Post on 09-Feb-2018
transcript
Tekst 2.a Jupiter en zijn broers
1. Iupiter deus est.
2. In Olympo habitat.
3. Rex deorum est.
4. Neptunus et Pluto dei sunt.
5. Fratres Iovis sunt.
6. Non semper in Olympo sunt.
7. Neptunus saepe in mari est.
8. Ibi rex est.
9. Pluto in Tartaro vivit.
10. Tartarus sub terra est.
11. Tartarus locus obscurus est.
12. Ibi semper nox est.
13. Umbrae huc veniunt.
14. Hic Pluto rex est.
1 deus god
est (hij/zij/het) is
esse zijn
2 in op
Olympus de Olympus
habitat (hij/zij) woont
habitare wonen
3 rex, reges koning
deorum van de goden
4 et en
sunt (zij) zijn
5 frater, fratres broer
Iovis van Jupiter
6 non niet
semper altijd
7 saepe dikwijls
in mari in zee
8 ibi daar
9 Tartarus de Tartarus
vivit (hij/zij) leeft
vivere leven
10 sub onder(in)
terra aarde
11 locus plaats
obscurus donker
12 nox, noctes nacht
13 umbra 1. schim 2. schaduw
huc hierheen
veniunt (zij) komen
venire komen
14 hic hier
Tekst 2.b De zusters van Jupiter
1. Iuno dea est.
2. Soror et uxor Iovis est.
3. Iuno quoque in Olympo habitat.
4. Ceres dea est.
5. Soror Iovis et Iunonis est.
6. Ceres mater Proserpinae est, Iupiter pater.
7. Ceres et filia saepe in insula Sicilia sunt.
8. Ibi lacus est, ubi albi cygni natant.
9. Ibi silva est, ubi multi flores florent:
10. rosae et violae et lilia.
11. Proserpina puella saepe in silva ludit.
1 dea godin
2 soror, sorores zuster
uxor, uxores vrouw, echtgenote
Iovis van Jupiter
3 quoque ook waarbij het hoort)
5 Iunonis van Juno
6 mater, matres moeder
Proserpinae van Proserpina
pater, patres vader
7 filia dochter
in in, op
insula eiland
8 lacus een meer
ubi waar waar
albi cygni witte zwanen
natant zwemmen
9 silva bos
multi veel
flos, flores bloem
florent (zij) bloeien
florere bloeien
11 puella meisje
in in
ludit (zij/hij) speelt
ludere spelen
Tekst 3.a Pluto ziet Proserpina
1. Pluto in insula Sicilia est.
2. Ibi curru per insulam errat et terram explorat.
3. Quattuor equi currum trahunt.
4. Ecce, Proserpina et amicae appropinquant.
5. Puellae silvam intrant.
6. Ibi flores legunt: rosas et violas et lilia.
7. Deus puellas in silva ridere audit.
8. In curru appropinquat.
9. Proserpinam videt. Statim deus puellam amat.
10. Proserpina deum videt et fugere temptat.
11. Sed eheu, deus eam in currum trahit.
12. Puella exclamat: ‘Amicae, servate me! Deus me rapit!’
13. Amicae eam audiunt, sed Proserpinam servare non audent.
14. Deum enim timent et fugiunt.
15. Deinde Pluto hasta terram aperit
16. et deus et puella in curru sub terram abeunt.
1 in op
2 curru in zijn wagen
per + acc. over, door ... heen
errare (rond)zwerven, dwalen
explorare onderzoeken, inspecteren
3 quattuor onverbuigb. vier
equus paard
trahere trekken
4 ecce onverbuigb. kijk
amica vriendin
appropinquare naderen
5 intrare binnengaan, -komen
6 legere verzamelen
7 ridere lachen
audire horen
9 videre zien
statim meteen
amare beminnen, houden van
10 fugere/io vluchten
temptare proberen (+ inf.)
11 sed maar
eheu uitroep ach, wee
in + acc. in, naar (binnen)
12 exclamare uitroepen
me mij
servare redden
rapere/io roven
13 eam haar
audere durven
14 enim want, immers
timere vrezen, bang zijn voor
15 deinde vervolgens
hasta met zijn lans
aperire openen
16 sub + acc. onder(in)
abeunt (zij) gaan weg
Tekst 3.b De oplosssing van Jupiter
1. O Iupiter, Pluto Proserpinam, filiam nostram, rapuit.
2. Nunc regina in Tartaro est.
3. Sedet in solio inter umbras iuxta Plutonem.
4. Non gaudet, sed semper dolet, nam Plutonem non amat.
5. Iuva me! Filiam mihi redde!’
6. Iupiter cogitat: Ceres soror eius est et Pluto frater.
7. Nec sororem nec fratrem laedere cupit.
8. Consilium capit: annum ex aequo dividit.
9. Sex menses Proserpina in terra est.
10. Tum Ceres gaudet: frumentum et flores curat.
11. Ver et aestas in terra sunt.
12. Sex menses Proserpina in Tartaro est.
13. Nunc mater dolet: frumentum et flores non curat.
14. Quod tempus anni nunc in terra est?
1 Iupiter, Iovem Jupiter
Pluto, Plutonem Pluto
nostram onze
rapuit (hij) heeft geroofd
2 nunc nu
regina koningin
3 sedere zitten
in solio op een troon
iuxta + acc. naast
inter + acc. tussen, temidden van
4 gaudere zich verheugen, blij zijn
dolere verdrietig zijn
nam want
5 iuvare helpen
mihi aan mij
reddere teruggeven
6 cogitare (na)denken
eius zijn, van hem
7 nec ... nec noch ... noch, niet ... en ook niet
laedere kwetsen, beledigen
cupere/io willen, begeren, verlangen
8 consilium besluit, plan
capere/io nemen
annus jaar
ex aequo in gelijke delen
dividere verdelen
9 sex zes
menses maanden
in terra op aarde
10 tum toen, dan
frumentum koren
curare zorgen (voor + acc.)
11 ver lente
aestas zomer
14 quod tempus anni welk jaargetijde
Tekst 4.a Op zoek naar onderdak
1. Mille domos Iupiter et Mercurius adeunt et hospitium petunt.
2. Mille serae autem domos claudunt.
3. Nulla domus deos recipit.
4. Tandem casam parvam vident. Ianuam pulsant.
5. Senex ianuam aperit et deos videt. Tum dicit:
6. “Salvete, advenae. Qui estis? Unde venitis?”
7. “Viatores sumus,” Mercurius respondet.
8. “Hospitium petimus, nam fatigati sumus
9. et nusquam dormire possumus. Sed responde: quis tu es?”
10. Senex dicit: “Ego Philemon sum.
11. Hac in casa parva vivo. Intrate!”’
1 mille. duizend
domos (acc.) huizen
adire gaan (naar + acc.)
adeunt (zij) gaan naar
petere zoeken, vragen
hospitium onderdak
2 sera grendel
autem echter
claudere sluiten
3 nulla domus geen enkel huis
recipere/io ontvangen, opnemen
4 tandem eindelijk
casa parva klein hutje
ianua deur
pulsare kloppen (op + acc.)
5 senex, senes oude man
dicere zeggen
6 salve, salvete gegroet
advena vreemdeling
qui wie
unde waarvandaan
7 viator, viatores reiziger
8 hospitium onderdak
fatigati vermoeid
9 nusquam nergens
dormire slapen
respondere antwoorden
quis wie?
10 hac in in dit
Tekst 4.b Hun wens vervuld
1. “O Philemon et Baucis, vobis praemium dare cupio.
2. Dicite mihi! Quid optatis?”
3. Philemon et Baucis non diu cogitant.
4. Tum Philemon respondet: “O Iupiter, non divitias optamus.
5. In templo novo sacerdotes esse et ibi simul vitam finire cupimus.”
6. Optata eveniunt: Philemon et Baucis nunc sacerdotes
7. in templo sunt et deos colunt.
8. Quodam die, dum ante templum stant,
9. ecce corpora eorum subito simul frondescunt.
10. Iupiter corpora in arbores mutat!
11. Arbores una stant et rami se tangunt.
12. Cum ventus folia movet, ét nunc folia susurrant: “Vale!”’
1 praemium beloning
vobis aan jullie
dare geven
2 mihi aan mij
quid wat?
optare wensen
3 diu lang, lange tijd
4 divitiae mv rijkdom, schatten
5 in templo novo in de nieuwe tempel
sacerdos, sacerdotes priester
simul tegelijk(ertijd)
vita (het) leven
finire beeïndigen
6 optatum wens
evenire uitkomen
7 colere 1 verzorgen 2 vereren
8 quodam die op zekere dag
dum terwijl
ante + acc. voor
templum tempel
stare staan
9 corpus, corpora lichaam
eorum hun
subito plotseling
frondescere bladeren krijgen
10 arbor, arbores boom
mutare veranderen (in + acc.)
11 una bij elkaar
ramus tak
se elkaar
tangere aanraken
12 cum wanneer
ventus wind
movere bewegen
folium blad
ét nunc ook nu nog;
susurrare fluisteren
vale vaarwel
Tekst 5.a Niobe beledigt Latona
1. Ecce venit Niobe! Irata feminis dicit:
2. ‘Quid video? Cur Latonae sacra facitis?
3. Cur Latonam colitis? Cur eam mihi praeferre audetis?
4. Mihi genus clarum est: Iupiter avus meus est et Tantalus pater.
5. Gentes Phrygiae me timent.
6. Amphion coniunx rex Thebarum est.
7. Ubique divitias in regia video.
8. Formosa sum.
9. Mihi septem filii et septem filiae sunt.
10. Fortuna mihi numquam nocere poterit!
11. Latonae duo liberi tantum sunt: Apollo et Diana.
12. Dea tamquam orba est. Ideo vobis suadeo:
13. domum redite et me pro Latona colite.’
14. Feminae ei parent et abeunt.
1 irata woedend
femina vrouw
2 cur waarom
sacrum offer
facere/io 1 doen 2 maken (hier: brengen)
3 praeferre verkiezen (boven + dat.)
4 genus, genera afkomst, geslacht
clarum beroemd
avus grootvader
meus mijn
5 gens, gentes volk
Phrygiae van Frygië
6 coniunx, coniuges 1 echtgenoot 2 echtgenote
Thebarum van Thebe
7 ubique overal
in regia in het paleis
8 formosa mooi
9 septem zeven
filius zoon
10 fortuna het lot
numquam nooit
nocere + dat. schaden
poterit (hij) zal kunnen
11 tantum slechts
duo twee
liberi mv kinderen
12 tamquam als het ware
orba kinderloos
ideo daarom
suadere aanraden
13 domum redite ga terug naar huis
pro in plaats van
14 parere + dat. gehoorzamen (aan)
abeunt zij gaan weg
Tekst 5.b Niobe gestraft
1. Septem sorores ante toros fratrum stant et lacrimant.
2. Sed Diana non dubitat et tela in sorores mittit.
3. Statim una puella clamat: ‘Ei mihi!’ et cadit.
4. Sex puellae fugere temptant, sed frustra,
5. nam Diana quinque puellas telis necat.
6. Nunc una tantum filia restat.
7. Niobe filiam ultimam protegere temptat et clamat:
8. ‘Desine, Diana! Ultimam filiam mihi relinque! Parce ei!’
9. Dum rogat, eheu, filia iam cadit.
10. Nunc dolet Niobe. Diu sedet inter exanimes filios et filias.
11. Non iam se movet. Paulatim in saxum vertitur.
12. Quodam die ventus saxum in patriam Niobes rapit.
13. Ibi nunc etiam saxum videre potes simile feminae.
14. Saxum aliquando ‘lacrimat’: lacrimae Niobes sunt.
1 torus lijkbaar
fratrum van hun broers
lacrimare huilen
2 dubitare aarzelen
telum pijl, werpspies
mittere zenden, schieten
3 una één
ei mihi wee mij
cadere vallen, dood neervallen
frustra tevergeefs
5 quinque vijf
telis met pijlen
necare doden
6 restare resteren
7 ultimam laatste
protegere beschermen
8 desinere ophouden
relinquere verlaten, achterlaten,overlaten
parcere + dat. sparen
9 rogare vragen
iam al, reeds
10 exanimes dood
11 non iam niet meer
se zich
paulatim geleidelijk, langzaamaan
saxum rots
vertitur zij verandert
12 quodam die op zekere dag
patria vaderland
Niobes van Niobe
13 etiam zelfs, ook
simile feminae in de vorm van een vrouw
14 aliquando soms
lacrima traan
Niobes van Niobe
Tekst 6.a Het misverstand
1. Ecce Pyramus venit. Circumspicit: ubi Thisbe est?
2. Vestigia leae in pulvere videt et horret.
3. Tum velamen cruentum Thisbes invenit.
4. Dum lacrimae oculos complent, dicit:
5. ‘O Thisbe, quid accidit? Ubique vestigia leae video.
6. Te autem non video, sed velamen tuum.
7. Mene exspectavisti et tum lea te necavit?
8. Eheu, cur parentibus non paruimus?
9. Cur domos reliquimus et huc venimus?
10. Cur sero veni? Mors tua mea culpa est.’
11. Tum velamen sustulit et ei oscula dedit.
12. Deinde ad arborem adiit. Non dubitavit,
13. sed gladium strinxit et se necavit.
1 circumspicere/io rondkijken
2 vestigium (voet)spoor
leae van een leeuwin
in pulvere in het stof
horrere huiveren
3 velamen sluier
cruentum bebloede
Thisbes van Thisbe
invenire vinden
4 oculus oog
complere vullen
5 accidit pf van accidere: gebeuren
leae van een leeuwin
6 tuum jouw
7 -ne niet vertalen
exspectare afwachten, wachten op
lea leeuwin
8 parentes (mv gr. 3) ouders
parentibus dat. mv.
parui pf van parere: gehoorzamen
9 reliqui pf van relinquere: verlaten, achterlaten
veni pf van venire: komen
10 sero te laat
mors, mortem (de) dood
tua jouw
mea mijn
culpa schuld
11 sustuli pf van tollere: optillen
osculum kus
dedi pf van dare geven
12 adii pf van adire gaan naar
13 gladius zwaard
strinxit hij trok
se zich
Tekst 6.b In de dood verenigd
1. Ibi Thisbe circumspiciebat et Pyramum quaerebat.
2. Subito corpus procul iacere vidit et appropinquavit.
3. Corpus Pyrami erat!
4. Velamen et gladium vidit et exclamavit:
5. ‘Pyrame, tua carissima Thisbe te vocat!
6. Cur te ipse necavisti? Egone causa mortis tuae fui?
7. Dum te exspecto, lea venit. Ideo in antrum fugi.
8. Aspice me! Vivo, lea me non necavit!
9. Pyrame, Pyrame, responde mihi!’ Thisbe semper exclamabat.
10. Pyramus autem ei non respondebat nec se movebat.
11. Tum Thisbe gladium e corpore Pyrami traxit et dixit:
12. ‘O parentes, amorem nostrum vetuistis,
13. sed mortem vetare non potuistis. Vos nunc rogo:
14. corpora nostra uno sepulcro condite.’
15. Deinde gladio Pyrami se necavit.
1 quaerere zoeken
2 procul in de verte
iacere liggen
3 Pyrami van Pyramus
4 velamen sluier
5 tua carissima jouw allerliefste
vocare roepen
6 ipse zelf
mortis tuae van jouw dood
fui pf van esse zijn
causa oorzaak, reden
7 lea leeuwin
antrum grot
fugi pf van fugere/io : vluchten
8 aspicere/io aanschouwen, zien
10 respondi pf van respondere : antwoorden
nec en niet
se zich
11 e corpore Pyrami uit het lichaam van Pyramus
traxi pf van trahere : trekken
dixi pf van dicere: zeggen
12 nostrum onze
vetui pf van vetare : verbieden
amor, amores liefde
14 nostra onze
sepulcrum graf
uno sepulcro in één graf
condere begraven, (ver)bergen
gladio Pyrami met het zwaard van Pyramus
Tekst 8.a De list van de Grieken
1. Graeci ingentem equum ligneum aedificaverunt.
2. Viris eum compleverunt et in ora pro Troia reliquerunt.
3. Deinde nocte ab ora navigaverunt
4. et prope Troiam in insula Tenedo se occultaverunt.
5. Troiani, dum postero die de muris spectant,
6. nec Graecos, nec naves viderunt, modo equum ligneum!
7. Cito portas aperuerunt et e Troia ad equum cucurrerunt.
8. Mirati sunt. Quid equus in ora vult?
9. Alii clamabant ‘equum flammis delete’, alii ‘eum in urbem trahite!’
10. Dum Troiani dubitant, Laocoon sacerdos cum filiis venit.
11. Ut equum vidit, exclamavit:
12. ‘Miseri Troiani, nolite equo credere!
13. Timete et Graecos et dona Graecorum,
14. nam dona eorum numquam dolis carent.’
15. Sed eheu, Troiani ei non crediderunt.
1 Graecus Griek
ingentem heel groot
ligneum houten
aedificare bouwen
2 vir (groep 2) man
complere vullen
in + abl. in, op
ora kust
pro + abl. voor
Troia Troje
3 nocte abl. ev van nox
a(b) + abl. van(af)
navigare varen
4 prope + acc. dichtbij
Tenedo Tenedus
se zich
occultare verbergen
5 Troianus Trojaan
postero die de volgende dag
de + abl. vanaf
murus muur
spectare kijken
6 navis, naves schip
modo slechts
7 cito bijw. snel
ad + acc. naar
porta poort
aperui pf van aperire: openen
e(x) + abl. 1 uit 2 sinds
cucurri pf van currere: rennen
8 mirati sunt ze stonden verbaasd
vult betekent
9 alii ... alii sommigen ... anderen
flamma vlam, vuur
delere vernietigen
urbs, urbes stad
10 cum + abl. (samen) met
11 ut + pf zodra
12 miseri ongelukkige
nolite je moet niet
credere + dat. geloven, vertrouwen
13 et ... et zowel ... als
donum geschenk
Graecorum van de Grieken
14 dolus list
eorum van hen, hun
carere + abl. vrij zijn van, missen
15 credidi pf van credere: geloven
Tekst 8.b De Grieken nemen Troje in
1. Nox erat. Troiani dormiebant. Aeneas quoque dormiebat.
2. Ecce in somno Hector ei apparet et dicit:
3. ‘Tu, Aenea, fuge! Hostis habet muros!
4. Armis Troiam servare non iam poteris! Fuge et Penates Troiae
5. serva et auxilio deorum novam Troiam conde.’
6. Aeneas statim experrectus est. Cito e lecto surrexit et foras iit.
7. Ibi spectaculum dirum vidit: ubique Graeci Troianis
8. instabant telis et gladiis: Troiani per vias currebant,
9. feminae clamabant, liberi lacrimabant: it clamor caelo.
10. Aeneas arma cepit et per turbam ad regiam cucurrit.
11. Ibi Priamus rex et uxor et filiae pavidae in ara sedebant.
12. Unus ex filiis ad aram fugere temptabat, sed frustra:
13. ante oculos parentum Graeci eum gladiis necaverunt.
14. Aeneas horruit, ut vidit. Deis parere et e Troia fugere statuit.
1 Aeneas Aeneas
2 somnus slaap
Hector Hector
apparere verschijnen
3 Aenea vocativus
hostis, hostes vijand
habere hebben, houden
4 arma (mv groep 2) wapens
poteris jij zult kunnen
Penates (mv groep 3) Penaten (huisgoden)
Troiae van Troje
5 auxilium hulp
deorum van de goden
novam nieuw
condere 1 (op)bergen 2 stichten
6 experrectus est werd wakker
lectus bed
surrexi pf van surgere: oprijzen, opstaan
foras naar buiten
ii pf van ire: gaan
8 spectaculum dirum afschuwelijk schouwspel
instare + dat. achterna zitten
via weg, straat
9 clamor, clamores geschreeuw, kreet
caelo naar de hemel
10 cepi pf van capere/io: nemen
turba menigte
ad + acc. 1 naar, tot aan 2 bij
regia paleis
11 pavidae bang
ara altaar
12 unus ex filiis één van hun zonen
13 parentum van zijn ouders
14 horrui pf van horrere: huiveren
statui pf van statuere: besluiten
Tekst 9.a Dido vertelt
1. ‘Olim cum marito Sychaeo in Phoenicia vivebam, ubi frater meus
2. rex erat. Quodam die, dum Sychaeus deos colit, frater eum
3. ante aram gladio necavit. Deinde et corpus et scelus occultavit.
4. Interea ego valde dolebam. Ubi erat maritus Sychaeus?
5. Saepe fratrem adibam et dicebam: “O frater, dic mihi,
6. Sychaeumne vidisti? Domum non rediit.”
7. Frater autem semper respondebat: “Cara Dido, noli lacrimare;
8. coniunx tuus mox redibit.” His verbis me diu decepit.
9. Quadam nocte, dum dormio, umbra Sychaei mihi apparuit et dixit:
10. “Dido cara, frater tuus me auri causa necavit.
11. Frustra, nam ego aurum iam antea in terra condideram.
12. Nunc iste in animo habet te quoque necare.
13. Tu effode aurum e terra et cum sociis in Africam fuge!”
14. Deinde umbra mihi locum monstravit, ubi aurum condiderat.
15. Postero die statim aurum effodi et cum sociis huc fugi.
16. Iarbas rex mihi locum dedit, ubi nunc urbem novam aedificamus.’
1 olim vroeger, eens, ooit
maritus echtgenoot
Phoenicia Foenicië
meus mijn
2 quodam die p een dag
3 scelus, scelera misdaad
4 interea intussen
valde zeer, heel erg
6 domum naar huis
7 cara lief
Dido, Didonem Dido
noli je moet niet
8 tuus jouw
mox weldra, spoedig
redibit zal terugkeren
his deze
verbum woord
decepi pf van decipere/io: bedriegen
9 quadam nocte op een nacht
Sychaei van Sychaeus
10 auri causa om mijn goud
11 aurum goud
antea eerder
condidi pf van condere: 1 stichten 2 (ver)bergen, begraven
12 iste die schurk
habere in animo van plan zijn
13 effodere opgraven
socius bondgenoot, vriend
Africa Afrika
14 monstrare tonen
15 postero die de volgende dag
16 Iarbas Jarbas
17 novam nieuw
Tekst 9.b Dido vraagt Anna om raad
‘Anna soror, totam noctem dormire non potui.
Semper de Aenea cogitabam.
Adeo ille animum meum forma et verbis movit.
Quid nunc faciam? Umbram Sychaei laedere nolo.’
Anna respondit: ‘Cara Dido, cur adeo doles?
Rex Iarbas te in matrimonium ducere cupiebat,
sed tu nubere nolebas!
Nunc Aeneas Troianus verbis animum tuum cepit!
Cur non gaudes amore novo?
Num semper sine marito et liberis vitam agere vis?’
His verbis Anna animum Didonis placabat.
Deinde regina Aeneam media per moenia Carthaginis
ducebat et laeta ei urbem ostendebat.
Sed Aeneas dolebat: patriam desiderabat.
Dido quidem urbem novam aedificabat, sed ubi sibi
Troia nova erat?
1 totam (ge)heel
potui pf .v. posse : kunnen
2 de + abl. 1 vanaf 2 over
3 adeo zo(zeer)
ille hij
animus hart
meum mijn
forma gestalte, uiterlijk
4 faciam ik moet doen
Sychaei van Sychaeus
5 cara lief
6 matrimonium huwelijk
ducere leiden, voeren
7 nubere trouwen (van de vrouw)
8 tuum jouw
9 gaudere 1 blij zijn 2 zich verheugen over (+ abl.)
amore novo (abl.) een nieuwe liefde
10 num toch niet? leidt vraagzin in
sine + abl. zonder
agere 1 voeren 2 leiden
11 his deze
Didonis van Dido
placare kalmeren
12 media per midden over
moenia (mv groep 3) (stads)muren
Carthaginis van Carthago
13 laeta blij
ostendere tonen
14 desiderare 1 missen 2 verlangen naar
15 quidem weliswaar, echter
sibi voor hem
novam nieuw