểntrách.Cólẽtôi quángây thơnênmớimongmỏi rằngđếnmột lúcnàođó, họcsinhsẽtựnhậnthấychúngnêncưxửvớinhautốthơn.Nhưngđộtnhiêntôingộrarằng,chínhtôimớilàngườiphảiýthứcđượcđiềuđó.Họcsinhsẽkhôngthayđổi,trừphigiáoviêncủachúngthayđổi.Chúngcầncóngườidạychochúngnhữngkỹnănggiaotiếpxãhộicơbản,vàcươngquyếtbắtchúngphảidùngnhữngkỹnăngấy.Nhưngtôilàmđiềuđóbằngcáchnàođây?

Tôinghĩđếnchương“Giảiquyếtvấnđề”trongquyểnHowToTalkSoKidsWillListenandListenSoKidsWillTalk.Lýthuyếtchorằng,khichamẹvàtrẻcùngnhauxemxétvà tìmcáchgiảiquyếtmộtvấnđềnàođó, trẻ thườnghănghái, sốt sắngbiếnnhữnggiảiphápđãnêuthànhhiệnthựchơnlàchamẹchúng.

Đây làmộtýkiếnrất thúvị.Tôinghiêncứutừngbướccủaquytrìnhgiảiquyếtvấnđề,rồiviếtranhữngứngdụngriêng,đểápdụngvàolớphọccủamình:

•Lắngnghecảmxúcvànhucầucủahọcsinh.

•Tómtắtnhữngquanđiểmcủachúng.

•Bàytỏcảmxúcvànhucầucủamình.

•Mờigọicảlớpcùngsuynghĩđểtìmragiảipháp.

•Viếttấtcảcácýkiếnra-khôngđánhgiá.

•Cùngnhauquyếtđịnhxemsẽdùngýkiếnnàovàsẽlậpkếhoạchthựchiệnýkiếnấyrasao.

Khi rà soát lại sáu bước đó, bất giác tôi cảm thấy sửng sốt vôcùng.Liệutôicókhảnănglèoláilớphọcquađượccáiquytrìnhdàivàphứctạpnàykhông?Nhưngrồitôilạinghĩ,biếtđâunóchẳngkhónhưtathoạttưởngthìsao?Tôithầmnhủ,“Vềcơbản,quantrọnglàbọntrẻchịubàytỏcảmxúccủachúng,cònmìnhsẽbàytỏcảmxúccủamình,sauđótấtcảcùngnhaubànbạcđểtìmragiảipháp.”Chắcchắn việc này rất đáng cho ta thử. Và dưới đây là tranhminh họanhữngdiễnbiếnchínhđãxảyra trong lầnđầu tiên tôi thửápdụngphươngphápcùngnghĩcáchgiảiquyếtvấnđềvớihọcsinhcủamình.

Cái buổi cùng nhau giải quyết vấn đề ấy rốt cuộc đã dẫn đếnnhữngthayđổiquantrọng.Sốlầncácemngắtlờinhaugiảmxuốngđángkể.Emnàovẫncóthóiquenngắtlờibạncũngsựcnhớravàtựnói, “Íquên!”hoặc“Xin lỗi!” rồi lịchsựchờđến lượtmình.Nhưngkếtquảđángkhích lệnhấtđốivới tôi làbọntrẻđãbắtđầutựcanhchừng lẫn nhau, xemđứanàoứng xử thiếu tôn trọng hơn.Hễ câu“Đồngu!”vừavọtralàlậptứcbịchặnngaylạibằngnhữngtiếngrênnhắcnhởcủacảlớp.Thườngthì“thủphạm”sẽcườilỏnlẻn,nhìnlênbảngvà tựđộngđọc, “Tớkhôngnghĩnhưvậy!”Tất cả cùngcườiồ

lên,dùđấychỉlàlờihọcvẹt,nhưngnhữngcụmtừmớicũngđãlàmthayđổibầukhôngkhíthảoluận.Sungsướngbiếtbaokhitôikhôngcònphảilođóngvai“nữcảnhsátdẹploạn”nữa.Lũhọctrònhỏcủatôiđãchịutráchnhiệmtựgiámsátlẫnnhau.

Quátựhàovềsựnhiệttìnhdângcao,cùngvớibầukhôngkhítựchủmớimẻ củahọc sinhđếnnỗi trongbuổi “Họpphụhuynh”, tôiquyếtđịnhsẽthôngbáochochamẹcácembiết.Saukhimọingườiđãổnđịnhchỗngồi,tôichàocácphụhuynhvàtrìnhbàynhữngdựkiếncủamìnhtronghọckỳsắp tới.Tiếp theo,chỉ lênkhung“Dùnglờitôntrọng”viếtbằngphấntrênbảng,tôinêuvấnđềmàcảlớpđãmắcphảivàcôtròtôiđãdùngcáchgìđểgiảiquyếtvấnđềấy.

Cácphụhuynhrấtchúý.Liềnsauđólàmộtlànsóngnhữnglờibìnhluậnvàhỏithăm:

“Tôivừadựmộthộithảohuấnluyệnvềviệcquảnlý,cùngnhữngkỹnănggiảiquyếtmâuthuẫn,nhữngđiềuhọdạyrấtgiốngvớicáchmàcôvừanêuđấy.”

“Xemratôicóthểápdụngđiềunàybọntrẻởnhàđây.”

“Chắc tôi chẳngbaogiờđủkiênnhẫnđểđihếtnhữngbướcđóvớiđámcontôiquá.”

“Giảsửbọntrẻchẳngthèmđểtâmnghĩđếnviệctìmgiảiphápthìsao?”

“Nếuchúngnónghĩramộtýkiếnngớngẩnhoặcnguyhiểm,thìcôsẽlàmgì?”

“Điềugìsẽxảyranếucôtánđồngmộtkếhoạch,nhưngkhilàm

thìbọntrẻlạikhôngtheonhưthỏathuận?Sauđósẽthếnào?”

Rõràng,tấtcảcácphụhuynhđềumuốntìmhiểukỹhơnvềcáchgiảiquyếtvấnđề.Tôigiải thíchrằng tôikhôngcókinhnghiệmứngdụngphươngphápnàyvớitưcáchlàmộtphụhuynh,nhưngnếumọingườiquantâmthìtôirấtsẵnlòngchiasẻnhữnggìtôiđãkhámpháđượctrongvaitròlàmộtgiáoviên.Họrấtquantâm.Tôibắtđầugiảithích rằng, càng thử nghiệm sáng kiến giải quyết vấn đề, tôi càngnhận ramình cần phải đầu tư suy nghĩ sao cho đạt hiệu quả hơn.Dướiđây lànhữngđiểmnổibậtmà tôiđãđúckếtđược thôngquaviệc“thửvàsai”,nhằmđểchiasẻvớicácbậcphụhuynh:

Đừngbaogiờdùngphươngphápgiảiquyếtvấnđềnếuquývịcảmthấymìnhđangnóngnảyhayrốitrí.Đểtháogỡthànhcôngmộtvấnđềkhó,tacầnphảicóthờigian,mộtcáiđầutỉnhtáovàmộttâmtrạngthoảimái.

Bướcthứnhất-lắngnghebọntrẻnói-làquantrọngnhất.Banđầutôithườnghay lướtquabướcđầu tiênđểmaumautiến tới “phầnhaynhất”phầnđộngnão,nhằmnghĩracàngnhiềugiảiphápcàngtốt.

Họcsinh:ThưacôLander,embịđiểmDbàikiểmtramônxãhội!

Tôi:Ồ,thếemsẽlàmgìđểkhôngbịđiểmDnữa?Cácemkháccóýkiếngìkhông?

Để từđó tôinghiệmra rằng,bọn trẻ chỉ sẵn lòng tìmgiảiphápsaukhicảmxúccủachúngđãđượctathừanhận:

Tôi:Côbiếtemđangrấtbuồnvềđiểmkiểmtra.Chúngtacùngxemlạicáccâutrảlờitrongbàilàmcủaemnào.Cólẽem

sẽnóichocôbiếtlàemđangnghĩthêmnhữnggì.

Quývịhãybàytỏcảmxúccủamìnhthậtngắngọn.Bọntrẻchỉcóthểchúýlắngnghemộtcâutườngthuậtngắngọnvềviệctôicảmthấygì,thếnênchúngsẽlơlànếutôicứkềcànóinhữngđiềukhiếntôiloâu,thấtvọng,haytứcgiận.

Chốnglạisựthôithúcmuốnđánhgiángaynhữngđềxuấtcủabọntrẻ.Tôi phải khó khăn lắmmới kìmnénđượcnhững lời bình luận khibọntrẻnêuranhữnggiảipháp“chẳngđâuvàođâu”.Cáilầntôibuộtmiệng,“Làmsaomàthựchiệnđược!”cũngchínhlàlầntoànbộquytrìnhgiảiquyếtvấnđềbịngưnglại.Bởivìsauđó,chẳngemnàochịuđưaramộtgiảiphápnàonữa.Nếumuốnbánhxesángtạoquayđềuthìquývịphảiđónchàomọiýkiến-chodùchúngcókỳquặctớiđâu,“Đượcrồi,aingắtlờibạnsẽbịdánbăngkeomiệngcảtuầnluôn.Côghilạiđâynhé.Cònýkiếnnàonữakhông?”

Bảođảm lên kế hoạch thực hiện quyết định cuối cùng.Tôiphảihọccáchkhôngchophépmìnhngủquêntrongánhhàoquang,nhằmgiúpcácemdễdàngthựchiệnmộtgiảipháptuyệtvờinàođó.Nhữngdựđịnhhayhonhấtcũngsẽtrôituộtđimấtnếunhưmọingườikhôngcùngthốngnhấtmộtphươngpháp,nhằmđưaphươngphápđóvàohànhđộng,sauđósẽquyếtđịnhxemaichịutráchnhiệmởcôngđoạnnào.

Đừngnảnchínếukếhoạchthấtbại.Tarấtdễsavàoviệcquởtráchmộtkhihọcsinhnàođấykhôngchịutheođuổiđếncùngkếhoạchcủalớphaynhómmànóthamgia.Cólúctôiđãlàmthế,vàkhôngkhílớphọcbỗngtrởnênảmđạm,cònhọcsinhchỉchựcchờcódịpđểchốngđối.Cuốicùng,tôimớivỡlẽrarằngmìnhnênsắpxếpmộtcuộchọpkhác,để tìmhiểuxemkếhoạchbị trục trặcởkhâunàovàtìmcách

điều chỉnh nó. Nói cách khác, trong thời gianmột tiết học để giảiquyết vấnđề rất có thểkhôngđủ.Vàbằng cách làm lại từđầuquytrìnhnày,quývị có thể tìmracâu trả lờiđãbịbỏ lỡ trong lầnhọptrước.

Tôivừakếtthúcbàitraođổikinhnghiệmdàilêthêcủamìnhthìchuông reo hết giờ.Một số phụ huynh rời lớp để đi gặp giáo viênkhác,nhưngmộtsốkhácvẫnnán lạivà tập trungquanhbàntôiđểtraođổithêm.

Mộtphụhuynhhỏi,“Emà,phươngphápmàemvừanêuđócóthểgiúpgiảiquyếtvấnđềlàmbàitậpvềnhàcủabọntrẻkhông?”

“Chịcũngrấtquantâmđếnvấnđềnày,”mộtbàmẹtiếplời,“bởivìhễLaranhàchịđihọcvềlàchịlạitốimắttốimũivớiđốngbàitậpvềnhàcủanó.”

Lờithổlộcủaphụhuynhkhiếntôibốirối.“Chịbậnrộnvớiđốngbàitậpvềnhàcủacháuấyạ?”tôihỏilại.

“Thìcũngcólúcnàylúckhác,nhưngchẳngphảichamẹnêngiúpconcáilàmbàitậpvềnhàsaoem?”

“Giúpnhưthếnàohảchị?”tôihỏi.

“À...khiLarađihọcvề,chịbắtnóchochịxembàicôgiáochovềnhà,rồicùnglàmvớinó,giúpnósoạnbài.Mớihồichiềunày,chịđãđưaLaratớithưviệnvàchọnvàiquyểnsáchhaychobàithuhoạchvềEleanorRoosevelt[1]”.

Tôichoángvángkhingheđiềuấy.Laralàmộthọcsinhkhágiỏi.Mụcđíchcủaviệcgiaobàitậpvềnhàlànhằmtạocơhộichoem,cũng

nhưnhữnghọcsinhkhác,biếttựsắpxếpthờigiancủamìnhđểhọccáchlàmviệcđộclậpvàrènluyệnócphánđoán.Cốkhéoléohếtsức,tôinói,“Theoýkiếncủaem,chúngtachỉnêngiúpbọntrẻmộtcáchgiántiếpthôi.Chẳnghạn,thuxếpmộtchỗyêntĩnh,cóánhsángtốtchochúnghọcbài,thêmvàomộtquyểntừđiển,mộtítđồănvặtnếuchúngđói,vàchỉởbêncạnhkhichúngcầnhỏiđiềugìđó.”

MẹLaranhướngmàynhìntôi.Rõrànglờiphátbiểungắngọnấychẳngthuyếtphụcchịấychútnào.Tôicốnhớlạixemchamẹđãlàmgìvớichịemtôikhichúngtôicònnhỏ.Làmbàitậpvềnhàđượccoilàviệcquantrọngnhấttronggiađìnhtôi,mộtưutiênhàngđầu.Chúngtôiduy trìnềnếpnày:mỗi tối, saukhiăncơmxong,hai chịemtựgiáclausạchbànăn,ngồixuốngđó,bàysáchvởgiấybútravàlàmbàitập về nhà. Chúng tôi không có mảy may thắc mắc, rằng nên haykhôngnênlàmbàitậpvềnhà.Vìđơngiảnđólà“giờlàmbàitậpvềnhà”.

Thếrồitôiliềnhỏitolên,“Chịcảmthấythếnàonếucóthểtạonềnếphọcbuổi tốichoLara?Emthấyconbécóthểtựhọcmộtmìnhtrongphòngriêng,hoặcởđâuđógầnchỗchị,rồidầndầnchịsẽtáchravàđểLaratựlobàitậpcủamình.”

“Nếuđượcnhưthếthìnói làmgì,”giọngmẹLarahơicáukỉnh.“Tôimàkhôngtheosátlànóchẳngchịulàmbàitậpđâu.Nó...”

“Đừngcốviệnlýdonữachịạ,”mộtphụnữkhácngắtlời,“tôithìtôinghĩlàchịđãkhôngcươngquyếtvớiconđấy.Tôitừngbịámảnhvềviệcphảilàmbàitậpvềnhàmỗitối,vìmẹtôicứlượnlờbêncạnhđểbiếtchắcrằngtôiđãlàmhếtvàlàmđúngcảđốngbàitập.Thỉnhthoảngbàcòngiằnglấytậpvởrồilàmluônchotôi.Chẳngmấychốc,tôibắtđầucóthóiquensẽkhônglàmbàitậpvềnhànếukhôngcómẹ

bên cạnh.Ởmứcđộnàođó, tôi nghĩ rằngmẹđã chịu tráchnhiệmgiùmchotôirồi,thếnêntôichẳngcầnphảilonữa.Đócũngchínhlàlýdokhiếntôicóchủtrương‘khôngcanthiệpvàobàitậpvềnhà’củacongáimình.”

MẹLaralộvẻlúngtúng,“Ýchịlàkhôngbaogiờgiúpconlàmbàitậpvềnhàá?”

“Đúngthế,nếuconbégặpkhókhăngì, tôisẽ lắngnghexemnómắcmứuởchỗnàovàcốgỡbíchonó.Nhưnglầnthứhaimànóvẫncòn tắc tị như thếnữa, tôi sẽ bỏmặcnó luôn. Tôimuốn conmìnhhiểurằngnómớilàngườiphảichịutráchnhiệmvềbàitậpvềnhàcủanó,vàvềcơbản,nócókhảnăngtựlàmmộtmình.”

“Thếthìconchịgiỏiquá,”mẹLarakhăngkhăng.“Nhưngnếuconbékhônglàmđượcthìsao?”

Khôngchầnchừ,bàmẹkiađápluôn,“Thếthìnhờđếnsựgiúpđỡtừbênngoài-giasư,sinhviên-haybảonógọichobạnhọcchunglớp.Bấtcứcáchnào,miễnlàtránhđểchamẹthamgiarồi‘salầy’vàobàitậpvềnhàcủaconcái.”

Mộtphụhuynhlắngnghenãygiờgậtgùtỏrađồngý.

“Anhđangnghĩgìthếạ?”tôihỏiông.

“Tôiđangnghĩtớichatôi.Ôngấyđãtừngrấtđaukhổvìtôihọckémmôntoán.Cuốicùng,ôngquyếtđịnhsẽlàthầydạytoánchotôi.Hằngđêm,chatôibắttôingồibêncạnh,lắngngheônggiảnggiảidàidòng.Ôngluônbắtđầumộtcáchkiênnhẫn,nhưngkhitôivẫnkhôngnắmđượcbàithìôngnổisùnglênvàgiảnglạitừđầu-totiếnghơn.Có thể cha tôi đã giúp tôi khámôn toán lênmột chút, nhưng chắc

chắn điều ấy chẳng giúp cho tình cảm cha con tôi thắm thiết hơn.ChínhvìvậymàtôirấtrạchròivớithằngTimnhàtôi,rằngbàitậpvềnhàlàviệccủanó,nóphảitựloliệulấynhưtôiphảiloliệucôngănviệclàmcủatôivậy.”

Mộtphụhuynhkhácliềnvặnlại,“NhưnggiảsửthằngTimkhôngnhìnnhậngiốngnhưanhthìsao?”

“Thậtrathìnămngoáinóđãhànhtôimộttrậnlaođao.KhiTimgianhậpđộibóng,thìđábóngtrởthànhviệcquantrọngnhấtđờinó,vàtôinhậnđượcthưcủagiáoviênbáorằngnókhônglàmbàitậpvềnhà.”

“RồianhnóigìvớiTim?”mẹLarahỏi.

“Quảthựctôikhôngnóigìvớinócả.Tôihẹngặpgiáoviêncủanóđểtraođổi.Tôicảmơncôgiáovìđãthôngbáochotôibiếtsựviệc,nhưngtôicómộtđềnghịvớicôấy.QuárõtínhTimnêntôibiếtnếunónhậnđượcthưcủacôgiáo,thayvìbàigiảngđạođứckhôkhancủatôi,thìsẽhiệuquảhơnnhiều.Sauđó,tôiđưachocôấynămtờgiấyđánhmáysẵn,vớinộidungthếnày:

Timthânmến,

Emvẫncònmắcnợnhữngbàitậpsauđây:

Ngàythángnăm:..............................................................

Từgiờchođếnsángmai,emvui lòngchocôbiếtkhinàothìcônhậnđượcbàilàmcủaemnhé!

Thânmến

“Tôicũngđưachocôấynămcontem,nămcáibìthưghisẵnđịachỉ,vàtôibảorằngtôirấtbiếtơnvìsựgiúpđỡcủacôấy.”

Tất cả chúng tôi đều chăm chú nhìn ông, nóng lòngmuốn biếtchuyệngìxảyrasauđó.

“LáthưđầutiênkhiếnTimngạcnhiên,nhưngnócốlờbứcthưđi.RồikhiláthưthứhaiđượcgửiđếnthìTimnhậnrarằnggiáoviêncủanórấtnghiêmtúc,vànóbắtđầulàmbàitậpvềnhà.Rồikểtừđó,nóluônnhớlàmbàitập.”

“Hayquá,”mẹLarathánphục,“thếlàanhđãgiảiquyếtdứtđiểmđượcvấnđềrồi.”

“Ôikhôngđâu,chỉcólầnđóthôi.Nhưnghọckỳnày,tôilạivướngphảimộtvấnđềkhác.DạonàyTimhayđểbài tậpvềnhàđếnphútchótmới làm, và thứckhuya lơkhuya lắcđếnmấy tiếng liềnđể cốlàmchoxonghết.Tôi luônnhắcnóphải làm từ sớm,nhưngnó cứviệnhết lýdonàyđếnlýdokhác.Nàolàemgáiquấyrầy,nàolànóphảilàmmôhìnhmáybay,nàolàphảixemchươngtrìnhtruyềnhìnhmànóyêuthích.”

MẹLaraquayquatôi,“Landerà,emvừamớitrìnhbàyvớichúngtôivềphươngphápgiảiquyếtvấnđề.VậyemthửcoiphươngphápđócóhiệuquảvớiTimkhông?”

“Cólẽ,”tôinói,bấtgiácthầmướcgìcóJaneởđâyđểgiúpmình.

ChacủaTimnhănmặt,“Thếchínhxáccôđịnhlàmgìvớivấnđềnày?”

Mọicặpmắtđềuđổdồnvềphíatôi.TôiđềnghịchacủaTimmô

tảlạinhữngđiềuthườngxuyênxảyrakhianhnhắcconphảilàmbàitậpvềnhàsớmhơn.Sauđó tất cảchúng tôi cùng thảo luậnnhữngtìnhhuốnggiảđịnh,rằngnếuTimvàchacậucùngngồixuốngvàgiảiquyếtvấnđề thìkếtquảsẽ thếnào.Dướiđây làhai tìnhhuốngmàchúngtôitưởngtượngra:

Vàingày sau cuộchọpphụhuynhđó, tôinhậnđượcđiện thoạicủachaTim.

Anhấymuốnkểchotôingheđiềugìđãxảyrakhianhnóichuyệnvới con traimình. “Mọi việc diễn ra hầu như rất sát với những gìchúngtađãtưởngtượng.NhưngvấnđềlạinằmởchỗcáithờigianbiểudoTimlậpra.Nóchophépmìnhxemtivinhữnghaitiếngđồnghồvàđingủlúcmườimộtgiờ.Tôibảo,nhưvậylàkhôngđược.Thếlàhaibacondòlạithờigianbiểuvàtôigiúpconđiềuchỉnhmộtchút.Cuối cùngcảhai thỏa thuận,Tim làmbài tậpvềnhà sớmhơnnửatiếng,đượcxemtivimộttiếngvàđingủlúcchínrưỡi,mườigiờsẽtắtđèn.

Nhiều tuần nữa trôi qua, tôi đã hiểu và đánh giá phương phápgiảiquyếtvấnđề sâu sắchơn.Tôibắtđầunhận thấyquy trìnhnàyđemlạinhữnglợi ích lâudàicònlớnhơncảsựkhenthưởngtrướcmắt,vìnógiữcholớphọcyênlặnghơn,vàbởinóđãgiảiquyếtđượcmộtvấnđềdâydưaởnhà.Khimờibọntrẻcùngnghĩcáchgiảiquyếtvấnđềlàchúngtađãtruyềntớichúngmộtthôngđiệpmạnhmẽ:

“Côtinem.”

“Côtinvàođầuócthôngminhvàsángtạocủaem.”

“Côđánhgiácaosựđónggópcủaem.”

“Côthấymốiquanhệgiữachúngtakhôngphải làngười lớncóquyềnápđặttrẻcon,màlàngười lớnvàtrẻconcùngbìnhđẳngvềlòngtựtrọng,chứkhôngphảivềkhảnăngvàkinhnghiệm.”

Nếu cóđiều gì đónảy sinh từ con cái chúng ta, cảhiện giờ lẫntươnglai,thìđóchínhlàcáicótêngọi“vấnđề”-đôikhi,cácvấnđềcứxảyra liên tiếp.Nhưngbằngcáchdạybọn trẻphươngphápgiảiquyết,chỉchochúngcáchchiarathànhnhữngphầnviệccóthểquảnlýđược,rồiđộngviênkhuyếnkhíchchúngdùngtàinăngcủachính

mìnhđểgiảiquyếtvấnđề,làtađangtậpchotrẻnhữngkỹnăngmàchúngcóthểsửdụngsuốtđời.

GHINHỚ

GIẢIQUYẾTVẤNĐỀ

ởnhàvàởtrường

1.Hãynghecảmxúcvànhucầucủatrẻ.

Người lớn:Con buồn vì bị điểm kémmôn tiếng Tây BanNhahảcon?

Trẻ:Vâng! Con buồn đến phát khóc mẹ ơi! Con chỉ viếtđúngcómườihai trênhaimươi từ, trongkhi tốiquaconđãhọcmấtcảtiếngđồnghồ.

2.Tómtắtquanđiểmcủatrẻ.

Người lớn:Chán thậtđấy!Đãcốhọc thế rồimàvẫnquênmấtmấytừ!

3.Hãybàytỏcảmxúcvànhucầucủabạn.

Người lớn:Mẹ lo lắm, nếu không nhớ được những từ cơbản,thìcàngngàyconsẽcàngbịtụtlạimất.

4.Khuyếnkhíchtrẻcùngđộngnãovớimìnhđểtìmragiảipháp.

Người lớn:Mẹ nghĩ thế này, nếu mẹ con mình cùng suynghĩthìcóthểsẽtìmranhiềucáchhọcmớihiệuquảhơnđấy.Conthấysao?

5.Viếttấtcảnhữngýkiếnra-khôngđánhgiá.

Trẻ:BỏhọctiếngTâyBanNhaluôn.

Ngườilớn:(viết)Rồi!Còngìnữa?

Trẻ:Cólẽconsẽ...

6.Cùngnhauquyếtđịnhxemaikhôngthíchýkiếnnào,có thểthựchiệnýkiếnnàovàlậpkếhoạchthựchiệnrasao.

Ngườilớn:Làmmộttờphiếucótranhvẽvàchỉhọcbốntừmỗitốithôi,cóđượckhông?

Trẻ:Được ạ! Nhưng con thích đọc vào băng cassette rồingheđinghelạinhưvậydễthuộchơn.

NHỮNGTHẮCMẮC,CHUYỆNKỂCỦAPHỤHUYNHVÀGIÁOVIÊN

?Nhữngthắcmắccủaphụhuynh

1. Theo phương pháp giải quyết vấn đề, ta nên bắt đầu bằngcáchlắngnghequanđiểmcủatrẻ.Nhưngnếuđảolộncácbước,đểngười lớn bày tỏ trướcnhữngđiều khiến họ bức xúc thì có gì saikhông?

Cũngcóthểđược.Tuynhiên,cónhữngtrẻsẽchuyểnsangtháiđộphòngthủvàcàngươngbướnghơnkhingườilớnbắtđầubàytỏcơngiậndữ.Trẻsẽdễdànghiểuvàquantâmđếnquanđiểmcủangườilớnmộtkhingườilớnthểhiệnsựquantâmthậtlòngvàthừanhậncảmxúccủachúng.

2.Tôi thườngbắtđầuviệcgiảiquyếtvấnđềvới cácconbằngnhữngýđịnhtốtđẹpnhất,tuynhiên,khiđếnbướcbàytỏcảmxúccủamình,tôithấythậtkhóđểkhôngđổlỗivàbuộctộichúng.Tiếnsĩcóýkiếngìvềđiềunàykhông?

Cómột cách để tránh chuyện đổ lỗi cho trẻ là không dùng từ“con”hay“cáccon”làmchủngữ.Cốgắngđừngnói,“Cácconkhôngbaogiờ...Conluônluôn...Conrắcrốiởchỗ...”màhãydùngtừ“ba”hoặc“mẹ”thaychotừ“con”.Chẳnghạn,“Bacảmthấythếnày.Barấtbựcmìnhkhi...Điềubamuốnthấylà...”Nếukhôngcảmthấymìnhbịtấn công thì trẻ có thể lắngnghe cảmxúc củabạn, thayvì “xù lôngnhímlên”màcốthủ.

3.Tôinhận thấynhiều lần là cứhễbắtđầu tớibướccùngcáccon suy nghĩ thì y như rằng chúng quay sang buộc tội tôi. Chẳnghạn,khitôiđềnghị,“Haymìnhlàmcáinàyvàcáinàyđi,”thìchúngnhaonhaolên,“Thôi,thôi.Nhớlầntrướcbađã...,”vàthếlàmấychaconlạisavàomộttrậntranhluận,cãicọvềđiềugìđãtừngxảyra.Cócáchnàođểtránhchuyệnnàykhông?

Nếuthấylũtrẻbắtđầukểtộibạn,bạncóthểhướngchúngquaylạivấnđềbằngnhữngcâuđạiloạinhư,“Thôi,chúngtađừngđổlỗichonhauvìchuyệnquákhứnữa.Hiệngiờchúng tachỉcầncómỗimộtthứlàgiảiphápchotươnglaithôi.”

4.Tôigặpphảimộttìnhhuốngmàchẳngthểnàodùngphươngphápgiảiquyếtvấnđềđểtháogỡđược.Chỉtrongvòngchưađầymột tuần,bađứaconnuôicủa tôi cứ thaynhaumáchvới tôi làởtrườngcóđứabắtnạt,hoặcchửibới,hoặcgiễucợtchúngvềchuyệngiàydép, tóc tai,mắt kính.Tôiđãbảo chúng làđừng cóđểýđếnnhữngchuyệnvớvẩnđólàmgìchomệt.Tôicòncóthểlàmgìkhác

không?

Bạnkhôngnênlàmngơtrướcnỗiđaucủatrẻ.Mộtđứatrẻbịtổnthươngcầnbiết rằngcóngườihiểuđược tâmtrạngcủanó.Nócầnmộtngườilớnchịuhiểuvàthừanhậnnóđangsợnhưthếnàohoặcđauđớnrasaokhibịngườikháctấncông-vềthểxáchoặctinhthần,vềcảmxúchoặcbấtcứđiềugì.

Saukhitỏrathôngcảmvớimộtđứa,bạncóthểtranhthủsựủnghộcủanhữngđứacònlại.Cóthểmởcuộchọpgiađìnhđểcảnhàbànbạcvấnđềvớinhau.Mọingườicóthểbànluậnbấtkỳmộthoặctấtcảnhữngcâuhỏisau:

•SựviệcxảyravớiChulSucóbaogiờxảyravớicácconkhông?Cácconđãphảnứngthếnào?

•Cácconcóthể làmgìkhicókẻtrêughẹomình?Giảbộkhôngnghethấy?Đổiđềtài?Chịuđựng?Dùngóchàihướcđểtrảđũađịchthủ?(“Ờ,đólàkiểutóctàusânbayđấy.Nhưvậynómớingựtrênđầutaođượcchứ.”)

•Cácconsẽlàmgìnếubịđánh?Cókêucứukhông?Hoặcđánhlừađịchthủbằngcáchlalên,“Coichừngđằngsaukìa!”rồichạycàngnhanhcàng tốt?Hoặc làdọacáiđứahaybắtnạtkia rằngconđangmắc một căn bệnh cực nguy hiểm và dễ lây lan? Hoặc là đi họckarate?

•Nghĩxemaicóthểgiúpcácconchấmdứtnhữngtròchọcghẹo,bắtnạtđó?Giáoviên?Hiệutrưởng?Chamẹnuôicủacáccon?Haychamẹcủakẻbắtnạt?

Saukhiviếtratấtcảnhữnggiảiphápnảysinhtừcuộcthảoluận

giađình,bọntrẻcóthểlầnlượttậpluyệnbằngcáchchơitròđóngvai-mộtđứalàmkẻbắtnạtvàđứakhácgiả làmđứabịtrêughẹo.Kếtthúccuộcthỏaluận,bọntrẻcóthểcảmthấymìnhđượctruyềnthêmsứcmạnh-cảtrongtưcáchcánhânlẫntrêncươngvịgiađình.

Chuyệnkểcủaphụhuynh

Chuyệnđầutiêncủamộtbàmẹđãdùngphươngphápgiảiquyếtvấnđềđểgiảitỏaáplựcchomình,đồngthờigiúpconcáitrởnêncótráchnhiệmhơn.

Nămngoái,bacôcongáicủatôi(đứasáutuổi,đứatámtuổi,đứamườihaituổi)thinhauđòiphảicógiày“thíchhợp”,quầnáo“thíchhợp”vàđồdùng“thíchhợp”chonămhọcmới.Chúngmènheoquásức,đếnnỗitôixuôilòngđểmìnhbịcuốnvàoviệcmuasắmquáđà,vượtngoàikhảnăngtrangtrảichitiêutronggiađình.

Nămnay,khinhữngmẩuquảngcáotrở-lại-trườngvừaxuấthiệntrênbáolàtôiquyếtđịnhphảingănchặnbọntrẻtrước.Tôimởmộtcuộchọpgiađìnhvàyêucầuchúngviếtratấtcảnhữngthứmàchúngcảmthấylàvôcùngcầnthiếtchonămhọcmới.(Chúngtôicũngthảoramộtdanhsách“mongước”nhữngthứchúngmuốnmua,nếugiađìnhtrúngxổsố).Sauđótôibảobọntrẻ,mộtcáchthẳngthắn,vềviệccầnphảitậpthóiquenchitiêutiếtkiệmtronghoàncảnhtiềnbạceohẹp,đểcảnhàcòncócơhộiđượchưởngnhữngthứkhôngthểthiếutrongcuộcsống-nhưlàcóthứcănvàcómáinhàchemưachenắng.

Mớiđầubọntrẻphảnđối,nhưngmộthồisauthìchúnglầnlượtnêuranhữngđềxuất-mọithứ,từviệcdễnhư“Chúngtasẽlàmbánhquyvàbánchohàngxóm,”đếnviệckhónhư“Chúngtacóthểtựmayquần áo, nhưngmẹphảimuamột chiếcmáymay.” Cuối cùng, giảiphápcóvẻhấpdẫnchúngnhất làýkiếncủaJessica,mườihaituổi,

“Mẹcứđưatiềnchotụicon,vàtụiconsẽtựxoayxởlấy.”Conbécònxungphonggiúpcácemtiêuxài“ngânquỹ”củachúngsaochohợplý.

Tôiđồngý,tuytrongbụngvẫncònhoàinghi.Tôikhôngchắchaiđứanhỏcóhiểurađượcbảnchấtthựcsựcủacácgiảiphápmàchúngnêuhaykhông,nhưngviệcđóđãthậtsựcótácđộnglớnđếnJessica.Khi tôigiúpJessicađimuaáo lạnhvàchỉchonóxemmộtchiếcáomàuxanhdatrời,cháuxemngaybảnggiávànói,“Mẹ,thậtkhôngthểtinnổi!Nómắckhủngkhiếp!”

✳ ✳ ✳

Câuchuyệntiếptheocủamộtbàmẹphảiđốiphóvớinỗilolắngcủađứacongáibatuổi.

Tất cảnhữngbàmẹkhácđều thả conmìnhvàonhà trẻ với lờitạmbiệtvuivẻ,nhưngconbéAlisoncủatôilạicứkhócthétlênkhitôivừabướcrakhỏicửa.Conbéchạytheo,bámchặtlấycánhtaymẹmàkhócngằnngặt.Tôibắtđầucảmthấytuyệtvọng.Đãbatuầnrồimàconbévẫnchẳngcódấuhiệugìlàtỏrabớtníumẹđi.

Mộtbuổisángnọ, tôiquyếtđịnhthửgiảiquyếtvấnđềnàyxemsao.Ănsángxong,tôiđặtconbévào lòngvànói,“Alison,conthíchmẹở lạinhà trẻ với con lắm,đúngkhông, và (chú ý tôinói vàchứkhôngphảinhưng)hômnaymẹphảiđilàm.Bởivậy,mẹđangtựhỏikhôngbiếtmẹconmìnhnênlàmsaođây?”

Alison ngớ ra nhìn tôi. Tôi bảo, “Con thấymang theo bạn gấubông vào lớp thì cóđỡhơnkhông?”Conbé lắcđầu. “Vậy thì chiếckhănxùnhé?”Conbévẫnlắcđầuvàvùimặtvàovaitôi.“Mẹởlạicơ,”conbéphụngphịu.Mộtphútsau,Alisonlạibảo,“Mẹđilàmthìphảiômconthậtnhiều,thậtnhiềucáivào.”

Bấtgiáctôinảyramộtkếrấthay.TôiliềncầmtayAlisonlên,hônvàolòngbàntaynórồiậpnhữngngóntaycủanólại.“Đấy,thấychưa,thếlàbâygiờconđãcócáihôncủamẹrồinhé.Nhanhlên,cấtnóvàotúiquầncủaconđi,đểchừngnàonhớmẹ,concứlấynóravàconsẽđượcmẹhônngay.Conthấysao?”

MặtAlisonsángrỡlên.Conbécất“nụhôn”vàotrongtúithậtkỹ,vàsánghômđó,lầnđầutiênkểtừngàyđầuđinhàtrẻ,conbéđểchotôiđimàkhôngkhócđòitheo.

✳ ✳ ✳

Tiếp theo là mẩu chuyện của cha một cậu bé mười bốn tuổithườngbịtụibạnépuốngrượu.

ThằngZackcontôibiếtrõtôiáccảmkinhkhủngvớimatúy,chấtkíchthíchvàrượubia.Tôiluônnóithẳngchonóbiếtđiềuđó,khôngbaogiờngụýbónggióhaydọanạtgì.Gầnđâytôinghetin,bọntrẻsaukhiđihọcvềthườngtụtậptớinhàmộtđứavàuốngrượu,vìchamẹthằngnhócấyđivắng.KhiláixechởZackđitậpbóngrổ,tôibảonórằngtôiđãngheđồnnhưthế,vậycóđúngkhông.Nónhìntôibốirốinhưngkhôngtrảlời.

“Concóbaogiờuốngrượuchưa?”tôihỏi.

“Cómộtlầnconuốngbia,”nóđáp.

Trước khi tôi nói gì, nó vội thanhminh, “Ba à, con buộc phảiuống!Nếukhônguống,consẽbịtụinóchọcquêngay.”

Tôiđịnhnói,“Thế,nếungườitachêcườivìconkhôngdámnhảyxuốngtừcầuBrooklynthìconcũngnhắmmắtnhảyà?”nhưngrồitôi

lạibảo,“Thìralàconbịbọnbạnépuống.”

“Phải chịu thôi, ba!” nó nói. “Phải chi ba nghe thấy chúng gọinhữngđứakhônguốnglàthứgìgìthìbamớihiểu.”

Tôi bảo Zack rằng tôi hiểu nó phải chịu sức ép như thế nào,nhưngtôicũngnghiêmkhắcnói, “Conthừabiếtbanghĩ thếnàovềma túy rồi đó,mà rượu cũng làmột chất kích thích. Cho dù uốngrượuởtuổiconlàhợpphápthìbavẫnphảnđối.Conhaynói‘khôngmuốnbakiểmsoátcon’.Nhưngbađểýthấydùlàtrẻconhayngườilớnuốngrượu,đôikhicũngsẽbịrượuchếngựđấy.”

“Vậybamuốnconlàmgì?”Zackuểoảinói.“Nóilảinhảivớitụinórằng,‘Taokhôngcầnbiarượu,taocóướcvọngcaotrongđời’haysao?”

Tôibảo,“Hãyxemđấylàmộtvấnđềđi.Phảinóilàmsaomàvẫnkhôngbịcoilàkẻhènnhát.”

Zack nhún vai, nhưng tôi biếtmình đã gãi trúng chỗ ngứa củacon.Bởivìtrênsuốtquãngđườngcònlại,haichacontôicùngxemxétnhữnggìZackcóthểnóivớilũbạnnóđểkhéoléotừchốiuốngrượu.CâunóimàZackchorằngít“ngố”nhấtlà,“Cảmơn,đểlầnsauđi!”Nếuvẫnbịépnữa,thìđổthừatạichamẹnghiêmkhắc.“Tụibaykhông biết ba tao đâu. Ông ấy sẽ giết tao nếu ngửi thấymùi rượutronghơithởtao.Taosẽbịcấmkhôngđượcrakhỏinhàtrongsuốtquãngđờicònlạichocoi!”

Zackcườikhìkhinóicâuđóvàômtôithậtchặt,“Cảmơnba!”Vàtôiyêntâmthảnóxuốngsânchơibóngrổ.

?Nhữngbănkhoăncủagiáoviên

1.Tacónhấtđịnhphảiđiquatấtcảcácbướcgiảiquyếtvấnđềthìmớiđạthiệuquảkhông?

Khôngnhất thiết.Cómột giáo viênkể lại rằng, cậubéSpencer,chíntuổi, làmộthọcsinhsiêngnăng,nghiêmtúc,haynổigiậnmỗikhicóđứatrẻkháctrongtổcủacậugiỡnđùahoặclơlàchuyệnhọchành-dùchỉtrongvàiphút.Mộthôm,cậutứcđếnđộquẳngluôntậpsáchvàgiấyxuốngsàn.Giáoviênquyếtđịnh,đếnnướcnàythìphảivậndụngquy trìnhgiảiquyếtvấnđề thôi.CôấykêuSpencer lại vànói,“Côthấyemrấttứcgiậnkhicácbạntrongtổgiỡnđùa.Vàcôhiểumộtkhiđãbắttayvàoviệcgìđóemkhôngthíchbịaiđấycắtngang.”

Thếlà,Spencerlậptứchưởngứng,“Dạphải,bởivìemthìmuốnlàmchoxongmà cácbạn lại khiếnemquênmất tiêu làmìnhđanglàmgì.”Ngừngmộtchút,rồicậuđứnglênnói,“Emcóthểxuốngbàncuốiđểlàmmộtmìnhtrongkhicácbạngiỡnđượckhôngcô?”Giáoviêncựckỳsửngsốt.Côấynói,“Emnghĩnhưvậysẽtốtà?”Cậubégậtđầu,“Nhưthếemsẽkhôngnổiđiênmàquăngđồđạcnữa.”Từđótrởđi,đấylàcáchSpencerđốiphóvớiđámbạnmêchơitrongtổcủamình.

2.Mộthọcsinhcủatôi tên làDebby,khôngbaogiờnhớmangsách đi học. Tôi cố vận dụng cách giải quyết vấn đề với con bé,nhưng chẳng đi tới đâu - nó chỉ cười, rồi lại quên. Tiến sĩ có lờikhuyênnàokhông?

Nếumộtđứatrẻkhôngchịuhợptácvớiquátrìnhgiảiquyếtvấnđềcủabạn,thìgiảiphápthaythếcóhiệuquảlàviếtthưnhắn,vớinộidungdựatrênnhữngnguyêntắctươngtự.Chẳnghạn,bạncóthểviếtthếnày:

“Debbythânmến,

Emđãbảovớicô làemrấtkhóghinhớchuyệnmangsáchđếntrườngvàđôikhiem‘quênmấttiêu’.

Cômuốnrằngtấtcảhọcsinhcủamìnhđềucósáchhàngngàyđểlàmbài.

Emthửnghĩxemcócáchgìnhắcmìnhnhớmangsáchđihọcvàomỗibuổisángkhông?Côsẽcùngnghĩvớiem.Sauđó,chúngtahãytraođổivớinhauxememmuốnthựchiệnýkiếnnàonhé.

Chàoem,

CôG.”

3.Khigiáoviênvàhọcsinhcùngnhaugiảiquyếtvấnđề,cócầnthiết phải ghi những ý kiến đó ra không? Chỉ nói với nhau thôikhôngđủsao?

Thỉnhthoảngchỉnói thôicũngđược.Tuynhiên,đừngđánhgiáthấpniềmtựhàovànỗisungsướngdấylêntronglòngđứatrẻkhinóthấyýkiếncủamìnhđượcgiáoviên trang trọngghi lại.Trông thấynhữnglờinóicủamìnhđượcviếtragiấy,khôngchỉgiúpcácemtậnmắt chứng kiến quá trình suy nghĩ của mình được giáo viên côngnhận,màcòngợichochúngtiếptụcsuynghĩmộtcáchsángtạo.

4.Tuầntrước,tôidùngphươngphápgiảiquyếtvấnđềvớimộtemnữtronglớpvìemnàycứđihọctrễtriềnmiên.Quytrìnhtiếntriển suôn sẻ cho tới khi thầy tròbắtđầu cùngđộngnão.Tôiđưangayrahaiđềnghịrấthợptìnhhợplý,nhưngemấylậptứcimthinthítluôn.Tôiđãsaiởđâu?

Saukhiyêucầutrẻcùngđộngnãovớibạn,sẽhayhơnnếubạnđể

cho trẻ nêu ý kiến của chúng trước. Sự im lặng của bạn làmột lờimời,mộtdấuhiệu tôn trọng,mộtcáchngụý rằngcầnphảicó thờigianđểhìnhthànhvàpháttriểncácýtưởng.Khingườilớnvượtlêntrướcquánhanh-dùlàvớiýkiến“hay”nhất-thìđứatrẻsẽcảmthấyrấtkhómởlòngđưaraýkiếncủamình.

5.Hiện tại, tôiđangrất lo lắngvề tình trạnggia tăngbạo lựctrongtrườngmàtôitheodạy-đôikhichỉvìmộtlýdotầmphàokiểunhư“thằngđónhìnthấyghét”.Đãbiếtkỹnănggiảiquyếtvấnđềrấthiệuquảđốivớihọcsinh,vậytạisaochúngtakhôngdạychochúngnhữngkỹnăngnàyđểchúngtựápdụngvớinhau?

Hẳnlàbạnsẽrấtvuimừngkhibiếtrằng,trongchươngtrìnhgiáodụcquốcgia,trẻtừđộtuổimẫugiáochođếnbậctrunghọcđềuđangđượchọcnhữngkỹnănggiảiquyếtmâuthuẫn[2].Rấtnhiềunhàgiáodụctinrằng,mâuthuẫngiữangườivớingườilàđiềutấtyếukhôngthể tránh khỏi, cho nên, việc học cách đối phó với sự bất đồng, vàcáchgiảiquyếtxungđộtmộtcáchêmthấmlàmộtmônhọcrấtquantrọngchohọcsinh-quantrọngkhôngkémgìmônToán,haynhữngmônxãhộikhác.Ởnhững trườngcóđưakỹnăngnàyvào chươngtrình học, các giáo viên đã ghi nhận: “Điều tôi thích thú ở chươngtrìnhnàylànógiúptrẻbiếtdậptắtngọnlửanónggiậntrongchúng.Vànhờvậymàtôiđược‘rảnhtay’dạyhọc.

TôithíchngắmnhữnghọcsinhlớpBốn,lớpNămvớibìakẹphồsơtrêntayvàmặcnhữngchiếcáothunmàucamghidòngchữ“quảnlýxungđột”.Từkhichúngtôibắtđầuchươngtrìnhhuấnluyệnnày,trongphòngăntrưa,trongsânchơi,vàtrongcả lớphọc,khôngkhíđãtrởnênbìnhyênhơn.

Điềulàmtôingạcnhiênlàsaukhóahọckéodàimườilămtiếtđó,

nhữngđứatrẻhunghăngnhấttrườnglại trởthànhnhữngđứahòagiảigiỏinhất.Tôinghĩ,chínhra,đểchotrẻtựdànxếpgiảiquyếtmâuthuẫnvớinhausẽhiệuquảhơnlàngườilớnchúngtathựchiệnđiềuđóvớinhữngđứa“ngỗngược”,bởivìbọnchúngnóicùngmộtngônngữ.

Tấtcảcácthầycôđódườngnhưđềuđồngýrằng,họcsinhnênđược học những kỹ năng lắng nghe nhaumột cách tôn trọng, xemxungđộtnhưmộtvấnđềcầnphảigiảiquyếthơnlàmộttrậnchiếnđểquyết thắng, đó sẽ là hy vọng tốt nhất để tạonênmột thế giới hòabình.

•Chuyệnkểcủagiáoviên

Chuyệnđầu tiênnàynhằmminhhọa cho việc ápdụngphươngpháp giải quyết vấnđềđã giúp giáo viên xử lí tìnhhuốnghiệuquảnhưthếnào.

Jenny,mườihaituổi,làmộthọcsinhrấtdễthương,trừtronggiờtoán. Khi ấy, nó bỗng biến thànhmột đứa khó chịu, hay than thở,khôngthểtựmìnhlàmđượcgì,cứluônmiệngnóivềnỗilosợmôntoán!

Trongsuốtnămhọc,tôiđãthửđủkiểuchiếnlượcmàmìnhbiếtđể tạo lòng tự tin cho Jenny. Thậm chí tôi đã nghĩ đến việc nhờchuyêngiatưvấnđểemđượcgiúpđỡthêm;thếnhưngvớiđiểmsốmàemđạtđựợc,chúngtôilạikhôngthểxếpemvàolớpphụđạo[3].Cuối cùng, tôi đành đểmặc Jenny như vậy luôn. Và kết quả là emchẳnghọchànhgìđượcnữa.Trongtìnhthếkhókhănđó, tôiquyếtđịnhápdụngquytrìnhgiảiquyếtvấnđề.Sauđây làdiễnbiếncuộcnóichuyệncủahaicôtrò:

Tôi:Jenny,côbiếtlàemrấtlosợmỗikhiphảilàmtoán.

Jenny:Vângạ,emlolắm.Emghétlàmtoán.

Tôi:Tạivìcónhiềubàikhóquáphảikhông?

Jenny:Phảiạ...Emcứlàmsaihoài.

Tôi:Vàđiềuđókhiếnemlolắnghả?

Jenny:Đúngạ,emsợcôsẽnổigiận.Nămngoái,thầyG.đãquátmắngemlàđồchậmhiểu,lúcnàocũnglàmtoánsaibétbe.

Tôichoángváng.

Tôi:Thìravìvậymàemlolắng.Emsợcôcũngsẽrầylaemđúngkhông?

Jenny:(Rơmrớmnướcmắt)Thưacô,em...em...

Tôi:(CầmlấyhaitayJenny)Jenny,cũngcólúcmìnhphảisaicáinàycáinọchứ.Tấtcảcáchọcsinhgiỏiđềubiếtđiềuđómà các em. Thất bại là mẹ thành công. Tuy khó chịu đấy,nhưnglạirấtcóích.

Jenny:Cóíchạ?

Tôi:Đúng vậy.Bởi có thế emmới biếtmình cầnphải cốgắng học cái gì. Với lại, đôi khi lỗi sai lại đưa tớimột phátminhcũngkhôngchừng.EmcứxemColumbusđãtìmthấygìtừsailầmcủaôngthìbiết.

Jenny:(cườitoétmiệng)ChâuMỹ!...Vậylàcôsẽkhôngnổigiậnnếuemtrảlờisaichứạ?

Tôi:Không,Jenny.Giánhưcómộtcáchgìđógiúpemlàmtoánmàkhôngphảilolắngbắtbuộcmìnhphảilàmđúngthôimớiđược.

Jenny:Có lẽ em sẽ cố tự tìm ra đáp số... nhưng nếu emkhôngthể...?

Tôi:Côsẽgiúpem.NếucôbậnthìbạnClaudiasẽgiúpem.

Trongvàituầnsauđó,tôithấyJennylàmtoánlâuhơnvàchămchúhơn.EmxinphépđượcngồigầnClaudia,nhưnghaiđứakhôngsođápsốvớinhauchotớikhiJennylàmxongbàicủamình.Tôinghĩ,điềulàmJennythayđổikhôngphảilàvìđượcngồigầnbạngiỏi,màvìemđãbiết,nếulỡlàmsaithìcũngchẳngphảimộtthảmhọagì.

✳ ✳ ✳

Câuchuyệncuốicùngdomộtgiáoviêndạytạimột trườnggiáodụcđặcbiệtởnộithànhkểlại[4].

Côkể, “Nhiều em trong sốnhữnghọc sinh của tôi là sảnphẩmcủanạnbạohànhcảvềthểxáclẫntinhthần.Chúngđếntrườngtrongtâmthếcủanhữngviênpháosẵnsàngnổtungbấtcứlúcnào.Khôngmột tiếthọcnào tôidạymàkhôngbịngắtquãngvì chuyệnbọn trẻđánhnhau.Khôngđứanàychửiđứakialà ‘Đồngu,’hoặc ‘Mẹmày,’thìcũngđứakháccũngđáchânbạndướigầmbàn.Cứthế,nhữngcâukhóngheấysóngđôivớilờigiảngcủatôi.”

Dùvẫncònhoàinghi,nhưngcôđãquyếtđịnhápdụngphương

phápgiảiquyếtvấnđềđểxemkếtquảrasao.Sauđây làđoạntríchtrongbảnbáocáocủacô:

Tôinghĩrằng,nếubướcđầutiêncủaquytrìnhgiảiquyếtvấnđềlà tìmhiểuxembọntrẻcảmthấythếnàovềviệcđánhnhau, thì tôinênbắtđầubằngcáchhỏichúngxemđánhnhaucógìtốt.Dướiđâylàdanhsáchnhữngýkiếnmàcôtròtôiđãghilại:

Nhữngđiềutốtcủaviệcđánhnhau

.Trảđũa!!(Đâychắcchắnlàđiềuphổbiếnnhất)

.Làmchođứakhácbịrắcrốichơi.

.Kiếmchuyệnđểngườitarượtđuổimình.

.Tángnhau(chửinhau)cũngvuivui.

.Đểtụinókhôngdámlộnxộnvớimìnhlầnnữa.

.Đánhnhaucũnglàmộtsởthích.

.Đứakhácgâysựtrước.

.Lớphọcquáchán(Liênquanđếngiáoviên).

.Quậychoaiđóphátđiênlên.

.Rấtthúvịkhichơitròthôbạo.

Bọn học trò tranh luận om sòm trong khi lập danh sách. Xongxuôi,khitôihỏi,“Vậyđánhnhaucógìkhônghay?”thìchúnglậptứctrởnênnghiêmtúc.Sauđâylànhữngphátbiểucủachúng:

Nhữngđiềuxấucủaviệcđánhnhau

.Saukhiđánhnhau,tacảmthấybuồnnếuđólàbạnmình.

.Tacóthểgặprắcrối-vớimẹ,vớigiáoviên,vớihiệutrưởng.

.Làmchogiáoviênbựcmình(Liênquanđếngiáoviên).

.Tacóthểlàmaiđóbịthương.

.Tacóthểbịđìnhchỉhọctập.

.Takhônghiểuđượcbàicôgiảng(Liênquanđếngiáoviên).

.Cóthểdẫnđếnđánhnhauto.

.Tacóthểbịthương-bịđánhtơitả,bịcào,bịcắn,bịbầmđenconmắt.

Sauđóchúngtôi tiếptụcnghĩvềnhữnggiảipháp.Tôiđịnhsuynghĩkỹcàngđểchọnravàiýkiếntrongsốnhữngđềxuấtcủachúng,nhưngrồitôisựcnhớmộtđiềuquantrọnglàkhôngđượcbỏsótbấtkỳýkiếnnào.

Nhữnggiảiphápcóthểthaythế

việcđánhnhau

1.Xinphéprangoàihoặcramộtgócvắngvẻđểbìnhtĩnhlại.

2.Cứđấmnóđã.

3.Bỏđichỗkhác.

4.Quăngnémđồđạcxuốngsàn.

5.Bópchặtcáikìm.

6.Bẻgẫycáiquehoặccâybútchì.

7.Gọiđiệnchomẹ.

8.Hẹnđánhnhauởphòngthểdục,hoặcchỗvắngvẻ.

9.Máchcôgiáo.

10.Đổichỗngồi.

11.Bảođứakiahãyđểmìnhyên.

12.Côhoặcthầyhãylôiđứađánhnhauđếnphònggiámthị.

13.Bắtnóviếtgìđómộttrămlần.

14.Bắtnóliếmsàn.

15.Mọingườixúmvàođậpchonómộttrận.

16.Thưởngmiếngdántrangtríchongườituânthủquyđịnh.

17.Viếtcáigìđóđểbêuxấunótrướclớp.

18.Đáplạibằnglờinóithậtdễthươngđểnóquêđộ.

Saukhiđãghimườitámýkiếnấyra,tôinhậnxétvàiýkiếntrongsốđó.Chẳnghạn,tôikhôngchophéphọcsinhđánhnhaubênngoàilớphọc,bởivìkhôngmuốnchúngbịthương.Hoặc,tôithấyliếmsànthậtmấtvệsinh.Rồitấtcảđềuủnghộmạnhmẽnhữngýkiếncònlại,

mỗiđứathíchmộtkiểu.Saukhithảoluậnvàđưarathêmvàiýkiếnnữa,chúngtôinhấttrímỗihọcsinhtựchépvàovởnhữnggiảiphápmàmìnhcholàcóýnghĩanhất.

Cuối cùng, chúng tôi viết lên bảngnhữngquy địnhđượcnhiềungườiđồngtìnhnhất:

1.Khôngchửibới

2.Khôngnguyềnrủa

3.Khôngmáchaikhác,trừtrườnghợpđốiphươngkhôngđểchomìnhyên

4.Khôngđấmhayquăngđồ

5.Dùnggiảiphápcủachínhmình!!!

Sauđâylàkếtquảcủabuổigiảiquyếtvấnđềhômđó:

Luis,đứadễnổicáunhất lớp,bướcrakhỏiphòngnhiều lầntrongtuần.Thằngnhócvẫnđứnglấplóởngưỡngcửađểkhôngbỏlỡbài giảng.Đứngmột lát thìnhóc ta vào lớpvàngồiởbàncuối, vàiphútsaunữathìhòanhịptrởlạivớilớp.

Chốcchốc lạinghemộtđứavừa la“Carlos,đổichỗchotao!”vừachạyngaysangchỗCarlos(Carloslàcậubéluônsẵnsàngđổichỗchobấtcứai).

Cómộtemhailầnđậpđấtsétxuốngsàn.

MộtlầnDarrenhétlên,“Đưađấtsétchonóđập!”

Khicómộtđứachửiđứakháclàcảlớphétầmlên,“Quyđịnhsốmột!”hoặc“Quyđịnhsốhai!”Xongchúnglạinhaonhao“Bắtnóđọcquyđịnhđi!”và“kẻviphạm”sẽngoanngoãnđọclại.

Bọntrẻcũngquyếtđịnhsẽkhôngănnóithôlỗthậmchívớicảcáithùngrác.(VìcólầnDarrenbuộtmiệngnói‘Mẹnó’vớithùngrác,Luisnghethấy,tưởngDarrenchửimìnhliềnxôngvàođánh,chonêncảlớpbổsungthêmquyđịnhcấmchửirủađồvật).

Tôi ước gì có thể nói rằng, việc áp dụng toàn bộ quá trình giảiquyếtvấnđềvàothựctếsaomàdiễnratựnhiênvớimìnhđếnthế.Nhưngkhôngphảivậy.Quátrìnhđóphảimấtnhiềutâmsứcvàtiêutốnnhiềuthờigianhơntôitưởng.Chắcchắnsẽdễdànghơnnhiềunếu tôi viết báo cáo nhận xét đám trẻ này là “hết thuốc chữa”, là“tuyệtđườnghivọng”choxongchuyện.Tuynhiên,bằngcáchđốixửvớichúngnhư“nhữngngườibiếtcáchgiảiquyếtvấnđề”, chúngsẽtrởthànhnhữngđứatrẻthựcsựbiếtcáccáchgiảiquyếtvấnđề.

[1] . Vợ của tổng thống Franklin D. Roosevelt,Đệ nhất phu nhânMỹ nhiệm kỳ1933-1945, bà có những ảnhhưởng tích cựcnhất định tới sựnghiệp của chồng vànướcMỹthờibấygiờ-ND.

[2] . The Community Board Program in San Francisco; Project SMART (SchoolMediators’AlternativeResolutionTeam)inNewYorkCity;HawaiiSchoolMediationAllianceinKahili.

[3]. LớpPhụ đạo (ResourceRoom)ở trường phổ thông là lớp dành riêng chonhữnghọcsinhhọcchậmhơncácbạncùnglớp.Tùytừngtrườnghợp,họcsinhcó

khichỉphảihọcthêmítnhất3tiếngmỗituần,hoặchọcluônlớpđó.Giáoviênlớpkếthợpchặtchẽvớiphụhuynhhoặcvớinhữngchuyêngia,nhàtâmlýápdụngchươngtrìnhgiảngdạyđặcbiệtnhằmkhơigợitốiđatiềmnănghọctậpcủahọcsinh-ND.

[4].ĐượcphépinlạitừbàibáocủaAdeleFabervàElaineMazlishđăngtrênsốMùaHènăm1987của tờAmericanEducator, tờbáochuyênngànhhàngquýdànhchogiáoviêntoànnướcMỹ.

5.KHENNGỢIMÀKHÔNGTÂNGBỐC,PHÊBÌNHNHƯNGKHÔNGGÂYTỔNTHƯƠNG

“Mờicô...ngồi.Chúngtacórấtnhiềuđiềuphảibànđấy.”Tôihồihộp,lolắngkhôngyêntrêncáighếbênbànthầyhiệutrưởng.

“CôLander à, tôi tin chắc là côbiết rằngmìnhphải trải quabanămlàmgiáoviêntậpsự.(Đầuóctôibắtđầuquaycuồng.“‘Tậpsự’khôngcónghĩalàtộiphạmbịquảnthúcđấychứTrời?”)

“Mỗinăm,ítnhấtcôsẽđượcđánhgiábalần.Vàđâylàlầnđánhgiáđầutiên.Tôimuốncôbiếtrằngtôitincôcórấtnhiềutiềmnăng...nhưng cô cần phải cố gắng phấn đấu để được làm giáo viên chínhthức.Đánhgiánàycũnglàgiúpchocôrútkinhnghiệmthôi.ChúngtahãyxemxéttiếtdạyhômthứHaicủacôcógìkhôngổnnhé.”

Lụctrongtủhồsơ,thầyhiệutrưởnglôiramộttậpbìa,bênngoàicóghibằngchữinmựcđỏ:TẬPSỰ.Rồikhingồitrởvàochiếcghếcủamình,vớicáikínhxệxuốngsốngmũi,ônglậtnhữngtranggiấyghichúchichítkhidựgiờtiếtdạycủatôi. “Coinào...Tôinghĩmụcđíchcủabàihọcnày làdạychohọcsinhcáchviết thư.Đúngkhôngcô?”

“Đúng,thưathầySteele.”(Ôngấyđangámchỉgìthếnhỉ?)

“Côbảovớihọcsinhrằngcôcómộtquyểnsáchghiđầyđủtênvà

địa chỉ của những người nổi tiếng, và các em có thể viết thư chonhững‘ngôisao’màchúngthích.Đólàlỗiđầutiêncủacô.Ngaykhicôvừabảohọcsinhcóthểliênlạcvớingườinổitiếnglàchúnglậptứckhôngnghecôgiảngnữamàquayquabàn tánvớinhau.Côkhôngcònkiểmsoátđượclớphọc.Thayvìtậptrungvàophươngphápviếtthư,họcsinhlạinhốnnháovềnhữngngườinổitiếng.Từgiờtrởđi,tôiđềnghịcônênbámsátbảnhướngdẫnchươngtrìnhcủaquậnmàgiảngdạy.Nếucôlàmđúng,họcsinhsẽđượcchuẩnbịđủkỹnăngđểdựcuộckiểmtraviếtvăncủabangvàomùaxuânnày.Chừngnàocôcònđượcthuêdạyởtrongquậnnày,côcầnphảidạyhọcsinhtheođúngnhữngtiêuchuẩnđãinthànhvănbản.”

Tôicốbàochữachomình,“Tôinghĩ,nếutạođượcchút ítnhiệttìnhchoviệcviếtthưthì...”

“Điềucôvừanóicũngchínhlàđiềusẽđưatớiđiểmtiếptheomàtôimuốnchỉrađây.Lòngnhiệttìnhcủahọcsinhlớpcôđượcbộclộdướinhiềuhìnhthứckhôngchấpnhậnđược.Trongtiếthọcchỉkéodài có bamươiphútmà có tới bamẩu giấyđược chuyềnđi, nhiềutiếngnóichuyệnồnào,mộtcáibànbịxôlệch,mộthọcsinhrakhỏichỗngồiđểđibàntánvớibạnkhác.Côcóthấytấtcảnhữngchuyệnđóđềuxảyraởcuốilớpkhông?”

“Ồ,cóchứ...nhưngcácemchỉhơiphấnkhíchmộtchútthôi,thưathầySteele.”

Ônghiệutrưởngnhoàingườivềphíatôi,“CôLandernày,chúngtađã cónhững chuẩnmựcdẫndắt lớphọc rất cụ thể.Chẳng lẽ côkhôngnhậnralàmộtvấnđềcóthểleothangnhanhnhưthếnàosao?Họcsinhởtuổinàyrấthiếuđộng.Nếuchúngkhôngđượckhuônvàonềnếpkỷluật,tìnhhìnhsẽrấtdễrơikhỏivòngkiểmsoát.Bởivậy,

nếudạyhọcbằngcáchgiảđịnhviếtthưchongườinổitiếngnhưthếthìnguycơgiáoviênkhôngổnđịnhđượclớpcàngtăngcao.Tôiđềnghị cô hãy tập trung bài giảng củamình trong công thức viết thưchuẩn,vàhạnchếchohọcsinhthảoluậnlăngnhăngxemchúnghâmmộnhânvậtnổitiếngnàođi.”

Bỗnggiọngngườithưkývanglêntrongmáybộđàm,“ThưathầySteele,giámthịđangởđầudâysốmột.Thầymuốnnóitrựctiếphayđểtôinhậntinnhắn?”

Thầy Steele nhìn đồng hồ đeo tay. “Bảo giám thị chờ tôi mộtphút,”ôngnóitrongkhivẫnlậtgiởnhữngtrangnhậnxét.“Hừm...tôicònnhiềuđiểmnữacầnthảo luậnvớicô,nhưngbấynhiêuđócó lẽcũng đã đủ cho cô bận tâm rồi. Tôi đề nghị cô đến dự giờ lớp côHarding.Cô ấy làmột giáo viên giỏi. Lớp của côHarding luôn yênlặngđếnmứccôcóthểnghecảtiếngbấmgiấytronggiờhọc.Hẹncôngàymaiđếngặptôiđểtraođổinốtnhữngđiểmcònmắcmứu.”

Trởlạiphònghọctrốngtrơncủamình,tôiđóngcửalạivàthẫnthờdọnđốngsáchvở trênbàn.Nướcmắtchực tuônrơi.Ônghiệutrưởngchảbằng lòngchútnàovềbàigiảngcủa tôi sao?Đànhrằngbọn trẻcóồnàomộtchút,nhưng thấychúnghứng thúvớibàihọcchảtốthơnlàcứùlìmộtchỗnhưngườibịbệnhsao?Tôimuốncácemchúýđếnnộidungchúngviết,dùlàviếtchongườinổitiếng,chomộtngườibạn,haychothànhviênnàođấycủaNghịviện.Chảlẽviệcchúngviếtgìkhôngquantrọngbằngchúngviếtnhư thếnàohaysao?Tôinhìnđốngthưchưachấmtrênbàn,cầmcâybútđỏlênrồilạiđặtxuống.Tôichẳngcònlòngdạnàođểchấmxấpbàiấynữa.Ngaylúcnày, tôi chả còn thiết tha gì với việc dạy dỗ nữa. Cũng chẳng cònmuốnđặtchânvàomộtlớpnàonữa.

Cótiếnggõcửa.ĐólàMaria,taycầmmộttậptranhcủahọctrò.“Xinlỗilàmphiềnem,”chịvuivẻ,“nhưngchochịmượnđồbấmgiấycủaemchútnhé?”

“Vâng,chịlấyđi.”

“Emkhỏechứ?”Mariahỏi,nhìnxoáyvàotôi.

“Chiềunayemvừagặpchútrắcrối.Emkhôngbiết...Emnghĩlẽramìnhnênđilàmcôngnhânthìtốthơnlàđidạyhọc.”

“Saoemlạinóivậy?Emlàmộtgiáoviênrấttuyệtmà.Nếukhôngnóiemlàmộttrongnhữnggiáoviêngiỏinhất!Chịnghĩemrấtxuấtsắc!”

TôingướcnhìnMaria.Chịmỉmcườivớitôi,dòxétgươngmặttôiđểtìmnụcườiđáplại.Tôicốlúngbúng,“Cảmơnchị,Maria,”vàđưachochịđồbấmgiấy.

MariavừađikhỏimộtlátthìJanebướcvào.“Trôngemnhưthểvừamớibịaithụichomộtquảấy,”Janenhậnxét.

Tôi cố tựnhủmìnhphảimạnhmẽ lên,khôngđược trút rắc rốicủamìnhvàoJane.Nhưngvừamớinhìnchịmộtcáilàtôiđãkểtấttậtngay.

Janelắngnghevàgậtđầuthôngcảm.

“Vàđể hoàn tất trận chê bai luôn thể,” tôi nói trongnướcmắt,“thầyấybảoemdạymộtcáchtùytiện,ngẫuhứng,rằngemkhôngthểđiềukhiểnnổilớp,vàemnêndựgiờlớpcôHardingđểxemcôấydạygiỏinhưthếnào.”

“CôHardingá?”Janecười.

“Thầyấybảongườitacóthểnghecảtiếngbấmgiấytronglớpcủacôấy.”

“Chínhvìvậynênbọntrẻmớingủgật.”

“Jane,”tôikêulên,“Đừngđùanữa.Thầyấylàmembuồnchếtđiđượcđâynày.”

“Chịbiết... chịbiết.Chịchỉ thấybựcvìemphảinghenhững lờiđánhgiátheokiểu‘chỉtríchvàsuydiễnméomó’củathầySteelethôi.”

“Mariavừamớivàođây.”Tôisụtsịt.“Chịấythậtdễmến.Chịấyđãcốlàmchoemvuilên.Bảoemlàmộtgiáoviênrấttuyệt.”

“Nhưngemkhôngtin?”

“Emcũngmuốntinlắmchứ.Nhưngngaykhichịấynóithế,emliềncóýnghĩlàmìnhchẳnggiỏigianggìhết.”

“Emnghĩvậylàtấtnhiênrồi,”Janethởdài.“Nhữnglờichỉtríchchẳngkhácnàomoimóchếtruộtgantara.Cònkhenngợikiểunhư‘Hayquá...giỏiquá...xuấtsắc’chỉkhiếntamuốnngộpthởthôi!”

“Embiết.Emmuốnnói vớiMaria là chị ấynhận xét về em sairồi.”

“Bởivìrấtkhóchấpnhậnnhữnglờikhentângbốc.Emcóbaogiờđểýmìnhngượngngùng,bốirốithếnàokhingườinàođóđánhgiáemquácaokhông?Chịbiết.Ngaycáilúcmàaiđóbảorằngem‘giỏi’,hay ‘đẹp’, hay ‘thôngminh’, thì emchỉ chămchămnghĩđếnnhữnglầnemtồitệ,thấymìnhxấuxíhoặclàmđiềugìđólãngxẹt.”

“Chịnóiđúng.KhiMariamộtmựcbảoemlàgiáoviêngiỏinhất,emchỉnghĩđếnngàythứHaivừarồimìnhđãđếntrườngtrongtìnhtrạngmệtmỏi,khôngsoạnbàikỹ,vàtáhỏavìthầyhiệutrưởngđộtxuấtvàolớpemdựgiờ.”

Janecườilớn,“Mariacóýtốtmà.Ngườitađềucóýtốtkhikhenngợiaiđó.Chỉcóđiềuhọkhôngbiếtcáchthôi.”

“Vậychứbiếtcáchkhenlàthếnào?”

“Thayvìđánhgiáviệcaiđóđãlàmlàhayquá,tuyệtquá,thìtacầnmôtảviệcấyra.”

“Môtả?”

“Đúng. Ta cần mô tả-chi tiết-chính xác những gì người đó đãlàm.”

“Emkhônghiểu.Chịchovídụđi.”

Janenhìntôichămchú,“Thếnàynhé.Liz,nếuchươngtrìnhyêucầuphải dạyhọc sinhbiết cách viết thư trang trọng, và giảng côngthứcviết thư chuẩnmực thìđối với emquádễ rồi.Nhưngembiếtbọn trẻ thườngkhông chúýđếnnhững tiêuđề, lời chàovàđịa chỉtrongthư.Vìvậyemđãsuyngẫmvềđềtàinày,vànghĩramộtđộngcơthúcđẩy,khơigợitrítưởngtượngcủabọntrẻ,đểchúngviếtvớisựháohức,cómụcđíchvàtheođúngmẫuchuẩn.”

Tôiliềnngồithẳnglên.“Đúng,emđãlàmvậyđấy!”tôinói.“Bàihọcrấtdễchán,nhưngemđã tìmracáchkhiếnchohọcsinh thíchthú vàhănghái thamgia.Và chúngđãhọcđượccông thức viết thưtrangtrọng...Chịbiếtgìkhông?Emkhôngquantâmngườikhácnói

gì,emchỉbiếttiếthọcđómìnhđãdạyrấttốt.”

“Đó!”Janeđắcthắng.“Thấychưa!Chịchỉlàmcómỗimộtviệclàmôtảnhữnggìemđãlàmvàemnhậnthấysựthậttronglờinóicủachị,nênemđãtinvàobảnthânmình!”

Vừa lúc đóMaria quay lại trả đồ bấm giấy. Chị xin lỗi đã ngắtngangcâuchuyệncủachúngtôi.

“Maria,”tôinói,“chịkhoanhẵngđi.ChịnênngheJanenóigìvềchuyện khen ngợi này. Emmuốn biết chị nghĩ thế nào về điều đó.Jane,chịlàmơnnóilạilầnnữađi.”

JanebảovớiMariarằngbọntrẻthườngrấtkhóchấpnhậnnhữnglờikhenchỉcóýđánhgiáchungchung.Janenói,“Khenđứatrẻrằng‘Conchuẩnbịmọithứtốtđấy,”thìnólạithườngphảnứnglà“Khônghẳnđâu”.Còncáchkhenngợimà trẻcó thể “tiếpnhận”,và thật sựvunđắp lòng tự trọngcho chúng,phải gồmcóhaiphần.Thứnhất,ngườilớnphảimôtảđứatrẻđãlàmđượcgì.(“Mẹthấyconđãsẵnsàngđểmaiđihọcrồiđấy.Conđãlàmxonglàmbàitậpvềnhànày,chuốtbútchì rồinày,bao tậpvởrồinày,và thậmchícònchuẩnbịđồăntrưarồiluôn.”)Thứhai,đứatrẻ,saukhiđãnghelờikhenmôtả,nósẽtựkhenmình.(“Mìnhbiếtcáchsắpxếpvàlênkếhoạchtrướcmà.”)

TrôngMaria có vẻ khổ sở, “Tôi không hiểu. Tôi chỉ thấy là cáicáchchamẹđãnuôidạytôikhôngđượchaycho lắm.Cảhaingườiđềunghĩhọkhôngnênnóinhững lờihayhovề trẻngay trướcmặtchúng,bởivìchúngcóthểtrởnêncứngđầu,bướngbỉnh.Nhưngtôilạinghĩtrẻconnênđượckhenngợi.Lờikhengiúpchúngtựhàohơnvềbảnthân.TôivẫnthườngkhenMarcovàAnaRuthlàgiỏivàthôngminh.”

Rấtnhẹnhàng,Janenói,“Vậylàchịmuốncácconsẽlàmcáiđiềumàchínhchịkhôngbaogiờlàmđược?”

Marianhắmmắtlạivàgậtđầu,“Nhưngcólẽtôithườngkhenhơiquá thật. Khi tôi bảo Marco thông minh thì nó liền đáp, ‘Raphaelthôngminhhơncon.’KhitôibảoAnaRuthchơiđànviolintuyệtlắmthìconbéliềngắt,‘Thôimàmẹ,đừngcóchoconlênmây.’”

“Đóchínhlàđiểmtôiđangmuốnnóiđấy,”Janenói.“Trẻthườngkhôngthoảimáivớinhữnglờikhenmangnghĩanhậnxéthayđánhgiá.Chúngsẽkhướctừlờikhenđóngaylậptức.Đôikhichúngcòncốýcưxửsailệchđiđểchứngminhlàngườilớnđãsai.”

MariasữngsờnhìnJane.“Ốitrờiđấtơi!GiờthìtôihiểuđiềugìđãxảyratronglớpthầyPetersonhômqua,khitôiphụgiảngvớithầyấyrồi.”

“Ýchịlàsao?”tôihỏi.

“Brian, cáiđứavẫnhayquậychomọingườiphátkhùng lênấy,cuốicùngcũngchịungồiimtạichỗvàlàmchoxongbàitập.Chonên,tôimới vỗ lưngnó và khen rằngnó là cậu béngoan.Cứ tưởng lờikhenđósẽkhíchlệnótiếptụccưxửđúngmực,aingờđâunótrợntrònmắt,thèlưỡi,vàgiảbộtéxỉukhỏighế.Lúcấytôichảhiểutạisaonólạilàmnhưvậynữa.”

Tôilúngtúnghỏi,“Thếgiờchịhiểurồià?”

“Ừ,theonhưlờiJanenói,thằngbéđãkhôngcoilờikhencủatôiragì.Lờikhenđóchỉkhiếnnó lo lắnghơnthôi.Nókhôngthểtheokịplờikhennhưthế.Nóphảichotôithấylànókhôngthậtsựngoanđâu.”

“Nhưngthựcracónhữnglúcnóngoanthậtmà,”tôiphảnđối.

“ThếthìMarianênmôtảđúngnóđãcólúcngoannhưthếnào,”Janebảo.

“Phảirồi,”Mariatánthành.“Đángratôinênbảonó...”

Thế là lạibắtđầumộtcuộc thảo luận rất lâuvà sôinổigiữabachúng tôi.Mô tả thành tíchđạtđược củađứa trẻ, hơn làđánhgiá,hoặc nhận xét chúng bằng những từ dễ lọt tai như “giỏi”, “hay”,“ngoan”,“tuyệt”thựcrakhóthựchiệnhơntatưởng-khôngphảivìkhómôtả,màbởivìtakhôngquenlàmđiềuđó.Tuynhiên,mộtkhiđãthíchnghivớiviệcnhìnkỹvàonhữnggìtrẻđãlàmđược,diễntảbằng lờinhữnggì ta thấyvàcảmnhận,ắthẳntasẽ làmđiềuđódễdànghơn,vớimộtsựhàilòng,vuivẻthoảimáihơn.Tronghaitrangtiếp theođây,chúng tôi sẽđưaravàivídụbằnghìnhminhhọa,vềviệcchamẹvàgiáoviênđãdùnglờikhenkiểumôtảnhưthếnào.

Khinghiên cứunhững ví dụ vừanghĩ ra, chúng tôi lại nảy tiếp

nhiềuýkiếnnữa,vàchiasẻvớinhau:

Tôi:Nhưvậylàlờikhenmôtảrấthiệuquả,đúngkhôngchị?Nếumuốnnóivớitrẻmìnhthấygìhoặccảmthấythếnào,cũngcónghĩamìnhphảithậtsựchúýquansát.Rấtdễdàngbuônglờikhen“Tuyệtvời,”“Hayquá,”hoặc“Tốtlắm”.Khenkiểuđóchảcầnphảisuynghĩgì.

Jane:Đúng.Lờikhenmô tảkhóhơnvàphảimấtnhiều thìgiờhơn,nhưnghãyxéttớitácđộngcủanóđốivớiđứatrẻ.

Maria : Tôi hiểuđiều các chị nói, nhưngđối với nhữngđứa trẻluônbịchỉ trích,châmchọc,chẳngbaogiờđượckhenthìnghecâu“Emlàcậubéngoan”vẫnhayhơnlàkhôngnhậnđượcgìhếtchứ?

Jane:Khiđứa trẻđóingấu thìmộtcáikẹobôngvẫn tốthơn làkhôngcógì.Nhưngtạisaochúngtalạichỉhướngtớiđiềuấy?Chúngtamuốntạođiềukiệnchoconcáimìnhnuôidưỡngnhữngcảmxúcsẽgiúpchúng trở thànhnhữngngườibiếtsuynghĩvà làmviệcđộclập,sángtạo.Nếutahuấnluyệnđểchúngchỉbiếtliêntụcngóngchờsựủnghộcủangườikhác,thìthôngđiệptamuốntruyềnchochúnglàgì?

Tôi:Conkhôngtinvàochínhmình.Concầncóngườikhenngợiviệclàmcủacon.

Maria:Chẳnglẽđókhôngphảilàthôngđiệptốtđẹpsao?

Jane:Đúngvậy.Bởivìtachỉmuốnbọntrẻtinvàosựphánđoán,nhậnđịnhcủachínhchúng;muốnchochúngcóđủtựtinđểkhẳngđịnhrằng,“Tôihàilòng,”hoặc“Tôikhônghàilòngvớinhữnggìmìnhlàm.”Vàđểsửachữahayđiềuchỉnh,chúngsẽdựavàosựnhậnxét,

đánhgiácủachínhbảnthânmình.

Tối hôm đó tôi bỗng thấy hăng hái và nôn nóng muốn chấm,muốnsửangayxấpthưmàhọccácemmìnhđãviết.Láthứnhấtthậtngạcnhiên,thúvị.Thayvìphê“Rấttốt!”;tôighi,“Đọcthưemthấyrấtvui.Nhữngcâuđềtàirõràng,cóvídụsinhđộngchothấyMichaelJordanđãảnhhưởngsâusắcđếnemnhưthếnào.”Láthưthứhaicũngkhônglàmtôithấtvọng.Tôiphê,“Mộtsựtìmtòiđángsuyngẫmvềnhữngkhókhăncủangườivôgiacư.Cônghĩtổngthốngcóthểsẽquantâmđếnnhữngđềnghịđộcđáocủaem.”

Trongtôidấylênniềmtựhàovềkhảnăngviếtthưởtrìnhđộcaocủahọctròmình,vàtôikhôngngượngkhitựkhenmìnhđãnghĩracáchdạynày(Thầysẽkhôngthểchêvàođâuđược,thưathầySteele).Láthưtiếptheocứnhưdomộthọcsinhlớphaiviết.ĐólàthưcủaMelissa viết cho cô đào Barbra Streisand, và lá thư chỉ dài có nửatranggiấy.Tôicầmcâybútchìđỏlênphêliền,“Kémquá.Khôngcóđịachỉ trong thư.Ngày thángnămđâu?Saichính tả.Nộidungsơsài,nghèonàn.”

Tôinhìnlạinhữnglờiphêmàuđỏ,nổibật,chấtchứasựbựcbộiđó vànghĩ, “Saomình lại có thể làmvậy vớiMelissa?”Đó chính làkiểuchỉtrích,phêbìnhmàthầySteeleđãnémvàotôihồichiều...Tôikhựnglạigiữachừng.Khennhữnggìmìnhthíchkhôngkhó,nhưnglàmthếnàođểphêbìnhnhữngđiềumìnhkhôngthích?Làmsaochỉranhữngcáisaimàkhônglàmmấttinhthần,haylàmnảnlòngngườimàtađangphêbình?CócáchnàođểthầySteelebàytỏsựthấtvọngcủathầyvớitôi,màkhônglàmtôituyệtvọng?

Tôi nhìn chăm chăm ra ngoài cửa sổ. Nếu thầy Steele bắt đầubằngcáchthừanhậnnhữnggìtôiđãlàmđược-dùrấtnhỏ-thìhẳnlà

tôicó thểnghenhữngđiềukhiếnthầybựcdọc,màkhôngcảmthấymìnhtannátcõilòng.Cólẽ,nếuthầynóiđạiloạithếnày,“Liz,côđãhoànthànhmụctiêucủamình.Côđãtạođộngcơchohọcsinhhọccáchviếtthư.Nhưngtôinghĩcônêntìmcáchkhơigợiniềmhứngthúthếnàođóđểvẫngiữđượctrậttựtronglớp.”Nếuthầyhiệutrưởngnóikiểuấythìchắchẳntôiđãbìnhtĩnhnghe lờiphêbìnhcủathầyrồi.Hơn thế nữa, tôi sẽ nghiêm túc suy ngẫmnhững biện phápđểngănchặnsựhưngphấnquáđộcủahọcsinhtrongnhữngbuổihọctới.

Cólẽđóchínhlàchìakhóađểgiúphọcsinhtiếnbộhơn.Thayvìtậptrungvàonhữngđiềusaitrái,hãybắtđầubằngcáchthừanhậnnhữnggìtrẻđãlàmđược.Sauđó,bạnhãychỉranhữnggìcầnphảilàmtiếptheođểsựviệcđượchoànthiệnhơn.

Thếthì,bâygiờtôicóthểviếtgìvàoláthưcủaMelissa?Tôicẩnthậnghilạilờiphêmới,“Côthíchcâu‘Côlàngườicháuyêuthíchnhấttrongsốnhữngngườicháuyêuthích!’CônghĩStreisandcũngsẽthíchcâunày.Côcũngnghĩcôấysẽnónglòngmuốnnghemộtvídụcụthểvềđiềugìkhiến emngưỡngmộcôấy.Emhãy kiểm tra kỹđểbảođảmnhững từ côgạchchânđượcviếtđúngchínhtả,vànhớghingàytháng,địachỉvàothưnữa.Côsẽchờđọcláthưđãchỉnhsửalạicủaem.”

Dườngnhưtôiđãkhámphárađượcmộtnguyêntắcquantrọng.Đúngvậy, tấtcảchúng ta - từgiáoviênchođếnphụhuynh,vàhọcsinh-đềucólợinếucómộtngườinàođóchịuquansátmình.Bằngcái nhìn khách quan, họ sẽ giúp chúng ta biết cách làm tốt hơn.Nhưng trướckhi có thểnghĩđếnchuyện thayđổi, chúng ta cần tinrằng trong chính bản thânmình có nhiều cái đúng hơn cái sai, vàchúng ta có khảnăng sửa chữabất kỳ cái sai nào.Đểhìnhdung lýthuyếtnàyhữuhiệu trongnhững tìnhhuốngkhácnhư thếnào, tôi

nghĩđếnhaivídụcóthểxảyra-mộtởnhàvàmộtởtrường-nhưsau:

Trongnhữngtuầntiếptheo,tôisuynghĩrấtnhiềuvềlờikhenvà

lờiphêbình.“Nhữnglờiphêbìnhmangtínhsuydiễn”củathầySteeleđãlàmtôicảmthấybịtổnthươngvànảnlòngghêgớm.CònlờikhencườngđiệucủaMarialạikhiếntôiđâmnghingờ,engạivàcảmthấymình không xứng đáng. Nhưng lời mô tả thẳng thắn của Jane vềnhữnggìtôiđãlàmđượcgiúptôilấylạicânbằng,lấylạiniềmtinvàochínhmình, và cảm thấymình được động viên để lần sau làm tốthơn.

Thậtlàmộtquytrìnhđơngiảnbiếtbao!Tôinghĩ,nhữnggìJaneđãlàmvớitôichínhlànhữnggìchúngtaphảilàmchonhaukhicùnglàmviệc,đểvượtquanhữngthửtháchtrongcuộcđờimình:

Giáoviêncầnkiênđịnhkhicốgắngđápứngtấtcảnhữngnhucầucủahọcsinh.

Chamẹ cần quyết đoán khi đấu tranh với những khó khănhàngngàytrongviệcđềcaoconcái.

Họcsinhcầnkiênquyếtkhitìmhiểuthếgiớicủamìnhvàtìmrachỗđứngchoriêngmình.

Trongcáithếgiớimàtôimơtưởng,tấtcảchúngtađềucómặtởđóvìnhau,cùngđưalêntấmgươngsoirọinhữngcốgắngvànhữngthànhtựucủanhau,đểchotấtcảđềucảmthấyrằngmìnhđanghiệnhữuvàcógiátrị.

GHINHỚ

LỜIKHENHỮUÍCHVÀLỜIPHÊBÌNHMANGTÍNHXÂYDỰNG

ởnhàvàởtrường

Trẻ:Mẹ,ngheconđọcbàithơvềxelửanàycoicóhaykhôngnhé?

Ngườilớn:Hayquá!Concủamẹlàmộtnhàthơtuyệtvờimà!

Thayvìnhậnxéthayđánhgiá,bạncóthể:

1.Môtảnhữnggìmìnhtrôngthấyhoặcnghethấy.

“Mẹkhôngngờconlạiđổiđược‘tiếngxìnhxịch’củaxelửathànhnhịptàuvaláchcách,láchcáchvàođườngray.”

2.Môtảchotrẻbiếtbạncảmthấygì.

“Nólàmmẹcócảmtưởngnhưmìnhđangngồitrongtoaxelửavàlaovụtquacácvùngđấtvậyđó.”

✳ ✳ ✳

Ngườilớn:Xemnhữngtừconviếtsainè!Concóthểlàmtốthơnmà.

Thayvìphêbình,bạncóthể:

3.Chỉranhữnggìcầnlàm:

“Bài thơnàychỉ cầnchỉnh lại lỗi chính tả, ‘toahàng’ sửa thành‘chởhàng’làdánlênbáotườngcủalớpđượcrồi.”

NHỮNGTHẮCMẮC,CHUYỆNKỂCỦAPHỤHUYNHVÀGIÁOVIÊN

?Nhữngthắcmắccủaphụhuynh

1. Con trai tôi làmột thằng bé rất ngoan và tôi thường khenngợi nó.Nhưng hômqua nó bảo tôi, “Mẹ,mẹ để ý con nhiều quáđấy.”Cóphảikhennhiềuquásẽcóhạikhông?

Phảnứngcủacontraibạnchẳngcógìlàbấtthườngcả.Hầuhếtbọntrẻđềungạingùngkhinghelờikhentrơntruvềnhữnggìchúnglàm-chodù là lờikhentíchcực.Bọntrẻcảmthấynhưchúngphảichịumộtsựgiámsátliêntục.Mỗiđứatrẻcómộtcáchphảnứngkhácnhauvềtìnhtrạng“luônluônbịtheodõi”.Chúngthấynhàmchánvớiviệcnghemãicùngmộtlờitántụng,tângbốcvềmọithứchúnglàm,nhưngđếnlúckhôngđượcnghekhennữathìchúnglạicảmthấychớivớivàtrởnênkémtựtin.

Cũng cónhữngđứa trẻ cảmnhận sự khenngợi liên tụcnhư lànhững lờichỉdẫnbónggiónhằmbắtchúngphải thựchiệnvà tuânthủ đúng những mong ước, những tiêu chuẩn do cha mẹ đặt ra.Thườngthìnhữngđứatrẻnàykếtluậnrằng,“Đừngcónghĩđếnviệcmìnhmuốnlàmgìvàmìnhmuốnlàmthếnào,dànhthờigianđómànghĩvềnhữnggìchamẹmuốnmìnhlàmthìhơn.Mìnhkhôngdámtinvàobảnthânnữa.Tốtnhấtlàcứtinchamẹthôi.”

2.Congái tôiđang làmmộtbức tranhcắtdánvớichủđềnhàbếpMỹthờixưa,vàhỏixemtôinghĩ“côngtrình”củacháuthếnào.TôibảochắcchắncôgiáosẽchobứctranhcủacháuđiểmA.Nóinhưvậycóđượckhông?

Bấtcứkhinàocómộtsựlựachọngiữaviệc“hướngsựchúýcủaconbạn tới sựủnghộ, chấp thuậncủangườikhác,hoặchướng trẻtrở lại công việcmà nó đang làm”, thì hãy chọn công việc con bạnđang làm.Bạncó thểbảovớicongái, “Conđã lấymộtcáihộpcạc-tôngcũvàđangdầnbiếnnó thànhnhàbếp thời thựcdânAnh.Mẹthấymột bánh xe đang quay, lò sưởi và... Con đã làm thế nàomàchiếcnôinhỏtrôngynhưthậtvậy?”Việchọcsẽđạthiệuquảnhấtkhibọntrẻtoàntâm,toànývàoviệcchúngđanglàm,chứkhôngphảikhichúngcứmảilolắngđoánxemngườikhácsẽphánxétnhưthếnào.

3.ContraitôimangvềnhàbảngđiểmtoànlàAthẳngtừtrênxuốngdưới.Tôibảotôirấttựhàovềcháu.Vậycóđúngkhông?

Bấtcứkhinàokhôngchắcchắnlờikhencủamìnhcóhữuíchhaykhông,bạncóthểtựhỏimìnhmộtcâubíquyếtnhưsau,“Nhữnglờikhencủamìnhkhiếnconphụthuộcvàomình,lệthuộcvàosựủnghộcủamình,haylàgiúpnónhìnthấysứcmạnhcủanó,chonóthấybứctranhrõrệtvềkhảnăngvàthànhtíchcủanó?”Hãythamkhảonhữngcâusauđây:

Lờikhenkhiếntrẻphụthuộcvàosựủnghộcủa

ngườikhác

Lờikhenchotrẻcảmnhậnvềkhảnăngvàthànhtíchcủanó

•“Bảngđiểmquátuyệt!Mẹrấttựhàovềcon.”

•“Conđanglàmbàitậpvềnhàà?Ngoanlắm!”

•“Conhàophóngquá!”

•“NhữngđiểmAnàychứngtỏconđãhọchànhrấtchămchỉ.Chắcconcảmthấytự

hàolắmnhỉ!”•“Phảicótinhthầntựgiáccaolắmmớilàmđượcbàitậpvềnhàkhiconcảmthấy

mệtmỏinhỉ?”•“ThấyElliotquênmangbánhmì,conđãbiếtchiachobạnphầnbánhcủamình.”

Hãychúý,nhữnglờikhenởcộtthứnhấtđặtchamẹvàovaitròngườikiểmsoát.Họlànhữngngườicóquyềnbanbốhoặcgiữlạilờikhen.Nhữngcâutườngthuậtởcộtthứhaiđặtđứatrẻvàomốiliênhệvớikhảnăngcủanó,vàcóthểkhiếnnóbiếttựkhenmình.

4.Chẳng lẽ takhôngbaogiờcó thểnói thẳngvớimộtđứatrẻrằngcon“chuđáo”,“trungthực,”hay“sángtạo”sao?

Bấtkỳsựtánthành,ủnghộnàocũngcóthểkhiếnngườitacảm

thấy sung sướng, dễ chịu trong khoảnh khắc. Nhưng nếu muốnnhững lờiđó thấmsâuvàđọng lại trong tâmtrí trẻ,bạncầnmô tảtrướchoặcsaukhibuônglờikhen.Chẳnghạn:

•Biếtmẹsẽlolắngnếukhôngthấyconởnhàkhimẹđilàmvề,chonênconđãđểlạimẩugiấyghisốđiệnthoạinhàbạnđểmẹcóthểliênlạcvớicon.Mẹnghĩ,conlàmnhưvậyrấtchuđáo.

•Conđãkểhếtchomẹnghesựviệcxảyraởtrườnghômnay,dùvẫnbiếtcóthểmẹsẽnổigiận.Mẹthấyhài lòngvìconcó lòngtrungthựcnhưthế.

•Bứcảnhcắtdánsángtạolắm!Códâybuộc,bánhngọt,nútáo,vàcảbảnlềlàmbằnggiấytoa-létnữaà.

Trongtừngtrườnghợpnhưtrên,bạnđangchỉratừngvídụcụthể,chứngminhchotrẻthấyrằngchúngđãchuđáo,trungthựchaysángtạothếnào.Khônghềcóáplựcbuộcchúngphảiluônluônnhưthế.

5.Tôicóhaicôcongái.Đứanhỏlàhọcsinhchămngoan,nhưngđứa lớn phải cố gắng lắmmới được điểmB, C. Khi cả haimangbảngđiểmvềchotôixemcùngmộtlúc,tôicốtránhkhenđứanhỏđểđứalớnkhôngthấytủithân.Tôilàmnhưvậycóđúngkhông?

Nêncócáchgiảiquyếtđểphảnứngcủabạntrướcsựgiỏigiangcủacôemkhôngảnhhưởngđếnviệccôchịđãđạtđược,hoặcchưađạtđượcđiềugì.Mỗiđứacầnđượcbạnxácnhậnthànhtíchcánhâncủariêngnó,mộtcáchđộclập.Côemcầncódịpởriêngbênbạn,đểchiasẻniềmtựhàovềđiểmsốhọc tậpcủacháu,đểđượcmẹ thừanhậnthànhtíchđó.Côchịcũngcóquyềncó“thờikhắcriêngtư”đểnộpsổđiểm,đểcháucóthểbộclộtháiđộhàilònghaykhônghàilòng

vềviệchọcởtrường,sauđósẽnhậnđượcsựủnghộchonhữngcốgắngcủamình.Nhưvậy,cảhaicôcongáicủabạn,khôngcháunàophảichịuthiệtthòi,tuyrằngcómộtđứagiỏihơn.

Chuyệnkểcủaphụhuynh

Chuyệnđầutiêndomộtbàmẹkểlại.Bàđãtựkhámphárarằnglờikhenmangtínhđánhgiásẽngăncảnquátrìnhsángtạo,cònlờikhenmôtảsẽgiảiphóngsựsángtạocủaconmình.

Khicònhọcmẫugiáo,congáitôi,Jami,cóthamdựmộtcuộcthivẽ.Dườngnhưconbékhông thích lắm,nhưng tôi cứ thúc ép cháumãi.Chẳnggìtôicũnglàhọasĩmà.Trongkhicháuvẽ,tôingồingaybêncạnhvà trầmtrồxuýtxoa, “Hayquá!...Đẹpquá!...Chaoôi,mẹthíchmàusắc...Cònbànchânthìsao?...Chochúngtohơnmộtchútđượckhôngcon?...Đượcrồi!Thôi!Hoànhảoquá!”

Vừanghetôinói“hoànhảo”mộtcái,Jamiliềnhỏingay,“Mẹ,tạisaonólạiphảihoànhảo?”Rồiconbébỏmẩusápmàuxuống,nhấtđịnhkhôngchịuvẽtiếpnữa.Mớiđầutôibựclắm.Nhưngrồitôichợtnhậnra,chắctạimìnhcứlảinhảibêntainómãi.Vìthế,lầnsau,khiJami mang một bức tranh từ trường về nhà khoe, tôi quyết địnhkhôngbìnhluậngìhết.Nhưngtôilạinghĩ,hẳnJamimuốntôinóigìđó,vìnócứchìabứctranhratrướcmặttôi,trongkhitôilúihúigấpmớquầnáomớigiặtxong.Đó làbức tranhvẽmộtconcọp,vàquảthựcnórấtđẹp.Chỉcầnsửamộtchútnữathìsẽtuyệtkhôngchêvàođâuđược.Nhưngtôicốkiểmsoátmình.Tôicầmbứctranhlênvàmôtả,“Mẹthấyconvẽmộtconcọpđangcười.Nócónhữngvệtlôngsọcmàu cam và đen, rồi cái đuôi dài nữa...” Tôi chưa kịp nói thêm gì,Jamiđãgiậtbứctranhlạivànói,“Đâylàconcọpmẹ.Bâygiờconsẽvẽthêmconcọpconnữa.”

Ngẫmnghĩvềviệcvừaxảyra,tôinhậnthấytấtcảnhữnglờinhậnxét “hữu ích”của tôi lần trướcchẳngquachỉ làmộtcáchđểbắtépJamilàmhàilòngtôimàthôi.Trongkhingườimàconbécầnlàmhàilòng làchínhbản thânnó.Từđó trởđi, tôi luôncốgắngkhông tớigầnJamimỗikhiconbéđangvẽ.Tôinghĩ,chỉkhinàoconbéyêucầuthìtôimớinênnhậnxétvềnhữngbứctranhnóvẽ.

✳ ✳ ✳

Chuyệnthứhaikểvềmộtbàmẹđãkhámpháratácdụngcủaviệcchốnglạisứccámdỗcủahammuốnđánhgiá,nhậnxét.

Vừamớithamdựmộthộithảovềlờikhenmôtảtrởvề,tôiliềntrôngthấytrênkệbếpcóbứctranhcủaJohn,contraimườihaituổicủatôi.Rõrànglànócốýđểđóchotôixem.Ynhưrằng,khitôiđingang qua phòng nó, nó nhảy ra khỏi giường và hỏi, “Mẹ có xemtranhconvẽchưa?”

Thườngthìtôisẽđápngaylà,“Rồi,đẹplắm.Conđúnglàhọasĩđạitài!”Nhưngvừamớitừhộithảovềnêntôithầmnghĩ,“Này,mìnhphảimô tảchứ”,và thế là tôi liềnbảocháu, “Mẹxemrồi.Mẹ thấymộtchiếcthuyềntrôitrênhồ,cảnhữngcáicâytothậtto,vớinhữngtảngđábênbờhồnữa,rồimộtđườngcaotốcuốnlượnchạyqua.”

Johncườingoácđếntậnmangtaivàbắtđầukểchotôinghecháuđã biết gì về “Champ”, con quái vật biển được tìm thấy ở hồChamplain.Nhìn cháuhồhởi, say sưa kể, tôi cảm thấyhaimẹ conthậtgầngũinhau.Đólàkhoảnhkhắcrấtđángquý.Thếlàhaimẹcontôiđãhiểunhau-điềuđókhiếntôicảmthấysungsướngvôcùng.

✳ ✳ ✳

Câuchuyệntiếptheodomộtngườimẹkểvềtìnhhuốnglàmchobàrấtdễnổicáuvớicáccon,nhưngbàđãchuyểntìnhhuốngthànhcơhộiđểkhenngợichúng.

Kể từ lúc tìm được công việc bán thời gian, tôi đã nhiều phenphátkhóckhitancatrễmàthấybađứaconđihọcvềlạibịnhốtngoàicửa.Cuốicùng, tôinghĩcáchgiấuchìakhóavàomộtchỗbênngoàinhà,dặncácconchỉđượcdùngtrongtrườnghợpkhẩncấpthôi,vàphảinhớđểlạichỗcũngaykhimởcửaxong.

Sángkiếnđólàmộtgiảipháptuyệtvời,bởivìmỗituầntôiphảilàmviệcthêmgiờítnhấtmộtlần.Thếrồi,mộtbuổichiềunọ,tôivềnhàtrễvàthấybọntrẻđangngồitúmtụmbênbànvớimónănnhẹsaugiờhọc,vàkìa,dướisànbếplàchiếcchìakhóacửa.

Tôi la lên, “Trời ơi, sao chìa khóa nhàmình lại ở dưới đất thếkia?”

Thằngcontôi,Nickvộinói,“Ối,conquêncấtnóvàochỗcũrồi.”ThấyrõlàNickkhôngvuivềchuyệnnàynêntôibảovớithằngbérằngviệcđóhóaralạihay.

Bọntrẻnhìntôi,vôcùngngạcnhiên.Tôibảo,“Concónhậnralàcảbachịemconđềuđãtỏracótráchnhiệmvớichiếcchìakhóanàykhông?Cácconđãdùngnósuốtcảnăm,màđâymớichỉ là lầnđầutiênvàduynhấtcóngườiquêncấtnóvàochỗcũ.Mẹnghĩđólàmộtkỷlụcđángtựhàođấy.”

Thế là cả ba đứa đều cười títmắt.Nick nhảy ra khỏi bàn, nói,“Concấtnóngayđây.”

Từđó,tôikhôngbaogiờphảinhắcnhởchúngvềchuyệncấtchìa

khóathêmmộtlầnnàonữa.

✳ ✳ ✳

MỘT CẬU CON TRAI bộc lộ “tật xấu nhất” của nó với mẹ, vàngườimẹđãgiúpcậuconấythấyđượcđiềutốtnhấtcủanó.

Paulkhôngphảilàhọcsinhgiỏi.Nó“chủtrương”bỏítcôngsứcnhất,vàvớithờigianngắnnhất,đểhọchànhsaochođạtmức“quađược”.Mộtchiềuđihọcvề,Paulbướcvàonhàrồicứđứng ì rađó.Tôinhìnmặtconvàcảnhgiáchỏi,“Cóchuyệngìvậy,Paul?”

“Convừađáchocánhcửagaramộtphát.”

Tôigiậtmình,“Concốýlàmvậyhả?”

“Conrớtmônsốhọcrồi!”Paulkêulên.“Conđãcốgắng!Lầnnàyconđãcốthậtmà.Conđãhọcbàinhưngchảhiểusaolạirớt.”

RõràngPaulđangrấtbuồnđếnnỗi tôi tựnhủ, rằngđâykhôngphải là lúcđểlarầychuyệnnóđávàocánhcửa.Tôithấytộinghiệpnó.Suốtmấynămnay,vợchồngtôi lúcnàocũngphải lẽođẽotheonhắcnhởconphảisửatínhsửanết-làmgìcũngphảichúýlàcốgắnghơnnữa-vàcuốicùngPaulđãlàmtheo.Thếnhưng,khinóthậtsựcốgắnghếtsứcthìkếtquảđạtđượclạilà...thirớt.

“Mẹsẽkhôngcấmconđichơichứ,mẹ?”Paulgặnghỏi.

Tôikhôngbiếtphảiphảnứnglàmsao.Chỉbiếtrằng,tốthơnhết,hãybámvàobất cứkỹnăngnàođể giữ chohaimẹ conkhôngmấtbình tĩnh. Tôi thận trọng hỏi, “Con có mang bài kiểm tra đó vềkhông?”

Paullụcbalôvàthảytờgiấylêngiườngtôi.Ởđầutờgiấyghisố60thật to.Tôixemkỹbàikiểmtra,cốtìmxemcógìsaikhông.Tôibảo con, “Paul à, mẹ biết con đang buồn bực lắm, nhưng con giảithíchchomẹcoi.Câunàyconlàmđúng,nhưngconlàmthếnàođểrađượcđápsố?”

Paulgiảithíchcácbướclàmbàitoánvừadàivừaphứctạpchotôinghe -đâunhư là lấyđa thứcchianhị thứcgìđó.Tôiđãcốnhưngchẳngtàinàotheodõikịpđược.Khinógiảngxong, tôinói, “Vậy làconhiểulýthuyết,tuymẹchẳnghiểugìcả,nhưngmẹchắcchắnconcũnghiểulýthuyếtcủanămcâukia,bởivìconđãlàmđúng.Nhưngvớibốncâucònlạithìtạisaoconlàmsai?”

Paulcúisátxuốngtờgiấyvànói,“Tronghaicâunàyconđãnhânởchỗđángraphảichia,cònhaicâunàytạiconmắclỗivớvẩnlàcộngnhầm.”

“Ra làvậy,” tôi từtốnnói,“conhiểuhết tấtcảnhữngcáchthứcgiảitoánphứctạpnày,nhưngvìphạmbốnlỗicẩuthảnênconbịmấtbốnmươiđiểm.Vậymẹcó thểkết luận rằng connắmvữngnhữngkháiniệmtoánhọccaocấp,nhưngconcầnkiểmtralạiquátrìnhtínhtoántrướckhinộpbài.”

Lậptức,mắt tôi thấyrõnétcăngthẳngđãbiếnmất trêngươngmặtPaul.Khinórờikhỏiphòng,tôithởmộthơithậtsâuvàcảmthấynhưthểchínhmìnhcũngvừatrảiquamộtbàikiểmtra.

MườiphútsauPaultrởlại.Nónói,“Đừnglovềcánhcửagara,mẹạ.Conđãlấybúađóngnhẹmộtcáivànólạiđâuvàođấyrồi.”“Cảmơncon,”tôibảo.

?Nhữngbănkhoăncủagiáoviên

1.LớptôicómộtemnữrấtnổibậttênlàJessica.Tôiluônluônbị giằng xé giữa nỗi thôi thúc phải khen ngợi Jessica với mối lonhữnghọcsinhkhácsẽsinhlòngghentứcvàchorằngcôbélàtròcưngcủatôi.Tiếnsĩcóýkiếngìvềviệcnàykhông?

Bạn hãy tin vào mối lo lắng của mình. Bạn đừng tỏ ra ưu áiJessicabằngcáchliêntụccôngkhaikhenngợisựnổibậtcủaemấy.SẽtốthơnchoJessicavàchomọihọcsinhkhác,nếubạntìmdịpbàytỏsựthừanhậncủamìnhvớicảlớp,“Cácemlàmviệctheonhómrấttốt!Xemcácemhăngháiquétdọnsạchbongkìa,đếnnỗibácbảovệtrườngcứtưởnglàhômnaychúngtathựchiệnmộtdựánkhoahọcnàođấy.”

KhiđặcbiệthàilòngvềmộtviệcmàJessicađãlàm,bạnhãymôtảthậtcụthể,“Côthấyemđãcộngcảmộtdãysốdàivàtìmrađápsốđúng.Đólàvìembiếtcẩnthậnviếtcácconsốthànhhàngdọcngayngắn.”Đólàlờikhenkháchquan,nhữnghọcsinhkháccóthểnghemàchẳngnghĩngợigìvàchắcchắncũnghọcđượccách làmbài từđó.Tốtnhất,bạnnênbàytỏcảmxúccủamìnhđốivớiJessicavàolúcriêngtư.Lúcđó,bạncóthểchoJessicabiếtbạntựhàothếnàokhicóđượcmộthọcsinhnhưcôbé.

2.Cócáchnàogiúptôikhenngợimộtcáchkháchquanmộtemhọcsinhgiỏivănnhấtlớp,hoặcmộtemkhácđạtđiểmcaonhấtmôntoántrongkỳthicuốihọckỳ?

Cóhaivấnđềnảysinhkhitậptrungkhenngợimộtemhọcsinhnàođó là “nhanhnhất”, “giỏinhất”hay “thôngminhnhất”:Một là,nhữnghọcsinhcònlạitronglớpcóthểnảysinhtâmtrạngchánnản,thậmchícóemcònchẳng thèmcốgắngnữa.Thứhai,khiđãđượckhenngợinhưthế,“ngôisao”buộcphảitunghếtnănglượngvàsức

lựcra,nhưngkhôngphảiđểđạttớinhữngmụctiêucủamình,màđểgiữvữngvịtríngôisaoấy.Giờđây,thànhcôngnốitiếpcủaemdựatrênsựthấtbạiliêntiếpcủacácbạncònlạitronglớp.Nếubạnmôtảthànhtíchcủaemhọcsinhnàymàkhônghềcóýámchỉchútnàođếncácbạncùnglớpthìsẽcóíchchoemấyhơn.Vídụbạnnói,“Emmiêutả nông trại của bà nội em sinh động đến nỗi cô tưởng nhưmìnhđangđượctậnmắtngắmnóvậy,”hoặc“Mọiđápsốtrongbàikiểmtracủaemđềuđúng.Emthậtsựhiểudấuthậpphânrồiđó.”Câutườngthuậtnhưthếsẽgiúphọcsinhtựđánhgiábằngtiêuchuẩncủachínhmình,hơnlànêunhậnxétvềnósovớicácbạncùnglớp.

3.Trườngtôivừarồicónhấnmạnhđếnviệckêugọihọcsinhtựmô tả bản thân là “Em đặc biệt”... “Em đángmến”... “Em có khảnăng”...Giáoviêncũngđượckhuyếnkhíchtraochohọcsinhnhiềungôisaovàngvànhữngmiếngdánhìnhmặtcườitươirói.Tiếnsĩcónghĩnhữngphươngphápấythựcsựhữuhiệuđểxâydựnglòngtựtrọngchohọcsinhkhông?

Lòng tự trọng khôngphải là thứmàbạn có thể dán lênngười.Nhữngkhẩuhiệuvànhữngmiếngdánmàbạnnóicólẽchỉlàsựbámdínhnhấtthời(trongnhữngkhoảnhkhắcnhấtđịnh),nhữngthứđósẽdễdàngbongrakhicóbằngchứnglàđứatrẻkhôngthựcsựđángyêu,khôngtàigiỏihoặckhôngnổibật.Trongkhiđó,lờimôtảđứatrẻđanglàmgì,hoặcđãlàmgìsẽtồntạimãimãi,vàchúngcóthểnhớlạivàođúngdịpcầnthiết.Chẳnghạn,mộthọcsinhđanglolắnglàmbàithuhoạchvề loài cávoi,nếunó tựnhủrằng, “Mìnhđặcbiệt,”hoặcngắmnhìnbộsưutậpnhữngngôisaovàngthìcũngchỉgiúpnótựtinhơn chút thôi.Nhưng nếu trước đó, trong bài thu hoạch về nhữngloạicâygỗđỏcủaemcólờiphêcủagiáoviên,“Nhiềuthôngtinthúvị.Qua bài của em, cô biết thêmđược rất nhiều loài cây khổng lồmàtrước nay cô chưa hề biết”, thì emhọc sinh đó sẽ tự nhủ, “Lần đó

mìnhđã làmtốtrồi.Lầnnàymìnhcũngsẽ làmtốtnhưthếchomàxem.”

4.Tiếnsĩchorằnggiáoviênnênnhanhchóngthừanhậnbấtkỳnỗlựcnàocủahọcsinhnhưnggiảsử,cómộtemhỏimộtcâurấtngônghêthìcótanênnóingayrằngemấysairồivàđưaracâutrảlờiđúngkhông?

Vai trò củanhữngngười làmcông tác giáodục chúng takhôngphảilàcungcấpcâutrảlời“đúng”,màlàgiúphọcsinhtựtìmracâutrảlờithôngquaquátrìnhchúngtựsuynghĩ.Bạncóthểbắtđầubằngcáchhỏiemấyxemýnghĩnàokhiếnemấyhỏicâuđó,rồiđặtthêmnhữngcâuhỏikhácđểdẫndắtemtớimứcđộhiểubiếtcaohơn.

Mộtgiáoviêngiáodục trẻđặcbiệtđãkể rằng, có lầnkhi cô ấyđang đọc cho cả lớp nghe một câu chuyện về người nuôi ong thìCharlenegiơtaylênhỏi,“Ongcóphảilàchimkhôngạ?”Cảlớpngớngườivìcâuhỏiđó.Nhiềuđứagiơcảhaitaylênvàvẫyvẫyđầynônnóng.

Giáoviênbảo,“ChờcômộtchútnhéCharlene,đólàmộtcâuhỏirấtthúvị!Thếcáigìkhiếnemnghĩonglàchimnào?”

Rấtnghiêmtrang,Charleneđáplời,“Chúngđềucócánhạ.”

“Còncógìchungnữakhông?”

“Chúngđềubayđược.”

“Vậylàemnhậnthấycóhaiđiểmgiốngnhau.Còncảlớp,cóđiểmgìlàmchochimkhácongnào?”

“Chimcólôngvũ.”

“Chimlớnhơn.”

“Chimkhôngđốtchúngta.”

BỗngmặtCharlenesángrỡlên.“Embiết,embiếtrồi,”côbénóito.“Onglàcônchùng!”

Tấtcảnhữngcáiđầuđềugậtgật!

Trên bảng, giáo viên viết ra kết luận của các em, “Ong là CÔNTRÙNG.”

•Chuyệnkểcủagiáoviên

Mộtgiáoviêntiểuhọckểrằnghọcsinhcủacôthườngcósựphảnhồi tốtnhấtkhi côdiễnđạtnhững lờikhenhayphêbìnhcủamìnhmộtcáchlạđời.Đâylàtríchđoạnláthưkểvềphươngphápdạyhọcrấtsinhđộngcủacô.

Vớinhữngemnữlàmxongbàikiểmtratoánchỉtrongchớpnhoáng,tôinói,“Emlướtquacácbàitoánhệtnhưlũchuộtgặmphômaivậy.”

Vớinhữnghọc sinhnamviết vănchữkhóđọc,bởi vì cácconchữcứnhưdínhliềnvớinhau,tôinói,“Ôichao,nhữngconchữtộinghiệpđangbịdínhchặtvàonhaunày.Trôngchúngthảmthươngquá.Nhưngmà,áà,nhìnhaitừnàynày!Coibộchúnghạnhphúcquáha,cónhiềukhoảngtrốnggiữachúngmà.”

Vớiđứatrẻviếtthưkhôngngayhàngthẳnglối,tôibảo,“Chữcnàytrôibồngbềnhtrênkhông,nhưngchữckiangồiđúnghàngrồi...Ố,cònchữnlại thọc hết cả chân xuống đất, làm vôi vữa rớt lộp độp xuống nhà hàngxóm.”

Đểđộngviêntấtcảhọcsinhtronggiờtậpviết,tôibảorằngchúngđanglàmgiámkhảocho“Cuộcthivởsạchchữđẹp”,vànhiệmvụcủachúnglàkhoanhtrònnhữngchữviếtđẹpnhấttrongtậpcủamìnhđểnhững chữ đó gánh được chiến thắng. Em nào cảm thấy mình cónhữnghaitừđẹpbằngnhau,thìtrườnghợpđóhãytuyênbốcảhaitừ“đồngthắnggiải”.

✳ ✳ ✳

Mộtgiáoviênlớpnămkểlạiviệccôđãdùnglờikhenmôtảkhihọcsinhcóhànhvichưatốtnhưthếnào.

Cả lớp đang rơi vào tình trạng “Emkhôngmuốn, em sẽ khônglàmđâu.”Bởilẽ,cảtuầnnaybọntrẻvẫnphảiđếntrườngtrongkhithờitiếtrấtxấu.Khithầytròchúngtôicùngtrởvềlớpsaugiờrachơiởmộtphòngkhác,bọntrẻvẫntiếptụcchơiđùavàchạynhốnnháocảlên.Bìnhthường,đâykhôngphảilúclờikhenxuấthiệntrongóctôi,nhưng tôinhìnkhắp lớpvà thấyhaichúbéđãngồixuống,chờđợitrongimlặng.

Tôiquaylạivàviếttênhaiemđólênbảng,ngaybêndướiđềmục“Giờtậpvẽ”.Xongxuôi,tôinóivớihaihọcsinh“gươngmẫu”ấy,“Haiemngừngchơingay lập tứckhichuôngrenggiờđãngồi tạichỗđểchuẩnbịvàohọc.Côcảmthấyrấtvui.”Nhữngđứatrẻkhácnhìntôi,rồinhìnhaicáitêntrênbảng.Thêmvàiđứanhanhchóngbỏgiởtròchơivàhốihả trởvề chỗngồi.Tôi vừaghi thêmnhữngcái tên lênbảng,vừanói“Cảmơn!”Lạithêmbaemnữangồixuống.

Thậttuyệtvời.Tôikhôngcầnphảilớntiếngquáttháohayra“tốihậuthư”.Bọntrẻtựthấychúngcầnphảilàmgìvàđãlàmngay.Đứanàochậmchânthìbịnhữngđứakhácthìthàonhắc.Vàcuốicùng,cảlớpđềuyênvịđâuvàođấy.

✳ ✳ ✳

Chuyệnkểcuốicùnglàcủamộtgiáoviênthểdụctạimộttrườngtrunghọcởthànhphố.Thầyđãtìmcáchphảnhồitíchcựcvớimộthọcsinhngổngáomàkhônghạthấpdanhdựemấytrướcđámbạncùngtranglứa.

CarlosHernandezkhôngthíchđượckhentrướcđámđông.Nótựchomìnhlàđứangangtàng,chẳngmàngđếnchuyệntrườnghọchaygiáoviênnghĩgì.Nóđượcbọnkhácngưỡngmộvìtháiđộtháchthức,bấtcầnđó.LầnduynhấtCarlosmỉmcườilàkhinóbịkhiểntráchvìhànhvicưxửkhônghay.Nụcườilúcđócủanóhàmývớibọnbạnrằng,“Đãbảotaosẽchobọnhọthấymàlị.”

Mộtlầntronggiờthểdục,Albert,mộthọcsinhvốnrấttrầmtínhđangchậtvậtthựchànhmônbóngrổ.TụicontraiđứathìchếnhạoAlbert“thảybóngnhưcongái”,mấyđứakhác lạiồ lêncười.Carlosnhìncảbọnvàlắcđầu.

Greg,đứacầmđầubọnnghịchphá,hỏiCarlos,“Sao?Màythíchnóhả?”

Carlosnheomắtvàchỉbuôngmỗimộttừ,“Im.”

Cảđámliềnimbặt.Khôngđứanàodámhóhéthêmlờinàonữa.Từlúcđótrởđi,chúngchỉchămchămthảybóngvàorổ.

Đếnlúccảlớpvàophòngthayđồ,tôigằngiọnggọivớiquasân:“Hernandez,thầymuốngặpem.”Vàiđứacontraidừnglạingaycửaphòng thayđồ, chờxemchuyệngì sẽxảy ra.Tôiquay lưngvềphíachúng và nhìn Carlos qua tấm bìa hồ sơ củamình. Với vẻ nghiêmnghịvàhạthấpgiọng,tôinóivớiCarlos,“Hernandez,khinãythầyđã

thấyembênhvựcchobạnAlbert.Đólàcáchcưxửcủangườimạnhbênhvựcbấtcứaiđangbịnhữngkẻkhácgiễucợt.Emlàmrấtđúng.”

Carlosquayđi,thongthảbướcvềphíaphòngthayđồ.NhữngđứađangchờởđónhìnvàomắtCarlosvàđoánđượcđiềugìđãxảyra.Carlosđangmỉmcười.

6.LÀMSAOĐỂGIẢIPHÓNGTRẺKHỎIMỘTVAITRÒNÀO

ĐÓ

Khôngtinnổivàomắtmình,tôicứđọcđiđọclạimãiláthưmàphònggiám thị vừagửiđến.Những câu chữ trongđó cứnhưđangbắnthẳngvàotôi,“Rấttiếcphảithôngbáochocôbiết...haohụtngânsách... cắt giảmnhân sự... thuyên chuyểnqua trườngmới... trườngtiểuhọcHemlock.”

Suốtmấytuầnđầutiêncủamùahènămấy,tôiđãphảicốhếtsứcgạt láthưđórakhỏitâmtrímình.NhưngkhithángChínngàymộttới gần thìmối lo lắng về cái cảnh phải làm lại từ đầuởmột ngôitrườngmới cứ ồ ạt vây lấy tôi. Tôi cố bình tâm tĩnh trí. Rốt cuộctrường học vẫn là trường học, và trẻ em ở đâu chẳng là trẻ em.TrườngtiểuhọcHemlockthìcógìkhácchứ?Vớicả,tôicũngcóhainămkinhnghiệmgiảngdạyrồicòngì.

Vàongàyhọpđầunăm,tôimớibiếtmìnhkhôngphảilàgiáoviênduynhất trongquậnbị chuyển tới trườngHemlock.Thầyhiệuphóhọp riêng với tất cả những người mới đến, thông báo vắn tắt vềnhững chính sách và tìnhhìnhkỷ luậtở trườngnày.Thầyđặcbiệtnhấnmạnh“nhữnghọcsinhhư”vàcách“trị”chúng.Cuốibuổihọp,thầythôngbáomỗigiáoviênmớisẽđượcmộtgiáoviênđànanhđànchịlàmcốvấn-ngườinàysẽhướngdẫnchúngtôinhữngcáchthức“đúngđắn”để“dầnthíchnghi”vớitrườngHemlock.Tôirấtmừngvìsẽcónguyênngàyhômsauđểchuẩnbịlàmquenvớitrườnglớpmới.

Nhưng tôi chẳng thể lắngnghe thêmmột lời giảng giải nàonữa vềnhữngưuđiểmcủacáchìnhthứckỷluậthọcsinhnhưcấmtúchayđìnhchỉhọctập.

Sánghômsau,tôitớitrườngthậtsớm,hămhởbắtđầumọiviệc.Trênbàngiáoviênlàbảndanhsáchlớpgồmhaimươitámhọcsinh.Tôinghiên cứubảndanh sáchvànhận thấy lớpmìnhdạy cómườitámemnamvàmườiemnữ.

Mộtphụnữtóchoarâmbướcvàolớp,tựgiớithiệulàbàDetner,giáoviêncốvấncủatôi.Ràbàntaykhắpbảndanhsáchlớp,bàbảo,“Tôiđãdạyở trườngHemlocknàyhaimươibảynămrồi,và tôicóthể cho côbiết rành rẽ vềđámhọc sinhnày.Tôi khôngnhữngbiếtchúng,màcònbiếtcảanhchịemcủachúng...cóđứatôicòndạycảchamẹchúngnữađấy.”

“Trườngnàyhọcsinhnamnhiềuhơnnữphảikhôngạ?”tôihỏivàlễphéptraodanhsáchchobàDetner.

Bàmỉmcườilơđễnh,“Khônghẳn.Côlàgiáoviênmớithìphảicốmàkiếmchođược‘họcsinhngoan’-nóivậycũngkhôngngoađâu.”

Tôibảovớibà,tôiđidạynămnaylànămthứbarồi,nhưngbàcắtxoẹt lời tôi, “Ôi,khổ thâncô rồi, tôi thấy lớpcôcóMaryAnnRyanđâynày.Conbénàylàđứacựcđãngtrí,hayquênkinhkhủng-đừngcó trôngmong gì ở nó, nó chả có khảnăng lắngnghe bất kể cái gìđâu.”Lắcđầuđầyáingại,bà tặc lưỡinói tiếp, “LạicòncócảAngieMilanonữachứ!Nólàmộtđứalươnlẹo,chảđángtinlấymộtphút,chỉtoànnóidốivớikêuoanthôi...Ối,đừngnóilàhọxếpJoeySimonvàolớpcôđấy!Nólàchúachậmhiểu,phảimấtbanămmớibắtnóchúýnghegiảngđược.Nóchảbiếtgìngoàichuyệnlàmtròhềđâu.”

Tôilắngnghe,sợchếtđiếngđiđược,trongkhibàDetnervẫntiếptụcđàoxớitờdanhsách.“Trờiạ,lạicòncảHenryButtnữachứ?Nólàđứacựckỳnhútnhát,cáigìcũngsợ,khôngbaogiờdámmởmiệngranói,nhưngnókhônggâyphiềntoáichocôđâu...CảJimmyPottscũngkhônghềgì,trừnhữnglúcnólườibiếng,lềmề...Ố,nhưngmàcócảRoySchultzđâynày!Nósinhrađểbùchohaiđứakia.Roytuysángdạnhưnghọckém...mộtđứachuyênbắtnạtbạnbè.Nórấtdễbịkíchđộng,khókiểmsoát.Cứchờtớikhinghenóthuậnmiệngchửibậythìbiết.Tôikhôngthểtinlàhọlạixếpnóvàolớpcủamộtngườitrônghiềnlànhnhưcô.Nhưngkhôngsao,còncảtươnglaiphíatrướcnữamà. Vớimột lớp như thế này, người ta chỉ còn cách hy vọngthôi.”

BàDetnerđirađếncửacònngoáicổlạinói,“Cóhàngnúilàhàngnúiviệcphảilàmđấy.Nếutôixongsớm,chúngtasẽnóichuyệntiếp.Cònnếukhôngcógìkhác,đểdịpnàođótrongnămnay,chúngtasẽăntrưavớinhau.”

Tôigậtđầunhãnhặn,nhưngngaykhibàvừarakhỏicửa,đầutôibắtđầubưngbưng.TôisẽcómộtnămhọckiểugìđâyhảTrời?Bàấycónóiđúngvềbọntrẻkhông?Bàấynóicứnhưthểtínhcáchvàcátínhcủachúnglàbấtdibấtdịch,khôngthểsửađổi,nhưtạcvàođárồiấy.Khôngthểtinnổi.ChẳnglẽbàDetnerchưatừngđọcmộtbàinghiên cứu nào chứngminh rằng cómối liên quanmật thiết giữaniềmmongmỏicủagiáoviênvàhànhvicủahọcsinhsao?Lẽnàobàkhôngbiếttrẻemcókhảnăngthayđổi,vàgiáoviêncóthểlàmộttácnhânmạnhmẽlàmthayđổichúngsao?

Một làn sóng nghi ngờ ập vào tôi.Hay là tôi ngây thơ quá? Lýtưởngmùquángchăng?Bấtgiác, tôinhớ lạibộphimmìnhđãxemnhiềunămtrước,hồi cònhọcở trườngsưphạm.Trongphim,một

giáoviên tiểuhọcnghiêmnghịbảovớicả lớprằngnghiêncứumớiđâyđãchứngminh:trẻmắtnâuthôngminhvàgiỏihơntrẻmắtxanhdatrời.Vàthếlàsuốtcảngàyhômđó,bọntrẻcứbịámảnhmãivềcáimẩukếtluậnmàcôgiáođãnêura.Nhữngđứamắtnâukhoáichívớitinmới,tiếpthubàinhanhhơnngàythường.Cònlũtrẻmắtxanhdatrời-dùlàđứathôngminhnhất-bỗngnhiêncũngrunrẩyvàhậmhựcđếnnỗikhônglàmbàiđược.Ngàyhômsau,giáoviên,cũngvẫnvẻmặt nghiêm trang ấy, bảo rằng hômquamình nói nhầm. Trongthựctế,trẻmắtxanhdatrờigiỏihơn,trẻmắtnâudởhơnvàcókếtquảhọctậpkémhơn.Mộtlầnnữa,niềmmongđợicủagiáoviênlạiquyếtđịnhhànhvicủabọntrẻ.Giờđếnlượtbọntrẻmắtxanhdatrờiđắcthắngvànổitrộihơn,trongkhibọntrẻmắtnâubỗngthụđộngdoxấuhổvànghingờbảnthân.

Tôi thấy phương pháp dạy học của cô giáo nọ cực kỳ phản sưphạm,thếnhưng,kếtquảtừphươngphápđólàkhôngthểnàochốicãi.Đólàchứngcứrànhrànhchothấyquyềnlựccủagiáoviêncóảnhhưởngđếnviệcbọntrẻsẽnhậnthứcbảnthânchúngnhưthếnào-tốthơnhoặcxấuđi.Câuchuyệnấyđã insâuvàotâmtrí tôi.Tôisẽkhôngrơivàocáibẫychấpnhận“sựamhiểuvềbọntrẻ”củabàgiáoDetner. Tất cả học sinh lớp tôi, chắc chắn, đều có “màumắt thíchhợp”.

Nhưngtôisẽphảilàmgìđểhoànthànhnhiệmvụsắptới?Chiềuhômđótronglúcdẫnchóđidạo,tôicứnghĩmãivềNicole,mộthọcsinh thôngminh,đầynghị lựcmà tôiđãdạyhồinămngoái.Trướcđấy,tôiđãtậnmắtchứngkiếnnhữnggiáoviênkhác,dùkhônghềcóácýnhưngđãdầndần,từngchútmột,quàngvàoconbémộtvaitròthếnào.

Tôi đã nghe giáo viên tiếng Pháp quát, “Nicole, em làmơn nói

nhỏthôi.Tôibiếtemcócâutrảlời,nhưngphảiđểchocácbạnkháccócơhộinóichứ.”

Tôiđãnghegiáoviêndạynhạcmắng,“Nicole,cáigìemcũngphảibìnhluậnmớiđượchả?Tôikhôngquantâmemnghĩchúngtanênhátbàinào.Emcứviệcgiữýkiếnđòithayđổichoriêngemđi.”

Rồi tôi đã nghemình la, “Nicole, em cứ nói chuyện, làm phiềnđếnmọingườihoài.Emkhôngthấycácbạnvẫnđanglàmbàikiểmtrahaysao?”Nicoleđỏmặt,ngượngnghịuvàngậmmiệnglại,nhưngvàiphútsau, tôi lại thấyconbécựaquậyquaykhỏichỗngồivàbắtđầutíaliavớimộtbạnnữởbànsau.Tôinổigiận,bướctới,nắmvaiNicole,quaymặtnólại,vàralệnh,“Nicole.Thôingayđi!Lúcnàoemcũngnhưcáimáynóichuyệnkhôngbiếtmệtthếhả?”

Bằngcáchnhắcđinhắclạinhữnglỗisaicủaconbé,tấtcảchúngtôicứchắcmẩmlàNicolesẽ lắngnghevàsửađổi.CóthểNicoleđãlắngnghe,nhưngsửađổithìkhông.Màcóvẻnhưcàngngàynócàngít tự chủhơn.Cứnhư thểnómuốngửiđến tất cả chúng tôi thôngđiệp,“Nếuđólàcáchcôthầynhìnnhậnem,thìemsẽnhưthếđấy.”Có lẽ chúng tôi, những giáo viên củaNicole, chính là nhữngngườiphải chịu trách nhiệm về việc gia cố vững chắc cho vai trò “kẻ nóichuyệnkhôngngơi”củaconbé.

Nhưngkhitrởvềnhà,tôi lạingẫmnghĩvềphảnứngcủaNicoletrướcnhữnglờinhậnxétcủacácgiáoviêntừmộtquanđiểmkhác-ítthôngcảmhơn.TạisaolạiđặttoànbộgánhnặngphảithayđổihànhvicủaNicolelênvaicácgiáoviên?TráchnhiệmcủaNicolenằmởđâutrongtấtcảchuyệnnày?Tạisaonókhôngthểtiếpthusựbấtbìnhcủachúngtôivàcốgắngcảithiệnmìnhchútxíu?

Bỗngnhiênchuôngđiệnthoạireng.Đóchínhlàgiọngnóiấmáp,

vỗvề củaJane. “Bọnchịởđâynhớem lắm.Mọiviệcởđó thếnàorồi?”

Khôngchầnchờ, tôi liềnkể cho chịnghe thậtnhanhvềbàgiáoDetner,nhữngnhậnxétcủabàvềbọntrẻ,kýứccủatôivềNicole,vànhữngýnghĩphẫnnộmớinảysinhvềsựươngbướngcủacôbé.

“Ấy đừng!” Jane thốt lên. “Chị bảo đảm là Nicole không coithườngemđâu.Cólẽtạinócảmthấybấtlựctrongviệckhắchọalạibứcchândungvềchínhnómàtấtcảcácgiáoviênđãtrưngrachonóthấy.Emnghĩđúngkhông?Khicònnhỏ,cứhễnghemọingườinóicùngmộtđiềuvềmình,lặpđilặplại,thìtabắtđầutinđiềuđólàsựthậtđúngkhôngem?.”

“Tạisaochịlạichắcchắnnhưvậy?”tôihỏi.Mộtkhoảngdừngkhálâu.“Jane,”tôihốithúc,“Nóichoembiếtđi.”

“À...chịđangnghĩlạihồimìnhmườihaituổi,haydaođộng,vàsựviệcđãxảyravớichịtrongnămđầutiênxanhàđitrạihè.”

“Chịđãgặprắcrốià?”

“Không, thật ramùahèđầu tiêncủachị tuyệtvời lắm.Bạnngủchunggiườngtầngrất thíchchị,giáoviênphụtráchthíchchị, thậmchícảbọncontraicũngthíchchị.Chịđãhọcbơi,họcchèoxuồng,vàđoạtphần thưởng thi sứcbền.Chị trởvềnhàvớiniềm tự tinchưabaogiờcảmthấytrướcđó.Mộtmùahètuyệtvờinhấttrongđờichị.”

“Vậy là, tất cả những dấu hiệu phản hồi tích cựcmà chị nhậnđượcđãvunđắpchochịmộtnhậnthứchoàntoànmớivềbảnthânmình?”

“Đúngthế.Giờđểchịnóichoemnghenhữngdấuhiệuphảnhồitiêucựccóthểgâyrahậuquảgìnhé,”Janetiếp.“Mùahènămsauchịtrở lại đúng cái trại hè đó, nhưngmọi thứ đã thay đổi.Người phụtráchmới,bạnngủchunggiườngtầngcũngmới-mộtlũnhócđiênkhùng,quầnáoquáidị,cứmộtmựcbảochịlà‘kẻkhờkhạo’,một‘conhayquấyrầy’.Chịcốkếtbạnvớichúng,nhưngbọncongáithìquâythànhvòngtrònthậtkhítvàđẩychịrangoài.Bọncontraithìchỉđểýđếnlũkiathôi.Ngaycảngườiphụtráchnhómcũngkhôngthíchchịngaytừlầnđầutiêncôtathấychịphátquảbónglên,thậmchícòngọichịlà‘đồdởhơi’.Lúctrạihèkếtthúccũnglàlúcchịbuôngxuôitấtcả.Trongtrậnchungkếtbóngchày,cácđội trưởngchọnngườichođộimình,vàchịchẳngđượcbênnàochọncả.Chịngồixuốngbăngghếxemmộtlúc,sauđótrởvềphòngngủvớinhữngcáigiườngtầngtrốngtrơn.Chảcógìđể làm,chịquyếtđịnhđigiặtvớ.Chịvẫnnhớhoàicáilúcchịnhìndòngnướcxàphòngbẩnđụcxoáyxuốngcống,cảmthấynhưmìnhcũngđangtrôixuốngcáicốngđó.Chẳngaimuốnchơivớichị.Chẳngaiquantâmxemchịsốnghaychết.Vàchịchẳnglàmđượcgìđểthayđổitìnhtrạngđó.”

Tôinínlặng,tuycảmthôngvớichịnhưngchẳngbiếtphảinóisao.Cuốicùng tôihỏi, “Janeà, chị cóphảiđangcốchứngminhchoemthấy:hầunhư takhông thểvượtquađượcchuyệnxemngườikhácnhìnnhậnmìnhthếnào,đúngkhông?”

“Có lẽ cũng có vàiđứa trẻđủmạnhmẽđể tin vàoưuđiểmcủamình,vàtiếptụctinvàobảnthân.Nhưngchịthìkhông.”

RồiJaneđổiđềtài,nhưngkhicuộctròchuyệnquađiệnthoạikếtthúc,tôivẫnkhôngthôinghĩvềkỳnghỉhèđãquacủachị.Thậtkhómàtinrằng,Jane-mộtngườimạnhmẽvàtựtinđếnthế-lạitừnglàmộtđứatrẻdễdaođộng,dễbịtổnthươngvìcáchngườikhácnhìn

nhậnvềmình.RồitôichợtnghĩtớimấyđứahọctròtrongbảndanhsáchlớpmàbàDetnerđãxếpngayngắnvàohộctủ,vàtựnhủchúngcũngdễtổnthươngbiếtnhườngnào.

ThếrồiđếnngàythứHai,khigặpcácemhọcsinhlớpNămcủamình,tôithởphàonhẹnhõmvàngạcnhiênvôcùng.Khôngđứanàotỏ ra quá tệ.Về cơbản, các emgiốngnhưbất kỳ đứa trẻ conbìnhthườngnàokhác.Nhưngcàngvềcuốituần,đãhơnmộtlầntôinhậnra rằng có chút sự thật trong lời mô tả tính cách bọn trẻ của bàDetner. Tôi cố đẩynhững ýnghĩ xấuquamột bên, và cươngquyếtkhôngngừngtìmkiếmnhữngđiểmtốtnhấtởhọcsinhcủamình.

Đếncuốituầnthứhai, tôinhậnrarằng,nếumìnhchỉcóýđịnhtốt thôi thì vẫn chưa đủ. Ví dụ, khiMary Ann Ryan lại quênmangthướckẻ,tôibiếtđãquáđủđểgọinólàđứa“đãngtrí”,nhưngdùtôicókiềmgiữđượccái lưỡithìvẫnkhôngthểkhốngchếnỗisuynghĩcủamình.Không lúcnào tôi thôinghĩ rằngMaryAnn làđứa “đãngtrí”vànghemìnhcằnnhằn,“MaryAnn,emcónhớmangtiềnăntrưahômnaykhông?...Chiềunaynhớđừngđểquênáolạnhnữađấy...Vànhớcấtvởbàitậpcủaemvàocặpngayđểkhôngđánhmấtlầnnữa.”

Thựctế, tôikhôngbaogiờlarầyMaryAnnlà“đãngtrí”,màtôichỉđịnhhìnhvềnó trongmắtmình.Vớinhữngđứakhác, tôi cũnglàmtươngtựnhưthế.TôikhôngbaogiờgọiJoeySimonlà“đồđiếc”,nhưngtôibảonóvớicáigiọngrít,quahàmrăngnghiếnchặt,“Joey,cốchúýlầnnàyđi,đượckhông?”TôikhôngbaogiờgọiJimmyPottslà “kẻ lềmề”,mà thúcgiụcnó, “Jimmy,nhớ lầnnàyđừng làngườicuốicùngrakhỏiphòngnhé.”TôikhôngbaogiờbảoRoySchultzlàđứaănnóithôtục,nhưngánhmắttôiphóngvàonóđãthểhiệnthôngđiệpấyrấtrõràng.

Tôinhậnthấymìnhcầncómộtkếhoạchhẳnhoi.Cuốituầnđó,tôingồivàobànvà liệtkê tất cảđặcđiểmtínhcáchcủanhữnghọcsinhkhiếntôimấtănmấtngủnhất.RồitôithamkhảoquyểnHowToTalkSoKidsWillListen... -ởchương làmcáchnàođểgiảiphóng trẻkhỏivaitròmànóđangđóng-sauđótôiviếtmộtbảntómtắt,thaythếtừconcáibằngtừhọcsinh.

Giảiphónghọcsinhkhỏivaitròmàchúng

đangđóng

•Tìmcơhộichỉchohọcsinhthấymộtbứctranhmớivềbảnthânchúng.

•Đặthọcsinhvàonhữngtìnhhuốngmàchúngcóthểnhìnthấymìnhkhácđi.

• Cố ý cho học sinh nghe thấy bạn đang nói gì đó tích cực vềchúng.

•Lậpnhữngkhuônmẫuhànhvimàbạnmuốnthấyởchúng.

• Nhắc cho học sinh nhớ về những thành tích chúng từng đạtđược.

•Bàytỏnhữngcảmxúc,hoặcniềmmongmỏicủabạn.

Sauđây,bằnghìnhminhhọa,làmộtvàivídụtôiđãnghĩratrongkhitưởngtượngmìnhsẽápdụngtấtcảnhữngbướcthựchiệntrênvớicácemhọcsinhlớpmình:

Tôithậtsựvuimừngkhimìnhđãnghĩđượcnhữnglờinóixóabỏ

thànhkiếnđốivớicácemhọcsinh,bởivìkhilàmnhưvậylàtôibắtđầu nghĩ khác về chúng. Và dần dần, khi chỉ cho các em thấy bứctranhtíchcựchơnvềbảnthânchúng, tôicũngđượcchứngkiếnsựthayđổidiễnrangaytrướcmắtmình:

MaryAnnRyanđãnhớmangtheogiấyxinphépđidãngoạichữkýcủaphụhuynh.

AngieMilanothúnhậnđã“mượn”thướckẻcủaMaryAnnRyan.

HenryBurtgiơtayxungphongtrảlời!

JoeySimonnghiêmtúcđónggópýkiếntronggiờthảoluậncủalớp.

CònJimmyPottsđihọcđúnggiờbangàyliền.

RoySchultzcảtuầnlễkhônggâychuyệnđánhnhau.Vàtấtcảmọingườiđềurấtngạcnhiên,vìtrongcơntứcgiận,nóđãnệnnắmđấmxuốngbànvàhét“Khỉthật!”

Tôirấtvuimừngtrướcnhữngthayđổiấy,vàtôiphảichiasẻvớiaiđómớiđược.TôigọichoJane,hồhởibáochochịhay,“Mỗingàyemmỗithấybọntrẻdầnxóabỏđượcnhữnghìnhảnhkhôngtốtcủachúng và thăm dò khám phá những ngóc ngách mới mẻ về chínhmình.”

Janemừngrỡ,“Chúcmừngemnhé.Cònem,emcũngchúcmừngchịđi.”

“Vềchuyệngìhảchị?”

“Saucuộcnóichuyệnvớiemlầntrước,chịnhậnthứcđượcrằng

mìnhđãápđặtnhữngvaitròvàocácconthếnào.”

Tôingơngác,“Chịnóigìthế?Vaitrònào?Conai?”

“Con chị -Diane vàEmily.Haiđứa suýt soát tuổinhau, vàhayganhđuađếnnỗichịmuốntừngđứaphảicảmthấymìnhđặcbiệtrasao.Vìvậy,chịbảoDianelàhọasĩcủagiađình,cònEmilylàvănsĩcủanhàmình.Với thằngútJason, chị gọibừanó lànhạc sĩ của cảnhà.”

“Vậycógìsaiđâu?”tôingạcnhiên.“Đóđềulànhữngvaitròtíchcựcmà.”

“Đấychỉlàmộtmặtthôi,”Janenói.“Dùlàtíchcựchaytiêucựcthìcũngvẫnlàvaitrò.Bọntrẻbịkẹtcứngtrongnhữngvaitròđóvàbỗngtrởnênsợthửnhữngvaitròkhác.Tạisaokhôngthửlàmgiốngnhưchịhayanhemcủamìnhchứ?”

“Haythửliềulàmtốthơn,đểkhiếnanhchịemghétmìnhvìđiềuđó,”tôinói.

“Chínhxác.Chịmuốnembiếtrằng,Lizà,chínhquyếtđịnhtốngkhứnhữngvaitròrakhỏilớpcủaemđãgợichochịýnghĩthửlàmgiốngnhưvậyởnhàmình.”

Trong hai trang tiếp theo đây bạn sẽ thấy, qua hìnhminh họa,JaneđãghilạicuộcchuyệntròvớiDiane,cùngnhữngcốgắngcủachịnhằmgiảiphóngcôcongáikhỏivaitròmàchínhchịđãgánchonó.

Saukhigácmáy,tôicứsuynghĩmãivềhaitìnhhuốngmàJanevừakể.Tôiphảithừanhậnrằng,giảsửnếuđanglolắngvìchưabiếtphảiviếtmộtbàiluậnthếnào,lạicònbịámảnhchịmìnhmới“lànhà

văncủagiađình”,tôisẽchẳngthấyđượcanủitẹonàomộtkhimẹcứkhăngkhăngbảotôilàmộthọasĩđạitài.Khôngnhữngnảnchíđếnnỗichẳngviếtđượcgì,màtôicònnghĩ,“Nếu‘tàivẽ’ làmnêngiátrịcủamìnhtronggiađình,vậyđiềugìsẽxảyranếumìnhkhôngvẽgiỏinữa?Hoặc nếu ngày nào đó, chịmình đem về nhàmột bức tranhtuyệtđẹpthìsao?”

Nhưnggiả sử tôiđặtmìnhvào tìnhhuống thứhai -mẹchỉ tậptrungvàotôivàchỉranănglựcđộcđáocủariêngtôi-ắthẳntôisẽcảmthấyrấtkhác.Tôisẽnghĩ,“Biếtđâumìnhcũngcókhảnăngviếtbàivănnày.Đểmìnhthửnghĩvàiývềsựcôngbằngxemsao.”Chodùchị tôi là nhà văn giỏi hay nhà văn dở thì điều đó cũng chẳng ảnhhưởnggìđếntôi.Chịấymuốntrởthànhkiểunhàvănnàolàtùychịấy.Còntôicứmặcsứcđượclàchínhmình.

Cũng còn rấtnhiềuđiều cầnphải suynghĩ,nhưng tôi cảm thấymọithứsángtỏhơnbaogiờhết.RằngvaitrògiáoviêncủatôivàvaitròngườimẹcủaJanekhôngchophépchúngtôiđượcthừanhậnbấtcứmộtvaitrònàohết.Sẽkhôngcònkiểuđánhgiátínhcáchhọcsinhmộtcáchápđặtnữa.Mỗiđứa trẻ cầnđượcnhìnnhận làmột cá thểđatính cách - có lúc nhút nhát và hướng nội, có lúc ồn ào và hướngngoại;khi lạichậmchạp lờđờ,khi lạixôngxáoquyết tâm;cũngcókhiươngngạnhvàbấthợptác,nhưngcólúclạingoanngoãn,dễbảo.Tuynhiên, bọn trẻ không bao giờnhư thếmãi, vì chúng luônpháttriển,luôncókhảnăngthayđổivàlớnlên.

Hãy thôi ápđặt những khảnăng trừu tượng chohọc sinh - đừng ấnđịnhchúngphảilànhữngđứatrẻ“xuấtsắc”,“trêntrungbình”,“dướitrung bình”, “tầm thường”, hay “chậm hiểu”.Mỗi đứa trẻ cần đượcnhìnnhậnlà“ngườihọc”;chúngcầnđượccổvũđểtậnhưởngniềmvuikhámphákiếnthức,vàcầnđượchàilòngvềsựtiếnbộcủamình-

dùlàchậmhaynhanh.

Hãythôingayviệcphânbiệtnhữngđứatrẻcótàinăngnghệthuậthaytoánhọchiếmhoi,vàđừnglúcnàocũngđổlênđầuchúnghàngtásựquantâmchúý,nhấtlàkhiđiềuđólạibịđemrasosánhvớianhchịem,hoặcbạncùng lớpkémtàihơnchúng.Đồngýrằngnhữngđứatrẻcónăngkhiếucầnđượcpháthiệnvàbồidưỡng,nhưng tấtcảtrẻem đều cần được như vậy. Đứa trẻ nào cũng muốn được khích lệhưởngthúvuithểthao,háthò,nhảymúa,diễnkịch,vẽvờimàkhôngcầnlolắngmìnhphảilàngôisaođiềnkinh,thầnđồngâmnhạc,nghệsĩcủalớp,hayhọasĩcủagiađình.

Hãythôicầmtùnhữngniềmhyvọng,ướcmơ,haykhảnăngcủatrẻbằngcáchkhóa chặt chúngvàonhữngnhãnmácdanhhiệunàynọ.Trongsốngườilớnchúngta,aimàbiếtđượcmìnhcóthểđãtrởthànhngườinàođókhácvớimìnhbâygiờ,nếutrướckiatừngcómộtngườitinta-mộtniềmtinđủđểgiúptakhámphánhữngphầnchưađượckhaiphátrongbảnthânmình.

GHINHỚ

GIẢIPHÓNGTRẺKHỎIMỘTVAITRÒBỊÁPĐẶT

ởnhàvàởtrường

Ngườilớn:Nicole,miệngemlàcáimáynóihaysaothế?Emgiànhhếtphầncủacácbạnrồi,chẳngchoainóichenvàođượcmộtcâu.

Thayvìdánchotrẻmộtcáimác,bạncóthể:

1. Tìm cơhội chỉ cho trẻ thấymột bức tranhmới về bản thânchúng.

“Như thếmới ngoan chứ! Tuy còn nhiều điềumuốn nói thêm,nhưngemđãnhậnrarằngcácbạnkháccũngcầnbàytỏýkiếncủamình.”

2.Đặttrẻvàonhữngtìnhhuốngmàchúngcóthểnhìnthấymìnhkhácđi.

“Nicole,cômuốnemchủtrìcuộchọplớp(hoặcgiađình)vàbảođảmmọingườiđềuđượcphátbiểuýkiến.”

3.Cốýchotrẻnghethấybạnnóigìđótíchcựcvềchúng.

“Nicolecónhiềuýkiếnhayđếnnỗichỉmuốnnóirangaylậptức,thếmàtôiđãthấyemấykiềmchếđượcđấy.”

4.Lậprakiểumẫuhànhvimàbạnmuốnthấyởchúng.

“Ối,xinlỗi.Côkhôngcóýngắtlờiem.Emcứnóichoxongđi.Côsẽchờ.”

5.Nhắcchotrẻnhớnhữngthànhtíchchúngtừngđạtđược.

“Cônhớhômlớpchúngtathảoluậnvềchuyệnaibịphạtsẽphảinộptiềnvàoquỹ lớp,emđã im lặng lắngnghe.Vàđếnkhiemcóýkiếnthìnhiềubạnkhácliềnngồingayngắnlạiđểngheemnói.”

6.Bàytỏnhữngcảmxúchoặcniềmmongmỏicủabạn.

“Nicole,khinhữngbạnkhácđangchờtớilượtmình,cômuốnemnóinhữngnhậnxétcủamìnhngắngọnthôi.”

NHỮNGTHẮCMẮC,CHUYỆNKỂCỦAPHỤHUYNHVÀGIÁOVIÊN

?Nhữngthắcmắccủaphụhuynh

1. Khi chúng tôi khuyến khích bọn trẻ không nên đóng khuôntrongmộtvaitrònàođó-kiểunhư“ôngchủlớn”,“nhàphêbình”,“Quý ông Quyết đoán” hay “Quý cô Nhạy cảm” - thì có khi nàonhữngmặt tốt của vai trò ấy sẽmất đi cùng với nhữngmặt xấukhông?

Bất cứ khi nào chúng tamuốn giúp trẻ thửmột cách hành xửkhác,chúngtađềucầnphảiđảmbảorằngmìnhsẽủnghộbấtkỳmộtđiểmtíchcựcnàocủavaitròmànóđangđóng.Vớivaitrò“Ôngchủlớn”,trẻcầnđượcnhìnnhậnđúngmựcnhữngphẩmchấtlãnhđạo.“Nhàphêbình”cầnđượctándươngởkhảnăngquansát.“QuýôngQuyếtđoán”cầnđượctôntrọngởtínhquyếtđoánvàkiênđịnh.“QuýcôNhạycảm”cầnđượcđềcaovớitráitimbiếtquantâmngườikhác.

2.Tôiđangcốgiúpcontraithayđổivaitròcủanóđểtrởthànhmộtđứatrẻđáng tincậyhơn.Tôi tựhỏi, làmnhưvậycóphải tôiđangbắtnóphảithoátrakhỏivaitrònàyrồilạiđặtnóvàomộtvaitròkháckhông?Tiếnsĩnghĩsao?

Điềuquantrọnglàtakhôngnênquàngvàotrẻbấtkỳvaitrònào.Trẻthườngcócảmgiácbịđedọakhichúngnghengườilớnbảo,“Conluônđángtin,”nghechẳngkhácnào,“Mẹchẳngbaogiờtinđượccon.”Thayvàođó,hãychỉchocontraibạnthấythờiđiểmmànóđãcưxửmộtcáchđángtin,“Mẹnhớcólầnconđãnóiconsẽtìmxemquyểnsáchmàconđánhmấtcógiábaonhiêu,vàconđãlàmnhưthế.”Điềuđóchotrẻbiếtrằng,khinóchọncáchtrởthànhngườiđángtincậythìnócóthểtrởthànhmộtngườiđángtincậy.

3.Tôivẫn thấychẳnghạigìkhinóivới lũ trẻrằng, “Con luônđángtin.”Điềuđóchẳngphảisẽtạochotrẻmộtdấumốctốtđẹpđể

chúngnoitheosao?

Bằngcáchnóivớiđứatrẻrằngnóluônluôngìgìđó,làbạnđãdồnnóvàogóckẹt.Hoặcnósẽcưxửngược lạiđểchứngminhbạnsai,hoặcsẽcốbámlấyvaitròmớimàbạnvừabuộcchặtvàonó-chodùởhoàn cảnhnào,hoặcbản thânở trong tình trạng thếnào (Vídụ,“Mắtcáchânmìnhvẫnchưakhỏi,nhưngmìnhkhôngthểđểcảđộivìmìnhmàthuađược.”)Chúngtamuốnconcáiđượctựdo,khôngbịcản trở - cókhảnăngđánhgiá tìnhhuốngnảy sinh, và tự raquyếtđịnh dựa vào sự phán đoán tốt nhất của chính chúng - chứ khôngphảibuộc chúngphải chạy theoquanđiểmcủaaiđó về việc chúngnênluônluôncưxửnhưthếnào.

4.Tiếnsĩsẽlàmgìkhithấybọntrẻnóixấunhau?TôiđangnghĩđếnviệcconbéWendycủatôithườnggọibạnSusancủanólà“đồkeokiệtvàíchkỷ”bấtcứkhinàohaiđứachơivớinhaumàSusankhôngđưachoWendymónđồnómuốn.

Đừngbaogiờđánhgiá thấpkhảnăngcủabạn, trêncươngvị làchamẹ,trongviệctácđộng,gâyảnhhưởnglênđứatrẻmàbạnđangchămsóc.Khiđứatrẻnày“dánnhãnxấu”lênmộtđứatrẻkhác,bạncóthểcanthiệpđểgiúpcảhaithấyđượcđiểmtốtnhấtởnhau.Chẳnghạnbạncóthểnói,“Wendy,saoconkhôngtỏradễthươnghơnkhiconmuốnhỏimượnđồcủaSusan?Mẹdámcá làbạnấysẽđồngýngaynếuconhỏimượnmộtcáchnhẹnhàng.”

•Chuyệnkểcủaphụhuynh

Đâylàcâuchuyệncủamộtbàmẹcóđứacon“đãngtrí”.

ConbéPollynhàtôi,làmộtđứađãngtríthuộcvàoloạibậcthầy.Cứhễđếngiờ làmbài tậpvềnhà là tôi lại thấynónếukhôngquên

mangsáchvềthìcũnglàmrơiđâumấttờgiấychépđềbài,hoặcnếucónhớmangsáchvềthìlạichẳngnhớphảilàmnhữngbàinào.Thậmchí,bànội,vốnrấtcưngchiềucháugái,cònphảinóiPollylànếucáiđầukhôngnằmtrêncổthìchắcnócũngsẽđểquênởđâuđómấtthôi.

Tôiđãcốdùngđủmọi cách -kiênnhẫn, lahét,diễn thuyếtdàidòng cho conhiểuvề tinh thần tráchnhiệm,nhưng chẳngăn thua.ChồngtôithìcứbảotôichỉlàmchomọiviệctồitệhơnvàkhiếnPollynghĩkhôngtốtvềbảnthânnó.Tuầntrước,tôinổicáuvớichồngvàbảo,“Được,thếthìanhđimàlo.”Vàanhấynhậnlờingay.

ThếrồikhiPollyhỏixin3đô-lađểđidãngoại, tôichảthèmđảđộngđếnchuyệnlầntrướcnóđã làmmấttiềnthếnào,màchỉbảo,“Conđimàhỏiba.”Chồngtôikhôngcótiềnlẻnênchoconluôntờ5đô-lavàbảo,“Bamongconsẽmang2đô-latiềnthừavềnhà.Chỉcầncontìmrachỗantoànđểgiữtiềnchotớikhiđưalạibalàđược.”VàPollyđãlàmtheo!Nócấttiềnthừavàogiàyđểtốivềtrảlạichoba.

Mộttiếngsau,Pollypháthoảngvìkhôngtìmthấyquyểntậpghibài về nhà. Chồng tôi bảo, “Polly, nghe này, bamuốn hỏi conmộtcâu.”Nóliềnđáp,“Bahỏigìạ?”

Chồngtôinói,“Conbiếtbạnnàotronglớpcũngcótậpghibàivềnhàkhông?”

Nóđáp,“Cindy!”rồilaothẳngvàonhàbếpđểgọiđiệnthoại.RồiđếnkhivàophòngPollyđểchúcconngủngon,chồngtôiđãđưalạichocon2đôlavàbảonótựmualấymộtquyểntậptonhấtmànócóthểmuađượcvớisốtiềnnày,vàhãyghigìđólênbìađểnhắcmìnhphảiluônmangtậpvềnhà.

Pollyhỏi,“Connênviếtgìhởba?”

Chồngtôibảo,“Bấtkỳcôbéxinhxắnnàođãnghĩracáchcấttiềnvàogiàyđềubiếtsẽphảiviếtcáigì.”

Conbéreolên,“A,conbiếtrồi!Consẽviết:Đừngquêntớ,BéXinh,”rồicườikhúckhích.

Tôiphảithừanhậnlàchồngtôiđãđiđúnghướng.

✳ ✳ ✳

CÒNĐÂYLÀCÂUCHUYỆNcủamộtbàmẹkếđãgiúpconchồnggỡbỏnhữngcái“nhãn”khôngtốtdomộtngườihọhàngvôtâmgánchochúng.

Mớiđây,tôikếthônvớimộtngườiđànôngđãcóhaicôcongáisinhđôikhônggiốngnhaulắm.TạibữaăntốiLễTạƠn,tôinghechúcủahaiđứabôngđùagọichúnglà“ngườiđẹp”và“bộóc”.Chodùsựthật đúng làmột đứa xinh đẹp lạ thường cònmột đứa là học sinhdanhdựcủatrường,nhưngtôivẫnvôcùnghoảnghốt.

Tôi quay qua nhìn hai đứa và lập tức cảm thấy bất ngờ trướcphảnứngcủachúng.Khôngđứanào tỏvẻngạcnhiênhết.Rõ ràngtrướcđây,chúngđãnghengườichúấynóinhưthếnhiềulầnrồi.Mộtbàdìcốgắngthayđổiđềtàinóichuyện,nhưngtôivẫnthấyrấtbứcxúckhôngthểchoquađược.Tôinóithậtto,“TôibiếtJoyvàEllengầnmộtnămnayrồi,vớitưcáchlàngườisốngchungnhàvớicáccháu,tôi có thểnói vớimọingười rằng,cảhaiđềuđược trời phú cho sựthôngminhtuyệtvời.Vàvớitôi,cảhaiđềuxinhđẹp.”

Cóthểtôikhôngđượcôngchúnọưa,nhưngtôicóthểthấyquavẻmặtcủacácbégái,rằngchúngrấtvuivìtôiđãlêntiếng.

✳ ✳ ✳

Dướiđâylàcâuchuyệncủamộtphụhuynhtìnhnguyện.

Tôiđượcphâncôngphụgiảngchomột lớpBa,một lớphọcđachủng tộc và toàn trẻ emnghèo.Chamẹ chúngphần lớn là nhữngngườilaođộngnhậpcư.Vàongàyđầutiên,giáoviênchínhkhềutôiquamộtbên,bảotôinênđểmắtđếnBillyvàJonathan,đềuchíntuổi.Côtómtắtchotôibiếtlýlịchcủachúngnhưthếnày:Billysốngtrongmột gia đình nghiện ma túy và thường xuyên bị ngược đãi. CònJonathanphảiởvớibà,vìbốnóđitù.Côấycảnhbáotôikhôngnênhivọngquánhiềuvàochúng,“Cảhaiđứađềungổngáomàlạichẳngsángdạ chútnào.Thật ra,ở trong trườngnày,” côngừng lời vàhạthấpgiọng,“ngườitagọiđámtrẻấylàđồvứtđi.”

Tôikhôngthểbỏquanhữnglờicôgiáovừanói.Đồvứtđi?Chảlẽlũtrẻnàychỉdùngmộtlầnrồibỏđisao?Chúnglàráccủanhânloạià?Đốivớitôi,đóchẳngkhácnàonhững“lờikhiêuchiến”!Thếlàtôibắttayvàogiúphaicậubé“lừngdanh”,chuyênmônlàmtheoýmình,họcbàitậpđọcđầutiên.

Cònhaiđứathìngápthẳngvàomặttôi.Billybảođêmquanóxemphim tới tận hai giờ sáng mới xong. Thằng Jonathan thì kêu đóibụng.Sauđó,tôipháthiệnraJonathankhôngđượcănsáng.

Ngày hôm sau, tôimang bánhngọt vào trường cho cả hai đứa.Chúngăn trongkhi tôiđọc truyệnchochúngnghe.Rồi tôiđưachomỗiđứamộtquyểncâuđốvàtruyệncười,yêucầuchúngchọnmộttruyệnnàođóđểđọc to lên.Jonathanchọnmột truyện tiếu lâmvềanhnôngdânvàconlợn.Khinóđọcđếnđiểmcaotrào,tôicườingặtnghẽo. Billy cũng đòi tôi cho nó đọc. Nó đọc không trôi chảy lắm,nhưnghìnhnhưcũnghiểunộidungcâuchuyện.

Ngàyhômđóđãphávỡtảngbănglạnhgiángăncáchgiữacôtròtôi.Tôitiếptụcmangđồănnhẹtớivàdạychúngtậpđọc,làmtoán.Dần dần, tôi nhận ra cô giáo đã nói sai. Cả hai đứa đều rất thôngminh.Jonathanđọchiểurấttốt,cònBillygiỏitínhnhữngconsố.Tôikhôngbaogiờbỏ lỡbất cứcơhộinàođểchohaiđứabiết rằng tôithựcsựấn tượngtrướcsự tiếnbộnhanhchóngcủachúngnhưthếnàovà vuimừngđượcgiúp chúng ra sao.Thật lòngmànói, tôi rấtmếnhaiđứatrẻnày.

Sauvàitháng,chúngđãđọcvàlàmtoántheokịpvớinhịpđộcủalớp,vàcũngtrởnênhòađồnghơn.Tôiđãchứngminhđượclàmìnhđúng.Đólàvìtôiđãđốixửmộtcáchtrântrọngvớinhữngđứatrẻbịgọilà“đồvứtđi”,xemchúngcũngquantrọngnhưmọiđứatrẻkhác.

Mộtvàituầntrướckhihọckỳkếtthúc,giađìnhBillybịđuổiđi,vàthằngbébuộcphảinghỉhọc.Ngàycuốicùng,trôngnóbuồnthiuủrũ.Tôinóisẽtìmhỏiđịachỉtrườngmớicủanó,rồiJonathanvớitôisẽviếtthưchonó.RồitôiômBillytạmbiệtvàbảosẽkhôngbaogiờquênnó.

NhữngngàysauđótôithấynhớBillykinhkhủng,ướcgìmìnhcóthêm thời gian để dạy nó. Tôi cũng bồn chồn lo lắng, không biếtnhững cảmxúc tốtđẹp củaBilly sẽ kéodài đượcbao lâu trong thếgiớimớicủanó,mộtthếgiớilạnhlùngvàđầynhữngtháiđộhắthủi.

?Nhữngbănkhoăncủagiáoviên

1.Tôiđượcphổbiếnlàngayngàyđầutiênvàolớpphảithôngbáochohọcsinhbiếtnhữngnộiquykỷluật,phảibáotrướcnhữnghậu quả nếu các em không chấp hành nội quy đó - bị ghi tên lênbảng, không được ra chơi, gọi điện thoại báo cho cha mẹ, ở lạitrườngsaugiờhọc,...vàbiệnphápcuốicùnglàđuổihọc.Tôitựhỏi

liệucáchlàmnàycóấnbọntrẻvàovaitrò“kẻgâyrối”,vàchuyểnđếnchúnglờinhắnnherằngtôimongchờchúngcưxửsaitráihaykhông?Tiếnsĩnghĩsao?

Học sinh có khuynh hướng hành động nương theo niềmmongmỏicủagiáoviên.Nếubạncoichúnglànhữngđứahưhỏng,cầnphảicảitạovàuốnnắn,thìchúngsẽsinhrachobạnvôsốviệcphảilàm.Nếubạnchọncáchlùngkiếmđiểmtíchcựccủachúngvàtừđóvunđắplên,chúngsẽchămchỉ,siêngnănggiốngnhưvậy,đểđáplạiniềmtincủabạn.

Mộtgiáoviênkểrằng,vàongàybắtđầuhọckỳmới,côtriểnkhaivàichươngtrìnhsôiđộngđãdựkiếntừtrước(chẳnghạnnhưlậprabanphátthanhcủalớp).Côthôngbáorõrằngcôcầnthôngtincũngnhưsựcộngtáccủamọingười,rồichỉmộtbảnliệtkêtrênbảngvànói,“Bâygiờ,chúngtahãythôngquavàinộiquysẽgiúpchúngtađạttớimụctiêucủamìnhnhé.Cácemchắclàđãbiếtgầnhếtrồi.”

Cônói,“Điềuđógiúpcácemhọcsinhbiết,ngaytừđầu,vềcơbảntôicoichúnglànhữngngườicótráchnhiệm,hợptác,sángtạo,cóuytínđểđónggópcholớp.”

2.Tiếnsĩ có thể làmgìnếu,bấtchấpnhữngnỗ lựccủa tiếnsĩ,họcsinhvẫncươngquyếtcưxửtheonhữngđiềumàngườitađãápđặtchochúng?

Hãykiên trì.Đừngquácoi trọngsựchốngđối củaemhọc sinhđó.Bọntrẻcứkhăngkhănghànhxửtheomộtvaitròtiêucựckhônghẳnlàchúngmuốn“lấnápbạn”.Rấtnhiềukhảnăngvìchúngmuốnbámlấycáimàchúngnghĩ làan toànvàquen thuộc.Có thể,emấycầnbạnlặpđilặplạinhữngcâunóimớivàtháiđộmớicủabạn,rồinósẽbắtđầutintưởngbạn,hoặcbắtđầutinvàochínhmình,đểthử

nghiệmnhữnghànhvimới.

3.Ởkhuvựctôidạyhọc,môitrườngxungquanhđầyrẫybạolực, vài giáo viên chấp nhận thực tế rằng học sinh của mình lànhững “đứa trẻphạmpháp”, chúng cưxửvớinhau thôbạovàácđộc, thậmchícả trongsânchơi,vàchẳngaicó thể làmgìđể thayđổi tình trạngđó. Tiến sĩ có đồngý với cách làm củanhữnggiáoviênđókhông?

Hoàncảnhmàbạnmôtảthậtsựnguyhiểmchoviệcgiáodụctrẻem.Khingườilớnchúngtađứngimvàchophépbọntrẻđánhnhau,dùchỉlàđùagiỡn,thìcũngcónghĩalàtađangdungdưỡngmộthìnhthứcbạolựccóthểnósẽ lanravàthấmvàotấtcảcácmốiquanhệcủachúng.Cầnđốixửvớitrẻkhôngphảinhưconngườichúnghiệnthời,mànhưconngười chúng tahy vọng chúng sẽ trở thành.Mộtgiáoviênbànghoàngtrướcviệchọcsinhthảnnhiênlàmtổnthươngnhau,cảthểxáclẫnlờinói,đãkểlạirằngcôquyếtđịnhgiúpchúngtựnhìnramìnhlàconngườibiếtquantâmđếncảmxúccủangườikhác.Khinhững tròđùagiỡncủachúng trởnênquá thôbạo,cô liềncanthiệp,“Ối,cácemlàmbạnbịthươngmấtthôi!Đểbiếtmìnhcólàmđaubạnkhông,cácemhãynhìnvàomặtbạnđi.Coibạncótứcgiậnkhông?Cókhóckhông?Điềuđósẽchocácembiết làmìnhđãgiỡnquátayrồiđấy.”

Mộtlầnkhác,tronggiờrachơi,côgiáoấypháthiệnhaihọcsinhômghìnhautrongtưthếđấuvậtđangbịmộtđámcontraikhácđèchồnglên.Thằngbébịghìmdướicùngkêulathảmthiết,nhưngbọnkia vẫn cười ha hả và cứ chất đống lên nó. Khi cô chạy đến cố gỡchúngra,chúngcứkhăngkhăngbảolàđâucóđánhnhaumàchỉ“vậtnhauchơithôi”.

Côgiáoấyliềnbảo,“Vậtnhauchovuitứclàtấtcảmọingườiđềuphảivuivẻ.Cácemhỏibạnởdướicùngxembạnấycóvuikhông.Nếukhôngthìphảingưngngay.”Đểtómlại,cônói,“Tôimuốnhọcsinhbiếtrằngtôikhôngchophépchúnghànhxửhungbạodùtôicómặtởđóhaykhông”.

4.Mỗiđứatrẻsinhrađềuđãcómộttínhcáchriêngrồi,cóđúngkhông?Tôinhậnthấytrongsốhọcsinhcủatôicónhiềuemhấptấp,một số lại nhút nhát, hoặc hung hăng hơn những em khácmà cóphảivìchúngbịaiđógánchovaitrògìđâuchứ.

Điềuđócũnggiốngnhưđứatrẻsinhravớinhữnggenditruyềnnhấtđịnhthìkhôngcónghĩalànóbuộcphảibịkẹtcứngvớicáigenditruyềnấy.Trẻhấptấpcầnđượcgiúpđỡluyệntậptínhcânnhắcvàsuyxétkỹhậuquảhànhđộngcủanó;trẻnhútnhátcầnphảibiếtnósẽ vui thế nào khi được tiếp xúc với những đứa trẻ khác; trẻ hunghăngcầnhọccáchgiaotiếpônhòanhãnhặn.Chúngtacầngiúptấtcảbọntrẻtrởthànhnhữngngườimàchúngcókhảnăngtrởthành.

•Chuyệnkểcủagiáoviên

Đâylàkinhnghiệmcủamộtgiáoviênđãquyếtđịnhsẽnhìnhọcsinhởmộtgócđộmới.

Darryl Jackson là cậu bémười tuổi, khó ưa, và to xác gấp đôinhữngđứakháctronglớptôi.NhìndángdấpcủaDarryl,ngườitacứtưởngnóphảichữngchạchơnsovớicácbạncùnglớp,thếnhưngnólạicưxửchẳngkhácnàomộtthằngngốclớnxác,tomồm.Nócốcđầuđứa này, xô đẩy đứa kia, chỗ nào cũng sục sạo, chạy huỳnh huỵchtrong hành lang và hú lên “Ááááaaa!” khi nghe thấy có tiếng ai đóđangđitới.Darrylkhôngtừbấtkỳmộthànhđộngnàođểgâysựchúý.Nhưngđếnkhichảaithèmđếmxỉatớinónữathìnóbắtđầuoang

oangvề“ngực”với“mông”.

BọntrẻchảưagìDarryl.Nóluônbớimóc,chọcquêbạnbè,“Cóvậy mà cũng không biết! Đồ ngu!” Trên xe buýt nhà trường đi dãngoại,lúcnàonócũngchiếmriênghaicáighế.Trongnhàăntrưa,nótọngđầybánhsandwichvàomiệngvàthèlưỡiravớimớđồănnhaidởmàcườihahả.

Cứmỗilầnnhắcđếntênnólàmộtlầntôiphảicáutiết,“Darryl,thôingay!...Darryl, imđi!”Cókhitôicòntómlấynó,đẩynótrởlạichỗngồi,“Darryl,NGỒIXUỐNG!!”Sựcứngrắntronglờinóicủatôingầmchứathôngđiệp,“Tôikhôngthíchem...Sựcómặtcủaemkhiếntôikhóchịu...Emlàcáigaitrongmắttôi.”

Một lần, tôi nổi giận với nó đếnnỗi chỉmuốn giật tung tóc taimình lên.MắtDarryl liền tóe lênsựvui sướng.Nócười toe toétvànói,“Emđanglàmchocôphátđiênlên,phảikhôngcôBergen?”VậylàDarrylđãđạtđượcmụctiêucủanó.Nhưngkhôngchỉvớitôi.Bênbànăn,cácgiáoviênkháccũngtruyềnmiệngchonhaunghenhững“giaithoại”vềDarryl.Nóđãthànhcôngtrongviệcbiếnmìnhthànhkẻkhéttiếngkhắptrường.Kểra,cốlàmmìnhnổidanhtheocáicáchkinhkhủngnhưthếcũnghàihướcthật.

Darrylbấttrịđếnnỗitôiđãnghĩđếnchuyệnphảigặpcốvấngiáodục,hoặcchuyêngia tâmlýhọcđườngnàođóđểxin tưvấnvềnó.Nhưngcáitínhbướngbỉnhtrongtôiđãquyếtđịnh,“Tựmìnhsẽcảitạonó”.Tôibiết,nếucóchútxíukhảnăngnàocóthểlàmDarrylthayđổithìđóchínhlàtôiphảithayđổichiếnthuậtcủamình.Nhưngtôicũng nhận ramình không thể làm điều đómột cáchmáymóc. Tôiphải tìmra, ítnhất,mộtphẩmchấtởDarrylmà tôi cảm thấy thíchhoặcngưỡngmộthậtsự.Vìkhôngcóchútxíucảmtìnhnàođốivới

thằngnhóc,chonêntoànbộquytrìnhnàysẽlàmộtcuộcthửnghiệmcódùng...mánh khóe. Chẳng thà như vậy cònhơn là chẳng làm gìhết,nhưngtôicũngđặtrấtnhiềuhyvọngvàođó.

Ngàyhômsau, tôiquansátDarryl,cứchămchămhệtnhưdiềuhâurìnhmồi.CómộtđiểmbùđắpchomọikhiếmkhuyếtcủaDarryllànóvẽrấtgiỏi.Nhìnbấtkỳđồvậtnào,nócũngcóthểvẽlạigiốngynhưđúc.Một lần tôi thấyFelixgọiDarrylđếnxembức tranhmìnhđangvẽ.PhảithừanhậnFelixphốicảnhrấttệ,vàhầunhưchẳngthểbiếtđượcbứctranhấyvẽthứgì.ẤythếmàFelixchỉnhữngvệtmàunguệchngoạcvàbảoDarryl,“Coinày,đâylàmộtngườisắpsửabắnconkhủnglongđấy.”

Tôi chắcmẩmthểnàoDarryl cũngcómộtmànchêbaiFelix ratrò,nhưngkhông,Darryl lạimỉmcườihiền lành, chỉnhữngđườngngoằnngoèođómàbảovới thằngbạnbằngcáivẻđầykhích lệ, “Ờ,cònđâylàngườingoàihànhtinhbướcrakhỏicontàuvũtrụ.”Điềuđóđãlayđộngtôi.ThìraDarrylcũnglàmộtđứahiềnlành.Thậmchícòn rộng lượngnữa là khác!Có lẽ vì thằngnhóc cảm thấy an toàntronglĩnhvựchộihọa.

Từkhoảnhkhắcđó, tôi tựphátđộngchomìnhmột“chiếndịchkhảthi”.Đểbắtđầu,tôigiaochoDarryl làmnhữngviệc lặtvặtnhưlaubảng,sắpxếptủsáchtheomẫutựbảngchữcái,hoặcchorùaăn,vàrồicảmơnvìnóđãgiúptôi.HóaraDarrylrấtyêuloàivật.Tôigiaocho nó chăm sóc con chuột đồng suốt một tuần liền. Tôi bảo vớiDarrylrằnghìnhnhưlũchuộtrấtthíchđượcnócầmlên,bởivìnóđãrấtnhẹnhàngkhilàmviệcấy.Darrylcườirạngrỡ.

Sauđó, tôigiúpnhữngemkháctrong lớpnhìnDarryl theomộtcáchkhácđi.Hễaicầngiúpđỡ,tôilạinói,“Ồ,embảoDarrylchỉcho.

Bạnấygiỏitoánmà,”hoặc“Darryl,emrấtrànhvềloàivật.Thếgiốngchónàogiữnhàtốthảem?”Tôihyvọngnhữngemkhácsẽnghĩnhưthếnày,chắctạicôgiáokhôngxemDarryllàthằngquậynữanênnócũnghếtquậyluôn.

MỗikhicólýdochínhđángphảilarầyDarryl,tôicốgắngbắtđầubằngnhữnglờitíchcực,“Darryl,côbiếtchờđợikhóchịulắm,nhưngemphảiđểchoFelixnóixongđãchứ,”hoặc“Darryl,côbiếtchẳngdễgì ngồi yên một chỗ được, nhưng ngay bây giờ cô cần tất cả mọingườiimlặngvàchúýnghecôgiảngđây.”Thếlàngaylậptức,Darrylsẽ đáp, “Thưa côBergen, emđang cốngồi imđây ạ!” hay “Cô thấykhông,emđãđợiđến lượtmìnhrồiđấynhé,”hoặc, “Emchỉmuốnnhảytưnglên,nhưngemkhôngnhảyđâu.”Còntôi luônđáplạikịpthờivànồnghậu,“Côthấyrồi,”hoặc“Đúngrồi,chẳngdễđâu.”

Sauđó,tôiviếtmộtláthưngắnchomẹDarryl:

KínhgửibàJackson,

EmDarrylđãchămsócthúcưngcủalớpsuốtthángnày.Tấtcảcácconthúđềusạchsẽ,đượcchoănđầyđủvàvuivẻ.

Kínhthư,

CôBergen

Darrylvôcùngsungsướngvềviệctôiđãviếtláthưđóchomẹnó.Nó cònđòi tôi kểnhững tiếnbộ củanó cho các giáo viênkhácbiếtluôn.Tôirấtvuilòngchiềutheoýnó,“CôKramerbiếtkhông,DarrylvẽbảnđồnướcMỹvàđiềnđượchếttêncủacáctiểubangvàthủphủđấy.”

NhữngthayđổinhỏtrongcáchxửsựcủatôiđãdẫnđếnnhữngthayđổilớntronghànhvicủaDarryl.Dầndànócócảmtìnhvớitôi.Nó thôikhông làm tròquấy rối, xôđẩy, chọcghẹonhữngbạnkhácnữa.Nóluônxungphonggiúpđỡcácbạncùnglớpvẽ,đọcbài,haymangvácđồđạc.Khibạnmớithâncủanó,Felix,khôngcótiềnđóngđểdựbuổingoạikhóangoàitrời,Darrylrấtbuồn,rồisauđấynóchobạnmượntiền.Nóđãtrởthànhmộtphầncủatậpthể.Mộtkẻkhóưagiờđãtrởthànhbạncủamọingười.Nóthườngchiasẻbánhmì,kẹohaybấtcứthứgìnócó.GiờđâyDarrylđãcóbiệthiệulàAnhChàngHòaĐồng.Tuynóvẫntomồmvàthôvụng,nhưngbâygiờnhữngtậtđóđãđượcdunghòavàlàmdịuđibởinhữngnétdễgầncủanó.

CácgiáoviêndầndầnnhậnrarằngDarrylrấtquýtôi,vàthếlàhọlấyngayđiềuđóđể“bắtchẹt”nó.Họrănđethằngbé,“Emmàkhôngngừng lại, tôi sẽmách côBergen choxem,” thế lànó thôingay.Nókhôngmuốnbấtkỳđiềuxấugìởnóbaytớitaitôi.

Nhưngrốtcuộc,hànhvimớicủaDarrylvẫnkhôngtácđộngtớinhữnggiáoviênkhácđược.Họvẫnkhôngthíchnó,vànóvẫnkhôngchịuthoátrakhỏimớtínhcáchxưacũcủamìnhđểhợptác,hoặclàmhàilòngnhữngngườiđốixửvớinónhưđốixửvớimộtnỗikhóchịunặngnề.TakhôngthểgòépDarrylcónhữnghànhvitốt,nếuthằngbécảmthấytakhôngquantâmđếnnó.Chúngtacầnphảithừanhậnnóthìmớimongcóđượcsựhợptáctừphíanó.

7.PHỤHUYNHVÀGIÁOVIÊNHÃYPHỐIHỢPVỚINHAU

Đúng làmộtngàyquávất vả. Sự căng thẳng chồng chất vàbầukhông khí khẩn trương khi phải tiếp hết phụ huynh này tới phụhuynhkháckhiếntôimệtphờ.Chẳngcóthờigianvềnhà, tôi láixetớimộtquánănnhỏtrongthịtrấn,hyvọngđượchưởngmộtbữatốiyênlành,lấylạisứcđểđóntiếpmộtlànsóngphụhuynhmới.

Ngườiđànôngđậuxegầnxetôitrôngquenquen.Anhvừabướcvàochỗcóánhđènthìtôinhậnrangayvàgọito,“Ken!Rấtvuiđượcgặplạianh!Anhlàmgìởđâyvậy?”

Kencườitoevớitôi,“Chắccũngcùngmụcđíchnhưcôthôi.Tôicònbađợtgặpphụhuynhnữatrongtốinay,giờcầnphảinạpnănglượng đây. Chúng ta ngồi cùng bàn nhé? Tôi muốn nghe xem ởHemlockngườitađốixửvớicôthếnào.”

Vậylàcoinhưýđịnhvềbữaăntốiyênbìnhcủatôiđãtanthànhmâykhói.Vàobêntrong,chúngtôinhìnquanhnhàhàngđôngđúcđểtìmmộtcáibàntrống.Khôngcó.Đằngsaucótiếnggọivàmộtcánhtaygiơlênvẫyvẫy,“Liz,lạiđây!”ĐólàJulie,mộtngườibạncủatôithời trunghọcđãxacáchnhiềunăm.Juliengồi cùngvới chịgái làMartha.

“Đừngcó trốmắtngạcnhiênnhưthế,”Julienói. “MìnhtớiđâyvàingàythămchịMartha.Lạingồivớibọnmìnhđi.”

TôirahiệuvềphíaKen,ngụýrằngchúngtôiđichungvớinhau.Juliegậtđầu,chỉhaichiếcghếtrốngbênbànvàvẫychúngtôilại.

Mởmàn cuộc trò chuyện, chúng tôi giới thiệu làmquen vàhỏihantìnhhìnhcuộcsốngcủanhau.HiệngiờJulielàmộtbàmẹđơnthânnuôicon,mộtmìnhxoayxởmọiviệckháổnthỏa,và“bécon”củacônămnayđãsáu tuổi.Contrai lớncủaMarthađãđếntuổivịthànhniên.TôichomọingườibiếttôivàKenlàđồngnghiệp,tôiđãthuyênchuyểnquatrườngmới,cònanhấyvẫnởtrườngcũ,vàchúngtôiđangnghỉgiảilaogiữahaiđợthọpphụhuynh.

“Phụhuynhvàgiáoviênhọpvớinhauấyhả?”Julienóivớivẻdèbỉu. “Mình cũng cómột cuộc họp như vậy vào tuần tới nhưng chảquantâm.”

Nóinhưthếthì lạquá.Saukhigọimónănxong,tôibảo,“Nghenhưcậuđãgặpchuyệngìđótrongcuộchọpphụhuynhlầntrướcthìphải.”

Julietrònmắtnhìntôi,rồithởdài.

Tôitòmònhưngkhôngmuốntọcmạchhỏisâuhơn.NhưngKenlạikhônggiữýnhưvậy,“Saothế?Cógìkhônghayà?”

“Tôinóichảbiếtanhcóhiểukhông,”Juliengạingùngnói.“Anhđâuphảilàmẹ.”

“Đành là vậy,” Ken nói, “nhưng dù sao cứ thử kể cho tôi nghexem.”

Julielưỡnglựmộtthoángrồinói,“Tôicũngchẳngbiếtphảinóithếnào,nhưngmà...tôinghĩcongáiBeckycủatôi,Becky,làmộtđứa

trẻtuyệtvời,vậymàkhiđihọpphụhuynhlầnvừarồi,côgiáonóbảotôivớinụcườigượnggạo,‘Thànhthậtmànói,Beckyhơimấttrậttự,vớilại,khôngphảilúcnàoemấycũngnóithật,’tôicảmthấyđaunhóitronglòng.Sauđóvềnhà,tôibắtđầunhìnBeckykhácđi,cứthắcmắckhôngbiếtconbécólừadốimìnhcáigìkhông,haycótáymáycáigìcủaaihoặcquậyphágìkhông.”

Tôi sững sờ về câu chuyện của Julie. “Thế thì kinh khủng thật.Cậurờicuộchọptrongnỗinghingờchínhđứaconcủamình.”

“Đángramìnhkhôngnênnóiđiềunày,”Julie tiếp, “nhưnggiáoviêncócáikiểulàmchomìnhcócảmtưởngnhưđiềusaitráicủaconbélàdolỗitạimìnhấy.Phảichimình‘làmthếnày’,‘làmthếnọ’haydànhnhiềuthờigianchoconhơn,làmộtngườimẹtốthơn,thìhẳnBeckyđãlàđứatrẻngoanhơnrồi...Cònđiềunàynghecóvẻkìcục,nhưng thỉnh thoảngmìnhcócảmgiác làvàigiáoviênnghĩ rằnghọgiỏi giang hơn mình, bởi vì họ có trình độ đại học còn mình thìkhông.”

Kennhướnglôngmàylên,chếgiễu,“Ố,thôimà.”

“ĐừngbỏquanhữngđiềuJulievừanói,”Marthachỉngóntayvàokhôngkhí,cảnhbáoKen.“Tôicũngcóbằngđạihọc,vàlàphógiámđốcnhàmáyhẳnhoi.Nhưngtôivẫnnhớrõnhưincáicảmgiácbịđặtvàochỗcủahọcsinhđốidiệnvớigiáoviên,vàphảingồiimmànghegiáoviênthôngbáovềcáitộicontraimìnhkhôngbiếtnghelời.Chỉtrongvòngchưađầymộtphútmàtôiđãtrởthànhmộtconbésợsệtvìbịgiáoviênlamắng.”

“Khoanđã,”tôinói.“Emthấyrốiquá.Theoýem,họpphụhuynhkhôngphảilàgiáoviênnóitừđầuđếncuốivềnhữngsaitrái,vướngvíucủaconcáichị.Khôngphảivậy.Cuộchọpấycầnphảidiễnrahai

chiều.Giáoviênchúngemcũngmuốnnhậnđược thông tin từphíaphụhuynh.Bọnemrấtcầnđiềuđó.Vàđấymớilàmụcđíchchínhcủaviệchọpphụhuynh.Bọnemhoannghênh tất cảcácýkiến từphíaphụhuynh.”

“Thậtá?”Marthacóvẻkhôngtin.“Thếthìtạisaotôilạiphảirónrarónrénnhưbướcđitrênvỏtrứng,trướckhidámđưaramộtđềnghịnhỏnhặtnàođóvớigiáoviên?Bởivìnếu,nóidại,tôimàvôtìnhlàmphậtýgiáoviênbằngcáchnóibóngnóigiórằngcôấyhaythầyấynênlàmgìkhácđi,vàcôấynổigiậnvớitôi,thìtôibiếtthếnàocôấycũngsẽtrúthếtcơngiậnđólênđầucontôi.”

“Martha,chịnóivậylàkhôngcôngbằng,”tôiphảnđối,“màcũngkhôngđúng!”

Marthaphớtlờtôi,chịtiếp,“Nhưngtôithậtsựcảmthấynhưvậykhi giáo viên nói với tôi bằng cái giọng kẻ cả bề trên, ‘Vấn đề vớiMichael là thếnày thếnọ.Tôibiếtchịbận làmviệc,nhưng tôinghĩchịnêndànhítthờigianchoemấy...’Hoặckhôngthì, ‘NếuMichaelkhôngchúýnghegiảngthìchẳngcáchgìgiúpemấylênlớpđược’.Vàmột câunói luôn luônđể lại trong tôi cảmgiác tội lỗi và thiếu sót,kiểunhư, ‘Xinlỗiphảibáochochịbiết,contraichịkhôngpháthuyhếttiềmnăngcủaemấy.’”

TôirụngrờitrướclờibìnhxétcủaMartha,cảmthấybốirốitronglòng.Chínhtôicũngtừngnóinhữngcâuđạiloạinhưthếvớimộtphụhuynhmớihồichiềunày.Phảnứngđầutiêncủatôilàgiươngramộthệthốngphòngthủđểbênhvựcmìnhvàcácđồngnghiệp,nhưnglúcnàytôiquyếtđịnhdùngmộtchiếnthuậtkhác.“Còncóđiềugìkháclàmchịkhóchịukhông?”tôiđiềmtĩnhhỏi.

Marthavồlấycâuhỏicủatôi,“Cómàđầy!Tôirấtghétkhithầycô

giáo tung ranhững thuậtngữchuyênngànhcao siêu,khiến cho tôicảmthấymìnhnhưmộtkẻngốc. ‘NếumuốnMichaelgiảimãđượcâmvịvàcụmphụâm(saokhôngnóithẳngralàđọcchodễhiểu),bàcầndànhramộtgiờmỗitốiđểgiúpemấyhoàntấtchươngtrìnhtậpđọc.’”

“Mà,”Juliebổsung,“ôngbốbàmẹnàomoiđượcmộttiếngđồnghồrảnhrỗihàngđêmsaucảngàyquầnquậtđilàm,chợbúavàdọndẹp,chứcònmìnhthìđếnlúcăntối,rửabátđĩavàgiặtgiũxong,thaybộđồngủchoBecky làđãmệt rũngười tớinỗi chẳng làmgìđượcnữangoàiđọctruyệndỗnóđingủ!”

Martha gật đầu tán thành, “Nhưng điều thật sự khiến tôi thấymìnhbịxúcphạmlàgiáoviêncứchorằnghọkhôngcótráchnhiệmphải liên lạcvớiphụhuynhhọc sinh.Tôi chảbaogiờnghe thấyhọthôngbáo thôngbiếc gìmãiđếnkhi vấnđềnghiêm trọngđếnmứcphải dùng đến phép màu thì may ra mới giải quyết nổi. Như hồiMichaelhọccấphai,nókhônglàmbàitậpvềnhàmônxãhội.Côgiáonócứđểyênnhưvậychotớikhichỉcònmộttuầnnữalàphátbảngđiểm.Cóđứatrẻnàocócáchgiảiđượchếtmườilămbàitậpvềnhàtrongmộttuầnkhông?”

Chuyệnnàyvượtquásứccủatôirồi.“Từtừđã,”tôinói,“nhữngđiềuchịnóicóthểlàthật,nhưnglàmơnhãyhiểucho,mỗigiáoviênchúngtôiđềuphảichịutráchnhiệmvớihơnbamươiđứatrẻtronglớp,màđứanàocũngcầnđượcquantâmcả.Thật làkhôngthựctếkhicứmongchờgiáoviêngọiđiệnthoạiriêngchophụhuynhmỗilầncómộthọcsinhnàođókhônglàmhếtbàitậpcủanó.”

Rấtđiềmđạm,Kenhỏi,“Chínhxáclàphụhuynhcácchịmuốngìtừgiáoviên?”

Martha nhìn thẳng vàomắtKen, “Sự tôn trọng. Tôimuốn giáoviênphảiđốixửvớitôivàcontôibằngsựtôntrọng,cũnggiốngnhưhọmuốnchúngtôiđốixửvớihọnhưvậy.”

Tôi thấymặt Ken bỗng đỏ bừng lên. “Tôn trọng?” anh vặn lại.“Giáo viên chúng tôi được tôn trọng hồi nào chứ?Mọi người trúttiếngxấulênđầuchúngtôi.Mọitrụctrặc,sailệchgìchúngtôicũngphảichịutráchnhiệm,màsaiphạmthìcứậpđếntừbốnphươngtámhướng.Nàolàchamẹphànnànvềchúngtôi;nàolàbọntrẻvôlễ;rồihiệu trưởng yêu cầu chúng tôi phải bám thật sát chương trình; rồichính quyền thúc ép chúng tôi phải sáng tạo hơn trong khi họ cắtgiảmhầubao của chúng tôiđếnmứckhông thểnào cắt giảmđượcnữa;lạicònđồngnghiệptrênđạihọcbấtmãnvớichúngtôivìbọntrẻkhôngđượctrangbịđầyđủđểđápứngchươngtrìnhhọc;lạicảgiớidoanhnhânkếttộichúngtôichotốtnghiệpmộtbọnkhôngđủtrìnhđộgianhậpvàolựclượnglaođộngcủathếgiớikinhdoanh.Nhưngthựctếthìcónhữngaithậtsựủnghộgiáodục?Aisẽtrảchogiáoviênnhững gì họ xứng đáng đượcnhận?Người dân vùngnày thậm chícòn chẳng thèm bỏ phiếu tán thành việc phát hành trái phiếu nữakìa.”

Julieháhốcmiệng.Mấyngườiởbànkếbênquayquanhìnchúngtôichằmchằm.Tôithấyngượngquá.LầnnàyKenđãđiquáxarồi.NhưngMarthavẫnkhônghềsuysuyểntrướccơngiậnbộcphátcủaKen. “Này, riêng tôi thì tôi đã bỏphiếu thuậnphát hành trái phiếuđấy,”chịnóidứtkhoát,“vànếutôicóquyềnquyếtđịnhthìgiáoviêncácanhchịphảiđượcnhậnlươngcao,saochođủđểđápứngtấtcảmọinhucầutrongcuộcsống.NhưngđiềutôivàJuliemuốnbàytỏởđâylàcácbậcchamẹcảmthấykhôngđượctôntrọngvàbịgạtrakhỏiquátrìnhgiáodụcconcáihọ.Đúnglàchúngtôikhôngcókiếnthứcchuyênmônnhưgiáoviên,nhưngchúngtôisẽcórấtnhiềuđónggóp

-nếuhọchophép.Chúngtôimuốngiúpđỡhọ.”

“Giúpđỡ?”Kenbậtkêuto.“Nhữngngườikhôngchịuđihọpphụhuynhchỉvìsợlỡmấtchươngtrìnhtruyềnhìnhyêuthíchcủahọá?Haynhữngngười say sưabebét,hoặcquá chaiđáđếnmứckhôngrảnhđểquantâmđếnconcái?Haynhữngbậcphụhuynhvôtâmbắtđứa lớn phải nghỉ họcở nhà trôngnomđứanhỏ?HaynhữngphụhuynhbắtbuộcchúngtôiphảichoconhọđiểmAbởivìChavàMẹquyếtđịnhchúngphảivàođượcmộttrườngđạihọcdanhtiếng[1]?”

Martha vẫn khôngnaonúng, “Ken, anhđang vẽmột bức tranhđầybấtcôngvềphụhuynhđấy.”Chịquaysangtôitìmsựhậuthuẫn,“ThếcôLiz,côcógặptrườnghợpnhưthầyKenkhông?”

Trongthâmtâmtôirấtmuốnlàmdịucuộcnóichuyệnnóngnảynày,nhưngMarthamuốnbiết sự thật, vàđộtnhiên tôi cũngmuốnnêu sự thật, “Cũng có nhưng không đến nỗi như vậy. Em đã gặpnhững phụ huynh rất có hứng thú hợp tác, nhưng cũng có ngườikhiếnemrấtngạiđưavấnđềrađểcùngbànbạc.Cólầnemnóivớimột ông bố rằng con ông rất hay phá phách, thế là tối hôm đó vềthằngnhỏliềnbịănmộttrậnđònnhừtử.Mớisánghômnaythôi,emgặpmộtcặpvợchồngđangtranhchấpnhauquyềnnuôicon.Embiếtrõ làconcáihọđanggặpphảimộtvấnđềrấtnghiêmtrọng,nhưngtrongsuốtcuộchọp,họchỉrasứcđổlỗichonhau,vàcốlôikéoemđứngvềphíahọ...Emnghĩcácbậcphụhuynhngàynayphảichịuquánhiềuáplựcvàđaukhổtrongcuộcsốngriêngtư,nênchẳngcònhơisứcđâumàquantâmđếnbọntrẻnữa.Emthấymìnhcầnphảilắngnghe vàhiểuđược vấnđề củaphụhuynh trướcđã, rồi sauđómớimonghọnóiđếnvấnđềmàconhọđangmắcphải.”

Marthagiơcảhai tay lên. “Thôi, tôixinđầuhàng.Cứ theonhư

thầy với cô đây thì phụ huynh chúng tôi chỉ làmột đámngười coimìnhlàtrungtâm,vôtráchnhiệm,vàđángthương.”

“Đừng tự ái,”Kennói. “Chúng tôi chỉnói chonhẹ lòng thôi.Dĩnhiêncũngcónhữngphụhuynhrất tuyệt.Họhết lònggópsứcvớichúngtôidạydỗbọntrẻ.Nhữnggìchịvừanghechỉlàtiếngnóibứcxúccủahaigiáoviêntuyệtvọng,hếtlòngchămlochoconcáicácchị;chúngtôibựcbộivìkhôngphảilúcnàochúngtôicũngnhậnđượcsựủnghộmàchúngtôicầntừphíaphụhuynh.”

Mọingườibỗnglặngđi.RồiJuliethậntrọngnói,“Bấtcứkhinàođihọpphụhuynhlàtôilạilolắng,khôngbiếtgiáoviênsẽkêucagìvềconmình đây.Hình như chưa bao giờ tôi nghĩ xem giáo viên cảmthấygìhaycầngì.”

“Vậy là, để côngbằng, có lẽ chúng tanênnghĩ kỹ vềđiềunày,”Martha thừa nhận. “Liz à, chính xác thì giáo viên các cô cần phụhuynhchúngtôilàmgìnào?”

Câuhỏicủachị làmtôingạcnhiên.Suynghĩmột thoángrồi tôinói,“Cầnthôngtintrungthực...vềnhữnggìđứatrẻđãlàmởnhà,nóquantâmgì,nóthíchgì,nólolắnggì...bấtcứđiềugìmàcácchịchiasẻđểcó thểgiúpgiáoviênhiểurõđứatrẻhơn.Vàemnghĩ,nếucóvấnđềnàonảysinh,emmuốnphụhuynhsẵnsàngsuynghĩcùngvớimình, hợp tác vớimình, để chúng ta có thể tìm rađiều gì tốt nhấtphảilàmchođứatrẻ.”

Martha gật đầu tán đồng, “Thế còn anh Ken, anh muốn phụhuynhlàmgì?”

“Sự phản hồi,” Ken đáp. “Tôi muốn biết trong những cố gắnghàngngàycủagiáoviênvìlợiíchcủađứatrẻ,cốgắngnàođãcótác

dụng.Đứatrẻkểgìvềtrườnglớp?Hoặcvềthầygiáocủanó?Khôngcótínhiệuphảnhồi,thậtkhómàranhữngquyếtđịnhsángsuốtxemđứatrẻcầngìnhấtvàkhôngcầngìnhất.”

“Tôikhôngphảnđốiviệcđó,”Marthanói.

Kenngồingảralưngghếvàdangrộngtayravớicửchỉnhãnhặn,“Đượcrồi,Martha,phátbiểulàquyềncủachị.Chịcónhữngbứcxúcvềgiáoviêncầnnóira.Giảsử,tôichuyểncâuhỏiđótrởlạichị,vậythìchínhxácchamẹcầngìởgiáoviênchúngtôi?”

TránMarthanhăn lại thànhmộtđườnghằn sâu.Rồi, rất chậmrãi, chị nói, “Với tôi, điềuquan trọngnhất là khi rời cuộchọpphụhuynh, tôiphải cómộtđiềugìđó chomìnhbámdựavào.Mộtbứctranhnàođó về conmình giúp tôi cảm thấy an tâmvềnó.Tôi chorằng,giáoviêncũngkhôngngờlàýkiếnvàlờinóicủahọlạicósứcmạnh,hoặccótầmảnhhưởnglớnnhưvậyđốivớichúngtôi.Hầuhếtmỗibậcchamẹđềuchỉcómột,haimụnconđểquantâmlolắng,còngiáoviênthìphảidạydỗhàngtrămđứatrẻtrongsuốtquãngđờiđidạycủamình.Quanđiểmcủagiáoviêncóảnhhưởngrấtlớnđốivớichamẹđứatrẻ.Khinghegiáoviênbảocontôicógìđấykhácthường-dùtốthayxấu- tôiđềuđónngherấtnghiêmtúc.Tôisẽmangtheonhữnglờiđóvềnhàvàcứluônnghĩvềnó.

“Tôi nhớmìnhđã bực tức và thất vọng vớiMichael biết chừngnàohồithằngbébắtđầuđinhàtrẻ,bởivìnócứkhócrốnglên,bámrịtlấytôichứkhôngđộclậpvàdễhòanhậpnhưnhữngđứatrẻbốntuổikhác.Nhưngvàongàyđihọpphụhuynh,cảmgiáccủatôiđãthayđổihẳn.Côgiáocườirạngrỡvớitôivànói,‘Tôirấtvuiđượcgặpmẹcủa emMichael. Em ấy làmột cậu bé nồng hậu và đáng yêu lắm.’Những lời củacô thấmvào lòng tôinhưmột thứánhsángdiệukỳ.

Trướcđótôichưabaogiờnghĩvềconmìnhnhưthế.Bứctranhmàcôgiáopháchọavề tínhcáchcontrai tôiđãkhiến tôi rất tin tưởngvàgiúpchotôinhiềuhơnlàcôấytưởng.”

TôirấtxúcđộngvìcâuchuyệncủaMartha.TôiquayquaJulievàđặttaylêncánhtaycôbạncũ.“Còncậu?Cậumuốngìtrongcuộchọpphụhuynh,hảJulie?”

“Mìnhmuốnravềvớimộtđiềugìđómàmìnhcóthểnóilạivớicongái,đểconbétựtinhơnvềbảnthânnó...ĐiềugìđómàmìnhcóthểkểlạichoBeckynghekhinóngướccặpmắttotrònlênnhìnmìnhvàhỏi,‘Côgiáonóigìvềconhảmẹ?’”

Bữaăntốidiễnrayênbìnhkhichúngtôichuyệntròchântìnhvàchiasẻnhữnggìquantrọngnhấtđốivớimỗibên,dùlàvaitròphụhuynhhaygiáoviên.Chúngtôicũngmườngtượngramộtcuộchọpphụhuynh lý tưởng thìphảinhư thếnào - trước tiên làquanđiểmcủaphụhuynh,sauđólàquanđiểmcủagiáoviên.

Trong những trang tiếp theo bạn sẽ thấy, bằng hìnhminh họa,nhữngđiểmchínhmàchúngtôiđãđềcậptới.

Saukhichiasẻnhữngphiênbảnvềmộtcuộchọpphụhuynhlý

tưởng,chúngtôinhậnthấy:thìranhữngnhucầucủahaibênđềurấtgiốngnhau.Cảchamẹvàgiáoviênđềucần:

•Sựthừanhận,thôngtin,vàsựthônghiểulẫnnhau.

•Đượcngườikhácthừanhậnnhữngnỗlựccốgắngcủamình.

•Sựtôntrọng.

•Làmviệcchungvớinhau,ủnghộlẫnnhau,vàtìmkiếmđiềutốtnhấtởnhau,tấtcảđềunhằmđemđếnnhữngđiềutốtđẹpchotrẻ.

Đếnlúcphảiravề,chúngtôidùngdằngmãimớichiatayđược.Tôinghĩ,tấtcảhãycònlânglângngâyngấtbởinhữngdòngcảmxúcmạnhmẽ trongmột giờngắnngủi gặpnhau vừaqua. Lúcmới bắtđầu,chúngtôixuấtphátởhaitháicực,phụhuynhkhóchịuvớigiáoviên,còngiáoviênbấtbìnhvớiphụhuynh.Ấyvậymà,đếnlúcchiatay,chúngtôi lại tụvềmộtphía,ởtrongcùngmộtđội,gắnbóchặtchẽvớinhaubằnglòngtậntụychămlochosựtiếnbộcủabọntrẻ,đểkhôngbaogiờphảibuôngxuôibấtcứmộtđứatrẻnào.

GHINHỚ

Cuộchọpphụhuynhlýtưởng

Thayvìbắtđầubằngcáchnêulênnhữngsaiphạmbạn,hãythử...

1.Bắtđầubằngcáchmôtảnhữngđiềuđúngđắn

Giáoviên:TôithíchnhữngcâuhỏisâusắccủaSam.

Phụhuynh:Samrấtthíchbàicôgiảngvềtênlửa.

Thayvìchỉratrẻchưalàmđượcgì,bạnhãythử...

2.Môtảđiềumàđứatrẻcầnlàm

Giáoviên:Samcầnhọclạinhữngbàimàemấyđãbỏlỡkhibịốm.

Phụhuynh:Tôinghĩcháuđangcảmthấyhơiđuốisức.Cháucầnđượcgiúpđỡmớimongtheokịpbàivở.

Thayvìémnhẹmthôngtin,bạnhãythử...

3.Chiasẻvấnđềcầnđượcquantâm

Phụhuynh:Ngàytrước,hễcứđihọcvề làcháu lạirangoàichơiđùangay,nhưngchẳnghiểusaodạogầnđâycháucứngồirurútrongnhàxemtivithôi.

Giáoviên:Dạonàytôithấyemấyhayngáptronggiờhọclắm.

Thayvìchỉbảonhauphảilàmgì,chúngtahãynhư...

4.Chiasẻnhữngđiềutốtđẹpcủatrẻkhiởnhàhoặcởtrường.

Phụhuynh:Từngàycháubịốm,cứhọckhoảngmườilămhayhaimươiphútlạigiảilaomộtlầnthìcháusẽtiếpthubàitốthơn.

Giáoviên:Tôiđểýthấycứsaugiờrachơilàemấycóvẻhoạtbáthơn.

Thayvìbuôngxuôi,chúngtahãy...

5.Chungtaybànbạcmộtkếhoạch.

Giáoviên:ĐểtôibảomộthọcsinhkhácgiúpSamhọclạinhững

bàiemấyđãbỏlỡ.Tôicũngsẽchúýchoemấynghỉgiảilaothườngxuyênhơn.

Phụhuynh:Tôisẽchocháuxemtiviítlại,sẽnhắccháutậpthểdụcvàhítthởkhôngkhítronglành.

Thayvìkếtthúcbằnglờinhậnxéttiêucực,hãythử...

6.Kếtthúccuộcgặpgỡbằngmộtcâutườngthuậtmangtínhtíchcựcđểphụhuynhcóthểnhắclạichotrẻnghe.

Giáoviên:NhờchịnóivớiSamlàtôitinemấycókhảnănglàmđầyđủbàicủamình.Vàtôirấtvuivìcómộthọcsinhnhưemấy.

Phụhuynh:Nhấtđịnhtôisẽnói.Cháusẽvuilắm.

Thayvìquênkếhoạchsaucuộchọpphụhuynh,hãy...

7.Làmtheođúngnhưkếhoạch

Giáoviên:JeffreyđanggiúpSam,vàemấysắptheokịpcảlớprồi.Dạonàyemấycũngtươitỉnhhơn.

Phụhuynh:ChồngtôibắtđầuchạybộvàSamcũngchạycùngvớibanóluôn.

NHỮNG THẮC MẮC, CHUYỆN KỂ CỦA PHỤ HUYNH VÀGIÁOVIÊN

?Nhữngthắcmắccủaphụhuynh

1.Chophéptrẻcùngngồihọpphụhuynhcóphảilàýhaykhông?Tôinghĩ,contraitôithỉnhthoảngcũngnêncómặtởđó,nhưthếsẽtốthơncho

cháu.

Khibắtđầucuộchọp,cảbạn lẫngiáoviênđềucầnđược tựdo,thoảimáitraođổivớinhaumàkhôngphảilongạinhữnglờitraođổiấysẽtácđộngđếnconbạnnhưthếnào.Tronglúchọptrẻcóthểđợibênngoàilớp,đọcsáchtrongthưviệnhaychơingoàisân.

Tuynhiên, vào thờiđiểmcần thiết, sẽ rấthữu íchkhi giáoviênmờiconbạncùngdựcuộchọp.Nhưnghãychúýđếnnhữngđiểmdễlàmtrẻbịtổnthương,khimà,ởlứatuổimongmanhnày,cùngmộtlúctrẻphảiđốidiệnvớicảhai“thếlựchùngmạnh”nhấttrongcuộcđờinó!Đểgiúpchotrẻđỡmấtbìnhtĩnh,cảphụhuynhlẫngiáoviênđềucóthểbắtđầubằngcáchchiasẻvớitrẻnhữngthôngtintíchcựcmàcảhaiđãtraođổivớinhautrướcđó.Vídụ:

Phụhuynh:MẹđangnóivớicôFisherchuyệncảnhàmìnhđãbiếtđượcrấtnhiềuđiềuvềrừngmưanhiệtđới,kểtừkhiconbắtđầulàmdựáncủamìnhđấy.

Giáoviên:Còncôcũngnóichomẹembiếtrằngtấtcảcácbạnlớpmìnhđềurất thíchnhữnghìnhảnhemmangđến lớp-nhất làbứcảnhvềloàiếchmắtđỏsốngtrêncây.

Cuộchọpphụhuynhcóthểkếtthúcởđó.Nhưnggiảsửcầnphảitraođổithêmđiềugìnữathìsao?Giảsửcontraibạncótật lầnlữadâydưa,hoặcgặpkhókhăntrongviệctổchứcbàivởthìsao?Nếuvậythìbạnhoặcgiáoviêncóthểnóiđếnvấnđềđónhưthếnày:

Giáoviên:Vẫncònrấtnhiềuviệcphảilàmtrướckhiemlênthuyếttrìnhlầncuốitrướclớp.Sẵnđâychúngtacùngbànvềviệcđóluônđi.

Vậylàgiáoviên,phụhuynhvàđứatrẻcóthểthảoluậnvớinhau

vềcáchtổchứcvàlậpthờikhóabiểuchocácbướcliênquantớiviệchoàntấtdựáncủalớp.Sẽrấtlýtưởngnếugiáoviênnói,“Nghĩxemnhé,côđịnhđặtthêmchoemmộtsốthờihạn,nhưlàhạnnộpthẻghichú,hạnnộpdàný,vàhạnnộpbảnthảobáocáođầutiên,emthấyđượckhông?”

Lýtưởnghơn,bạncóthểtiếplờicô,“Cònmẹtrongtuầnnàysẽchoconởthưviệnmấybuổichiềuđểconbắtđầunghiêncứunhé?”

Lýtưởnghơnnữa,conbạnsẽxungphong,“Đểconviếtratấtcảnhữngviệccầnphảilàm,ghingàythángkếbên,rồisauđókiểmtratừngviệcsaukhiđãlàmxong.”

Nếuconbạnravềvớitâmtrạnghyvọngvàhăngháibắttayvàoviệc,thìbạnhãytinrằngcuộchọpphụhuynhba-bênđãthànhcôngtốtđẹp.

2.ConMia gái của tôi, vốn rất nhút nhát.Nămngoái, giáo viên củacháurấtchúýkhuyếnkhíchtrẻhòađồngvàkếtthânvớinhau.Nhưngnămnay, cháu học giáo viên khác và trong lớp hầu hết đều là bạn mới.Miakhôngphànnàngì,nhưngtôibiếtcháucảmthấycôđơnvàbuồnlắm.Cócáchnàotốtnhấtđểgặpgiáoviêncủacháuvàngỏlờinhờcôấygiúpđỡkhông?

Bạnnênchuẩnbịtrước.Hãynghĩxemgiáoviêncóthểlàmgìđểgiúpcongáibạnhòađồngvớinhữngđứatrẻkhác.Miacóthểthamgiahoạtđộngnàođócủalớpkhông-nhưtậpkịchhayvẽtranhchẳnghạn.Côbécóthểcùngchiasẻtráchnhiệmgìvớinhữngđứatrẻkháckhông -vídụnhư trựchành langhaycùngbiên tập tờbáocủa lớpchẳnghạn.Vàthêmnữa,hãychắcchắnxemchínhbạncóthểlàmgìđểgiúpđỡcon-chuẩnbịchobuổidiễnkịch,vẽtranh,haylàmtờbáocủa lớp.Đừnggây áp lựcbuộcgiáoviênphải cóphảnhồingay lập

tức.Giáoviêncầncóthờigianđểsuynghĩvềđềnghịcủabạn,hoặccóthểnghĩracáchriêngcủacôấy.

3.Trongcuộchọpphụhuynhvừaqua,thầygiáobảorằngthằngTonynhàtôilàđứalườibiếngvàbấthợptác.Tôirấtbựcnhưngchẳngbiếtphảiphảnứngthếnàochođúng.Nếuđiềuđóxảyralầnnữa,tôinênlàmgì?

Quantrọnglàbạnnênđemtheogiấybútkhiđihọpphụhuynh.Nếu giáo viên có nói gì đó tiêu cực về con bạn, bạn có thể hỏi rõnhữnghànhvicụthểnàođãkhiếngiáoviênphảicólờinhậnxétđó,“Lườinhácấyạ?Xinthầynóirõchotôibiếtđượckhông?”

Giảsửgiáoviêntrảlời,“Saugiờhọcvẽ,cảlớpchỉcómỗimìnhemấyđểcọbẩnvàkhôngchịuđậynắplọmàu,”thìbạnhãyvừaviếtvừađọctolên,“Tonycầnđậynắplọmàuvàrửacọtrướckhirakhỏiphònghọcvẽ.”

Giảsửgiáoviênkhăngkhăngbảo,“Emấyluôncótháiđộbấthợptác.”Một lần nữa, bạn hãy hỏi, “Thầy có thể hơn được nói cụ thểkhông?”

Nếugiáoviên trả lời, “Emấychảbaogiờgiữ im lặng tronggiờđọcsách.”Mộtlầnnữa,bạnlạivừanóitolênvừaviết,“Tonycầngiữyênlặngtronggiờđọcsách.”

Bằngcáchdiễngiảilờinhậnxéttiêucựccủagiáoviênthànhmộtcâutườngthuậtvềđiềumàconbạncầnphảilàm,bạnsẽvạchrachogiáoviên,chochínhbạnvàchocảcontraibạnmộthướngđitíchcựchơn.

4.Congáitôi,Lisa,đanghọctheochươngtrìnhgiáodụcđặcbiệt.Nămnay,cháuđượcchuyểnlênhọcởlớpbìnhthường.Thầygiáocủacháuchủ

trươngđưaranhữngyêucầunghiêmkhắcchohọcsinhvàluônthànhcôngvớinhữngyêucầuấy.Thầyấytinrằnghọcsinhlàmđượclànhờthầyấyđãđặtniềmmongmỏicaovàochúng.Lisalàđứachămchỉ,siêngnăng,nhưnghầunhưkhôngtheokịplớp.Thầygiáothườngxuyêntứcgiậnvớicháuvàcháungàycàngchánnản.Theotiếnsĩ,tôinênlàmgìbâygiờ?

Niềmmongmỏicủachúngtacó thểcao,nhưngcũngphải thựctế.Sẽchẳngíchgìnếutacứkhăngkhăngbắttrẻphảilàmcáiviệcmàchúngkhôngcókhảnăng làm,rồi liêntục thúcgiụcchúngphải“cốgắnghơnnữa”.Mộtđứatrẻkhônglàmđượctínhcộng,trừsẽchẳngthể làm được tính nhân hay chia, cho dù niềmmongmỏi của giáoviêncócaođếnđâuchăngnữa.NếuLisahoảngsợtrướcnhữngyêucầucủagiáoviên,thìbạncầntìmcáchchothầygiáohiểuvềsứchọchiệnthờicủacháu,đồngthờikhuyếnkhíchthầychianhữngmụctiêulớnthànhnhữngmụctiêunhỏhơn,thànhnhữngnhiệmvụkhảthi ,đểcháucóthểđạtmụctiêuấy,từngbướcmột.

5.Mộtngàynọ,contraitôiđihọcvềmàtrôngcháucứnhưngườimấthồn.Thằngbébảocôgiáoghétnó.Tôikhôngbiếtphảinóivớiconthếnàonữa.Tiếnsĩcólờikhuyênnàokhông?

Saukhitỏrađồngcảmvớinỗibuồncủacháu,bạnhãylắngnghexem cháumuốn nói gì. Đôi khi vấn đề sẽ được xác địnhmột cáchnhanhchóngvàdễdàng,kiểunhư,“Ồ,thìraconxấuhổkhicôgiáolacon trướcmặtmọingườivìcon lỡ lấycáibấmgiấy trongngănkéocủacô.Cóphảilúcấyconchỉướcgìcôsẽgọiconlênvànhắcnhởnhỏnhẹthôi...Mẹchắcchắnlàconcũngướcgìmìnhđãnghĩraviệchỏixinphépcôtrướckhilấy,đúngkhôngnào?”

Nếucontraibạnkhôngthểdiễnđạtmộtcáchrõràngvềchuyệnđãxảyraởlớp,vàvẫntiếptụckêucalàgiáoviênghétnó,thìbạncần

nóichuyệnvớigiáoviên.Chắcchắngiáoviênsẽtrìnhbàyrõchobạnbiếtsựthậtlàthếnào,rồihaibêncùngnhautìmcáchgiảiquyếtvấnđề.Tuynhiên,nếu trongsuốtquá trìnhhaibên thảo luận,bạncảmthấy,khôngphảitừlờinóicủagiáoviên,màtừtháiđộcủacôấy,rằngđúng là cô ấy khôngưa con trai bạn thật, thì bạnhãy tin vào “linhcảm” củamình.Hãy nghĩ tới những bước cần thiết để đổi lớp chocon.Giáoviêncũnglàconngườithôi.Vàcómộtsốgiáoviên-vìlýdonàođó,rõrànghaymậpmờ-chỉđơnthuần làkhôngthíchmộtsốđứatrẻnàođấy.Chẳngphảilỗitạiaicả.Nhưngkhôngnênđểbấtkìmộtđứatrẻnàophảichịuđựngcảngàyngồitrongmộtlớphọcmàgiáoviênlớpấylạikhôngthíchnó.

•Chuyệnkểcủaphụhuynh

Đâylàcâuchuyệncủamộtphụhuynhcóđứacontàinăngvàchịđãtìmracáchphốihợpvớimộtgiáoviênrất“cứngnhắc”.

KhibướcvàolớpNăm,Robindườngnhưchẳngcònhứngthúgìvớitrườnglớpnữa.Quanhữngcuộctròchuyện,tôicócảmtưởnglàcháu chánhọc. TheoRobin (cháubiết đọcở trìnhđộ lớpChín) thìgiáoviêncủacháu,côPostcứnhấtđịnhbắtcháuphảiđọccùngsáchvới những đứa trẻ khác, và rằng cháu không bao giờ , trong bất kỳtrườnghợpnào,đượcđọcsáchcủacác lớptrên.Tôinhắccháubâygiờmớichỉlàđầuhọckỳthôi,rồivàđộngviêncháuhãykiênnhẫn.Nhưngcàngngàytôicàngthấylolắngkhicháubắtđầuthanthởrằngbịnhứcđầuvàtìmđủmọicớđểkhỏiphảiđếntrường.

Tôigọi chogiáoviêncủacháuvàxinđượcgặpcôấy.Cuộcgặpdiễnrakhôngđượctốtđẹpcholắm.TôibảovớicôPostrằngtôicảmthấy Robin cần nhiều thử thách hơn. Nhưng cô Post cứ một mựckhăng khăng điều mà Robin cần nhất là tính tự chủ. Theo cô ấy,

Robinhaybồnchồn,ngồikhôngyênchỗ,vàlàmnhữngđứatrẻkhácbịphântâmtrongkhichúngđangcốtậptrunglàmbài.Tôinói,“Cólẽcháunhấpnhỏmlàvìđãlàmxongtrướccácbạnvàchẳngbiếtlàmgìvớisố thờigiancòn lại.Có lẽcônênchocháuđọc thêmnhữngbàikhóhơn.”

CôPost có vẻkhó chịu vàbảovới tôi rằng chẳng có lýdogìđểRobinđượclàmkhácđisovớinhữngđứatrẻtronglớp.CôPostnóicôấyđãđidạyhơnhaimươibanămrồi,vàchươngtrìnhdoquậnấnđịnhrấtcóhiệuquảtrongviệcdạynhữngkiếnthứccơbản.Tôiđịnhnói,“Đóchỉlàmộtphầnthôi.Robinđãbiếthếtnhữngkiếnthứccơbảnrồi.Vậycógìhạiđâunếucôchophépnóđọcthêm?”nhưngrồilạithôi.Tôicốkìmlại,lịchsựcảmơncô,vàtrởvềnhàvớitâmtrạngnặngtrĩu.

Vềđếnnhà,tôikểlạichochồngnghevềcuộcnóichuyệnvớigiáoviêncủacon,anhấybảo,“ĐảmbảocôPostđangnghĩemlàmộtbàmẹ‘tựcaotựđại’.CólẽemcầnnóichuyệnvớihiệutrưởngvềviệcđổilớpchoRobin.”

Tôicânnhắclờiđềnghịcủachồng,nhưngcàngnghĩtôilạicàngcảmthấymìnhkhôngđúngnếutáchRobinrakhỏicácbạncủacháu.Sánghômsauthứcdậy,tôibiếtmìnhphảitìmcáchgìđóđểgiúpconmàkhông làmmất lònggiáoviên.Tôigọichocôemchồng,cũng làgiáoviên tiểuhọc,vàkểchocôemnghemọi chuyện.CôemchồnglầmbầmđôibacâuvềnhữnggiáoviênvẫncònởthờiTrungCổ,rồikể cho tôinghevề chương trìnhmàcôấyđãápdụngchohọc sinhbiếtđọctrướctronglớpmình.CôấygiớithiệuvàiquyểnchoRobinđọc, trong đó cô nhấnmạnh đến quyểnResponding to Literature [2] ,mộtquyểnsáchgiúpgiáoviêndễdàngđánhgiákhảnăngđọchiểucủanhữnghọcsinhcókhảnănghọcđộclập.Tôighilạitấtcảnhững

tựasáchragiấy,sauđóđitìmmua.

Tuầntiếptheo,tôigọichocôPostvàngỏýmuốngặpcôlầnnữa.CôPostcóvẻhờhững,bảorằngchúngtôiđãgặpnhaurồi,vàcôthấychẳng cầnphải gặpnhau thêmnữa.Nhưng tôi vẫnbảovới côPostrằng,tôirấtcầnnóichuyệnvớicô.Cuốicùngcôcũngđồngý.

Rồicuộchẹnấycũngđến,tôicảmthấyvôcùnglolắng.TôikhôngmuốnmìnhlạilàmtổnthươngcôPostmộtlầnnữa.Đểmàođầu,tôibày tỏmốibận tâmcủamìnhvềviệcRobin “hànhxửkhác cáchọcsinhkháctronglớp”,vàchuyệnmớiđâycháuđãthayđổitháiđộđốivớitrườnghọc.Sauđó,tôibảotôiđangcốtìmcáchđểtháogỡtìnhhìnhnàyvàhỏicôPostcoicómuốnxemmộtsốgiảiphápmàtôiđãviếtragiấykhông.

Cô Post chẳng thèm cầm lấy tờ giấy tôi đưa, vẫn tiếp tục ngồichốngtaychemiệng.Vìvậy,tôilựaravàiđiềutrongtờdanhsáchấyvàđọcto lênchocônghe-nhưlà,đểchoRobintựviếtmộtcáikếtkhác choquyển sáchmà cả lớpđangđọc;hay cho cháuđọcnhữngquyểnsáchkháccủacùngmộttácgiảvàchiasẻnhữnggìcháuđãhọcđượcvớicảlớp.Tôicũngđưaranhữngtựasáchmàcôemchồngđãgiới thiệu-nhưngkhôngnóichocôPostbiếtmìnhđã lấychúngtừnguồnnào.

Cuốicùngtôinói,“CôPostà,tôithậtsựrấtbếtắc.TôichẳngbiếtphảilàmgìđểgiúpRobincả,chínhvìvậymàtôimớixingặpcôlầnnữa.Tôimuốnngheýkiếncủacôvề tất cảnhữngđềnghịnày,vớinhiềunămkinhnghiệmdạyhọc,chắcchắncôsẽcónhiềuýkiếnhay.”TrướckhicôPostkịpnóilờinào,tôilạithêm,“TôisẽnhắcnhởRobinvề việc cháu thiếu nghiêm túc trong lớp. Cho dù có bồn chồn nônnóngđếnthếnàođichăngnữathìcũngkhôngđượclàmnhưthế.”

CôPostvẫnimlặngnhìntôinhưhóađá.Bỗngcôđứnglênnói,“Tôiđãnghenhữnggìchịcầnphảinói,tôisẽxemxétkỹlờiđềnghịcủachị.”Rồicôhỏimượnquyểnsáchmàtôimangtheo(thậtkhôngtinnổi!)vàcảmơnvìtôiđãđến.Chúngtôibắttaynhau.Cuộcgặpkếtthúc.Đólàchuyệncáchđâymộttháng.TôikhôngbiếtcôPostđãlàmgìở lớp,chỉbiếtrằngRobinđãthíchthúvới trường lớptrở lại.Vànhữngcơnnhứcđầuvàomỗibuổisángcủacháucũngtựnhiênbiếnmất.

?Nhữngbănkhoăncủagiáoviên

1.Mộtsốphụhuynhdườngnhưcóáccảmvớinhàtrường.Họghétđihọpphụhuynhvìnhữngkýứcvềtrườnghọccủamìnhngàyxưacứámảnhhọmãi.Cócáchgìgiúpnhữngbậclàmchalàmmẹnàycảmthấythoảimáihơnkhiđihọpphụhuynhkhông?

Tháiđộđónchàothântìnhchắcchắnsẽlàliềuthuốctốtnhấtchomối lo lắngcủahọ.Mộtsốgiáoviênchiasẻkinhnghiệmrằng,nếutrênbàngiáoviêncókhăntrảibàn,mộtbìnhcàphê,vàmộtchiếcghếkiểudànhchongườilớnthìsẽtạođượckhôngkhíthânthiệnvớiphụhuynh.Nhiềuphụhuynhlạicảmthấy,khiđóngcửalớplạithìhọsẽnóichuyệnthoảimáihơn.Đócũnglàdấuhiệuthểhiệnsựtôntrọngcủabạnđốivớikhoảngthờigianmàhọđếngặpbạn.

2.Gặptrườnghợpchamẹhọcsinhđãlydị,tôinênmờiaiđihọpphụhuynh?

Bạnnênmời cảhai, đểkhôngai trong sốhọ cảm thấymìnhbịlàmngơhaybịgạtrarìa.Tùyđiềukiệnmàhọsẽquyếtđịnhxemaiđi,haylàcảhaicùngđi.Trongcảhaitrườnghợp,điềuquantrọnglàdùngthờigiangặpphụhuynhđể thảo luậnxemcảhaingười,cùngnhauhoặctừngngườimột,cóthểlàmgìtốtnhấtchođứaconcủahọ,

chứkhôngphảiđểbànvềmốiquanhệcủahaingười.

3.Tôicóthểlàmgìnếucóvịphụhuynhđếndựhọpvớitháiđộhằnhọcvàhunghăng?

Hãychốnglạiýmuốntựnhiênlà“phải làmchoranhẽ”vớinỗitức giận của phụ huynh. Thay vì nói, “Vui lòng bình tĩnh lại, ôngSmith.Chúngtasẽchẳnggiảiquyếtđượcgìnếuôngcứlớntiếngnhưthế,”bạnhãythừanhậntâmtrạngcủaôngấy.Hãychoôngấybiết,bạnhiểunỗicăng thẳngđó, “Tôibiết làôngđang tứcgiận.Xinôngvui lòngvàođâyvàngồixuốngđã.Tôimuốnđượcnghenhữngsuynghĩcủaôngngaybâygiờ.”ĐâylàphươngpháphạnhiệtcảmxúcchoôngSmith, vànhờvậy có thểôngấy sẽnói chobạnbiếtđiềugìđãkhiếnônggiậndữnhưvậy.

BạncóthểghinhữngbấtbìnhcủaôngSmithra,rồiđọc lạichoôngấyngheđểchứngtỏlàbạnhiểuđượccảmgiáccủaôngấy.Nếu,bấtchấpmọicốgắngcủabạn,nỗitứcgiậncủaôngấyvẫnkhônghềgiảm, bạn có thể ngưng cuộc họp và hẹn gặp vào một buổi khác,“ThưaôngSmith,tôithấyôngvẫnbựcbộiquá.Tôicầncóthêmthờigian để suy nghĩ về những lời ông đã nói. Có lẽ tôi cũng cần thamkhảothêmýkiếncủanhữnggiáoviênkhácnữa.Vậykhinàochúngtacóthểgặplạivàolúcnào,thưaông?”Trongcuộchọpphụhuynhlầnsau, có thểbạnsẽ cầnđếnmộtngười thứba - chẳnghạnnhưhiệutrưởng, cố vấn giáo dục, hay nhà tâm lý giáo dục của trường cùngthamgia.

4.Cóphụhuynhtráchmócrằngchỉđếnkhirắcrốixảyrahọmớinghegiáoviênlêntiếng.Tôiphảithừanhậnlàhọnóicólý.Cócáchgìtránhđiềunàykhông?

Chamẹrấtcảmkíchkhingheđược“tintốtlành”từthầycôgiáo.

Mộtthầygiáođãchiasẻkinhnghiệmcủamìnhnhưthếnày:Vàođầumỗinămhọc,trongkhibọntrẻvẫncònngoanngoãnvàchỉmớihọcđược ít ngày, cứ mỗi buổi tối, thầy lại gọi điện thoại cho hai phụhuynhđểnhấnmạnhnhữngưuđiểmvànỗ lựccủaconhọ.Sauđótrongnămhọc,nếucóchuyệngìxảyra,nhờvàonhữngviệctốtđẹpđãđượcthầygiáothôngbáotừtrước,cácbậcchamẹsẽdễchấpnhậnhơnkhinghethầynóiđếnnhữngvấnđềkhônghaylắmvừamớinảysinhởconhọ.

5.Làm thếnàođể tôicó thểkết thúccuộchọpmộtcáchkhéo léovớinhữngphụhuynhcứcốnánlạinóimãi, trongkhinhữngngườikhácđangchờbênngoài?

Quan trọng là phải làm sao cho vị phụhuynh ấy biết rằng thờigiandànhchohọđãhếtmàkhôngcócảmgiáclàhọđangbịgiáoviênđuổi.Bạncầncanhchừngđồnghồvàbáotrước,“Tôithấychúngtacònkhoảngnămphútnữa.Ôngcònvấnđềnàomuốntraođổithêmkhông?”Nếuhếtnămphútmàvẫncònnhiềuđiềunữacầnphảitraođổi,bạncóthểnói,“Giánhưchúngtacóthêmthờigianthìtốtquá.Chúng ta sẽ nói chuyện với nhau qua điện thoại hay hẹnmột cuộchọpkhácđượckhôngạ?”Nếulịchlàmviệccủabạncòntrốngthìhãysắpxếp,ngaytạichỗ,chovịphụhuynhấymộtcuộcgặpkhác.

•Chuyệnkểcủagiáoviên

Đâylàcâuchuyệndomộtgiáoviênlớpphụđạocủamộttrườngtiểuhọckểlại.

MớiđầuChristopherBoyleđượcxếpvàolớpHaicủatôi,tôithấyemlàmộtcậubésángdạ,phátâmrấtrõ.Nhưngrồi,khikiểmtra,tôiphát hiện Christopher có những triệu chứng của bệnh khó đọc [3] .Thậmchíngay têncủamìnhmàemcũngviết thừa,bỏsót,hayđảo

ngượcmẫutự.NhưngđiềukhiếntôicảmthấykhóhiểunhấtlàhànhvicủaChristopher:emrấtdễnổicáu,haydỗivàluônbuồnrầu.

Sauvàituần,tôiquyếtđịnhgọichomẹChristopherđểxembàcógiúpđượcgìkhông.Bàsẵnsànggặptôivàđếnlớpngaybuổichiềuhômấy.Ngaykhichúngtôingồixuống,bàBoyleliềnkểrằngtốinàoChristopher cũng ngồi vào bàn học, cố làm bài tập về nhà rồi vừakhócvừadằnvặtbảomìnhngungốcnhưthếnào.

Bấtgiác, tôihiểuchuyệngìđangdiễnra.Christopherbựctứcvìemnghĩmìnhlàđứangusi,dốtnátvàcốlàmsaođểtấtcảmọingườicũng tinnhư thế.Tôi giải thích chobàBoylehiểu rằngChristopherthực ra không phải làmột đứa trẻ ngốc nghếch như em ấy tưởng,ngượclạiemlàmộtđứabéthôngminh,cóóctòmò,hamhiểubiết,nhưngvìbị chứngkhóđọcnênemmớigặpphảinhữngvấnđềmànhững đứa trẻ khác không có. Tôi cũng bảo với bà Boyle rằngChristopherđangdầnthíchnghivớilớpvàtôitinlàemsẽđọcđược.

BàBoylevuimừngkhinghetôiđánhgiánhưvậy, thế làbà liềnhỏixemmìnhcóthểgiúpgìkhông.TôibảođiềuChristophercần làmẹthấuhiểunỗithấtvọngcủaem,vàcầnmẹtintưởngrằng,chậmthìchậmnhưngchắcchắnemsẽtiếnbộ.TôicũngbảolàChristophercóóccầutiếnvàviệcđưaemtớithưviệnthườngxuyênsẽrấtcóích,tìmsáchbáotranhảnhvềnhữngđềtàimàemưathích.

Họckỳcứthếtrôiqua,Christopherluônlàmộthọcsinhcầncù.Tôitừtừdạyemvềâmvị,chỉchoemcáchphátâm,cũngnhưtấtcảnhữngmẹovặtđểphânbiệtmẫutựnàyvớimẫutựkia.Dầndần,emđãbiếtđánhvầnvàbiếtđọc.

Trong suốt thời gian ấy, tôi thường xuyên gọi điện cho mẹChristopher,báochobàbiếtemấytiếnbộthếnào,vàchobàbiếtrằng

nhữngnỗlựcgiúpconởnhàcủabàđangpháthuytácdụngtạilớp.Bà Boyle không chỉ làm theo những đề nghị của tôi mà còn dùngnhiềubiệnphápkhácnữa.Bàkhuyếnkhíchcontìmhiểuvềcá,côntrùng và đá (em có sở thích sưu tầm đủ mọi loại đá). Bà đưaChristopherđếnviệnbảotàng,đọcsáchcùngvớicon,vàhaimẹconcùngchuyệntròvềtấtcảnhữngđềtàimàemưathích.

Việc tốt nhất tôi làm được cho Christopher là khiến cho nhiềungườithấyrằngquảthậtemcókhiếmkhuyết.Điềukhóchịunhấtđốivớiemlàmắtnhìnthấynhữngđứatrẻkhácrõràngkhôngsángdạbằngmình,nhưnglạiđọc,viết,đánhvầndễdàng,vàlàmkiểmtrađạt100điểm,trongkhiemlạibịrớt.TôimuốnChristopherhiểuraemlàngườirất thôngminhvàđangphảicốgắngvượtquamộtcănbệnhảnh hưởng đến học tập gọi là chứng khó đọc. thế là tôi bảo,“Christopher,đểđánhvầnđượclàcảmộttháchthứclớnlaođốivớiem,bởivìcácbạnkhácnhìnchữavàbthìthấyngaylàavàb,nhưngcònemnhìnavàbthìconmắtđôikhilạiđánhlừaem,khiếnemcứtưởngđólàavàd.Chínhđiềuấylàmchomọiviệctrởnênkhókhănhơn. Đó gọi là chứng khó đọc. Nhưng em thấy không, em đã rènluyệnchămchỉđếnnỗivẫnđọcđượcnhưthường.”

Christopher rất thíchnóivề “vấnđềđọc” củamình.Emnóivớicácbạnkhác,“Thấykhông,tớbịchứngkhóđọc.Chữtímàtớlạinhìnrachữít.”Cókhiemcốýviếtngượcmộttừvàbậtcườithíchthú,rồisoinóvàotronggươngđểchỉchocácbạnthấytừđóđọcxuôinhưthếnào, rồi khoe ầm lên là mình “biết viết trong gương”. Christopherđangdầndầnkhốngchếkhiếmkhuyếtcủamình,thậmchícònchođólàmộtđiềurấtđặcbiệt,rấttứccười.

Đếncuộchọpphụhuynhcuốihọckỳ,mẹChristopherbảovớitôirằngởnhàemđãtrởthànhmộtđứatrẻhoàntoànkhác.Vuivẻhơn,

hạnhphúchơnvàdễchịuhơn.Bàkể,nhữnglúcgiađìnhsumhọp,Christopher thườngchơi tròdạyhọcchođứaemhọcũngbị chứngkhóđọc.Thằngemhọnổikhùnglênmỗikhikhôngviếtđượcmộttừnào đó. Thế là Christopher an ủi nó, “Đừng lo. Anh từng gặp phảichuyệnnàyrồi.Anhsẽgiúpem.Đểanhchỉchoemmấymẹovặtnhé.”

ChristophergiờđãlênlớpBa.Giáoviêncủaembảovớitôilàemvẫnđọcchậm,nhưngluônxôngxáo,hoạtbát,luôncóchuyệnthúvịđểkể,vàkhilàmbàikiểmtra,nếucôgiáochothêmthờigian,emsẽlàmtốtbàicủamình.

MỗikhinghĩđếnChristopher,tôilạicảmthấyấmlòng.Tôivàmẹcủaemđãphốihợpvớinhauđểgiúpemnhậnthứcđược,chứngkhóđọc là một thách thức cần phải vượt qua, chứ không phải là mộtchứngbệnhcósứcmạnhđánhbạiem.

✳ ✳ ✳

Thêmmộtcâuchuyệnnữavềviệcgiáoviênvàphụhuynhđãphốihợpvớinhaunhưthếnào.

Nếucâuchuyệntrênđâynóivềviệcphốihợpgiữachamẹvàgiáoviênsẽảnhhưởngtớiđứatrẻnhưthếnào,thìcâuchuyệnnàylạichochúngtathấyđiềugìsẽxảyrakhinhàtrườngcốgắngliênlạcvớitấtcảcácphụhuynh,vàkhuyếnkhíchhọcùngthamgiavàoviệcgiáodụcconemmình.

Lầnđầutiênđidạyhọc,tôiđượcphânvềmộtvùngngoạiôcóbảytrămmườingườicảthảy.Ngoàimộtcửahàngvàmộttrạmxăngcóhaivòibơm,nơiduynhấtdiễnranhữngsinhhoạtcộngđồngởvùngnàylàtrườnghọc.Chínhvìthế,tôicứnghĩrằngphụhuynhắtsẽđếnđôngđủ trong cuộchọp gặp giáo viên.Nhưng khôngphải vậy.Vào

đêmđầutiêncủa lịchhọp,hội trườngtrốngtrơn.Tổngcộngchỉcómườilămphụhuynhtớidự.Sovớimộttrămbamươichínhọcsinhcủatrườngthìđólàmộtconsốquáít.

Sánghômsau, tôi bày tỏnỗi thất vọng củamình vớimộtđồngnghiệp.Chịbảorồitôisẽquenvớiviệcđóthôi.Nhưngvớitôi,đấylàmộttháiđộchủbại.Đếncuốibuổihọpgiáoviêntiếpđó,tôihỏixemcóthầycônàoquantâmđếnviệcthuhútchamẹhọcsinhcùngthamgia vào những hoạt động của trường không. Vài người cười khúckhích,sốkháclắcđầu.Cóngườinóitôisẽchỉlãngphíthờigianthôi,còn thầy hiệu trưởng thì khẽ mỉm cười với tôi theo cái kiểu mộtngườichavẫnthườngcườivớiđứaconcủamình.Nhưngsauđócóhaigiáoviên,MargaretvàPat,đãđếngặptôivàtìnhnguyệngiúpmộttay.Tôinghĩ,cólẽhọthấytộinghiệpchotôi.

Ngàyhômsau,bachúngtôigặpnhaukhixonggiờdạyvàbắtđầubànbạckếhoạch.Patđộngviêntôihãycứcốgắngtrướckhithấtbại:kẻcónhiềuthamvọngđờinàochịuởyênmộtchỗ.Biệnpháp“câyđiệnthoại”(mỗigiáoviêngọichomườiphụhuynh)khôngthànhvìnhiều phụ huynh không có điện thoại. Thậm chí buổi tiệc nướngngoài trời ở nhàMargaret cũng thất bại thê thảm. Chị đãmời haimươitưhọcsinhvàphụhuynh,nhưngchỉcósáungườiđến.Tôiphảithúthậtlàtìnhthếnàydễkhiếnngườitanảnlòngvôcùng.

Tuynhiên, chúng tôiquyếtđịnhvẫn tiến tới, lênkếhoạchhoạtđộng hàng tháng để làm cách nào đó lôi kéo phụ huynh đến vớitrườnghọc.Buổihọpmặtchínhthứcđầutiêncủachúngtôi làmộtbữa tiệc ngọt tập thể (bánh sô-cô-la hạnh nhân và bánh quy do bachúngtôiđưanguyênliệucholớpnữcônggiachánhlàm).Chúngtôigửithưmờibằngđườngbưuđiệntớitừngphụhuynh,dántờbướmởcáccửahàng,câyxăng,trạmcứuhỏatìnhnguyện,vàvậnđộngcác

giáoviênkháccùngthamgia.Sốngườithamdựtuyítỏi,nhưngrốtcuộc chúng tôi cũng chiêu dụ thêmđược hai giáo viên và tám phụhuynh nữa cùng giúp đỡ.Ngay cả thầy hiệu trưởng cũng cảm kíchtrướcnhữngnỗlựccủachúngtôi.

Thángtiếptheo,chúngtôi tổchức“tiệcmỳống”trướctrậnđấubóngtốithứSáuvàđãthuđượckếtquảrấtđángmừng.Tậndụngcơsởvậtchấtcủalớpnữcônggiachánh,nămgiáoviênvàtámvịphụhuynhkiađãnấuđủcác loạimỳốngchogầnmột trămngườicùngăn.Mặcdùhầuhếtnhữngngườiđólàcầuthủcủacảhaiđộivàchamẹ,họhàngcủahọ,nhưngtấtcảđềurấtvuivẻ.Trướckhimọingườiravề,tôivộilấymi-crôthôngbáotốithứHaitớichúngtôisẽhọpđểbàn kế hoạch cho sự kiện tiếp theo, và nhà trường cần tất cảmọingườichungtaygópsức.Thêmnămvịphụhuynhvànhiềugiáoviênnữagianhập.Bứctườngngăncáchgiữagiáoviênvàphụhuynhđãbắtđầusụpđổ.

TạicuộchọphômthứHai,mộtphụhuynhđãđềnghịchúngtôigửi bản tin hàng thángđể thông báo cho cộngđồng biết tin tức vềnhữnghoạtđộngcủatrường.Cảmthấyquáấntượngvớiýkiếnđónênthầyhiệutrưởngđãđềnghịlậpngaymộtquỹbưuphíđểchuyểnnhữngbảntinquađườngbưuđiện.Thưkýnhàtrườngxungphongđánhmáyvàphoto.Phụhuynhvàgiáoviêncùnghẹnnhauvàothưviệntrườngđểxếpbảntin,bấmlại,ghiđịachỉgửiđi.

Thế rồi, chẳngmấy chốc những bản tin này đã hóa thànhmộtdòngthủytriều,trởthànhmộtđườngdâynốikếtcộngđồngdâncưvớinhàtrường.Thôngquabảntin,giáoviênvàphụhuynhcùngbàytỏnhữngmốiquantâmlolắngcủamìnhvớinhau.

Chẳnghạn,chúngtôithấymộtsốphụhuynhrấtlovềtìnhtrong

bọntrẻđangtuổivịthànhniêntrongtrấnđãláixebacảmươidặmtớithịtrấnlớnđểgiảitrícuốituần.Chúngrấtdễgặptainạnvìsayrượuvà lái xequá tốcđộ.Thế là vài giáoviênbènxungphongdạykhiêuvũ,hoặcnhữnghoạtđộngkhácnhằmthuhútbọntrẻ.

Mộtkhiphụhuynhnhận ra rằngnhà trườngcầnđến sựchungtaygiúpsứccủahọ,ắthẳnhọsẽnảyranhiềuýtưởngmàbạnkhôngsao tưởng tượng ranổi.Họ tổ chức, tài trợ chương trìnhbữa trưanóngsốtchohọcsinh(trườngchúngtôikhôngcóquỹđểthựchiện).Họđăngcainhữngđêmlễhội,biếnphòngthểdụccủatrườngthànhmột côngviêngiải trí vớiđầynhócquầy trò chơihấpdẫn.Họ tìnhnguyệnphụgiúpgiáoviêntrongcáclớphọcvàtựhọtrởthànhmộtnguồnlựcvôgiá.Nhữngbàmẹgiúpbọntrẻtiểuhọclàmtoán;mộtngườichadạymộtkhóacơkhíngắnhạnchobọnhọcsinhlớn;mộtngườichakhác,làđầubếp,kèmcặpthêmcholớpnữcônggiachánh.Một nhóm phụ huynh, giáo viên và học sinh đã thành lập ủy ban“MừngTốtnghiệp”,gâyquỹtrongsuốtnămhọcvàquyênđủtiềnđểtổchứcmộtchuyếnđichơibangàyởDisneylandchonhữnghọcsinhmớitốtnghiệp.Bọnhọcsinh lớnhơnđượcvuichơithoảimái,cònphụhuynhcủachúngthìthởphàovìtụinhócmườitámtuổikhôngcòncảnhănmừnglễtốtnghiệpbằngtiếtmụcuốngrượuvàláixebạtmạngnữa.

Sựủnghộvà thamgiacủacácphụhuynhđãkhích lệgiáoviênchúngtôirấtnhiều.KhiMargaretpháthiệnracómộtvàiphụhuynhkhôngbiếtđọc,chịđãtổchứcngaymộtlớpxóamùchữchohọ.Lớphọc phát triển rất mạnh mẽ và nhanh chóng chuyển thành nhữngchươngtrìnhgiáodụcngoàigiờdànhchongườilớn-phụhuynhcóthểhọcviết,nấunướng,mayvávàsửdụngmáyvitính.Mộtgiáoviêntình nguyện dạy lớp ban đêm cho những phụ huynh nàomuốn cóbằngGED[4],vàchẳngbaolâu,lớpnàycũngthuhútđượcrấtnhiều

ngườithamgia.NhữngngườihọclớpGEDđềunóirằngconcáihọcóvẽrấtkhoáichíkhi thấycảnhchamẹmìnhcũngphảihìhụihọcbàivàlàmbàitậpvềnhànhưchúng,đếnnỗiđiểmsốcủachúngtănglênthấyrõ.

Thầyhiệutrưởnglàngườiủnghộnhiệttìnhnhất.Thầycósángkiếnthànhlậpchươngtrìnhthămgiađìnhcủanhữngphụhuynhmàgiáoviênchưatiếpxúcđược.Trongcácbảntin,chúngtôicó thôngbáorằnggiáoviênsẽghéthămnhàhọcsinhcủamình.Mỗigiáoviênđượccungcấptêntuổitừtámđếnmườihọcsinhvàtớithămchamẹchúng,ítnhấtmỗihọckỳmộtlần.ThầyPatcóýrấthaylàđếnthămphụhuynhhọc sinhbằng xebuýt của trường.Vì vậymỗi thứNămhàng tuần, sau khi tan học, giáo viên nàomuốn thămgia đìnhhọcsinhnào thì sẽđi xebuýt về cùng vớihọc sinhấy.Chođến cuối lộtrình,báctàixếxebuýtsẽchờkhoảngbamươiphútrồiquayxelạiđểđóngiáoviên.Chươngtrìnhnàythànhcôngmỹmãn.Nhữngchuyếnviếngthămcủagiáoviêndườngnhưcóýnghĩarấtlớnđốivớicảphụhuynhlẫnhọcsinh.

Vàođêmhọpphụhuynhcuốicùngcủanămhọc,tôiđếnsớmhơnthường lệ, định rằng sẽ tranh thủ phát thông báo cho phụ huynh.Nhưngkhivừađến,tôiđãnghetiếngthầyhiệutrưởngsangsảngvànhậnra cuộchọpđãbắtđầu.Tôinghĩ chắcmìnhsẽ lặng lẽ lướtđiquanhữnghàngghếtrống,nhưngkhimởcửavàohộitrường,tôiđãháhốcmiệngvìkinhngạc.Khôngcònmộtchỗtrống.Cănphòngchậtkínphụhuynhhọc sinh.Họđã trở thànhmột lực lượnghùnghậu,trởthànhmộtphầntronghoạtđộngởngôitrườngcủachínhhọ.

[1].Nguyêngốclà“IvyLeague”:hệthốngtrườngđạihọcdanhtiếngnhấtnướcMỹ,gồm8trườngthànhviên,nhưHarvardUniversity,YaleUniversity...-ND.

[2].SandraM.Simons,RespondingtoLiterature:WritingandThinkingActivities(Eugene,Ore.:SpringStreetPress,1990).

[3].Nguyêngốc là“dyslexia”:mộtdạngrối loạnpháttriển,ảnhhưởngđặcbiệttớikhảnăngcủa trẻđọcvàviết,xảyravớibé trainhiềuhơnbégái,đôikhigâyranhữngkhókhăntrongviệcgiáodục-ND.

[4].GeneralEducationDevelopment:chươngtrìnhgiáodụctổngquát,dànhchonhữngngườibỏhọcgiữachừng-ND.

8.VẬTBẮTGIỮGIẤCMƠ

Đólàngàycuốicùngcủanămhọc.Nhữngchiếcxebuýtmàuvàngcủangôitrườngthuộcquận71,chóanắngcảhaibênthànhxe,vừađỗlạibênlềđường.Khigiáoviênvừacholớptan,họcsinhtúarakhỏicánhcổng trườngmởtoangvànháonhàochạyđếnnhữngchiếcxebuýtđãđầyắpbọntrẻđanglahétầmĩ.Phụhuynhđỗxenốitiếptrêncon đường dài, háo hức đón chờ bọn trẻ và reo lên khi nhìn thấychúng.

Lớptôilàlớpcuốicùngrờikhỏitrường.Mặttrờivẫnrựcrỡtrêncao,vàvỉahèđangnóngran.NhữngđợtnóngthángSáutápvàomặttôi.Tôighétphảinói lời tạmbiệt.Cáiđámtrẻđã làmtôiphảinhọcxácsuốtcảngày, rồiđếnđêm lạiámảnh tâmtrí tôigiờđã trởnênquáđỗithânthương.Mỗicáiômtạmbiệtlàmộtlầntôicảmnhậnrấtrõrằngmìnhsẽkhôngcònđượcdạydỗchúngnữa.Côtròchúngtôisẽchẳngcònđượcgắnbóvớinhaunhưthếnữa.

Tôiđứngvẫytaychotớikhiemhọcsinhcuốicùngđượcchamẹđónvề.Rồitôiquaylại,bướcvàongôitrườngvắngtanh.Tôivàolớpmình,ngồibênbàncủamình, lặngnhìnkhắpcănphòng lặngngắt,trốngtrải.Khôngcònemhọcsinhnàongồitrướcmặt,khôngcóbảngthôngbáo,thậmchícũngkhôngcólấymộtmẩugiấynhỏvươngdướisàn.Thếlànguyênmộtnămlênkếhoạch,suynghĩ,lolắngvàdạydỗđãtrôiqua.Giờđây, tấtcảđãkết thúc.Còn lạigì...ngoàinhữngkýức?

Cótiếnggõnhẹngoàicửa.ĐólàRoySchultz.

“Royhả,emđểquêngìà?”

Roy lắc đầu và đứng yên tại chỗ, nétmặt có vẻ là lạ. Thằng bémuốngìnhỉ?Mộtlờitạmbiệtriênglầncuốià?Đầutuầnnày,mẹnóđãgọi cho tôivà thổ lộhếtnhững lo lắngcủabà.Rằngbàvừamấtviệcởxưởngcưa;bàvàRoyphảichuyểnđếnChicagosốngvớimộtngườichị;bàchẳngbiếtmìnhcótìmđượcviệcởđóhaykhông;chịcủabàsốngởmộtvùngrấttồitệ,đầynhữngbăngnhómđườngphố;Roy khiến bà cứ lần lữamãi, chưa quyết định được có nên đi haykhông.Thằngbékhôngmuốnphảilàmlạitừđầuởmộtngôitrườngmới.

“Vàođây,Roy.”

“Emlỡxebuýtrồicôơi.”

“Ồ,vậyemcómuốnquágiangxecôkhông?”

“Dạ không... em đi bộ được. Emmuốn nói chuyện với cômộtchútạ?”

“Ừ.Vàođây.Ngồixuốngđiem.”

KhiRoy rón rénngồi vào chỗ trống trướcmặt tôi, tôi chợt nínthở.Bêndướilầnáosơmi,thằngbéđangđeo“vậtbắtgiữgiấcmơ”.Mộtcáivòngtrònbằngdacóvẽhìnhmạngnhện-mónquàchiataytôiđãtặngnóhômtrước.Tôigiảithích,theotruyềnthuyếtcủangườiMỹbảnđịa,nếutreovậtnàytrêngiườngcủangườiđangngủ,thìnósẽbắtgiữhếtnhữnggiấcmơxấuvànhữnglinhhồnxấu,chỉđểchonhữnggiấcmơtốtlànhđếnđượcvớingườiấythôi.TôibảoRoy,tôimuốnemđeonóđểbiếtrằngthầycôluônnghĩvềem,chodùemởđâu,vàemđãnhậnnótừtaytôivớivẻmặthếtsứctrangnghiêm.

LúcđótôibiếtRoykhônghiểutạisaotôi lạitặngvậtấychonó.VậtbắtgiữgiấcmơxấuchínhlàmónquàmàtôimongsẽbảovệđượcRoykhitiễnemlênđường.Royđãlớnphổnglênnhiềusaumộtnăm-khôngchỉvềchiềucaovàcânnặng.Emđãthôikhôngchửibậynữa,cũngkhôngcònphânbiệtchủngtộc;emđãcốgắngbỏtậtnóikhoácvàthôikhôngbắtnạtbạn.Trôngemchẳngcòngìgiốngvớiđứatrẻngôngnghênh,hằnhọcbướcvàolớptôihồiđầunăm,vớiáojackethìnhđầulâucóhaikhúcxươngvắtchéo,trôngcứnhưsắpxôngvàođánhaiđóđếnnơi.GiờRoy làmộthọcsinhđượchầuhếtcácgiáoviênyêuquý,xemnhưmộtngườigiámhộtrôngcoinhữngđứa“đầubò”đồngtranglứa,bởivìRoycóthểkhốngchếbọnchúng.

Rồichuyệngìsẽxảyravớithằngbénàyđây?Rồichuyệngìsẽxảyravớitấtcảnhữngtiếnbộmàphảikhónhọclắmnómớiđạtđược?Rồiđâynósẽcưxửthếnàotrongmôitrườngmới?Liệunócóngựaquenđườngcũ?Tạisaolạilànó,chứkhôngphảilàbấtkỳđứatrẻnàokhác?

“Emcógìmuốnnóivớicôvậy,Roy?”

“Emhọcủaem,sốngởtòanhàmàemsắpchuyểnđến...Nóbảonếuchuyểntớiđó,thểnàoemcũngsẽgianhậpmộtbăngnhóm.”

“Sẽà?”

“Vâng,đểchốnglại...”

“Chốnglạicáigì?”

“Chốnglạinhữngđứamuốnđánhmình.”

“Vậylàembắtbuộcphảigianhậpà?”

“Vâng,nhưngcólẽemsẽlàmquenvớinhiềubạn.”

“Emđãcónhiềubạntronglớpnàyrồi.”

“Dạ,đúngạ.”

“Côđoánlàemđangphảiđốiđầuvớimộtquyếtđịnhkhókhăn.”

“Embiết.Nhưngemsẽkhônggianhậpbăngnhómnàođâu.Emkhôngmuốngiốngnhưtrướckia.Emchỉmuốnnóivớicôthếthôi.”Rồinóbắttaytôivàđira.

Tôisữngsờ.Đâylàmộtđứatrẻmườimộttuổi,vừaphảivậtlộnvớimộtquyếtđịnh,mộtquyếtđịnhcósứchạgụccảmộtngườiđànôngtrưởngthành,vàthằngbéđãlựachọnconđườngkhóhơn,caohơn.Ướcgì tôicóthể làmnhiềuhơnchonó.Thoángsau,khiđangthudọntấtcảđồđạcđểravề,tôichợtnhậnrahìnhnhưmìnhđãlàmđượcmộtđiềugìđóchoRoyrồi.

CólẽnhữnggiátrịmàtôiđãcốkhuyếnkhíchtronglớphọcnàyđãthấmvàoRoy,vàsẽtrởthànhmộtphầntrongconngườithằngbé.Vàcólẽnhữnggiátrịđósẽgiữnótránhxaconđườngxấu,sẽgiúpnótồntạivàbiếtđấutranhvớinhữngcáixấu.

Cólẽtinhthầnmàtôicốđưavàolớphọclà“vậtbắtgiữgiấcmơ”thậtsự,vànóđãbảovệtấtcảhọcsinhcủatôi.

Có lẽ hàng trăm, hàng ngàn giờ họcmà chúng tôi trao đổi vớinhauđãlàmnảysinhmộtthứgìđóđểbảovệvàđọnglạimãitronglòngcácemhọcsinh-mộtkinhnghiệmcốtlõikhiếnchúngmạnhmẽhơn,nồngnhiệthơn,đểchúngcó thểsuynghĩ,họchỏivàbiếtyêuthươnghơnnữa.

Dùthếnàođinữa,tôicũngchỉmuốnnghĩnhưvậy.