Παραδοτέο Π.β.1.4 «Έκθεση Αξιολόγησης των ......

Παραδοτέο Π.β.1.4

«Έκθεση Αξιολόγησης των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έτους

2014»

Στο πλαίσιο του έργου:

«Αξιολόγηση κατά την διάρκεια (on going) της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” από το 2011μέχρι και το 2015»

Εκπόνηση:

www.ygeia-pronoia.gr

www.epanad.gov.gr

www.espa.gr

www.europa.eu

ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

ΦΟΡΕΑΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ: ΕΚΠΟΝΗΣΗ:

Π.β.1.4 Έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έτους 2014

Πληροφορίες εγγράφου Έργο: Αξιολόγηση κατά τη διάρκεια (on going) της

εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” από το 2011 μέχρι και το 2015

Αριθμός Παραδοτέου: Π.β.1.4 Τίτλος Παραδοτέου: Έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων

εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έτους 2014

Συμβατική ημερομηνία παράδοσης: 31/03/2015 Πραγματική ημερομηνία παράδοσης: 31/03/2015

Υπεύθυνος σύνταξης εγγράφου: Γεώργιος Μπραουδάκης Συμμετέχοντες στη σύνταξη του

εγγράφου: Νίκανδρος Μπούρας, Γεώργιος Μπραουδάκης, Αναστάσιος Μαστρογιαννάκης MSc, Ιωάννης Νικολακόπουλος PhD, Άρτεμις Μαρκάτου MSc, Εμμανουέλα Μπραουδάκη, Σωτήριος Κουπίδης PhD, Tracey Power PhDc, Tom Craig, Graham Thornicroft

Διανομή: Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής Έργου

Έκδοση/Αναθεώρηση: Σχέδιο/Τελικό: Τελικό

Συνολικός αριθμός σελίδων (με εξώφυλλο):

289

Λέξεις κλειδιά: Αξιολόγηση, Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, Ψυχική Υγεία

«Αξιολόγηση κατά τη διάρκεια (on going) της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης

“ΨΥΧΑΡΓΩΣ” από το 2011 μέχρι και το 2015»

2



ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ

1. Εισαγωγικά

Σε συνέχεια της έκθεσης αξιολόγησης που αφορούσε την αποτίμηση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης για το έτος 2013, η παρούσα έκθεση παρουσιάζει και αξιολογεί την υφιστάμενη κατάσταση και τις εξελίξεις που πραγματοποιήθηκαν στον τομέα της ψυχικής υγείας κατά το έτος 2014.

Στο πλαίσιο της συνεχούς (ongoing) αξιολόγησης της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ψυχαργώς μέχρι το 2015, ημερομηνία ολοκλήρωσης του ΕΣΠΑ, η παρούσα έκθεση δομείται σύμφωνα με τις ακόλουθες ενότητες:

1. Αξιολόγηση Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΨΜ.

2. Αξιολόγηση εφαρμογών και υλοποίησης της ΨΜ.

3. Αξιολόγηση διοίκησης της ΨΜ.

Υφιστάμενη κατάσταση συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Οι βασικοί πυλώνες του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ παρουσιάζονται στην εικόνα ακολούθως.

Εικόνα 1: Βασικοί πυλώνες παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Ακολούθως παρουσιάζεται μια συνοπτική αποτύπωση του αριθμού των δομών πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας φροντίδας ΨΥ, στις βασικότερες κατηγορίες υπηρεσιών, που

Βασι

κοί Π

υλώ

νες

Παρο

χής Υ

πηρε

σιώ

ν Ψ

υχικ

ής Υ

γεία

ς

Δημόσιες Υπηρεσίες

Ψυχιατρικά Νοσοκομεία (πρωτοβάθμιες υπηρεσίες, μονάδες ενδονοσοκομειακης

& εξωνοσοκομειακής νοσηλείας, εξειδικευμένα κέντρα)

Γενικά Νοσοκομεία (Ψυχιατρικά τμήματα)

Ιδιωτικοί- Μη κερδοσκοπικοί φορείς

ΚΨΥ, Κινητές μονάδες, ΚΗ, Οικοτροφεία, Πρ. Διαμερίσματα, Ξενώνες, Ειδικά κέντρα κοινωνικής επανένταξης και Ειδικές μονάδες Αποκατάστασης και

Επαγγελματικής Επανένταξης

Ιδιωτικοί φορείςΙδιωτικές Ψυχιατρικές κλινικέςΙδιώτες ψυχίατροι, ψυχολόγοι

Λοιποί Πάροχοι Υπηρεσιών ΟΤΑ, ΜΨΥ ενόπλων δυνάμεων, εκκλησία, κατά τόπους οργανώσεις



3



λειτουργούσαν κατά τη χρονική περίοδο εκπόνησης του παρόντος παραδοτέου. Η επικαιροποίηση των δεδομένων των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για το έτος 2014 πραγματοποιήθηκε με στοιχεία τα οποία απέστειλε στον αξιολογητή η ΔΨΥ. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται σκοπό έχουν την ανάδειξη της συνολικής εικόνας και της υφιστάμενης κατάστασης κι όχι την προσέγγιση με μαθηματική ακρίβεια των τελικών στοιχείων ανά κατηγορία, εργασία που αποτελεί αντικείμενο άλλου έργου.

Σε επίπεδο δομών εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετές περιοχές της χώρας που είτε δεν διαθέτουν καμία μονάδα ψυχικής υγείας (ΜΨΥ), είτε η συσσώρευση των δομών είναι αρκετά χαμηλή σε σχέση με την πυκνότητα του πληθυσμό ή τη γεωγραφική κατανομή. Ενδεικτικά, η μεγαλύτερη συσσώρευση δομών ψυχικής υγείας επικρατεί στις περιφέρειες της Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ αντίθετα υπάρχει σημαντική υστέρηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας στις περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου.

Η ίδια εικόνα επαναλαμβάνεται και ως προς την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας με την Αττική να έχει συγκεντρώσει περίπου το 50% των Κέντρων ημέρας από αυτά που συνολικά υπάρχουν σε όλη τη χώρα και τις περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Νοτίου Αιγαίου να μην διαθέτουν κανένα ΚΨΥ. Επιπρόσθετα, αξίζει να τονισθεί ότι παρόλο που η

1 Δεν περιλαμβάνονται τα ΚΗ για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer και συναφών διαταραχών και αυτισμού για τα οποία υπάρχει ξεχωριστή ενότητα στον πίνακα. 2 Στοιχεία ιδιωτικών κλινικών ανά Περιφέρεια έτους 2013

Πίνακας 1: Υπηρεσίες ψυχικής υγείας ανά Περιφέρεια

ΔΟΜΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΑΤΤΙ

ΚΗ

ΑΝ. Μ

ΑΚΕΔ

ΟΝ

ΙΑ-

ΘΡΑ

ΚΗ

ΚΕΝ

ΤΡΙΚ

Η Μ

ΑΚΕΔ

ΟΝ

ΙΑ

ΔΥΤΙ

ΚΗ

ΜΑΚ

ΕΔΟ

ΝΙΑ

ΗΠΕΙ

ΡΟΣ

ΘΕΣ

ΣΑΛΙ

Α

ΙΟΝ

ΙΑ Ν

ΗΣΙΑ

ΔΥΤΙ

ΚΗ Ε

ΛΛΑΔ

Α

ΣΤΕΡ

ΕΑ Ε

ΛΛΑΔ

Α

ΠΕΛΟ

ΠΟΝ

ΝΗΣ

ΟΣ

ΒΟΡΕ

ΙΟ Α

ΙΓΑΙ

Ο

ΝΟ

ΤΙΟ

ΑΙΓ

ΑΙΟ

ΚΡΗΤ

Η

ΣΥΝ

ΟΛΟ

Ψυχιατρικά Νοσοκομεία 2 1 3 Ψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων 9 4 7 1 2 2 1 2 3 1 3 4 39

Παιδοψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων 4 2 6

Κέντρα Ψυχικής Υγείας 9 6 5 3 2 3 2 2 3 1 4 40 Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα 7 1 3 1 1 1 1 1 2 18 Κινητές ΜΨΥ 2 2 1 2 3 2 2 2 4 2 4 3 29 Κέντρα Ημέρας1 30 2 8 1 3 2 3 2 2 1 1 3 58 Μονάδες και Προγράμματα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης 197 18 92 3 22 31 12 21 27 29 1 15 23 491

Κέντρα για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer 6 4 1 1 1 13

ΚοιΣΠΕ 7 1 3 1 2 1 1 1 1 1 3 22 Κέντρα Ημέρας Αυτισμού 9 1 1 1 1 1 14 Μονάδες Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης 5 1 2 1 1 10

Ιδιωτικές κλινικές2 11 3 10 1 10 1 36



4



Κεντρική Μακεδονία διαθέτει τη μεγαλύτερη συσσώρευση δομών ΠΦΥ ψυχικής υγείας μετά την Αττική, διακρίνεται ανισομερής κατανομή των δομών στους νομούς της. Σημείο συσσώρευσης παρουσιάζουν οι νομοί Θεσσαλονίκης και Πιερίας ενώ τρείς (3) από τους παραπάνω νομούς της (Ημαθία, Κιλκίς και Πέλλα) δεν διαθέτουν καμία δομή ΠΦΥ ψυχικής υγείας.

Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων καθώς συνεχίζουν και το έτος 2014 να υπάρχουν περιφέρειες με σημαντικότατες ελλείψεις στις προβλεπόμενες δομές με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Αντιληπτή γίνεται και η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, ειδικές ομάδες (άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες) αλλά και συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ΄ σχετικά με τις ανωτέρω υπηρεσίες και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής τους.

Όσον αφορά τις μονάδες τριτοβάθμιας φροντίδας (ΜΨΑ στεγαστικού τύπου) ψυχικής υγείας υπάρχουν περιφέρειες με πολύ μικρή συσσώρευση δομών όπως της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου. Αντίστοιχα εμφανίζεται, και σε αυτή την κατηγορία υπηρεσιών, ανισομερής κατανομή μονάδων σε αρκετές περιοχές της χώρας όπως στην περιφέρεια Ιονίων Νήσων.

Τέλος σχετικά με τις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές αξιοσημείωτος είναι ο αριθμός τους στην περιφέρεια της Θεσσαλίας ο οποίος κυμαίνεται στα ίδια επίπεδα με αυτόν στις Περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας.

2. Αξιολόγηση της πολιτικής για την ΨΜ

Η πολιτική του Ψυχαργώς Γ’ Φάση αφορά τη συνέχιση της ΨΜ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη και βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας των ατόμων με ψυχικές διαταραχές στο επίπεδο της κοινότητας. Το όραμα της πλήρους υλοποίησης αυτής της θεραπευτικής μεθόδου σε όλα τα στάδια φροντίδας των ασθενών προσεγγίζεται με επιμέρους ειδικές δράσεις, οι οποίες εστιάζουν τόσο στο μετασχηματισμό των ψυχιατρείων, όσο και στην ανάπτυξη και βελτίωση των δράσεων πρόληψης, νοσηλείας, αποασυλοποίησης και αποκατάστασης που υλοποιούνται στο πλαίσιο της κοινοτικής φροντίδας.

Η παροχή ολοκληρωμένης κάλυψης των αναγκών του πληθυσμού, όπως προτείνεται και από κείμενα παγκόσμιων οργανισμών, λαμβάνεται διαχρονικά υπόψη σε όλους τους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ στην Ελλάδα. Σε αυτή την κατεύθυνση, οι ειδικές δράσεις που προτείνονται αφορούν την ανάπτυξη δομών και υπηρεσιών για τους ενήλικες, για τα παιδιά και τους εφήβους, για τα άτομα της τρίτης ηλικίας, καθώς και για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές, οι οποίες στοχεύουν στην κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε ομάδας στόχου.

Κεντρική κατευθυντήρια γραμμή της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία αποτελεί η εδραίωση της έννοιας του κοινοτικού δικτύου με πλήρη διαλειτουργικότητα και συλλειτουργία σε επίπεδο παροχής και διοίκησης υπηρεσιών. Σε αυτό το πλαίσιο συμπεριλαμβάνονται βασικά θέματα οργάνωσης, συντονισμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης του συστήματος. Επίσης, η έννοια της



5



δικτύωσης προωθείται, στο κείμενο της πολιτικής, μέσω της ενίσχυσης της διατομεακής συνεργασίας μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται στο σύστημα.

Παρόλο που οι ανωτέρω προτεραιότητες της πολιτικής έρχονται σε συμφωνία και ενσωματώνουν τις απόψεις, ιδέες, προτεραιότητες και αξίες των διεθνών οργανισμών, η υπάρχουσα πολιτική για την ΨΜ παραμένει ένα οραματικό κείμενο χωρίς συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους και ενέργειες. Επιπλέον, δεν προσδιορίζεται ο τρόπος με τον οποίο θα υλοποιηθούν οι συγκεκριμένοι στόχοι και οι επιμέρους δραστηριότητες καθώς και η μέθοδος αξιολόγησης του βαθμού επίτευξης των προτεραιοτήτων της πολιτικής. Η ύπαρξη του συμφώνου Andor-Λυκουρέντζου αλλά και των προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, δεν αποτελούν ολοκληρωμένο Επιχειρησιακό Σχεδιασμό ούτε προσεγγίζουν ολιστικά το σύνολο των θεμάτων ΨΥ και ΨΜ.

Ένα βασικό θέμα που δεν αποτελεί προτεραιότητα της πολιτικής, ενώ κρίνεται ως πρωτεύον τόσο στο Μνημόνιο Συνεργασίας Andor- Λυκουρέντζου, όσο και στη στοχοθεσία της ΔΨΥ, αλλά και στις προτάσεις του Υπουργείου Υγείας για το 2014-2020 είναι η χρηματοδότηση του συστήματος για τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς του. Ένα ακόμη σημαντικό σημείο για το οποίο δεν γίνεται εκτεταμένη αναφορά στην πολιτική για την Ψυχική Υγεία είναι η ποιοτική και οικονομική παρακολούθηση και αξιολόγηση των μονάδων με σκοπό τη βελτίωση της διαδικασίας τιμολόγησης των υπηρεσιών και την καλύτερη κατανομή των πόρων. Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΠΟΥ και άλλων διεθνών οργανισμών η συσχέτιση αποτελέσματος- κόστους με βάση μοντέλα αξιολόγησης που θα συνυπολογίζουν την αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, καθώς και την ποιότητα των υπηρεσιών κρίνεται απαραίτητη δεδομένης της οικονομικής κρίσης και των περιορισμένων διαθέσιμων οικονομικών πόρων.

Επίσης, η διαχείριση και οργάνωση του συστήματος δεν αναλύεται επαρκώς. Για την αντιμετώπιση των αδυναμιών είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι αρχές και το πρότυπο διοίκησης με ύπαρξη διακριτών λειτουργιών και αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο (κεντρικό, περιφερειακό, τομεακό και τοπικό) και με αυστηρά καθορισμένες διαδικασίες διαλειτουργικότητας των φορέων και των οργάνων διοίκησης. Ενδεικτικά, και παρά τις εξελίξεις που σημειώθηκαν το 2014, στο πλαίσιο ενίσχυσης του ρόλου των Υ.ΠΕ και των ΤΕΨΥ, είναι κρίσιμη η περαιτέρω αποσαφήνιση του ρόλου τους και ο προσδιορισμός των αρμοδιοτήτων τους και των ευθυνών τους. Επιπλέον, σημαντικό για τη διαχείριση και οργάνωση των υπηρεσιών και ολόκληρου του συστήματος είναι η καθιέρωση προτύπων (Υπουργικές Αποφάσεις, Εγχειρίδιο αξιολόγησης ποιότητας ΠΟΥ κ.α.), κριτηρίων και διαδικασιών, βάσει των οποίων θα λειτουργούν και θα ελέγχονται οι μεμονωμένες μονάδες στο σύνολο τους, οι φορείς και τα όργανα διοίκησης και παροχής υπηρεσιών.

Τέλος, ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα της πολιτικής του Ψυχαργώς Γ’ είναι ότι δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ούτε τίθεται το πλαίσιο ενσωμάτωσης και συλλειτουργίας των παράλληλων συστημάτων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας που έχουν αναπτυχθεί στη χώρα. Οι ιδιωτικές κλινικές ανά νομό έχουν σημαντική διάρθρωση και διαθέτουν μεγάλο αριθμό κλινών, καλύπτοντας υψηλό αριθμό νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας. Επίσης, οι ελεύθεροι επαγγελματίες ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες παρέχουν επί της ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της χώρας. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ένταξη των ανωτέρω υπηρεσιών σε ενεργά δίκτυα φροντίδας των ασθενών και συνολικά ο ιδιωτικός τομέας δεν παρακολουθείται και δεν λαμβάνεται σε κανένα βαθμό υπόψη



6



κατά το σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αν και όπως αναφέρθηκε καλύπτει μεγάλος μέρος των υπηρεσιών περίθαλψης και μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ιδρυματοποίησης. Στο σημείο αυτό, όμως, είναι βασικό να αναφερθεί η προσπάθεια για ένταξη των ιδιωτικών κλινικών στην τομεοποίηση και για διαμόρφωση ενός πλαισίου ελέγχου και εποπτείας των ιδιωτικών ψυχιατρικών, σε νομοθετικό επίπεδο, από την πολιτική ηγεσία, κατά το έτος 2014.

3. Αξιολόγηση της εφαρμογής υλοποίησης της ΨΜ

Η αποτίμηση της φυσικής και οικονομικής προόδου υλοποίησης της ΨΜ πραγματοποιείται στα ακόλουθα επίπεδα:

• Χρηματοδοτική πορεία (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού, Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ψηφιακής Σύγκλισης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Διοικητικής Μεταρρύθμισης)

• Αποτελέσματα – επιπτώσεις - υλοποίηση στόχων ΨΜ.

Τα στοιχεία χρηματοοικονομικής και φυσικής ολοκλήρωσης που αναλύονται συλλέχθηκαν από το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) του ΕΣΠΑ, με ημερομηνία αναφοράς την 31/12/2014.

Συγκεντρωτικά, διαπιστώνεται ότι οι κοινοτικές χρηματοδοτικές δυνατότητες που παρέχονται στη χώρα υπό το πρίσμα της ΨΜ παραμένουν ασύνδετες χωρίς σαφή στόχευση και συμπληρωματικότητα των δράσεων, κάτι που οφείλεται σε έλλειψη νέου επιχειρησιακού σχεδιασμού από το Υπ. Υγείας. Οι τιμές στόχοι που παρουσιάζονται από το ΟΠΣ των ΕΠ δεν συμβαδίζουν με τη σημερινή πραγματικότητα, δεν έχουν επικαιροποιηθεί και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως οι στόχοι υλοποίησης του Ψυχαργώς Γ’. Επιπρόσθετα, η έλλειψη επιδημιολογικών και λοιπών στατιστικών δεδομένων αποκλείει από τον αξιολογητή τη δυνατότητα αξιολόγησης των έργων υπό την έννοια της χρονικής και χρηματοδοτικής προτεραιότητας των καθορισμένων στόχων σύμφωνα με γεωγραφικούς και λοιπούς παράγοντες. Τέλος, οι δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ χρήζουν άμεσης αναθεώρησης και προσαρμογής σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Ψυχαργώς Γ’, με σκοπό την επί της ουσίας επιμέτρηση της υλοποίησης και των επιθυμητών αποτελεσμάτων της ΨΜ.

3.1 Αξιολόγηση χρηματοοικονομικής πορείας χρηματοδοτικών προγραμμάτων ΨΜ

3.1.1 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΠΑΝΑΔ)

Ο συνολικά κατανεμημένος προϋπολογισμός στην υπό εξέταση κατηγορία παρέμβασης (5.1) του ΕΠΑΝΑΔ για το έτος 2014 είναι 147.995.263€ (προγραμματική δημόσια δαπάνη) και η κατάσταση της χρηματοοικονομικής πορείας σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά παρουσιάζεται ακολούθως:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των προσκλήσεων που έχουν ενεργοποιηθεί αγγίζει το ποσό των 710.047.428,99€ (πόροι ΕΠΑΝΑΔ).



7



• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων είναι 170.633.346,56€, ήτοι το

ποσοστό του ενταγμένου προϋπολογισμού ανέρχεται στο 115,3 % της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης και αναφέρεται σε 190 έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 163.406.910,07€ ήτοι ποσοστό 110,4% περίπου επί της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης. Η συμβασιοποίηση αφορά 181 έργα.

• Οι δηλωμένες δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 114.052.887,24€, αντιστοιχούν σε ποσοστό απορρόφησης 77% και αφορούν 179 έργα.

Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονισθεί το γεγονός ότι τα ανωτέρω νούμερα και ποσοστά διαμορφώνονται κυρίως εξαιτίας της πρόσκλησης 26 η οποία έδωσε τη δυνατότητα χρηματοδοτικής στήριξης των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ.

Στο γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα ανωτέρω χρηματοοικονομικά μεγέθη, συγκριτικά σε σχέση με την εικόνα που αποτυπώθηκε στις τρείς προηγούμενες περιόδους αξιολόγησης (31/12/2011-31/12/2013).

Διάγραμμα 1: Κατανεμημένος προϋπολογισμός, συμβάσεις και δηλωμένες δαπάνες στην κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ, σε απόλυτα νούμερα.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’ για το συνολικό ποσό των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των έργων του τομέα ΨΥ. Να σημειωθεί η ανάλυση περιλαμβάνει κι έναν επιπλέον πυλώνα που αναφέρεται στη χρηματοδότηση των φορέων ΝΠΙΔ. Όπως γίνεται αντιληπτό από το ακόλουθο διάγραμμα, η πλειονότητα των έργων μοιράζεται σε δυο άξονες προτεραιότητας. Ο ένας είναι το Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών με 76 έργα και ο άλλος είναι η Χρηματοδότηση φορέων ΝΠΙΔ με 82 έργα.

0

50.000.000

100.000.000

150.000.000

200.000.000

250.000.000

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ

31/12/2014 147.995.263 170.633.347 163.406.910 114.052.887

31/12/2013 167.148.385 190.354.687 165.730.956 77.877.292

31/12/2012 241.186.513 166.923.577 49.254.166 18.384.444

31/12/2011 241.186.513 52.211.183 21.266.577 6.985.51431/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



8



Διάγραμμα 2: Χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης

Ψυχαργώς Γ’

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, υπάρχει σαφής βελτίωση σε όλα τα χρηματοοικονομικά μεγέθη του ΕΠ. Παρόλο που δεν εντάχθηκαν νέα έργα, η φυσική υλοποίηση των έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΠΑΝΑΔ έχει παρουσιάσει εξέλιξη σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε κατά την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης. Η επιρροή στα μεγέθη προκύπτει κυρίως από την ενισχυτική συμβολή που επιφέρουν τα ενταγμένα έργα χρηματοδότησης των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ.

Το ΕΠΑΝΑΔ με βεβαιότητα αποτελεί την ισχυρότερη οδό χρηματοδότησης και υλοποίησης έργων ΨΥ και της ΨΜ. Παρόλα αυτά για την επί της ουσίας αξιοποίηση των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων που προσφέρει θα πρέπει να επαναπροσδιορισθεί η διάρθρωση του, κατά το σκέλος που αναφέρεται στον τομέα, σύμφωνα με τον ακριβή επιχειρησιακό σχεδιασμό της ΨΜ.

Κάθε έργο που θα εντάσσεται, θα πρέπει να αποτελεί υλοποίηση ενός συγκεκριμένου στόχου με βάση το σύνολο των κανόνων προτεραιοποίησης που θα έχουν τεθεί και πάντα σύμφωνα με επιδημιολογικά και λοιπά δεδομένα. Προαπαιτούμενη είναι η εκ των προτέρων αποτίμηση της βιωσιμότητα (η συντριπτική πλειονότητα τους αφορά το δίκτυο υπηρεσιών) σε βάθος χρόνου και μετά την περίοδο χρηματοδότησης. Τέλος, οι διαδικασίες αξιολόγησης και ένταξης των έργων θα πρέπει να πραγματοποιούνται σε όσο το δυνατόν πιο σύντομο χρονικό διάστημα και η υλοποίηση να ακολουθεί την πιο σύντομη οδό που εξασφαλίζει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

3.1.2 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ)

Στο πλαίσιο των ΠΕΠ είχαν ενταχθεί μέχρι το τέλος του 2014, είκοσι τέσσερα (24) έργα που σχετίζονται με την ΨΥ σε διάφορες περιφέρειες της χώρας, για τα οποία διαπιστώνονται τα εξής:

0

20.000.000

40.000.000

60.000.000

80.000.000

100.000.000

120.000.000

1 - ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

2 - ΠΡΟΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ

ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

3 - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ

4 -ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ,

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣ

Η ΛΥΨΥ

5 -ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ -

ΕΡΕΥΝΑ -ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

6 -ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤ

ΗΣΗ ΦΟΡΕΑ ΝΠΙΔ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 46.665.322,6 2.624.023,9 5.923.083,0 2.689.052,0 7.033.354,0 105.698.511,1

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 41.480.002,3 1.911.010,9 5.760.327,9 2.596.920,0 6.380.877,4 105.277.771,6

ΔΑΠΑΝΕΣ 26.559.530,8 1.027.315,8 3.570.599,0 2.151.230,6 4.187.256,8 76.556.954,1

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ



9



• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων που χρηματοδοτούνται από τα ΠΕΠ

είναι 60.974.534,84€.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 35.690.799,98€ ήτοι ποσοστό 58,53 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού. Η συμβασιοποίηση αφορά δέκα τρία (13) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 20.825.692,12€, αντιστοιχούν στο 34,15 % του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν δέκα τρία (13) έργα.

Η χρηματοοικονομική πορεία των ενταγμένων έργων φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί, όπου παρέχεται η δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης της κατάστασης που αποτυπώνεται με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2014 και των ετών 2013-2011 με αντίστοιχες ημερομηνία αναφοράς.

Διάγραμμα 3: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2011 –

31/12/2014)

Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κοινωνικοοικονομική κατάσταση και το βαθμό ωρίμανσης, ένταξης και υλοποίησης έργων στα ΠΕΠ, δεν φαίνεται πιθανότητα για περαιτέρω σημαντική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Σχεδόν τα μισά έργα που έχουν ενταχθεί παραμένουν ανενεργά (45,8%), χωρίς σύμβαση και οι δαπάνες δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη μεταβολή. Αναλυτικά τα ενταγμένα έργα στα ΠΕΠ παρουσιάζονται στο παράρτημα της Έκθεσης Αξιολόγησης.

Έμφαση πρέπει να δοθεί στην ολοκλήρωση της προετοιμασίας της επόμενης προγραμματικής περιόδου μέσω της ωρίμανσης έργων, στην εξασφάλιση πόρων μετά το 2015 καθώς επίσης και στην ουσιαστική «ένταξη» των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων των ΠΕΠ στο σχεδιασμό για την ΨΜ. Με δεδομένο ότι τα έργα που χρηματοδοτούνται μέσω των ΠΕΠ αφορούν δομές παροχής υπηρεσιών ΨΥ σε όλες τις βαθμίδες της αποασυλοποίησης, η μη αξιοποίηση των πόρων των ΠΕΠ θα συνεχίζει να επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία.

010.000.00020.000.00030.000.00040.000.00050.000.00060.000.00070.000.000

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 60.974.534,84 35.690.799,98 20.825.692,1231/12/2013 53.765.756,96 38.193.257,13 18.294.895,7731/12/2012 50.261.927,49 17.936.098,17 8.212.627,7631/12/2011 32.237.722,47 12.585.405,70 7.482.328,39



10



3.1.3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση

Μέχρι τις 31/12/2014 είχαν ενταχθεί τέσσερα (4) έργα του τομέα ΨΥ στο ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» και πέντε (5) έργα στο ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση». Πιο αναλυτικά, η κατάσταση αποτυπώνεται ακολούθως:

ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση»

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων είναι 703.475,31€ και αντιστοιχεί σε τέσσερα (4) έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 684.447,23€, ήτοι ποσοστό 97,2 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων. Η συμβασιοποίηση αφορά και τα τέσσερα (4) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 325.440,05€ και αντιστοιχούν στο 46,3% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν τρία (3) έργα.

ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση»

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων σε αυτό το ΕΠ είναι 891.043,23€ και αντιστοιχεί σε πέντε (5) έργα. Από αυτά, τρία έργα μεταφέρθηκαν από το ΕΠΑΝΑΔ και εντάχθηκαν στο ΕΠ Διοικητικής Μεταρρύθμισης με προϋπολογισμό 650.749,23€ και αφορούν “Κατάρτιση στελεχών του τομέα υγείας στην πρώιμη ανίχνευση των ψυχικών διαταραχών στις περιφέρειες σταδιακής εισόδου, εξόδου και σύγκλισης“.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί ανέρχονται στο ποσό των 650.749,23€ και αφορούν τα τρία έργα που μεταφέρθηκαν από το ΕΠΑΝΑΔ. Η συμβασιοποίηση συνολικά ανέρχεται σε ποσοστό 73% επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 638.583,86€ και αντιστοιχούν στο 71.7% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν τα τρία (3) έργα που μεταφέρθηκαν.

• Στα δυο έργα που προϋπήρχαν στο ΕΠ η κατάσταση είναι όμοια με την περσινή. Δεν έχουν συναφθεί συμβάσεις και συνακόλουθα δεν έχουν πραγματοποιηθεί δαπάνες.

Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, προκύπτει ότι τα ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση δεν αποτελούν χρηματοδοτικές δυνατότητες που εντάσσονται στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού και υλοποίησης της ΨΜ. Όλα τα παραπάνω ενταγμένα έργα αποτελούν αποσπασματικές χρηματοδοτικές πράξεις, που δεν συμβάλλουν με ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό τρόπο στα προβλήματα της οργάνωσης και της θεσμικής ολοκλήρωσης της ΨΜ και των υπηρεσιών ΨΥ.

Η ανωτέρω διαπίστωση, αξιολογητικά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σημαντικό κενό του γενικότερου πλαισίου της ΨΜ, καθώς θεματικά τα δύο αυτά ΕΠ καλύπτουν έργα (ψηφιακές υπηρεσίες, διοικητική αναδιοργάνωση) με πολύ υψηλό βαθμό επικαιρότητας που υιοθετούν εύστοχες παρεμβάσεις και εισάγουν αντιλήψεις (πχ απλούστευση διαδικασιών, εξορθολογισμό



11



κόστους, ψηφιοποίηση λειτουργίας) που αναφέρονται στη σύγχρονη πραγματικότητα στον τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας.

3.2 Αποτελέσματα αξιολόγησης εφαρμογής – υλοποίησης της ΨΜ

Το δεύτερο σκέλος της αξιολόγησης της υλοποίησης της ΨΜ μέσω των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων των στόχων της στηρίζεται στην κριτική και συνδυαστική περιγραφή των ακόλουθων θεματικών περιοχών καθώς και στην ουσιαστική αξιολόγησή τους. Οι θεματικές περιοχές που αναλύονται ενδελεχώς στην παρούσα έκθεση, υπό το πρίσμα της αξιολόγησης της παρούσας κατάστασης παρουσιάζονται εδώ με έμφαση στα κυριότερα αξιολογητικά συμπεράσματα και είναι οι ακόλουθες:

1. Οργάνωση και διοίκηση συστήματος Ψυχικής Υγείας

2. Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

3. Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ)

4. Απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ

5. Ανθρώπινο δυναμικό - κατάρτιση επαγγελματιών ΨΥ

6. Διατομεακή συνεργασία - Έρευνα – Νομοθεσία

3.2.1 Δίκτυο Υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Τα κοινοτικά δίκτυα για πληθώρα λόγων (γεωγραφική κατανομή, δυναμικότητα, επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, υποδομές κτλ) δεν μπορούν να αναλάβουν το ρόλο που τους αντιστοιχεί και με αυτό τον τρόπο θέτουν σε κίνδυνο την υλοποίηση του βασικού οράματος που είναι η επίτευξη της αποασυλοποίησης και ποιοτικής κοινοτικής φροντίδας ικανής να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πληθυσμού. Συσσώρευση των δομών ψυχικής υγείας επικρατεί στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αττική, Θεσσαλονίκη) ενώ αντίθετα υπάρχουν περιφέρειες (πχ Δυτική Μακεδονία, Βόρειο Αιγαίο) που παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε δομές με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Υπάρχουν ΤΟΨΥ - Περιφέρειες που δε διαθέτουν όλες τις προβλεπόμενες δομές παροχής υπηρεσιών ΨΥ ενηλίκων, ήτοι ψυχιατρικό τμήμα ΓΝ, ΚΨΥ, μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ΚΟΙΣΠΕ, για να λειτουργήσουν επαρκώς. Επί της ουσίας και σύμφωνα με το ανωτέρω πρίσμα, τομεοποίηση δεν υλοποιείται και δεν τηρείται σε κανένα επίπεδο στην πλειονότητα των τομέων της χώρας. Το συνεχές της φροντίδας των ασθενών δεν επιτυγχάνεται ούτε ενδονοσοκομειακά, στα νοσοκομεία που εξυπηρετούν περισσότερους από έναν τομέα.

Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων, όπου παρατηρούνται σημαντικότατες ελλείψεις και ενδεικτικά στις ακόλουθες κατηγορίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί έργα, πχ παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες, με προβλήματα κακοποίησης. Για να πραγματοποιηθεί ενεργοποίηση υφιστάμενων ή σε αργία δομών και υπηρεσιών (π.χ. Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, Παιδοψυχιατρικά τμήματα) που διαθέτουν υποδομές, πραγματοποιήθηκαν αιτήματα για εύρεση πρόσθετης χρηματοδότηση από κοινοτικούς πόρους αλλά και πρόσληψη προσωπικού, προκειμένου να λειτουργήσουν αλλά δεν τελεσφόρησαν Αντιληπτή γίνεται και η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας και ειδικές



12



ομάδες (άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες), συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής τους.

Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του συστήματος ΠΦΥ, δημιουργώντας σημαντικό κενό στην παροχή υπηρεσιών ΨΥ. Η έλλειψη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας υφίσταται για λόγους που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις ελλείψεις σε προσωπικό, την ανεπάρκεια υποδομών και χρηματοδότησης, την απουσία μηχανισμού αξιολόγησης και την ασάφεια του πλαισίου συνεργασίας μεταξύ των διαφορετικών υπηρεσιών. Επιπρόσθετα, η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό βαθμό.

Η παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από τα ΝΠΙΔ είναι υψηλά στις προτεραιότητες του τομέα τόσο σχετικά με το χρηματοδοτικό σκέλος και τη βιωσιμότητα τους, όσο και το ευρύτερο πλαίσιο παροχής ποιοτικών υπηρεσιών σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των ωφελούμενων. Παρόλα αυτά, διατηρείται η αναγκαιότητα εφαρμογής των απαιτούμενων ενεργειών με σκοπό την πλήρη αποσαφήνιση του ρόλου των φορέων αυτών, του εύρους των παρεχόμενων υπηρεσιών, του επιπέδου ποιότητας καθώς και της θέσης τους στη διαδρομή των ΛΥΨΥ. Θέματα ποιότητας υπηρεσιών και αξιολόγησης του έργου που προσφέρεται, σε συνδυασμό με τη χρηματοδότησή τους, είναι επίκαιρα και αποτελούν αναγκαιότητα και φυσική απόρροια των συνθηκών που επικρατούν.

Σε συνέχεια της θεσμοθέτησης της ένταξης των Ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στο ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου αναμένεται η υλοποίηση της σχετικής στόχευσης , η διευκρίνιση ακριβώς του ρόλου τους και της σχέση τους με το Δημόσιο Τομέα ως προς την παροχή υπηρεσιών ΨΥ και η εφαρμογή κριτηρίων αξιολόγησης και παρακολούθησης, με στόχο την εναρμόνιση των ιδιωτικών πρακτικών με τεκμηριωμένες θεραπευτικές πρακτικές αλλά και στα πλαίσια της κοινωνικής λογοδοσίας και βελτίωσης της ποιότητας παροχής υπηρεσιών.

Στα πλαίσια του μετασχηματισμού των ΨΝ, η διαδικασία της μετακίνησης των χρόνιων ασθενών βρίσκεται σε εξέλιξη (μέχρι τις 31/12/2014 είχαν μετακινηθεί 122 χρόνιοι ασθενείς από τα ασυλικά τμήματα των ΨΝ) καθώς πρέπει να ολοκληρωθεί και η μετάβαση τους από τα εναπομείναντα ΨΝ (ΨΝΑ Δαφνί, ΨΝ Δρομοκαΐτειο, ΨΝΘ). Η εφικτότητα του στόχου του μετασχηματισμού των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων προϋποθέτει μια σειρά από αναγκαίες και ικανές συνθήκες οι οποίες καλύπτουν όλο το εύρος μεταξύ ενεργειών αυστηρά επιστημονικού χαρακτήρα και τεχνοκρατικού προγραμματισμού. Ενδεικτικά αναφέρεται η επάρκεια των δομών για την αντιμετώπιση των αναγκών μεταφοράς και φιλοξενίας ασθενών και η ύπαρξη ολοκληρωμένων και ισχυρών κοινοτικών δικτύων και τομεοποιημένων υπηρεσιών.

Το κλείσιμο των ΨΝ δεν πρέπει να θεωρείται εφικτός στόχος εάν πρώτα δεν πραγματοποιηθούν τα ανωτέρω προαπαιτούμενα με έμφαση στην ενσωμάτωση των τμημάτων οξέων στα ΓΝ (π.χ. σήμερα τα ΨΝ καλύπτουν το 60% των εισαγωγών με οξέα προβλήματα ΨΥ). Αν και έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές ενέργειες όπως το πόρισμα του Τεχνικού Κλιμακίου Αξιολόγησης Κτιρίων των Δημόσιων Νοσοκομείων του Ν. Αττικής, μέχρι το τέλος του έτους 2014 δεν πραγματοποιήθηκαν ενέργειες αναμόρφωσης των ψυχιατρικών τμημάτων των ΓΝ.



13



3.2.2 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας

Οι παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν σε επίπεδο νομοθετικών ρυθμίσεων, το 2014, καθώς και η αξιοποίηση εργαλείων διοίκησης και μηχανισμών υποστήριξης, παρά την θετική συνεισφορά τους, δεν θεωρούνται επαρκείς για την οριοθέτηση και τη σαφή διάκριση των επιπέδων διοίκησης. Παραμένει η αδυναμία πλήρους διαλειτουργικότητας και συνεργασίας των επιπέδων διοίκησης (Πολιτική Ηγεσία, ΔΨΥ, Υ.Πε) με βάση σαφή διαχωρισμό εξουσιών – ευθυνών, σύμφωνα με το δυναμικό και τη δυναμική των επιπέδων καθώς και ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του συστήματος σε κεντρικό επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, σε περιφερειακό επίπεδο ο ρόλος των Υ.Πε συνεχίζει είναι περιορισμένος και επικεντρώνεται κυρίως στη διοίκηση και εποπτεία των δομών ΝΠΔΔ. Σε τομεακό επίπεδο ο ρόλος των επιτροπών είναι συμβουλευτικός, χωρίς να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΥ, ενώ παράλληλα συνεχίζονται τα φαινόμενα υπολειτουργίας αυτών.

Στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζονται με διαγραμματικό τρόπο τα προβλήματα διαλειτουργικότητας και διοίκησης εντός του τομέα ψυχικής υγείας και οι αδυναμίες εποπτείας και διοίκησης των επιμέρους συστημάτων. Επιπρόσθετα εμφανίζεται η περιορισμένη διασύνδεση των υπηρεσιών μεταξύ τους. Οι λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν πρόσβαση στο σύστημα, τόσο παροχής υπηρεσιών αλλά και διοίκησης, κατά το δοκούν και σύμφωνα με την κρίση, την ανάγκη και τις προσωπικές τους επαφές.

Εικόνα 2: Επίπεδα διοίκησης και διαλειτουργικότητα συστήματος ΨΥ

Το πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης των ΜΨΥ που ξεκίνησε να λειτουργεί στη ΔΨΥ από το 2013 έχει αποτελέσει το βασικό μηχανισμό συλλογής και τήρησης πληροφοριών, διασφαλίζοντας τη δυνατότητα συστηματικής και δυναμικής παρακολούθησης των ΜΨΥ και κατ’ επέκτασης του τομέα Ψυχικής Υγείας. Πιο συγκεκριμένα, κάθε ΜΨΥ οφείλει να υποβάλει μηνιαίως, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης ΜΨΥ, στη ΔΨΥ αναλυτική αποτύπωση των παραχθέντων υπηρεσιών ανά είδος και ωφελούμενο. Η διαδικασία της χρηματοδότησης των ΜΨΥ έχει αυτοματοποιηθεί και συστηματοποιηθεί μέσω της εφαρμογής του νέου μοντέλου



14



κοστολόγησης αλλά και της άμεσης συλλογής των απαραίτητων στοιχείων μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης.

Παρόλα αυτά, η εδραίωση ενός συστήματος ολιστικής παρακολούθησης της πορείας της ΨΥ και της ΨΜ, με τις δυνατότητες που παρέχει μια σύγχρονη πλατφόρμα Επιχειρησιακής Ευφυΐας με σκοπό την επεξεργασία και αξιοποίηση των δεδομένων στη διοίκηση, τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των ενεργειών, παραμένει αναγκαιότητα. Επομένως η παρακολούθηση και η αξιολόγηση του υπάρχοντος συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ είναι απαραίτητη με σκοπό την ενσωμάτωση βελτιώσεων, ώστε να είναι αξιοποιήσιμο το σύνολο των δεδομένων που συγκεντρώνονται για την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο διοικητικός και οικονομικό-διαχειριστικός έλεγχος των ΜΨΥ ρυθμίστηκε διεξοδικά κατά τη διάρκεια του έτους με τον Ν.4272/2014 όπου προβλέφθηκαν αναλυτικά οι ελεγχόμενοι φορείς, το εύρος και ο τρόπος διενέργειας των ελέγχων, οι σχετικές υποχρεώσεις των φορέων καθώς και οι κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσής τους. Επιπρόσθετα θεσμοθετήθηκε το πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας των ΜΨΥ αλλά και του ιδιωτικού τομέα (ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές) με σκοπό τον απώτερο και ευρύτερο συνυπολογισμό του τομέα αυτού στη διοίκηση, την οργάνωση, το σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος ΨΥ. Σε συνέχεια της θεσμοθέτησης, αναμένεται η υλοποίηση του πλαισίου ελέγχου και εποπτείας των Ιδιωτικών Ψυχιατρικών Κλινικών και τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας.

Ως προς το σκέλος της χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ σε συνέχεια των εξελίξεων και της συνδυαστικής χρηματοδότησης τους από τον κρατικό προϋπολογισμό (39.096.380,08€ κατά το έτος 2014) και από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ 2007-2013 (26.170.457,00€ κατά το έτος 2014), μέχρι το τέλος του 2015 φαίνεται ότι δεν θα αντιμετωπισθεί κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Η επίτευξη όμως της βιωσιμότητας του συστήματος με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας, μετά τη λήξη του προγράμματος χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ από πόρους του ΕΣΠΑ τον 12/2015, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής όχι μόνο ως προς το σκέλος της επιτυχούς εφαρμογής του νέου μοντέλου αλλά και ως προς την αποτελεσματικότητα του ίδιου του μοντέλου χρηματοδότησης αλλά και τη διασφάλιση των απαιτούμενων πόρων για τη λειτουργία του συστήματος.

Επίσης πρέπει να τονισθεί ότι με την ανωτέρω διττή χρηματοδότηση, ένα μεγάλο ποσοστό των διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ για την ΨΜ δρομολογήθηκε με σκοπό την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των ΝΠΙΔ και τη συνέχιση της λειτουργίας τους κι όχι με γνώμονα την υλοποίηση των ευρύτερων στόχων της ΨΜ.

Συνοπτικά, ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με:

α) τη δυνατότητα χρηματοδότησης της συνέχισης της ΨΜ στο νέο ΕΣΠΑ καθώς δεν εντάσσονται ευθέως δράσεις αυτής της κατεύθυνσης.

β) τη βιωσιμότητα της λειτουργίας και την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών των ΝΠΙΔ για το έτος 2016.



15



3.2.3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ)

Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, έχει γίνει αξιοσημείωτη προσπάθεια στον τομέα της προάσπισης των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών στα ακόλουθα επίπεδα:

• Επίπεδο εκπροσώπησης, με τη δημιουργία συλλόγων και σωματείων για την ενδυνάμωση της «φωνής» των ΛΥΨΥ

• Επίπεδο φορέων, με την ύπαρξη και ενεργοποίηση των φορέων και επιτροπών που ήδη αναφέρθηκαν.

Εντούτοις, οι εγγενείς αδυναμίες στην οργάνωση και διοίκηση των υπηρεσιών ΨΥ έχουν επίπτωση στην ποιότητα των υπηρεσιών και εν τέλει στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασθενών. Παρόλο που έχουν πραγματοποιηθεί ενέργειες όπως η έκδοση συστάσεων σχετικά με τα δικαιώματα των ληπτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας (ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ) και των ψυχικά πασχόντων ατόμων που σχετίζονται με ποινικά ζητήματα, πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα και για τα ακόλουθα:

• Διασφάλιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών κατά την νοσηλεία, εκούσια ή ακούσια (πχ ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο, περιορισμός των καθηλώσεων, ευέλικτο σύστημα για την άρση και επαναφορά της δικαιοπρακτικής ικανότητας).

• Θέσπιση και καθιέρωση θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών, που θα είναι κοινά και θα τηρούνται από όλες τις ΜΨΥ προκειμένου για τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και καταγραφή κανονισμών λειτουργίας για όλους τους τύπους δομών.

• Ενσωμάτωση διαδικασιών για τη μέτρηση της ικανοποίησης των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

• Λήψη μέτρων για τη μείωση του αριθμού ακούσιων νοσηλειών και βελτίωση του πλαισίου με παρεμβάσεις για την κρίση των ακούσιων νοσηλειών πριν και κατά την προσφυγή στο δικαστήριο καθώς και την εξειδικευμένη εκπαίδευση των νοσηλευτών και των αστυνομικών για την αντιμετώπιση των κρίσεων.

• Υποστήριξη και ενδυνάμωση των συλλόγων οικογενειών και των ομάδων εκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και υποχρεωτική συμμετοχή εκπροσώπων τους στις ΤΕΨΥ. Επιπλέον, συμμετοχή εκπροσώπων ΛΥΨΥ και συλλόγων οικογενειών σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ενδυνάμωση της συνεργασίας των σωματείων με τους επαγγελματίες ΨΥ με σκοπό την αποδοχή και δημιουργία κοινής οπτικής γωνίας.

Γίνεται εμφανές ότι δεν εφαρμόζονται ολοκληρωμένοι μηχανισμοί για την αξιολόγηση των υπηρεσιών και τον έλεγχο και παρακολούθηση της ποιότητας σε ΜΨΥ έτσι ώστε να διασφαλίζεται η κοινωνική λογοδοσία σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης. Η αναγκαιότητα υλοποίησης ενεργειών με σκοπό τον εξορθολογισμό της παροχής υπηρεσιών από ΝΠΙΔ, πρέπει να εκλάβει όχι μόνο διαχειριστικό και οικονομικό χαρακτήρα αλλά και να προσανατολισθεί στην αποσαφήνιση του ρόλου των φορέων αυτών, του εύρους των παρεχόμενων υπηρεσιών, του επιπέδου ποιότητας καθώς και της ακριβής θέσης τους στη διαδρομή των ΛΥΨΥ. Θέματα ποιότητας και αξιολόγησης υπηρεσιών, καθορισμού προτύπων, θεραπευτικών πρωτοκόλλων, κλινικών οδηγιών και φακέλου ασθενούς είναι επίκαιρα και αποτελούν αναγκαιότητα και φυσική απόρροια



16



των συνθηκών που επικρατούν και δεν μπορούν να καλυφθούν από τη λειτουργία επιτροπών με περιορισμένο εύρος λειτουργίας και αρμοδιοτήτων.

Τέλος, πολύ θετικό γεγονός αποτελεί ότι η ενεργοποίηση των συλλόγων και σωματείων εκπροσώπησης και προάσπισης των δικαιωμάτων καθώς και των συλλόγων οικογενειών και φίλων ΨΑ, παραμένει σε σημαντικό βαθμό. Επιπρόσθετα, αν και θεσμοθετήθηκε η συμμετοχή στις τομεακές επιτροπές ενός εκπροσώπου ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή Συλλόγων Οικογενειών των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μέχρι το τέλος του έτους δεν είχε εφαρμοσθεί το ανωτέρω στις ενεργές τομεακές επιτροπές.

Επίσης, δεν υπάρχουν διαδικασίες για τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων σχετικών με την ικανοποίηση των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι παράλληλα με την υλοποίηση δράσεων για την ανάπτυξη νέων οργανώσεων χρηστών και συγγενών, θα έπρεπε να εξετασθεί το ενδεχόμενο ενίσχυσης τους (π.χ. χρηματοδοτικής) με σκοπό τη συστηματοποίηση της λειτουργίας τους σε τομείς όπως η κατάρτιση των μελών τους για την άσκηση του ρόλου τους, η αξιολόγηση των υπηρεσιών κ.α.

3.2.4 Απασχόληση και αποκατάσταση ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Οι ΚΟΙΣΠΕ αποτελούν τον κατ’ εξοχήν χώρο εργασιακής απορρόφησης των ψυχικά ασθενών και συνδυάζουν χαρακτηριστικά θεραπευτικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αν και υπάρχει αυξητική τάση στη δημιουργία νέων ΚΟΙΣΠΕ, ακόμα αυτός ο θεσμός δεν έχει αναπτυχθεί στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο χρειάζεται αφενός περαιτέρω ανάπτυξη και υποστήριξη του θεσμού αλλά και προβολή και ενσωμάτωση καλών και νέων για τα ελληνικά δεδομένα πρακτικών. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε μορφές συστηματικής και μόνιμης κι όχι περιστασιακής απασχόλησης.

3.2.5 Ανθρώπινο δυναμικό - Επαγγελματίες ψυχικής υγείας

Σχετικά με τα θέματα επαγγελματιών στο χώρο της ΨΥ, όπως αποτυπώθηκε παρουσιάζονται σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης σε ΝΠΔΔ λόγω των δεσμεύσεων της χώρας. Το έτος 2014 πραγματοποιήθηκαν αιτήματα από τη ΔΨΥ προς τη Διεύθυνση Νομικών Προσώπων για πρόσληψη προσωπικού με σκοπό την ενίσχυση τόσο υφιστάμενων ψυχιατρικών τμημάτων καθώς και την ανάπτυξη νέων μονάδων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οι οποίες όμως δεν τελεσφόρησαν μέχρι 31/12/2014. Επίσης, δεν διαπιστώθηκε κάποιο καθορισμένο πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα. Τα προβλήματα που δημιουργούνται στους φορείς ΝΠΙΔ λόγω της μη τακτικότητας των χρηματοδοτήσεων από το κράτος, θεωρητικά επιλύθηκαν με τις παρεμβάσεις από το σύμφωνο Andor – Λυκουρέντζου.

3.2.6 Διατομεακή συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία

Θέματα σχετικά με τη νομοθεσία, την έρευνα και τη διατομεακή συνεργασία, όπως ορίζονται στο κείμενο πολιτικής του Ψυχαργώς Γ’ Φάση, επί της ουσίας δεν έχουν εξελιχθεί και ούτε διαφαίνεται κάποιο σαφές πλάνο από τη κεντρική ηγεσία που να αποτελεί οριοθετημένη συνέχεια του πνεύματος που διατρέχει την ΨΜ.



17



4. Αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ

Σε υπηρεσιακό επίπεδο η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο. Όπως γίνεται αντιληπτό, η ΔΨΥ έχει ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων και μάλιστα διευρυμένο σε σχέση με τις συνήθεις αρμοδιότητες των διευθύνσεων του Υπ. Υγείας (πχ η ΔΨΥ έχει ακόμα και οικονομικές αρμοδιότητες). Παρόλα αυτά, οι υφιστάμενοι πόροι και η στελέχωση της δεν επαρκούν, όχι μόνο για την πραγματοποίηση της μεταρρυθμιστικής πολιτικής, αλλά και ούτε για την εκτέλεση των τυπικών καθημερινών καθηκόντων των στελεχών της. Η σταδιακή αλλά και συνεχής αποδυνάμωση του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ, δεν εξασφαλίζει σταθερότητα.

Η πολιτική ηγεσία δεν έχει αναλάβει μέχρι στιγμής, δράση επιχειρησιακής κατεύθυνσης με σκοπό την εξειδίκευση της πολιτικής για την ΨΜ στη χώρα και την ενεργοποίηση της λειτουργίας των κεντρικών, περιφερειακών και τομεακών υπηρεσιών, οι οποίες θα αναλάβουν τη διεκπεραίωση του επιχειρησιακού σχεδιασμού αλλά και την άσκηση του ρόλου τους στη διοίκηση της ΨΜ. Παράλληλα είναι αναγκαίο να σταθεροποιηθεί ένα σαφές πλαίσιο συλλειτουργίας της πολιτικής ηγεσίας με τη ΔΨΥ με απώτερω στόχο την υλοποίηση του έργου στον τομέα της ΨΥ από τις υπηρεσίες και διευθύνσεις του Υπουργείου του και όχι μέσω μετακλητών συμβούλων ή προσωρινών συμβουλευτικών επιτροπών. Η έλλειψη του ανωτέρω πλαισίου διαμορφώνει ένα ασταθές περιβάλλον πολιτικής και διοίκησης, που τελικά επιδρά αρνητικά στην υλοποίηση της ΨΜ.

Οι Υ.Πε εμπλέκονται στη διοίκηση της ΨΥ κατά το τμήμα που αναφέρεται στα ΓΝ (ψυχιατρικά τμήματα), τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές. Επιπρόσθετα, συμμετέχουν στην υλοποίηση της ΨΜ στην χώρα υλοποιώντας έργα (ως εποπτευόμενοι φορείς – φορείς υλοποίησης). Στην παρούσα αξιολογητική περίοδο οι Υ.Πε συνέβαλαν με διάφορες ενέργειες (διαθεσιμότητα κατάλληλων υποδομών στα ΓΝ, ορισμό διαχειριστών κενών θέσεων ΜΨΑ) στην εντατικοποίηση του μετασχηματισμού των ΨΝ και την μετακίνηση των χρονίων ασθενών. Επιπρόσθετα αναβαθμίστηκε ο ρόλος τους με την ψήφιση του μεταρρυθμιστικού νόμου για την ΠΦΥ (Ν. 4238/14) καθώς το ΠΕΔΥ συγκροτείται και λειτουργεί στις Υ.Πε, και παράλληλα οι Υ.Πε αναλαμβάνουν και το σύνολο των αρμοδιοτήτων διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης των δημόσιων πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας.

Παρόλα αυτά, με το υφιστάμενο πλαίσιο και πρακτική οργάνωσης και διοίκησης, οι Υ.Πε φαίνεται ότι θα συνεχίζουν να απέχουν ουσιαστικά από τη διοίκηση της ΨΜ και ΨΥ και συνακόλουθα δεν θα υλοποιείται το ενδιάμεσο επίπεδο διοίκησης του οποίου η ύπαρξη είναι απαραίτητη με σκοπό την πραγματοποίηση αποκέντρωσης του συστήματος και την υλοποίηση της τομεοποίησης.

Σχετικά με τις ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ κατά το έτος 2014, συνέχισαν να παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας, παρόλο που με τις διατάξεις του Ν.4272/14 ρυθμίστηκαν ζητήματα οργάνωσης και εξασφάλισης πόρων για τη λειτουργία τους. Ο ρόλος των επιτροπών είναι καθαρά συμβουλευτικός. Οι επιτροπές δεν διαδραματίζουν κανένα ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΥ και της ΨΜ. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τη μέχρι τώρα εμπειρία, οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν ή αδυνατούν να συντονίσουν τους φορείς και τις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας στον τομέα τους και στην πλειονότητα τους ούτε ασκούν τις γνωμοδοτικές και εισηγητικές αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο νομοθέτης. Η ψήφιση του Ν.4272/14 έχει στόχο να πλήξει σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας και αδράνειας των ΤΕΨΥ εξαιτίας τυπικών και λειτουργικών



18



θεμάτων (π.χ περιορισμένη διοικητική υποστήριξη, έλλειψη πόρων για τη λειτουργία τους, έλλειψη μέσων και εργαλείων για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, έλλειψη εκπροσώπησης στη σύνθεση τους από συγκεκριμένες ειδικότητες) χωρίς ταυτόχρονα να αναβαθμίζει το ρόλο και τις αρμοδιότητες τους.

Η ΕΥτΥΚΑ και η ΕΥΕτΥΚΑ υλοποιούν το ρόλο που τους έχει ανατεθεί ευρύτερα στο ΕΣΠΑ για τη χρηματοδότηση στον τομέα της υγείας των συγχρηματοδοτούμενων έργων, χωρίς αυστηρό προσανατολισμό προς την ΨΜ. Οι τρέχουσες εξελίξεις οριοθετούν ένα μεταβατικό στάδιο το οποίο περιλαμβάνει την ψήφιση του νέου Νόμου για τις ρυθμίσεις που αφορούν τη διαχείριση, τον έλεγχο και την εφαρμογή των αναπτυξιακών παρεμβάσεων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020. Βάσει του νέου Ν.4314 (ΦΕΚ 265 Α’/2014) η ΕΥτΥΚΑ και η ΕΥΕτΥΚΑ συγχωνεύονται και συνιστούν νέα Ειδική Υπηρεσία με την επωνυμία “Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Υγείας” με αποστολή την υποστήριξη της κεντρική υπηρεσίας αλλά και των εποπτευόμενων φορέων στην αποτύπωση, ιεράρχηση και εξειδίκευση των αναγκών στο σύνολο των τομέων πολιτικής καθώς και η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας τους σε σχέση με τα ΕΠ του ΕΣΠΑ.

Ο ΜΥΠ υποστηρίζει τους δικαιούχους του προγράμματος Ψυχαργώς, πραγματοποιεί υποβοήθηση και διοικητική και επιστημονική υποστήριξη της λειτουργίας της ΔΨΥ (εκπόνηση γνωμοδοτήσεων, μελετών, εμπειρογνωμοσυνών, κατευθυντήριων οδηγιών και υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης ΜΨΥ), συνεργάζεται με την ΕΥτΥΚΑ και την ΕΥΕτΥΚΑ για θέματα ΕΣΠΑ και με την πολιτική ηγεσία για θέματα που άπτονται της ΨΜ και της ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σύμβαση του αλλά και τις τρέχουσες ανάγκες του προγράμματος Ψυχαργώς. Το γεγονός ότι η παρουσία του ΜΥΠ είναι προσωρινή και λήγει το 2015 καθιστά κρίσιμο το ζήτημα της επαρκούς στελέχωσης της ΔΨΥ, σε ποσοτικούς και ποιοτικούς όρου, προκειμένου να κεφαλαιοποιήσει τη μεταφερόμενη τεχνογνωσία και να διαχειριστεί το σύνολο των αναγκών της ΨΥ και της ΨΜ μετά το 2015.

Συμπερασματικά, η ανωτέρω διάρθρωση, έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τα τεκταινόμενα στη διοίκηση του τομέα της Υγείας όπου υπάρχει περιφερειοποίηση για περισσότερο από μια δεκαετία. Αυτή η «κεντρικά» ελεγχόμενη διοίκηση ήταν κατάλληλη στις αρχικές φάσεις της ΨΜ, όταν δεν είχε αναπτυχθεί το σημερινό πλέγμα δομών και είδους υπηρεσιών σε όλη τη χώρα, αλλά πλέον έχει ξεπεραστεί και είναι εμφανές ότι απαιτείται η αναδιάρθρωση της οργάνωσης και της διοίκησης του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ και ΨΜ.

Η λήψη πρωτοβουλιών αναδιοργάνωσης του συστήματος διοίκησης κρίνεται ως εξαιρετικά επείγουσα. Αν ληφθεί μάλιστα υπόψη ότι θεσμοθετήθηκαν παράλληλα αλλαγές στην οργάνωση και τη δομή της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας αλλά και το ρόλο του ΕΟΠΥΥ, το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ κινδυνεύει να αποκλίνει ακόμα περισσότερο από το σύστημα υγείας. Για τους λόγους αυτούς, ο σύμβουλος αξιολόγησης επεξεργάστηκε και παρουσίασε σενάρια διοίκησης, τα οποία κατέθεσε στο Υπ. Υγείας (Π.Β.1.5 Αξιολόγηση της οργάνωσης και διοίκησης του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας με αρ. πρωτ. 100364). Τα σενάρια παρουσιάζονται επιγραμματικά και στην παρούσα έκθεση και συνολικά ο στόχος δεν είναι η εξάντληση του αντικειμένου, αλλά μια πρώτη προσέγγιση με σκοπό την εκκίνηση του διαλόγου.

Tα σενάρια, θεματικά στηρίζονται στους ακόλουθους τρεις κύριους άξονες και παρουσιάζονται στο διάγραμμα ακολούθως:



19



• Βελτίωση του κεντρικού συστήματος διοίκησης.

• Μετατόπιση του κέντρου βάρους του συστήματος λήψης αποφάσεων.

• Ενεργοποίηση φορέα διοίκησης.

Εικόνα 3: Σενάρια διοίκησης συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας



20



EXECUTIVE SUMMARY

1. Introduction

Following the second evaluation report regarding the assessment of the Psychiatric Reform for 2013, this report presents and evaluates the current situation and changes that took place in the mental health sector during 2013.

In the frame of the ongoing evaluation of the implementation of the National Action Plan Psychargos until 2015, expected year of completion of NSRF, this report is separated in the following sections:

1. Evaluation of the overall policy and Strategic Planning of the Psychiatric Reform.

2. Evaluation of the applications and implementation of the Psychiatric Reform.

3. Evaluation of the management of the Psychiatric Reform.

Current condition of the system of delivery of Mental Health services

The main strands that form the system of Mental Health services are shown below:

Image 1: Main strands of the system of MH services

Mai

n st

rand

s of t

he M

H se

rvic

es

Public servicesMH Hospitals (primary care MH services,

inpatient treatment & outpatient treatment , specialised centres)

General Hospitals (Psychiatric departments)

Private- Non-for- profit organisations

MH Centers, Mobile MH units, Day Centers, rehabilitation centers,

protected apartments,residencies, hostels and Special Units for Social and

Vocational rehabilitation

Private organisationsPrivate Psychiatric Hospitals - clinics

Private psychologists and psychiatrists

Other providers Municipalities, Army, local associations



21



Moreover, a brief report for the number of primary, secondary and tertiary MH Care Units is provided, focusing on the main categories of services that were in function during 2013. The main source of the data for 2014 is the Mental Health Directorate that sent the requested information to the evaluator. The data presented below aim at highlighting the overall image of current situation and not to approach the exact final data per category.

3 Day Centers for Alzheimer, relative disorders and autism, for which there is a separate analysis, are not included.

MENTAL HEALTH

UNITS ATTI

CA

EAST

MAC

EDO

NIA

-

THRA

CE

CEN

TRAL

MAC

EDO

NIA

WES

T M

ACED

ON

IA

EPIR

US

THES

SALY

ION

IAN

ISLA

NDS

WES

T G

REEC

E

CEN

TRAL

GRE

ECE

PELO

PON

NES

US

NO

RTHE

RN

AEG

EAN

SOU

TH A

EGEA

N

CRET

E

TOTA

L

Mental Health Hospitals 2 1 3

General Hospitals (Psychiatric Departments)

9 4 7 1 2 2 1 2 - 3 1 3 4 39

General Hospitals (Psychiatric Departments for children and Adolescents)

4 2 6

Mental Health Centers 9 6 5 - 3 2 3 2 2 3 1 - 4 40 Child Guidance Centers 7 1 3 - 1 1 1 1 - - 1 - 2 18

Mobile Mental Health Units - 2 2 1 2 3 2 2 2 4 2 4 3 29

Day Centers and Day Hospitals3 30 2 8 - 1 3 2 3 2 2 1 1 3 58

Psychosocial Rehabilitation Units and Programs

197 18 92 3 22 31 12 21 27 29 1 15 23 491

Centers for the response on Alzheimer disease

6 4 1 1 1 13

Social Cooperative (KoiSPE) 7 1 3 - 1 - 2 1 1 1 1 1 3 22

Autism Day Centers 9 1 1 1 1 1 14 Rehabilitation and Vocational Reintegration Units

5 1 2 1 1 10

Private psychiatric clinics 11 3 10 1 10 1 36



22



There are still many areas in Greece with no Mental Health Unit, or with accumulation of units at a very low level relatively to population’s density or geographical distribution. Indicatively, the highest accumulation of MH units is noticed in Attica and Central Macedonia. On the other hand, there is an essential lack of MH services in West Macedonia Region North Aegean.

The same picture is captured when noticing the primary mental health care services provision. Attica has approximately the 50% of all Day Centers in Greece, while West Macedonia and South Aegean have no MH Center. Moreover, it is worth mentioning that although Central Macedonia affords the second highest accumulation of primary MH Units, unequal breakdown of units is noticed within its prefectures. The main prefectures, where higher accumulation is noticed, are Thessaloniki and Pieria. However, there are three prefectures (Imathia, Kilkis and Pella) that have no primary MH Unit.

It is important to examine the delivery system of MH services for children and adolescents, as there are still regions with major deficiencies of adequate MH units. As a result, various cases of people asking for primary and secondary MH care cannot be treated. Moreover, the need for an integrated predetermined frame regarding MH services delivery is highly evident especially for third age, autism people and other special groups (such as homeless people, unemployed people and immigrants). Furthermore, making the suggestions of Psychargos C, regarding the above mentioned services, more concrete, together with setting specific priorities in the frame of their implementation, seems to be of high importance.

Regarding tertiary MH Units (units of mental and social rehabilitation of housing type), there are regions with a low accumulation of units, such as West Macedonia and North Aegean. Respectively, an unequal distribution of units is noticed at this level in many areas of the country, such as the region of Ionian Islands.

Finally, as regards private psychiatric clinics, it is very important to mention their number in the region of Thessaly, where it ranges at the same level to the region of Attica and Central Macedonia.

2. Evaluation of the policy used in the Psychiatric Reform

The policy “Psychargos C” is about the continuance of the Psychiatric Reform, mainly through focusing on the development and improvement of the health care provided to MH patients in the community. The vision of overall implementation of this treatment method in all stages of care is approached through special sub-actions that focus on the reform of psychiatric hospitals, the development and enhancement of prevention, treatment, deinstitutionalization and rehabilitation implemented in the frame of improving community care.

The provision of integrated and comprehensive coverage of population needs, as recommended in many global organizations reports, is highly considered in all priority axes of MH policy in Greece. In this direction, the special actions suggested are related to the development of unit and services addressed to adults, children, adolescents, third age and special groups with mental disorders. These actions aim at covering population needs given the special characteristics of each target group.



23



A main direction of MH policy in Greece is the consolidation of the concept of a community network that works with full interoperability and compatibility at a services’ delivery and management level. In this context, main issues of organisation, coordination, monitoring and evaluation of the system are highly taken in consideration.

Although the above mentioned priorities of the policy are in accordance with the beliefs, ideas, priorities and values of international organizations, the current MH policy remains a visionary paper without specific measurable aims and actions. Moreover, no methodology, of how the specific objectives and related activities are going to be implemented, has been determined. In addition, a method for assessing the degree of achievement of policy priorities has not been defined. The existence of the Memorandum of Andor-Lykourentzos and of several programmes financed by NSRF neither form an integrated and comprehensive business planning nor approach all issues related to MH and mental reform holistically.

A main issue that is not a priority of the MH policy, although it is primary in the Andor- Lykourentzos Memorandum of Agreement, the aims of MH Directorate and the recommendation of Ministry of Health for 2014-2020, is about the financing of the system for its sustainability. A further issue, not covered in extend in MH policy, is about the monitoring and evaluation of quality and financing of MH services for the improvement of the pricing process and better allocation of economic resources. According to WHO’s and other international organizations’ directions, the relation between result and cost is absolutely necessary given the economic crisis and limited available economic resources. Such a correlation is based on evaluation models that take into account the effectiveness, efficiency and quality of services.

Moreover, the management and organizing of the system are not analysed fully and in detail. For facing such weaknesses, it is essential to specify a management model and principles with the development of clear functions and responsibilities at each level (national, sector and local) and with strictly defined interoperability processes of the institutions and administration bodies. Indicatively and despite the developments occurred during 2014, in the frame of reinforcing the role of Sector Commissions of MH, it is vital to clearly define their role, competencies and responsibilities. Moreover, it is of high importance for the management and organization of MH services and the system as a whole, to establish standards (decisions of the Ministry, quality assessment manual of WHO), criteria and processes, based on which the separate units, institutions and administration bodies will function and be controlled.

Finally, one essential weakness of the policy Psychargos C is that the frame of embodiment and collaboration of the parallel systems that provide MH services are not either considered or determined. Private clinics, in each prefecture, have an important structure and many beds, covering a large number of medium and long-term hospitilizations. Moreover, freelancer psychiatrists and relative specialties often offer primary MH care services to a large proportion of the population. However, the above mentioned services are not included in active care networks and the private sector is not considered in the planning progress overall and across the function MH services system, although private suppliers of MH services cover a large part of MH care and there is a possibility that appropriate conditions for



24



institutionalization can be regenerated. At this point, it is important to mention the effort of the policy makers, during 2014, to include private Psychiatric Hospitals in sectorization process and to form a monitoring and control framework of these MH services providers, at a legislative level.

3. Evaluation of the application – implementation of the Psychiatric Reform

The assessment of the physical and financial progress of the implementation of the Psychiatric Reform is performed by the following levels:

• Financial progress (EPANAD: Operational Program for the Development of Human Resources, Regional Operational Programs), the Operational Programs ‘Digital Convergence’ and ‘Administrative Reform’)

• Results – impact – implementation of the Psychiatric Reform’s aims.

The data of the physical and financial completion has been collected by the Integrated Information System (IIS) of NSRF with a reference date until 31/12/2014.

Overall, it is noted that the European financing opportunities remain uncorrelated without specific aims and complementarity between the actions, a fact that is due to the lack of a new business plan of the Ministry of Health. The target values presented by the Integrated Information System of the OPs are not in line with reality. Moreover, they have not been updated and they are not in accordance with geographical and other factors. Finally, the output and results indicators of OPs need a direct review and adjustment according to what was anticipated by Psychargos C, so as to actually measure implementation and desired results of Psychiatric Reform.

3.1 Evaluation of the financial progress of the funding Psychiatric Reforms Programs

3.1.1 Operational Program ‘Human Resources Development’

The total allocated budget within the intervention category (5.1) of EPANAD for 2014 is 147.995.263€ (programming public expenditure) and the state of the financial progress in absolute numbers and percentages is shown below:

• The total budget of calls that have been activated reached the amount of 710,047,428.99 € (Human Resources Development OP financing resources).

• The total budget of the approved projects is 170,633,346.56€, i.e. approximately 115.3 % of the programmatic public expenditure and it refers to 190 projects.

• The agreements reach the amount of 163,406,910.07€ i.e. 110.4% of the programmatic public expenditure and they refer to 181 projects.

• The declared expenditure reach the amount of 114,052,887.24€, which corresponds to an absorption rate of 77% and refer to 179 projects.

At this point, it has to be noted that the above numbers and percentages are formed mainly due to Call 26, which gave the opportunity of supporting the private non-for-profit MH units financially.



25



In the following graph, the above mentioned financial data is presented, compared to the relative values in the three previous evaluation periods (31/12/2011 and 31/12/2013).

Diagram 1: Allocated budget, agreements and expenditure in the category 5.1 of Human Resources Development OP (absolute values).

In the following diagram, the financing amounts per priority axis of the action plan Psychargos C are presented, regarding the total amount of the approved budgets, agreements and expenditure of Mental Health sector’s projects. It has to be noted that an extra strand, which refers to the financing of private non-for-profit organizations, was added in the analysis. According to the graph below, most of the projects are included in two priority axes. The first one is the Social Network of services, with 76 projects, and the other one is about the Financing of private non-for-profit organizations with 82 projects.

Diagram 2: Financial data per priority axis of Psychargos

0

50.000.000

100.000.000

150.000.000

200.000.000

250.000.000

PUBLICEXPENDITURE

APPROVEDBUDGET

CONTRACTS EXPENDITURE

31/12/2014 147.995.263 170.633.347 163.406.910 114.052.88731/12/2013 167.148.385 190.354.687 165.730.956 77.877.29231/12/2012 241.186.513 166.923.577 49.254.166 18.384.44431/12/2011 241.186.513 52.211.183 21.266.577 6.985.514

31/12/2014 31/12/2013

0

20.000.000

40.000.000

60.000.000

80.000.000

100.000.000

120.000.000

1 -NETWORK

OFCOMMUNI

TYSERVICES

2 -PROMOTIO

N -PREVENTIO

N OFMENTALHEALTH

3 -ORGANIZATION OF MH

SYSTEM

4 -ADVOCACY, RIGHTS, RE ΔΙΚΑΙΩΜΑΤ

Α, REPRESENT

ATION

5 -TRAINING -RESEARCH -LEGISLATIO

N

6 -FINANCINGOF PRIVATE

ENTITIES

APPROVED 46.665.322,6 2.624.023,9 5.923.083,0 2.689.052,0 7.033.354,0 105.698.511,1

CONTRACTS 41.480.002,3 1.911.010,9 5.760.327,9 2.596.920,0 6.380.877,4 105.277.771,6

EXPENDITURE 26.559.530,8 1.027.315,8 3.570.599,0 2.151.230,6 4.187.256,8 76.556.954,1

APPROVED CONTRACTS EXPENDITURE



26



According to the above shown data, it is clear that there is an improvement of all the financing amounts that are financed by the OP. Although no new project has been approved, the physical implementation of the projects financed by the OP for Human Resources Development has shown some progress compared to the situation presented in previous evaluation reports. Moreover, the impact to the above data mainly comes from the reinforcing contribution of the approved projects of financing the private non-for- profit MH units.

Confidently, the OP Human Resources Development is one of the most powerful sources of finance and of implementation of MH and Psychiatric Reform’s projects. However, for the actual utilization of its financing opportunities to be achieved, it is important to redefine its structure according to the exact business planning of the Psychiatric Reform.

Each project approved should be the result of implementing one specific aim, based on overall prioritization rules previously set and always according to epidemiological and other data. A main prerequisite is the ex-ante appraisal of sustainability over time and after the financing period, mainly for projects aiming at the development of a services’ network. Finally, the projects’ assessment and approval processes should be performed as soon as possible and the implementation phase should follow the shortest path that ensures the desired result.

3.1.2 Regional Operational Programs

Under the ROP, 24 projects, related to Mental Health, have been approved by the end of 2014 in different regions. Regarding these projects, the following has been observed:

• The total budget of the approved projects is being funded by the regional operational programs and it reaches the amount of 60,974,534.84€.

• The legal obligations/commitments of the approved projects reach 35,690,799.98€ i.e. approximately 58.53% of the programming public expenditure. It regards 13 projects.

• The declared expenditures reach the amount of 20,825,692.12€, which corresponds to an absorption rate of 34.15 % and they regard 13 projects.

The financial progress of the approved projects is shown in the diagram below, which gives the opportunity to contrast the situation on 31/12/2014 compared to 2011-2013 relative time periods:



27



Diagram 3: Total financial data for MH approved projects in Regional OPs (31/12/2011 – 31/12/2014)

Given the current socio-economic situation and the degree of maturity, approval and implementation of OPs’ projects, it seems that there is no possibility of further using the available resources. Almost half approved projects remain inactive (45.8%), without contract and the overall expenditure does not seem to show any change. The OPs’ approved projects are presented in more detail in the corresponding Annex of this report.

Emphasis has to be put on the preparation of the next programmatic period, through the maturity of projects and securing of resources from 2015 onwards. Moreover, the actual “inclusion” of financial opportunities of Regional OPs in the planning process of Psychiatric Reform, has to be considered. Given the fact that the projects financed by the Regional OPs are about the supply of MH services at all levels of institutionalization, the failure to take advantage of the Regional OPs’ resources will continue to slow down this process.

3.1.3 Sector Operational Programs Digital Convergence & Administrative Reform

In the sector of Mental Health, 4 projects of OP “Digital Convergence’ and 5 of OP ‘Administrative Reform’ had been induced until 31/12/2014. More specifically:

OP “Digital Convergence”

• The total budget of the approved projects reaches the amount of 703,475.31 €, which corresponds to 4 projects.

• The legal obligations/commitments of the approved projects reach 684,447.23 €, i.e. approximately 97.2 % of the total budget of the approved projects; and it regards 4 projects.

• The declared expenditures reach the amount of 325,440.05€ which corresponds to 46.3% approximately of the total budget for approved projects and it regards 3 projects.

010.000.00020.000.00030.000.00040.000.00050.000.00060.000.00070.000.000

APPROVED BUDGET CONTRACTS EXPENDITURE31/12/2014 60.974.534,84 35.690.799,98 20.825.692,1231/12/2013 53.765.756,96 38.193.257,13 18.294.895,7731/12/2012 50.261.927,49 17.936.098,17 8.212.627,7631/12/2011 32.237.722,47 12.585.405,70 7.482.328,39

MH projects - Regional OPs



28



OP “Administrative Reform”

• The total budget of the approved projects is 891,043.23€ and it corresponds to 5 projects. The three projects were shifted from OP Human Resources Development to OP Administrative Reform with a budget of 650,749.23€, and they are about “Training of MH professionals in early detection mental disorders in regions of gradual entry, exit and convergence”.

• The agreements that have been signed reach the amount of 650,749.23 € and include 3 projects that were moved from OP Human Resources Development. Moreover, the signing of contracts reaches the proportion of 73% of the total budget.

• The expenditure reaches the amount of 638,853.86€, i.e. 71.7% of the total budget, which corresponds to 3 projects that were moved in this OP.

• Regarding the two projects that were previously included in this OP, the situation is the same as last year. No contracts have been signed; hence there is no expenditure.

According to data presented above, it is shown that the OPs “Administrative Reform” and “Digital convergence” are not financial opportunities included in the frame of a wider planning and implementation of the Psychiatric Reform. Moreover, all the above approved projects are fragmented actions that do not contribute to management problems and institutional completion of the Psychiatric Reform and MH services with an integrated and coherent way.

The above finding could be considered as an important gap of the general context of the Psychiatric Reform, as these two OPs cover highly up-to date projects (digital services, managerial reconstruction) that adopt interventions and introduce beliefs (simplified processes, streamline of the costs, digitalization of the operation) about the current situation of the Mental Health Services delivery sector.

3.2 Results from the evaluation of the application – implementation of the Psychiatric Reform

The second part of the evaluation of implementation of the Psychiatric Reform, through the results and the impact of its aims, is based upon the review and the description of the subject areas below and upon their substantial evaluation. The subject areas that are analyzed in depth in this report and regard the current situation, the results and suggestions, can be seen below:

1. Organization and Management of the Mental Health System

2. Network of the provided Mental Health Services

3. Receivers of Mental Health Services

4. Employment and rehabilitation of the receivers of Mental Health Services

5. Human Resources – training of the Mental Health professionals

6. Intersectoral collaboration, Research- Legislation



29



3.2.1 Organization and Management of the Mental Health System

All interventions implemented during 2014 at a legislation level and the use of management tools and support mechanisms, are not considered to be adequate for setting limits and clearly distinguish between different management levels, although they positively contributed. The centralized nature of the system at a central level together with the lack of comprehensive interoperability and cooperation, between the different management levels (policy makers, MH Directorate and Health regions), is still a weakness for the system, based on a clear division of power and responsibilities and according to current personnel and dynamics of all management levels. More specifically, at a regional level, Health Regions’ role continues to be limited and to focus on management and monitoring of public entities’ units. At a sector level, committees’ role is mainly advisory and they do not actively participate in MH management. At the same time, significant phenomena of underactivity of these committees can be still observed.

In the following image, difficulties of interoperability and management in MH sector and weaknesses regarding management and monitoring of parallel systems are presented. In addition, a limited interaction between their services is noticed. The receivers of MH services have access to the management system and to services’ delivery system, according to their needs and personal contacts.

Image 1: Levels of management and interoperability of MH system

The clarification of the way of implementing the planned MH interventions and of achieving the aims, highlight and are directly connected with the current coordination and leadership problems of the MH system. The development and function of a system for an integrated monitoring of MH and Psychiatric Reform process, through a regularization of the collection



30



and analysis of data processes, remains necessary. Such a regularization of processes permits the mapping of current situation and of recent changes; information and the ability of monitoring and controlling at a MH services level.

The IT monitoring system that was first introduced in 2013 works as a main tool for collecting and recording data and information by allowing for systematic and dynamic monitoring of MH units and hence of MH sector as a whole. More specifically, every MH unit is obliged to report in detail the services it delivered per beneficiary and type of service, each month to Mental Health Directorate, through the monitoring system. The process of financing MH units has been automated and systematized through the use of a new pricing model and as a result of the direct collection of necessary data through the IT monitoring system.

However, the establishment of a system, with characteristics similar to a modern platform of Business Intelligence, which monitors the MH and Mental Reform’s progress holistically, is needed. Such a system allows for data processing and use of this information in management, planning and scheduling of all actions. Hence, monitoring and evaluation of the current monitoring system is needed, so as to embody improvements and use it for all data collected for further use and support of effective management implemented by central offices.

It is worth mentioning that the managerial, administrative and financial monitoring of MH units has been thoroughly adjusted during 2014 through the Act 4272/2014, where the monitoring bodies, the range and way of implementing such inspections were clearly determined. Furthermore, the corresponding organisations’ commitments and the relative penalties in case of no compliance were predicted. Additionally, the monitoring and controlling context of MH units and of private sector (private clinics) was legislated. The main aim of this change is to take into account the private sector in the overall management, organization, planning and operation of the MH system. Following this enactment, the implementation of a framework of monitoring and controlling private clinics is expected together with the results of this process.

Regarding private entities’ financing, it seems that by the end of 2015 no essential problem will emerge, following 2014 developments and their combined financing by government budget (39,096,380.08€ in 2014) and by Human Resources Development OP 2007-2013 (26,170,457.00€ during 2014). Nevertheless, achieving system’s sustainability based on cost per beneficiary and unit type needs high attention, after the end of the financing programme of private entities from NSRF’s resources on December 2015. It is very important to highly consider this issue in terms of successful implementation of this new model, but also in terms of its effectiveness and securing of resources required for system’s operation. Furthermore, through this double financing, a large proportion of NSRF’s available for Mental Reform resources has been launched so as to cover private entities’ operational needs and continue their operation, and not based on the implementation of wider Mental Health Reform’s objectives.

To sum up, questions arise about:

a. Opportunities for financing the continuance of MH Reform through the new NSRF programme, as there are no related actions introduced towards this direction.



31



b. Sustainability of private entities’ operation and covering their operational

expenditure for 2016.

3.2.2 Mental Health Services Network

For many reasons (geographical distribution, capacity, level of manpower, infrastructure etc, the community networks can not undertake their role, which sets in danger their main idea, i.e. the deinstitutionalization and the achievement of the quality of community care designed to meet the needs of the population. Accumulation of MH units is noticed in large urban areas (Attica, Thessalonica), while there are regions, such as West Macedonia and North Aegean, that lack adequate number of units. This has as a result a difficulty in dealing with special cases of patients asking for primary and secondary MH care services. Moreover, according to the previous findings, sectorization is not implemented at any level in most sectors of the country. The continuity of care is not achieved inpatiently, in hospitals that cover more than one sector.

Emphasis must be put on the system of delivery of Mental Health Services for children and adolescents, where there are huge gaps. Indicatively, in the following categories there are no implemented projects, e.g. children with mentally ill parents with anorexia nervosa, refugees-migrants, and problems with abuse. For the accomplishment of activating and operating current or suspended units and services with infrastructure, finding of additional financing through EU funds and hiring of personnel is required. Moreover, it is clear that there is a need for clarifying the overall plan in relation with the provision of Mental Health Services to older people and special groups (homeless people, unemployed, and immigrants); the specification of the Psychargos C proposals and the prioritization in terms of their implementation.

It is important to be noted, that there is not yet a satisfactory development of the primary health care system, leading to a significant gap in the provision of Mental Health Services. The lack of primary MH services exists due to not adequate number of personnel, insufficiency of infrastructure and financing, absence of an evaluation mechanism and the vagueness of different services’ collaboration context. Additionally, the implementation of prevention and promotion actions lacks at a significant level.

MH services delivery by private entities is one of the main sector’s priorities, as regards their financing and sustainability and the wider framework of delivering qualitative services based on actual population needs. However, there is still a need for implementing the required actions that aim at clearly and fully determining those institutions’ role, the width of delivered services, quality levels and their position in patients’ pathway. Issues regarding quality of service and evaluation of the project that is offered in conjunction with the funding are current and they consist a need and a natural consequence of the prevailing conditions.

Following the legislation about introducing private clinics in the integrated management, operation and monitoring framework, the implementation of relative targeting, the clarification of their exact role and the application of evaluation and monitoring criteria are anticipated. These changes aim at harmonizing private sector’s practices with evidence based treatment practices and with the frames of social accountability and improvement of services’ quality.



32



The process of moving chronic patients is in progress (until 31/12/2014, 122 chronic patients of Psychiatric Hospitals had been moved), as the progression of moving them out from the remaining Psychiatric Hospitals (Attica Psychiatric Hospital, Dromokaitio and the Psychiatric Hospital of Thessaloniki) has to be completed. The feasibility of transforming Psychiatric Hospitals requires a series of necessary conditions that cover the whole range between scientific and technocratic planning actions. Indicatively, the adequacy of units required to deal with patients’ movement and hosting process and the existence of integrated and strong social networks and sectorized services, needs to be mentioned.

The closure of the Psychiatric Hospitals should not be considered as a feasible aim if the above mentioned prerequisites are not in place mainly the prerequisite about the embodiment of the unit for acute cases in General Hospitals (for example today the Psychiatric Hospitals cover the 60% of hospitalizations with acute MH problems). Significant actions have taken place, such as the report of the technical team responsible for evaluating Public Hospitals’ buildings in Attica. However, till the end of 2014, no action was implemented for the reformation, of psychiatric departments of General Hospitals, to be achieved.

3.2.3 Receivers of Mental Health Services

In Greece, in recent years, a try for protecting rights of mentally ill people has been noted at the following levels:

• Level of self-representation, with the development of relative groups • At a bodies level, with the existence and activation of bodies and commissions.

However, management and organization weaknesses of MH services have a serious impact on quality of services and hence in reassuring patients’ rights. Although several actions have been implemented, such as issuing of recommendations regarding rights of receivers of MH services and MH patients and about criminal law issues, it is important to consider the following:

• Reassurance of patients’ rights during hospitalization, either voluntary or involuntary (e.g. inform them about their rights, access to patient’s record, restriction of fixation and physical restraints, flexible system for resetting legal capacity).

• Adoption and establishment of common clinical protocols and directions that will be followed by all MH Units in order to reassure quality; and record of operating regulations for all types of units.

• Embodiment of processes for measuring satisfaction of MH services receivers, from all MH units.

• Adoption of measures for the reduction of involuntary hospitilization and improvement of framework, through appropriate interventions before or during litigation; and specialized training of nurses and police for dealing with such cases.

• Support and empowerment of family associations and representatives of MH services receivers and mandatory participation in sector commissions. Also, participation of their representative and related associations in making decisions processes.



33



Empowerment of the cooperation between MH bodies and professionals so as to develop a common point of view.

It is clear that integrated mechanisms for evaluating services, controlling and monitoring quality are not used. Such mechanisms could help in reassuring social accountability in relation with the use of public funding. The necessity of implementing actions for rationalizing the provision of services of private entities should gain a managerial and financial nature and to direct itself towards clarifying the role of these organizations, range of services, level of quality and exact pathway that a receiver of MH services should follow. The following issues are in time, a necessity and a natural consequence of the prevailing conditions: quality issues, assessment of services, determination of standards, treatment protocols, clinical guidelines and patient’s summary. Moreover, these issues cannot be covered by the operation of Commissions with a limited operation range and responsibilities.

Finally, the activation of clubs and associations defending mental health patients’ rights and of family and friends associations is still one of the main system’s strengths. Moreover, although the participation of mental health patients and of family associations in sector committees has been legislated, it has not been implemented yet in the active committees.

Moreover, there are no processes for data collection and processing, data about receivers’ satisfaction coming from provided services. Finally, it has to be noted that in parallel with action implementation, regarding the development of new groups of receivers and families, the possibility of strengthening them has to be considered (e.g. funding of these groups). Strengthening these groups could help to the systemization of their operation in issues such as training of their members in order to be able to deal with their tasks and role and evaluation of their services etc.

3.2.4 Employment and Rehabilitation of the receivers of Mental Health Services

Social Cooperatives’ main role is to absorb mental health patients in employment, by combining treatment and business activities. Although an upward trend is noticed regarding their number, their further development is still needed in many regions of the country. In this context, further development and support of this idea is needed, together with the promotion and inclusion of good practices. A special focus is necessary on different types of systematic and permanent, not occasional, employment.

3.2.5 Human Resources Mental Health professionals

Regarding issues about MH professionals, problems of understaffing were noticed in public entities, due to the commitments of Greece. During 2014, several requests of MH Directorate to the Department of both private and public entities have been completed. These requests were mainly aiming at reinforcing psychiatric departments and developing new MH units and services, however, they were unsuccessful till 31/12/2014. The problems that appear in public entities due to non-regular government financing, have been solved, in theory, by the intervention of Memorandum of cooperation between Andor- Lykourentzos. Moreover, no specified training and education plan that should have been a priority has been noticed.



34



3.2.6 Intersectoral collaboration - Research – Legislation

Issues related to legislation, research and intersectoral collaboration, as they are stated in Psychargos C, have not evolved; and it seems that there will not be any clear plan, issued by the central leadership, that could be the defined continuity of the main idea of Mental Health Reform.

4. Evaluation of the management in the Psychiatric Reform

The Mental Health Directorate has a dominant role with executive responsibilities in planning and policy, monitoring and support, and finally in the evaluation and the control. As it was found that the Mental Health Directorate has a wider range of responsibilities, which is a large burden compared to the usual responsibilities of the Directorates of the Ministry of Health (eg the Mental Health Directorate has even a financial responsibility). However, the current available resources and personnel are not adequate for carrying out a reform policy and the implementation requirements of typical daily tasks of the executives. The gradual and continuous weakening of the executive staff of the MH Directorate does not reassure stability.

So far, the political leadership has not undertaken any action of operational guideline in order to specify the policy of the Psychiatric Reform in the country and to enable the function of central, regional and sector services, which will undertake the process of operational planning and exercise their role in the administration of Psychiatric Reform. At the same time, a stable and clear frame of collaboration between policy makers and MH Directorate is needed for the implementation of MH sector’s work and mission by Health Ministry’s departments, and not by several revocable consultants or temporary advisory committees. This creates an unstable environment in the policy and administration, leading to a negative impact on the implementation of the Psychiatric Reform.

Health Regions are involved in MH management just in issues that refer to General Hospitals (psychiatric departments), Psychiatric Hospitals and their corresponding units. Furthermore, they participate in Mental Reform’s implementation through realizing various projects, mainly with the role of supervised – implementing bodies. During the current evaluation period, Health Regions played a key role in intensifying Psychiatric Hospitals’ reform and in moving MH patients. In this context, Health Regions provided information about availability of General Hospitals’ current facilities and determined a manager for vacancies in psychosocial rehabilitation units. In addition, their role has been upgraded through Act 4238/2014 (regarding primary health care). This Act mainly stated a network with primary health care services is constituted and operating in each Health Region and the Health Regions are responsible for all administrative and financial management activities related to public primary health care units.

However, given the current framework, organization and management frame, Health Regions seem that they will not actually participate in MH and Psychiatric Reform. Hence, the intermediate management level will not exist, although its existence and operation is needed for system’s decentralization and sectorization process to be achieved.



35



As regards Sector Commissions and Sector Commissions for children and adolescents, crucial phenomena of underactivity continued to be noted during 2014, although several management and financing issues were settled through Act 4272/14. The role of these committees is mainly advisory and they do not actually participate in the management of MH and Psychiatric Reform. More specifically, these committees do not attempt or are not able to coordinate the providers of MH services and most of them do not exercise the advisory and explanatory responsibilities they have been allocated by law.

Act 4272/14 aims at facing serious Sector Committees’ inactivity phenomena (eg limited administrative support, lack of resources necessary for their operation, lack of management tools, and lack of specific professionals – disciplines in their team), but does not target at upgrading their role and responsibilities.

EFTYKA και η EYEftYKA carry out the responsibilities allocated to them in the context of NSRF. They are responsible for financing health sector’s co-financed projects. However, there is not a special direction towards Psychiatric Reform objectives and projects. The current situation defines the limits of a transition phase that includes the adoption of the new Act’s part focusing on management, monitoring and implementation of interventions under NRSF 2014-2020. According to Act 4314, EFTYKA και η EYEftYKA are merged and form a new Special Unit, named “Executive Unit of NRSF of Health Ministry” that is responsible for supporting Health Ministry and the supervised institutions in mapping, prioritizing and specifying needs of all sectors; and in enhancing their management skills with respect to OPs of NSRF.

The Support Mechanism helps beneficiaries, of Psychargos programme, and MH Directorate in terms of management and scientific support (drafting advices, studies, expertise, and guidelines; and implementing IT monitoring system). The Support Mechanism collaborates with EFTYKA και η EYEftYKA in issues related to NSRF and with policy makers about MH and Psychiatric Reform issues, according to what is declared in their contracts and to current needs of Psychargos programme. The fact that Support Mechanism’s existence is temporary and will end up by 2015, sets as a crucial issue the adequate staffing of MH Directorate, in terms of quality and quantity. Sufficient staffing is necessary, so as MH Directorate to be able to capitalize the transferred know-how and manage all MH and Psychiatric Reform needs during 2015.

In conclusion, the above structure is in contrast to what happens in the administration of the health sector where regionalization exists for more than a decade. This centrally controlled administration was appropriate in the early stages of the Psychiatric Reform, when the new structures and services types had not yet been developed. However, this type of administration has now been overcome and a reconstruction of the organization and the management of the system of Mental Health Services and MH Reform is needed.

Taking initiatives to reorganize the management system seems to be urgent. Taking into account that parallel changes in the organization and structure of primary care and the role of the Greek National Health Organization have been legislated, the system of primary MH services threatens to further deviate from the health system.



36



The scenarios are based upon the following three axes and are presented in the diagram below:

• Improvement of the central management system.

• Shift of burden of the making decisions’ system.

• Activation of a management body

Image 3: Scenarios for management of the MH services system



37



ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ ........................................................................................................... 3 EXECUTIVE SUMMARY ...................................................................................................... 21 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ............................................................................................................ 48 ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………………………………………………………………50 ΜΕΡΟΣ Α: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ .......................................................................................... 53 Α1. Εισαγωγή ............................................................................................................................. 53

Α2.1 Κοινωνικοοικονομικές συνθήκες .................................................................................... 55

Α2.2 Σύστημα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας ................................................................. 58

Α2.3 Επικαιροποίηση ανάλυσης SWOT ................................................................................... 60

Α2.3.1 Δυνατά – Αδύνατα σημεία ........................................................................................... 61

Α2.3.2 Κίνδυνοι - Ευκαιρίες .................................................................................................... 62

Α3. Πολιτική Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης ............................................................................. 63

Α3.1 Εισαγωγή - Σύντομο Ιστορικό ......................................................................................... 63

Α3.2 Πολιτική Γ’ Φάσης Ψυχαργώς 2011-2020 ........................................................................ 63

Α3.3 Εγκρίσεις σκοπιμότητας ................................................................................................. 64

Α3.4 Σύμφωνο Spidla ............................................................................................................. 64

Α3.5 Μνημόνιο Andor ............................................................................................................ 65

Α4. Αξιολόγηση Εσωτερικής Συνοχής ...................................................................................... 66

Α.5. Αξιολόγηση Συνέχειας ..................................................................................................... 70

Α.5.1 Συνέχεια των ειδικών στόχων σε σχέση με τις θεματικές προτεραιότητες και τις επιμέρους

δράσεις του συμφώνου Andor - Λυκουρέντζου ................................................................. 71

Α.5.2 Συνέχεια των ειδικών στόχων σε σχέση με τη στοχοθεσία και τις δράσεις της Διεύθυνσης

Ψυχικής Υγείας ................................................................................................................ 72

Α.5.3 Συνέχεια των ειδικών στόχων σε σχέση με τις στρατηγικές δράσεις του συστήματος

παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου στα πλαίσια του Ειδικού Στόχου της ΔΨΥ για

Βελτίωση της Ψυχικής Υγείας του Πληθυσμού .................................................................. 74

Α6. Αξιολόγηση Εσωτερικής Λογικής ...................................................................................... 78

Α7. Αξιολόγηση Επικαιρότητας με Διεθνείς πολιτικές και κατευθύνσεις για την Ψυχική Υγεία ... 78

A.7.1 Επικαιρότητα των ειδικών στόχων σε σχέση με το σχέδιο δράσης του ΠΟΥ για το 2013-2020

....................................................................................................................................... 78



38



A.7.2 Επικαιρότητα των ειδικών στόχων σε σχέση με το πρόγραμμα για την Υγεία 2014-2020 της

ΕΕ ................................................................................................................................... 80

A.7.3 Επικαιρότητα των ειδικών στόχων σε σχέση την έκθεση του ΟΟΣΑ «Making Mental Health

Count» ............................................................................................................................ 81

Α8. Αξιολόγηση Εξωτερικής Συνοχής - Συνεκτικότητα και Συμπληρωματικότητα ....................... 85

Α.8.1 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με το Μνημόνιο οικονομικής και

χρηματοπιστωτικής πολιτικής .......................................................................................... 85

Α.8.2 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με τους στρατηγικούς στόχους που ορίζει

το Όραμα του Τομέα της Υγείας για το 2014-2020 ............................................................. 87

Α.8.3 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με την πολιτική συνοχής της ΕΕ για το

2014-2020. ...................................................................................................................... 88

Α.8.4 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο

Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014-2020 ........................................................................................... 90

Α9 Τελικά Αξιολογητικά Συμπεράσματα Μέρους Α.................................................................. 94

ΜΕΡΟΣ Β: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ - ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

............................................................................................................................. 96

Β1. Εισαγωγή ........................................................................................................................ 96

Β.2 Αξιολόγηση χρηματοοικονομικής πορείας χρηματοδοτικών προγραμμάτων ΨΜ ................ 97

Β.2.1 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού ...................................... 98

Β.2.2 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα ................................................................ 109

Β.2.3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση 112

Β.3 Αξιολόγηση υλοποίησης αποτελεσμάτων – επιπτώσεων - στόχων ΨΜ ............................. 116

Β.3.1 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας ................................................... 117

Β.3.1.1 Επίπεδα διοίκησης και οργάνωσης ........................................................................... 117

Β.3.1.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 117

Β.3.1.3 Αξιολόγηση Θεματικών περιοχών ............................................................................. 118

Β.3.1.3.1 Επίπεδα οργάνωσης και τομεοποίηση .................................................................... 118

Β.3.1.3.2 Τομεακές Επιτροπές – ΤΕΨΥ & ΤΕΨΥΠΕ .................................................................. 121

Β.3.1.3.3 Οργάνωση και Δικτύωση υπηρεσιών ...................................................................... 126

Β.3.1.3.4 Χρηματοδότηση ΨΜ – ΕΣΠΑ .................................................................................. 131



39



Β.3.1.3.5 Χρηματοδότηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας ........................................................... 132

Β.3.1.3.6 Ιδιωτικός τομέας ................................................................................................... 136

Β.3.1.3.7 ΕΟΠΥΥ .................................................................................................................. 137

Β.3.1.3.8 Σύστημα παρακολούθησης, αξιολόγησης και διασφάλισης ποιότητας ..................... 138

Β.3.1.3.9 Ενταγμένα έργα .................................................................................................... 142

Β.3.1.4 Συμπεράσματα ........................................................................................................ 142

Β.3.2.1 Παρουσίαση υφιστάμενης κατάστασης δικτύου ........................................................ 146

Β.3.2.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 149

Β.3.2.3 Αξιολόγηση θεματικών περιοχών .............................................................................. 153

Β.3.2.3.1 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων ......................................................... 153

Β.3.2.3.2 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων ........................................ 157

Β.3.2.3.3 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας .................................................. 160

Β.3.2.3.4 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού

..................................................................................................................................... 162

Β.3.2.3.6 Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και ΨΥ ................................................................... 165

Β.3.2.3.7 Μετασχηματισμός Ψυχιατρείων - Αποασυλοποίηση ............................................... 168

Β.3.2.3.8 Μετακίνηση Χρόνιων Ασθενών .............................................................................. 170

Β.3.2.3.9 Ενεργοποίηση ΜΨΥ - Αξιοποίηση υφιστάμενων ΨΤ ............................................... 172

Β.3.2.3.10 Δράσεις πρόληψης και προαγωγής....................................................................... 174

Β.3.2.3.11 Κοινοτικό δίκτυο - Τομεοποίηση υπηρεσιών ......................................................... 175

Β.3.2.3.12 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από ΝΠΙΔ μη Κερδοσκοπικού χαρακτήρα ........ 177

Β.3.2.3.13 Ψυχιατρικός φάκελος .......................................................................................... 180

Β.3.2.3.14 Ψυχιατρική Εφημερία .......................................................................................... 181

Β.3.2.3.15 Ιδιωτικός τομέας ................................................................................................. 181

Β.3.2.3.18 Ενταγμένα έργα ................................................................................................... 183

Β.3.2.4 Συμπεράσματα ........................................................................................................ 186

Β.3.3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ) ................................................................... 188

Β.3.3.1 Πλαίσιο και Φορείς .................................................................................................. 188

Β.3.3.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 190




40



Β.3.3.3.1 Προάσπιση Δικαιωμάτων....................................................................................... 190

Β.3.3.3.3 Εκούσια νοσηλεία ................................................................................................. 193

Β.3.3.3.4 Ακούσια νοσηλεία ................................................................................................. 198

Β.3.3.3.5 Ψυχικώς Πάσχοντες Κρατούμενοι .......................................................................... 199

Β.3.3.3.6 Ικανοποίηση Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας .................................................... 200

Β.3.3.4 Συμπεράσματα ........................................................................................................ 203

Β.3.4.1 Αξιολόγηση θεματικής περιοχής .............................................................................. 204

Β.3.4.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 205

Β.3.4.4 Συμπεράσματα ........................................................................................................ 206

Β.3.5 Ανθρώπινο δυναμικό - Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας ................................................. 207


Β.3.5.1.1 Στελέχωση φορέων ............................................................................................... 207

Β.3.5.1.2 Κατάρτιση και Εξειδίκευση προσωπικού ................................................................. 208

Β.3.5.1.3 Σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης ανθρώπινου δυναμικού ...................... 209

Β.3.5.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 210

Β.3.5.4 Συμπεράσματα ........................................................................................................ 212

Β.3.6 Διατομεακή συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία ........................................................... 213

Β.3.6.1 Ανάληψη κοινών δράσεων ....................................................................................... 213

Β.3.6.2 Έρευνα .................................................................................................................... 214

Β.4.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών .............................................................................. 216

Β.4.2 Συνθετική αξιολόγηση υλοποίησης .............................................................................. 224

ΜΕΡΟΣ Γ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ........... 227

Γ1. Εισαγωγή ....................................................................................................................... 227

Γ2. Δομή Διοίκησης ΨΜ ....................................................................................................... 227

Γ3. Επίπεδο Πολιτικής Ηγεσίας ............................................................................................. 230

Γ4. Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας (ΔΨΥ) .................................................................................... 231

Γ5. Υγειονομικές Περιφέρειες (Υ.Πε) ..................................................................................... 237

Γ6. Τομεακές Επιτροπές (ΤΕΨΥ / ΤΕΨΥΠΕ) ............................................................................ 238

Γ7. Ειδική Υπηρεσία Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΥτΥΚΑ) .............................. 240



41



Γ9. Μηχανισμός Υποστήριξης των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και Δικτύωσης - Συνεργασίας σε

Τομεακό και Περιφερειακό Επίπεδο ............................................................................... 241

Γ10. Φορείς και Μονάδες Ψυχικής Υγείας ............................................................................. 242

Γ11. Αξιολόγηση Κριτηρίων και Δεικτών σχετικών με την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση ............. 243

Γ11.1 Υφιστάμενο πλαίσιο ................................................................................................... 243

Γ11.2 Μεθοδολογικό πλαίσιο καθορισμού διαδικασίας παρακολούθησης και αξιολόγησης ... 244

Γ11.3 Προτάσεις για ενσωμάτωση δεικτών ........................................................................... 245

Γ13. Προτάσεις και Σενάρια Διοίκησης ................................................................................. 251

Γ13. Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα Γ’ Μέρους ............................................................. 253

Γ13.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών.............................................................................. 253

Γ13.2 Συνθετική αξιολόγηση διοίκησης Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης .................................... 262

ΜΕΡΟΣ Δ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ .................................................................... 264

Δ1. Πολιτική της ΨΜ ........................................................................................................... 264

Δ1.1. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι επίκαιρη

σε σχέση με τις πολιτικές της ΕΕ / του ΠΟΥ/ άλλων χωρών για την ψυχική υγεία; ............. 264

Δ1.2. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

κατάλληλη για το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει; .......................................... 264

Δ1.3 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

συνεκτική με το μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας/ το ΕΣΠΑ 2014-

2020 και τα επιμέρους επιχειρησιακά προγράμματα/ την πολιτική συνοχής 2014-2020 και τις

προτεινόμενες από το Υπουργείο Υγείας πολιτικές του τομέα της υγείας για το 2014-2020;

..................................................................................................................................... 266

Δ1.4 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

συμπληρωματική με τις εθνικές πολιτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση / με τις

εθνικές πολιτικές καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού; .................................... 267

Δ1.5 Οι στόχοι που έχουν τεθεί στο σχέδιο δράσης είναι ρεαλιστικοί και πραγματοποιήσιμοι;

Είναι μετρήσιμοι; .......................................................................................................... 268

Δ1.6 Προτάσεις για την επικαιροποίηση της στρατηγικής και των πολιτικών (μελλοντικό

προγραμματισμό, την στρατηγική και στοχοθεσία που θα απαιτηθούν για την επόμενη

προγραμματική περίοδο) με σκοπό την βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων για την περαιτέρω

ανάπτυξη, ολοκλήρωση και εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης; ........................ 271



42



Δ2. Εφαρμογές και υλοποίηση της ΨΜ ................................................................................. 273

Δ2.1 Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης στη χώρα μας; Υπάρχουν αποκλίσεις σε σχέση με τη βασική φιλοσοφία της

αποϊδρυματοποίησης; ................................................................................................... 273

Δ2.2 Ποιες είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις των παρεμβάσεων της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης; ............................................................................................................ 277

Δ2.3 Αντιμετωπίζονται σφαιρικά θέματα χρηματοδότησης και βιωσιμότητας των εφαρμογών του

σχεδίου;........................................................................................................................ 278

Δ2.4 Σε ποιο βαθμό έχει επηρεάσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση την ποιότητα ζωής των

ασθενών και των οικογενειών τους / των επαγγελματιών ψυχικής υγείας; ....................... 278

Δ3. Διοίκηση της ΨΜ ........................................................................................................... 280

Δ3.1 Υπάρχουν διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και μηχανισμοί παρακολούθησης της

ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε κεντρικό επίπεδο/σε περιφερειακό επίπεδο /στο επίπεδο

των ΕΠ του ΕΣΠΑ; .......................................................................................................... 280

Δ3.2 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί και διαδικασίες υποστήριξης των δικαιούχων / των

κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών του συστήματος; ............................................ 283

Δ3.3 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί ελέγχου και εσωτερικής αξιολόγησης των διαδικασιών; . 284

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ..................................................................................................................... 287

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: Παράρτημα Α: Υποστηρικτικό Υλικό Δευτέρου Πυλώνα Αξιολόγησης Παράρτημα Β : Μήτρες Συνάφειας



43



ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

Πίνακας 1: Μήτρες Συνάφειας αξιολόγησης πολιτικής .................................................................. 54

Πίνακας 2: Εξέλιξη βασικών οικονομικών δεικτών ......................................................................... 55

Πίνακας 3: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012 ............................................. 56

Πίνακας 4: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας ανά τρίμηνο, 2009-2014 ........................ 57

Πίνακας 5: Υπηρεσίες ψυχικής υγείας ανά Περιφέρεια ................................................................ 59

Πίνακας 6: Δυνατά σημεία και Αδυναμίες του συστήματος ΨΥ ..................................................... 61

Πίνακας 7: Κίνδυνοι και Ευκαιρίες του συστήματος ψυχικής υγείας ............................................. 62

Πίνακας 8: Άξονες δράσης και αντίστοιχες ειδικές δράσεις ........................................................... 63

Πίνακας 9: Μνημόνιο Συνεργασίας – Σχέδιο Δράσης ..................................................................... 65

Πίνακας 10: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική συνοχή .... 70

Πίνακας 11: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς τη συνέχεια του Εθνικού

Σχεδίου Δράσης ......................................................................................................................... 77

Πίνακας 12: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική λογική του

Εθνικού Σχεδίου Δράσης ........................................................................................................... 78

Πίνακας 13: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την επικαιρότητα της

πολιτικής ................................................................................................................................... 84

Πίνακας 14: Κριτήρια και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εξωτερική συνοχή και τη

συνεκτικότητα – συμπληρωματικότητα της πολιτικής ............................................................. 93

Πίνακας 15: Προσκλήσεις ΕΠΑΝΑΔ ................................................................................................. 98

Πίνακας 16: Χρηματοοικονομική πορεία ΕΠΑΝΑΔ ......................................................................... 99

Πίνακας 17: Πλήθος έργων ανά πρόσκληση ΕΠΑΝΑΔ .................................................................. 101

Πίνακας 18: Κατηγορίες πράξεων ................................................................................................. 102

Πίνακας 19: Πλήθος ενταγμένων έργων ανά άξονα παρέμβασης ................................................ 104

Πίνακας 20: Συνολικό ποσό των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των

έργων του τομέα ΨΥ. .............................................................................................................. 106

Πίνακας 21: Έργα ΨΥ χρηματοδοτούμενα μέσω ΠΕΠ ανά κατηγορία πράξης ............................ 111

Πίνακας 22: Αριθμός έργων ΨΥ ανά ΠΕΠ ...................................................................................... 111

Πίνακας 23: Ενεργείς και ανενεργές ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ ..................................................................... 121

Πίνακας 24: Χρηματοδότηση ΨΜ – ΕΣΠΑ ..................................................................................... 132

Πίνακας 25: Επιχορηγήσεις ανά εξάμηνο από τον τακτικό προϋπολογισμό 2014 (ΚΑΕ 2544 Φ120)

................................................................................................................................................. 133



44



Πίνακας 26: Ψυχιατρικά Νοσοκομεία 2014 .................................................................................. 146

Πίνακας 27: Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας ΨΥ ανά Περιφέρεια ....................................... 147

Πίνακας 28: Μονάδες Δευτεροβάθμιας Φροντίδας ΨΥ ανά Περιφέρεια .................................... 147

Πίνακας 29: Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ανά Νομικό Καθεστώς Φορέα &

Περιφέρεια .............................................................................................................................. 148

Πίνακας 30: Ειδικές μονάδες και υπηρεσίες ................................................................................. 149

Πίνακας 31: Νέες δομές ΨΥ που λειτούργησαν μέχρι και τις 31/12/2013 ................................... 152

Πίνακας 32: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων.......................................................... 153

Πίνακας 33: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων ....................................... 158

Πίνακας 34: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας .................................................. 160

Πίνακας 35: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα με διαταραχές στο φάσμα του

αυτισμού ................................................................................................................................. 162

Πίνακας 36: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ειδικών ομάδων .............................................. 165

Πίνακας 37: Κύρια σημεία μεταρρυθμιστικού πλαισίου ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014) .............. 167

Πίνακας 38: Ιδιωτικές Ψυχιατρικές Κλινικές ανά Περιφέρεια έτους 2013 ................................... 182

Πίνακας 39: Φορείς / Επιτροπές για τα δικαιώματα..................................................................... 189

Πίνακας 40: Βασικές κατηγορίες ασθενών.................................................................................... 194

Πίνακας 41: Εκούσιες Εισαγωγές και ποσοστό κάλυψης κλινών ΨΤ Γενικών και Ψυχιατρικών Νοσ.

................................................................................................................................................. 195

Πίνακας 42: Ακούσιες Εισαγωγές ΨΤ Γενικών και Ψυχιατρικών Νοσοκομείων ........................... 198

Πίνακας 43: Συμπέρασμα στελέχωσης .......................................................................................... 208

Πίνακας 44: Πλήθος στελεχών που συμμετείχαν ενέργειες κατάρτισης και σε θέματα της

Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης ................................................................................................. 211

Πίνακας 45: Δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ ............................................................ 217

Πίνακας 46: Θεσμικά όργανα διοίκησης και αρμοδιότητες ......................................................... 228

Πίνακας 47: Θεσμικά όργανα χρηματοδότησης και υποστήριξης ΨΜ......................................... 229

Πίνακας 48: Ενεργές και Αδρανείς ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ ........................................................................ 239

Πίνακας 49: Κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης της διοίκησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

................................................................................................................................................. 254

Πίνακας 50: Παρούσα κατάσταση στην κάθε ειδική δράση ανά άξονα δράσης .......................... 273



45



ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

Διάγραμμα 1: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012 ........................................ 57

Διάγραμμα 2: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας ανά τρίμηνο, 2009-2014 ................... 58

Διάγραμμα 3: Κατανεμημένος προϋπολογισμός, συμβάσεις και δηλωμένες δαπάνες στην

κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ, σε απόλυτα νούμερα. ......................................... 100


κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ (%) ......................................................................... 100

Διάγραμμα 5: Ενταγμένα έργα – σε σύμβαση – με δαπάνες στην κατηγορία παρέμβασης 5.1 του

ΕΠΑΝΑΔ. .................................................................................................................................. 101

Διάγραμμα 6: Κατανομή έργων ανά κατηγορία πράξεων ............................................................ 102

Διάγραμμα 7: Ενταγμένα έργα ανά άξονα προτεραιότητας (πλήθος έργων) .............................. 103

Διάγραμμα 8: Ενταγμένες ΜΨΥ ανά είδος δομή .......................................................................... 105

Διάγραμμα 9: Χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου

δράσης Ψυχαργώς Γ’ έτους 2014 ............................................................................................ 107

Διάγραμμα 10: Ποσοστό συμβάσεων επί των εντάξεων ανά άξονα προτεραιότητας ................. 108

Διάγραμμα 11: Έργα που ολοκληρώθηκαν ανά άξονα προτεραιότητας ...................................... 108

Διάγραμμα 12: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2011 –

31/12/2014) ............................................................................................................................ 110

Διάγραμμα 13: Συνολικός αριθμός ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2011 – 31/12/2014)

................................................................................................................................................. 110

Διάγραμμα 14: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στο ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση»

(31/12/2011 – 31/12/2014) .................................................................................................... 113

Διάγραμμα 15: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στο ΕΠ «Διοικητική

Μεταρρύθμιση» (31/12/2011 – 31/12/2014) ........................................................................ 115

Διάγραμμα 16: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων ........................................ 117

Διάγραμμα 17: Στοιχεία χρηματοδότησης ΝΠΙΔ 2013-2014 ......................................................... 134

Διάγραμμα 18: Χρηματοοικονομικά στοιχεία ενταγμένων έργων ............................................... 149

Διάγραμμα 19: Ενταγμένα έργα κατανεμημένα σύμφωνα με το είδος της παρέμβασης ........... 151

Διάγραμμα 20: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων ........................................ 152



46



Διάγραμμα 21: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων της κατηγορίας 4 του

ΕΠΑΝΑΔ ................................................................................................................................... 190

Διάγραμμα 22: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων του άξονα παρέμβασης

«ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ» ................................................................................................... 205

Διάγραμμα 23: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων της κατηγορίας «5-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΕΡΕΥΝΑ-

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ» .......................................................................................................................... 210

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικόνα 1:Βασικοί πυλώνες παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας ................................................... 58

Εικόνα 2: Βασικές κατηγορίες υπηρεσιών ψυχικής υγείας............................................................. 59

Εικόνα 3: Θεματικές περιοχές-ενότητες αξιολόγησης .................................................................. 116

Εικόνα 4: Πηγές δράσης ανά επίπεδο διοίκησης .......................................................................... 119

Εικόνα 5: Βασικές κατηγορίες υπηρεσιών ΨΥ ............................................................................... 126

Εικόνα 6: Επίπεδα διοίκησης και διαλειτουργικότητα συστήματος ΨΥ ....................................... 143

Εικόνα 7: Βασικές διαπιστώσεις του δείγματος από τις δημογραφικές ερωτήσεις ..................... 201

Εικόνα 8: Υψηλά και χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης ληπτών από τις υπηρεσίες των ΚΨΥ ανά

κατηγορία ................................................................................................................................ 202

Εικόνα 9: Πόλοι διοίκησης και δεσμεύσεις .................................................................................. 229

Εικόνα 10: Διάρθρωση Γενικής Διεύθυνσης Ανθρωπίνων Πόρων & Διοικητικής Υποστήριξης ... 231

Εικόνα 11: Επιτελικές και εκτελεστικές αρμοδιότητες ΔΨΥ ......................................................... 233

Εικόνα 12: Χρηματοοικονομικά δεδομένα για τα προστατευμένα διαμερίσματα ...................... 241

Εικόνα 13: Διαδικασία υποβολής πρότασης ................................................................................. 247

Εικόνα 14: Διαδικασία αξιολόγησης πρότασης- προεγκρίσεις ..................................................... 248

Εικόνα 15: Διαδικασία υλοποίησης πράξης .................................................................................. 249

Εικόνα 16: Διαδικασία παρακολούθησης πράξης ......................................................................... 250

Εικόνα 17: Διαδικασία ολοκλήρωσης πράξης .............................................................................. 251

Εικόνα 18: Σενάρια διοίκησης συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας ....................... 252



47



ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΑΕΠ Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΑΗΦΥ Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας ΓΝ Γενικό Νοσοκομείο ΔΝΤ Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ΔΥΠΕ Διοίκηση Υγειονομικής Περιφέρειας ΔΨΥ Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΔΕΤ Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία ΕΔΟΔΕ Ειδική Επιτροπή Διοικητικού, Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου ΕΚΕΠΥ Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας ΕΟΠΥΥ Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας ΕΠ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΕΠΑΝΑΔ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού ΕΣΠΑ Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΥ Εθνικό Σύστημα Υγείας ΕΤΠΑ Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης ΕΥΕτΥΚΑ Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ΕΥτΥΚΑ Ειδική Υπηρεσία Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ΚΕΣΥ Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας ΚΗ Κέντρο Ημέρας ΚΟΙΣΠΕ Κοινωνικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης ΚΨΥ Κέντρο Ψυχικής Υγείας ΛΥΨΥ Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας ΜΥΠ Μηχανισμός Υποστήριξης και Παρακολούθησης ΜΨΑ Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ΜΨΥ Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΝΠΔΔ Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου ΝΠΙΔ Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου ΟΠΣ Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα ΟΤΑ Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΠΔ Προεδρικό Διάταγμα ΠΕΔΥ Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας ΠΕΠ Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΠΟΚΟΙΣΠΕ Πανελλήνια Ομοσπονδία Κοινωνικών Συνεταιρ. Περιορισμένης Ευθύνης ΠΟΣΟΨΥ Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οργανώσεων Ψυχικής Υγείας ΠΟΥ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ΠΦΥ Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας ΣΑ Σύμβουλος Αξιολόγησης ΣΕΣ Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης ΣΟΨΥ Σύλλογος Οικογενειών Ψυχικής Υγείας ΤΕΨΥ Τομεακή Επιτροπή Ψυχικής Υγείας ΤοΠΦΥ Τομέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ΤοΨΥ Τομέας Ψυχικής Υγείας ΤΟΨΥΠΕ Τομέας Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου Υ.Πε Υγειονομική Περιφέρεια



48



Υπ. Υγείας Υπουργείο Υγείας ΨΜ Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση ΨΝ Ψυχιατρικό Νοσοκομείο ΨΤ Ψυχιατρικό Τμήμα



49



ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το πρόγραμμα Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης (ΨΜ) αφορά στον εκσυγχρονισμό του συστήματος υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΨΥ) και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που συντελούνται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με πολλαπλές θετικές συνέπειες.

Η Ελληνική πολιτεία δεσμεύεται διαχρονικά και ανεξάρτητα από πολιτικές και διοικητικές αλλαγές στο Υπουργείο Υγείας (Υπ. Υγείας), από τα προγράμματα Ψυχαργώς καθώς και από το γεγονός ότι η ΨΜ χρηματοδοτήθηκε και χρηματοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Το 2010 σηματοδότησε τη λήξη του δεκαετούς προγράμματος Ψυχαργώς Β, στο οποίο στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό η μεταρρυθμιστική προσπάθεια της ψυχιατρικής περίθαλψης στη χώρα. Η πρόοδος που σημειώθηκε την τελευταία δεκαετία ήταν σημαντική. Αρκετές κοινοτικές δομές δημιουργήθηκαν με στόχο να αντικαταστήσουν τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία (ΨΝ) και πολλά νέα είδη υπηρεσιών αναπτύχθηκαν προκειμένου να ανταποκριθούν σε ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών.

Τη διετία 2010-2011 η πολιτική της χώρας μας αποσαφηνίζεται κυρίως μέσω των αποφάσεων σκοπιμότητας που έχουν τη λογική έγκρισης ενός μεγάλου αριθμού νέων υπηρεσιών ΨΥ και που αποτελούν συνέχεια της πολιτικής της προηγούμενης δεκαετίας. Η έλλειψη στρατηγικής και σχεδιασμού ως έκφρασης σαφούς πολιτικής βούλησης κατά τη διάρκεια αυτής της διετίας προκάλεσε αρκετές δυσκολίες και στρεβλώσεις στην πορεία της ΨΜ.

To Μάρτιο του 2012 εγκρίθηκε και δημοσιεύτηκε η απόφαση για την υλοποίηση του δεκαετούς προγράμματος «Ψυχαργώς Γ’ 2011 – 2020». Το εθνικό σχέδιο δράσης Ψυχαργώς Γ αποτελεί ένα χρήσιμο οραματικό και στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς για την επόμενη περίοδο, που όμως υπολείπεται ενός ολοκληρωμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού.

Τα ανωτέρω καθώς και οι εξελίξεις που πραγματοποιήθηκαν κατά το έτος 2013, με την υπογραφή του νέου συμφώνου Andor - Λυκουρέντζου και του σχετικού σχεδίου δράσης (24/04/2013), διαμορφώνουν ένα δεσμευτικό πλαίσιο για την ΨΥ και την ΨΜ στη χώρα κατά τη δεκαετία 2010-2020. Σε συνέχεια του μνημονίου Andor-Λυκουρέντζου τέθηκε σε εφαρμογή πρόγραμμα χρηματοδότησης των ΜΨΥ ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από πόρους του ΕΣΠΑ.

Στο πλαίσιο αυτό, το Υπ. Υγείας έχει αποφασίσει τη διεξαγωγή έργου με σκοπό τη συνεχή (ongoing) αξιολόγηση της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ψυχαργώς μέχρι το 2015, ημερομηνία ολοκλήρωσης του ΕΣΠΑ, που αποτελεί και τη βασική πηγή χρηματοδότησης.

Πιο συγκεκριμένα, το έργο αφορά στην αξιολόγηση της συνολικής μεταρρυθμιστικής πολιτικής, του βαθμό υλοποίησής της αλλά και της διαχείρισης – διοίκησης της εφαρμογής της. Δεν εντάσσονται στις δράσεις του έργου η αξιολόγηση των επιμέρους δομών, ή υπηρεσιών ούτε και η αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ της χώρας μας. Παρόλα αυτά, με σκοπό την ολοκληρωμένη προσέγγιση και επίτευξη των στόχων του έργου λαμβάνονται



50



υπόψη τόσο η μίκρο-διάσταση επιλεγμένων δομών και δράσεων όσο και η μάκρο-διάσταση του συνολικού συστήματος ΨΥ.

Η παρούσα έκθεση αποτελεί το παραδοτέο «4η Έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων εφαρμογής της ΨΜ έτους 2014» και διαμορφώνεται σύμφωνα με τους στόχους και το μεθοδολογικό σχεδιασμό στις ακόλουθες τρεις αξιολογητικές διαστάσεις, έχοντας ως έτος αναφοράς το 2014:

1. Αξιολόγηση της Πολιτικής και του Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΨΜ

2. Αξιολόγηση των εφαρμογών και της υλοποίησης της ΨΜ

3. Αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ

Το έργο υλοποιήθηκε από ομάδα εμπειρογνωμόνων, επιστημόνων και επαγγελματιών από την εταιρία CMT Προοπτική ΕΠΕ και το Maudsley International. Συνοπτικά, η έκθεση περιλαμβάνει τα βασικά κεφάλαια και υποενότητες που παρουσιάζονται ακολούθως.

Κεφάλαιο Α: Αξιολόγηση του Στρατηγικού σχεδιασμού και της πολιτική της ΨΜ.

Οι βασικές ενότητες του πρώτου κεφαλαίου είναι οι ακόλουθες:

• Αποτύπωση - επικαιροποίηση της υφιστάμενης κατάστασης.

• Παρουσίαση πολιτικής Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.

• Αξιολόγηση της συνέχειας της πολιτικής Γ’ Φάσης

• Αξιολόγηση της εσωτερικής συνοχής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.

• Αξιολόγηση της εσωτερικής λογικής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.

• Αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής με διεθνείς πολιτικές και κατευθύνσεις για την ΨΥ.

• Αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής (συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα) του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.

Κεφάλαιο Β: Αξιολόγηση της εφαρμογής – υλοποίησης της ΨΜ.

Στο δεύτερο κεφάλαιο πραγματοποιείται η αποτίμηση της φυσικής και οικονομικής προόδου υλοποίησης της ΨΜ στα ακόλουθα επίπεδα:

• Χρηματοδοτική πορεία (ΕΠΑΝΑΔ, ΠΕΠ, ΨΣ, ΔΜ)


Τα στοιχεία χρηματοοικονομικής και φυσικής ολοκλήρωσης προέρχονται από το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα της ΕΥΤΥΚΑ με ημερομηνία αναφοράς μέχρι και την 31/12/2014. Το δεύτερο και ουσιαστικό σκέλος αυτού του κεφαλαίου αποτελεί αξιολόγηση της υλοποίησης της ΨΜ μέσω των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων των στόχων της και



51



στηρίζεται στην κριτική και συνδυαστική περιγραφή των ακόλουθων θεματικών περιοχών καθώς και στην ουσιαστική αξιολόγησή τους:

• Οργάνωση και Διοίκηση

• Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών

• Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ)

• Απασχόληση και Αποκατάσταση ΛΥΨΥ

• Ανθρώπινο Δυναμικό - Κατάρτιση Επαγγελματιών ΨΥ

• Διατομεακή Συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία

Κεφάλαιο Γ: Αξιολόγηση της Διοίκησης της ΨΜ

Το τρίτο κεφάλαιο περιλαμβάνει την αποτύπωση και αξιολόγηση του πλέγματος των μηχανισμών παρακολούθησης, διαχείρισης και ελέγχου της ΨΜ καθώς και των κριτηρίων - δεικτών που χρησιμοποιούνται για την μέτρηση της εφαρμογής της. Η αξιολόγηση λαμβάνει χώρα στην οργανωτική δομή του συστήματος διοίκησης σύμφωνα με τη διάρθρωσή του σε πολλαπλά επίπεδα: κεντρικό, περιφερειακό, τομεακό και τοπικό. Η αξιολόγηση εστιάζεται σε όσους φορείς διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ (σχεδιασμό, πολιτική, υλοποίηση), στη χρηματοδότηση και στην υποστήριξη της άσκησή της (Πολιτική Ηγεσία, Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας (ΔΨΥ), ΕΥτΥΚΑ, ΕΥΕτΥΚΑ, ΜΥΠ, άλλοι φορείς).

Κεφάλαιο Δ: Αξιολογητικά Ερωτήματα

Ειδικά αξιολογητικά ερωτήματα απαντώνται σε αυτό το κεφάλαιο της έκθεσης, τα οποία δίνουν μια σφαιρική εικόνα στην αξιολόγηση της ΨΜ. Τα ερωτήματα αυτά προβλέπονταν στην διακήρυξη του έργου και εμπλουτίσθηκαν με πρόσθετα ερωτήματα που αφορούν κυρίως την πολιτική και τη διαχείριση - διοίκηση της εφαρμογής της.



52



ΜΕΡΟΣ Α: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

Α1. Εισαγωγή Η παρούσα ενότητα αποτελεί τον πρώτο πυλώνα της on-going αξιολόγησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, όπως καθορίζεται και στο επιχειρησιακό σχέδιο – πρόγραμμα δράσης του συγκεκριμένου έργου. Ειδικότερα, στον πρώτο πυλώνα του έργου περιλαμβάνονται όλες εκείνες οι εργασίες που αφορούν στην αξιολόγηση των πολιτικών και του στρατηγικού σχεδιασμού της ΨΜ ώστε να εκτιμηθεί η ορθότητα, σχετικότητα, επικαιρότητα, συνοχή και συμπληρωματικότητα της στρατηγικής για την ΨΜ.

Οι απαιτούμενες εργασίες που πραγματοποιήθηκαν με σκοπό την υλοποίηση αυτού του τμήματος της αξιολόγησης είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:

• Έρευνα γραφείου (desk research)

• Συνεντεύξεις με διαμορφωτές πολιτικής (policy makers)

• Αξιολόγηση των διαφόρων διαστάσεων της πολιτικής μέσα από τη χρήση μητρών συνάφειας.

Πιο συγκεκριμένα, η μεθοδολογική προσέγγιση υλοποίησης συνίσταται στην υλοποίηση δράσεων αξιολόγησης μέσω μητρών συνάφειας σχετικά με την συνέχεια, την εσωτερική συνοχή, την εσωτερική λογική, την επικαιρότητα και την εξωτερική συνοχή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015. Οι μήτρες συνάφειας που χρησιμοποιήθηκαν και παρουσιάζονται αναλυτικά στο παράρτημα, μαζί με τα κύρια αξιολογητικά σχόλια, αποτελούν εργαλείο συσχέτισης και αξιολόγησης δύο διαστάσεων (στοιχεία οριζόντιας και κατακόρυφης διάστασης μήτρας) με βάση συγκεκριμένη βαθμολογική κλίμακα που υποδηλώνει το βαθμό συνάφειας των διαστάσεων.

Η αξιολόγηση πραγματοποιείται με βάση τους ακόλουθους κεντρικούς άξονες, όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω:

• Αποτύπωση - επικαιροποίηση της υφιστάμενης κατάστασης.

• Παρουσίαση πολιτικής Γ’ Φάσης Ψυχαργώς 2011-2020.

• Αξιολόγηση της συνέχειας της πολιτικής Γ’ Φάσης

• Αξιολόγηση της εσωτερικής συνοχής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.

• Αξιολόγηση της εσωτερικής λογικής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.

• Αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής με διεθνείς πολιτικές ΨΥ.

• Αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής (συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα) του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.



53



Στον πίνακα στη συνέχεια παρουσιάζονται οι μήτρες συνάφειας που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της πολιτικής.

Πίνακας 1: Μήτρες Συνάφειας αξιολόγησης πολιτικής Αξιολόγηση Πολιτικής ΨΜ 2013

Α/Α Άξονας Αξιολόγησης Μεταβλητή Α Μεταβλητή Β

1 Εσωτερική Συνοχή

SWOT Analysis Στρατηγικοί στόχοι - Άξονες Προτεραιότητας Πολιτικής

2 SWOT Analysis Ειδικοί στόχοι - Δράσεις Πολιτικής

3

Συνέχεια

Στρατηγικοί στόχοι - Άξονες Προτεραιότητας/Ειδικοί στόχοι - Δράσεις Πολιτικής

Μνημόνιο Συνεργασίας Andor – Σχέδιο Δράσης

4 Στρατηγικοί στόχοι - Άξονες Προτεραιότητας/Ειδικοί στόχοι - Δράσεις Πολιτικής

Στοχοθεσία και δράσεις της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας


Σύστημα Παρακολούθησης Κυβερνητικού Έργου για τον τομέα της ψυχικής υγείας

Εσωτερική Λογική Στρατηγικοί στόχοι - Άξονες Προτεραιότητας Πολιτικής

6

Επικαιρότητα - Διεθνείς πολιτικές και κατευθύνσεις για την

Ψυχική Υγεία


Mental Health Action Plan 2013 -2020, WHO 2013


Public Health Programme - Work Programme for 2014


Making Mental Health Count – OECD recommendations

9

Εξωτερική συνοχή - Συνεκτικότητα και

Συμπληρωματικότητα


Αναθεωρημένη έκδοση Μνημονίου οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής – Μάιος 2014


Πολιτικές του τομέα της Υγείας


Πολιτική συνοχής 2014 -2020


Τελική έκδοση Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΠΑ 2014-2020



54



Α2. Επικαιροποίηση της υφιστάμενης κατάστασης Στόχος της παρούσας ενότητας αποτελεί η επικαιροποίηση της κατάστασης σε σχέση με τις θεματικές ενότητες που παρουσιάζονται στη συνέχεια, κατά το βαθμό που υπήρξε κάποια ουσιαστική μεταβολή, η οποία χρήζει αναφοράς εξαιτίας της επίδρασης που προκαλεί στο χώρο της ΨΥ και της ζητούμενης ΨΜ. Οι θεματικές ενότητες είναι οι ακόλουθες:

• Επικρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

• Σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ

• Ανάλυση SWOT

Α2.1 Κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

(α) Γενικά στοιχεία

Η ελληνική οικονομία, έχοντας σημειώσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης έως το έτος 2008, έδειξε σημεία ύφεσης το 2009, ως αποτέλεσμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, ενώ από το έτος 2010 και μετά η ύφεση εντάθηκε σημαντικά λόγω δημοσιονομικών ανισορροπιών. Η ανάγκη εξυγίανσης οδήγησε τη χώρα στην ένταξή της σε τριμερή μηχανισμό οικονομικής στήριξης, αποτελούμενο από την ΕΕ, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ.

Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η εξέλιξη Βασικών Οικονομικών Δεικτών:

Πίνακας 2: Εξέλιξη βασικών οικονομικών δεικτών

Οικονομικοί Δείκτες 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Εξέλιξη ΑΕΠ (Ποσοστιαία μεταβολή σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ΑΕΠ- τρέχουσες τιμές) -3,1% -4,9% -7,1 % -7,0% -3,9% 0,8%

Πληθωρισμός: Ποσοστιαία Μεταβολή: Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή 1,3% 4,7% 3,1% 1,0% -0,9% -1,4%

Παραγωγικότητα εργασίας (% EU-27, σε αγοραστική δύναμη ανά εργαζόμενο) 98,1 93,1 90,0 91,8 n.a n.a

Ποσοστό ανεργίας (μέσο ετήσιο ποσοστό ανεργίας) 9,5% 12,7% 17,9% 24,4% 27,5% 25,5%***

Δημόσιες επενδύσεις (% ΑΕΠ)** 3,1% 2,3% 1,6% n.a n.a n.a

Εξαγωγές (αγαθά και υπηρεσίες- τιμές προηγούμενου έτους)* ** 46,12 47,24 49,98 53,49 56,02 60,09

Εισαγωγές (αγαθά και υπηρεσίες – τιμές προηγούμενου έτους)* 70,72 65,92 63,11 60,99 62,50 65,05

*δισεκατομμύρια € ** Πηγή: Eurostat *** Το ποσοστό ανεργίας αφορά το γ’ τρίμηνο του 2014 **** Πηγή: Ελστατ, 1η εκτίμηση 2014



55



(β) Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ)

Η αυστηρή εισοδηματική πολιτική και ο δραστικός περιορισμός των δημοσίων δαπανών που ασκήθηκαν κατά τα τελευταία 3 έτη επηρέασαν, όπως ήταν αναμενόμενο, αρνητικά την εξέλιξη του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα το μέγεθός του να σημειώσει μείωση κατά 4,9% το 2010, κατά 7,1% το 2011, κατά 7,0% το 2012 και κατά 3,9% το 2013 (ποσοστιαία μεταβολή σε σχέση με το προηγούμενο έτος). Tο 2014 το ΑΕΠ παρουσιάζει αύξηση κατά 0,8% σε σχέση με το 2013.

(γ) Απασχόληση – Ανεργία

Σύμφωνα με το Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας για το Νοέμβριο-Δεκέμβριο του έτους 2014 της Τράπεζας της Ελλάδος 4, η συνολική απασχόληση το για το τρίτο τρίμηνο του 2014 αυξήθηκε κατά 1,5% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2013, υποδηλώνοντας την αύξηση της απασχόλησης κατά 107.000 θέσεις, ενώ το ποσοστό ανεργίας έφθασε το 25,5% του εργατικού δυναμικού, μειωμένο κατά 1,7 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το γ’ τρίμηνο του 2013 (27,2%) και αυξημένο κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το το ίδιο διάστημα (γ’ τρίμηνο) του 2012 (24,9%).

Στον πίνακα που ακολουθεί καθώς και στα αντίστοιχα διαγράμματα παρατίθενται, η εξέλιξη του αριθμού του εργατικού δυναμικού, των απασχολουμένων, των ανέργων και του ποσοστού ανεργίας για τις περιόδους 2002-2012 και 2009-2014.

Πίνακας 3: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012

4 Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας τεύχος 152, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2014.



56



Πίνακας 4: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας ανά τρίμηνο, 2009-2014

Διάγραμμα 1: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012



57



Διάγραμμα 2: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας ανά τρίμηνο, 2009-2014

Α2.2 Σύστημα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Tο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ χαρακτηρίζεται από τους ακόλουθους βασικούς πυλώνες παροχής υπηρεσιών.

Εικόνα 1:Βασικοί πυλώνες παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Βασι

κοί Π

υλώ

νες

Παρο

χής Υ

πηρε

σιώ

ν Ψ

υχικ

ής Υ

γεία

ς

Δημόσιες Υπηρεσίες

Ψυχιατρικά Νοσοκομεία (πρωτοβάθμιες υπηρεσίες, μονάδες ενδονοσοκομειακης

& εξωνοσοκομειακής νοσηλείας, εξειδικευμένα κέντρα)

Γενικά Νοσοκομεία (Ψυχιατρικά τμήματα)

Ιδιωτικοί- Μη κερδοσκοπικοί φορείς

ΚΨΥ, Κινητές μονάδες, ΚΗ, Οικοτροφεία, Πρ. Διαμερίσματα, Ξενώνες, Ειδικά κέντρα κοινωνικής επανένταξης και Ειδικές μονάδες Αποκατάστασης και

Επαγγελματικής Επανένταξης

Ιδιωτικοί φορείςΙδιωτικές Ψυχιατρικές κλινικέςΙδιώτες ψυχίατροι, ψυχολόγοι

Λοιποί Πάροχοι Υπηρεσιών ΟΤΑ, ΜΨΥ ενόπλων δυνάμεων, εκκλησία, κατά τόπους οργανώσεις



58



Επιπρόσθετα, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας στη χώρα διαρθρώνονται σε τέσσερις βασικές κατηγορίες και διαγραμματικά παρουσιάζονται στην εικόνα που ακολουθεί.

Εικόνα 2: Βασικές κατηγορίες υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Στον πίνακα στη συνέχεια πραγματοποιείται συνολική αποτύπωση των δομών ψυχικής υγείας στη χώρα, ανά περιφέρεια, σύμφωνα με τα στοιχεία που απέστειλε στον αξιολογητή η ΔΨΥ και αφορούν την επικρατούσα κατάσταση στις 31/12/2014.

5 Δεν περιλαμβάνονται τα ΚΗ για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer και συναφών διαταραχών και αυτισμού για τα οποία υπάρχει ξεχωριστή ανάλυση.

Πίνακας 5: Υπηρεσίες ψυχικής υγείας ανά Περιφέρεια

ΔΟΜΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΑΤΤΙ

ΚΗ

ΑΝ. Μ

ΑΚΕΔ

ΟΝ

ΙΑ-

ΘΡΑ

ΚΗ

ΚΕΝ

ΤΡΙΚ

Η Μ

ΑΚΕΔ

ΟΝ

ΙΑ

ΔΥΤΙ

ΚΗ

ΜΑΚ

ΕΔΟ

ΝΙΑ

ΗΠΕΙ

ΡΟΣ

ΘΕΣ

ΣΑΛΙ

Α

ΙΟΝ

ΙΑ Ν

ΗΣΙΑ

ΔΥΤΙ

ΚΗ Ε

ΛΛΑΔ

Α

ΣΤΕΡ

ΕΑ Ε

ΛΛΑΔ

Α

ΠΕΛΟ

ΠΟΝ

ΝΗΣ

ΟΣ

ΒΟΡΕ

ΙΟ Α

ΙΓΑΙ

Ο

ΝΟ

ΤΙΟ

ΑΙΓ

ΑΙΟ

ΚΡΗΤ

Η

ΣΥΝ

ΟΛΟ

Ψυχιατρικά Νοσοκομεία 2 1 3 Ψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων 9 4 7 1 2 2 1 2 - 3 1 3 4 39

Παιδοψυχιατρικά Τμήματα Γενικών Νοσοκομείων 4 2 6

Κέντρα Ψυχικής Υγείας 9 6 5 - 3 2 3 2 2 3 1 - 4 40 Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα 7 1 3 - 1 1 1 1 - - 1 - 2 18 Κινητές ΜΨΥ - 2 2 1 2 3 2 2 2 4 2 4 3 29 Κέντρα Ημέρας5 30 2 8 - 1 3 2 3 2 2 1 1 3 58 Μονάδες και Προγράμματα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης 197 18 92 3 22 31 12 21 27 29 1 15 23 491

Κέντρα για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer 6 4 1 1 1 13



59



Από την προηγούμενη ημερομηνία αποτύπωσης (9/2013), διαφορές μικρής κλίμακας έχουν πραγματοποιηθεί στις δομές ΨΥ, οι οποίες όμως δεν αποτελούν υλοποίηση συγκεκριμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού και επίσης δεν έχουν επηρεάσει την εικόνα που παρουσιάζει συνολικά το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ. Επιπρόσθετα, η έλλειψη επιδημιολογικών μελετών που θα πραγματοποιούνταν σε σταθερή χρονική βάση επιτείνει την αδυναμία επιμέτρησης της συνεισφοράς των δομών σύμφωνα με γεωγραφικούς και λοιπούς συσχετισμούς (ύπαρξη επιδημιολογικής μελέτης ενηλίκων, η αξιοποίηση της οποίας από το Υπ. Υγείας δεν έχει ακόμα διαπιστωθεί).

Τέλος, αναφορά πρέπει να πραγματοποιηθεί στον ΕΟΠΥΥ. Κατά το έτος 2014, ψηφίστηκε ο Νόμος 4238/2014, ο οποίος εστίαζε στην ίδρυση και τον τρόπο λειτουργίας του Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας (ΠΕΔΥ), και στην αλλαγή του σκοπού του ΕΟΠΥΥ. Στο νομοθετικό αυτό πλαίσιο, οι αρμοδιότητες και ο ρόλος του ΕΟΠΥΥ άλλαξαν σημαντικά. Επιπλέον, αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις στη σύσταση του Διοικητικού Συμβουλίου, και τη διοικητική οργάνωση του οργανισμού αποφασίστηκαν με τα επιμέρους άρθρα και παραγράφους του νόμου 4238/2014.

Σύμφωνα, με τη νέα πλέον νομοθεσία, ο ΕΟΠΥΥ αναλαμβάνει την αγορά υπηρεσιών υγείας για τους δικαιούχους υπηρεσιών, τη θέσπιση κανόνων σχεδιασμού, ποιότητας, ανάπτυξης, αξιολόγησης, ασφάλειας και αποτελεσματικότητας της αγοράς υπηρεσιών υγείας. Επιπλέον, είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση και τον έλεγχο της χρηματοδότησης και την ορθολογική αξιοποίηση των διατιθέμενων πόρων που προέρχονται από τις ασφαλιστικές εισφορές των πολιτών. Τέλος, ο ΕΟΠΥΥ είναι αρμόδιος για τον καθορισμό κριτηρίων σύναψης συμβάσεων για την αγορά υπηρεσιών υγείας, καθώς και για τη διαπραγμάτευση με τους παρόχους υπηρεσιών υγείας. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθεί η μεταρρυθμιστική επίτευξη της κατάργησης του διττού ρόλου του ΕΟΠΥΥ και των αρμοδιοτήτων του ως παρόχου υπηρεσιών υγείας.

Α2.3 Επικαιροποίηση ανάλυσης SWOT

Στην ενότητα αυτή, με τη βοήθεια της μεθόδου SWOT Analysis (Strengths – Weaknesses – Opportunities - Threats), που αποτελεί εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού, παρουσιάζεται επικαιροποίηση των κρισιμότερων δυνατών σημείων και αδυναμιών, των ευκαιριών και των κινδύνων του συστήματος ΨΥ. Η ανάλυση αυτή στηρίζεται στα ακόλουθα:

• SWOT Analysis ετών 2010-2013, • πορίσματα της «ex-post» (Ψυχαργώς Β’) και των παραδοτέων της «ongoing»

αξιολόγησης της ΨΜ, • συνολική τρέχουσα αποτίμηση του συστήματος ΨΥ και ΨΜ,

6 Στοιχεία ιδιωτικών κλινικών ανά Περιφέρεια έτους 2013

ΚοιΣΠΕ 7 1 3 - 1 - 2 1 1 1 1 1 3 22 Κέντρα Ημέρας Αυτισμού 9 1 1 1 1 1 14 Μονάδες Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης 5 1 2 1 1 10

Ιδιωτικές Κλινικές6 11 3 10 1 10 1 36



60



• τρέχουσα κοινωνικο-οικονομική κατάσταση της χώρας, • Μνημόνιο συνεργασίας Laszlo Andor –Α.Λυκουρέντζου και σχετικό σχέδιο

δράσης.

Α2.3.1 Δυνατά – Αδύνατα σημεία

Στο πλαίσιο που αναφέρθηκε προηγουμένως η αξιολογητική ομάδα λαμβάνοντας υπόψη τις νεότερες εξελίξεις στον τομέα της ΨΥ σχηματοποιεί τα θετικά σημεία και τις αδυναμίες του συστήματος ΨΥ ως εξής:

Πίνακας 6: Δυνατά σημεία και Αδυναμίες του συστήματος ΨΥ

ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ

1. Σταδιακή ενίσχυση υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην κατεύθυνση ενός σύγχρονου μοντέλου κοινοτικής ψυχιατρικής περίθαλψης.

2. Συρρίκνωση του αριθμού των ψυχιατρικών νοσοκομείων και του αριθμού των κλινών στα εναπομείναντα.

3. Καθορισμός στοχοθεσίας και σχεδίου δράσης.

4. Εγκαθίδρυση μηχανισμού παρακολούθησης και συλλογής στοιχείων από τις ΜΨΥ, μέσω του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης.

5. Χρηματοδότηση των ΜΨΥ ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από πόρους του ΕΣΠΑ μέχρι τις 31/12/2015.

6. Λειτουργία και αύξηση του αριθμού των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης για άτομα με ψυχικές διαταραχές (ΚΟΙΣΠΕ).

7. Υιοθέτηση μοντέλου κοστολόγησης υπηρεσιών ΨΥ.

8. Θεσμοθέτηση συμμετοχής των ΛΥΨΥ και των εκπροσώπων τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και προάσπισης των δικαιωμάτων τους.

1. Συγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης του συστήματος ΨΥ. 2. Μη πλήρης ενεργοποίηση περιφερειακής διάστασης

συστήματος διοίκησης ΨΥ. 3. Υπολειτουργία τομεακής διάστασης συστήματος διοίκησης

ΨΥ (ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ). 4. Έλλειψη ενός σαφούς και πλήρους επιχειρησιακού σχεδίου

για την εφαρμογή της πολιτικής, με προτεραιότητες, κοστολόγηση και χρηματοδότηση της πολιτικής.

5. Κατακερματισμένο, μη-συντονισμένο σύστημα παροχής υπηρεσιών και αδυναμία αποτελεσματικής οργάνωσης και δικτύωσης.

6. Γεωγραφική ανισοκατανομή υπηρεσιών – Ύπαρξη περιοχών που είτε δεν διαθέτουν καμία ΜΨΥ, είτε η συσσώρευση των δομών είναι αρκετά χαμηλή σε σχέση με την πυκνότητα του πληθυσμού ή τη γεωγραφική κατανομή.

7. Ανεπαρκής εφαρμογή της τομεοποίησης σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών.

8. Καθυστερήσεις στην ανάπτυξη ψυχιατρικών τμημάτων στα γενικά νοσοκομεία και στην υλοποίηση των αναγκαίων επενδύσεων γενικά στις δομές ΝΠΔΔ (καθυστέρηση διαδικασίας αποασυλοποίησης και μετασχηματισμού ΨΝ).

9. Σημαντικά κενά σε υπηρεσίες ΨΥ παιδιών και εφήβων, ηλικιωμένων και ανοϊκών ασθενών και εξειδικευμένων υπηρεσιών (άτομα με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού, νοητική υστέρηση, διατροφικές διαταραχές).

10. Σημαντικές ελλείψεις σε υπηρεσίες δικαστικής ψυχιατρικής και μη επικαιροποιημένο θεσμικό πλαίσιο.

11. Αδυναμία στην εφαρμογή διαδικασιών, πρωτοκόλλων, κλινικών οδηγιών και προτύπων διασφάλισης ποιότητας στη λειτουργία των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

12. Απουσία επιδημιολογικών μελετών για την ΨΥ. 13. Ελλείψεις προσωπικού στις ΜΨΥ ΝΠΔΔ. 14. Μεγάλος αριθμός ακούσιων νοσηλειών. 15. Αδυναμία προγραμματισμού, υλοποίησης και

χρηματοδότησης προγραμμάτων εκπαίδευσης, κατάρτισης και επαγγελματικής αποκατάστασης ΛΥΨΥ και φροντιστών.



61



Α2.3.2 Κίνδυνοι - Ευκαιρίες

Ο πίνακας «Κινδύνων- Ευκαιριών» διαμορφώνεται ως εξής:

Πίνακας 7: Κίνδυνοι και Ευκαιρίες του συστήματος ψυχικής υγείας

ΑΠΕΙΛΕΣ - ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

1. Κίνδυνος κατάρρευσης του συστήματος ΨΥ αν δεν επιλυθεί το πρόβλημα βιωσιμότητας με βάση τους κρατικούς πόρους.

2. Μη εξασφάλιση χρηματοδότησης από κοινοτικούς πόρους από το ΕΣΠΑ (2014-2020).

3. Υφιστάμενα προβλήματα δομής, διοίκησης και παροχής υπηρεσιών του γενικότερου συστήματος Υγείας.

4. Αποκλίσεις στην εφαρμογή του Συμφώνου Συνεργασίας Laszlo Andor – Α. Λυκουρέντζου που ενδέχεται να επιφέρουν προβλήματα στην εκταμίευση των οικονομικών πόρων για την ΨΥ από το ΕΣΠΑ 2007-2013.

5. Επιπτώσεις των κοινωνικό-οικονομικών συνθηκών στην ΨΥ των πολιτών.

6. Δημογραφικές ανακατατάξεις (γήρανση του πληθυσμού, μεταναστευτικά ρεύματα, κοινωνικές μεταβολές και εμφάνιση νέων ομάδων χρηστών υπηρεσιών , κοινωνικές αντιδράσεις- μη αποδοχή «διαφορετικότητας» από την κοινωνία).

7. Αντιστάσεις από το προσωπικό στις αλλαγές του συστήματος.

8. Μείωση του προσωπικού των ΝΠΔΔ εξαιτίας αποχωρήσεων για λόγους συνταξιοδότησης και περιορισμός των νέων προσλήψεων.

9. Συνεχής μείωση των δημοσίων δαπανών υγείας σε συνδυασμό με την ενδεχόμενη στέρηση πόρων από την ΨΥ προς όφελος των υπηρεσιών που αφορούν τη γενική-σωματική υγεία, ιδιαίτερα κατά τη διαδικασία μεταφοράς των ψυχιατρικών τμημάτων στα Γενικά Νοσοκομεία.

10. Χαμηλός βαθμός χρήσης υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας

11. Ασυνέχεια της ιατρικής φροντίδας. 12. Κίνδυνος υποβάθμισης της βαρύτητας της ΔΨΥ

από την ένταξη της ως τμήμα της ενιαίας Διεύθυνσης Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας και Ψυχικής Υγείας (από το 2016).

1. Διενέργεια μεταρρυθμίσεων στον τομέα της υγείας με στόχο την οικονομική βιωσιμότητα και την αποτελεσματικότητα/ αποδοτικότητα του συστήματος.

2. Αξιοποίηση «Αναπτυξιακής στρατηγικής Υπουργείου Υγείας και στόχων του τομέα Υγείας για την περίοδο 2014-2020».

3. Δυνατότητα μεταφοράς τεχνογνωσίας από Ε.Ε. και WHO και αξιοποίηση καλών πρακτικών άλλων χωρών.

4. Καθορισμός ενιαίου πλαισίου παρακολούθησης, αξιολόγησης, κοστολόγησης και παροχής υπηρεσιών ΨΥ (ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, Ιδιωτικός τομέα)

5. Διορθωτικές ενέργειες σχεδιασμού και εξειδίκευσης επόμενων σταδίων της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.

6. Αξιοποίηση του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014-2020.

7. Αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας και πόρων του δημόσιου τομέα για την φιλοξενία υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

8. Ύπαρξη ΕΟΠΥΥ και αποσαφήνιση του ρόλου και της λειτουργίας του.

9. Ενσωμάτωση υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην ΠΦΥ.

10. Ωρίμανση και εκσυγχρονισμός του ευρύτερου σχετικού θεσμικού πλαισίου (π.χ. για την κοινωνική οικονομία).

13. Ένταξη των ιδιωτικών κλινικών στη τομεοποίηση - Διαμόρφωση πλαισίου ελέγχου και εποπτείας ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών από το Υπ. Υγείας.

14. Ευκαιρία για καλύτερο συντονισμό των υπηρεσιών ΨΥ και των γενικότερων υπηρεσιών υγείας μέσω της ένταξης της ΔΨΥ ως τμήμα στην ενιαία Διεύθυνσης Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας και Ψυχικής Υγείας (από το 2016).

15. Σταδιακή αποδοχή των ατόμων με ψυχικές διαταραχές από τις τοπικές κοινωνίες.



62



Α3. Πολιτική Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

Α3.1 Εισαγωγή - Σύντομο Ιστορικό

Η πολιτική ΨΥ στην Ελλάδα βασίζεται στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το 1984 και πήρε την παρούσα μορφή και κατεύθυνση το 1999 με την ανάπτυξη του προγράμματος Ψυχαργώς. Η διετία 2010 – 2011 υπήρξε μία «ενδιάμεση περίοδος» κατά την οποία ίσχυε η βασική φιλοσοφία της πολιτικής που ακολουθήθηκε την προηγούμενη δεκαετία και η οποία εξειδικεύτηκε στο επίπεδο του σχεδιασμού κυρίαρχα από την Υπουργική Απόφαση (Υ5α/Γ.Π. οικ. 45994-19/04/2010) με θέμα «Έγκριση από άποψη σκοπιμότητας δομών και υποδομών του ΤΟΨΥ κατά τη τριετία 2010-2013 στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος ΨΥΧΑΡΓΩΣ (Φάση Γ’)», με σκοπό την ανάπτυξη νέων δομών και υποδομών στους ΤΟΨΥ κατά τη τριετία 2010-2013.

Α3.2 Πολιτική Γ’ Φάσης Ψυχαργώς 2011-2020

Τον Μάιο του 2012 εγκρίθηκε από το Υπ. Υγείας το δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης μονάδων και δράσεων ΨΥ Ψυχαργώς 2011-2020, το οποίο αντανακλά την πολιτική του Υπ. Υγείας για την ΨΥ. Το πρόγραμμα αποτελεί τον στρατηγικό βραχίονα της πολιτικής του ελληνικού κράτους για την ΨΜ, τον αποϊδρυματισμό και τον εκσυγχρονισμό του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ με τη δημιουργία σύγχρονων υπηρεσιών, κοινοτικά προσανατολισμένων και ενταγμένων σε ΤΟΨΥ. Πρόκειται ουσιαστικά για τη τρίτη φάση του Ψυχαργώς, σε συνέχεια και των προτάσεων που κατατέθηκαν στο Υπ. Υγείας από την ομάδα εμπειρογνωμόνων το 2011.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ΄ διαρθρώνεται στους ακόλουθους πέντε άξονες δράσης και εξειδικεύεται με τις ειδικές δράσεις που παρουσιάζονται συνοπτικά στον πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας 8: Άξονες δράσης και αντίστοιχες ειδικές δράσεις

Άξονας δράσης Ειδικές δράσεις

1.Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών

1.1 Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων.

1.2 Κατάργηση των ψυχιατρικών νοσοκομείων.

1.3 Υπηρεσίες για την ψυχική υγεία της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. 1.4 Υπηρεσίες για την ψυχική υγεία της τρίτης ηλικίας. 1.5 Υπηρεσίες ψυχικής υγείας για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές

διαταραχές. 1.6 Ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στο σύστημα Πρωτοβάθμιας

Φροντίδας Υγείας.

2. Προαγωγή – Πρόληψη Ψυχικής Υγείας

2.1 Δράσεις πρόληψης της κατάθλιψης. 2.2 Δράσεις πρόληψης και πρώιμης ανίχνευσης των ψυχωτικών

διαταραχών. 2.3 Δράσεις έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης στον αυτισμό. 2.4 Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στην παιδική και εφηβική

ηλικία και την εκπαίδευση. 2.5 Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στο πεδίο της απασχόλησης

και της επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων. 2.6 Δράσεις προαγωγής ψυχικής υγείας ηλικιωμένων. 2.7 Δράσεις αγωγής της κοινότητας και καταπολέμησης του στίγματος.



63



Άξονας δράσης Ειδικές δράσεις

3. Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας

3.1.Τομεοποίηση και Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Περίθαλψης. 3.2. Παρακολούθηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας. 3.3. Αξιολόγηση του συστήματος ψυχικής υγείας, Κοινωνική Λογοδοσία

και Βελτίωση της Ποιότητας. 3.4. Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενή.

4. Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών, συνηγορία και προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και των οικογενειών τους

4.1 Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών.

4.2 Προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους.

5. Εκπαίδευση – Έρευνα – Νομοθεσία

5.1 Εκπαίδευση. 5.2 Προαγωγή της έρευνας στην ψυχική υγεία. 5.3 Νομοθετικές αλλαγές και παρεμβάσεις.

Α3.3 Εγκρίσεις σκοπιμότητας

Ανά έτος, η επιχειρησιακή διαμόρφωση και οι προτεραιότητες του στρατηγικού πλαισίου του Υπ. Υγείας καθορίζονται από εγκρίσεις σκοπιμότητας με ευρεία στόχευση και εφαρμογή στον τομέα.

Πιο συγκεκριμένα, το έτος 2014 εκδόθηκαν πέντε (5) εγκρίσεις από άποψη σκοπιμότητας και όλες αφορούσαν την ίδρυση Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης (Αττική, Ημαθία, Ηράκλειο, Ρέθυμνο, Λασίθι). Το ανωτέρω δείχνει με σαφήνεια την έμφαση που δίνεται στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της κοινωνικο- οικονομικής ενσωμάτωσης και επαγγελματικής ένταξης των ατόμων με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα.

Το έτος 2014 δεν υπογράφηκαν άλλες εγκρίσεις σκοπιμότητας ούτε εντάχθηκαν νέα έργα. Αντίθετα απεντάχθηκαν συγχρηματοδοτούμενα έργα που δεν παρουσίαζαν δαπάνες για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του εξαμήνου.

Τέλος, αξίζει να τονισθεί ότι τα ενταγμένα έργα που παρουσιάζονται στη δεύτερη ενότητα της έκθεσης προϋποθέτουν την έκδοση έγκρισης σκοπιμότητας. Η έκδοση των εγκρίσεων σκοπιμότητας αν και συμβάλει στην αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ δεν αποτελεί μια διαδικασία η οποία να στηρίζεται σε αυστηρώς τεχνοκρατικά και καθορισμένα κριτήρια και υλοποίηση ενός συγκεκριμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού. Οι εγκρίσεις σκοπιμότητας εκδίδονται είτε συγκεντρωτικά είτε αφορούν διακριτά έργα και δράσεις και διαπιστώνεται ότι στηρίζονται και σε άλλες παραμέτρους, όπως «κινητικότητα» και διασυνδέσεις και επαφές των φορέων.

Α3.4 Σύμφωνο Spidla

Στο πλαίσιο της πολιτικής για την ΨΜ εντάσσεται το σύμφωνο Spidla, το οποίο είχε συναφθεί μεταξύ του Επιτρόπου Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών κ. Vladimir Spidla και του Υπ. Υγείας κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου το 2009. Το σύμφωνο αυτό περιλαμβάνει ένδεκα (11) σημεία τα οποία σχετίζονται με τη συνέχιση και την εδραίωση της ΨΜ. Στη συμφωνία αυτή, περιλήφθηκαν πολλά από τα χρόνια αιτήματα των φορέων ΨΥ. Λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες που προκάλεσαν τη δημιουργία του Συμφώνου αλλά και τον τρόπο προσέγγισης των θεμάτων από αυτό, συνάγεται το γεγονός ότι το Σύμφωνο μορφώνει ένα δεσμευτικό έγγραφο ειδικού σκοπού που εμβαθύνει σε θέματα χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ.



64



Συνολικά και σύμφωνα με την πολιτική για το Ψυχαργώς Γ’, από το Ελληνικό κράτος επιβεβαιώνεται η προσήλωση στη φιλοσοφία, στις αρχές και τους στόχους της ΨΜ, όπως αυτή αποτυπώνεται στο Σύμφωνο Spidla. Εντούτοις, γεγονός αποτελεί ότι τα ειδικά θέματα που αναλύονται στο Σύμφωνο (πχ προσλήψεις προσωπικού), φαίνεται να μην έχουν υλοποιηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό μέχρι τώρα, αλλά και να μην διασφαλίζεται διαχρονικά η επίτευξή τους. Αναλυτικά στοιχεία σχετικά με το σύμφωνο παρουσιάζονται στην πραγματογνωμοσύνη που κατατέθηκε στις 30/4/2013 στην ΑΑ.

Οι ειδικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν στη χώρα τα τελευταία έτη εξαιτίας και της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας (πχ αδυναμία προσλήψεων, μνημόνιο συνεργασίας), ανέδειξαν την ανάγκη ύπαρξης σαφούς πολιτικής/στρατηγικής δέσμευσης για την ΨΜ και επιχειρησιακής κατεύθυνσης με σαφή και μετρήσιμη στοχοθεσία και «οδό υλοποίησης» και τελικά οδήγησαν στην επικαιροποίηση των δεσμεύσεων της χώρας και στην υπογραφή του Μνημονίου συνεργασίας Laszlo Andor – Α. Λυκουρέντζου.

Α3.5 Μνημόνιο Andor

Στις 24 Απριλίου 2013 υπογράφτηκε «Μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του Επιτρόπου Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης κυρίου Laszlo Andor και του κυρίου Ανδρέα Λυκουρέντζου». Στο πλαίσιο του Μνημονίου καθορίζονται μια σειρά από ενέργειες και δεσμεύσεις της Ελλάδας ως προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που αποτελεί και την βασικότερη πηγή χρηματοδότησης της ΨΜ, η υλοποίηση των οποίων αποτελεί προϋπόθεση για την συνέχιση της Ευρωπαϊκής χρηματοδότησης.

Παράλληλα, το μνημόνιο συνοδεύεται από Σχέδιο Δράσης, στο οποίο ορίζεται εκτιμώμενη ημερομηνία ολοκλήρωσης και οι εμπλεκόμενοι φορείς κάθε δράσης. Στον πίνακα που ακολουθεί αποτυπώνονται οι δεσμεύσεις του Μνημονίου και οι βασικές θεματικές του Σχεδίου Δράσης.

Πίνακας 9: Μνημόνιο Συνεργασίας – Σχέδιο Δράσης

Μνημόνιο Συνεργασίας – Σχέδιο Δράσης Δεσμεύσεις Θεματικές Σχεδίου Δράσης

I. Στη φιλοσοφία, στις αρχές και στους στόχους της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

Α. Χρηματοδότηση υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

II. Στην προώθηση των μεταρρυθμίσεων του τομέα της Ψυχικής Υγείας

Β. Προδιαγραφές νέου συστήματος Ψυχικής Υγείας

III. Στην προώθηση μέτρων: Γ. Πιστοποίηση και αδειοδότηση λειτουργίας δομών

• Πιστοποίηση και αδειοδότηση των δομών Ψυχικής Υγείας των ΝΠΙΔ

Δ. Πλαίσιο αξιολόγησης ποιότητας των μονάδων Ψυχικής Υγείας

• Κοστολόγηση των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Ε. Ρόλος Ανεξάρτητου Αξιολογητή • Σύναψη συμφώνων μεταξύ του Υπουργείου Υγείας

και των εμπλεκόμενων φορέων ΣΤ. Παρακολούθηση των μονάδων Ψυχικής

Υγείας • Στελέχωση και υποστήριξη των ΤΕΨΥ Ζ. Τομεοποίηση της παρεχόμενης υπηρεσίας

Ψυχικής Υγείας • Σχεδιασμός πλαισίου οργάνωσης και διοίκησης του

συστήματος, και ανάπτυξη δικτύωσης των υπηρεσιών

Η. Κατάργηση Ψυχιατρικών Νοσοκομείων

• Ανάπτυξη, ενίσχυση και στήριξη των ΚοιΣΠΕ Θ. Ανάπτυξη υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας για παιδιά και εφήβους



65



Μνημόνιο Συνεργασίας – Σχέδιο Δράσης

Δεσμεύσεις Θεματικές Σχεδίου Δράσης IV. Στην χρηματοδότηση των νέων μονάδων Ψυχικής

Υγείας των ΝΠΔΔ Ι. Εργασιακή επανένταξη των ληπτών

υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας V. Στην χρηματοδότηση των νέων μονάδων Ψυχικής

Υγείας των ΝΠΙΔ Κ. Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

VI. Στην στελέχωση των νέων μονάδων Ψυχικής Υγείας των ΝΠΙΔ

Λ. Βιωσιμότητα συστήματος

VII. Στην ανάπτυξη και εφαρμογή επαρκούς μεθόδου συλλογής πληροφοριών

Μ. Χρηματοδότηση των δομών ΨΥ από το ΕΣΠΑ

1. Χρηματοδότηση από το ΕΚΤ 2. Δέσμευση επίτευξης των ενδιάμεσων στόχων του

Σχεδίου Δράσης μέχρι την εφαρμογή ενός βιώσιμου συστήματος

3. Παρακολούθηση και αξιολόγηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας – ο ρόλος του Ανεξάρτητου Αξιολογητή

4. Εκθέσεις Ανεξάρτητου Αξιολογητή και αιτήματα πληρωμής από το ΕΣΠΑ

Εκτός των ανωτέρω, κατά τα έτη 2013 και 2014, το πλαίσιο της πολιτικής, με πιο έντονη την επιχειρησιακή κατεύθυνση, διαμόρφωσαν επίσης και οι ακόλουθες δύο ενέργειες οι οποίες έχουν κοινό προσανατολισμό τον προσδιορισμό των δράσεων στον τομέα της ΨΥ και την τυποποίηση της διαδικασίας παρακολούθησης και αξιολόγησης.

• Στοχοθεσία και δράσεις της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας.

• Σύστημα Παρακολούθησης Κυβερνητικού Έργου για τον τομέα της ψυχικής υγείας.

Α4. Αξιολόγηση Εσωτερικής Συνοχής Ο βαθμός συνάφειας των Στρατηγικών Στόχων του Ψυχαργώς, σε σχέση με τις Δυνατότητες, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της ανάλυσης SWOT, εξετάζεται μέσω μητρών συνάφειας. Οι μήτρες συνάφειας που πραγματοποιήθηκαν εξειδικεύονται ως ακολούθως:

• Συνάφεια των πέντε (5) Αξόνων Προτεραιότητας του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015, σε σχέση με τα Δυνατά σημεία, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της Ανάλυσης SWOT. (Μήτρα Συνάφειας 1)

• Συνάφεια των Ειδικών Δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015, σε σχέση με τα Δυνατά σημεία, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της Ανάλυσης SWOT. (Μήτρα Συνάφειας 2)

Εξετάζοντας τη σχετική μήτρα ανά Άξονα Προτεραιότητας διαπιστώνεται ότι όλοι οι άξονες προτεραιότητας της υφιστάμενης πολιτικής για την ΨΥ παρουσιάζουν συνάφεια σε σχέση με τα σημεία της ανάλυσης SWOT, καθώς κάθε σημείο της ανάλυσης δύναται να αντιστοιχισθεί με τουλάχιστον έναν άξονα προτεραιότητας. Πιο συγκεκριμένα:

• Την υψηλότερη συνάφεια παρουσιάζει ο άξονας 1 «Ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών»,. Στη συνέχεια, ο άξονας 3 «Οργάνωση συστήματος ψυχιατρικής



66



φροντίδας» παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλή συνάφεια σε σχέση με τα σημεία της ανάλυσης SWOT, συγκριτικά με τους άλλους 3 άξονες της πολιτικής.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζει ο άξονας 4 «Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών, συνηγορία και συμμετοχή των ασθενών και των οικογενειών τους στις αποφάσεις» σε σχέση με τα σημεία της ανάλυσης SWOT.

Ανά Ειδική Δράση

Από τη σχετική μήτρα, διαπιστώνεται ότι:

• Την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζουν οι Ειδικές Δράσεις που αφορούν τις υπηρεσίες ΨΥ που αναπτύσσονται ή βελτιώνονται στο πλαίσιο ανάπτυξης ενός κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, την υψηλότερη συνάφεια με τα σημεία της ανάλυσης SWOT εμφανίζει η Ειδική Δράση «Υπηρεσίες ΨΥ για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές», ενώ ακολουθεί η δράση «Υπηρεσίες για την ΨΥ της τρίτης ηλικίας».

• Σχετικά σημαντικό βαθμό συνάφειας εμφανίζουν και οι δράσεις τομεοποίησης, οργάνωσης και παρακολούθησης του συστήματος ψυχιατρικής περίθαλψης.

• Το χαμηλότερο βαθμό συνάφειας εμφανίζει η Ειδική Δράση «Εκπαίδευση», ενώ εξίσου σημαντική είναι και η χαμηλή συνάφεια που παρατηρείται στις Ειδικές δράσεις «Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενούς» και στις δράσεις που αφορούν την προαγωγή της έρευνας στην ΨΥ και την εκπαίδευση, καθώς και δράσεις αγωγής της κοινότητας και καταπολέμησης του στίγματος.

Ανά Δυνατό Σημείο

• Την μεγαλύτερη συνάφεια παρουσιάζει το δυνατό σημείο «Σταδιακή ενίσχυση υπηρεσιών υγείας στην κατεύθυνση ενός σύγχρονου μοντέλου κοινοτικής ψυχιατρικής περίθαλψης», καθώς εξυπηρετεί 4 από τους 5 άξονες. Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το συγκεκριμένο δυνατό σημείο εμφανίζει υψηλή συνάφεια (βαθμολογείται με 3) με όλες τις ειδικές δράσεις που αφορούν την κατάργηση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων και την ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ΨΥ στα πλαίσια της ΨΜ.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζει το δυνατό σημείο «Υιοθέτηση μοντέλου κοστολόγησης με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας», το οποίο όμως εμφανίζει μέση συνάφεια (με βαθμό 2) με τον Άξονα 2 και πιο συγκεκριμένα με όλες τις Ειδικές Δράσεις που αφορούν ζητήματα παρακολούθησης και αξιολόγησης του συστήματος.

• Το δυνατό σημείο «Εγκαθίδρυση μηχανισμού παρακολούθησης και συλλογής στοιχείων από τις ΜΨΥ, μέσω του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης της ΨΥ και της ΨΜ», ενώ εμφανίζει ιδιαίτερα χαμηλή συνολική συνάφεια, εξυπηρετεί τρεις από τις 5 ειδικές δράσεις του Άξονα για την οργάνωση του συστήματος, με υψηλό βαθμό συνάφειας. Το θετικό αυτό σημείο καλύπτει τις βασικότερες προτεραιότητες αυτού του άξονα, οι οποίες αφορούν την



67



παρακολούθηση και την αξιολόγηση του συστήματος και μπορούν να διευκολύνουν την προσπάθεια για βελτίωση της ποιότητας.

• Το δεύτερο υψηλότερο, ως προς τη συνάφειά του με τους άξονες προτεραιότητας, είναι το δυνατό σημείο «Συρρίκνωση του αριθμού των ψυχιατρικών νοσοκομείων και του αριθμού των κλινών στα εναπομείναντα». Αυτό το σημείο παρουσιάζει υψηλή συνάφεια, καθώς σχετίζεται άμεσα με τη διαδικασία ενίσχυσης του μοντέλου κοινοτικής ψυχιατρικής περίθαλψης, η οποία είναι προαπαιτούμενη για την επίτευξη του βασικού σκοπού της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, δηλαδή του αποϊδρυματισμού.

Ανά Αδυναμία

• Την υψηλότερη συνάφεια παρουσιάζει η αδυναμία «Έλλειψη ενός σαφούς και πλήρους επιχειρησιακού σχεδίου για την εφαρμογή της πολιτικής, με προτεραιότητες, κοστολόγηση και χρηματοδότηση της πολιτικής», καθώς εξυπηρετεί όλους του άξονες προτεραιότητας της πολιτικής, με μέγιστη συνάφεια (3 βαθμούς) προς τους 4 από τους 5 άξονες.

• Ο χαμηλότερος βαθμός συνάφειας παρατηρείται στην Αδυναμία «Μη πλήρης ενεργοποίηση περιφερειακής διάστασης συστήματος ΨΥ», καθώς συνάδει μόνο με τον άξονα οργάνωσης του συστήματος, και δεν αποτελεί βασικό στόχο κάποιας Ειδικής Δράσης (από την οπτική ότι εμφανίζει υψηλή συνάφεια, με βαθμό 3, με κάποια δράση).

• Με σχεδόν ίσο συνολικό βαθμό συνάφειας, πολύ χαμηλή συνάφεια εμφανίζουν πολλά σημεία. Τα σημεία αυτά, παρόλο που έχουν τη χαμηλότερη συνάφεια εξυπηρετούν πλήρως έναν άξονα προτεραιότητας. Ενδεικτικά, η αδυναμία για τομεακή διάσταση του συστήματος διοίκησης ΨΥ, «συγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης του συστήματος ΨΥ» έχει υψηλή συνάφεια με τον Άξονα «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας», καθώς σχετίζεται άμεσα με τις αδυναμίες οργάνωσης του συστήματος και με την επιτακτική ανάγκη για τομεοποίηση της Ψυχιατρικής Περίθαλψης.

• Ένα ακόμη σημαντικό σημείο με χαμηλή συνολική συνάφεια είναι η αδυναμία «Γεωγραφική ανισοκατανομή υπηρεσιών- Ύπαρξη περιοχών που είτε δεν διαθέτουν καμία ΜΨΥ, είτε η συσσώρευση των δομών είναι αρκετά χαμηλή σε σχέση με την πυκνότητα του πληθυσμού ή τη γεωγραφική κατανομή». Το σημείο αυτό συνδέεται άμεσα με τον Άξονα «Ανάπτυξη Κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών, καθώς τονίζει την ανάγκη για βελτίωση της προσβασιμότητας των ΛΥΨΥ και για κάλυψη όλων των γεωγραφικών περιοχών, στοιχεία που κρίνονται καθοριστικά, από την υφιστάμενη πολιτική, για την ανάπτυξη του δικτύου κοινοτικών υπηρεσιών.

• Επιπρόσθετα, ένα ακόμη σημείο που παρουσιάζει υψηλή συνάφεια σε παραπάνω από έναν άξονα προτεραιότητας είναι η αδυναμία «Κατακερματισμένο, μη- συντονισμένο σύστημα- Αδυναμία αποτελεσματικής οργάνωσης και δικτύωσης του συστήματος παροχής υπηρεσιών». Το σημείο αυτό εμφανίζει υψηλή συνάφεια σε



68



σχέση με τους άξονες προτεραιότητας «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας» και «Ανάπτυξη Κοινοτικού Δικτύου υπηρεσιών». Αντίστοιχα, σε σχέση με τον Άξονα «Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών, συνηγορία και συμμετοχή των ασθενών και των οικογενειών τους στις αποφάσεις που τους αφορούν» και την Ειδική Δράση «Αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές και παρεμβάσεις» εμφανίζει υψηλή συνάφεια το αδύναμο σημείο «Σημαντικές ελλείψεις σε υπηρεσίες δικαστικής ψυχιατρικής και μη επικαιροποιημένο θεσμικό πλαίσιο».

• Τέλος, παρά το χαμηλό συνολικό βαθμό συνάφειας, οι καθυστερήσεις στην ανάπτυξη ψυχιατρικών τμημάτων στα ΓΝ σχετίζεται άμεσα με την προτεραιότητα της πολιτικής ΨΥ για ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου, και δεν διευκολύνουν την ολοκλήρωση των σχετικών ειδικών δράσεων.

Ανά Ευκαιρία

• Την υψηλότερη συνάφεια παρουσιάζουν οι ευκαιρίες «Διορθωτικές ενέργειες στρατηγικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού και εξειδίκευση επόμενων σταδίων της μεταρρύθμισης» και «Αξιοποίηση Αναπτυξιακής στρατηγικής Υπουργείου Υγείας και στόχων του τομέα Υγείας για την περίοδο 2014-2020». Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθεί ότι τα παραπάνω σημεία εμφανίζουν την υψηλότερη συνάφεια επειδή εξυπηρετούν σχεδόν όλες τις Ειδικές Δράσεις όλων των αξόνων, με μέση συνάφεια.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια εμφανίζει η ευκαιρία αξιοποίησης του ΕΣΠΑ 2014-2020, ενώ χαμηλή συνάφεια παρατηρείται και στα σημεία «Ύπαρξη ΕΟΠΥΥ και αποσαφήνιση του ρόλου και της λειτουργίας του» και «Ωρίμανση και εκσυγχρονισμός του ευρύτερου σχετικού θεσμικού πλαισίου». Το πρώτο σημείο έχει χαμηλή συνάφεια με τον Άξονα 1 και μέση συνάφεια με τον Άξονα 3. Το δεύτερο σημείο έχει χαμηλή συνάφεια με τον Άξονα 1 και μέση με τον Άξονα 5.

• Σε αυτό το σημείο κρίνεται σημαντική η αναφορά στα δύο σημεία που αφορούν την ένταξη των ιδιωτικών κλινικών στην τομεοποίηση και την προσπάθεια για καθορισμό ενός ενιαίου πλαισίου παρακολούθησης, αξιολόγησης, χρηματοδότησης και παροχής υπηρεσιών. Τα παραπάνω σημεία παρόλο που δεν εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλό συνολικό βαθμό συνάφειας με τους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ, συνάδουν (με βαθμό συνάφειας 3) με τουλάχιστον 3 από τις 5 ειδικές δράσεις του άξονα προτεραιότητας «οργάνωση του συστήματος ΨΥ».

Ανά Κίνδυνο - Απειλή

• Την υψηλότερη συνάφεια παρουσιάζει η απειλή «Συνεχής μείωση των δημοσίων δαπανών υγείας- Ενδεχόμενη στέρηση περαιτέρω πόρων από την ΨΥ προς όφελος των υπηρεσιών που αφορούν τη γενική- σωματική υγεία κατά τη διαδικασία μεταφοράς των ψυχιατρικών τμημάτων στα Γενικά Νοσοκομεία» καθώς σχετίζεται με τους σχετικούς με την ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου, προαγωγή ΨΥ και οργάνωση του συστήματος, άξονες προτεραιότητας.



69



• Τη χαμηλότερη συνάφεια εμφανίζει ο κίνδυνος «Υφιστάμενα προβλήματα δομής και

διοίκησης του γενικότερου συστήματος Υγείας», το οποίο όμως έχει υψηλή συνάφεια με τον Άξονα Προτεραιότητας «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας». Πιο συγκεκριμένα υψηλή συνάφεια παρουσιάζει με τις Ειδικές Δράσεις «Τομεοποίηση και Οργάνωση του Συστήματος ΨΥ» και «Παρακολούθηση του Συστήματος» και μέση προς την Ειδική Δράση «Αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ».

• Επιπρόσθετα, η αδυναμία «Δημογραφικές ανακατατάξεις (γήρανση του πληθυσμού, μεταναστευτικά ρεύματα, κοινωνικές μεταβολές και εμφάνιση νέων ομάδων χρηστών υπηρεσιών, κοινωνικές αντιδράσεις- μη αποδοχή «διαφορετικότητας» από την κοινωνία) παρουσιάζει μέση συνάφεια και με τις 2 Ειδικές Δράσεις του Άξονα 4 για προάσπιση των δικαιωμάτων των ΛΥΨΥ και υψηλή με τον Άξονα 2.

• Τέλος, τα δύο σημεία που αφορούν την εξασφάλιση οικονομικών πόρων σχετίζονται με 4 από τους 5 άξονες προτεραιότητας, ωστόσο με χαμηλή σχετικά συνάφεια.

Συνολικά, γίνεται αντιληπτό ότι τόσο η ΨΜ στην Ελλάδα όσο και η απαραίτητη πολιτική αν και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο σε πολλούς τομείς, βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Οι αρχικές προσπάθειες για μετατόπιση προς ένα κοινοτικό σύστημα υπηρεσιών ευοδώθηκαν σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο, τώρα άρχισαν να διαφαίνονται δομικά προβλήματα που αφορούν περισσότερο στην οργάνωση του συστήματος και θέτουν νέες προκλήσεις, όπως αυτή της βιωσιμότητας του συστήματος.

Πίνακας 10: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική συνοχή

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Θεματικές Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Εσωτερική συνοχή

Συνάφεια πολιτικής

Άξονες δράσης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2020 σε σχέση με τις Δυνατότητες, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της ανάλυσης SWOT

Εμφανίζεται εσωτερική συνάφεια της πολιτικής με την ανάλυση SWOT καθώς η πολιτική προσπάθησε να αντιμετωπίσει συνολικά τις τρέχουσες συνθήκες στο ευρύτερο περιβάλλον και την υφιστάμενη κατάσταση στον τομέα της Ψυχικής Υγείας. Τη μεγαλύτερη συμβολή στις επιμέρους ενότητες της ανάλυσης SWOT εμφανίζει ο άξονας 1 της πολιτικής που αφορά την ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών.

O άξονας 4 που αφορά την προάσπιση των δικαιωμάτων των ασθενών και τη συνηγορία, παρουσιάζει την μικρότερη συνάφεια.

Συνάφεια των Ειδικών Δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011 σε σχέση με τις Δυνατότητες, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της ανάλυσης SWOT

Α.5. Αξιολόγηση Συνέχειας Η συνέχεια της πολιτικής εξετάζεται σε σχέση με τα ακόλουθα:

• Μνημόνιο Συνεργασίας – Σχέδιο Δράσης (Μήτρα Συνάφειας 3) • Στοχοθεσία και δράσεις της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας (Μήτρα Συνάφειας 4) • Σύστημα Παρακολούθησης Κυβερνητικού Έργου για τον τομέα της ψυχικής υγείας

(Μήτρα Συνάφειας 5)



70



Α.5.1 Συνέχεια των ειδικών στόχων σε σχέση με τις θεματικές προτεραιότητες και τις επιμέρους δράσεις του συμφώνου Andor - Λυκουρέντζου

Στην παρούσα ενότητα, εξετάζεται η συνέχεια των θεματικών προτεραιοτήτων του σχεδίου δράσης για την υλοποίηση του Μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του Επιτρόπου απασχόλησης, κοινωνικών υποθέσεων και ένταξης κ. Andor και του τέως Υπουργού Υγείας κ. Λυκουρέντζου, μέσω της αντίστοιχης μήτρας αξιολόγησης.

Πιο συγκεκριμένα, το Μνημόνιο Συνεργασίας δίνει έμφαση σε θέματα οργάνωσης, χρηματοδότησης και βιωσιμότητας του συστήματος, στοχεύοντας, όμως παράλληλα στη διατήρηση ενός ποιοτικού συστήματος υπηρεσιών ΨΥ, καθώς η αξιολόγηση της ποιότητας, ο καθορισμός συγκεκριμένων προδιαγραφών που πρέπει να πληρούν οι υπηρεσίες και η πιστοποίηση αυτών αποτελούν βασικούς άξονες προτεραιότητας του συγκεκριμένου κειμένου.

Εξετάζοντας τη συνέχεια μεταξύ της πολιτικής για την ΨΥ και της στοχοθεσίας του Μνημονίου Συνεργασίας Andor- Λυκουρέντζου, παρατηρείται υψηλός βαθμός συνάφειας, καθώς οι βασικές προτεραιότητες των δύο κειμένων συνάδουν τόσο με τη φιλοσοφία και τις θεμελιώδεις αρχές που διέπουν την ΨΜ στην Ελλάδα, όσο και με το πλαίσιο πολιτικής που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και εκφράζεται στο κείμενο πολιτικής για την ΨΥ.

Πιο συγκεκριμένα, οι βασικές αρχές της ΨΜ εκφράζονται σε θέματα που αφορούν τον μετασχηματισμό των ψυχιατρικών νοσοκομείων και των οργανισμών τους, παράλληλα με την ανάπτυξη του κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών. Τα θέματα αυτά συμπεριλαμβανομένων των επιμέρους ειδικών δράσεων που τα προσεγγίζουν - ενδεικτικά αναφέρονται η αναγκαιότητα ανάπτυξης νέων μονάδων ή προγραμμάτων αποκατάστασης, η κατάργηση των ΨΝ, η ενσωμάτωση της ΨΥ στο σύστημα ΠΦΥ και η ανάπτυξη και βελτίωση μονάδων κοινοτικής φροντίδας - αποτελούν όχι μόνο προτεραιότητα της πολιτικής για την ΨΥ, αλλά και κυρίαρχο σκοπό της στοχοθεσίας του Μνημονίου Συνεργασίας.

Εκτός, όμως, από τα ανωτέρω θέματα που διαμόρφωσαν ένα νέο πλαίσιο παροχής φροντίδας στην Ελλάδα, στα δύο κείμενα που αναλύονται, εμφανίζουν συνάφεια και οι άξονες προτεραιότητας που αφορούν στη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ΨΥ, στην αξιολόγηση και αποτελεσματικότερη οργάνωση του συστήματος. Στους παραπάνω άξονες εστιάζει το Μνημόνιο Συνεργασίας θέτοντας ως στόχο την έκδοση εγχειριδίου ποιότητας, τον καθορισμό προτύπων ποιότητας, τη θεσμοθέτηση και την εφαρμογή ενός πλαισίου αξιολόγησης και συστηματικής παρακολούθησης της ποιότητας. Τέλος, με σκοπό την αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη οργάνωση του συστήματος, το Μνημόνιο Συνεργασίας αποτελεί, σε σχετικά υψηλό βαθμό, συνέχεια της πολιτικής της ΨΥ, καθώς συγκεκριμενοποιεί ορισμένα βήματα που απαιτούνται για την επίτευξη αυτού του κοινού στόχου. Αναλυτικότερα, στο Σχέδιο Δράσης καταγράφονται συγκεκριμένες θεσμοθετήσεις απαραίτητες για την προσέγγιση της τομεοποίησης της παρεχόμενης φροντίδας ΨΥ, καθώς και ζητήματα όπως η πιστοποίηση και αδειοδότηση λειτουργίας των δομών, τα οποία δημιουργούν τις βάσεις για την οργάνωση του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας (Άξονας Προτεραιότητας 3 της πολιτικής ΨΥ).



71



Ο βαθμός συνάφειας, ωστόσο, διαφοροποιείται σημαντικά σε θέματα χρηματοδότησης των φορέων, κοστολόγησης των υπηρεσιών και ανάπτυξης ενός βιώσιμου οικονομικού μοντέλου διαχείρισης. Παρόλο που συνολικά παρατηρείται συνέχεια μεταξύ των δύο κειμένων και παρά το ότι το Μνημόνιο Συνεργασίας εντάσσεται στις κατευθύνσεις που ορίζονται στην πολιτική για την ΨΥ, η στοχοθεσία του εξειδικεύεται στις δράσεις οι οποίες επιδιώκουν την επίτευξη βιωσιμότητας για το σύστημα. Το Μνημόνιο Συνεργασίας εστιάζει σε παρεμβάσεις που αφορούν τη χρηματοδότηση, την απορρόφηση και αξιοποίηση των διαθέσιμων πηγών χρηματοδότησης και την αποδοτικότητα του συστήματος,. Πιο αναλυτικά, δράσεις, όπως η διερεύνηση πιθανών εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης, η εξεύρεση ενός μόνιμου και οριστικού τρόπου σταθερής χρηματοδότησης των δομών χωρίς τη συνδρομή των Ευρωπαϊκών Ταμείων, η διασφάλιση της χρηματοδότησης από τον Τακτικό Προϋπολογισμό, η εκπόνηση, θεσμοθέτηση και εφαρμογή ενός νέου μοντέλου χρηματοδότησης διαφοροποιούν σημαντικά το Μνημόνιο Συνεργασίας από τη γενικότερη πολιτική για την ΨΥ.

Τέλος, κάποια σημαντικά σημεία που παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι τα ακόλουθα:

• Η θεματική προτεραιότητα «Υποβολή ενδιάμεσων και ετήσιων εκθέσεων αξιολόγησης του Ανεξάρτητου Αξιολογητή», εμφανίζει χαμηλή στο σύνολο συνάφεια, αλλά υψηλή συνάφεια με την Ειδική Δράση «Αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ».

• Επιπλέον, ενώ, συνολικά η θεματική προτεραιότητα για τομεοποίηση της παρεχόμενης φροντίδας ΨΥ έχει επαρκή συνάφεια με την Ειδική Δράση «Τομεοποίηση και Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Περίθαλψης» παρατηρείται σχετικά χαμηλή συνάφεια των δραστηριοτήτων που αφορούν την ενίσχυση των ΤΕΨΥ.

• Τέλος, παρόλο που παρατηρείται σχετικά χαμηλή συνάφεια της θεματικής προτεραιότητας «Συμμετοχή των ΛΥΨΥ και των συγγενών τους στη λήψη αποφάσεων και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους, εμφανίζεται υψηλή συνάφεια με την ειδική δράση «Προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και των οικογενειών τους».

Α.5.2 Συνέχεια των ειδικών στόχων σε σχέση με τη στοχοθεσία και τις δράσεις της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας

Η συγκεκριμένη μήτρα εξετάζει τη συνέχεια της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία σε σχέση με τη στοχοθεσία και τις συγκεκριμένες δράσεις που ορίζει η ΔΨΥ του Υπουργείου Υγείας. Στο κείμενο αυτό, η ΔΨΥ επιχειρεί τον καθορισμό σαφών και αυστηρών προτεραιοτήτων με σκοπό την ανάπτυξη βιώσιμων και αποδοτικών μεθόδων διοίκησης, διαχείρισης και παρακολούθησης της Ψυχικής Υγείας. Σε συνέχεια του κειμένου πολιτικής για την Ψυχική Υγεία και λαμβάνοντας υπόψη τις δεσμεύσεις της χώρας, η ΔΨΥ επαναπροσδιορίζει την πορεία εφαρμογής της ΨΜ, με βάση τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες, τους περιορισμούς και τις δυνατότητες του συστήματος. Οι παρεμβάσεις που σχεδιάζει και



72



εκτελεί η ΔΨΥ κατηγοριοποιούνται στο ανωτέρω κείμενο σύμφωνα με τους ακόλουθους στόχους:

1. Μετασχηματισμός των υφιστάμενων ΨΝ.

2. Τομεοποίηση της παρεχόμενης φροντίδας ΨΥ.

3. Ενίσχυση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών ΨΥ.

4. Εξασφάλιση βιωσιμότητας Μονάδων ΨΥ / Χρηματοδότηση - Κοστολόγηση υπηρεσιών.

5. ΕΣΠΑ & ΨΥ.

6. Ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας της ΔΨΥ.

Συνολικά παρατηρείται ότι όλοι στόχοι της ΔΨΥ έχουν συνάφεια με τους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ και αποτελούν συνέχεια των αξόνων δράσης που αναφέρονται στο κείμενο πολιτικής.

Πιο συγκεκριμένα, την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζει ο στόχος της ΔΨΥ για αποασυλοποίηση των χρόνιων ασθενών, για μετασχηματισμό των υφιστάμενων ΨΝ και για δημιουργία και ενίσχυση της παροχής υπηρεσιών ΨΥ στην κοινότητα. Οι ενέργειες αυτές εντάσσονται στις προτεραιότητες και βασικές αρχές της ΨΜ, οι οποίες καταγράφονται και στο κείμενο πολιτικής για την ΨΥ. Εξετάζοντας τα παραπάνω θέματα από την πλευρά των Ειδικών Δράσεων της πολιτικής για την ΨΥ διαπιστώνεται ότι οι Ειδικές Δράσεις που αφορούν τις Υπηρεσίες ΨΥ και την κατάργηση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, με σκοπό την ανάπτυξη ενός κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών, εμφανίζουν υψηλή συνάφεια σε σύγκριση με την Ειδική Δράση που φέρει την υψηλότερη βαθμολογία. Ταυτόχρονα, έχουν τη μέγιστη συνάφεια, καθώς βαθμολογούνται με 3, στο στόχο «Μετασχηματισμός των υφιστάμενων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων».

Εκτός όμως από τα θέματα που αφορούν τον αποϊδρυματισμό, τα οποία αποτελούν βασική προτεραιότητα όχι μόνο του κειμένου πολιτικής του 2012, αλλά και της ΨΜ και του χώρου της ΨΥ στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, συνάφεια στα δύο υπό εξέταση κείμενα παρατηρείται και σε δράσεις που στοχεύουν στη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη οργάνωση του συστήματος από την οπτική της αξιολόγησης και της παρακολούθησης καθώς και της τομεοποίησης. Εν αντιθέσει με τις παραπάνω δράσεις, οι οποίες καταγράφονται και στα δύο κείμενα, θέματα όπως η ενσωμάτωση της ΨΥ στο σύστημα ΠΦΥ, η ανάπτυξη του Ηλεκτρονικού Ψυχιατρικού Φακέλου Ασθενούς και δράσεις προαγωγής της ΨΥ δεν αναφέρονται εκτενώς στη στοχοθεσία της ΔΨΥ. Τα θέματα αυτά, τα οποία αναφέρονται στην πολιτική για την ΨΥ, συνδυαστικά με τον πρόσφατο νόμο για την ΠΦΥ, θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην προσπάθεια για ολοκληρωμένη οργάνωση του συστήματος υγείας ΨΥ. Στο σημείο αυτό, πρέπει να αναφερθεί ότι παρόλο που η ενσωμάτωση της ΠΦΥ δεν αποτελεί προτεραιότητα του κειμένου «Στοχοθεσία της ΔΨΥ», θέματα όπως η ανάπτυξη ψυχιατρικών υπηρεσιών στις υπηρεσίες ΠΦΥ, καθώς και η κατάρτιση επαγγελματιών ΠΦΥ στην πρωτοβάθμια ψυχιατρική φροντίδα αναφέρονται στο κείμενο «Σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου στα πλαίσια του Ειδικού Στόχου της ΔΨΥ για Βελτίωση της Ψυχικής Υγείας του Πληθυσμού».



73



Ένα ακόμη σημαντικό θέμα προς εξέταση είναι η έμφαση που δίνεται στην εξασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος από την ΔΨΥ, δεδομένης της οικονομικής κατάστασης της χώρας, αλλά και των δεσμεύσεών της. Στη στοχοθεσία της ΔΨΥ βασικό άξονα παρέμβασης αποτελεί η εξασφάλιση της βιωσιμότητας ΜΨΥ μέσω σταθερής χρηματοδότησης και της εφαρμογής ενός μοντέλου κοστολόγησης υπηρεσιών. Ο στόχος αυτός, όμως, εμφανίζει χαμηλή συνάφεια με τους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ.

Η στοχοθεσία της ΔΨΥ εμφανίζει σχετικά υψηλή συνάφεια με την πολιτική για την ΨΥ, γεγονός που επιτρέπει τη συνέχιση της πολιτικής τα τελευταία χρόνια, μέσω της προσπάθειας ενός καίριου φορέα να θέσει συγκεκριμένους επιχειρησιακούς στόχους. Παρόλα αυτά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ληφθούν υπόψη από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, οι διαφοροποιήσεις των δύο κειμένων σε βασικά ζητήματα. Οι συγκεκριμένες διαφορές δεν οφείλονται μόνο σε απαραίτητες προσαρμογές των αρχικών προτεραιοτήτων, αλλά και στο γεγονός ότι καίρια θέματα δεν συμπεριλαμβάνονται και στις δύο φάσεις σχεδιασμού της πολιτικής.

Α.5.3 Συνέχεια των ειδικών στόχων σε σχέση με τις στρατηγικές δράσεις του συστήματος παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου στα πλαίσια του Ειδικού Στόχου της ΔΨΥ για Βελτίωση της Ψυχικής Υγείας του Πληθυσμού

Η συγκεκριμένη μήτρα αξιολογεί το βαθμό στον οποίο οι στρατηγικές δράσεις που ορίζει το σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου αποτελούν συνέχεια των προτεραιοτήτων που θέτει η πολιτική για την Ψυχική Υγεία.

Συνολικά, παρατηρείται συνέχεια μεταξύ των ειδικών δράσεων της πολιτικής της ΨΥ και των στρατηγικών δράσεων του συστήματος παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου κυρίως όσον αφορά την οργάνωση του συστήματος ΨΥ και σε θέματα κατάργησης των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων και ενίσχυσης των δομών στην κοινότητα για την ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών ΨΥ.

Δεν εμφανίζεται συνέχεια στην προσπάθεια για ανάπτυξη δράσεων στους τομείς της πρόληψης και προαγωγής της ΨΥ σε επίπεδο ατόμου, οικογένειας και κοινωνίας οι οποίοι στοχεύουν στην ενίσχυση των προστατευτικών παραγόντων και στην μείωση των κινδύνων, αλλά ούτε και σε θέματα ενίσχυσης της αυτοεκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και των οικογενειών τους.

Ανά άξονα προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Την μεγαλύτερη συνάφεια παρουσιάζει ο άξονας προτεραιότητας «Ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών ΨΥ» και κυρίως οι στρατηγικές δραστηριότητες που αφορούν την συρρίκνωση των ψυχιατρείων και την ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών υγείας. Τον παραπάνω άξονα προτεραιότητας ακολουθεί η προτεραιότητα για βελτίωση θεμάτων που προκύπτουν στο πλαίσιο της οργάνωσης του συστήματος ΨΥ, κυρίως με τις στρατηγικές δράσεις εφαρμογή της τομεοποίησης.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια με το σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου εμφανίζει ο άξονας προτεραιότητας «Προαγωγή- Πρόληψη ΨΥ».



74



Ανά στρατηγική δράση του συστήματος παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Την υψηλότερη συνάφεια με την πολιτική για την ΨΥ εμφανίζει η δράση «Περαιτέρω ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ΨΥ με στόχο την κάλυψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου ποσοστού του ελληνικού πληθυσμού».

• Ο χαμηλότερος βαθμός συνάφειας, ως προς τη συνέχεια, εμφανίζεται στη στρατηγική δράση «Εκπαίδευση και κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού». Παρά τη χαμηλή συνολική συνάφεια, η συγκεκριμένη στρατηγική δράση αποτελεί συνέχεια της προσπάθειας του μεταρρυθμιστικού έργου της πολιτικής ΨΥ σε θέματα εκπαίδευσης (ειδική δράση «Εκπαίδευση» του άξονα προτεραιότητας «Εκπαίδευση- Έρευνα-Νομοθεσία»).

• Σημαντική είναι, ακόμη, η συνάφεια που παρατηρείται ανάμεσα στη δράση «Εξορθολογισμός της παροχής υπηρεσιών ΨΥ από ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα» κυρίως με την προτεραιότητα για βελτίωση της οργάνωσης του συστήματος.

Ανά δραστηριότητα για την επίτευξη του αποτελέσματος των στρατηγικών δράσεων του συστήματος παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζει η δραστηριότητα «Ανάπτυξη ψυχιατρικών υπηρεσιών στα Κέντρα Υγείας και τις μονάδες ΠΦΥ»

• Τη χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζουν οι ακόλουθες δραστηριότητες:

o «Εμπέδωση και συστηματική παρακολούθηση διαδικασιών για την διασφάλιση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων στα δημόσια ψυχιατρεία μέχρι τον μετασχηματισμό τους»

o «Προώθηση της απασχόλησης των ατόμων με ψυχικές διαταραχές»

o Δράσεις ευαισθητοποίησης τοπικού πληθυσμού για την ΨΥ και τη χρήση των υπηρεσιών του τομέα ΨΥ.

Παρά τη χαμηλή συνάφεια των δύο τελευταίων δραστηριοτήτων, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι είναι οι μόνες δραστηριότητες που εμφανίζουν συνάφεια με τις ειδικές δράσεις «Δράσεις προαγωγής της ΨΥ στο πεδίο της απασχόλησης και της επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων» και «Δράσεις αγωγής της κοινότητας και καταπολέμησης του στίγματος» αντίστοιχα, και μάλιστα με υψηλή συνάφεια (βαθμός συνάφειας 3).

Επίσης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθούν τα ακόλουθα:

• Οι δραστηριότητες «Ανάπτυξη των αναγκαίων στρατηγικών δομών για την αποασυλοποίηση των 349 χρόνιων ασθενών που νοσηλεύονται στα δημόσια ψυχιατρεία» και «Ανάπτυξη τουλάχιστον ενός ψυχιατρικού τμήματος σε γενικό νοσοκομείο ανά Περιφέρεια» εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλή συνάφεια, συγκριτικά με τις υπόλοιπες δραστηριότητες της στρατηγικής δράσης «Περαιτέρω συρρίκνωση των ψυχιατρείων που έχουν απομείνει και υποκατάστασή τους από κοινοτικά δίκτυα



75



υπηρεσιών ΨΥ». Συνάφεια παρατηρείται κυρίως με ειδικές δράσεις του άξονα προτεραιότητας «Ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών».

• Στη στρατηγική δράση «Περαιτέρω ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ΨΥ με στόχο την κάλυψη όσο το δυνατόν μεγαλύτερου ποσοστού του ελληνικού πληθυσμού», οι δραστηριότητες, εκτός από τη δραστηριότητα «Ανάπτυξη ψυχιατρικών υπηρεσιών στα Κέντρα Υγείας και τις μονάδες ΠΦΥ», παρουσιάζουν συνάφεια με την πολιτική για την ΨΥ.

• Σχετικά με τη στρατηγική δράση «Καθολική εθνική εφαρμογή της τομεοποίησης των υπηρεσιών ΨΥ», συνάφεια εμφανίζεται στην περίπτωση της δραστηριότητας «Βελτίωση εποπτείας των μονάδων ΨΥ» κυρίως με θέματα παρακολούθησης και αξιολόγησης του συστήματος και βελτίωση της ποιότητας.

Ανά Ειδική Δράση της πολιτικής για την ΨΥ:

• Την υψηλότερη συνάφεια παρουσιάζει η ειδική δράση «Υπηρεσίες ΨΥ για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές», ενώ εξίσου υψηλή είναι και η συνάφεια που παρουσιάζουν και οι υπόλοιπες, σχετικές με την ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών, δράσεις.

• Οι δράσεις που αφορούν την πρόληψη σε θέματα κατάθλιψης, έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης στον αυτισμό, προαγωγής της ΨΥ στην παιδική και εφηβική ηλικία και στους ηλικιωμένους δεν εμφανίζουν καμία συνάφεια με το σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου. Επιπλέον, δεν γίνεται καμία αναφορά στις στρατηγικές δράσεις για καίρια ζητήματα όπως η εισαγωγή του ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου και η προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και των οικογενειών τους.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια εμφανίζει η Ειδική Δράση για Προαγωγή της έρευνας στην ΨΥ

Συνοψίζοντας, τα σημεία που τονίστηκαν κατά τη μελέτη της συνάφειας των κειμένων της ΔΨΥ σε σχέση με την πολιτική για την ΨΥ, διαπιστώνεται ότι οι προτεραιότητες της ΔΨΥ εμφανίζουν σχετικά χαμηλή συνάφεια με την πολιτική όσον αφορά θέματα πρόληψης και προαγωγής της ΨΥ, ενίσχυσης της έρευνας, εισαγωγής του ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου ασθενούς και προαγωγής της αυτοεκπροσώπησης.

Εξετάζοντας τη συνάφεια των ειδικών στόχων σε σχέση με τις στρατηγικές δράσεις του συστήματος παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου διαπιστώθηκε ότι το σύστημα παρακολούθησης δίνει έμφαση σε θέματα όπως διαδικασίες διασφάλισης των δικαιωμάτων των ΛΥΨΥ, καθώς και απασχόληση των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, τα οποία δεν αναφέρονται εκτενώς στην πολιτική για την ΨΥ. Όσον αφορά τη στοχοθεσία της ΔΨΥ σε σχέση με την πολιτική της ΨΥ, η πρώτη θέτει στόχους που αφορούν τη βιωσιμότητα των ΜΨΥ, τη χρηματοδότηση και την κοστολόγηση υπηρεσιών, οι οποίοι όμως εμφανίζουν χαμηλή ή και καθόλου συνάφεια με τις επιμέρους δράσεις της πολιτικής για την ΨΥ.

Όμως, και τα δύο κείμενα της ΔΨΥ εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλό βαθμό συνάφειας με την πολιτική για την ΨΥ, σε προτεραιότητες όπως ο μετασχηματισμός των ΨΝ, η μετατόπιση σε



76



ένα σύστημα κοινοτικής φροντίδας, καθώς και ζητήματα αξιολόγησης των υπηρεσιών, οργάνωσης και διασφάλισης της ποιότητας.

Πίνακας 11: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς τη συνέχεια του Εθνικού Σχεδίου Δράσης

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΔΕΙΚΤΕΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Θεματικές Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Συνέχεια Πολιτικής

Μνημόνιο Συνεργασίας

– Σχέδιο Δράσης

Συνολικά παρατηρείται συνέχεια μεταξύ της πολιτικής για την ΨΥ και τη στοχοθεσία του Μνημονίου συνεργασίας Andor- Λυκουρέντζου, κυρίως όσον αφορά τη συνέχιση της ΨΜ, μέσω της κατάργησης των ψυχιατρικών νοσοκομείων, την μετακίνηση χρόνιων περιστατικών σε δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και την ανάπτυξη μονάδων κοινοτικής φροντίδας. Επιπλέον, παρατηρείται συνάφεια όσον αφορά θέματα αξιολόγησης της ποιότητας των μονάδων ΨΥ με σκοπό την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών, αλλά και την πιστοποίηση και αδειοδότηση μονάδων ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ. Ο βαθμός συνάφειας διαφοροποιείται μεταξύ των θεμάτων χρηματοδότησης των φορέων, κοστολόγησης των υπηρεσιών, ανάπτυξης βιώσιμου οικονομικού μοντέλου διαχείρισης και εκπόνησης των προδιαγραφών του νέου συστήματος, τα οποία θεωρούνται θεμελιώδη από το Μνημόνιο Συνεργασίας, δεδομένης της οικονομικής κρίσης.

Στοχοθεσία και δράσεις

της ΔΨΥ

Όσον αφορά τη στοχοθεσία και τις δράσεις της ΔΨΥ δίνεται κυρίως έμφαση στην ολοκλήρωση της διαδικασίας αποασυλοποίησης και το σχηματισμό των ΨΝ. Οι παραπάνω προτεραιότητες εμφανίζουν σημαντικό βαθμό συνάφειας με τον Άξονα «Ανάπτυξη Κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών», ο οποίος αναφέρεται κυρίως στην ανάπτυξη κοινοτικών δομών και στην κατάργηση των ΨΝ. Επιπλέον, η στοχοθεσία της ΔΨΥ αποτελεί συνέχεια των Ειδικών Δράσεων που ορίζει ο άξονας «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας». Το χαμηλότερο βαθμό συνάφειας εμφανίζουν οι δράσεις προαγωγής της ΨΥ και πρόληψης των ψυχικών διαταραχών.

Σύστημα

Παρακολούθησης

Κυβερνητικού Έργου

για τον τομέα της

ψυχικής υγείας

Συνολικά, παρατηρείται συνέχεια μεταξύ των ειδικών δράσεων της πολιτικής της ΨΥ και των στρατηγικών δράσεων του συστήματος παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου κυρίως όσον αφορά τις δράσεις για ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών ΨΥ. Δεν εμφανίζεται συνέχεια στην προσπάθεια για ανάπτυξη δράσεων στους τομείς της πρόληψης και προαγωγής της ΨΥ, αλλά ούτε και σε θέματα ενίσχυσης της αυτοεκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και των οικογενειών τους.



77



Α6. Αξιολόγηση Εσωτερικής Λογικής Η εσωτερική λογική του Εθνικού Σχεδίου Δράσης αξιολογήθηκε αναλυτικά κατά την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης και συνοπτικά τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας 12: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική λογική του Εθνικού Σχεδίου Δράσης

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΔΕΙΚΤΕΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Θεματικές Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Εσωτερική λογική

Λογική πολιτικής

Άξονες δράσης σε σχέση με τις προτεινόμενες ειδικές δράσεις του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2020

Συνολικά, υψηλή συνάφεια και εσωτερική λογική εμφανίζεται σε δυο από τους πέντε άξονες (Προαγωγή – Πρόληψη Ψυχικής Υγείας , Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας) και ιδιαίτερα χαμηλή στον άξονα σχετικά με τα δικαιώματα και τη συμμετοχή των ασθενών καθώς και στον σχετικό με την εκπαίδευση, έρευνα και νομοθεσία άξονα του Ψυχαργώς Γ’.

Α7. Αξιολόγηση Επικαιρότητας με Διεθνείς πολιτικές και κατευθύνσεις για την Ψυχική Υγεία Η παρούσα ενότητα αφορά την αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής για την ΨΜ με διεθνείς πολιτικές ΨΥ. Οι πολιτικές που επιλέχθηκαν από την αξιολογητική ομάδα προκειμένου να συσχετιστούν με την πολιτική της ΨΜ για να διερευνηθεί και να αξιολογηθεί η επικαιρότητα της, ομαδοποιούνται ως ακολούθως:

o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)

o Mental Health Action Plan 2013 -2020 (Μήτρα Συνάφειας 6)

o Ευρωπαϊκή Ένωση

o Public Health Programme – Work Programme 2014 (Μήτρα Συνάφειας 7)

o Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) - Έκθεση «Making Mental Health Count» (Μήτρα Συνάφειας 8)

A.7.1 Επικαιρότητα των ειδικών στόχων σε σχέση με το σχέδιο δράσης του ΠΟΥ για το 2013-2020

Η συγκεκριμένη μήτρα εξετάζει το βαθμό κατά τον οποίο η πολιτική για την ΨΥ είναι επίκαιρη ως προς το σχέδιο δράσης και τους θεματικούς στόχους που θέτει ο ΠΟΥ για το χρονικό διάστημα 2013-2020.

Πιο συγκεκριμένα, σε σχέση με τους στόχους που θέτει ο ΠΟΥ για το 2013-2020:

• Την υψηλότερη συνάφεια, με την πολιτική για την ΨΥ εμφανίζει ο στόχος «Παροχή υπηρεσιών συνεκτικής φροντίδας ΨΥ».



78



• Ακολουθεί ο στόχος «Εφαρμογή στρατηγικών για την προαγωγή και πρόληψη της

Ψυχικής Υγείας», ο οποίος συνδέεται κυρίως με τον Άξονα Προτεραιότητας για Πρόληψη και Προαγωγή της Ψυχικής Υγείας.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζει ο στόχος «Ενδυνάμωση πληροφοριακών συστημάτων, καθώς και των στοιχείων και της έρευνας για την Ψυχική Υγεία, ο οποίος, όμως, είναι ο μόνος στόχος του ΠΟΥ ο οποίος συνδέεται με την Ειδική Δράση για προαγωγή της έρευνας στην Ψυχική Υγεία.

Από τη σκοπιά των Αξόνων Προτεραιότητας:

• Την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζει ο άξονας «Προαγωγή- Πρόληψη Ψυχικής Υγείας», ο οποίος έχει υψηλή συνάφεια (κάθε ειδική δράση βαθμολογείται με 3 ως προς τη συγκεκριμένη δράση) με την προτεινόμενη δράση «Πρόληψη και προαγωγή της Ψυχικής Υγείας».

• Σύμφωνα με το συνολικό βαθμό συνάφειας, ακολουθεί ο άξονας «Ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών», ο οποίος συνάδει με το στόχο του ΠΟΥ για παροχή υπηρεσιών συνεκτικής φροντίδας ΨΥ.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια εμφανίζει ο άξονας «Εκπαίδευση- Έρευνα- Νομοθεσία». Όμως, σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι παρόλο που συνολικά η συνάφεια του συγκεκριμένου άξονα με το σχέδιο δράσης του ΠΟΥ είναι χαμηλή, υψηλή βαθμολογία συγκεντρώνεται σε δυο (2) Ειδικές Δράσεις.

• Συνεπώς, λαμβάνοντας υπόψη την παραπάνω παρατήρηση μπορεί να θεωρηθεί ότι τη χαμηλότερη συνάφεια εμφανίζει ο άξονας «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας», καθώς εξυπηρετεί περισσότερους στόχους του ΠΟΥ, αλλά με πολύ μικρό βαθμό συνάφειας.

Σύμφωνα με τη συνολική βαθμολογία της κάθε προτεινόμενης δράσης, παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζει η προτεινόμενη δράση «Πρόληψη και προαγωγή της Ψυχικής Υγείας», ενώ ακολουθεί η δράση «Ολοκληρωμένη και συνεκτική φροντίδα» του στόχου «Παροχή υπηρεσιών συνεκτικής φροντίδας ΨΥ».

• Οι δυο (2) προτεινόμενες δράσεις, οι οποίες δεν παρουσιάζουν καθόλου συνάφεια με την πολιτική για την ΨΥ, είναι «Η ΨΥ σε περιπτώσεις έκτακτης ανθρωπιστικής ανάγκης» και «Πρόληψη αυτοκτονιών».

• Τη χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζουν οι προτεινόμενες δράσεις «Πολιτική και νομοθεσία» και «Προγραμματισμός των πόρων» του στόχου «Ενδυνάμωση της αποτελεσματικής διοίκησης και ηγεσίας της Ψυχικής Υγείας».

Εξετάζοντας τη βαθμολογία που συγκεντρώνει η κάθε Ειδική Δράση, παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Ενώ συνολικά ο άξονας Προτεραιότητας για την Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών δεν συγκεντρώνει υψηλή βαθμολογία, οι επιμέρους δράσεις του



79



έχουν την υψηλότερη συνάφεια με το σχέδιο δράσης του ΠΟΥ, συγκριτικά με τις ειδικές δράσεις των άλλων αξόνων προτεραιότητας.

• Η Ειδική Δράση «Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενούς» δεν εμφανίζει καμία συνάφεια με το σχέδιο δράσης του ΠΟΥ.

• Η χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζεται στις Ειδικές Δράσεις «Ενσωμάτωση της Ψυχικής Υγείας στο σύστημα ΠΦΥ», «Τομεοποίηση και Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Περίθαλψης», «Αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ, Κοινωνική Λογοδοσία» και «Αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές και παρεμβάσεις».

• Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το γεγονός ότι τέσσερις (4) Ειδικές Δράσεις, παρόλο που δεν εμφανίζουν υψηλή συνολική βαθμολογία, έχουν υψηλή συνάφεια με συγκεκριμένες προτεινόμενες δράσεις. Αυτές οι Ειδικές Δράσεις είναι οι ακόλουθες:

o «Παρακολούθηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας» η οποία έχει υψηλή συνάφεια με την Προτεινόμενη από τον ΠΟΥ δράση «Πληροφοριακά συστήματα».

o «Προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και των οικογενειών τους», η οποία εμφανίζει υψηλή συνάφεια με δύο προτεινόμενες δράσεις «Συνεργασία εμπλεκόμενων μελών» και «Ενδυνάμωση και ενίσχυση των ατόμων με ψυχικές διαταραχές και των σχετικών με αυτά τα θέματα οργανισμών».

o «Εκπαίδευση», η οποία εμφανίζει υψηλή συνάφεια με την προτεινόμενη δράση «Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού».

o «Προαγωγή της έρευνας στην ψυχική υγεία» παρουσιάζει υψηλή συνάφεια με τη δράση «Στοιχεία και έρευνα».

A.7.2 Επικαιρότητα των ειδικών στόχων σε σχέση με το πρόγραμμα για την Υγεία 2014-2020 της ΕΕ

Στο πλαίσιο του προγράμματος για την Υγεία 2014-2020 της ΕΕ εκδόθηκε το πρόγραμμα εργασίας για τη δημόσια υγεία για το έτος 2014. Οι δράσεις που περιλαμβάνονται στο συγκεκριμένο κείμενο έχουν ως βασικό σκοπό την ενίσχυση και καθοδήγηση της πολιτικής των μελών για βελτίωση της υγείας των πολιτών, περιορισμό των ανισοτήτων στην υγεία μέσω της προώθησης της υγείας, της ενδυνάμωσης της καινοτομίας, της αύξησης της βιωσιμότητας των συστημάτων και της προστασίας των πολιτών από διασυνοριακές ασθένειες.

Στην προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης εξετάστηκε η επικαιρότητα της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με τους στόχους και τις στρατηγικές δράσεις του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Υγεία για το 2014-2020. Σύμφωνα με την ανάλυση του προηγούμενο έτους διαπιστώθηκε ότι σε γενικές γραμμές η κατεύθυνση της πολιτικής είναι ευθυγραμμισμένη με τις γενικές αρχές και συστάσεις της ΕΕ. Ωστόσο, δεν υπάρχει επικαιροποίηση όσον αφορά τις γενικές οδηγίες για προστασία των πολιτών από σοβαρές για την υγεία διασυνοριακές απειλές και την προώθηση υποστηρικτικών πλαισίων για υγιή τρόπο ζωής. Σε πιο εξειδικευμένο επίπεδο, παρατηρήθηκε ότι οι άξονες και οι προτεραιότητες του Ψυχαργώς Γ’ δεν περιλαμβάνουν ή δεν συγκεκριμενοποιούν πολλά επιμέρους ζητήματα, όπως



80



αξιολόγηση των τεχνολογιών υγείας, σχεδιασμό του προσωπικού υγείας, υποστήριξη της συνεργασίας με γειτονικές χώρες, ανάπτυξη αποτελεσματικών μέτρων περιορισμού του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ, συνήθειες που σχετίζονται άμεσα με θέματα εξάρτισης και ΨΥ.

Σε συνέχεια της παραπάνω ανάλυσης, η συγκεκριμένη μήτρα εξετάζει την επικαιρότητα της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με το πρόγραμμα εργασίας για το 2014, το οποίο εντάσσεται στο πρόγραμμα της ΕΕ για την Υγεία 2014-2020.

Πιο αναλυτικά, ανά προγραμματισμένη δράση για το 2014, του κάθε στόχου του προγράμματος της ΕΕ:

• Την μεγαλύτερη συνάφεια εμφανίζει η δράση «Ανάπτυξη ενός βιώσιμου συστήματος ελέγχου και συστήματος παρακολούθησης και καταγραφής», η οποία συνάδει με 4 από τις 5 Ειδικές Δράσεις του Άξονα Προτεραιότητας «Οργάνωση του Συστήματος Ψυχιατρικής φροντίδας» και πιο συγκεκριμένα σε θέματα ποιότητας, αξιολόγησης και παρακολούθησης εμφανίζει μέση συνάφεια (με βαθμό 2).

• Σημαντική είναι ακόμη η συνάφεια που εμφανίζει η προγραμματισμένη δράση «Προώθηση της έγκαιρης διάγνωσης και του προσυμπτωματικού ελέγχου στις χρόνιες ασθένειες που δύναται να αντιμετωπιστούν», καθώς συμπίπτει με το στόχο των Ειδικών Δράσεων, της πολιτικής για την ΨΥ, για ενίσχυση της προαγωγής της ΨΥ και της πρόληψης.

• Ο χαμηλότερος βαθμός συνάφειας παρατηρείται στις προγραμματισμένες δράσεις «Χρήση των δυνατοτήτων της καινοτομίας για την αντιμετώπιση και διαχείριση των σημαντικών χρόνιων ασθενειών» και «Οικονομική υποστήριξη για στατιστικά στοιχεία στο χώρο του καθορισμού τιμών για φαρμακευτικά προϊόντα στα μέλη της ΕΕ».

Εξετάζοντας τη μήτρα αξιολόγησης από την οπτική των Ειδικών Δράσεων της πολιτικής για την ΨΥ διαπιστώνονται τα ακόλουθα:

• Την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζουν οι ειδικές δράσεις «Παρακολούθηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας» και «Δράσεις προαγωγής ΨΥ ηλικιωμένων».

• Ακολουθούν οι Ειδικές Δράσεις «Αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ» και «Βελτίωση της ποιότητας» που εντάσσονται στον Άξονα Προτεραιότητας «Οργάνωση συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας», καθώς και η Ειδική Δράση «Δράσεις έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης στον αυτισμό»

• Η χαμηλότερη συνάφεια εμφανίζεται στις ειδικές δράσεις «Προαγωγή της έρευνας στην ΨΥ», καθώς και στις δράσεις πρόληψης της κατάθλιψης και των ψυχωτικών διαταραχών.

A.7.3 Επικαιρότητα των ειδικών στόχων σε σχέση την έκθεση του ΟΟΣΑ «Making Mental Health Count»

Σε αυτή την ενότητα εξετάζεται η επικαιρότητα της πολιτικής για την ΨΥ στην Ελλάδα σε σχέση με την έκθεση του ΟΟΣΑ «Making Mental Health Count». Η συγκεκριμένη έκθεση



81



υπολογίζει το κόστος της ΨΥ και προτείνει τρόπους με τους οποίους οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη φροντίδα που παρέχεται σε ορισμένες ευπαθείς ομάδες της κοινότητας. Πιο συγκεκριμένα, κάποιες από τις παρατηρήσεις και προτάσεις του ΟΟΣΑ αφορούν τα ακόλουθα θέματα:

• Το πολύ υψηλό κοινωνικό και οικονομικό κόστος της ΨΥ.

• Βελτίωση της τεκμηριωμένης φροντίδας για την ήπια έως μέτρια ψυχική ασθένεια.

• Προσπάθεια για καλύτερα αποτελέσματα στην ΨΥ.

• Αποτελεσματικότερη συλλογή στοιχείων για την κατανόηση της ποιότητας της θεραπείας της ΨΥ.

Εξετάζοντας την επικαιρότητα των Αξόνων Προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με τις προτάσεις του ΟΟΣΑ, παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Μόνο ο Άξονας προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ «Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών και συνηγορία για την ΨΥ και συμμετοχή των ασθενών» δε συνάδει με τις προτάσεις του ΟΟΣΑ.

• Την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζει ο Άξονας για την ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών με μεγάλη διαφορά του συνολικού βαθμού συνάφειας από τους υπόλοιπους άξονες προτεραιότητας.

• Ακολουθεί ο άξονας που αφορά την οργάνωση του συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας.

• Ο άξονας «Εκπαίδευση- Έρευνα- Νομοθεσία» εμφανίζει το χαμηλότερο βαθμό συνάφειας.

• Ένα ακόμη σημείο που πρέπει να αναφερθεί είναι η συνάφεια που εμφανίζουν όλες οι Ειδικές Δράσεις του Άξονα Προτεραιότητας «Ανάπτυξη Κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών» με την ειδική αναφορά του ΟΟΣΑ ότι «οι δαπάνες για την ΨΥ έχουν αυξηθεί, αλλά δεν αντιστοιχούν στις ανάγκες του πληθυσμού», και με την πρόταση για «συνέχιση της ώθησης προς την κοινοτική φροντίδα», με χαμηλή (με βαθμό 1 σε όλες τις Ειδικές Δράσεις) και μέση συνάφεια (με βαθμό 2, σε όλες τις Ειδικές Δράσεις) αντίστοιχα.

Εξετάζοντας την επικαιρότητα των γενικών επισημάνσεων του ΟΟΣΑ σε σχέση με την πολιτική για την ΨΥ, παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Η θεματική «Προσπάθεια για καλύτερα αποτελέσματα για την ΨΥ εμφανίζει τον υψηλότερο βαθμό συνάφειας με την πολιτική για την ΨΥ και κυρίως με τον Άξονα Προτεραιότητας 1.

• Την προτεραιότητα αυτή του ΟΟΣΑ ακολουθεί η διαπίστωση ότι το κοινωνικό και οικονομικό κόστος της ΨΥ είναι πολύ υψηλό, η οποία εμφανίζει συνάφεια με τους 3 πρώτους Άξονες Προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ.



82



• Το χαμηλότερο βαθμό συνάφειας εμφανίζει η πρόταση για ευθυγράμμιση των

κινήτρων των παρόχων υπηρεσιών ΨΥ με τα επιθυμητά αποτελέσματα, καθώς συνάδει μόνο με τις 3 Ειδικές Δράσεις του Άξονα Προτεραιότητας «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας» και πιο συγκεκριμένα με χαμηλή συνάφεια (με βαθμό 1, σε σχέση με την κάθε Ειδική Δράση).

• Τέλος, ενώ η πρόταση για «αποτελεσματικότερη συλλογή στοιχείων για την κατανόηση της ποιότητας της θεραπείας της ΨΥ» εμφανίζει χαμηλό συνολικό βαθμό συνάφειας, αξίζει να σημειωθεί ότι παρουσιάζει μέση συνάφεια (με βαθμό 2), με 3 Ειδικές Δράσεις του Άξονα Προτεραιότητας «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας», σε θέματα παρακολούθησης, αξιολόγησης του συστήματος και εφαρμογής του Ηλεκτρονικού Ψυχιατρικού Φακέλου Ασθενούς.

Εξετάζοντας την επικαιρότητα των Ειδικών Δράσεων της πολιτικής για την ΨΥ τονίζονται τα παρακάτω σημεία:

• 20 από τις 23 Ειδικές Δράσεις της πολιτικής ΨΥ εμφανίζουν συνάφεια με τις προτάσεις του ΟΟΣΑ, ωστόσο, ο συνολικός βαθμός συνάφειας είναι ιδιαίτερα χαμηλός ακόμη και για τις Δράσεις που εμφανίζουν τον υψηλότερο συνολικό βαθμό.

• Η υψηλότερη συνάφεια παρατηρείται στις Ειδικές Δράσεις «Υπηρεσίες ΨΥ για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές» και «Ενσωμάτωση της ΨΥ στο σύστημα ΠΦΥ».

• Με τον ίδιο συνολικό βαθμό συνάφειας ακολουθούν οι Ειδικές Δράσεις «Υπηρεσίες ΨΥ Ενηλίκων», «Παρακολούθηση του Συστήματος ΨΥ» και «Αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ».

• Συνοψίζοντας τα δύο παραπάνω σημεία, παρατηρείται ότι οι υψηλότερες τιμές συνάφειας αφορούν Ειδικές Δράσεις που στοχεύουν στην ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου και στην οργάνωση του συστήματος.

• Όλες οι Ειδικές Δράσεις των Αξόνων «Προαγωγή – Πρόληψη ΨΥ» και «Εκπαίδευση- Έρευνα- Νομοθεσία» εμφανίζουν πολύ χαμηλό βαθμό συνάφειας, ενώ οι δράσεις που στοχεύουν στην προαγωγή των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών δεν είναι επίκαιρες σε σχέση με τα θέματα και τις προτάσεις που αναφέρονται στην έκθεση του ΟΟΣΑ.

Εξετάζοντας την επικαιρότητα των ειδικών προτάσεων του ΟΟΣΑ σε σχέση με την πολιτική για την ΨΥ παρατηρούνται τα παρακάτω σημεία:

• Τον υψηλότερο βαθμό συνάφειας εμφανίζουν οι ειδικές προτάσεις «Ενδυνάμωση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης για τα άτομα με ψυχικές ασθένειες ήπιας έως μέτριας μορφής» και «Συνέχιση της ώθησης προς την κοινοτική φροντίδα». Είναι σημαντικό να εξεταστεί αναλυτικότερα η δεύτερη ειδική πρόταση, καθώς εμφανίζει μέσο βαθμό συνάφειας (με βαθμό 2) με όλες τις Ειδικές Δράσεις του Άξονα 1, ο οποίος εστιάζει στην ανάπτυξη του κοινοτικού δικτύου.



83



• Ο χαμηλότερος βαθμός συνάφειας παρατηρείται στην ειδική πρόταση «Πολύ υψηλά

ποσοστά σωματικά ασθενών προς σωματικά υγιή άτομα στο σύνολο των ψυχικά πασχόντων».

Πίνακας 13: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την επικαιρότητα της πολιτικής

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΔΕΙΚΤΕΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Θεματικές Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Επικαιρότητα πολιτικής

Επικαιρότητα εθνικής στρατηγικής και πολιτικής σε σχέση με τις πολιτικές του Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) για την Ψυχική Υγεία

Σε γενικές γραμμές η πολιτική για την ΨΥ δεν αποκλίνει από όσα ορίζονται από το Σχέδιο Δράσης για την ΨΥ του ΠΟΥ. Κυρίως όσον αφορά θέματα πρόληψης και προαγωγής της ΨΥ η πολιτική για την ΨΥ φαίνεται να ακολουθεί τις σχετικές προτεινόμενες δράσεις του ΠΟΥ. Παρόλα αυτά, δεν παρατηρείται κάποια επικαιροποίηση σε θέματα ενδυνάμωσης των πληροφοριακών συστημάτων που μπορούν να αξιοποιηθούν στο τομέα της ΨΥ. Τέλος, τα θέματα οργάνωσης του συστήματος στα οποία φαίνεται να δίνει ιδιαίτερη έμφαση η πολιτική ΨΥ δεν αποτελούν προτεραιότητα της νέας πολιτικής που προτείνει ο ΠΟΥ.

Επικαιρότητα εθνικής στρατηγικής και πολιτικής σε σχέση με τις προγραμματισμένες για το 2014 δράσεις για τη δημόσια υγεία, που εντάσσονται στις κατευθύνσεις και συστάσεις της ΕΕ

Σε γενικές γραμμές η κατεύθυνση της πολιτικής είναι ευθυγραμμισμένη με τις γενικές αρχές και συστάσεις της ΕΕ.

Εξετάζοντας πιο προσεκτικά το πρόγραμμα εργασίας για τη δημόσια υγεία για το έτος 2014, προκύπτει ότι ζητήματα οργάνωσης, παρακολούθησης και εποπτείας, καθώς και ο προσυμπτωματικός έλεγχος αποτελούν προτεραιότητα και των δύο κειμένων.

Επικαιρότητα των ειδικών στόχων σε σχέση με την έκθεση του ΟΟΣΑ «Making Mental Health Count”

Σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση παρατηρείται ότι η πολιτική για την ΨΥ δεν συνάδει σε μεγάλο βαθμό με τις προτάσεις και διαπιστώσεις του ΟΟΣΑ.

Παρόλα αυτά, βασικές προτεραιότητες της πολιτικής της ΨΥ για ανάπτυξη της θεραπείας και φροντίδας του ασθενούς στην κοινότητα συνδυαστικά με την έγκαιρη αντιμετώπιση των ασθενειών και την παράλληλη αναδιοργάνωση του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας είναι επίκαιρες σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του ΟΟΣΑ.



84



Α8. Αξιολόγηση Εξωτερικής Συνοχής - Συνεκτικότητα και Συμπληρωματικότητα Η παρούσα ενότητα αφορά την αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής της πολιτικής για την ΨΜ υπό τις έννοιες της συνεκτικότητας και της συμπληρωματικότητας με τη χρήση μητρών συνάφειας, κατά τις ακόλουθες διαστάσεις:

• Επικαιροποιημένη έκδοση Μνημονίου οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής (Μήτρα Συνάφειας 9)

• Πολιτικές του τομέα της Υγείας (Μήτρα Συνάφειας 10)

• Πολιτική συνοχής 2014 -2020 (Μήτρα Συνάφειας 11)

• Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΠΑ 2014 – 2020 (Μήτρα Συνάφειας 12)

Α.8.1 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με το Μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής

Στη συγκεκριμένη έκθεση αξιολόγησης, εξετάζεται η επικαιροποιημένη έκδοση του Μνημονίου οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής, η οποία δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2014 και αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης έκδοσης με ειδικές προσαρμογές βασισμένες στις αλλαγές που έγιναν εντός του τελευταίου έτους.

Οι τέσσερις (4) μεταρρυθμίσεις στις οποίες στοχεύει το Μνημόνιο για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης αφορούν τα ακόλουθα ζητήματα:

1. Έλεγχος φαρμακευτικής δαπάνης.

2. Αναθεώρηση των ιατρικών υπηρεσιών από παρόχους συμβεβλημένους με τον ΕΟΠΥΥ.

3. Παροχές υπηρεσιών από το ΕΣΥ.

4. Κεντρικές Προμήθειες.

Στο πλαίσιο αυτό και καθώς το Μνημόνιο αποτελεί, μέχρι και το έτος 2014, βασικό κείμενο καταγραφής των δεσμεύσεων της χώρας, η συγκεκριμένη μήτρα θα εξετάσει την εξωτερική συνοχή, συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα των ειδικών δράσεων της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με τα μέτρα που ορίζονται από το Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής.

Εξετάζοντας συνολικά την μήτρα αξιολόγησης παρατηρείται ότι οι μεταρρυθμίσεις που ορίζει το Μνημόνιο Συνεννόησης ως απαραίτητες για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης διαφέρουν σημαντικά από την πολιτική της Ελλάδας για την Ψυχική Υγεία.

Εξετάζοντας πιο προσεκτικά το βαθμό συνάφειας των Αξόνων προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με τις μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα που θέτει το Μνημόνιο, κρίνεται απαραίτητο να τονιστούν τα παρακάτω σημεία:



85



• Μόνο ο Άξονας Προτεραιότητας 3 «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας»

εμφανίζει συνάφεια με τα μέτρα του Μνημονίου.

• Οι υπόλοιποι άξονες δεν παρουσιάζουν καμία συνάφεια με το Μνημόνιο.

Από την οπτική των επιμέρους Ειδικών Δράσεων του Άξονα Προτεραιότητας 3 παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Η Ειδική Δράση που αφορά την παρακολούθηση του συστήματος ΨΥ εμφανίζει την υψηλότερη συνάφεια και ειδικότερα εμφανίζει μέτρια συνάφεια (με βαθμό 2) με τα μέτρα «αναδιοργάνωση και διοίκηση του τομέα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης» και «λογιστικός έλεγχος, πληροφορική και συστήματα παρακολούθησης που εντάσσονται στη θεματική «Παροχές Υπηρεσιών από το ΕΣΥ».

• Την Ειδική Δράση 3.2 ακολουθεί η δράση «Αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ κοινωνική λογοδοσία και βελτίωση της ποιότητας», η οποία εμφανίζει χαμηλή συνάφεια (με βαθμό 1) με σχεδόν όλα τα μέτρα που στοχεύουν στον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης, καθώς και με άλλα μέτρα του Μνημονίου, ενώ με μέση συνάφεια (με βαθμό 2) συνάδει μόνο με το μέτρο «Λογιστικός έλεγχος, πληροφορική και συστήματα παρακολούθησης».

• Τέλος, η Ειδική Δράση «Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενή» δεν εμφανίζει συνάφεια με κανένα μέτρο του Μνημονίου.

Από την οπτική των μέτρων του Μνημονίου παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Η μεταρρύθμιση που αφορά τις παροχές υπηρεσιών από το ΕΣΥ εμφανίζει τον υψηλότερο βαθμό συνάφειας.

• Ακολουθεί ο έλεγχος της φαρμακευτικής δαπάνης, ενώ η προσπάθεια για αναθεώρηση των ιατρικών υπηρεσιών από παρόχους συμβεβλημένους με τον ΕΟΠΥΥ και βελτίωση των κεντρικών προμηθειών παρουσιάζουν πολύ χαμηλό βαθμό συνάφειας με την πολιτική για την ΨΥ.

Εξετάζοντας σε βάθος τα μέτρα που ορίζει το Μνημόνιο σημειώνονται τα ακόλουθα:

• Ο υψηλότερος βαθμός συνάφειας εμφανίζεται στα μέτρα που αφορούν τις παροχές υπηρεσιών από το ΕΣΥ.

• Ακολουθεί το μέτρο «Συνταγογράφηση και παρακολούθηση», το οποίο συνάδει με τρεις Ειδικές Δράσεις του Άξονα Προτεραιότητας 2, με χαμηλό όμως βαθμό συνάφειας (με βαθμό 1).

• Τη χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζουν τα «μέτρα έκτακτης ανάγκης για την επίτευξη των συνολικών στόχων για τον έλεγχο της φαρμακευτικής δαπάνης» και η «αύξηση της χρήσης των γενοσήμων φαρμάκων».



86



Α.8.2 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με τους στρατηγικούς στόχους που ορίζει το Όραμα του Τομέα της Υγείας για το 2014-2020

Στην ενότητα αυτή ερευνάται η συνοχή, η συνεκτικότητα και η συμπληρωματικότητα της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία σε σχέση με την Αναπτυξιακή Στρατηγική και τους στόχους του Τομέα Υγείας για την περίοδο 2014-2020.

Συνολικά, παρατηρείται συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα ανάμεσα στους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ και τους πυλώνες ενδιαφέροντος του Οράματος του Υπουργείου Υγείας για την περίοδο 2014-2020.

Πιο αναλυτικά:

• Την υψηλότερη συνάφεια εμφανίζει ο πυλώνας «Η Υγεία ως επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό». Όμως, η συνολική βαθμολογία των άλλων 2 πυλώνων «Σύστημα Υγείας» και «Μείωση των ανισοτήτων στον τομέα υγείας - Βιωσιμότητα» δεν απέχει σημαντικά από τον πυλώνα με την υψηλότερη βαθμολογία.

• Την υψηλότερη συνάφεια συγκριτικά με τους υπόλοιπους άξονες προτεραιότητας εμφανίζει ο άξονας 1 «Ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών» και εξυπηρετεί και τους 3 πυλώνες. Τον Άξονα 1 ακολουθεί ο άξονας 3 «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας», ο οποίος εξυπηρετεί όλους τους πυλώνες με κάποιο βαθμό συνάφειας, αλλά υψηλή συνάφεια έχει μόνο με τον Πυλώνα «Η Υγεία ως επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο».

• Τη χαμηλότερη συμπληρωματικότητα και συνεκτικότητα με τους Πυλώνες της Αναπτυξιακής Πολιτικής εμφανίζει ο άξονας «Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών», καθώς εξυπηρετεί μόνο τον Πυλώνα «Η Υγεία ως επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο» και με πολύ χαμηλή συνάφεια τον Πυλώνα «Μείωση των ανισοτήτων στον τομέα υγείας»

Εξετάζοντας τη σχέση των στρατηγικών στόχων του κάθε πυλώνα με τις ειδικές δράσεις της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία διαπιστώνονται τα ακόλουθα:

• Ο στρατηγικός στόχος «Προώθηση της Ψυχικής Υγείας» εμφανίζει την υψηλότερη συνάφεια με την πολιτική για την Ψυχική Υγεία, καθώς εξυπηρετεί τις περισσότερες Ειδικές Δράσεις των Αξόνων 1 και 3 με υψηλή συνάφεια.

• Ακολουθεί ο στρατηγικός στόχος «Αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κοινωνικό-οικονομικής κρίσης στην υγεία των Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων», ο οποίος εξυπηρετεί όλες τις Ειδικές Δράσεις του Άξονα «Προαγωγή- Πρόληψη Ψυχικής Υγείας» με μέση συνάφεια.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια παρουσιάζουν οι στρατηγικοί στόχοι «Βελτίωση της εξωστρέφειας του Συστήματος Υγείας» και «Ενίσχυση της απασχολησιμότητας και αύξηση του ενεργού πληθυσμού», καθώς εξυπηρετούν μόνο δύο από τις ειδικές δράσεις ο καθένας και αυτές με χαμηλή συνάφεια.

• Σημαντικό είναι ακόμη να αναφερθεί ότι δύο (2) από τους στρατηγικούς στόχους δεν έχουν καμία συνάφεια με την Αναπτυξιακή Στρατηγική και τους Στόχους του Τομέα



87



Υγείας. Αυτές οι Ειδικές Δράσεις είναι οι ακόλουθες: «Βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης του Τομέα Υγείας» και «Βελτίωση της άμυνας των πολιτών έναντι παραγόντων κινδύνου για τη δημόσια υγεία».

Εξετάζοντας τη σχέση των στρατηγικών στόχων του κάθε πυλώνα με τις ειδικές δράσεις της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία, από την οπτική των ειδικών δράσεων, διαπιστώνονται τα ακόλουθα:

• Η Ειδική Δράση «Παρακολούθηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας», του Άξονα «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας», εμφανίζει την υψηλότερη συνάφεια με τους στρατηγικούς στόχους του Οράματος του Υπουργείου Υγείας για την περίοδο 2014-2020, εξυπηρετώντας 2 από τους 3 πυλώνες. Επιπλέον, στο συγκεκριμένο Άξονα Προτεραιότητας παρόμοια βαθμό συνάφειας εμφανίζει και η ειδική δράση «Αξιολόγηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας και Κοινωνική Λογοδοσία».

• Ένα ακόμη βασικό σημείο που αφορά, τον άξονα προτεραιότητας «Ανάπτυξη Κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών» είναι ότι οι Ειδικές Δράσεις που σχετίζονται με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας έχουν συνάφεια, με την Αναπτυξιακή Στρατηγική του Υπουργείου Υγείας, λίγο χαμηλότερη από την Ειδική Δράση που φέρει την υψηλότερη βαθμολογία.

• Τη χαμηλότερη συνάφεια με τους στρατηγικούς στόχους έχουν οι Ειδικές Δράσεις «Κατάργηση των ψυχιατρικών νοσοκομείων» και «Προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και των οικογενειών τους».

• Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι μόνο η Ειδική Δράση «Αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές και παρεμβάσεις» δεν εμφανίζει συνοχή, συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα με τους στρατηγικούς στόχους.

• Τέλος, οι Ειδικές Δράσεις «Ενσωμάτωση της ΨΥ στο σύστημα ΠΦΥ», «Τομεοποίηση και Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Περίθαλψης» και «Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών», αν και έχουν χαμηλή συνολική βαθμολογία, συμπληρώνουν πλήρως το στρατηγικό στόχο «Προώθηση της Ψυχικής Υγείας», καθώς συμπληρώνουν τις δράσεις που προτείνονται στην Αναπτυξιακή Στρατηγική για υποστήριξη και εφαρμογή της τομεοποίησης, ανάπτυξη υπηρεσιών ΨΥ σε δομές της ΠΦΥ και δράσεις δικαστικής προστασίας των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων.

Α.8.3 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με την πολιτική συνοχής της ΕΕ για το 2014-2020.

Η συγκεκριμένη μήτρα εξετάζει την εξωτερική συνοχή, συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα των ειδικών δράσεων της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με τους βασικούς τομείς και τις επιμέρους δραστηριότητες για οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας τις οποίες θέτει η Πολιτική Συνοχής για την ΕΕ για το 2014-2020 (Στόχευση επενδύσεων σε βασικές αναπτυξιακές προτεραιότητες).



88



Παρατηρώντας συνολικά τη συγκεκριμένη μήτρα φαίνεται ότι υπάρχει ιδιαίτερα χαμηλή συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα της πολιτικής για την ΨΥ με την πολιτική συνοχής της ΕΕ για το 2014-2020. Συνάφεια παρατηρείται κυρίως σε θέματα εκπαίδευσης, έρευνας, σε θέματα Ηλεκτρονικής Υγείας και στην αξιοποίηση Ηλεκτρονικών συστημάτων παρακολούθησης και αξιολόγησης.

Πιο αναλυτικά:

• Μόνο οι 3 από τους 5 Άξονες Προτεραιότητας εμφανίζουν συνάφεια σε σχέση με τις επιμέρους δραστηριότητες για οικονομική ανάπτυξη και δημιουργία θέσεων εργασίας. Την υψηλότερη παρουσιάζει ο άξονας «Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας». Με αρκετή διαφορά ακολουθεί ο άξονας Προτεραιότητας «Εκπαίδευση- Έρευνα- Νομοθεσία» και τέλος ο άξονας «Ανάπτυξη Κοινοτικού Δικτύου υπηρεσιών».

• Από την πλευρά των βασικών τομέων της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ για το 2014-2020, μόνο οι τομείς «Έρευνα και Καινοτομία» και «Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών» συμπληρώνουν και σχετίζονται με την πολιτική για την ΨΥ.

Ανά δραστηριότητα που ορίζει η Πολιτική Συνοχής:

Εξετάζοντας τη σχέση των επιμέρους δραστηριοτήτων που ορίζονται από την Πολιτική Συνοχής με την πολιτική για την ΨΥ, παρατηρείται ότι οι βαθμοί συνάφειας συγκεντρώνονται κυρίως στον άξονα Τεχνολογιών της Πληροφοριών και των Επικοινωνιών. Πιο συγκεκριμένα:

• Την μεγαλύτερη συνάφεια εμφανίζει η δραστηριότητα «Ηλεκτρονική παροχή υπηρεσιών υγείας (eHealth), οι διαδικασίες του δημόσιου τομέα (eGovernment), οι ΜΜΕ για εκπαίδευση και επιχειρήσεις (eLearning, eBusiness κ.λπ.), ο συντονισμός της αποδοτικής χρήσης των πόρων σε αστικές περιοχές (Smart Cities) και η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της ψηφιοποίησης».

• Συνάφεια με τους Άξονες Προτεραιότητας παρουσιάζουν και οι δραστηριότητες «Ηλεκτρονικές υποδομές για έρευνα και καινοτομία, το cloud computing, η ασφάλεια των πληροφοριών και η ασφάλεια στο ίντερνετ» και «Ευρυζωνικό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων - e-health» όσον αφορά τον το βασικό τομέα «Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών».

• Εκτός από τον ανωτέρω βασικό τομέα συνάφειας, αν και ιδιαίτερα χαμηλή, συνάφεια παρατηρείται και στον τομέα «Έρευνα και Καινοτομία» και πιο συγκεκριμένα στις καθορισμένες δραστηριότητες «Υποστήριξη παραγόντων καινοτομίας», «Υποδομή, εξοπλισμός, πιλοτικές σειρές προϊόντων και προηγμένες κατασκευαστικές διαδικασίες απαραίτητες για εφαρμοσμένη έρευνα και δραστηριότητες καινοτομίας, περιλαμβανομένων των τεχνολογιών που δημιουργούν δυνατότητες για περαιτέρω καινοτομία σε μια σειρά άλλων τομέων» και «Κατάρτιση των ερευνητών, την ανάπτυξη μεταπτυχιακών κύκλων σπουδών και τις επιχειρηματικές δεξιότητες».



89



Ανά Ειδική Δράση των Αξόνων Προτεραιότητας:

• Οι υψηλότεροι βαθμοί συνάφειας παρατηρούνται στον Άξονα Προτεραιότητας 3 και πιο συγκεκριμένα στις Ειδικές Δράσεις «Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενούς» και «Παρακολούθηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας», οι οποίες συνδέονται άμεσα με το βασικό τομέα των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφερθεί η υψηλή συνάφεια που παρατηρείται ανάμεσα στην Ειδική Δράση «Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενούς» και στην δραστηριότητα «Ευρυζωνικό δίκτυο υψηλών ταχυτήτων e-Health», καθώς είναι το μόνο στοιχείο της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία το οποίο εμφανίζει υψηλή συνάφεια με κάποιο σημείο της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ για το 2014-2020.

• Χαμηλή συνάφεια εμφανίζεται στις ειδικές δράσεις που αφορούν τον Άξονα Προτεραιότητας 1 και τη δραστηριότητα «Ηλεκτρονική παροχή υπηρεσιών υγείας (eHealth), οι διαδικασίες του δημόσιου τομέα (eGovernment), οι ΜΜΕ για εκπαίδευση και επιχειρήσεις (eLearning, eBusiness κ.λπ.), ο συντονισμός της αποδοτικής χρήσης των πόρων σε αστικές περιοχές (Smart Cities) και η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω της ψηφιοποίησης».

• Τέλος, είναι χρήσιμο να αναφερθεί ότι οι περισσότερες ειδικές δράσεις δεν σχετίζονται καθόλου με την Πολιτική Συνοχής της ΕΕ για το 2014-2020.

Α.8.4 Εξωτερική συνοχή των ειδικών στόχων σε σχέση με το Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014-2020

Η συγκεκριμένη μήτρα εξετάζει την εξωτερική συνοχή, συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα των ειδικών δράσεων της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με τους θεματικούς στόχους του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014-2020 που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2014.

Το κείμενο του ΕΣΠΑ 2014-2020 περιλαμβάνει έντεκα (11) Θεματικούς Στόχους εστιάζοντας σε θέματα έρευνας, πρόσβασης σε ΤΠΕ, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, περιβαλλοντικά, προώθησης βιώσιμων μεταφορών, βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης, κοινωνικής ένταξης, εκπαίδευσης και κατάρτισης και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης.

Εξετάζοντας το βαθμό συνάφειας των δύο κειμένων ανά Άξονα Προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ, παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Όλοι οι Άξονες Προτεραιότητες παρουσιάζουν κάποιο βαθμό συνάφειας με τους Θεματικούς Στόχους του ΕΣΠΑ.

• Οι Άξονες «1. Ανάπτυξη Κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών» και «3. Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας», αντίστοιχα, παρουσιάζουν τον υψηλότερο βαθμό συνάφειας, ενώ ακολουθούν οι Άξονες «2. Προαγωγή- Πρόληψη ΨΥ» και «5. Εκπαίδευση- Έρευνα- Νομοθεσία». Τέλος, το χαμηλότερο βαθμό συνάφειας εμφανίζει ο Άξονας «4. Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών και



90



συνηγορία για την ΨΥ και συμμετοχή των ασθενών και των οικογενειών τους στις αποφάσεις που τους αφορούν».

• Σημαντικό είναι ακόμη να αναφερθεί ότι οι Άξονες 3 και 5 εμφανίζουν συνάφεια με το ΕΣΠΑ σε όλες τις Ειδικές τους Δράσεις.

Εξετάζοντας το βαθμό συνάφειας των δύο κειμένων ανά Ειδική Δράση των Αξόνων Προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ, παρατηρούνται τα ακόλουθα:

• Δεκαπέντε (15) από τις είκοσι τρεις (23) Ειδικές Δράσεις της πολιτικής για την ΨΥ εμφανίζουν κάποιο βαθμό συνάφειας με το ΕΣΠΑ 2014-2020. Το μεγαλύτερο βαθμό συνάφειας, ο οποίος όμως είναι αρκετά χαμηλός, εμφανίζουν οι Ειδικές Δράσεις «1.5: Υπηρεσίες ΨΥ για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές» και «3.2 Παρακολούθηση του Συστήματος ΨΥ». Η τελευταία Ειδική Δράση, ειδικότερα, εμφανίζει μέση συνάφεια με δύο θεματικούς στόχους.

• Τέσσερις (4) από τις Ειδικές Δράσεις εμφανίζουν χαμηλή συνάφεια και με μόνο ένα θεματικό στόχο η κάθε μία.

Εξετάζοντας το βαθμό συνάφειας των δύο κειμένων ανά θεματικό στόχο του ΕΣΠΑ 2014-2020, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αναφερθούν τα ακόλουθα σημεία:

• Πέντε (5) από τους έντεκα (11) θεματικούς στόχους δεν εμφανίζουν καμία συνάφεια με τις Ειδικές Δράσεις των Αξόνων Προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ.

• Οι θεματικοί στόχοι που εμφανίζουν τον υψηλότερο βαθμό συνάφειας με την πολιτική για την ΨΥ είναι ο ΘΑ 9: «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και της καταπολέμησης της φτώχειας και κάθε διάκρισης» και ο ΘΣ11: «Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των δημόσιων υπηρεσιών και των φορέων, καθώς και της αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης». Ειδικότερα, ο ΘΣ11 συνάδει με θέματα οργάνωσης και αλλαγής της νομοθεσίας, τα οποία αποτελούν προτεραιότητες της πολιτικής για την ΨΥ. Ο ΘΣ 9 εμφανίζει συνάφεια κυρίως με τις προτεραιότητες της πολιτικής της ΨΥ για ανάπτυξη ενός κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών και με την προσπάθεια για προαγωγή της ΨΥ.

• Η χαμηλότερη συνάφεια παρατηρείται στο ΘΑ 1 για την ενίσχυση της έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας, ενώ οι ΘΣ 2, 8 και 10 που εστιάζουν στην πρόσβαση σε ΤΠΕ, επένδυση στην εκπαίδευση και κατάρτιση και προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης εμφανίζουν αρκετά χαμηλή συνάφεια με την πολιτική για την ΨΥ. Επιπλέον, ο ΘΑ 8 «Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων» και ο ΘΣ 10 «Επένδυση στην εκπαίδευση και κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και στη δια βίου μάθηση» εμφανίζουν χαμηλή συνάφεια (με βαθμό 1) με όσες Ειδικές Δράσεις σχετίζονται.

• Σημαντική είναι όμως η μέση συνάφεια (με βαθμό 2) που παρατηρείται στο ΘΣ 2 με 2 από τις Ειδικές Δράσεις του Άξονα 3 που αφορούν την παρακολούθηση του Συστήματος ΨΥ και την εφαρμογή του Ηλεκτρονικού Ψυχιατρικού Φακέλου Ασθενούς.



91



Συνοψίζοντας, παρατηρείται ότι η εξωτερική συνοχή, συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα των ειδικών δράσεων της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με τους θεματικούς στόχους του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) 2014-2020 είναι ιδιαίτερα χαμηλή, με μόνη εξαίρεση θέματα οργάνωσης, παρακολούθησης του συστήματος, αξιολόγησης και βελτίωσης της ποιότητας, δράσεις οι οποίες εντάσσονται στον Άξονα Προτεραιότητας 3 της πολιτικής για την ΨΥ. Στο πλαίσιο της βελτίωσης και ενίσχυσης της οργάνωσης, το ΕΣΠΑ 2014-2020 εστιάζει στα ακόλουθα σημεία, ορισμένα από τα οποία συνάδουν με τις προτεραιότητες της πολιτικής για την ΨΥ.

• Διοικητική και οργανωτική μεταρρύθμιση για την αύξηση της θεσμικής ικανότητας και αποτελεσματικότητας της κεντρικής κυβέρνησης και της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης.

• Βελτίωση της διαχείρισης και ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού του Δημοσίου Τομέα.

• Υποστήριξη της υλοποίησης των δράσεων της Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης.



92



Πίνακας 14: Κριτήρια και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εξωτερική συνοχή και τη συνεκτικότητα – συμπληρωματικότητα της πολιτικής

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΔΕΙΚΤΕΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Θεματικές Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Εξωτερική συνοχή πολιτικής

Συνεκτικότητα – συμπληρωματικότητα πολιτικής

Μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής

Στην πολιτική για την ΨΥ, απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στη χρηματοδότηση και βιωσιμότητα των δομών, στον αριθμό και αξιοποίηση των επαγγελματιών υγείας, στη μείωση των δαπανών για τις κοινωνικές παροχές, στην εισαγωγή του συστήματος κλειστών ενοποιημένων νοσηλειών καθώς και ζητήματα που σχετίζονται όχι μόνο με τη λειτουργία των υπηρεσιών ΨΥ αλλά και με θεραπευτικά θέματα (πχ έλεγχος συνταγογράφησης). Σχετική συνάφεια εμφανίζεται μόνο στον άξονα σχετικά με την οργάνωση του συστήματος και του μέτρου του Μνημονίου για ανάπτυξη συστήματος παρακολούθησης.

Πολιτικές του τομέα της Υγείας -

Συνολικά, η νέα πολιτική για την ΨΥ εμφανίζει συνάφεια με τις προτάσεις για τον τομέα της υγείας, καθώς η Προώθηση της ΨΥ αποτελεί βασική προτεραιότητα του Υπουργείου Υγείας κυρίως όσον αφορά την ανάπτυξη κοινοτικών δομών και τη γενικότερη οργάνωση του συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας. Επιπλέον, παρατηρείται σημαντικός βαθμός συνάφειας των δράσεων πρόληψης και προαγωγής της ΨΥ σε σχέση με τις προτάσεις για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κοινωνικοοικονομικής κρίσης στην υγεία των ευπαθών κοινωνικών ομάδων Παρόλα αυτά εξετάζοντας πιο συγκεκριμένα τους στρατηγικούς στόχους του οράματος του Υπουργείου Υγείας σε σχέση με τις Ειδικές Δράσεις της πολιτικής για την ΨΥ, παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις στα εξής:

• Αναβάθμιση των ανθρώπινων πόρων του τομέα της υγείας.

• Συσχέτιση της σημασίας της ΨΥ με θέματα δημόσιας υγείας.

• Αξιοποίηση προϊόντων έρευνας στο τομέα της υγείας.

• Απουσία οικονομικού ελέγχου και αποδοτικότητας συστήματος ΨΥ με σκοπό τη διασφάλιση βιωσιμότητας.

Πολιτική συνοχής 2014 -2020 ΕΕ

Όσον αφορά τη συνεκτικότητα της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με την πολιτική συνοχής για το 2014-2020, παρατηρείται συνολικά ιδιαίτερα χαμηλός βαθμός συνοχής , καθώς στην πολιτική για την ΨΥ δεν γίνεται καμία αναφορά ούτε για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά ούτε και για τη στήριξη της μετάβασης προς μία οικονομία με μειωμένη χρήση άνθρακα. Το μόνο σημείο της πολιτικής ΨΥ που σχετίζεται με την πολιτική συνοχής 2014-2020 αφορά θέματα τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών, καθώς σχετίζεται με την προσπάθεια της πολιτικής ηγεσίας να παρακολουθήσει και να αξιολογήσει το σύστημα ΨΥ, αλλά και να χρησιμοποιήσει τις νέες τεχνολογίες στην προσπάθειά της αυτή.

ΕΣΠΑ 2014- 2020

Συνοψίζοντας, παρατηρείται ότι η εξωτερική συνοχή της πολιτικής για την ΨΥ σε σχέση με το ΕΣΠΑ 2014-2020 είναι ιδιαίτερα χαμηλή, με μόνη εξαίρεση θέματα οργάνωσης, παρακολούθησης του συστήματος, αξιολόγησης και βελτίωσης της ποιότητας.



93



Α9 Τελικά Αξιολογητικά Συμπεράσματα Μέρους Α Η πολιτική του Ψυχαργώς Γ’ Φάση αφορά τη συνέχιση της ΨΜ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη και βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας των ατόμων με ψυχικές διαταραχές στο επίπεδο της κοινότητας. Το όραμα της πλήρους υλοποίησης αυτής της θεραπευτικής μεθόδου σε όλα τα στάδια φροντίδας των ασθενών προσεγγίζεται με επιμέρους ειδικές δράσεις, οι οποίες εστιάζουν τόσο στο μετασχηματισμό των ψυχιατρείων, όσο και στην ανάπτυξη και βελτίωση των δράσεων πρόληψης, νοσηλείας, αποασυλοποίησης και αποκατάστασης που υλοποιούνται στο πλαίσιο της κοινοτικής φροντίδας.

Η παροχή ολοκληρωμένης κάλυψης των αναγκών του πληθυσμού, όπως προτείνεται και από κείμενα παγκόσμιων οργανισμών, λαμβάνεται υπόψη σε όλους τους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ στην Ελλάδα. Σε αυτή την κατεύθυνση, οι ειδικές δράσεις που προτείνονται αφορούν την ανάπτυξη δομών και υπηρεσιών για τους ενήλικες, για τα παιδιά και τους εφήβους, για τα άτομα της τρίτης ηλικίας, καθώς και για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές, οι οποίες στοχεύουν στην κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε ομάδας στόχου.

Κεντρική κατευθυντήρια γραμμή της πολιτικής για την Ψυχική Υγεία αποτελεί η εδραίωση της έννοιας του κοινοτικού δικτύου με πλήρη διαλειτουργικότητα και συλλειτουργία σε επίπεδο παροχής και διοίκησης υπηρεσιών. Σε αυτό το πλαίσιο συμπεριλαμβάνονται βασικά θέματα οργάνωσης, συντονισμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης του συστήματος. Επίσης, η έννοια της δικτύωσης προωθείται, στο κείμενο της πολιτικής, μέσω της ενίσχυσης της διατομεακής συνεργασίας μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται στο σύστημα.

Παρόλο που οι ανωτέρω προτεραιότητες της πολιτικής έρχονται σε συμφωνία και ενσωματώνουν τις απόψεις, ιδέες, προτεραιότητες και αξίες των διεθνών οργανισμών, η πολιτική για την ΨΜ στην Ελλάδα παραμένει ένα οραματικό κείμενο, το οποίο δε συνοδεύεται από συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους και ενέργειες, τόσο σε επιπεδο τιμής στόχου όσο και χρονικού ορίζοντα υλοποίησης. Επιπλέον, δεν προσδιορίζεται ο τρόπος με τον οποίο θα υλοποιηθούν οι συγκεκριμένοι στόχοι και οι επιμέρους δραστηριότητες, καθώς και η μέθοδος αξιολόγησης του βαθμού επίτευξης των προτεραιοτήτων της πολιτικής.

Ένα βασικό θέμα που δεν αποτελεί προτεραιότητα της πολιτικής, ενώ κρίνεται ως πρωτεύον τόσο στο Μνημόνιο Συνεργασίας Andor- Λυκουρέντζου, όσο και στη στοχοθεσία της ΔΨΥ, αλλά και στις προτάσεις του Υπουργείου Υγείας για το 2014-2020 είναι η χρηματοδότηση του συστήματος για τη διασφάλιση της βιωσιμότητάς του. Ένα ακόμη σημαντικό σημείο για το οποίο δεν γίνεται εκτεταμένη αναφορά στην πολιτική για την Ψυχική Υγεία είναι η ποιοτική και οικονομική παρακολούθηση και αξιολόγηση των μονάδων με σκοπό τη βελτίωση της διαδικασίας τιμολόγησης των υπηρεσιών και την καλύτερη κατανομή των πόρων. Σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ΠΟΥ και άλλων διεθνών οργανισμών η συσχέτιση αποτελέσματος - κόστους με βάση μοντέλα αξιολόγησης που θα συνυπολογίζουν την αποτελεσματικότητα, αποδοτικότητα, καθώς και την ποιότητα των υπηρεσιών κρίνεται απαραίτητη δεδομένης της οικονομικής κρίσης, των περιορισμένων διαθέσιμων οικονομικών πόρων και των συνεχώς μεταβαλλόμενων αναγκών του πληθυσμού.



94



Επίσης, η διαχείριση και οργάνωση του συστήματος δεν αναλύεται επαρκώς. Για την αντιμετώπιση των αδυναμιών του συστήματος είναι σημαντικό να προσδιοριστούν οι αρχές και το πρότυπο διοίκησης με ύπαρξη διακριτών λειτουργιών και αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο (κεντρικό, περιφερειακό, τομεακό και τοπικό) και με αυστηρά καθορισμένες διαδικασίες διαλειτουργικότητας των φορέων και των οργάνων διοίκησης. Ενδεικτικά, στο πλαίσιο ενίσχυσης του ρόλου των Υ.ΠΕ και των ΤΕΨΥ είναι κρίσιμη η αποσαφήνιση του ρόλου τους και ο προσδιορισμός των αρμοδιοτήτων τους και των ευθυνών τους. Επιπλέον, σημαντικό για τη διαχείριση και οργάνωση των υπηρεσιών και ολόκληρου του συστήματος είναι η καθιέρωση προτύπων (Υπουργικές Αποφάσεις, Εγχειρίδιο αξιολόγησης ποιότητας ΠΟΥ κ.α.), κριτηρίων και διαδικασιών, βάσει των οποίων θα λειτουργούν και θα ελέγχονται οι μεμονωμένες μονάδες στο σύνολο τους, οι φορείς και τα όργανα διοίκησης και παροχής υπηρεσιών.

Τέλος, ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα της πολιτικής του Ψυχαργώς Γ’ είναι ότι δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ούτε τίθεται το πλαίσιο ενσωμάτωσης και συλλειτουργίας των παράλληλων συστημάτων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας που έχουν αναπτυχθεί στη χώρα. Οι ιδιωτικές κλινικές ανά νομό έχουν σημαντική διάρθρωση και διαθέτουν μεγάλο αριθμό κλινών, καλύπτοντας υψηλό αριθμό νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας. Επίσης, οι ελεύθεροι επαγγελματίες ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες παρέχουν επί της ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της χώρας. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ένταξη των ανωτέρω υπηρεσιών σε ενεργά δίκτυα φροντίδας των ασθενών και συνολικά ο ιδιωτικός τομέας δεν παρακολουθείται και δεν λαμβάνεται σε κανένα βαθμό υπόψη κατά το σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αν και καλύπτει μεγάλο μέρος των υπηρεσιών περίθαλψης και εν αγνοία του συστήματος μπορεί να αποτελέσει οδό επαναφοράς της ιδρυματοποίησης. Στο σημείο αυτό, όμως, είναι βασικό να αναφερθεί η προσπάθεια για ένταξη των ιδιωτικών κλινικών στη τομεοποίηση και για διαμόρφωση ενός πλαισίου ελέγχου και εποπτείας των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών, σε νομοθετικό επίπεδο, από την πολιτική ηγεσία, κατά το έτος 2014.



95



ΜΕΡΟΣ Β: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ - ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Β1. Εισαγωγή Στην παρούσα ενότητα θα πραγματοποιηθεί η αποτίμηση της φυσικής και οικονομικής προόδου υλοποίησης της ΨΜ στα ακόλουθα επίπεδα:

• Χρηματοδοτική πορεία (ΕΠΑΝΑΔ, ΠΕΠ, ΨΣ, ΔΜ)


Τα στοιχεία χρηματοοικονομικής και φυσικής ολοκλήρωσης που συμπεριλαμβάνονται στην παρούσα ενότητα συλλέχθηκαν από το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα της ΕΥτΥΚΑ με ημερομηνία αναφοράς μέχρι και την 31/12/2014.

Για την υλοποίηση της αξιολόγησης της ΨΜ πραγματοποιήθηκε ένα πλέγμα αξιολογητικών ενεργειών με όρους:

• Προόδου υλοποίησης και αποτελεσματικότητας με την έννοια του βαθμού υλοποίησης - ολοκλήρωσης του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της ΨΜ και επίτευξης των επιδιωκόμενων στόχων (εκροών και αποτελεσμάτων).

• Βιωσιμότητας με την έννοια της δυνατότητας διατήρησης των αποτελεσμάτων της ΨΜ.

• Επίδρασης με την έννοια των μακροχρόνιων επιπτώσεων της εφαρμοζόμενης πολιτικής.

Οι μεθοδολογικές τεχνικές συλλογής και ανάλυσης που πραγματοποιούνται εξειδικεύονται όπως ακολούθως:

• Desk research (βάσεις δεδομένων για στοιχεία προσφοράς και ζήτησης υπηρεσιών, οικονομικά στοιχεία κλπ)

• Έρευνες πεδίου για τη διερεύνηση ειδικών θεμάτων όπως αναφέρονται στο Πρόγραμμα Εργασίας (συνεντεύξεις με δικαιούχους έργων, συνεντεύξεις με χρήστες υπηρεσιών κλπ)

• Μελέτες περίπτωσης

• Επιτόπιες επισκέψεις



96



Β.2 Αξιολόγηση χρηματοοικονομικής πορείας χρηματοδοτικών προγραμμάτων ΨΜ Στην παρούσα ενότητα πραγματοποιείται αποτύπωση και αξιολόγηση της πορείας των επιχειρησιακών προγραμμάτων (ΕΠ) κατά το σκέλος που αναφέρεται στη χρηματοδότηση δράσεων ΨΜ. Για κάθε ΕΠ που συμμετέχει στη χρηματοδότηση της ΨΜ (ΕΠΑΝΑΔ, ΠΕΠ, ΨΣ, ΔΜ) πραγματοποιείται η αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής πορείας του με βάση τη διαχρονική εξέλιξη των ακόλουθων οικονομικών μεγεθών, όπου εκφράζεται ως απόλυτο νούμερο και ως ποσοστό:

• Προϋπολογισμός ενταγμένων πράξεων.

• Νομικές δεσμεύσεις.

• Δηλωθέντων δαπανών στο ΟΠΣ.

Οι κοινοτικές χρηματοδοτικές δυνατότητες που παρέχονται στη χώρα υπό το πρίσμα της ΨΜ παραμένουν ασύνδετες χωρίς σαφή στόχευση και συμπληρωματικότητα των δράσεων. Οι τιμές στόχοι που παρουσιάζονται από το ΟΠΣ των ΕΠ δεν συμβαδίζουν με τη σημερινή πραγματικότητα, δεν έχουν επικαιροποιηθεί και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως οι στόχοι υλοποίησης του Ψυχαργώς Γ’. Επιπρόσθετα, η έλλειψη επιδημιολογικών και λοιπών στατιστικών δεδομένων αποκλείει από τον αξιολογητή τη δυνατότητα αξιολόγησης των έργων υπό την έννοια της χρονικής και χρηματοδοτικής προτεραιότητας των καθορισμένων στόχων σύμφωνα με γεωγραφικούς και λοιπούς παράγοντες. Τέλος, οι δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ χρήζουν άμεσης αναθεώρησης και προσαρμογής σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Ψυχαργώς Γ’, με σκοπό την επί της ουσίας επιμέτρηση της υλοποίησης και των επιθυμητών αποτελεσμάτων της ΨΜ. Αποτέλεσμα των ανωτέρω είναι η αδυναμία επιμέτρησης και αξιολόγησης της υλοποίησης της ΨΜ σύμφωνα με δείκτες αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας, ποσοστών ολοκλήρωσης των επιθυμητών στόχων και οικονομικότητας υλοποίησης.

Παρατηρείται έλλειψη ενός αυστηρά οριοθετημένου επιχειρησιακού σχεδιασμού υπό

τις έννοιες των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, χρονικών περιορισμών και

επιθυμητών στόχων υλοποίησης, ο οποίος θα περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το

σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι- ΕΠ).

Σύμφωνα με τα οριζόμενα από το σύμφωνο Andor, το ανωτέρω πραγματοποιήθηκε

μόνο κατά το σκέλος της χρηματοδότησης της λειτουργίας των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ, γεγονός

που ταυτόχρονα δρομολόγησε το μεγαλύτερο ποσοστό των διαθέσιμων πόρων του

ΕΣΠΑ στην κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των ΝΠΙΔ και τη συνέχιση της

λειτουργίας τους κι όχι με γνώμονα την υλοποίηση των ευρύτερων στόχων της ΨΜ.



97



Β.2.1 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού

Αντικείμενο της παρούσας ενότητας αποτελεί η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της πορείας υλοποίησης των ενταγμένων έργων στο ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» που εμπίπτουν στο Θεματικό Άξονα Προτεραιότητας 5 «Εδραίωση της μεταρρύθμισης στον ΤΟΨΥ, Ανάπτυξη της Α΄ βάθμιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της Δημόσιας Υγείας του πληθυσμού» και πιο συγκεκριμένα στην Κατηγορία Παρέμβασης 5.1 «Εδραίωση της μεταρρύθμισης στον τομέα της Ψυχικής Υγείας» με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2014. Επίσης, πραγματοποιείται συγκριτική αξιολόγηση σε σχέση με την εικόνα που αποτυπώθηκε στις προηγούμενες εκθέσεις αξιολόγησης με ημερομηνίες αναφοράς 31/12/2013, 31/12/2012 και 31/12/2011.

Στο πλαίσιο του άξονα αυτού μέχρι σήμερα, έχουν εκδοθεί οι προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων που παρουσιάζονται στον πίνακα στη συνέχεια. Κατά το έτος 2013, εκδόθηκε η 26η ανοιχτή πρόσκληση η οποία απευθύνεται στους φορείς ΨΥ ΝΠΙΔ με σκοπό τη χρηματοδότηση της λειτουργίας των μονάδων τους.

Πίνακας 15: Προσκλήσεις ΕΠΑΝΑΔ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΗΜΕΡ.

ΕΝΑΡΞΗΣ ΗΜΕΡ. ΛΗΞΗΣ ΚΑΤΗΓ.

ΠΡΑΞΕΩΝ ΠΡΟΥΠ/ΣΜΟΣ

26η Ανοιχτή Πρόσκληση

13/06/2013

Μέχρι εξαντλήσεως της συνολικής προς διάθεση δαπάνης

71511 105.000.000,00 Χρηματοδότηση από ΕΟΠΥΥ 75.000.000,00 Σύνολο 180.000.000,00

14η Ανοιχτή Πρόσκληση

01/08/2011 30/12/2011

71511 23.500.000,00

71512 125.000.000,00

71513 19.000.000,00

71514 12.000.000,00

Σύνολο 179.500.000,00

1η Τροποποίηση 9ης Ανοιχτής Πρόσκλησης

15/3/2010 7/5/2011

(71511)1 28.000.000,00

(71512)2 157.424.634,00

(71513)3 21.067.428,99

(71514)4 28.200.000,00

Σύνολο 234.692.062,99 6η Πρόσκληση για υποβολή προτάσεων / μεταφορά έργων του γ’ ΚΠΣ στο ΕΠΑΝΑΔ 01/03/2010 25/12/2010

71512 39.575.366,00

71513 3.080.000,00

Σύνολο 42.655.366,00

1η Ανοιχτή Πρόσκληση 20/1/2009

Ανοιχτή μέχρι εξαντλήσεως της συνολικής προς διάθεση δαπάνης

71511 16.800.000,00

71512 113.200.000,00

71513 10.000.000,00

71514 8.200.000,00

Σύνολο 148.200.000,00



98



Όπως φαίνεται στον πίνακα ανωτέρω, τυπικά, η μοναδική ενεργή πρόσκληση είναι η 26η με τη συνολική δαπάνη για ένταξη πράξεων να ανέρχεται στα 180.000.000€ και να αφορά μικτό σύστημα χρηματοδότησης εκ των οποίων 105.000.000€ πρόκειται να καλυφθούν από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ 2007-2013 (ΕΚΤ) και 75.000.000€ από τον ΕΟΠΥΥ.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν από την ΕΥτΥΚΑ, ο συνολικά κατανεμημένος προϋπολογισμός στην υπό εξέταση κατηγορία παρέμβασης (5.1) του ΕΠΑΝΑΔ για το έτος 2014 είναι 147.995.263€ (προγραμματική δημόσια δαπάνη). Η κατάσταση της χρηματοοικονομικής πορείας σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά παρουσιάζεται ακολούθως:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των προσκλήσεων που έχουν ενεργοποιηθεί αγγίζει το ποσό των 710.047.428,99€ (πόροι ΕΠΑΝΑΔ).

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων είναι 170.633.346,56€, ήτοι το ποσοστό του ενταγμένου προϋπολογισμού ανέρχεται στο 115,3 % της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης και αναφέρεται σε 190 έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 163.406.910,07€ ήτοι ποσοστό 110,4% περίπου επί της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης. Η συμβασιοποίηση αφορά 181 έργα.

• Οι δηλωμένες δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 114.052.887,24€, αντιστοιχούν σε ποσοστό απορρόφησης 77% και αφορούν 179 έργα.

Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονισθεί και να αποσαφηνισθεί το γεγονός ότι τα ανωτέρω νούμερα και ποσοστά διαμορφώνονται κυρίως εξαιτίας της πρόσκλησης 26 η οποία έδωσε τη δυνατότητα χρηματοδοτικής στήριξης των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ. Σε συνέχεια της ανωτέρω συγκεντρωτικής ανάλυσης, στον πίνακα ακολούθως αποτυπώνεται ξεχωριστά η χρηματοοικονομική πορεία της πρόσκληση 26 και των λοιπών προσκλήσεων. Ο διαχωρισμός αυτός πραγματοποιείται με σκοπό την παρουσίαση τόσο των δράσεων υποστήριξης της παροχής υπηρεσιών ΨΥ ΝΠΙΔ αλλά και όσων δεν έχουν αυτό το στενό θεματικό ορίζοντα.

Πίνακας 16: Χρηματοοικονομική πορεία ΕΠΑΝΑΔ

Προσκλήσεις Π/Υ Προσκλήσεων

Π/Υ Ενταγμένων

Έργων

Σύνολο Συμβάσεων

Δηλωμένες Δαπάνες

26η Ανοιχτή Πρόσκληση 105.000.000,00 105.698.511,09 105.277.771,55 76.556.954,13



Στα δύο γραφήματα που ακολουθούν παρουσιάζονται τα ανωτέρω χρηματοοικονομικά μεγέθη σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά, συγκριτικά σε σχέση με την εικόνα που αποτυπώθηκε στις τρείς προηγούμενες περιόδους αξιολόγησης (31/12/2011-31/12/2013).



99




κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ, σε απόλυτα νούμερα.

Διάγραμμα 4: Κατανεμημένος προϋπολογισμός, συμβάσεις και δηλωμένες δαπάνες στην κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ (%)

Σύμφωνα με τα συγκριτικά στοιχεία των ανωτέρω διαγραμμάτων και τον Πίνακα 2, παρατηρείται ότι συνολικά σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά υφίσταται σημαντική εξέλιξη στα χρηματοοικονομικά μεγέθη του ΕΠΑΝΑΔ. Παρόλα αυτά, η στατιστική αλλά και η ουσιαστική διαφορά προκύπτει κατά κύριο λόγο από τη χρηματοδότηση της λειτουργίας των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ. Το ανωτέρω δυνητικά λαμβάνει διαφορετικές αναγνώσεις καθώς από τη μια μεριά διασφαλίζει την μέχρι τώρα υλοποιηθείσα ΨΜ αλλά και χρηματοδοτικά

0

50.000.000

100.000.000

150.000.000

200.000.000

250.000.000

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ

31/12/2014 147.995.263 170.633.347 163.406.910 114.052.887

31/12/2013 167.148.385 190.354.687 165.730.956 77.877.292

31/12/2012 241.186.513 166.923.577 49.254.166 18.384.444

31/12/2011 241.186.513 52.211.183 21.266.577 6.985.514

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011

020406080

100120

ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ

ΠΟΣΟΣΤΟ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ ΠΔΔ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ

31/12/2014 115,30 110,41 77,07

31/12/2013 113,88 99,15 46,59

31/12/2012 69,21 20,42 7,62

31/12/2011 21,65 8,82 2,90

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



100



περιορίζει σε δράσεις συντήρησης και υποστήριξης των μονάδων την παρούσα κατάσταση και συνολικά την ΨΜ στη χώρα.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται συγκριτικά στοιχεία, σχετικά με το πλήθος των έργων που έχουν αποτυπωθεί κατά τις τέσσαρις περιόδους αξιολόγησης (31/12/2011 – 31/12/2014). Συνοπτικά, προκύπτει ότι από το έτος 2011 με 63 ενταγμένα έργα προέκυψαν το έτος 2012 124 έργα, με ανοδική πορεία της τάξης του 97%. Εν συνεχεία, το έτος 2013 έκλεισε με 191 ενταγμένα έργα που αντιστοιχεί σε ανοδική τάση 54% και η οποία οφείλεται στα ενταγμένα έργα της 26ης πρόσκλησης τα οποία λόγω του χαρακτήρα τους παρουσίασαν δαπάνες σχεδόν ταυτόχρονα με τις εντάξεις και τις συμβάσεις τους. Το έτος 2014 έκλεισε με 190 ενταγμένα έργα παραμένοντας σχεδόν στα ίδια επίπεδα με το προηγούμενο έτος.

Διάγραμμα 5: Ενταγμένα έργα – σε σύμβαση – με δαπάνες στην κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονισθεί ότι το έτος 2014, απεντάχθηκαν συνολικά 6 έργα καθώς δεν παρουσίαζαν δαπάνες. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ανάλυση ανά πρόσκληση των στοιχείων σχετικά με το πλήθος των έργων.

Πίνακας 17: Πλήθος έργων ανά πρόσκληση ΕΠΑΝΑΔ Προσκλήσεις Πλήθος

Ενταγμένων Έργων

Πλήθος Έργων σε Σύμβαση

Πλήθος Έργων με Δαπάνες

26η Ανοιχτή Πρόσκληση 82 82 82



Οι κατηγορίες πράξεων που ορίζονται από το ΕΠΑΝΑΔ, στις οποίες ανήκουν τα ενταγμένα έργα είναι οι ακόλουθες:

0

40

80

120

160

200

ΕΝΤΑΓΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΕΡΓΑ ΣΕ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑ ΜΕ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 190 181 179

31/12/2013 191 171 163

31/12/2012 124 75 71

31/12/2011 63 34 29

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



101



Πίνακας 18: Κατηγορίες πράξεων

ΚΩΔΙΚΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΕΩΝ

71511 Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση - Πρόληψη της χρονιοποίησης των νέων περιστατικών - Αποκατάσταση ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας που διαβιούν στην κοινότητα.

71512 Εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας - Μετασχηματισμός Ψυχιατρικών Νοσοκομείων - Ολοκλήρωση της κάλυψης των αναγκών περίθαλψής σε κοινοτικές δομές.

71513 Κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας και στελεχών άλλων τομέων.

71514

Ανάπτυξη και υλοποίηση οριζόντιων και διατομεακών προγραμμάτων πρόληψης. Παρακολούθηση, προτυποποίηση, αξιολόγηση και πιστοποίηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Διοικητική, λειτουργική και επιστημονική υποστήριξη των ΤΕΨΥ για την προώθηση του θεσμού και τη στήριξη του έργου τους. Υποστήριξη της αποτελεσματικότητας, της βιωσιμότητας και του ποιοτικού χαρακτήρα των παρεμβάσεων για την εδραίωση της ΨΜ.

Η κατανομή των έργων σύμφωνα με αυτή την κατηγοριοποίηση συγκριτικά και για τις τέσσερις περιόδους αξιολόγησης φαίνεται στο γράφημα ακολούθως. Η κατηγορία πράξης 71511 έχει παρουσιάσει γενικότερα σημαντική αύξηση στο πλήθος των έργων εξαιτίας της πρόσκλησης 26. Παρόλο αυτά το έτος 2014 δεν υπάρχουν σημαντικές αλλαγές στα ενταγμένα έργα σε καμία κατηγορία πράξης λόγω της μη ένταξης νέων έργων αλλά και της μη εξέλιξης στην υλοποίηση των έργων. Οι μικρές αυξομειώσεις που παρατηρούνται οφείλονται στις απεντάξεις των έξι (6) έργων αλλά και στην επανενεργοποίηση πέντε (5) παλιών έργων που ήταν απενταγμένα.

Διάγραμμα 6: Κατανομή έργων ανά κατηγορία πράξεων

0

40

80

120

160

200

71511 71512 71513 71514 ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΩΝ31/12/2014 110 51 10 19 190

31/12/2013 109 52 10 20 191

31/12/2012 21 61 13 29 124

31/12/2011 3 43 8 9 63

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



102



Το μεγαλύτερο πλήθος των έργων συνεχίζει το έτος 2014 να συγκεντρώνεται στην κατηγορία πράξης 71511 τα οποία εντάχθηκαν για τη χρηματοδότηση και την ενίσχυση λειτουργίας των υφιστάμενων δομών ΜΨΥ των ΝΠΙΔ. Τα ενταγμένα έργα στις υπόλοιπες κατηγορίες πράξεων παραμένουν σχεδόν στα ίδια επίπεδα με ελάχιστες αυξομειώσεις σε σχέση με το έτος 2013. Τα έτη 2012 και 2011 τα περισσότερα έργα συγκεντρώνονταν στην κατηγορία πράξης 71512.

Το σύνολο των ανωτέρω έργων, με σκοπό την επί της ουσίας παρουσίαση των στοιχείων αντιστοιχίστηκε από την ομάδα αξιολόγησης στους άξονες προτεραιότητας που διαρθρώνουν το Εθνικό σχέδιο δράσης Ψυχαργώς Γ’, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι:

1. Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών (περιλαμβάνει όλες τις ΜΨΥ). 2. Προαγωγή – πρόληψη της ΨΥ. 3. Οργάνωση συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας. 4. Συνηγορία, δικαιώματα, αυτοεκπροσώπηση των ΛΥΨΥ. 5. Εκπαίδευση, έρευνα, νομοθεσία.

Επίσης, στην ανάλυση προστέθηκε κι ένας επιπλέον πυλώνας που αναφέρεται στη χρηματοδότηση των φορέων ΝΠΙΔ. Όπως γίνεται αντιληπτό από το ακόλουθο διάγραμμα, η πλειονότητα των έργων μοιράζεται σε δυο άξονες προτεραιότητας. Ο ένας είναι το Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών με 76 έργα και ο άλλος είναι η Χρηματοδότηση λειτουργίας ΜΨΥ ΝΠΙΔ με 82 έργα.

Διάγραμμα 7: Ενταγμένα έργα ανά άξονα προτεραιότητας (πλήθος έργων)

Πιο αναλυτικά, τα ενταγμένα έργα στο ΕΠΑΝΑΔ το έτος 2014 αφορούν κυρίως δομές ΨΥ (73), χρηματοδότηση φορέων ΝΠΙΔ (82), προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης επαγγελματιών ΨΥ (8), ενημερωτικές ημερίδες και συνέδρια (6), και άλλες δράσεις, οι

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 -ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ

ΔΙΚΤΥΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

2 - ΠΡΟΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ

ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ


4 -ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ,

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣ

Η ΛΥΨΥ



6 -ΧΡΗΜΑΤΟΔΟ

ΤΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΨΥ ΝΠΙΔ

31/12/2014 76 8 4 5 15 82

31/12/2013 78 8 4 5 14 82

31/12/2012 90 6 4 5 19 0

31/12/2011 45 1 3 2 12 0

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



103



οποίες αποτυπώνονται αναλυτικά στον πίνακα που ακολουθεί, συγκριτικά και με την κατάσταση των τριών προηγούμενων ετών (2011-2013).

Πίνακας 19: Πλήθος ενταγμένων έργων ανά άξονα παρέμβασης

ΑΞΟΝΑΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ πλήθος έργων

31/12/2014

πλήθος έργων

31/12/2013


31/12/2012


31/12/2011 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 1 1 1 1 ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 0 0 1 0 ΛΗΠΤΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 4 4 4 1 ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΦΟΡΕΩΝ 2 2 2 1 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΠΑΓΓ. ΨΥ 8 8 11 7 ΔΟΜΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 73 75 86 45 ΜΥΠ 1 1 1 1 ΠΡΟΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 8 8 6 1

ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ΗΜΕΡΙΔΕΣ 6 6 6 5 ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΕΡΓΩΝ 1 1 4 0

ΕΡΕΥΝΑ 1 0 1 0 ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ 1 1 1 1 ΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ 2 2 0 0 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΨΥ ΝΠΙΔ 82 82 - -

Οι δομές ΨΥ που έχουν ενταχθεί προς υλοποίηση αναλυτικά παρουσιάζονται στο παρακάτω διάγραμμα. Τα περισσότερα έργα (16) αφορούν ΚΗ, δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (14), ΚΨΥ (5), ξενώνες βραχείας παραμονής (7), σύσταση παιδοψυχιατρικών τμημάτων (7), κινητές μονάδες (6) και προστατευόμενα διαμερίσματα (6). Ακολουθούν τα ΨΤ (3), τα οικοτροφεία (3) και τα ιατροπαιδαγωγικά (2). Αναλυτικά τα ενταγμένα έργα του ΕΠΑΝΑΔ ανά θεματική περιοχή παρουσιάζονται στο παράρτημα της παρούσας Έκθεσης Αξιολόγησης.



104



Διάγραμμα 8: Ενταγμένες ΜΨΥ ανά είδος δομή

0 5 10 15

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ

ΔΙΚΤΥΟ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΩΝ ΨΥΧΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ

ΙΑΤΡΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ

ΜΟΝΑΔΑ ΕΦΗΒΩΝ

ΜΟΝΑΔΑ ΟΞΕΩΝ

ΞΕΝΩΝΑΣ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ

ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ALZHEIMER

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΕΡΓΩΝ

4

0

3

4

5

6

0

1

6

1

1

0

7

2

5

0

13

2

6

14

8

7

1

1

8

1

1

3

8

6

7

4

15

2

3

16

7

6

1

1

7

3

1

0

6

6

3

1

14

2

2

16

5

6

1

1

7

3

1

0

7

6

3

1

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



105



Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται συγκριτικά η κατάσταση που αποτυπώθηκε στις τέσσερις χρονικές στιγμές επιμέτρησης, τα τελευταία έτη, για το συνολικό ποσό των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των έργων του τομέα ΨΥ και στο διάγραμμα τα χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’ για το έτος 2014. Η μείωση στις εντάξεις από το έτος 2013 στο έτος 2014 εμπίπτει στα πλαίσια εξυγίανσης του προγράμματος ΕΠΑΝΑΔ και αφορά τροποποιήσεις έργων (δράσεις που δεν θα υλοποιηθούν), επανεκτίμηση κοστολόγησης και μειώσεις αμοιβών.

Πίνακας 20: Συνολικό ποσό των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των έργων του τομέα ΨΥ.

ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡ/ΤΑΣ


31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011 31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011 31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011

1 - ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 46.665.322,6 67.070.494,3 147.214.999,0 40.696.707,6 41.480.002,3 47.635.329,8 36.640.552,4 16.845.062,9 26.559.530,8 19.373.877,3 12.831.787,4 5.467.714,9

2 - ΠΡΟΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 2.624.023,9 2.624.023,9 1.965.640,0 715.040,0 1.911.010,9 1.620.230,0 915.640,0 715.040,0 1.027.315,8 689.266,5 440.312,5 44.657,6

3 - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ 5.923.083,0 5.923.083,0 6.760.000,0 6.680.700,0 5.760.327,9 4.311.460,9 4.232.166,0 159.666,0 3.570.599,0 2.202.002,9 1.195.101,7 68.964,1

4 - ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΛΥΨΥ

2.689.052,0 2.730.060,0 2.737.450,0 854.450,0 2.596.920,0 2.596.920,0 2.227.810,0 721.310,0 2.151.230,6 1.658.532,0 551.077,3 140.869,4

5 - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 7.033.354,0 6.729.254,0 8.245.487,6 3.264.285,0 6.380.877,4 4.637.063,4 5.237.997,6 2.825.498,4 4.187.256,8 3.724.695,9 3.366.165,1 1.263.308,3

6 - ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΨΥ ΝΠΙΔ 105.698.511,1 105.277.772,1 105.277.771,6 105.197.393,9 76.556.954,1 50.386.497,1

ΣΥΝΟΛΑ 170.633.346,6 190.354.687,3 166.923.576,6 52.211.182,6 163.406.910,10 165.998.398,1 49.254.166,0 21.266.577,3 114.052.887,10 78.034.871,7 18.384.444,0 6.985.514,3



106



Διάγραμμα 9: Χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’ έτους 2014

Όπως αποτυπώνεται στον πίνακα που ακολουθεί η συμβασιοποίηση των έργων στους περισσότερους άξονες ξεπερνά το 90%. Ακολουθούν οι άξονες 1 “Κοινοτικό Δίκτυο” και 2 “Προαγωγή- Πρόληψη Ψυχικής Υγείας” με συμβασιοποίηση 88,89% και 72,83% αντίστοιχα. Οι δαπάνες σε σχέση με τις εντάξεις κυμαίνονται σε πιο χαμηλά επίπεδα με τη μεγαλύτερη διαφορά να εντοπίζεται στον άξονα 2 “Προαγωγή- Πρόληψη Ψυχικής Υγείας” με ποσοστό 39,15% και τη μικρότερη στον άξονα 4 “Συνηγορία, Δικαιώματα, Εκπροσώπηση” με ποσοστό που αγγίζει το 80%. Στο σύνολο το ποσοστό απορρόφησης προσεγγίζει το 66,84%.

Την υψηλότερη απορρόφηση έχουν τα έργα που εντάσσονται στον άξονα της συνηγορίας και των δικαιωμάτων εκπροσώπησης ΛΥΨΥ (80%), στον άξονα της χρηματοδότησης της λειτουργίας των ΜΨΥ ΝΠΙΔ (72,43%) και ακολουθούν τα έργα που εντάσσονται στον άξονα της οργάνωσης συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας (60,28%).

0

20.000.000

40.000.000

60.000.000

80.000.000

100.000.000

120.000.000

1 - ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

2 - ΠΡΟΑΓΩΓΗ -ΠΡΟΛΗΨΗ ΨΥΧΙΚΗΣ

ΥΓΕΙΑΣ


4 - ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΛΥΨΥ



6 -ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΦΟΡΕΑ

ΝΠΙΔΕΝΤΑΞΕΙΣ 46.665.322,6 2.624.023,9 5.923.083,0 2.689.052,0 7.033.354,0 105.698.511,1

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 41.480.002,3 1.911.010,9 5.760.327,9 2.596.920,0 6.380.877,4 105.277.771,6

ΔΑΠΑΝΕΣ 26.559.530,8 1.027.315,8 3.570.599,0 2.151.230,6 4.187.256,8 76.556.954,1


«Αξιολόγηση κατά τη διάρκεια (on going) της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου

Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” από το 2011 μέχρι και το 2015»

107



Διάγραμμα 10: Ποσοστό συμβάσεων επί των εντάξεων ανά άξονα προτεραιότητας

Από το σύνολο των έργων δεν έχουν συμβασιοποιηθεί εννέα (9) έργα τα οποία κινδυνεύουν και να απενταχθούν. Και τα εννέα έργα εντάσσονται στο άξονα προτεραιότητας Κοινοτικό Δίκτυο.

Με ημερομηνία 31/12/2014, όπως αποτυπώνεται και στη συνέχεια, φαίνεται ότι έχουν ολοκληρωθεί συνολικά 19 έργα. Να σημειώσουμε ότι 11 από αυτά τα έργα ήταν στη φάση της ολοκλήρωσης και το προηγούμενο έτος. Η αντίστοιχη κατανομή των έργων παρουσιάζεται στο ακόλουθο διάγραμμα θεωρώντας ως ολοκληρωμένα τα έργα που παρουσιάζουν ποσοστό απορρόφησης μεγαλύτερο του 95 % καθώς σε αυτά υπολείπονται κυρίως διοικητικές ενέργειες για το κλείσιμο τους. Επιπλέον, υπάρχουν τρία (3) ενταγμένα έργα που ανήκουν στους άξονες της προαγωγής και πρόληψης ψυχικής υγείας (1) και στο κοινοτικό δίκτυο (2) και έχουν ολοκληρωθεί σε ποσοστό 100 %.

Διάγραμμα 11: Έργα που ολοκληρώθηκαν ανά άξονα προτεραιότητας

0,0010,0020,0030,0040,0050,0060,0070,0080,0090,00

100,00



2 -ΠΡΟΑΓΩΓΗ -ΠΡΟΛΗΨΗ ΨΥΧΙΚΗΣ

ΥΓΕΙΑΣ

3 -ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤ

ΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚ

ΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ

4 -ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤ

Α, ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΛΥΨΥ

5 -ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ

-ΝΟΜΟΘΕΣΙ

Α

6 -ΧΡΗΜΑΤΟΔ

ΟΤΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Σ ΜΨΥ ΝΠΙΔ

ΣΥΝΟΛΑ

% συμβάσεις επί εντάξεων 88,89 72,83 97,25 96,57 90,72 99,60 95,76

% δαπανών επί εντάξεων 56,91 39,15 60,28 80,00 59,53 72,43 66,84

% συμβάσεις επί εντάξεων

% δαπανών επί εντάξεων

02468

101214



2 -ΠΡΟΑΓΩΓΗ -ΠΡΟΛΗΨΗ ΨΥΧΙΚΗΣ

ΥΓΕΙΑΣ

3 -ΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ

4 -ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤ

Α, ΕΚΠΡΟΣΩΠΗ

ΣΗ ΛΥΨΥ

5 -ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ -

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

6 -ΧΡΗΜΑΤΟΔ

ΟΤΗΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΜΨΥ ΝΠΙΔ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΕΡΓΑ 13 1 0 2 3 0



108



Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, υπάρχει σαφής βελτίωση σε όλα τα χρηματοοικονομικά μεγέθη του ΕΠ. Παρόλο που δεν εντάχθηκαν νέα έργα, η φυσική υλοποίηση των έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΠΑΝΑΔ έχει παρουσιάσει εξέλιξη σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε κατά την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης. Η επιρροή στα μεγέθη προκύπτει κυρίως από την ενισχυτική συμβολή που επιφέρουν τα ενταγμένα έργα χρηματοδότησης των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ.

Β.2.2 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα

Στο πλαίσιο των ΠΕΠ είχαν ενταχθεί μέχρι το τέλος του 2014, είκοσι τέσσερα (24) έργα που σχετίζονται με την ΨΥ σε διάφορες περιφέρειες της χώρας, για τα οποία διαπιστώνονται τα εξής:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων που χρηματοδοτούνται από τα ΠΕΠ είναι 60.974.534,84€.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 35.690.799,98€ ήτοι ποσοστό 58,53 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού. Η συμβασιοποίηση αφορά δέκα τρία (13) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 20.825.692,12€, αντιστοιχούν στο 34,15 % του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν δέκα τρία (13) έργα.

Η χρηματοοικονομική πορεία των ενταγμένων έργων φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί, όπου παρέχεται η δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης της κατάστασης που

Το ΕΠΑΝΑΔ με βεβαιότητα αποτελεί την ισχυρότερη οδό χρηματοδότησης και

υλοποίησης έργων ΨΥ και της ΨΜ. Παρ’ όλα αυτά για την επί της ουσίας αξιοποίηση

των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων που προσφέρει πρέπει να επαναπροσδιορισθεί η

διάρθρωση του κατά το σκέλος που αναφέρεται στον τομέα, σύμφωνα με τον ακριβή

επιχειρησιακό σχεδιασμό της ΨΜ.

Κάθε έργο που θα εντάσσεται πρέπει να αποτελεί υλοποίηση ενός συγκεκριμένου

στόχου με βάση το σύνολο των κανόνων προτεραιοποίησης που θα έχουν τεθεί και

πάντα σύμφωνα με επιδημιολογικά και λοιπά δεδομένα. Προαπαιτούμενη είναι η εκ

των προτέρων αποτίμηση της βιωσιμότητα των έργων (η συντριπτική πλειονότητα τους

αφορά το δίκτυο υπηρεσιών) σε βάθος χρόνου και μετά την περίοδο χρηματοδότησης.

Τέλος, οι διαδικασίες αξιολόγησης και ένταξης των έργων θα πρέπει να

πραγματοποιούνται σε όσο το δυνατόν πιο σύντομο χρονικό διάστημα και η υλοποίηση

να ακολουθεί την πιο σύντομη οδό που εξασφαλίζει το επιθυμητό αποτέλεσμα.



109



αποτυπώνεται με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2014 και των ετών 2013-2011 με αντίστοιχες ημερομηνία αναφοράς.

Διάγραμμα 12: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2011 – 31/12/2014)

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται συγκριτικά στοιχεία σχετικά με το πλήθος των έργων που έχουν αποτυπωθεί κατά τις τέσσερις περιόδους αξιολόγησης (31/12/2014 – 31/12/2011).

Διάγραμμα 13: Συνολικός αριθμός ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2011 – 31/12/2014)

0

10.000.000

20.000.000

30.000.000

40.000.000

50.000.000

60.000.000

70.000.000

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 60.974.534,84 35.690.799,98 20.825.692,1231/12/2013 53.765.756,96 38.193.257,13 18.294.895,7731/12/2012 50.261.927,49 17.936.098,17 8.212.627,7631/12/2011 32.237.722,47 12.585.405,70 7.482.328,39

Έργα Ψ.Υ. - Π.Ε.Π.

0

5

10

15

20

25

30

ΕΝΤΑΓΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΕΡΓΑ ΣΕ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑ ΜΕ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 24 13 1331/12/2013 30 17 1731/12/2012 24 10 831/12/2011 11 8 8

Αριθμός έργων Ψ.Υ. - Π.Ε.Π.



110



Τα έργα ΨΥ που χρηματοδοτούνται μέσω των ΠΕΠ εντάσσονται στους παρακάτω άξονες προτεραιότητας και αναπτύσσονται σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Στους πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζονται τα στοιχεία συγκριτικά κατά τις τέσσερις περιόδους αξιολόγησης (31/12/2014 – 31/12/2011).

Πίνακας 21: Έργα ΨΥ χρηματοδοτούμενα μέσω ΠΕΠ ανά κατηγορία πράξης

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Αριθμός έργων 31-12-

2014

Αριθμός έργων 31-12-2013


Αριθμός έργων 31-12-

2011

7901 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΟΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ

0 9 4 1

7606

ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ - ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ - ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ

19 18 15 5

7601 ΕΠΕΚΤΑΣΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΣΤΗ Β’ΒΑΘΜΙΑ ΚΑΙ Γ’ΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ

6 4 5 5

ΣΥΝΟΛΟ 247 307 24 11

Πίνακας 22: Αριθμός έργων ΨΥ ανά ΠΕΠ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Αριθμός έργων 31-12-2014



Αριθμός έργων 31-12-

2011 ΑΤΤΙΚΗ 6 3 4 4

ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ - ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ - ΙΟΝΙΟΙ ΝΗΣΟΙ

6 8 4 3

ΘΕΣΣΑΛΙΑ - ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ - ΗΠΕΙΡΟΣ 2 3 3 3 ΚΡΗΤΗ & ΝΗΣΟΙ ΑΙΓΑΙΟΥ 3 6 3 0

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - ΘΡΑΚΗ 7 10 10 1 ΣΥΝΟΛΟ 24 30 24 11

Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω παρατηρείται μια μικρή πρόοδος στη διαδικασία των εντάξεων, καθώς κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος, εντάχθηκαν τέσσερα (4) επιπλέον έργα τα οποία ανήκουν στην Περιφέρεια Αττικής. Ειδικότερα από αυτά τα έργα τα δυο είναι νέα και ανήκουν στην κατηγορία πράξης «Εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας (μετασχηματισμός ΨΝ - ολοκλήρωση της κάλυψης των αναγκών περίθαλψης σε κοινοτικές δομές)» και τα υπόλοιπα δυο είναι πρώην απενταγμένα τα οποία επαναεντάχθηκαν και ανήκουν στην κατηγορία πράξης «Επέκταση- Ανάπτυξη- Αναβάθμιση υποδομών στη β’ βάθμια και γ’ βάθμια φροντίδα υγείας».

7 Το έργο “Ολοκληρωμένος Ψυχιατρικός Τομέας του Γ. Ν. Βόλου «Αχιλλοπούλειο» - Συμπλήρωση του Ψ. Τ. Ενηλίκων, Κατασκευή Ψυχιατρικού Τμήματος Παίδων και Εφήβων, και Ανακατασκευή Παλαιάς Πτέρυγας Γ. Ν. Βόλου για την Δημιουργία Β’ Παθολογικής Κλινικής και Μονάδας Μεσογειακής Αναιμίας” αντιστοιχεί σε δυο κατηγορίες πράξεις (7601-7606) αλλά υπολογίζεται ως ένα έργο.



111



Επιπρόσθετα, δυο (2) επιπλέον έργα συμβασιοποιήθηκαν εντός του έτους 2014. Τα δυο έργα ανήκουν στην κατηγορία πράξης «Εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας - μετασχηματισμός ψυχιατρικών νοσοκομείων - ολοκλήρωση της κάλυψης των αναγκών περίθαλψης σε κοινοτικές δομές» του ΕΠ Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου. Αξιόλογη αύξηση των δαπανών εμφανίζεται σε τέσσερα έργα.

Τέλος παρουσιάζονται εννιά (9) έργα με δαπάνες τα οποία εμφανίζουν ποσοστό ολοκλήρωσης πάνω από 87%, εκ των οποίων το ποσοστό ολοκλήρωσης έξι (6) έργων κυμαίνεται από 95%-100% (μπορούν να θεωρηθούν ολοκληρωμένα). Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κοινωνικοοικονομική κατάσταση και το βαθμό ωρίμανσης, ένταξης και υλοποίησης έργων στα ΠΕΠ, δεν φαίνεται πιθανότητα για περαιτέρω σημαντική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Σχεδόν τα μισά έργα που έχουν ενταχθεί παραμένουν ανενεργά (45,8%), χωρίς σύμβαση και οι δαπάνες δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερη μεταβολή. Αναλυτικά τα ενταγμένα έργα στα ΠΕΠ παρουσιάζονται στο παράρτημα της Έκθεσης Αξιολόγησης.

Έμφαση πρέπει να δοθεί στην προετοιμασία της επόμενης προγραμματικής περιόδου μέσω της ωρίμανσης έργων, στην εξασφάλιση πόρων μετά το 2015 καθώς επίσης και στην ουσιαστική «ένταξη» των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων των ΠΕΠ στο σχεδιασμό για την ΨΜ. Με δεδομένο ότι τα έργα που χρηματοδοτούνται μέσω των ΠΕΠ αφορούν δομές παροχής υπηρεσιών ΨΥ σε όλες τις βαθμίδες της αποασυλοποίησης, η μη αξιοποίηση των πόρων των ΠΕΠ θα συνεχίζει να επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία.

Β.2.3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση

Μέχρι τις 31/12/2014 είχαν ενταχθεί τέσσερα (4) έργα του τομέα ΨΥ στο ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» και πέντε (5) έργα στο ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση». Πιο αναλυτικά, η κατάσταση αποτυπώνεται ακολούθως:

Η συμβολή των ΠΕΠ στην υλοποίηση της ΨΜ είναι περιορισμένη. Κατά τη διάρκεια

των τελευταίων ετών διαφαίνεται μια σταδιακή μετατόπιση από την ανάπτυξη του

δικτύου των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσω του δημόσιου τομέα, σε πιο «ευέλικτους»

τρόπους υλοποίησης εστιασμένη κυρίως στους διαθέσιμους πόρους του ΕΠΑΝΑΔ. Το

ανωτέρω σε συνάρτηση με την έλλειψη σαφούς επιχειρησιακού σχεδιασμού και

πλάνου βιωσιμότητας των δομών εγείρει ερωτηματικά σχετικά με τη δυνατότητα

εκμετάλλευσης του χρηματοδοτικού πλαισίου και την επόμενη προγραμματική

περίοδο.



112



ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση»

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων είναι 703.475,31€ και αντιστοιχεί σε τέσσερα (4) έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 684.447,23€, ήτοι ποσοστό 97,2 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων. Η συμβασιοποίηση αφορά και τα τέσσερα (4) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 325.440,05€ και αντιστοιχούν στο 46,3% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν τρία (3) έργα.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί αποτυπώνεται η χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο υπό εξέταση ΕΠ κατά τις τέσσερις περιόδους αξιολόγησης (31/12/2011-31/12/2014). Ο αριθμός των έργων που αντιστοιχούν σε κάθε κατηγορία παρέμεινε σταθερός κατά την προαναφερθείσα χρονική περίοδο.

Από τα τέσσερα (4) ενταγμένα έργα ΨΥ στο ΕΠ Ψηφιακής Σύγκλισης, το “Ολοκληρωμένο σύστημα πληροφορικής για την εταιρία προαγωγής ψυχοκοινωνικής υγείας παιδιών και ενηλίκων «ΙΡΙΣ» έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 92% και το έργο “Ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα πληροφορικής υποστήριξης του έργου της Φθιωτικής Εταιρίας Ψυχικής Υγείας «ΦΕΨΥ»" έχει ολοκληρωθεί σε ποσοστό 70%.

Διάγραμμα 14: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στο ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» (31/12/2011 – 31/12/2014)

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση εντάχθηκαν 26 έργα με φορείς Γενικά Νοσοκομεία στις Περιφέρειες αμιγούς στόχου σύγκλισης για την Ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική διαχείριση του Ιστορικού αρχείου φακέλων ασθενών αλλά και τη δημιουργία

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 703.475,31 684.447,23 325.440,0531/12/2013 703.475,31 684.447,23 236.863,5731/12/2012 703.475,31 283.247,23 32.956,9931/12/2011 703.475,31 109.512,19 32.956,99

Έργα Ψ.Υ. - Ψηφιακή Σύγκλιση



113



αρχικού ηλεκτρονικού φακέλου ασθενή. Τα έργα αυτά δεν εντάσσονται αμιγώς στην ψυχική υγεία αλλά σχετίζονται άμεσα καθώς ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Ασθενή αφορά τη συστηματοποιημένη συλλογή όλου του ιστορικού και της κατάστασης υγείας του ασθενούς. Τα 26 έργα εντάχθηκαν με συνολικό προϋπολογισμό 18.833.076€ και δεν έχουν ακόμη συμβασιοποιηθεί. Ειδικότερα η κατανομή τους ανά Περιφερείας έχει ως εξής: Δυτική Ελλάδα (6), Πελοπόννησος (5), Ήπειρος (4), Κρήτη (3), Βόρειο Αιγαίο (2), Ιόνια Νησιά (2), Θεσσαλία (2) και Ανατολική Μακεδονία Θράκη (2).

ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση»

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων σε αυτό το ΕΠ είναι 891.043,23€ και αντιστοιχεί σε πέντε (5) έργα. Από αυτά, τρία έργα μεταφέρθηκαν από το ΕΠΑΝΑΔ και εντάχθηκαν στο ΕΠ Διοικητικής Μεταρρύθμισης με προϋπολογισμό 650.749,23€ και αφορούν “Κατάρτιση στελεχών του τομέα υγείας στην πρώιμη ανίχνευση των ψυχικών διαταραχών στις περιφέρειες σταδιακής εισόδου, εξόδου και σύγκλισης“.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί ανέρχονται στο ποσό των 650.749,23€ και αφορούν τα τρία έργα που μεταφέρθηκαν από το ΕΠΑΝΑΔ. Η συμβασιοποίηση συνολικά ανέρχεται σε ποσοστό 73% επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 638.583,86€ και αντιστοιχούν στο 71.7% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων και αφορούν τα τρία (3) έργα που μεταφέρθηκαν.

• Στα δυο έργα που προϋπήρχαν στο ΕΠ η κατάσταση είναι όμοια με την περσινή. Δεν έχουν συναφθεί συμβάσεις και συνακόλουθα δεν έχουν πραγματοποιηθεί δαπάνες.

Η μεταφορά των έργων από το ΕΠΑΝΑΔ στο ΕΠ Διοικητικής Μεταρρύθμισης πραγματοποιήθηκε με σκοπό την κάλυψη του στόχου Ν+2 του προγράμματος αυτού. Τα έργα αυτά μπορούν να θεωρηθούν ολοκληρωμένα, καθώς παρουσιάζουν ποσοστό ολοκλήρωσης της τάξης του 98,1 %.

Στο διάγραμμα ακολούθως αποτυπώνεται η χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο ΕΠ Διοικητικής Μεταρρύθμισης κατά τις τέσσερις περιόδους αξιολόγησης (31/12/2011-31/12/2014).



114



Διάγραμμα 15: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στο ΕΠ «Διοικητική

Μεταρρύθμιση» (31/12/2011 – 31/12/2014)

Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, προκύπτει ότι τα ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση δεν αποτελούν χρηματοδοτικές δυνατότητες που εντάσσονται στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού και υλοποίησης της ΨΜ. Όλα τα ανωτέρω ενταγμένα έργα αποτελούν αποσπασματικές χρηματοδοτικές πράξεις, που δεν συμβάλλουν με ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό τρόπο στα προβλήματα της οργάνωσης και της θεσμικής ολοκλήρωσης της ΨΜ και των υπηρεσιών ΨΥ. Αναλυτικά τα ενταγμένα έργα στα ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση και Διοικητική Μεταρρύθμιση παρουσιάζονται στο παράρτημα της Έκθεσης Αξιολόγησης.

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 891.043,23 650.749,23 638.583,8631/12/2013 891.043,23 650.749,23 638.583,8631/12/2012 240.294,00 0,00 0,0031/12/2011 240.294,00 0,00 0,00

Έργα Ψ.Υ. - Διοικητική Μεταρρύθμιση

Τα ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση, σχετικά με την ΨΜ, θα

μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως χρηματοδοτικές «νησίδες» αποκομμένες από το

γενικότερο σχεδιασμό, όπου παρέχουν ευκαιρίες χρηματοδότησης έργων μη

εντασσόμενων σε τομείς προτεραιότητας του Ψυχαργώς. Αυτό αποτελεί σημαντικό

κενό του γενικότερου πλαισίου της ΨΜ, καθώς θεματικά τα δύο αυτά ΕΠ καλύπτουν

έργα (ψηφιακές υπηρεσίες, διοικητική αναδιοργάνωση) με πολύ υψηλό βαθμό

επικαιρότητας που υιοθετούν εύστοχες παρεμβάσεις και εισάγουν αντιλήψεις (π.χ.

απλούστευση διαδικασιών, εξορθολογισμό κόστους, ψηφιοποίηση λειτουργίας) που

αναφέρονται στη σύγχρονη πραγματικότητα στον τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας.



115



Β.3 Αξιολόγηση υλοποίησης αποτελεσμάτων – επιπτώσεων - στόχων ΨΜ Στην παρούσα ενότητα αξιολογείται η υλοποίηση της ΨΜ μέσω των αποτελεσμάτων, των επιπτώσεων και των στόχων της. Η αξιολόγηση στηρίζεται στην κριτική και συνδυαστική περιγραφή των ακόλουθων θεματικών περιοχών καθώς και στην ουσιαστική αξιολόγησή τους: 1 Οργάνωση και Διοίκηση 2 Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών 3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ) 4 Απασχόληση και Αποκατάσταση ΛΥΨΥ 5 Ανθρώπινο Δυναμικό - Κατάρτιση Επαγγελματιών ΨΥ 6 Διατομεακή Συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι θεματικές περιοχές αξιολόγησης καθώς και οι ενότητες στις οποίες αναλύονται.

Εικόνα 3: Θεματικές περιοχές-ενότητες αξιολόγησης

Υλοπ

οίησ

η Ψ

Μ

Οργάνωση και Διοίκηση

ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ, οργάνωση, χρηματοδότηση, ιδιωτικός τομέας, ΕΟΠΥΥ, σύστημα παρακολούθησης

αξιολόγησης και διασφάλισης ποιόπτητας, ενταγμένα έργα

Δίκτυο Υπγηρεσιών

Ενήλικες,Παιδιά, έφηβοι, τρίτη ηλικία, ειδικές ομάδες, ΠΦΥ, Ψυχιατρείά-Ψυχ.

τομείς, αποασυλοποίηση, χρόνιοι,πρόληψη και προαγωγή, κοινοτικό δίκτυο,

τομεοποίηση, ΝΠΙΔ, ιδιωτικός τομέας-ΕΟΠΥΥ-ΟΤΑ, ψυχιατρικός φάκελος,

εφημερείες, ενταγμένα έργα

ΛΥΨΥ

Ικανοποίηση, εκούσια-ακούσια νοσηλεία, χρόνιοι, οξέα, ασθενείς σε ΨΝ ΓΝ-ΜΨΑ, ασθενείς και ΠΦΥ, καθηλώσεις, ποινικά ακαταλόγιστοι, σύλλογοι και σωματεία,

εκπροσώπηση, ενταγμένα έργα

Απασχόληση και Αποκατάσταση ΛΥΨΥ

Επαγγελματική επανένταξη, ΚΟΙΣΠΕ, απασόληση ΛΥΨΥ, ενταγμένα έργα

Ανθρώπινο ΔυναμικόΚατάρτιση & εξειδίκευση

προσωπικού, σύστημα κατγραφής και παρακολούθησης, στελέχωση

φορέων, ενταγμένα έργα

Διατομεακή Συνεργασία Έρευνα, Νομοθεσία

Ανάληψη κοινών δράσεων, έρευνα, νομοθετικές παρεμβάσεις, ενταγμένα

έργα

Αποτελέσματα – Επιπτώσεις- Στόχοι



116



Β.3.1 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας

Β.3.1.1 Επίπεδα διοίκησης και οργάνωσης

Tο σύστημα διοίκησης και οργάνωσης των υπηρεσιών ΨΥ αρθρώνεται σε τρία (3) επίπεδα:

• Το κεντρικό επίπεδο, που υλοποιείται από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, τους μετακλητούς υπαλλήλους - συμβούλους αυτής και τους υπηρεσιακούς παράγοντες, όπου τις κύριες αρμοδιότητες ασκεί η ΔΨΥ.

• Το περιφερειακό επίπεδο που υλοποιείται από τη διοίκηση των Υ.Πε και αρμόδιες διευθύνσεις σχετικά με θέματα ΨΥ και ΨΜ.

• Το τομεακό επίπεδο που αποτελείται από τις ΤΕΨΥ και τις ΤΕΨΥΠΕ που ασκούν κυρίως γνωμοδοτικό έργο και τις διοικήσεις των φορέων των ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ που έχουν υπό την εποπτεία τους και λειτουργούν ΜΨΥ.

Β.3.1.2 Ενταγμένα έργα

Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, παρουσιάζονται τέσσερα (4) ενταγμένα έργα που τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «3 - Οργάνωση του συστήματος». Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η συγκεντρωτική εξέλιξη στην υλοποίηση των έργων με βάση τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία.

Διάγραμμα 16: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων

Τα τέσσερα ενταγμένα έργα είναι ίδια σε σχέση με την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο του έτους 2013. Δύο (2) έργα Μηχανισμού Υποστήριξης και Ongoing Αξιολόγησης- ουσιαστικά καταλαμβάνουν το συνολικό ενταγμένο προϋπολογισμό και παρουσιάζουν εξέλιξη του φυσικού τους αντικειμένου, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το χρονικό διάστημα ολοκλήρωσης της υλοποίησής τους.

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

7.000.000

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011ΕΝΤΑΞΕΙΣ 5.923.083,0 5.923.083,0 6.760.000,0 6.680.700,0ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 5.760.327,9 4.311.460,9 4.232.166,0 159.666,0ΔΑΠΑΝΕΣ 3.570.599,0 2.202.002,9 1.195.101,7 68.964,1

Οργανωση Συστήματος




117



Β.3.1.3 Αξιολόγηση Θεματικών περιοχών

Β.3.1.3.1 Επίπεδα οργάνωσης και τομεοποίηση

Υφιστάμενη Κατάσταση 2014

Τα δυο κυριότερα χαρακτηριστικά του συστήματος διοίκησης του τομέα ΨΥ και ΨΜ είναι ο συγκεντρωτικός του χαρακτήρας ως προς το κεντρικό επίπεδο άσκησης διοίκησης (Πολιτική Ηγεσία και ΔΨΥ) και η αδυναμία πλήρους διαλειτουργικότητας και συνεργασίας των επιπέδων διοίκησης με βάση σαφή διαχωρισμό εξουσιών – ευθυνών σύμφωνα με το δυναμικό και τη δυναμική των επιπέδων. Πιο αναλυτικά:

• Σε κεντρικό επίπεδο, η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπ. Υγείας υλοποιεί το έργο της με μετακλητούς συνεργάτες οι οποίοι αποχωρούν με την αντικατάσταση του αρμόδιου πολιτικού προσώπου.

Σε υπηρεσιακό επίπεδο, η ΔΨΥ, ενώ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο, στην πράξη λόγω έλλειψης ενίσχυσης και υποστήριξης προσπαθεί να προσεγγίσει το ρόλο της και να αποκλίνει από την πλήρη ταύτιση της με μηχανισμό διεκπεραίωσης της καθημερινότητας. Γεγονός αποτελεί ότι παρά την κατά το έτος 2014 νομοθετική υποστήριξη του έργου της με σημαντικούς νόμους αποφάσεις, ρυθμίσεις, εγκυκλίους, όπως παρουσιάζεται αναλυτικά παρακάτω, η ΔΨΥ δεν διαθέτει επαρκή στελέχωση σε σχέση με τις αρμοδιότητες της και αποτέλεσμα αυτού είναι να μην εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο μηχανισμοί άσκησης ελέγχου και αξιολόγησης διαχειριστικών, διοικητικών και οικονομικών θεμάτων καθώς και θεμάτων ποιότητας υπηρεσιών.

Η ΔΨΥ συνεργάζεται και με άλλες Διευθύνσεις του ΥΥ και κυρίως την Διεύθυνση ΝΠΔΔ και τη Διεύθυνση Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας, για θέματα που εμπλέκονται με τη διαχείριση και παρακολούθηση της ΨΜ.

• Σε περιφερειακό επίπεδο, οι Υ.Πε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους επί των νοσοκομείων του ΕΣΥ, εμπλέκονται στη διοίκηση της ΨΥ κατά το τμήμα που αναφέρεται στα ΓΝ (ψυχιατρικά τμήματα), τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές, χωρίς όμως να υπάρχει εξειδίκευση επί των θεμάτων ΨΥ ή εξειδικευμένη δράση ως απόρροια της κεντρικής πολιτικής σχετικά με την ΨΥ και την ΨΜ. Επίσης, οι Υ.Πε, συμμετέχουν στην παρακολούθηση της υλοποίησης έργων ΨΜ.

Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι κατά τη διάρκεια του έτους 2014, οι Υ.Πε ενεργοποιήθηκαν στον τομέα της ΨΥ και ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν η συνεργασία τους με τις διοικήσεις των νοσοκομείων ώστε να αποτυπωθεί πλήρης εικόνα για την εξεύρεση κατάλληλων υποδομών για την ανάπτυξη ΜΨΥ και η συμβολή τους στην εξέλιξη της αποασυλοποίησης των χρονίως ψυχικά πασχόντων



118



ορίζοντας υπαλλήλους ως διαχειριστές κενών θέσεων για την άσκηση εποπτικού και συντονιστικού ρόλου.

• Σε τομεακό επίπεδο, παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ, παρόλο που με τις διατάξεις του Ν.4272/14 ρυθμίζονται ζητήματα οργάνωσης και εξασφάλισης πόρων για τη λειτουργία τους. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τη μέχρι τώρα εμπειρία, οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν ή αδυνατούν να συντονίσουν τους φορείς και τις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας στον τομέα τους και στην πλειονότητα τους ούτε ασκούν τις γνωμοδοτικές και εισηγητικές αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο νομοθέτης. Ο ρόλος των επιτροπών παραμένει καθαρά συμβουλευτικός.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι κυριότερες πηγές δράσεις ανά επίπεδο διοίκησης, όπως αναφέρθηκαν ανωτέρω.

Εικόνα 4: Πηγές δράσης ανά επίπεδο διοίκησης

Εξελίξεις έτους 2014

Κατά το έτος 2014 υλοποιήθηκαν ενέργειες οι οποίες περιέχουν επιχειρησιακή διάσταση με σκοπό την υποστήριξη της άσκησης της διοίκησης και την ενεργοποίηση των αντίστοιχων επιπέδων. Αναφέρονται οι σημαντικότερες ακολούθως:

• Κατάρτιση νέου Οργανισμού Υπουργείου Υγείας (ΦΕΚ 173 Α’/2014).

Κεντρικό Επίπεδο

Πολιτική Ηγεσία

Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας

Διευθύνσεις αρμόδιες για

θέματα ΓΝ & ΨΝ

Περιφερειακό Επίπεδο

Διοίκηση ΥΠΕ

Διευθύνσεις αρμόδιες για

θέματα ΓΝ & ΨΝ

Τομεακό Επίπεδο

ΤΕΨΥ ΤΕΨΥΠΕ

Διοικήσεις ΓΝ & ΨΝ

Διοικήσεις ΝΠΙΔ



119



• Ενίσχυση λειτουργίας των Μονάδων Ψυχικής Υγείας ΝΠΙΔ μέσω χρηματοδότησης

από κοινοτικούς πόρους με σκοπό τη δημιουργία ενός βιώσιμου μοντέλου παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

• Ψήφιση Νομοσχεδίου με θέμα: Ρυθμίσεις για την Ψυχική Υγεία (Ν.4272/2014, ΦΕΚ 145 Α’/11-07-2014) στο οποίο προβλέπονται:

− Οργάνωση, λειτουργία και στελέχωση των αποκεντρωμένων και λοιπών μονάδων ψυχικής υγείας των καταργηθέντων ΨΝ.

− Ενίσχυση του ρόλου των Τομεακών Επιτροπών Ψυχικής Υγείας (Τ.Ε.Ψ.Υ) ως προς τη σύνθεση και το χρόνο απασχόλησης των μελών και τη χρηματοδότηση των λειτουργικών δαπανών.

− Υπαγωγή Ιδιωτικών Ψυχιατρικών κλινικών στις διατάξεις του Ν.2716/99.

− Προσθήκη δυο εκπροσώπων των χρηστών υπηρεσιών ΨΥ ή των συλλόγων οικογενειών των ληπτών υπηρεσιών ΨΥ στην Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με ψυχικές διαταραχές.

− Διοικητικός και οικονομικός διαχειριστικός έλεγχος παρακολούθησης ποιότητας και έλεγχος υλοποίησης των υπηρεσιών των ΜΨΥ ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ.

• Ψήφιση Νομοσχεδίου με σκοπό την μεταρρύθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας θέμα με θέμα: Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας-Π.Ε.Δ.Υ (Ν.4238/2014, ΦΕΚ 38 Α’/17-02-2014).

• Εγκύκλιος για την εφαρμογή του μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (Υ5β/Γ.Π.οικ.43347/19-05-2014).

• Παγίωση του μηχανισμού παρακολούθησης και συλλογής στοιχείων από τις μονάδες ΨΥ ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης των ΜΨΥ.

• Ενέργειες για την υλοποίηση του μνημονίου Andor – Λυκουρέντζου βάσει σχετικού σχεδίου δράσης και χρονοδιαγράμματος.

• Θέσπιση ρυθμίσεων για τη διαχείριση, τον έλεγχο και την εφαρμογή αναπτυξιακών παρεμβάσεων για την προγραμματική περίοδο 2014-2020 (Ν.4314/2014, ΦΕΚ 265 Α’/23-12-2014).

• Διαμόρφωση πλαισίου εποπτείας και ελέγχου των ΜΨΥ και των ιδιωτικών κλινικών ψυχικής υγείας (ΦΕΚ 177 Β’/23-01-2015).

• Ίδρυση παρατηρητηρίου Άνοιας-Alzheimer (ΦΕΚ 270 Α’/24-12-2014).



120



Β.3.1.3.2 Τομεακές Επιτροπές – ΤΕΨΥ & ΤΕΨΥΠΕ


Ο ρόλος των ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ είναι κομβικός στην αποτελεσματική εφαρμογή της αρχής της τομεοποίησης που προϋποθέτει τη λειτουργική δικτύωση όλων των ΜΨΥ ανά ΤοΨΥ τόσο σε οργανωτικό και διοικητικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Η κατάσταση των επιτροπών στις 31/12/2014 παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα.

Πίνακας 23: Ενεργείς και ανενεργές ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ

Κατάσταση Επιτροπών (31/12/2014)

Πλήθος Τομείς - Περιοχές

Ενεργές ΤΕΨΥ 22 Αττική (2ος, 3ος, 4ος, 5ος, 6ος, 8ος, 11ος, 12ος ΤΟΨΥ), Εύβοια, Βοιωτία, Ιωάννινα, Θεσπρωτία, Αρκαδία, Κόρινθος, Αργολίδα, Ροδόπη, Ξάνθη, Έβρος, Καβάλα, Αχαΐα, Σάμος, Πιερία, Ηλεία, Μεσσηνία, Δράμα, Χανιά, Αιτωλοακαρνανία, Άρτα, Πρέβεζα

Αδρανείς ΤΕΨΥ 31

Αττική (1ος, 7ος, 9ος, 13ος), Θεσσαλονίκη (Ανατολικός, Δυτικός, Κεντρικός τομέας), Κεφαλονιά, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Λευκάδα, Φθιώτιδα, Ευρυτανία, Φωκίδα, Πέλλα, Κιλκίς, Σέρρες, Χαλκιδική, Καστοριά, Κοζάνη, Γρεβενά, Φλώρινα, Λακωνία, Λάρισα, Χίος, Μαγνησία, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Λέσβος, Λασίθι, Ηράκλειο, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Ρέθυμνο

Αδρανείς ΤΕΨΥΠΕ 11 1η, 2η, 3η, 4η, 5η, 6η, 7η, 8η, 9η, 10η, 11η, 12η Αττικής, Ανατολική, Δυτική, Κεντρική Θεσσαλονίκης

Σύνολο 53 ΤΕΨΥ, 11 ΤΕΨΥΠΕ

Η αποσαφήνιση του τρόπου εφαρμογής των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων ΨΥ και

επίτευξης της στοχοθεσίας αναδεικνύουν και συσχετίζονται και με τα υπάρχοντα

προβλήματα συντονισμού (coordination) και καθοδήγησης (leadership) του συστήματος

ΨΥ.

Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη συλλογή του συνόλου της απαιτούμενης

πληροφορίας για την παρακολούθηση του συστήματος ΨΥ και ΨΜ, την αξιοποίηση της

αλλά και τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και στοιχείων άμεσα και εύκολα, με

σκοπό την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική

υπηρεσία.



121



Όπως αποτυπώνεται, παρατηρείται αδράνεια σημαντικού αριθμού ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ, η οποία αποδίδεται σε λόγους8 όπως:

• περιορισμένη διοικητική υποστήριξη,

• μη πρόβλεψη συγκεκριμένων πόρων για τη λειτουργία τους καθώς επιβαρύνουν τον προϋπολογισμό του νοσοκομείου της έδρας της τομεακής επιτροπής,

• έλλειψη μέσων και εργαλείων για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους,

• έλλειψη εκπροσώπησης στη σύνθεση τους από συγκεκριμένες ειδικότητες (π.χ. παιδοψυχίατροι).

Εντός του 2014, κατατέθηκε και ψηφίστηκε ο Ν. 4272 (ΦΕΚ Α’ 145/11-7-2014) ο οποίος περιέχει σχετικό με την Ψυχική Υγεία κεφάλαιο με σκοπό την υποστήριξη και ενίσχυση του ρόλου και των δυνατοτήτων των επιτροπών. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο βαθμός εφαρμογής του νομοθετήματος ως προς το σκέλος των βασικών, με τις επιτροπές, ρυθμίσεων.

Ν. 4272/2014 (ΦΕΚ Α’ 145/11-7-2014) Εφαρμογή - Υλοποίηση

Οι ΤΕΨΥ από πενταμελείς γίνονται επταμελείς.

Αναμένεται ο επαναπροσδιορισμός των τομέων ψυχικής υγείας προκειμένου να εφαρμοσθεί πλήρως ο Ν. 4272/2014.

Συμμετοχή ενός (1) ιδιώτη Ψυχιάτρου ή Παιδοψυχίατρου.

Συμμετοχή ενός (1) εκπροσώπου ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή Συλλόγων Οικογενειών των ληπτών.

Χρηματοδότηση των λειτουργικών δαπανών των ΤΕΨΥ από τους πόρους του Κεφαλαίου Κοινωνικής και Ανθρωπιστικής Αντίληψης του Ν. 3580/2007.

Χρηματοδότηση ΤΕΨΥ σε άμεση συνάρτηση με τον αριθμό των ωφελουμένων του τομέα και καταβολή μέσω του προϋπολογισμού του νοσοκομείου που προέρχεται ο πρόεδρος της.

Υποχρεωτική απασχόληση ετησίως τριάντα (30) εργάσιμες ημέρες των μελών των ΤΕΨΥ στο έργο των επιτροπών.

8 Αιτιολογική Έκθεση Ν.4272 “Προσαρμογή στο εθνικό δίκαιο της Εκτελεστικής Οδηγίας 2012/25/ΕΕ της Επιτροπής της 9ης Οκτωβρίου 2012 για τη θέσπιση διαδικασιών ενημέρωσης σχετικά με την ανταλλαγή, μεταξύ των κρατών-μελών, ανθρώπινων οργάνων που προορίζονται για μεταμόσχευση - Ρυθμίσεις για την Ψυχική Υγεία και την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και λοιπές διατάξεις.”



122



Σε αντίστοιχο μήκος κύματος κινείται και η στοχοθεσία του συμφώνου Andor και στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο βαθμός υλοποίησης των στόχων που έχουν συμφωνηθεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αντίστοιχη θεματική προτεραιότητα του συμφώνου δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην θεσμοθέτηση κι όχι στην εφαρμογή και υλοποίηση των στόχων.

Στοχοθεσία Συμφώνου Andor Υλοποίηση Στόχου Θεσμοθέτηση συμμετοχής - εκπροσώπησης στις ΤΕΨΥ παιδοψυχίατρων.

Θεσμοθετήθηκε με το Ν.4272/2014 και αναμένεται η πλήρης υλοποίηση.

Θεσμοθέτησης χρηματοδότησης των ΤΕΨΥ ανάλογα με τον αριθμό ωφελούμενων από τις ΜΨΥ του τομέα.

Θεσμοθετήθηκε με το Ν.4272/2014 και αναμένεται η πλήρης υλοποίηση.

Θεσμοθέτηση πλαισίου δικτύωσης ΜΨΥ.

Ο στόχος δεν έχει υλοποιηθεί και βρίσκεται σε εξέλιξη. Ψηφίστηκε ο Ν. 4238/2014 για το ΠΕΔΥ, χωρίς όμως να έχει ολοκληρωθεί το πλαίσιο λειτουργίας της ΠΦΥ.

Επαναπροσδιορισμός τομέων ΨΥ και ενεργοποίηση τομεακών επιτροπών ΨΥ.

Ο στόχος δεν έχει υλοποιηθεί και βρίσκεται σε εξέλιξη. Έχουν υλοποιηθεί ενέργειες ενεργοποίησης ή/και κάλυψης των αναγκών των ανενεργών επιτροπών (π.χ. αποφάσεις προσωρινής υπαγωγής ανενεργών σε ενεργές) και αναμένεται η ολοκλήρωση της διαδικασίας γνωμοδότησης του ΚΕΣΥ για τη συγκρότηση των επιτροπών.


Με την υπογραφή του Ν. 4272/2014 (ΦΕΚ Α’ 145/11-7-2014) “Προσαρμογή στο εθνικό δίκαιο της Εκτελεστικής Οδηγίας 2012/25/ΕΕ της Επιτροπής της 9ης Οκτωβρίου 2012 για τη θέσπιση διαδικασιών ενημέρωσης σχετικά με την ανταλλαγή μεταξύ κρατών- μελών, ανθρωπίνων οργάνων που προσαρμόζονται για μεταμόσχευση- Ρυθμίσεις για την Ψυχική Υγεία και την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και λοιπές διατάξεις”, υλοποιήθηκαν οι παρακάτω δράσεις ως προς το νομοθετικό τους σκέλος :

α) Οι ΤΕΨΥ από πενταμελείς γίνονται επταμελείς με τη θεσμοθέτηση συμμετοχής εκπροσώπησης ψυχιάτρου ή παιδοψυχίατρου που υπηρετεί στον Ιδιωτικό τομέα και εκπροσώπου ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή Συλλόγων Οικογενειών των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

β) Η χρηματοδότηση των λειτουργικών δαπανών των ΤΕΨΥ θα προέρχεται από τους πόρους του Κεφαλαίου Κοινωνικής και Ανθρωπιστικής Αντίληψης του Ν. 3580/2007



123



και θα καθορίζεται ετησίως με απόφαση του Υπ. Υγείας. Το ύψος της χρηματοδότησης θα τελεί σε άμεση συνάρτηση με τον αριθμό των ωφελουμένων, οι οποίοι εξυπηρετούνται ετησίως από τις ΜΨΥ του συγκεκριμένου Τομέα και καταβάλλεται μέσω του προϋπολογισμού του νοσοκομείου από το οποίο προέρχεται ο πρόεδρος της.

γ) Τα μέλη των ΤΕΨΥ υποχρεούνται να απασχολούνται ετησίως τριάντα (30) εργάσιμες ημέρες στο έργο των Τομεακών Επιτροπών.

Σε συνέχεια της Υπουργικής απόφασης Υ5α,β/Γ.Π.oικ.39667/2013 και της εγκυκλίου Υ5α/Γ.Π.οικ.99897/2013 σχετικά με τη διάρκεια νοσηλείας των χρόνιων ασθενών στα ψυχιατρικά τμήματα των ΨΝ αλλά και τον ρόλο των ΤΕΨΥ ως προς τις διαδικασίες μετάβασης των ωφελούμενων στις ΜΨΑ, εκδόθηκε νέα Υπ. απόφαση με αριθ. πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.oικ.19799/4-3-2013 σύμφωνα με την οποία δόθηκαν διευκρινήσεις για τα παραπάνω θέματα. Ο ρόλος των ΤΕΨΥ στη διαδικασία μετάβασης των ωφελουμένων σε ΜΨΑ είναι εποπτικός χωρίς να απαιτείται η έγκριση τους για την πρόοδο των εν λόγω ενεργειών, με δυνατότητα παρέμβασης μόνο σε τυχόν δυσχέρειες και προβλήματα διασύνδεσης και συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων ΜΨΑ. Επιπρόσθετα απαιτείται γραπτή έγκριση της ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ στις περιπτώσεις παράτασης χρόνου φιλοξενίας των ωφελουμένων σε ξενώνα ή τη συνέχιση της διαμονής των ωφελουμένων σε οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα.

Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια του έτους 2014 ανακοινώθηκε σε συνέχεια της υπουργικής απόφασης με Αρ. Πρωτ. ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ.67946, παράταση θητείας των Τομεακών Επιτροπών Ψυχικής Υγείας στις 27/1/12014 με την Αρ. Πρωτ. ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ.7775 απόφαση του Υπ. Υγείας. Συγκεκριμένα η θητεία των δεκαοχτώ (ΤΕΨΥ) παρατάθηκε έως και τις 30/6/2014. Εν συνεχεία στις 29/8/2014 με την Αρ. Πρωτ. ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ.7775 απόφαση του Υπ. Υγείας ανανεώθηκε η παράταση θητείας των προαναφερόμενων δεκαοχτώ (18) ΤΕΨΥ έως τις 31/12/2014. Ταυτόχρονα την ίδια περίοδο με την Αρ. Πρωτ. ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ. 75061/29-8-2013 και σε συνέχεια των Υπουργικών Αποφάσεων “Ανασυγκρότηση των Τομεακών Επιτροπών Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων των Τομέων Ψυχικής Υγείας Ν. Αττικής” (ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ. 54298/17-5-2011) και “Ενίσχυση του θεσμού των Τ.Ε.Ψ.Υ. Ν. Αττικής” (Υ5α/Γ.Π.οικ. 18941/21-2-2013), παρατάθηκε μέχρι τις 31/12/2014 τη θητεία των ΤΕΨΥ των ΤοΨΥ του Ν. Αττικής.

Τέλος, εκδόθηκε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για συμμετοχή στις Τομεακές Επιτροπές Ψυχικής Υγείας στις 28/1/2014 με την Αρ. Πρωτ. Υ5α/Γ.Π.οικ.8806 απόφαση του Υπ. Υγείας προς τον ΕΟΠΥΥ και τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο.



124



Ο πυρήνας των αρμοδιοτήτων των επιτροπών σύμφωνα με το πνεύμα των

νομοθετημάτων επικεντρώνεται στην άσκηση γνωμοδοτικού, αξιολογητικού και

συντονιστικού ρόλου με σκοπό την υλοποίηση της τομεοποίησης σε επίπεδο διοίκησης

και παροχής των υπηρεσιών ΨΥ.

Οι επιτροπές πρέπει να υποστηριχθούν επί της ουσίας, σύμφωνα με το στρατηγικό

σχεδιασμό και τον οραματισμό του Υπ. Υγείας σχετικά με την ακριβή τους θέση στο

σύνολο των διαδικασιών που μετέχουν. Η αποτύπωση του σχεδιασμού σε νομοθετικό

επίπεδο αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την πραγματοποίηση του έργου τους αλλά

πρέπει να υπάρχει συνέπεια και τα νομοθετήματα να υποστηρίζονται, να

εξειδικεύονται και να υλοποιούνται.



125



Β.3.1.3.3 Οργάνωση και Δικτύωση υπηρεσιών


Συνοπτικά, οι βασικές κατηγορίες υπηρεσιών ΨΥ είναι οργανωμένες όπως αποτυπώνονται στην παρακάτω εικόνα και στη συνέχεια παρουσιάζεται μια σειρά από σημαντικά θέματα που συντελούν στην αδυναμία αποτελεσματικής οργάνωσης και δικτύωσης του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ.

Εικόνα 5: Βασικές κατηγορίες υπηρεσιών ΨΥ

Σχετικά με το θέμα της αδειοδότησης και πιστοποίησης των ΜΨΥ, από τα τηρούμενα στοιχεία της ΔΨΥ, προκύπτει ότι μέχρι το τέλος του έτους 2014 από τις 273 μονάδες ΝΠΙΔ9 είχαν εκδοθεί 208 άδειες λειτουργίας. Όσον αφορά τους φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΔΔ στo πλαίσιο της σύστασης και της πιστοποίησης τους, από τις 202 δομές είχαν εκδοθεί αποφάσεις σύστασης για τις 151. Για 11 δομές δεν έχει γίνει ακόμη η αποστολή από το αρμόδιο Νοσοκομείο των απαραίτητων δικαιολογητικών.

Σχετικά με την παρακολούθηση των μονάδων ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ, σημαντική εξέλιξη είναι ότι πραγματοποιείται τήρηση στοιχείων από όλες τις ΜΨΥ με χρήση του πληροφοριακού συστήματος που έχει δημιουργήσει ο ΜΥΠ και παρακολούθηση των στοιχείων από τη ΔΨΥ. Οι φορείς καλούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα να καταχωρούν λειτουργικά, οικονομικά, κλινικά και διοικητικά δεδομένα των ΜΨΥ. Σε επόμενες ενότητες

9 Οι 273 άδειες που αναμένεται να εκδοθούν εμπεριέχουν και 51 άδειες Προστατευόμενων Διαμερισμάτων που βρίσκονται σε περίοδο συγχρηματοδότησης – ΕΣΠΑ.



126



παρουσιάζεται η κατάσταση σχετικά με τον επί της ουσίας έλεγχο και αποτίμηση των στοιχείων και της υφιστάμενης κατάστασης των μονάδων (βλ. ενότητα Β.3.1.3.8).

Αναφορικά με το θέμα της θεσμοθέτησης πλαισίου δικτύωσης ΜΨΥ και τη συνεργασία με τις μονάδες ΠΦΥ και κοινωνικών υπηρεσιών ΟΤΑ, αξίζει να σημειωθεί ότι αν και κατά το προηγούμενος έτος εκπονήθηκε οδηγός δικτύωσης υπηρεσιών και αναμενόταν σχετική διαβούλευση, αυτό δεν πραγματοποιήθηκε. Επίσης, σε εξέλιξη βρίσκεται η οριστικοποίηση της λειτουργίας και διασύνδεσης ΠΦΥ – ΠΦΨΥ, χωρίς όμως ορατά αποτελέσματα μέχρι αυτό το σημείο αναφοράς.

Σχετικά με το μετασχηματισμό των ψυχιατρικών νοσοκομείων και των οργανισμών τους, σε εξέλιξη είναι ενέργειες αποασυλοποίησης, μετακίνησης των χρόνιων περιστατικών (βλ. ενότητα Β.3.2.3.7, Β.3.2.3.8) καθώς και ενεργοποίησης υφιστάμενων ή σε αργία ΜΨΥ και λειτουργίας Ψυχιατρικών Τμημάτων των ΓΝ (βλ. ενότητα Β.3.2.3.9).

Επιπρόσθετα, σε συνέχεια της εκπόνησης κλινικών οδηγιών για τις κυριότερες ασθένειες που καταγράφονται στις υφιστάμενες μονάδες όπως Άνοια, Σχιζοφρένεια, Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή, αναμένεται το επόμενο χρονικό διάστημα η εκπόνηση κατευθυντήριων οδηγιών και για άλλες κατηγορίες διάγνωσης όπως η κατάθλιψη καθώς επίσης και η προσαρμογή, θεσμοθέτηση και εφαρμογή των ανωτέρων κλινικών οδηγιών που έχουν οριστικοποιηθεί.

Σημαντικότατο πρόβλημα, επίσης, αποτελεί η απουσία καθορισμένου ψυχιατρικού φακέλου ο οποίος να τηρείται καθολικά και να υποστηρίζεται από ηλεκτρονική εφαρμογή με αντίστοιχα δικαιώματα πρόσβασης. Ουσιαστικό βήμα, βέβαια, πραγματοποιήθηκε με την ψήφιση του νόμου για την ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014) καθιερώνεται ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ) και ότι μέχρι το τέλος του έτους 2014 εκδόθηκαν αποφάσεις ένταξης πράξεων για την υλοποίηση του έργου “Ψηφιοποίηση και Ηλεκτρονική Διαχείριση του Ιστορικού Αρχείου Φακέλων Ασθενών” 26 Γενικών Νοσοκομείων.

Τέλος, γεγονός αποτελεί ότι η ψυχιατρική εφημερία μέχρι και το τέλος του έτους 2014 συνέχιζε να μην ακολουθεί τις αρχές της τομεοποίησης. Παρόλα αυτά, αξίζει να τονισθεί ότι δρομολογήθηκαν ενέργειες10 το τελευταίο τρίμηνο του έτους για το σχεδιασμό ενός νέου συστήματος εφημεριών των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων και των Ψυχιατρικών τμημάτων των Γενικών Νοσοκομείων, οι οποίες αναμένεται να εξελιχθούν εντός του επόμενου έτους αφού ολοκληρωθεί ο επαναπροσδιορισμός των τομέων ψυχικής υγείας.

10 Υ5α/Γ.Π./οικ.89494/13-10-2014 “Εφημερίες Ψυχιατρικών Νοσοκομείων και Ψυχιατρικών Τμημάτων Γενικών Νοσοκομείων” και το σχετικό πόρισμα ης Ομάδας Εργασίας με θέμα «Προκαταρτική Επιχειρησιακή εκτίμηση για τη λειτουργία του νέου εφημεριακού συστήματος στη Διοικητική Περιφέρεια Αττικής, με βάση τις αρχές τις αρχές της τομεοποίησης για τη διασφάλιση της συνέχειας της φροντίδας των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας (Δεκέμβριος 2014)»



127




Κατά το έτος 2014 υλοποιήθηκαν ή βρίσκονται σε εξέλιξη οι ενέργειες που περιγράφονται στη συνέχεια.

Αδειοδότηση και πιστοποίηση μονάδων ψυχικής υγείας

Σε συνέχεια του επαναπροσδιορισμού των κριτηρίων και των διαδικασιών αδειοδότησης11, η παρακολούθηση της τήρησης των κριτηρίων πιστοποίησης πραγματοποιείται μέσω των στοιχείων που καταχωρούνται στην ηλεκτρονική βάση από τους φορείς ΝΠΙΔ, μέσω των περιοδικών αναφορών αποτύπωσης των ελεγχόμενων κριτηρίων πιστοποίησης και εξέλιξης των αδειοδοτήσεων που ζητούνται από τη ΔΨΥ και τέλος κατά τους επιτόπιους ελέγχους (Υ5β/Γ.Π.οικ.86958/18-09-2013). Επιπρόσθετα στο πλαίσιο της ongoing παρακολούθησης της τήρησης των κριτηρίων πιστοποίησης εκδόθηκε εγκύκλιος του Υπ. Υγείας βάσει της οποίας ζητείται η τήρηση των προϋποθέσεων και τυπικών προσόντων των επαγγελματιών ψυχικής υγείας των ΝΠΙΔ που διενεργούν θεραπευτικές πράξεις.

Ως προς τους επιτόπιους ελέγχους για την πιστοποίηση των μονάδων ψυχικής υγείας με το Νόμο 4272/14 (ΦΕΚ 145 Α’/ 11-07-2014) προβλέπεται διενέργεια διοικητικού και οικονομικό-διαχειριστικού ελέγχου, έλεγχος και παρακολούθηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και έλεγχος πιστοποίησης της υλοποίησης των δηλούμενων υπηρεσιών. Επιπρόσθετα με την υπ’ αριθ. Α4α/Γ.Π.οικ.4023/2015 (ΦΕΚ 177/Β/2015) απόφαση του Υπουργείου Υγείας ορίζεται το πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών κλινικών ψυχικής υγείας αλλά και το πλαίσιο ελέγχων των παρεχόμενων υπηρεσιών των ΜΨΥ.

Κατά τη διάρκεια του έτους 2014 εκδόθηκαν τρεις υπουργικές αποφάσεις σύμφωνα με τις οποίες μετατίθεται το χρονικό σημείο για την έκδοση αδειών λειτουργίας για τις ΜΨΥ που εκκρεμεί ο κτιριολογικός έλεγχος12:

• Υ5β/Γ.Π.οικ./6315-21/1/2014 με θέμα “Παράταση ισχύος της υπ’ αριθμ. Υ5β/Γ.Π.οικ./95047/29-7-2010 (ΦΕΚ 1506/τ.Β’/6/9/2010) Υπουργικής Απόφασης” έως 30/6/2014.

11 Υ5β/Γ.Π.107920/22-11-2013 12Με την Αρ. Πρωτ. Υ5β/Γ.Π.107931/107933/22-11-2013 ορίστηκαν επικαιροποιημένες προδιαγραφές12 κτιριακής υποδομής ΜΨΑ για τα Κέντρα Ημέρας, τους Ξενώνες και τα Οικοτροφεία. Οι προδιαγραφές αφορούν την εφαρμογή των κανονισμών και γενικές αρχές, τη φυσιογνωμία του χώρου, την ασφάλεια και ομαλή λειτουργία, την καταλληλότητα του κτιρίου.

Από τη σκοπιά της διοίκησης του συστήματος ΨΥ, όπου εξετάζεται στην παρούσα

παράγραφο, παρουσιάζεται αδυναμία αποτελεσματικής οργάνωσης και δικτύωσης του

συστήματος παροχής υπηρεσιών και αποτέλεσμα αυτού είναι ποικίλες και σημαντικές

δυσλειτουργίες, όπως η ύπαρξη λιστών αναμονής (π.χ. ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες).



128



• Υ5β/Γ.Π.οικ./68700-4/8/2014 με θέμα “Παράταση ισχύος της υπ’ αριθμ.

Υ5β/Γ.Π.οικ./95047/29-7-2010 (ΦΕΚ 1506/τ.Β’/6/9/2010) Υπουργικής Απόφασης” έως 31/10/2014.

• Υ5β/Γ.Π.οικ./95047-10/11/2014 με θέμα “Παράταση ισχύος της υπ’ αριθμ. Υ5β/Γ.Π.οικ./95047/29-7-2010 (ΦΕΚ 1506/τ.Β’/6/9/2010) Υπουργικής Απόφασης” έως 31/12/2014.

Σύστημα παρακολούθησης ΜΨΥ

Σε συνέχεια της διάταξης σχετικά με το Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης Ψυχικής Υγείας και γενικότερα την εποπτεία στον τρόπο διοίκησης και στην οικονομική διαχείριση των Μονάδων Ψυχικής Υγείας (Ν.4213/2013-ΦΕΚ Α’ 261/9-12-2013), οι φορείς καλούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα να καταχωρούν λειτουργικά, οικονομικά, κλινικά και διοικητικά δεδομένα των ΜΨΥ. Σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη οι ΜΨΥ υποχρεούνται να τηρούν έντυπα και ηλεκτρονικά δεδομένα που αφορούν στη σύσταση, οργάνωση και λειτουργία τους, στοιχεία εργαζομένων και οικονομικά στοιχεία κάθε μορφής αλλά και στοιχεία των ωφελούμενων που κάνουν χρήση των υπηρεσιών των μονάδων.

Η υποχρεωτική καταχώρηση των στοιχείων των ΜΨΥ, που λειτουργούν και εποπτεύονται από το Υπ. Υγείας, στο Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης ΜΨΥ παγιώνεται με την υπ’ αρ. Πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/30-04-2014 απόφαση του Υπ. Υγείας “Τήρηση Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης Μονάδων Ψυχικής Υγείας”. Βάσει της εν λόγω απόφασης περιγράφονται και ορίζονται ζητήματα σχετικά με τη λειτουργία και τον σκοπό του πληροφοριακού συστήματος, τη διαχείριση και χωροθέτηση του, τα δικαιώματα πρόσβασης και χρήσης, τον προσδιορισμό των στοιχείων που τηρούνται και τις υποχρεώσεις και κυρώσεις των φορέων που οφείλουν να καταχωρούν στοιχεία στο σύστημα. Σκοπός της επεξεργασίας των τηρούμενων στοιχείων αποτελεί η διαρκής και έγκυρη πληροφόρηση της ΔΨΥ σχετικά με τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία λειτουργίας των ΜΨΥ και Υπεύθυνος Επεξεργασίας των τηρούμενων στοιχείων ορίζεται η ΔΨΥ με την ευελιξία να αναθέτει την εκτέλεση της επεξεργασίας δεδομένων σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα.

Επιπρόσθετα με την υπ’ αριθμ. Υ5α/Γ.Π.οικ.90729/15-10-2014 απόφαση του Υπ. Υγείας κλήθηκαν οι ΜΨΥ να ορίσουν δυο στελέχη για την καταχώρηση των στοιχείων στο Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης. Τα στελέχη θα πρέπει να προέρχονται από τη διοικητική υπηρεσία για την καταχώρηση των οικονομικών στοιχείων και στοιχείων προσωπικού και από τον Ψυχιατρικό τομέα για την καταχώρηση των στοιχείων κίνησης των ΜΨΥ.

Οδηγός βελτίωσης και διασφάλισης της ποιότητας όλων των τύπων των δομών ψυχικής υγείας

Στο πλαίσιο της οργάνωσης και της δικτύωσης των μονάδων για την από κοινού ανάπτυξη και εφαρμογή οδηγού διασφάλισης ποιότητας αλλά και τη θέσπιση θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών, αξιοποιείται το ήδη σε ισχύ “Εγχειρίδιο διασφάλισης- βελτίωσης της ποιότητας στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης” που είχε



129



εκπονηθεί το 2009. Πρόκειται για ένα εργαλείο διαχρονικής παρακολούθησης δυνατών και αδυνάτων σημείων με στόχο τη συνεχή βελτίωση των ΜΨΥ.

Επίσης, εκπονήθηκαν από τον ΜΥΠ κλινικές οδηγίες για τις κυριότερες ασθένειες που καταγράφονται στις υφιστάμενες μονάδες όπως Άνοια, Σχιζοφρένεια, Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή.

Πιο συγκεκριμένα, σχετικά με την άνοια ο ΜΥΠ αξιοποιώντας τη διεθνή βιβλιογραφία και τις εγκεκριμένες από το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (2008) οδηγίες της Ελληνικής Νευρολογικής Εταιρείας εκπόνησε το πρώτο σχέδιο των κατευθυντήριων οδηγιών. Οι οδηγίες αυτές διαβιβάστηκαν σε ειδική επιστημονική ομάδα, η οποία συγκροτήθηκε με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Υγείας13, όπου συμμετείχαν επιστήμονες εξειδικευμένοι στην άνοια καθώς και εκπρόσωποι του Υπουργείου Υγείας και του Μηχανισμού Υποστήριξης. Στόχος της ομάδας ήταν να προβεί στη αναθεώρηση /βελτίωση/ επικαιροποίηση του κειμένου των κατευθυντήριων οδηγιών για την άνοια προκειμένου αυτό να τεθεί σε διαβούλευση και εν συνεχεία, στο ΚΕΣΥ για γνωμοδότηση. Η οριστικοποίηση των οδηγιών για την άνοια ολοκληρώθηκε στις 6/6/2014. Αρχές του έτους 2015 οι κατευθυντήριες οδηγίες για την άνοια διαβιβάστηκαν στο Εθνικό Παρατηρητήριο όπου εκκρεμεί η σχετική γνωμοδότηση για να ολοκληρωθεί η διαδικασία.

Όσον αφορά στις κλινικές οδηγίες για τη Σχιζοφρένεια και τη Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή έχουν συγκροτηθεί ομάδες εργασίας με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Υγείας14. Οι εργασίες για τη Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή ολοκληρώθηκαν στις 21/7/2014 ενώ για τη Σχιζοφρένεια αναμένεται η οριστικοποίηση τους.

Το Δεκέμβριο του έτους 2014 με το Ν.4316/2014 ψηφίστηκε η σύσταση του Εθνικού Παρατηρητηρίου Άνοιας – Alzheimer στο Υπ. Υγείας με σκοπό τη μόνιμη υποστήριξη της πολιτικής της χώρας για την αντιμετώπιση της νόσου και την προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών και των οικογενειών τους. Οι αρμοδιότητες του Εθνικού Παρατηρητηρίου Άνοιας – Alzheimer μεταξύ άλλων συνοψίζονται στα εξής:

• Εκπόνηση και παρακολούθηση εφαρμογής Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για τη νόσο.

• Γνωμοδότηση για κάθε σχέδιο νόμου σχετικό με την άνοια και τη νόσο Alzheimer.

• Εκπροσώπηση της χώρας σε διεθνείς εκδηλώσεις και ομάδες εργασίας με αντικείμενο τη νόσο.

• Εισήγηση στο Υπουργό Υγείας για την προκήρυξη ερευνητικών προγραμμάτων.

Ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς

Με την ψήφιση του νόμου για την ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014) καθιερώνεται ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ). Ο ΑΗΦΥ αποτελεί ένα νέο θεσμό που θα ισχύει

13 Ομάδα εργασίας εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για την άνοια ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ.316/3-01-2014 14 Ομάδα εργασίας εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για τη Σχιζοφρένεια ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ.22550/13-03-2014

Ομάδα εργασίας εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για τη Συναισθηματική Διπολική Διαταραχή ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ.22551/13-03-2014



130



μοναδικά για κάθε ασφαλισμένο, θα περιέχει όλο το ιατρικό ιστορικό του και θα ενημερώνεται ηλεκτρονικά. Σύμφωνα με τον νόμο, ο ΑΗΦΥ θα αποτελείται από ιατρικές πληροφορίες που παράγονται σε οποιονδήποτε φορέα παροχής υπηρεσιών Υγείας, ακόμη και σε ιδιωτικό φορέα. Οι οικογενειακοί γιατροί που θα στελεχώσουν το Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (ΠΕΔΥ) θα ενημερώνουν διαρκώς τον εν λόγω φάκελο, ο οποίος θα ακολουθεί τον ασθενή σε κάθε του βήμα, σε κάθε εξέταση ή επίσκεψη σε γιατρό.

Επιπρόσθετα, σε συνέχεια της πρόσκλησης ΑΠ:151.315/ΨΣ1343-Α2 του ΕΠ. Ψηφιακή Σύγκλιση μέχρι το τέλος του έτους 2014 εκδόθηκαν 26 αποφάσεις ένταξης πράξεων Γενικών Νοσοκομείων για την υλοποίηση του έργου “Ψηφιοποίηση και Ηλεκτρονική Διαχείριση του Ιστορικού Αρχείου Φακέλων Ασθενών”, που ενδέχεται να καλύψουν και αντίστοιχες ανάγκες στον τομέα της παροχής υπηρεσιών ΨΥ.

Β.3.1.3.4 Χρηματοδότηση ΨΜ – ΕΣΠΑ


Τα ΕΠ του ΕΣΠΑ αποτελούν τα τελευταία χρόνια τις μοναδικές χρηματοδοτικές δυνατότητες που παρέχονται για την υλοποίηση της ΨΜ. Γίνεται αντιληπτό, όμως, ότι αυτά δεν έχουν υπαχθεί σε διαδικασία ιεραρχικής προσέγγισης και σχεδιασμού και δεν αποτελούν οντότητες με καθορισμένους στόχους που να ταυτίζονται με τη στοχοθεσία της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.

Επίσης, στα πλαίσια της υλοποίησης του μνημονίου Andor - Λυκουρέντζου τέθηκε σε εφαρμογή, από το έτος 2013, πρόγραμμα χρηματοδότησης των ΜΨΥ ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από πόρους του ΕΣΠΑ. Μέσω του προγράμματος διασφαλίζεται η χρηματοδότηση μέχρι 31-12-2015 από πόρους του ΕΣΠΑ των ΝΠΙΔ αλλά και επιχειρείται η μετάβαση σε ένα νέο σταθερό σύστημα χρηματοδότησης που θα διασφαλιστεί με μείγμα χρηματοδότησης από τον τακτικό προϋπολογισμό, τον ΕΟΠΥΥ και άλλες εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης.

Συνολικά, στο ΕΠΑΝΑΔ υπάρχουν 190 ενταγμένα έργα με προϋπολογισμό που ανέρχεται στα 170.633.346,56€. Το έτος 2014 δεν εντάχθηκε κανένα νέο έργο και όπως και το προηγούμενο έτος 82 από τα έργα (43% του συνολικού αριθμού έργων) αφορούν τη χρηματοδότηση και την ενίσχυση της λειτουργίας των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ (συνολικός προϋπολογισμός 105.698.511,09€). Στα υπόλοιπα ΕΠ δεν υπάρχει σχεδόν καμία εξέλιξη, εκτός από την ένταξη δυο νέων έργων στα ΠΕΠ. Στα ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση και Διοικητική Μεταρρύθμιση δεν εντάχθηκε κανένα νέο έργο15, μια εικόνα που επαναλήφθηκε και κατά την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται συγκεντρωτικά στοιχεία για την ανωτέρω κατάσταση, με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2014.

15 Μέχρι και το τέλος του έτους 2014 εκδόθηκαν αποφάσεις ένταξης πράξεων, στο ΕΠ ΨΣ, για την υλοποίηση του έργου “Ψηφιοποίηση και Ηλεκτρονική Διαχείριση του Ιστορικού Αρχείου Φακέλων Ασθενών” 26 Γενικών Νοσοκομείων.



131



Πίνακας 24: Χρηματοδότηση ΨΜ – ΕΣΠΑ

Άξονας Προτεραιότητας Αριθμός ενταγμένων έργων

Νέα έργα Προϋπολογισμός ενταγμένων έργων

ΕΠΑΝΑΔ16 190

(82 έργα χρηματοδότησης ΝΠΙΔ) 0 170.633.346,56€ (105 εκ. € έργα χρηματοδότησης ΝΠΙΔ)

ΠΕΠ17 24 2 60.974.534,84€ ΨΣ 4 0 703.475,31€ ΔΜ 5 0 891.043,23€

ΣΥΝΟΛΟ 223 2 233.202.399,94 €


Σχετικά με την επόμενη προγραμματική περίοδο και την οριστικοποίηση του ΕΣΠΑ 2014-2020, η ψυχική υγεία δεν συμπεριλαμβάνεται στους θεματικούς του στόχους. Δράσεις για την ψυχική υγεία συμπεριλαμβάνονται μόνο στα Περιφερειακά Προγράμματα (ΠΕΠ).

Β.3.1.3.5 Χρηματοδότηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας


Η χρηματοδότηση των υπηρεσιών ΨΥ που προσφέρονται από ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα πραγματοποιείται από τον κρατικό προϋπολογισμό και από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ 2007-2013 (ΕΚΤ). Πιο συγκεκριμένα, τα ΝΠΙΔ χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό σύμφωνα με τα προϋπολογιστικά αλλά και απολογιστικά πλέον στοιχεία που αποστέλλουν στο Υπ. Υγείας και λαμβάνουν επιπλέον χρηματοδότηση για τη λειτουργία των μονάδων τους μέσω της 26ης πρόσκλησης που εκδόθηκε και υλοποιείται από την ΕΥτΥΚΑ.

16 Δεν εντάχθηκαν νέα έργα στο ΕΠΑΝΑΔ αλλά επανεντάχθηκαν πέντε (5) παλαιότερα έργα που ήταν απενταγμένα. 17 Επιπρόσθετα επανεντάχθηκαν στα ΠΕΠ δυο (2) παλαιότερα έργα που ήταν απενταγμένα.

Κατά το έτος 2014, σε συνέχεια του έτους 2013, το μεγαλύτερο ποσοστό των

διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ για την ΨΜ δρομολογήθηκε με σκοπό την κάλυψη των

λειτουργικών αναγκών των ΝΠΙΔ και τη συνέχιση της λειτουργίας τους κι όχι με

γνώμονα την υλοποίηση των ευρύτερων στόχων της ΨΜ.

Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη δυνατότητα χρηματοδότησης της ΨΜ στο νέο

ΕΣΠΑ καθώς δεν εντάσσονται ευθέως δράσεις αυτής της κατεύθυνσης. Το συνολικό

πλαίσιο των ΕΠ του ΕΣΠΑ απαιτείται να προσαρμοστεί σύμφωνα με την πολιτική της

τρίτης φάσης του Ψυχαργώς Γ με σκοπό την υλοποίηση του οράματος και των στόχων

της ΨΜ.



132



Kαθ’ όλη τη διάρκεια του έτους 2014 εκδόθηκαν επιχορηγήσεις από τον Τακτικό Προϋπολογισμό του Υπ. Υγείας, από τον ΚΑΕ 2544 Φ12018. Οι επιχορηγήσεις αφορούν στην κάλυψη των δαπανών λειτουργίας των Μονάδων Ψυχικής Υγείας ΝΠΙΔ με προτεραιότητα την κάλυψη μισθοδοσίας του προσωπικού. Τα συγκεντρωτικά στοιχεία χρηματοδότησης από τον τακτικό προϋπολογισμό παρουσιάζονται στον πίνακα στη συνέχεια.

Πίνακας 25: Επιχορηγήσεις ανά εξάμηνο από τον τακτικό προϋπολογισμό 2014 (ΚΑΕ 2544 Φ120)

Έτος Χρηματοδότηση 1ο εξάμηνο 2014 14.000.000,00€ 2ο εξάμηνο 2014 17.290.380,08€ Παρακρατηθέντα ποσά από τον ΚΑΕ 2544 Φ210 7.806.000,00€ Σύνολο 39.096.380,08€

Όπως αποτυπώνεται η συνολική χρηματοδότηση μέσω αυτής της πηγής για το έτος 2014 ανέρχεται σε 39.096.380,08€.

Η επιπρόσθετη χρηματοδότηση των ΝΠΙΔ για τη λειτουργία των μονάδων τους μέσω της 26ης πρόσκλησης, που εκδόθηκε και υλοποιείται από την ΕΥτΥΚΑ από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ (ΕΚΤ), ανήλθε για το έτος 2014 στο ποσό των 26.170.457,00€. Όπως αποτυπώνεται, ο τρόπος χρηματοδότησης των ΜΨΥ βασίζεται στην κάλυψη δαπανών που υπολογίζονται με βάση τις παρασχεθείσες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ανά ωφελούμενο, και για τις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ) στεγαστικού τύπου, (οικοτροφεία, ξενώνες, προστατευμένα διαμερίσματα), ορίζεται ανώτατο ημερήσιο κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης.

Στο γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την υφιστάμενη κατάσταση στην 26η πρόσκληση του ΕΠΑΝΑΔ, καθώς και συγκριτικά σχετικά με την αποτύπωση που είχε πραγματοποιηθεί στις 31/12/2013.

18 Αρ.Πρ. Υ5α/οικ.27026/27-03-2014, Αρ.Πρ. Υ5β/Γ.Π./οικ.68736/04-08-2014, Αρ.Πρ. Δ2/Γ.Π./οικ.105274/03-12-2014.



133



Διάγραμμα 17: Στοιχεία χρηματοδότησης ΝΠΙΔ 2013-2014

Όπως γίνεται αντιληπτό οι δαπάνες αυξήθηκαν από 50.386.497,1€ στις 31/12/2013 σε 76.556.954,1€ στις 31/12/2014. Η διαφορά μεταξύ των δυο ποσών που εκταμιεύτηκαν τις χρονιές 2013 και 2014 οφείλεται στο γεγονός ότι το ποσό των 50.386.497,1 που εκταμιεύτηκε το έτος 2013 κάλυψε μέρος των λειτουργικών δαπανών των φορέων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ του έτους 2012.

Στο πλαίσιο του νέου συστήματος κοστολόγησης εκδόθηκε επίσης, εγκύκλιος με ΑΠ: Υ5β/Γ.Π.οικ.43347/19-05-2014 με θέμα: "Χρηματοδότηση των μονάδων ψυχικής υγείας με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας - Διευκρινίσεις για την εφαρμογή του μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ψυχικής υγείας Ν.Π.Ι.Δ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα", καθώς και οι σχετικοί πρότυποι πίνακες που πρέπει να τηρούνται ανά μήνα και ανά τύπο Μονάδας Ψυχικής Υγείας.

Τέλος, η χρηματοδότηση των φορέων δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ) γίνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό για το τμήμα που αναφέρεται στις μισθολογικές δαπάνες και οι υπόλοιπες λειτουργικές δαπάνες καλύπτονται από τακτικές και έκτακτες επιχορηγήσεις από το Υπ. Υγείας καθώς και από τα έσοδα από τα ασφαλιστικά ταμεία λόγω της παροχής υπηρεσιών.

0

20.000.000

40.000.000

60.000.000

80.000.000

100.000.000

120.000.000

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 105.698.511,1 105.277.771,6 76.556.954,131/12/2013 105.277.772,1 105.197.393,9 50.386.497,1

Χρηματοδότηση Λειτουργίας ΜΨΥ ΝΠΙΔ

31/12/2014 31/12/2013



134




Οι υπουργικές αποφάσεις που καθορίζουν το μοντέλο χρηματοδότησης των μονάδων είναι οι ακόλουθες:

• Υ5β/Γ.Π.οικ.50557/29-05-2013 “Καθορισμός του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των Κέντρων Ημέρας του άρθρου 8 του Ν.2716/199919“

• Υ5β/Γ.Π.οικ.50552/29-05-2013 “Καθορισμός του τρόπου λειτουργίας και της στελέχωσης των Κινητών Μονάδων ψυχικής υγείας του άρθρου 7 του Ν2716/9920”

• Υ5β/Γ.Π.οικ.56669/11-06-2013 Τροποποίηση της Υ5β/Γ.Π.οικ.50557/29-05-2013 “Καθορισμός του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των Κέντρων Ημέρας του άρθρου 8 του Ν2716/99”

• Υ5β/Γ.Π.οικ.56675/12-06-2013 “Καθορισμός του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Οικοτροφεία, Ξενώνες) και των προγραμμάτων Προστατευόμενων Διαμερισμάτων του άρθρου 9 του Ν.2716/9921”

Στο πλαίσιο του νέου συστήματος κοστολόγησης εκδόθηκε Εγκύκλιος με ΑΠ: Υ5β/Γ.Π.οικ.43347/19-05-2014 με θέμα: "Χρηματοδότηση των μονάδων ψυχικής υγείας με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας - Διευκρινίσεις για την εφαρμογή του μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ψυχικής υγείας Ν.Π.Ι.Δ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα", καθώς και οι σχετικοί πρότυποι πίνακες που πρέπει να τηρούνται ανά μήνα και ανά τύπο Μονάδας Ψυχικής Υγείας.

Ειδικότερα τα ζητήματα που πραγματεύεται η εγκύκλιος είναι διευκρινήσεις και αναλυτικές οδηγίες για όλους τους τύπους μονάδων ψυχικής υγείας σχετικά με τα ακόλουθα:

α) Προϋποθέσεις κάλυψης των δαπανών που υπολογίζονται για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας.

19 Τροποποίηση της Υπ. Απ. Υ5β/Γ.Π.οικ.156618/25-11-2009 (ΦΕΚ Β’ 2444/14-12-2009). 20 Τροποποίηση της Υπ. Απ. Υ5β/Γ.Π.οικ.1662/21-05-2001 (ΦΕΚ 691 Β’/2001). 21 Τροποποίηση της Υπ. Απ. Α3α/οικ.876/16-05-2000 (ΦΕΚ Β’ 661/23-05-2000).

Η χρηματοδότηση των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ, και κατά το έτος 2014, ήταν συνδυαστική μέσω

του κρατικού προϋπολογισμού αλλά και του ΕΣΠΑ. Σε συνέχεια της εκπόνησης του

μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ΨΥ, σύμφωνα και με τα προβλεπόμενα από το

μνημόνιο Andor-Λυκουρέντζου, και σε αναμονή της ολοκληρωμένης θεσμοθέτησης του

που θα συμπεριλαμβάνει ποιοτικές παραμέτρους, ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με

την ικανότητα του να προσδώσει αυτοδυναμία και να μην απαιτείται η συνδρομή του

ΕΚΤ ή άλλων πόρων και ταμείων.



135



β) τρόπος καταγραφής και κατηγοριοποίησης των παρεχόμενων υπηρεσιών των ΜΨΥ (επισκέψεων, θεραπευτικό ατομικό ή ομαδικό πρόγραμμα τηλεφωνικών συνεδριών, δράσεις παρέμβασης στην κοινότητα κ.α)

γ) τρόπος κοστολόγησης υπηρεσιών

δ) ανώτατο κόστος ανά ωφελούμενο ανά ΜΨΥ

ε) μέγιστος αριθμός ωφελουμένων ανά ΜΨΥ/θεραπευτική ομάδα/ θεραπευτικό πρόγραμμα

στ) Προϋποθέσεις ένταξης και παραμονής των ωφελουμένων σε μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στεγαστικού τύπου και της συνολικής παρακολούθησης του έργου των μονάδων.

ζ) άλλα ζητήματα (τήρηση ηλεκτρονικού και έντυπου αρχείου κίνησης ωφελουμένων, συνέπειες λανθασμένης καταχώρησης στοιχείων, ύπαρξη αντιστοίχισης των στοιχείων ταυτοποίησης των ωφελούμενων για κάθε ΑΜΚΑ, υποβολή στοιχείων εργαζομένων).

Β.3.1.3.6 Ιδιωτικός τομέας


Η άσκηση εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών σύμφωνα με το ισχύον μέχρι σήμερα θεσμικό πλαίσιο22 διεπόταν από τις διατάξεις περί άσκησης εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών κλινικών γενικά, με κυρίαρχο ρόλο να έχουν οι Περιφέρειες και το Υπουργείο Εμπορίου. Το Υπ. Υγείας περιοριζόταν μόνο στην έγκριση του κτηριολογικού προγράμματος της μονάδας και κατ’ επέκταση την έναρξη λειτουργίας των ιδιωτικών μονάδων.

Με το Ν. 4272/14 ρυθμίστηκε το θέμα της εποπτείας των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών καθώς υπάγεται το πλαίσιο λειτουργίας τους, με εξαίρεση την αδειοδότηση τους, στο ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου των λοιπών μονάδων ψυχικής υγείας, επιτυγχάνοντας ενιαία εποπτεία των ΜΨΥ, είτε αυτές λειτουργούν από ΝΠΔΔ, είτε από ΝΠΙΔ κερδοσκοπικού και μη χαρακτήρα. Πιο συγκεκριμένα, οι ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές εντάσσονται στον οικείο ΤοΨΥ. Το ανωτέρω λογικά συνεπάγεται τη διάθεση κάποιου αριθμού κλινών στην κάλυψη των αναγκών του ίδιου ή όμορων Τομέων και αναμένεται να διαπιστωθεί ο ακριβής τρόπος υλοποίησης του.

Το πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας των Ιδιωτικών Ψυχιατρικών Κλινικών συμπληρώθηκε και συγκεκριμενοποιήθηκε στις αρχές του έτους 2015, (υπ΄ αριθμ. πρωτ. απόφαση του Υπουργείου Υγείας Α4α/Γ.Π.οικ.4023/23-01-2015), όπου καθορίστηκε το πλαίσιο και το αντικείμενο ελέγχου των ιδιωτικών κλινικών από τη ΔΨΥ. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι η διενέργεια των έκτακτων ελέγχων θα πραγματοποιείται με εντολή του Υπουργού Υγείας,

22 Ν.2345/95 (ΦΕΚ Α’ 213), Π.Δ 247/91 (ΦΕΚ Α’ 93), Π.Δ 235/2000 (ΦΕΚ Α’ 199, )Ν.3852/2010 (ΦΕΚ Α΄87)



136



είτε αυτεπαγγέλτως, είτε μετά από εισήγηση της ΔΨΥ. Επιπρόσθετα, οι έκτακτοι έλεγχοι προβλέπεται να διενεργούνται κατά περίπτωση από του Ελεγκτές του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας, την Ειδική Επιτροπή Ελέγχου και Προστασίας των Δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές και την ειδική επιτροπή Διοικητικού, Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου (Ε.Δ.Ο.Δ.Ε). Αντίστοιχα οι τακτικοί έλεγχοι θα διενεργούνται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο από την Επιτροπή Ιδιωτικών Κλινικών αλλά και από τη ΔΨΥ μέσω του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ.

Συνέπεια των ανωτέρω είναι η θεσμοθέτηση της δυνατότητας παρακολούθησης και ελέγχου του ιδιωτικού τομέα με σκοπό τον απώτερο και ευρύτερο συνυπολογισμό του τομέα αυτού στη διοίκηση, την οργάνωση, το σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος ΨΥ. Σε συνέχεια της θεσμοθέτησης, αναμένεται η υλοποίηση του πλαισίου ελέγχου και εποπτείας των Ιδιωτικών Ψυχιατρικών Κλινικών και τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας.


Το πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας των Ιδιωτικών Ψυχιατρικών Κλινικών συμπληρώνεται με την υπ΄ αριθμ. πρωτ. απόφαση του υπουργεία Υγείας Α4α/Γ.Π.οικ.4023/23-01-2015 “Πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών κλινικών ψυχικής υγείας, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.2716/99”. Οι ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές θα ελέγχονται από τη ΔΨΥ ως προς τον τρόπο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, τον τρόπο άσκησης του ιατρικού, νοσηλευτικού και επιστημονικού έργου. Σκοπός των ελέγχων είναι η διασφάλιση της επάρκειας των παρεχόμενων από αυτές υπηρεσιών στο πλαίσιο της προστασίας του δημοσίου συμφέροντος και της προάσπισης της ψυχικής υγείας του πληθυσμού. Οι έλεγχοι που θα εποπτεύονται και θα συντονίζονται από τη ΔΨΥ θα είναι τακτικοί και έκτακτοι και θα διενεργούνται κατά περίπτωση από αρμόδιες επιτροπές του Υπουργείου Υγείας.

Β.3.1.3.7 ΕΟΠΥΥ


Μέχρι τις αρχές του 2014, ο ΕΟΠΥΥ συνέχιζε να διατηρεί διττό ρόλο. Λειτουργούσε ως πάροχος υπηρεσιών ΨΥ καθώς είχε ενσωματώσει τις δομές και τις μονάδες παροχής υπηρεσιών του ΙΚΑ κι επίσης χρηματοδότης από τη μεριά των ασφαλιστικών ταμείων για τις δαπάνες των ΝΠΔΔ αλλά και του ιδιωτικού τομέα.

Ο νόμος 4238/14 (ΦΕΚ Α 38/17.2.2014) εισήγαγε μια σημαντική μεταρρύθμιση στον Εθνικό Οργανισμό Παροχή Υπηρεσιών Υγείας. Ο ΕΟΠΥΥ έπαυσε να αποτελεί άμεσο πάροχο υπηρεσιών υγείας και περιορίστηκε αποκλειστικά στον ασφαλιστικό του ρόλο. Αυτό πραγματοποιήθηκε με τη μεταφορά του συνόλου των μονάδων υγείας στο ΠΕΔΥ και στη διοικητική αρμοδιότητα των Υ.Πε.



137



Σκοπός του ΕΟΠΥΥ σύμφωνα με το Ν 4238/14 είναι πλέον ο εξής:

α) Η αγορά υπηρεσιών υγείας για τους ασφαλισμένους, τους συνταξιούχους, καθώς και για τα προστατευόμενα μέλη των οικογενειών τους, των μεταφερθέντων φορέων, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Ενιαίο Κανονισμό Παροχών Υγείας του Οργανισμού.

β) Η θέσπιση κανόνων σχεδιασμού, ποιότητας, ανάπτυξης, αξιολόγησης, ασφάλειας και αποτελεσματικότητας της αγοράς υπηρεσιών υγείας.

γ) Η διαχείριση και ο έλεγχος της χρηματοδότησης, καθώς και η ορθολογική αξιοποίηση των διατιθέμενων πόρων.

δ) Ο καθορισμός των κριτηρίων και των όρων σύναψης συμβάσεων για αγορά υπηρεσιών υγείας με φορείς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και με συμβαλλόμενους ιατρούς, καθώς και η αναθεώρηση και η τροποποίηση των όρων αυτών, όπου και όποτε αυτό απαιτείται.

ε) Η διαπραγμάτευση με όλους τους συμβαλλόμενους παρόχους των αμοιβών τους, των όρων των συμβάσεων του Οργανισμού, των τιμών των ιατροτεχνολογικών υλικών και φαρμάκων.

Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα οριζόμενα από το μνημόνιο Andor – Λυκουρέντζου, κατά τα προηγούμενα έτη, εκπονήθηκε μοντέλο χρηματοδότησης των ΜΨΥ με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας στο οποίο αν και προβλεπόταν συμμετοχή του ΕΟΠΥΥ, αυτό δεν φαίνεται να προκύπτει από κάποιο στοιχείο.

Τέλος, το Υπ. Υγείας τα τελευταία χρόνια προχωρεί σε επιχορηγήσεις προς τα νοσοκομεία, με σκοπό την κάλυψη των λειτουργικών τους δαπανών εξαιτίας της μη πραγματοποίησης έγκαιρων πληρωμών από τον ΕΟΠΥΥ (αφορά συνολικά την υγεία, όχι μόνο την ΨΥ).

Β.3.1.3.8 Σύστημα παρακολούθησης, αξιολόγησης και διασφάλισης ποιότητας


Η εποπτεία και ο έλεγχος της διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης αλλά και της ποιότητας των υπηρεσιών των ΜΨΥ συστηματοποιήθηκε για όλους τους φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ με τη χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ η οποία ξεκίνησε πιλοτικά το έτος 2013. Οι φορείς καλούνται να καταχωρούν και να επικαιροποιούν στο πληροφοριακό σύστημα λειτουργικά, οικονομικά, κλινικά και διοικητικά δεδομένα των ΜΨΥ.

Σε συνέχεια του Ν.4213/201323 η υποχρεωτικότητα της τήρησης των παραπάνω στοιχείων αποκρυσταλώθηκε με την υπ’ Αρ. Πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/15-04-2014 υπουργική απόφαση “Τήρηση Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης Μονάδων Ψυχικής Υγείας”. Οι μονάδες έχουν την υποχρέωση να τηρούν τα παραπάνω στοιχεία και να τα

23 Ν. 4213 “Προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2011/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9ης Μαρτίου 2011 περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης (L 88/45/4.4.2011) και άλλες διατάξεις”



138



θέτουν στη διάθεση του Υπ. Υγείας όποτε τους ζητηθούν, ώστε να καθίσταται δυνατή η επεξεργασία τους από την ΔΨΥ η οποία βάσει του νόμου ορίζεται αρμόδια για αυτό.

Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται ο βαθμός εφαρμογής της ανωτέρω υπουργικής απόφασης ως προς βασικές παραμέτρους της.

Υπ. απόφ: “Τήρηση Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης Μονάδων Ψυχικής Υγείας”

Πληρότητα – Ποιότητα Στοιχείων

Στοιχεία υπόχρεου φορέα/ΜΨΥ Στο Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης καταχωρούν στοιχεία 65 φορείς ψυχικής Υγείας ΝΠΙΔ και 77 ΝΠΔΔ. Τα στοιχεία που χρήζουν επικαιροποίησης υποβάλλονται στο πληροφοριακό σύστημα σε μηνιαία βάση (στοιχεία κίνησης, προϋπολογισμού κ.α)

Στοιχεία Υποδομών Προσωπικό – Εργαζόμενοι Λειτουργικό μέρος - Ωφελούμενοι Προϋπολογιστικά στοιχεία ΜΨΥ Απολογιστικά στοιχεία ΜΨΥ Στοιχεία σχετικά με συγχρηματοδοτούμενα έργα

Σύμφωνα με την ανωτέρω υπουργική απόφαση πρόσβαση στο σύστημα (εκτός από τις ΜΨΥ) έχει ο υπεύθυνος διαχείρισης και επεξεργασίας των τηρούμενων στοιχείων που είναι η ΔΨΥ και κατέχει επίσης και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη θέση του. Η ΔΨΥ έχει αναθέσει την εκτέλεση της επεξεργασίας των δεδομένων του πληροφοριακού συστήματος στο ΜΥΠ. Η επεξεργασία των στοιχείων αποσκοπεί στη διαρκή και έγκυρη πληροφόρηση της ΔΨΥ σχετικά με τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία λειτουργίας των ΜΨΥ που χρηματοδοτούνται από το Υπ. Υγείας.

Επιπρόσθετα και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το N. 4272, στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζεται ο βαθμός υλοποίησης των προβλεπόμενων ελέγχων.

N. 4272 – Διοικητικός και οικονομικός/ διαχειριστικός έλεγχος

Εφαρμογή - Υλοποίηση

Έλεγχος νομιμότητας της ίδρυσης, διοίκησης, διαχείρισης και εν γένει λειτουργίας της μονάδας.

Ο διοικητικός και οικονομικό- διαχειριστικός έλεγχος των ΜΨΥ (ΝΠΙΔ, ΝΠΔΔ) πραγματοποιείται από τη ΔΨΥ μέσω των στοιχείων που υποβάλλονται από τις ΜΨΥ στο πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης και μέσω επιτόπιων ελέγχων.

Το πλαίσιο διενέργειας ελέγχων των παρεχόμενων υπηρεσιών των ΜΨΥ, που προσδιορίστηκε σε απόφαση που ακολούθησε, περιλαμβάνει διαδικασίες έκτακτων και τακτικών ελέγχων των ΜΨΥ

Έλεγχος και έγκριση ετήσιων προϋπολογιστικών στοιχείων και έλεγχος αξιοπιστίας των υποβαλλόμενων απολογιστικών στοιχείων.

Έλεγχος επιλεξιμότητας των δαπανών που χρηματοδοτούνται από δημόσιους πόρους, βάσει ορισμένου πλαισίου κοστολόγησης των παρεχόμενων υπηρεσιών και ορισμένου ανώτατου κόστους ανά



139



ωφελούμενο. αλλά και κυρώσεις για τις ΜΨΥ που

αρνούνται να χορηγήσουν ή χορηγούν ανακριβή στοιχεία.

Μέχρι το τέλος του 2014 από τους ελέγχους που πραγματοποιήθηκαν στις μονάδες ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ δεν επιβλήθηκαν κυρώσεις.

Παρακολούθηση κοινών δεικτών και κριτηρίων διασφάλισης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Έλεγχος πιστοποίησης της υλοποίησης των δηλούμενων υπηρεσιών.

Γίνεται αντιληπτό, ότι η μη ύπαρξη πρωτοκόλλων λειτουργίας των υπηρεσιών για κάθε τύπο ΜΨΥ καθώς επίσης η μη οριστικοποίηση κατευθυντήριων οδηγιών για σοβαρά ψυχικά νοσήματα όπως άνοια, διπολική διαταραχή και σχιζοφρένεια συμβάλουν στην αδυναμία ουσιαστικής παρακολούθησης του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδα και άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης επ’ αυτού.

Τα ανωτέρω καθώς και η μη ύπαρξη κανονισμών και ακριβούς πλαισίου λειτουργίας για κάθε τύπο ΜΨΥ και προκαθορισμένων μετρικών επιμέτρησης της δράσης, της λειτουργικότητας, της αποδοτικότητας και της οικονομικότητας λειτουργίας των μονάδων επιδεινώνουν την αδυναμία ουσιαστικής παρακολούθησης του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδα και άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης επ’ αυτού.

Τέλος ως προς της αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών των ΜΨΥ η πενταμελής επιτροπή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων (υπουργική απόφαση Υ5β/Γ.Π.οικ.61060 ΦΕΚ 1591 Β’/21-06-201324, ΔΥ1δ/109483/27-11-2013), εξειδικευμένων στην αξιολόγηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν έχει αναλάβει ενεργό ρόλο ως προς τα καθήκοντα της.

24 Τροποποίηση της ΥΑ Υ5β.οικ.1962/19-10-2000 “Καθορισμός κριτηρίων, προϋποθέσεων, δικαιολογητικών διαδικασίας και κάθε άλλης λεπτομέρειας για έγκριση σκοπιμότητας και χορήγηση άδειας ίδρυσης και άδειας λειτουργίας μονάδων ψυχικής υγείας στον ιδιωτικό κερδοσκοπικό και μη κερδοσκοπικό τομέα (ΦΕΚ Β’ 1268/19-11-2000)”



140




Με την υπ’ Αρ. Πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/15-04-2014 απόφαση του Υπουργείου Υγείας καθίσταται υποχρεωτική η ένταξη στοιχείων στο Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας που λειτουργούν και εποπτεύονται από το Υπ. Υγείας, σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου 2716/1999, όπως ισχύει. Επίσης, περιγράφονται και ορίζονται ζητήματα σχετικά με τη λειτουργία και τον σκοπό του πληροφοριακού συστήματος, τη διαχείριση και χωροθέτηση του, τα δικαιώματα πρόσβασης και χρήσης, τον προσδιορισμό των στοιχείων που τηρούνται και τις υποχρεώσεις και κυρώσεις των φορέων που οφείλουν να καταχωρούν στοιχεία στο σύστημα.

Με το Ν. 4272/14 συμπληρώνεται η ισχύουσα νομοθεσία για την εποπτεία και τον διοικητικό και οικονομικό- διαχειριστικό έλεγχο των ΜΨΥ ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ. Με την υπουργική απόφαση Α4α/Γ.Π.οικ.4023/15 ορίζεται το πλαίσιο διενέργειας ελέγχων των παρεχόμενων υπηρεσιών των ΜΨΥ αλλά και το πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.2716/99.

Επιπρόσθετα με την υπ’ αριθμ. πρωτ. υπουργική απόφαση Α4α/Γ.Π.οικ.4023/23-01-2015 ορίζεται το πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας σε πρωτοβάθμιο επίπεδο των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών και των ΜΨΥ (ΝΠΙΔ, ΝΠΔΔ) με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας αλλά και της επάρκειας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Οι έλεγχοι στις ιδιωτικές κλινικές και στις ΜΨΥ θα εποπτεύονται και θα διενεργούνται υπό την ευθύνη και το συντονισμό της ΔΨΥ και θα διακρίνονται σε έκτακτους και τακτικούς.

Σκοπός των ελέγχων (τακτικών και έκτακτων) είναι να αποτιμώνται όλα τα δεδομένα και τα στοιχεία που είναι αναγκαία για τη συστηματική και δυναμική παρακολούθηση της εφαρμογής του προγράμματος της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης. Οι τακτικοί έλεγχοι αφορούν κυρίως τον έλεγχο των στοιχείων που καλούνται οι φορείς να καταχωρούν στο

Η χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ ως βασικό μηχανισμό συλλογής και τήρησης πληροφοριών διασφαλίζει τη δυνατότητα συστηματικής και δυναμικής παρακολούθησης των ΜΨΥ και κατ’ επέκτασης του τομέα Ψυχικής Υγείας. Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη συλλογή του συνόλου της απαιτούμενης πληροφορίας, την αξιοποίηση της αλλά και τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και στοιχείων άμεσα και εύκολα, με σκοπό την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία.

Η ανάπτυξη και η λειτουργία ενός συστήματος ολιστικής παρακολούθησης της πορείας της ΨΥ και της ΨΜ, μέσω της συστηματοποίησης των διαδικασιών συγκέντρωσης και επεξεργασίας στοιχείων και δεδομένων, που θα επιτρέπει την αποτύπωση τόσο της συνολικής εικόνας της κατάστασης και των εξελίξεων αλλά και ενημέρωση και δυνατότητα παρακολούθησης και ελέγχου σε επίπεδο ΜΨΥ παραμένει αναγκαιότητα.

Η διασφάλιση της κοινωνικής λογοδοσίας σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης απαιτείται να αποτελεί προτεραιότητα.



141



Σύστημα Παρακολούθησης των ΜΨΥ του οποίου διαχειριστής είναι η ΔΨΥ. Επιπρόσθετα στις ιδιωτικές κλινικές διενεργούνται τακτικοί έλεγχοι τουλάχιστον μια φορά το χρόνο από την Επιτροπή Ιδιωτικών Κλινικών. Οι έκτακτοι έλεγχοι διενεργούνται από αρμόδιες επιτροπές του Υπουργείου Υγείας25 όποτε κρίνεται επιβεβλημένο με εντολή του Υπουργού Υγείας, είτε αυτεπαγγέλτως, είτε μετά από εισήγηση της αρμόδιας ΔΨΥ.

Η άρνηση χορήγησης των ζητούμενων πληροφοριών και στοιχείων, η σκόπιμη απόκρυψη ή η χορήγηση ελλιπών ή παραποιημένων στοιχείων συνιστά για του φορείς ΝΠΔΔ πειθαρχικό αδίκημα ενώ για του φορείς ΝΠΙΔ συνιστά αιτία αναστολής της κάθε είδους χρηματοδότησης των φορέων που επιχορηγούνται άμεσα ή έμμεσα από το Δημόσιο μέχρι την πλήρη συμμόρφωση τους.

Β.3.1.3.9 Ενταγμένα έργα


Σχετικά με τα ενταγμένα έργα στον άξονα της οργάνωσης του συστήματος, δεν παρουσιάζεται σημαντική εξέλιξη σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε στις 31/12/2013, καθώς τα τέσσερα ενταγμένα έργα είναι τα ίδια σε σχέση με την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο. Τα δυο (2) από τα τέσσερα (4) έργα χρηματοδοτικά αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό στην παρούσα κατηγορία και καλύπτουν είτε ουσιαστικές ανάγκες της ΔΨΥ και του τομέα (έργο ΜΥΠ) είτε αποτελούν δεσμεύσεις της χώρας (έργο ongoing αξιολόγησης ΨΜ).

Από τη συνολική προσέγγιση, γίνεται αντιληπτό ότι το θέμα της διοίκησης και της οργάνωσης δεν αντιμετωπίζεται ολιστικά και ούτε έχει γίνει κατανοητή η κρισιμότητα της παρούσας κατάστασης.


Το έτος 2014 δεν εντάχθηκε κανένα νέο έργο στον άξονα της οργάνωσης του συστήματος. Όπως και το προηγούμενο έτος, μεγάλο τμήμα των διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ διατέθηκαν στους φορείς ΝΠΙΔ ψυχικής υγείας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με σκοπό την κάλυψη λειτουργικών δαπανών και μισθοδοσίας του προσωπικού.

Β.3.1.4 Συμπεράσματα

Tο σύστημα διοίκησης του τομέα ΨΥ και ΨΜ χαρακτηρίζεται συγκεντρωτικό ως προς κεντρικό επίπεδο διοίκησης (Πολιτική Ηγεσία, ΔΨΥ) με αδυναμία πλήρους

25 Οι έκτακτοι έλεγχοι στις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές διενεργούνται κατά περίπτωση από i) τους Ελεγκτές του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας ii) την Ειδική Επιτροπή Ελέγχου και Προστασίας των Δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές iii)την Ειδική Επιτροπή Διοικητικού, Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου (Ε.Δ.Ο.Δ.Ε). Οι έκτακτοι έλεγχοι στις ΜΨΥ ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ διενεργούνται από τριμελές ελεγκτικό κλιμάκιο υπό την επίβλεψη του Προϊσταμένου της ΔΨΥ. Τα μέλη τα οποία ορίζει επακριβώς ο Υπουργός Υγείας είναι μόνιμοι υπάλληλοι του Υπουργείου Υγείας εκ των οποίων το ένα τουλάχιστον προέρχεται από τη ΔΨΥ



142



διαλειτουργικότητας και συνεργασίας των επιπέδων διοίκησης με βάση σαφή διαχωρισμό εξουσιών – ευθυνών, σύμφωνα με το δυναμικό και τη δυναμική των επιπέδων διοίκησης. Πιο συγκεκριμένα, σε περιφερειακό επίπεδο ο ρόλος των Υ.Πε είναι περιορισμένος και επικεντρώνεται κυρίως στη διοίκηση και εποπτεία των δομών ΝΠΔΔ. Σε τομεακό επίπεδο ο ρόλος των επιτροπών είναι συμβουλευτικός, χωρίς να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΥ, ενώ παράλληλα παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας αυτών.

Στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζονται με διαγραμματικό τρόπο τα προβλήματα διαλειτουργικότητας και διοίκησης εντός του τομέα ψυχικής υγείας και οι αδυναμίες εποπτείας και διοίκησης των επιμέρους συστημάτων. Επιπρόσθετα, εμφανίζεται η περιορισμένη διασύνδεση των υπηρεσιών μεταξύ τους. Οι λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας έχουν πρόσβαση στο σύστημα, τόσο παροχής υπηρεσιών αλλά και διοίκησης, κατά το δοκούν και σύμφωνα με την κρίση, την ανάγκη και τις προσωπικές τους επαφές.

Εικόνα 6: Επίπεδα διοίκησης και διαλειτουργικότητα συστήματος ΨΥ

Σε συνέχεια της ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε ανωτέρω, παρουσιάζονται συνοπτικά οι κυριότερες θεματικές ενότητες του υφιστάμενου συστήματος διοίκησης αλλά και βασικές προτάσεις.

Περιφερειακή διοίκηση – περιφεριοποίηση συστήματος:

Σε περιφερειακό επίπεδο, οι Υ.Πε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους επί των νοσοκομείων του ΕΣΥ, εμπλέκονται στη διοίκηση της ΨΥ κατά το τμήμα που αναφέρεται στα ΓΝ (ψυχιατρικά τμήματα), τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές. Το



143



έτος 2014 παρουσιάστηκε περαιτέρω ενεργοποίηση των Υ.Πε σε στόχους της ΨΜ χωρίς όμως να υπάρχει συνολική στροφή στην «επιστράτευση» αυτού του επιπέδου διοίκησης επί των θεμάτων ΨΥ και ΨΜ ως απόρροια της κεντρικής πολιτικής.

Σημαντικό και αποφασιστικό βήμα στην κατεύθυνση της αποκέντρωσης και του εξορθολογισμού της διοίκησης του συστήματος ψυχιατρικής περίθαλψης είναι η ανάληψη από τις Υ.Πε ουσιαστικού ρόλου στο σχεδιασμό, στην υλοποίηση, στη διοίκηση, στην παρακολούθηση, στο συντονισμό και στην αξιολόγηση του συστήματος ψυχιατρικών υπηρεσιών στα πλαίσια των τομέων που υπάγονται σε αυτές. Η ενεργοποίηση και η ενίσχυση του ενδιάμεσου επιπέδου οργάνωσης, το οποίο θα ασκήσει ουσιαστικές αρμοδιότητες στις ανωτέρω λειτουργικές περιοχές κρίνεται απαραίτητη και η αδυναμία υλοποίησης του επιφέρει σημαντικό βαθμό επισφάλειας σχετικά με το στόχο της τομεοποίησης στο επίπεδο οργάνωσης και διοίκησης του συστήματος. Αναγκαιότητα επίσης αποτελεί η προσαρμογή του μοντέλου σε αυτό του υπόλοιπου εθνικού συστήματος υγείας, ο συντονισμός των υγειονομικών παρεμβάσεων σε περιφερειακό επίπεδο αλλά και η συνεργασία με τις αιρετές περιφέρειες με σκοπό την άντληση νέων χρηματοδοτικών δυνατοτήτων μέσω του νέου ΕΣΠΑ.

Τομεοποίηση:

Ο πυρήνας των αρμοδιοτήτων των τομεακών επιτροπών επικεντρώνεται στην άσκηση γνωμοδοτικού, αξιολογητικού και συντονιστικού ρόλου με σκοπό την υλοποίηση της τομεοποίησης τόσο σε οργανωτικό και διοικητικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών. Με την ψήφιση του Ν. 4272/14 ρυθμίστηκαν θέματα οργάνωσης και εξασφάλισης πόρων για την ομαλή λειτουργία των επιτροπών, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας τους, χωρίς ωστόσο να υπάρξει ουσιαστική αλλαγή μέχρι το τέλος του έτους 2014.

Προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελέσει η ενεργοποίηση όλων των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ με πλήρη αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων τους (συμβουλευτικός/αποφασιστικός) και άσκηση του επιτελικού τους ρόλου, με σκοπό την αποκέντρωση και τον εξορθολογισμό του συστήματος διοίκησης ΨΥ. Επιπρόσθετα θα πρέπει να αξιοποιηθεί και να εφαρμοσθεί πλήρως το νέο νομοθετικό πλαίσιο που εγγυάται την ενεργοποίηση των επιτροπών και εξασφαλίζει την εκπροσώπηση επαγγελματιών ψυχικής υγείας και ΛΥΨΥ σε τοπικό επίπεδο.

Σύστημα παρακολούθησης:

Η χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ ως βασικό μηχανισμό συλλογής και τήρησης πληροφοριών διασφαλίζει τη δυνατότητα συστηματικής και δυναμικής παρακολούθησης των ΜΨΥ και κατ’ επέκταση του τομέα Ψυχικής Υγείας. Μέσω του πληροφοριακού συστήματος η ΔΨΥ δύναται να ασκεί έλεγχο της διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης των υπηρεσιών των ΜΨΥ όλων των φορέων ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ.

Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη συλλογή του συνόλου της απαιτούμενης πληροφορίας, την αξιοποίηση της αλλά και τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και



144



στοιχείων άμεσα και εύκολα, με σκοπό την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία.

Προς αυτή την κατεύθυνση πρώτιστης σημασίας είναι η ύπαρξη και λειτουργία του συστήματος παρακολούθησης σύμφωνα με τις δυνατότητες που παρέχει μια σύγχρονη πλατφόρμα Επιχειρησιακής Ευφυΐας με σκοπό την επεξεργασία και αξιοποίηση των δεδομένων στη διοίκηση, τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των ενεργειών.

Χρηματοδότηση φορέων ΝΠΙΔ:

Η χρηματοδότηση των υπηρεσιών ΨΥ που προσφέρονται από ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα πραγματοποιείται από τον κρατικό προϋπολογισμό και από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ 2007-2013 (ΕΚΤ). Σε συνέχεια της εκπόνησης του μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ΨΥ, και σε αναμονή της ολοκληρωμένης θεσμοθέτησης του που θα συμπεριλαμβάνει ποιοτικές παραμέτρους, ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με την ικανότητα του να προσδώσει αυτοδυναμία και να μην απαιτείται η συνδρομή του ΕΚΤ ή άλλων πόρων και ταμείων μετά το τέλος του 2015.

Συνακόλουθα, ουσιαστική αναγκαιότητα αποτελεί η ρύθμιση της τακτικότητας της χρηματοδότησης, όπως και του ετήσιου ποσού από την έναρξη του έτους και η έγκαιρη ενημέρωση των φορέων για την πορεία της χρηματοδότησης τους, ώστε να μπορεί να γίνει προγραμματισμός των δράσεων από τις ΜΨΥ. Για κάθε τύπο μονάδας η χρηματοδότηση πρέπει να συσχετισθεί με πλήθος κριτηρίων όπως μετρικές αποδοτικότητας, οικονομικότητας, ποιότητας υπηρεσιών, ποσοστό πληρότητας, πλήθος ωφελουμένων, αναγκαίο προσωπικό λειτουργίας.

Οργάνωση και Δικτύωση Υπηρεσιών:

Όσον αφορά στην οργάνωση και στη δικτύωση των υπηρεσιών υπάρχουν σημαντικές αδυναμίες και ελλείψεις, ενδεικτικά, ως προς τα παρακάτω:

• Θεραπευτικά πρωτόκολλα, κλινικές οδηγίες, πρότυπα ποιότητας, σύστασης και λειτουργίας.

• Εφαρμογή συστήματος ψυχιατρικής εφημερίας με βάση τις αρχές τομεοποίησης.

• Ψυχιατρικός φάκελος.

• Σαφές σύστημα αξιολόγησης δομών, προσωπικού και ποιότητας παρεχομένων υπηρεσιών.

• Πλήρης χάρτης Ψυχικής Υγείας και επιδημιολογικών δεδομένων.

Σε αρκετές από τις παραπάνω θεματικές έχουν δρομολογηθεί ενέργειες όπως η εκπόνηση κλινικών οδηγιών για τις κυριότερες ασθένειες, ο σχεδιασμός νέου συστήματος εφημεριών, η υλοποίηση έργων στο ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση για τη δημιουργία ηλεκτρονικού φακέλου ασθενή σε ΓΝ, οι οποίες μέχρι το τέλος του έτους 2014 ήταν σε εξέλιξη και δεν είχαν τελεσφορήσει.



145



Επιτακτική ανάγκη παραμένει η δημιουργία συστήματος αξιολόγησης με ολιστικό χαρακτήρα που θα βασίζεται στην ύπαρξη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών, προτύπων ποιότητας, σύστασης και λειτουργίας. Τέλος, απαιτείται η δημιουργία ικανού μοντέλου διοίκησης με σκοπό την άμεση δυνατότητα αξιολόγησης των φορέων παροχής υπηρεσιών και σύμφωνα με κριτήρια ικανοποίησης των ληπτών υπηρεσιών. Οι δράσεις αξιολόγησης θα πρέπει να πραγματοποιούνται από εξειδικευμένο και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό.

Β.3.2 Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

Β.3.2.1 Παρουσίαση υφιστάμενης κατάστασης δικτύου

Στην παρούσα ενότητα πραγματοποιείται συνοπτική αποτύπωση του αριθμού των δομών πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας φροντίδας ΨΥ, στις βασικότερες κατηγορίες υπηρεσιών, που λειτουργούσαν με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2014. Η επικαιροποίηση των δεδομένων των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για το έτος 2014 πραγματοποιήθηκε με στοιχεία τα οποία απέστειλε στον αξιολογητή η ΔΨΥ. Τα στοιχεία που παρουσιάζονται σκοπό έχουν την ανάδειξη της συνολικής εικόνας και της υφιστάμενης κατάστασης κι όχι την προσέγγιση με μαθηματική ακρίβεια των τελικών στοιχείων ανά κατηγορία, εργασία που αποτελεί αντικείμενο άλλου έργου.

Ψυχιατρικά Νοσοκομεία:

Τα ΨΝ που διατηρούνται σε λειτουργία και κατά το έτος 2014 είναι τρία (3). Πρέπει να σημειωθεί ότι και τα τρία ΨΝ διαθέτουν τμήμα χρόνιων ασθενών.

Πίνακας 26: Ψυχιατρικά Νοσοκομεία 2014

Υ.Πε ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΦΟΡΕΑΣ 2014 2 Αττικής ΨΝ Αττικής-Δρομοκαϊτειο 2 Αττικής ΨΝ Αττικής – Δαφνί 3 Κεντρικής Μακεδονίας ΨΝ Θεσσαλονίκης

Επίσης, διατηρείται σε λειτουργία το Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου το οποίο αν και δεν είναι αμιγώς ΨΝ διαθέτει μεγάλο αριθμό ενδονοσοκομειακών και εξωνοσοκομειακών δομών στις οποίες συνεχίζουν να διαμένουν χρόνιοι ασθενείς.

Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας:

Η ανάλυση που ακολουθεί αφορά τον αριθμό των δομών, ΚΨΥ, Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων, Κινητών Μονάδων και Κέντρων Ημέρας ανά Περιφέρεια και νομικό καθεστώς φορέα (ΝΠΔΔ/ΝΠΙΔ).



146



Πίνακας 27: Μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας ΨΥ ανά Περιφέρεια

Περιφέρειες

Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο

Κέντρο Ψυχικής Υγείας

Κινητή Μονάδα

Κέντρα Ημέρας Σύνολο

ΝΠΔΔ Σύνολο

ΝΠΙΔ Γενικό Σύνολο ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ

ΑΝ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

1 6 1 1 1 2 9 3 12 ΑΤΤΙΚΗ 4 3 8 1 2 42 14 46 60 ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 1 1 1 1 1 3 2 5 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 1 2 2 3 4 4 8 ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

1 1 0 2 2

ΗΠΕΙΡΟΣ 1 3 1 1 1 5 2 7 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 1 2 1 2 4 3 6 9 ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 1 3 1 1 1 1 5 3 8 ΚΕΝΤΡΙΚΗ

2 1 5 2 5 5 14 6 20

ΚΡΗΤΗ 1 1 4 2 1 1 4 8 6 14 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 1 3 1 1 4 5 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

3 3 1 1 2 7 3 10 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 2 1 1 2 3 3 6

ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΑ ΚΑΘΕΣΤΩΣ

ΦΟΡΕΑ 10 8 39 1 16 13 11 69 76 91 166

Γενικό Σύνολο 18 40 29 80 257

Επίσης, μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας ΨΥ αποτελούν και τα Ψυχιατρικά και Παιδοψυχιατρικά εξωτερικά ιατρεία των ΓΝ. Σύμφωνα με την αποτύπωση που είχε πραγματοποιηθεί για το έτος 2013, από στοιχεία του Χάρτη Υγείας, υπάρχουν 58 Ψυχιατρικά Εξωτερικά Ιατρεία και 17 Παιδοψυχιατρικά Εξωτερικά Ιατρεία.

Μονάδες Δευτεροβάθμιας Φροντίδας Ψυχικής Υγείας

Στη συνέχεια παρουσιάζεται ο αριθμός των μονάδων δευτεροβάθμιας φροντίδας ΨΥ (ψυχιατρικά και παιδοψυχιατρικά τμήματα Γενικών και Ψυχιατρικών Νοσοκομείων του ΕΣΥ) ανά Περιφέρεια για το έτος 2014.

Πίνακας 28: Μονάδες Δευτεροβάθμιας Φροντίδας ΨΥ ανά Περιφέρεια

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΠΔΔ

Ψυχιατρικό Τμήμα Παιδοψυχιατρικό Τμήμα ΑΤΤΙΚΗ 24 4 ΑΝ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ- ΘΡΑΚΗ 4 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 13 2 ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1 ΗΠΕΙΡΟΣ 2 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 2 ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 1 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 2 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 3 ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 1 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 3 ΚΡΗΤΗ 4 ΣΥΝΟΛΟ 60 6



147



Επιφύλαξη πρέπει να διατηρηθεί ως προς τη λειτουργία των ΨΤ στη χώρα, καθώς σε κάποια από αυτά πραγματοποιείται περιορισμένη λειτουργία ή μόνο εξωτερική παρακολούθηση ως συνέπεια της έλλειψης πόρων είτε σε ανθρώπινο δυναμικό είτε σε υποδομές.

Μονάδες Τριτοβάθμιας Φροντίδας Ψυχικής Υγείας

Ακολούθως παρουσιάζεται ο αριθμός των μονάδων τριτοβάθμιας φροντίδας ΨΥ (Ξενώνες, Οικοτροφεία, Προστ/μένα Διαμερίσματα) που λειτουργούσαν το έτος 2014 ανά νομικό καθεστώς φορέα (ΝΠΔΔ/ΝΠΙΔ) και περιφέρεια.

Πίνακας 29: Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης ανά Νομικό Καθεστώς Φορέα & Περιφέρεια

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΝΠΔΔ

Σύνολο ΝΠΔΔ

ΝΠΙΔ Σύνολο

ΝΠΙΔ Ξενώνας Οικοτροφείο

Προστ/μένο Διαμέρισμα Ξενώνας

Οικοτροφείο

Προστ/μένο Διαμέρισμα

ΑΤΤΙΚΗ 28 23 58 109 9 42 37 88 ΑΝ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ- ΘΡΑΚΗ 2 1 3 6 9 15 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 10 7 58 75 1 8 8 17 ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1 1 1 1 2 ΗΠΕΙΡΟΣ 5 7 12 2 5 3 10 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 5 8 13 1 11 6 18 ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 3 5 3 11 1 1 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 7 11 18 2 1 3 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 1 2 3 1 10 13 24 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 8 2 11 21 5 3 8 ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 1 1 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 1 12 13 1 1 2 ΚΡΗΤΗ 9 3 9 21 2 2 ΣΥΝΟΛΟ 81 40 180 301 15 93 82 190

Άλλες ειδικές μονάδες και υπηρεσίες

Τέλος, ο πίνακας στη συνέχεια αποτυπώνει τις ακόλουθες ειδικές μονάδες και υπηρεσίες για το έτος 2014

• κέντρα ημέρας για τον Αυτισμό,

• κέντρα για την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer,

• Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης (ΚοιΣΠΕ), και

• μονάδες αποκατάστασης και επαγγελματικής επανένταξης.



148



Πίνακας 30: Ειδικές μονάδες και υπηρεσίες

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ Κέντρα

Ημέρας για τον Αυτισμό

Κέντρα για την αντιμετώπιση

της νόσου Alzheimer

ΚοιΣΠΕ

Ειδικές μονάδες αποκατάστασης &

επαγγελματικής επανένταξης

ΑΤΤΙΚΗ 9 7 7 5 ΑΝ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ 1 1 1 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 2 3 2 ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1 ΗΠΕΙΡΟΣ 1 1 ΘΕΣΣΑΛΙΑ 2 ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 2 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 1 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 1 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 1 1 ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 1 ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 1 ΚΡΗΤΗ 1 1 3 1 ΣΥΝΟΛΟ 13 12 22 10


Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, παρουσιάζονται εβδομήντα έξι (76) ενταγμένα έργα που τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «1 – Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών». Στις 31/12/2013 σε αυτή την κατηγορία είχε παρουσιαστεί συνάφεια με εβδομήντα οχτώ (78) έργα, στις 31/12/2012 με ενενήντα (90) έργα και στις 31/12/2011 με σαράντα πέντε (45) έργα. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η συγκεντρωτική εξέλιξη στην υλοποίηση των έργων με βάση τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία.

Διάγραμμα 18: Χρηματοοικονομικά στοιχεία ενταγμένων έργων

020.000.00040.000.00060.000.00080.000.000

100.000.000120.000.000140.000.000160.000.000

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 46.665.322,6 41.570.002,3 30.859.530,831/12/2013 67.070.494,3 47.635.329,8 19.373.877,331/12/2012 147.214.999,0 36.640.552,4 12.831.787,431/12/2011 40.696.707,6 16.845.062,9 5.467.714,9

Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



149



Κατά το έτος 2014 δεν εντάχθηκαν νέα έργα σε αυτή την κατηγορία. Επανανεργοποιήθηκαν 4 πρώην απενταγμένα έργα τα οποία ανήκουν στα ακόλουθα είδη παρέμβασης: Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (1). Παιδοψυχιατρικό τμήμα (1) και Ξενώνας Βραχείας παραμονής (2).

Την παρούσα χρονική στιγμή, δεκατέσσερα (14) έργα μπορούν να θεωρηθούν ως ολοκληρωμένα καθώς παρουσιάζουν ποσοστό ολοκλήρωσης από 96%-100% και σε αυτά υπολείπονται διοικητικές ενέργειες για την περαίωση τους. Τα έργα αυτά ανήκουν στα ακόλουθα είδη παρέμβασης Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (3), Κινητή μονάδα (1), ΚΨΥ (2), ΚΗ (3) και Προστατευόμενο Διαμέρισμα (1), Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο (1), Μονάδα Οξέων (1), Ξενώνας Βραχείας Παραμονής (1), Ολοκληρωμένη Μονάδα Αντιμετώπισης Alzheimer (1). Ειδικότερα τα δυο (2) έργα που παρουσιάζουν ποσοστό ολοκλήρωσης 100% αφορούν στην προμήθεια εξοπλισμού του Ιατροπαιδαγωγικού Κέντρου και της Μονάδας Οξέων Περιστατικών Ενηλίκων του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ιωαννίνων.

Τέλος την προηγούμενη περίοδο (έτος 2014) απεντάχθηκαν έξι (6) έργα στην κατηγορία «1 - Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών» καθώς δεν παρουσίαζαν δαπάνες. Τα έργα αυτά ανήκουν στα ακόλουθα είδη παρέμβασης: ΚΨΥ (2), Ξενώνας βραχείας παραμονής (2), Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (2).

Στο γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα ενταγμένα έργα κατανεμημένα σύμφωνα με το είδος της παρέμβασης που επιχειρείται και το αντίστοιχο πλήθος έργων σε σχέση και με την προηγούμενη καταγραφή.



150



Διάγραμμα 19: Ενταγμένα έργα κατανεμημένα σύμφωνα με το είδος της παρέμβασης

Επίσης, σχετικά με τον άξονα προτεραιότητας «2- Προαγωγή – Πρόληψη Ψυχικής Υγείας», τα χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων, τα οποία ανήκουν στο δίκτυο παρεχομένων υπηρεσιών παρουσιάζονται στον γράφημα στη συνέχεια. Τα οικονομικά δεδομένα αναφέρονται σε οχτώ (8) έργα για την παρούσα αξιολογητική περίοδο. Στις 31/12/2013 σε αυτή την κατηγορία είχε παρουσιαστεί συνάφεια επίσης με οχτώ (8) έργα, στις 31/12/2012 με έξι (6) έργα και στις 31/12/2011 με ένα (1) έργο. Δεν υπάρχουν νέα

0 5 10 15

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ

ΔΙΚΤΥΟ ΠΟΛΥΔΥΝΑΜΩΝ ΨΥΧΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ

ΙΑΤΡΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ

ΜΟΝΑΔΑ ΕΦΗΒΩΝ

ΜΟΝΑΔΑ ΟΞΕΩΝ

ΞΕΝΩΝΑΣ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ

ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ALZHEIMER

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΕΡΓΩΝ

4

0

3

4

5

6

0

1

6

1

1

0

7

2

5

0

13

2

6

14

8

7

1

1

8

1

1

3

8

6

7

4

15

2

3

16

7

6

1

1

7

3

1

0

6

6

3

1

14

2

2

16

5

6

1

1

7

3

1

0

7

6

3

1

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



151



ενταγμένα έργα σε αυτήν την αξιολογητική περίοδο στον άξονα Προαγωγή και Πρόληψη Ψυχικής Υγείας καθώς επίσης δεν υπάρχει σημαντική εξέλιξη στη φυσική υλοποίηση των περισσότερων έργων σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Τα έργα με τα υψηλότερα ποσοστά ολοκλήρωσης είναι τα “Οργάνωση και εφαρμογή προγράμματος παρέμβασης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας 0-5 ετών στην περιοχή Αθηνών” του φορέα Παιδικά Χωριά SOS Ελλάδος (100%) και το “Σχέδιο συνολικής ψυχο-κοινωνικής παρέμβασης στην πόλη του Ρεθύμνου με στόχο την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της σεξουαλικής παρενόχλησης ανηλίκων” του φορέας Ινστιτούτου Υγείας του παιδιού (71,63%).

Διάγραμμα 20: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων

Στον πίνακα ακολούθως παρουσιάζονται στοιχεία από τους διαθέσιμους δείκτες που τηρούνται στο ΟΠΣ της ΕΥτΥΚΑ.

Πίνακας 31: Νέες δομές ΨΥ που λειτούργησαν μέχρι και τις 31/12/2013

ΚΩΔ ΔΕΙΚΤΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΤΙΜΗ ΕΡΓΟΥ (αθροιστικά για 2013)

5573 Λειτουργία νέων δομών ψυχ. υγείας στην κοινότητα 81

5579 Λειτουργία νέων ή επεκτεινόμενων Ψυχιατρικών Τμημάτων σε γενικά νοσοκομεία 5

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 2.624.023,9 1.911.010,9 1.027.315,831/12/2013 2.624.023,9 1.620.230,0 689.266,531/12/2012 1.965.640,0 915.640,0 440.312,531/12/2011 715.040,0 715.040,0 44.657,6

Προαγωγή και Πρόληψη Ψυχικής Υγείας

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



152



Β.3.2.3 Αξιολόγηση θεματικών περιοχών

Β.3.2.3.1 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων

Η διάρθρωση της στοχοθεσίας του Ψυχαργώς Γ’ κάνει σαφές ότι προτάσσονται οι σχετικές, με την ψυχική υγεία ενηλίκων, υπηρεσίες και δράσεις. Σύμφωνα με την υφιστάμενη κατάσταση και ειδικές προτεινόμενες δράσεις της Πολιτικής αποτυπώνεται η ακόλουθη εικόνα στον πίνακα στη συνέχεια.

Πίνακας 32: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων

Πολιτική ανάπτυξης υπηρεσιών ΨΥ ενηλίκων ανά

ΤΟΨΥ Υφιστάμενη Κατάσταση

Κέντρο Ψυχικής Υγείας (ΚΨΥ) ή Κέντρο Ημέρας

Περιφέρειες Κέντρο Ψυχικής Υγείας26 Κέντρο Ημέρας27

ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ Αν. Μακεδ. Θράκη 6 1 1 Αττική 8 1 30 Βόρειο Αιγαίο 1 1 Δυτική Ελλάδα 2 3 Δυτική Μακεδονία Ήπειρος 3 1 Θεσσαλία 2 3 Ιόνια Νησιά 3 1 1 Κεντρική Μακεδονία 5 5 3 Κρήτη 4 1 2 Νότιο Αιγαίο 1 Πελοπόννησος 3 1 1 Στερεά Ελλάδα 2 2

Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας ή Κέντρο Ημέρας (Δράσεις Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας

Περιφέρειες Κινητή Μονάδα Ψυχικής

Υγείας

Κέντρο Ημέρας (Ολοκληρωμένη

Κοινοτική Θεραπεία) ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ

Αν. Μακεδ. Θράκη 1 1 Αττική 128 Βόρειο Αιγαίο 1 1 Δυτική Ελλάδα 2 Δυτική Μακεδονία 1 Ήπειρος 1 1 Θεσσαλία 1 2 129

26 Τα ΚΨΥ αφορούν τις δομές που αντιμετωπίζουν κατά κύριο λόγο περιστατικά ενηλίκων με ψυχικές διαταραχές και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Να επισημανθεί ότι στην παραπάνω ανάλυση υπολογίστηκαν και τα ΚΨΥ που καλύπτουν όλο το ηλικιακό φάσμα του πληθυσμού (ενήλικες, παιδιά-έφηβους, ηλικιωμένους). 27 Τα Κέντρα Ημέρας αφορούν τις δομές που αντιμετωπίζουν περιστατικά ενηλίκων με ψυχικές διαταραχές και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Για τις δομές που αντιμετωπίζουν αμιγώς περιστατικά με διαταραχές αυτιστικού φάσματος, ψυχογηριατρικά προβλήματα (πχ. Νόσος Alzheimer) και περιστατικά παιδιών και εφήβων θα ακολουθήσει ανάλυση σε επόμενες ενότητες. 28 Πρόκειται για Μονάδα αντιμετώπισης νόσου Αλτσαχάϊμερ 29 Πρόκειται για Μονάδα αντιμετώπισης νόσου Αλτσαχάϊμερ και άλλες άνοιες (Βόλος) [Λειτουργεί Οικοτροφείο, Κινητή Μονάδα, ΚΗ σε 1 Δομή]



153



Πολιτική ανάπτυξης

υπηρεσιών ΨΥ ενηλίκων ανά ΤΟΨΥ

Υφιστάμενη Κατάσταση

Ιόνια Νησιά 1 1 Κεντρική Μακεδονία 2 Κρήτη 2 1 Νότιο Αιγαίο 1 3 Πελοπόννησος 3 1 Στερεά Ελλάδα 1 1

Ψυχιατρικό Τμήμα σε ΓΝ ή εναλλακτικά: • Σε περιπτώσεις μικρής

κάλυψης κλινών τα Ψ.Τ. μπορούν να καλύπτουν και όμορους ΤΟΨΥ με εύκολη προσβασιμότητα.

• Κέντρα Παρέμβασης στην Κρίση

• Υπηρεσίες ψυχικής υγείας με

δυνατότητα ολιγοήμερης νοσηλείας ακόμη δηλ. διάθεση 2-5 κλίνες για ολιγοήμερη νοσηλεία σε άλλη (π.χ. παθολογική) κλινική.

Περιφέρειες Ψυχιατρικό Τμήμα ΓΝ

Κέντρα Παρέμβασης στης Κρίση30

Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας με δυνατότητα ολιγοήμερης νοσηλείας (2-5 κλίνες σε άλλη κλινική31

Αν. Μακεδ. Θράκη 4 Αττική 9 Βόρειο Αιγαίο 1 Δυτική Ελλάδα 2 Δυτική Μακεδονία 1 Ήπειρος 2 Θεσσαλία 2 Ιόνια Νησιά 1 Κεντρική Μακεδονία 7 Κρήτη 4 Νότιο Αιγαίο 332 Πελοπόννησος 3 Στερεά Ελλάδα

Δημιουργία Μετανοσοκομειακών Ξενώνων Βραχείας Παραμονής 10-15 θέσεων. Δυνατότητα κάλυψης άνω του ενός ΤοΨΥ στις περιπτώσεις που υπάρχει μικρή κάλυψη κλινών και δυνατότητα εύκολης πρόσβασης. Εναλλακτικά, οι ασθενείς που χρήζουν μέσης διάρκειας παραμονής θα παραπέμπονται στις ΜΨΑ.


Μετανοσοκομειακός Ξενώνας Βραχείας Παραμονής 10-15 θέσεων

Αν. Μακεδ. Θράκη 1 Αττική 4 Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία 1 Ήπειρος Θεσσαλία 1 Ιόνια Νησιά 1 Κεντρική Μακεδονία 1 Κρήτη 2 Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα

30 Δεν υπάρχει πρόσβαση σε αντίστοιχα στοιχεία από τον αξιολογητή. 31 Δεν υπάρχει πρόσβαση σε αντίστοιχα στοιχεία από τον αξιολογητή. 32 Συμπεριλαμβάνονται τα 2 τμήματα οξέων του Κρατικού Θεραπευτηρίου της Λέρου



154






Η ανάλυση ανωτέρω περιλαμβάνει τους Ξενώνες που ορίζονται ως μετανοσοκομειακοί βραχείας παραμονής. Παρόλα αυτά βέβαιο θεωρείται ότι και άλλοι λειτουργούν σε αυτή την κατεύθυνση. Συνολική πληροφορία για τους ξενώνες αποτυπώνεται ακολούθως. Από τα στοιχεία του ΟΠΣ επισημαίνεται ότι είναι σε εξέλιξη εφτά έργα που αφορούν στη λειτουργία και προμήθεια εξοπλισμού Ξενώνων βραχείας παραμονής (εξωνοσοκομειακών, ενδονοσοκομειακών) γενικών νοσοκομείων στις περιφέρειες Αττικής, Κρήτης και Θεσσαλίας.

Δημιουργία στεγαστικών δομών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης.


Οικοτροφείο33 Ξενώνας

Προστατευόμενο Διαμέρισμα

ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ

ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ

Αν. Μακεδ. Θράκη 6 2 1 9 Αττική 22 39 27 8 58 37 Βόρειο Αιγαίο 1 Δυτική Ελλάδα 2 7 11 1 Δυτική Μακεδονία 1 1 1 Ήπειρος 4 5 2 7 3 Θεσσαλία 9 5 1 8 6 Ιόνια Νησιά 5 1 3 3 Κεντρική Μακεδονία 7 8 10 1 58 8 Κρήτη 3 2 9 9 Νότιο Αιγαίο 1 1 12 1 Πελοπόννησος 2 5 8 11 3 Στερεά Ελλάδα 10 1 1 2 13

Από τα στοιχεία του ΟΠΣ είναι σε εξέλιξη η δράση που αφορά τη δημιουργία προστατευόμενων διαμερισμάτων σε όλη τη χώρα με τίτλο “Δημιουργία 192 επιπλέον θέσεις σε νέα Προστατευόμενα Διαμερίσματα στις Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου, 160 επιπλέον θέσεις σε νέα Προστατευόμενα Διαμερίσματα στις Περιφέρειες στόχου Σύγκλισης, 48 επιπλέον θέσεις σε νέα Προστατευόμενα Διαμερίσματα στις Περιφέρειες στόχου σταδιακής Εισόδου”.

Προώθηση της διατομεακής συνεργασίας μεταξύ των Υπουργείων (Υπ. Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Υπουργείο Δικαιοσύνης,

Μέχρι και το τέλος του 2014 ήταν σε εξέλιξη ο ορισμός εκπροσώπων των δυο

Υπουργείων με τη συμμετοχή του Συνηγόρου του Πολίτη σε Επιτροπή για τον

επαναπροσδιορισμό του πλαισίου έκδοσης εισαγγελικών παραγγελιών για

ψυχικά ασθενείς καθώς και η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για τη

φύλαξη των ακαταλόγιστων εγκληματιών λόγω νοσηρής διατάραξης των

πνευματικών λειτουργιών του άρθρου 69 του ΠΚ.

33 Οι δομές της τριτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας (οικοτροφεία, ξενώνες, προστατευόμενα διαμερίσματα) στην ανωτέρω ανάλυση αντιμετωπίζουν κατά κύριο λόγο περιστατικά ενηλίκων με ψυχικές διαταραχές και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Από την ανάλυση των στοιχείων έχουν εξαιρεθεί οι δομές που αντιμετωπίζουν αμιγώς περιστατικά με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος, ψυχογηριατρικά προβλήματα, και περιστατικά παιδιών και εφήβων τα οποία θα αναλυθούν ξεχωριστά σε επόμενες ενότητες.



155






Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης) και λοιπών τομέων (Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκκλησία κλπ.).

Ανάπτυξη νέων Κοι.Σ.Π.Ε., επέκταση των υφιστάμενων καθώς και περαιτέρω ενίσχυση του θεσμού.

Περιφέρειες ΚΟΙΣΠΕ Αν. Μακεδονία Θράκη 1 Αττική 7 Βόρειο Αιγαίο 1 Δυτική Ελλάδα 1 Δυτική Μακεδονία Ήπειρος 1 Θεσσαλία Ιόνια Νησιά 2 Κεντρική Μακεδονία 3 Κρήτη 3 Νότιο Αιγαίο 1 Πελοπόννησος 1 Στερεά Ελλάδα 1

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε ανωτέρω ανά περιφέρεια προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα για τις υπηρεσίες ΨΥ ενηλίκων:

• Όσον αφορά τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας (ΚΨΥ, ΚΗ, Κιν. Μονάδες) τη μεγαλύτερη συσσώρευση δομών συνεχίζουν να παρουσιάζουν και στην παρούσα αξιολογητική περίοδο οι περιφέρειες της Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας και ακολουθούν η Κρήτη και η Ανατολική Μακεδονία Θράκη. Η Αττική διαθέτει το 50% των Κέντρων Ημέρας από αυτά που συνολικά υπάρχουν σε όλη τη χώρα. Αντίθετα, τη χαμηλότερη συσσώρευση παρουσιάζουν οι Περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και ακολουθεί το Βόρειο Αιγαίο και το Νότιο Αιγαίο. Επίσης, από την ανάλυση των στοιχείων ανά νομικό καθεστώς φορέα προκύπτει ότι συνολικά ο αριθμός των δομών της πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ) υπερτερεί του αριθμού των δομών των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ). Τη μεγαλύτερη συγκέντρωση δομών ΝΠΔΔ παρουσιάζουν οι Περιφέρειες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας. Αντίστοιχα, τη μεγαλύτερη συγκέντρωση δομών ΝΠΙΔ παρουσιάζει η Περιφέρεια της Αττικής με πολύ μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες. Ειδικότερα αξίζει να σημειωθεί ότι η Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας συνεχίζει να διαθέτει εξαιρετικά χαμηλό αριθμό δομών πρωτοβάθμιας ψυχικής υγείας καθώς δεν διαθέτει καμία δομή ΝΠΔΔ πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Υπάρχει μόνο μια κινητή μονάδα ΝΠΙΔ η οποία καλύπτει τις ανάγκες ολόκληρης της Περιφέρειας. Ακολουθεί η Περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου η οποία δεν διαθέτει ΚΨΥ αλλά καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού της με 4 κινητές μονάδες.



156



• Ψυχιατρικά τμήματα διαθέτουν σχεδόν όλες οι Περιφέρειες με την μεγαλύτερη

συγκέντρωση στην Αττική, την Κεντρική Μακεδονία και ακολουθούν με μικρή απόκλιση από τις υπόλοιπες περιφέρειες η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη και η Κρήτη. Η περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας συνεχίζει να μην διαθέτει Ψυχιατρικό τμήμα. Να σημειώσουμε ότι το έργο “Λειτουργία αργούντος ψυχιατρικού τομέα του γενικού νοσοκομείου Λαμίας” απεντάχθηκε στις αρχές του έτους 201334.

• Στην τριτοβάθμια παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων τη μεγαλύτερη συσσώρευση δομών διαθέτουν με πολύ μεγάλη διαφορά οι περιφέρειες της Αττικής, της Κεντρικής Μακεδονίας. Ακολουθούν οι Περιφέρειες της Θεσσαλίας και της Πελοποννήσου. Ανά νομικό καθεστώς φορέα προκύπτει ότι συνολικά ο αριθμός των δομών ΝΠΔΔ υπερτερεί σε σχέση με τον αριθμό των δομών των ΝΠΙΔ. Αξίζει να επισημάνουμε ότι οι περιφέρεις της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου στερούνται σημαντικά δομές τριτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας ενήλικων σε σχέση με τις υπόλοιπες περιφέρειες.

Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το μνημόνιο Andor – Λυκουρέντζου τίθεται ως στόχος η αξιολόγηση της αναγκαιότητας ανάπτυξης νέων μονάδων, προγραμμάτων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, η ενεργοποίηση υφιστάμενων ή σε αργία μονάδων ψυχικής υγείας, με βάση τις υφιστάμενες ανάγκες και ο σχεδιασμός και υλοποίηση μονάδων και δράσεων σε επίπεδο πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης. Επίσης, σε προτεραιότητα τίθεται η λειτουργία των Ψυχιατρικών Τμημάτων των ΓΝ, τα οποία διαθέτουν ήδη υποδομές. Σχετικά με τα ανωτέρω δεν προκύπτει ότι έχει τελεσφορήσει ή ολοκληρωθεί κάποια ενέργεια, ωστόσο στις αντίστοιχες ενότητες στη συνέχεια παρουσιάζονται σχετικές δράσεις.

Β.3.2.3.2 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων

Σύμφωνα με τους στόχους του Ψυχαργώς Γ’ γίνεται αποδεκτό ότι η φροντίδα της ΨΥ παιδιών και εφήβων αποτελεί προτεραιότητα και υποχρέωση της πολιτείας. Σύμφωνα με την υφιστάμενη κατάσταση και τους στόχους της Πολιτικής αποτυπώνεται η ακόλουθη κατάσταση στον πίνακα στη συνέχεια.

34 ΑΠ 161-15/01/2013

Υπάρχουν ΤΟΨΥ οι οποίοι στερούνται ακόμα και των βασικών προβλεπόμενων δομών

και υπηρεσιών, ήτοι Ψυχιατρικό τμήμα, ΚΨΥ, μονάδες ψυχοκοινωνικής

αποκατάστασης, ΚΟΙΣΠΕ.

Τονίζεται η αναγκαιότητα συσχέτισης των μελλοντικών εγκρίσεων σκοπιμότητας έργων

με βάση τις ιδιαίτερες ανάγκες και ελλείψεις κάθε ΤΟΨΥ, σε συνεκτίμηση με την

ύπαρξη λοιπών ΜΨΥ και του πληθυσμού του τομέα, αλλά και σύμφωνα με κανόνες

προτεραιότητας των δράσεων βάσει χρονικών, οικονομικών και λοιπών συνθηκών.



157



Πίνακας 33: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων

Πολιτική ανάπτυξης υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και

εφήβων Υφιστάμενη Κατάσταση

Δημιουργία τουλάχιστον ενός παιδοψυχιατρικού τμήματος με δυνατότητα νοσηλείας ανά Περιφέρεια.

Περιφέρειες Παιδοψυχιατρικό Τμήμα Παιδοψυχίατροι35 Αν. Μακεδον. Θράκη

Αττική 4 Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία

2

Κρήτη Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα

Ανάπτυξη Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων ή Κέντρων Ημέρας για παιδιά /εφήβους κατά προτεραιότητα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Συμπληρωματικά, ανάπτυξη Παιδοψυχιατρικών Υπηρεσιών σε κοινοτικές δομές (Κέντρα Ψυχικής Υγείας ή Κέντρα Υγείας) ή εξωτερικά ιατρεία Γενικών Νοσοκομείων σε κάθε ΤοΨΥ της χώρας και συμπλήρωση της στελέχωσης των Κινητών Μονάδων με παιδοψυχιατρικές υπηρεσίες.

Περιφέρειες Ιατροπαιδ/κό Κέντρα ΚΗ36

Παιδοψ/κό Εξωτερικό Ιατρείο37

ΚΨΥ38

ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΔΔ Αν. Μακεδον. Θράκη 1

Αττική 4 3 5 2 Βόρειο Αιγαίο 1 Δυτική Ελλάδα 1 1 Δυτική Μακεδονία

Ήπειρος 1 1 Θεσσαλία 1 Ιόνια Νησιά 1 3 Κεντρική Μακεδονία 2 1 1

Κρήτη 1 1 1 Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος 1 Στερεά Ελλάδα 1

Οργάνωση δομών για την κάλυψη των συνεχώς

Έχει ενταχθεί έργο με δικαιούχο το Χαμόγελο του Παιδιού το οποίο αφορά στη δημιουργία Κέντρου Ημέρας για παιδιά και εφήβους

35 Πηγή για τον αριθμό των παιδοψυχίατρων ανά Περιφέρεια αποτέλεσαν τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία του Υγειονομικού Χάρτη για το έτος 2012. 36 Τα Κέντρα Ημέρας αφορούν τις δομές που αντιμετωπίζουν αμιγώς περιστατικά που αφορούν παιδιά και εφήβους με διαταραχές συμπεριφοράς και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. 37 Δεν υπάρχει πρόσβαση σε αντίστοιχα στοιχεία από τον αξιολογητή. 38 Τα ΚΨΥ αφορούν τις δομές που διαθέτουν αμιγώς ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες ή εντός του ευρύτερου ηλικιακού φάσματος που καλύπτουν, αντιμετωπίζουν περιστατικά παιδιών και εφήβων με διαταραχές συμπεριφοράς και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα.



158




υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων


αυξανόμενων αναγκών των παιδιών με πρόβλημα κακοποίησης- παραμέλησης και διασύνδεση με τις αντίστοιχες προνοιακές δομές για παιδιά- εφήβους.

θύματα κακοποίησης, παραμέλησης και ενδοοικογενειακής βίας το οποίο όμως ακόμη δεν έχει ξεκινήσει να υλοποιείται.

Συνοπτικά και με βάση τα ανωτέρω, γίνεται αντιληπτό ότι:

• Δεν έχουν πραγματοποιηθεί έργα σχετικά με παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών για παιδιά, που ανήκουν ενδεικτικά στις ακόλουθες κατηγορίες: παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες.

• Όσον αφορά στη δευτεροβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους είναι εμφανής η έλλειψη των παιδοψυχιατρικών τμημάτων σε όλη τη χώρα. Τα έξι (6) παιδοψυχιατρικά τμήματα που υπάρχουν συγκεντρώνονται στις περιφέρειες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας. Αρκετές περιφέρειες καλύπτονται από παιδοψυχίατρους που υπάρχουν στα νοσοκομεία της χώρας, οι οποίοι είτε ανήκουν στις ψυχιατρικές κλινικές, είτε εξυπηρετούν στα εξωτερικά ιατρεία αλλά ο αριθμός των ιατρών παραμένει εξαιρετικά περιορισμένος.

• Ο αριθμός των δομών που παρέχουν πρωτοβάθμια φροντίδα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους είναι αρκετά ελλιπής. Σημείο συσσώρευσης των δομών αποτελούν οι περιφέρειες της Αττικής, της Κεντρικής Μακεδονίας και ακολουθούν με μικρή διαφορά από τις υπόλοιπες τα Ιόνια Νησιά. Από τα στοιχεία επίσης προκύπτει ότι στις Περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Νοτίου Αιγαίου υπάρχει παντελής έλλειψη υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους καθώς δεν διαθέτουν Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, ΚΗ ή Κέντρα Ψυχικής Υγείας με Ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες. Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο δεν διαθέτουν επίσης οι Περιφέρεις της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου

Συνολικά, εξάγεται το συμπέρασμα ότι υπάρχουν περιφέρειες με σημαντικότατες ελλείψεις στις προβλεπόμενες δομές ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Πιο συγκεκριμένα, οι περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Νοτίου Αιγαίου έχουν παντελή έλλειψη υποδομών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων. Ακολουθούν με σημαντική έλλειψη υποδομών οι Περιφέρεις της Στερεάς Ελλάδας και Πελοποννήσου.

Στο μνημόνιο συνεργασίας Andor – Λυκουρέντζου υπάρχει διακριτή δράση σχετικά με την ανάπτυξη υπηρεσιών ΨΥ για παιδιά και εφήβους σε μονάδες που διαθέτουν υποδομές. Η ανάπτυξη υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε μονάδες που διαθέτουν υποδομές είναι σε εξέλιξη καθώς η ΔΨΥ έχει δρομολογήσει ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση. Συγκεκριμένα έχει υποβάλλει αιτήματα προς την ΕΥτΥΚΑ για εξεύρεση πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων αλλά και για πρόσληψη ανθρώπινου δυναμικού από τη Διεύθυνση προσωπικού,



159



προκειμένου να λειτουργήσουν κατά προτεραιότητα μεταξύ άλλων μονάδων, παιδοψυχιατρικά τμήματα και ιατροπαιδαγωγικά κέντρα.

Β.3.2.3.3 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας

Η υφιστάμενη κατάσταση στην παροχή υπηρεσιών ΨΥ για άτομα τρίτης ηλικίας, σε συνάρτηση με τους στόχους της Πολιτικής αποτυπώνεται στον πίνακα στη συνέχεια.

Πίνακας 34: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας Πολιτική ανάπτυξης υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας Υφιστάμενη Κατάσταση

Τουλάχιστον ένα εξειδικευμένο κέντρο για την αντιμετώπιση των ανοιών ανά περιφέρεια σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση όπου αυτό είναι δυνατόν.


Ολοκληρωμένη Μονάδα

Αντιμετώπισης Alzheimer

ΚΗ39

ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ Αν. Μακεδον. Θράκη

Αττική 2 4 Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία 1 Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία 2 2

Κρήτη 1 Νότιο Αιγαίο 1 Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα

Ανάπτυξη στεγαστικών δομών για τους Περιφέρειες Οικοτροφείο Προστατευόμενο

39 Τα ΚΗ αφορούν τις δομές στις οποίες αντιμετωπίζονται σχεδόν αποκλειστικά άτομα με ψυχογηριατρικά προβλήματα και με χρόνια οργανικά ψυχοσύνδρομα, νόσο Alzheimer και συναφείς διαταραχές σύμφωνα με τα στοιχεία που διατέθηκαν από τη ΔΨΥ για το έτος 2014

Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων

καθώς υπάρχουν περιφέρειες με σημαντικότατες ελλείψεις στις προβλεπόμενες δομές

ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν

περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας.

Η υλοποίηση των προτεινόμενων από το Ψυχαργώς Γ΄ δράσεων, αλλά και η αποσαφήνιση

κατάλληλου επιχειρησιακού σχεδιασμού βασισμένου σε επιδημιολογικά και λοιπά

δεδομένα, όπως συνεκτίμηση με την ύπαρξη λοιπών ΜΨΥ και του πληθυσμού του τομέα,

κρίνεται απαραίτητη.



160



Πολιτική ανάπτυξης υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας Υφιστάμενη Κατάσταση

πάσχοντες από άνοιες (κατά προτεραιότητα τους πάσχοντες τελικού σταδίου) ή αξιοποίηση των υπαρχόντων Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ψυχογηριατρικά οικοτροφεία).

Διαμέρισμα ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ

Αν. Μακεδον. Θράκη 3 1

Αττική 5 6 1 Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία 1 Ήπειρος Θεσσαλία 5 Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία 3 2

Κρήτη 2 Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος 1 Στερεά Ελλάδα 1

Δράσεις κατάρτισης φροντιστών και επαγγελματιών υγείας.

Από τα στοιχεία του ΟΠΣ είναι σε εξέλιξη μια σημαντική δράση που αφορά Πρόγραμμα για την αναβάθμιση και πιστοποίηση των γνώσεων και δεξιοτήτων των Επιμελητών Προσωπικής Φροντίδας ασθενών με άνοια και ενηλίκων ατόμων του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦΝΗ).

Συνοπτικά και με βάση τα ανωτέρω, γίνεται αντιληπτό ότι:

• Υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις σε δομές για την αντιμετώπιση ατόμων με ψυχογηριατρικά προβλήματα και με χρόνια οργανικά ψυχοσύνδρομα, νόσο Altzheimer και συναφείς διαταραχές. Οι ελλείψεις αφορούν τόσο σε ολοκληρωμένες μονάδες αντιμετώπισης ανοιών, όσο και σε δομές που παρέχουν υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και τριτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Από την άνωθεν παρουσίαση των στοιχείων διαφαίνεται ότι υπάρχουν Περιφέρειες όπως του Βορείου Αιγαίου, Δυτικής Ελλάδας, Ηπείρου, Ιονίων Νήσων που δεν διαθέτουν καμία από τις δομές και υπηρεσίες που αναφέρονται.

Γίνεται αντιληπτή η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την

παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας, συγκεκριμενοποίηση και εξειδίκευση

των προτάσεων και των επιθυμητών υπηρεσιών και ειδικών δράσεων του Ψυχαργώς Γ΄

και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής τους με συνεκτίμηση της ύπαρξης

λοιπών ΜΨΥ και του πληθυσμού του κάθε τομέα.



161



Β.3.2.3.4 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα με διαταραχές στο φάσμα του

αυτισμού

Στην Ελλάδα δεν καλύπτονται με επάρκεια οι ανάγκες των παιδιών με αυτισμό. Οι δομές που αντιμετωπίζουν αμιγώς περιστατικά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού παιδιών, εφήβων και ενηλίκων είναι περιορισμένες. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται όλες οι υφιστάμενες δομές καθώς και άλλοι φορείς με υπηρεσίες που καλύπτουν ένα ευρύτερο φάσμα διαταραχών (διαταραχές αυτιστικού τύπου, ψυχοκοινωνικά προβλήματα, νοητική υστέρηση, διαταραχές συμπεριφοράς)40 σε όλη τη χώρα. Τα περισσότερα κενά στην ύπαρξη δομών και στην παροχή υπηρεσιών εντοπίζονται στην επαρχία και τα νησιά ενώ από τις υπάρχουσες δομές η μεγαλύτερη συσσώρευση παρατηρείται στην Αττική. Ωστόσο υπάρχουν κέντρα ή υπηρεσίες όπως είναι τα ΚΗ για άτομα με διαταραχές του φάσματος του Αυτισμού, που καλύπτουν ορισμένες από τις τεράστιες ελλείψεις στην παροχή υπηρεσιών προς τα άτομα αυτά.

Πίνακας 35: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ειδικών

ομάδων Υφιστάμενη Κατάσταση

Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού

Περιφέρειες ΚΗ41 Οικοτροφείο Ξενώνας

ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ Αν. Μακεδον. Θρ 1

Αττική 2 7 1 2 1 Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία 1

Ήπειρος 1 Θεσσαλία 1 1 Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία

Κρήτη 1 Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος 1 Στερεά Ελλάδα

Κατά το τέλος του 2014 εκπονήθηκε έρευνα πεδίου από την ομάδα αξιολόγησης με σκοπό τη μελέτη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος. Η έρευνα περιλάμβανε επιτόπιες επισκέψεις και συνεντεύξεις με

40 Πηγή των στοιχείων αποτέλεσε η βάση που διατηρεί ο Μηχανισμός Υποστήριξης και Παρακολούθησης μονάδων ψυχικής υγείας (ΜΥΠ) στην ηλεκτρονική σελίδα www.psychargos.gov.gr με ημερομηνία άντλησης των στοιχείων 10/2014. 41 Τα ΚΗ, τα Οικοτροφεία και οι Ξενώνες αφορούν δομές που αντιμετωπίζουν κατά κύριο λόγο περιστατικά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού όλου του ηλικιακού φάσματος.



162

http://www.psychargos.gov.gr/



πέντε ΚΗ (4 ΝΠΙΔ, 1 ΝΠΔΔ) που παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος. Τα ΚΗ που συμμετείχαν στη έρευνα ήταν Το Λιθαράκι, Η Ασπίδα του Δαυίδ, Το Περιβολάκι, Το ΑΛΜΑ και το ΚΗμ.Α1 & Κ.Ημ.Α2 της ΕΨΥΜΕ.

Τα ΚΗ παρέχουν ένα σύνολο υπηρεσιών τόσο στα παιδιά με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος όσο και στις οικογένειες τους. Υπάρχει ένας κοινός κορμός υπηρεσιών (διάγνωση - αξιολόγηση, θεραπεία & εκπαίδευση παιδιών, υπηρεσίες στην οικογένεια, παρεμβάσεις στο σχολείο και στην κοινότητα κ.α) που διαφοροποιείται ανάλογα με την επιστημονική προσέγγιση που ακολουθούν τα θεραπευτικά προγράμματα. Τα προγράμματα εκπαίδευσης και υποστήριξης των οικογενειών που εφαρμόζονται στα ΚΗ ωφελούν τις οικογένειες σε πολλά επίπεδα, παρέχοντας ψυχολογική υποστήριξη, ενδυνάμωση της γονεϊκότητας και εκπαίδευση στον τρόπο διαχείρισης των παιδιών τους, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην ανάπτυξη των ικανοτήτων τους και την αύξηση της αυτονομίας τους.

Η σύνθεση της θεραπευτικής ομάδας των Κέντρων Ημέρας είναι διεπιστημονική και υποστηρίζεται από διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό. Η πολυκλαδικότητα των θεραπευτών συμβάλει σημαντικά στην σφαιρική και πολύπλευρη εικόνα της κατάστασης και στην από κοινού προσπάθεια για την κατανόηση των ατομικών διαφορών και αναγκών του κάθε παιδιού αλλά και τη χάραξη του εξατομικευμένου προγράμματος για την εξέλιξη του κάθε παιδιού και της οικογένειας του. Υπάρχει ένας βασικός κορμός ειδικοτήτων που περιλαμβάνει κάθε ΚΗ με την προσθήκη και κάποιων άλλων θεραπευτών ή βοηθητικού προσωπικού ανάλογα με τις ανάγκες και το πρόγραμμα που ακολουθεί το κάθε ΚΗ.

Ένα ΚΗ περιλαμβάνει και δημιουργεί γύρω του μια “μικρή ομπρέλα – δίκτυο” υπηρεσιών καθώς πρέπει να υπάρχει επαφή με όλους τους εμπλεκομένους στη θεραπευτική διαδρομή του παιδιού/ εφήβου. Το ΚΗ αυτισμού διασυνδέεται ισχυρά με υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Η διάγνωση πραγματοποιείται σε Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα, Κινητές μονάδες, παιδοψυχιατρικά τμήματα, διαγνωστικά κέντρα κ.α. και βάσει αυτής, τα ΚΗ προβαίνουν σε εκτίμηση, αξιολόγηση του περιστατικού και διαμορφώνουν εξατομικευμένο θεραπευτικό και εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Η ένταξη των παιδιών με αυτισμό στα σχολικά πλαίσια αποτελεί έναν από τους βασικότερους στόχους του ΚΗ. Σε αυτό το επίπεδο είναι σημαντική η συνεργασία του ΚΗ με υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας όπως των Κέντρων Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ) και των σχολικών πλαισίων. Τα ΚΗ συνεργάζονται με τα ΚΕΔΔΥ αλλά και με τα σχολικά πλαίσια όλων των βαθμίδων προκειμένου να γίνει ενημέρωση για τη φύση της διαταραχής του παιδιού και του ατομικού θεραπευτικού και εκπαιδευτικού προγράμματος που ακολουθείται αλλά και να κατανοηθούν οι παράμετροι που επικρατούν στο σχολικό πλαίσιο (μέγεθος τάξης, χαρακτηριστικά τάξης, αρχιτεκτονική σχολείου, τρόπος διδασκαλίας) και να προταθούν οι αναγκαίες προσαρμογές στο χώρο του σχολείου. Επιπρόσθετα, άλλες δομές με τις οποίες διασυνδέονται τα ΚΗ (εφήβων) είναι τα Ειδικά Κέντρα Κοινωνικής Ένταξης, τα Κέντρα Προεπαγγελματικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, τα προστατευμένα εργαστήρια και οι Κοί.Σ.Π.Ε. Το ανωτέρω δίκτυο είναι απαραίτητο καθώς στα άτομα με αυτισμό πρέπει να εξασφαλίζεται συνέχεια και



163



συντονισμός με σκοπό τη ρύθμιση των αναγκών τους, οι οποίες μπορεί να είναι διαφορετικές ή να αλλάζουν σε προτεραιότητα με την πρόοδο της ηλικίας τους.

Όπως έγινε κατανοητό κατά την υλοποίηση της έρευνας, η ζωή του αυτιστικού παιδιού/ εφήβου δεν είναι εύκολη και εκτός από το ρόλο που έχει να διαδραματίσει ο ειδικός, ο εκπαιδευτικός και η οικογένεια, το άτομο με αυτισμό θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε ένα δίκτυο υπηρεσιών σε όλα τα στάδια της ζωή του. Από τις συζητήσεις με τους ειδικούς στα ΚΗ τα κυριότερα προβλήματα εντοπίζονται στους τομείς που αναφέρονται στον ακόλουθο πίνακα.

Θεματικές Ενότητες


Δομές-Στελέχωση

• Έλλειψη δομών με παροχή υπηρεσιών για τον αυτισμό για παιδιά και ενήλικές.

• Ανισοκατανομή των ήδη υπαρχόντων δομών με την μεγαλύτερη συσσώρευση να εντοπίζεται στην Αττική.

• ΚΗ για τον αυτισμό από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου υπάρχουν μόνο δυο σε όλη την Ελλάδα.

• Έλλειψη σχολικών μονάδων Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΜΕΑΕ) κυρίως στην περιφέρεια.

• Ελλιπής στελέχωση των σχολικών μονάδων Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΜΕΑΕ) τόσο σε εκπαιδευτικό όσο και σε βοηθητικό προσωπικό.

Νομοθετικό πλαίσιο (Ελλείψεις/Κενά)

• Μη θεσμοθετημένο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας και του Υπουργείου Παιδείας γεγονός που δυσχεραίνει την επαφή των Κέντρων Ημέρας με τις σχολικές δομές κυρίως με τους φορείς ΝΠΙΔ.

• Μη θεσμοθετημένο πλαίσιο για τους αυτιστικούς στα στάδια της ενηλικίωσης, της μέσης ηλικίας, των γηρατειών.

Έλλειψη πόρων - Κεντρικού σχεδιασμού

• Έλλειψη χρηματοδότησης από κρατικούς φορείς η οποία μπορεί να οδηγήσει σε υποστελέχωση των δομών και μείωση της ποιότητας των υπηρεσιών.

• Έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού σε όλα τα στάδια ζωής ενός αυτιστικού ατόμου που ξεκινούν από την πρώιμη παρέμβαση, τη σχολική εκπαίδευση, την ακαδημαϊκή ή επαγγελματική εκπαίδευση, την υποστήριξη στην εργασία και τη διαβίωση. Η έλλειψη κρατικών δομών εκπαίδευσης και πλαισίωσης του ατόμου με αυτισμό και της οικογένεια του, οδηγεί πολλές φορές σε ιδιωτικά πλαίσια τα οποία είναι δαπανηρά με αποτέλεσμα πολλές οικογένειες να εξαντλούνται οικονομικά δεδομένου του περιορισμένου επιδόματος που λαμβάνουν.



164



Β.3.2.3.5 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ειδικών ομάδων

Η υφιστάμενη κατάσταση στην παροχή υπηρεσιών ΨΥ για ειδικές ομάδες (εκτός από υπηρεσίες σχετικές με το φάσμα του αυτισμού, όπου αναφέρθηκαν εκτενώς στην ανωτέρω ενότητα) σε συνάρτηση με τους στόχους της Πολιτικής αποτυπώνεται στον πίνακα στη συνέχεια.

Πίνακας 36: Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ειδικών ομάδων

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ειδικών ομάδων Υφιστάμενη Κατάσταση

Δράσεις εκπαίδευσης, κατάρτισης και εξειδίκευσης παιδιάτρων, επαγγελματιών υγείας και ψυχικής υγείας και εκπαίδευσης.

Από τα στοιχεία του ΟΠΣ, παρουσιάζεται ότι είναι σε εξέλιξη μια σημαντική δράση που αφορά Πρόγραμμα για την αναβάθμιση και πιστοποίηση των γνώσεων και δεξιοτήτων των Επιμελητών Προσωπικής Φροντίδας ασθενών με άνοια και ενηλίκων ατόμων του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦΝΗ).

Υπηρεσίες ψυχικής υγείας για άστεγους, άνεργους, μετανάστες

• Λειτουργούν στην περιφέρεια Αττικής δύο (2) ΚΗ, ένας (1) ξενώνας και ένα (1) οικοτροφείο ΝΠΙΔ που απευθύνονται και σε μετανάστες και πρόσφυγες.

• Υλοποιείται το έργο “Πιλοτικό σχέδιο ψυχοκοινωνικής παρέμβασης για την υποστήριξη των μακροχρόνια ανέργων”.

Β.3.2.3.6 Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και ΨΥ


Η τελική μορφή της μεταρρύθμισης στο χώρο της ΠΦΥ αποκρυσταλλώθηκε νομοθετικά στις αρχές του 2014 με τον Ν. 4238/2014. Πιο συγκεκριμένα δημιουργήθηκε νέος φορέας πρωτοβάθμιας περίθαλψης αφαιρώντας ουσιαστικά τον ρόλο παροχής ιατρικών υπηρεσιών

Συνοπτικά και με βάση τα ανωτέρω, γίνεται αντιληπτό ότι οι δομές που αντιμετωπίζουν

αμιγώς περιστατικά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού παιδιών, εφήβων και

ενηλίκων είναι περιορισμένες σε όλη τη χώρα. Σημείο συσσώρευσης δομών παρουσιάζει

η περιφέρεια Αττικής. Οι περιφέρειες Βόρειο Αιγαίο, Νότιο Αιγαίο, Δυτική Ελλάδα, Ιόνια

Νησιά, και Στερεά Ελλάδα δεν διαθέτουν δομές που να αντιμετωπίζουν αμιγώς

περιστατικά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.

Γίνεται αντιληπτό ότι έργα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας για ειδικές ομάδες, όπως

άστεγοι, άνεργοι και μετανάστες, μέχρι τώρα δεν αποτελούν προτεραιότητα.



165



από τον ΕΟΠΥΥ. Ο νέος φορέας με την ονομασία Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (ΠΕΔΥ) έθεσε κάτω από την ομπρέλα του ότι έχει σχέση με την δημόσια πρωτοβάθμια περίθαλψη (Κέντρα Υγείας, μονάδες παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ). Οι μονάδες ΠΦΥ και τα Κέντρα Υγείας μεταφέρθηκαν και εντάχθηκαν στην οργανωτική δομή των Υ.Πε. Ο συντονισμός και η συνεργασία όλων αυτών των υπηρεσιών εξασφαλίζεται στο νόμο με την καθιέρωση ενός νέου σημαντικού θεσμού, του Τομέα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Το.Π.Φ.Υ.). Ο τομέας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (Το.Π.Φ.Υ), που εμπίπτει στην περιοχή ευθύνης του Κέντρου Υγείας, περιλαμβάνει όλες τις δομές παροχής υπηρεσιών της ΠΦΥ, τους οικογενειακούς και συμβεβλημένους ιατρούς που συνιστούν το Τοπικό δίκτυο υπηρεσιών ΠΦΥ.

Η καθιέρωση των Τομέων ΠΦΥ και των Τοπικών Δικτύων ΠΦΥ σε συνάρτηση με τους τομείς ψυχικής υγείας (ενηλίκων, παιδιών και εφήβων), εγείρει ερωτηματικά σχετικά με τη δυνατότητα συνεργασίας και συντονισμού όλων των υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο.

Σύμφωνα με τα ανωτέρω, το σύστημα της ΠΦΥ είναι οργανωμένο με πυρήνα τα Κέντρα Υγείας και τα Περιφερειακά Ιατρεία στα οποία απευθύνονται οι πολίτες για τα προβλήματα υγείας τους. Παρόλα αυτά όμως είναι εμφανής η έλλειψη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας για λόγους που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις ελλείψεις σε προσωπικό, την ανεπάρκεια υποδομών και χρηματοδότησης, την απουσία μηχανισμού αξιολόγησης και την ασάφεια του πλαισίου συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών.42

Πιο συγκεκριμένα, σε επίπεδο νομού αξίζει να αναφερθεί ότι οι νομοί Βοιωτίας, Γρεβενών, Ημαθίας, Κιλκίς, Κορινθίας, Πέλλας και Φλώρινας δεν διαθέτουν καμία δομή πρωτοβάθμιας φροντίδας ΨΥ (ΚΨΥ, Κιν. ΜΨΥ, ΚΗ, Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο). Αξίζει επίσης να παρατηρηθεί το γεγονός ότι παρόλο που η Κεντρική Μακεδονία διαθέτει τη μεγαλύτερη συσσώρευση δομών ΠΦΥ ψυχικής υγείας μετά την Αττική, διακρίνεται ανισομερής κατανομή δομών ΠΦΥ ψυχικής υγείας στους νομούς της. Σημείο συσσώρευσης δομών ΠΦΥ ψυχικής υγείας παρουσιάζουν οι νομοί Θεσσαλονίκης και Πιερίας ενώ τρείς (3) από τους παραπάνω νομούς της (Ημαθία, Κιλκίς και Πέλλα) δεν διαθέτουν καμία δομή ΠΦΥ ψυχικής υγείας.

Η δικτύωση και η συνεργασία των μονάδων ψυχικής υγείας με μονάδες Π.Φ.Υ αναμένεται και πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα ο ακριβής καθορισμός της λειτουργίας και της σύνδεσης της ΠΦΥ-ΠΦΨΥ, ώστε να προκύψουν οι αναγκαίες διαδικασίες υποστήριξης της δικτύωσης των υπηρεσιών.

Τέλος, σε έρευνα ικανοποίησης που πραγματοποιήθηκε το τρίτο τρίμηνο του έτους 2014 στα πλαίσια των εργασιών της ομάδας αξιολόγησης της ΨΜ διερευνήθηκε το επίπεδο ικανοποίησης των ληπτών από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας. Η έρευνα διεξήχθη σε ΚΨΥ της περιοχής των Αθηνών με τη χρήση ερωτηματολογίου43. Από τα αποτελέσματα της έρευνα προκύπτει ότι η πλειοψηφία των

42 Περιτογιάννης Β., Ληξουριώτης Χ., Μαυρέας Β., Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2014, 31 (6):669-677 43 Verona Service Satisfaction Scale- VSSS (Ruggeri M., Lasalvia A., Dall’ Angola, Tansella M., & the EPSILON study Group 2000. Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας και σε συνεργασία με την



166



ληπτών είναι ικανοποιημένη από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας των ΚΨΥ. Σε αυτό το συμπέρασμα συνηγορεί το γεγονός ότι οι ερωτήσεις που αφορούν την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών (αντιμετώπιση προβλημάτων, συνέχεια στη φροντίδα, πρόληψη υποτροπής κ.α) και τη συμπεριφορά του προσωπικού συγκεντρώνουν πολύ υψηλά ποσοστά ικανοποίησης. Χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης παρουσιάζουν οι κατηγορίες που έχουν να κάνουν με την εμφάνιση και τη διάταξη των κτιριακών υποδομών, τη διαθεσιμότητα των ραντεβού και τον χρόνο αναμονής για το 1ο ραντεβού.


Το έτος 2014 υπεγράφη το μεταρρυθμιστικό πλαίσιο σχετικά με την ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014) όπου θεσπίζεται το Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (ΠΕΔΥ) αφαιρώντας το ρόλο παροχής υπηρεσιών από τον ΕΟΠΥΥ και θέτοντας κάτω από την ομπρέλα τις μονάδες παροχής υπηρεσιών ΠΦΥ και τα Κέντρα Υγείας τα οποία εντάσσονται στην οργανωτική δομή των ΔΥΠΕ.

Πίνακας 37: Κύρια σημεία μεταρρυθμιστικού πλαισίου ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014)

O ΕΟΠΥΥ παραμένει ως αγοραστής υπηρεσιών τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Οι Υ.Πε αναλαμβάνουν μεγάλο οργανωτικό ρόλο αφού σε αυτές πλέον εντάσσονται τα Κέντρα Υγείας και τα Πολυϊατρεία. Ανάπτυξη ενιαίου συστήματος ΠΦΥ ενοποιώντας τις υπηρεσίες υγείας του ΕΣΥ και του ΕΟΠΥΥ (Κέντρα Υγείας-Περιφερειακά Ιατρεία/ Πολυϊατρεία- μονάδες υγείας πρώην ασφαλιστικών φορέων) τα οποία λειτουργούσαν παράλληλα, αλληλοεπικαλυπτόμενα χωρίς οργανική, διοικητική διασύνδεση και διαλειτουργικότητα. Ρυθμίσεις που αφορούν τις εργασιακές σχέσεις και τις αμοιβές των ιατρών του νέου συστήματος. Επελέγη ομογενοποίηση των σχέσεων εργασίας στα πρότυπα του ΕΣΥ καθώς οι ιατροί του ΕΟΠΠΥ που θα επιλέξουν να εργαστούν στο ΠΕΔΥ θα έχουν πλήρη και αποκλειστική απασχόληση στο φορέα. Καθιέρωση του θεσμού του οικογενειακού γιατρού που βάσει του νόμου, ο ρόλος του είναι να καθοδηγεί και να προσανατολίζει τους ασθενείς μέσα στο σύστημα υγείας και να αποτελεί το

επιστημονική ομάδα του Maudsley International του Λονδίνου, επιλέχθηκε μια σύντομη έκδοση του ερωτηματολογίου που να απευθύνεται στους λήπτες υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας.

Σε συνέχεια της δημιουργίας και λειτουργίας του Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου

Υγείας (ΠΕΔΥ) αναμένεται, υπό την έννοια του κατεπείγοντος, η κάλυψη των ελλείψεων

στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας αλλά και αναδεικνύεται η

δυσκολία του εγχειρήματος που οφείλεται σε λόγους όπως ελλείψεις σε προσωπικό,

ανεπάρκεια υποδομών και αδυναμία χρηματοδότησης.



167



πρώτο βήμα για την εισαγωγή του ασθενή στην ΠΦΥ.

Καθιέρωση ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου (ΑΗΦΥ) για όλους τους πολίτες, που θα περιλαμβάνει το ιατρικό ιστορικό του ασθενή το οποίο θα ενημερώνεται από τον οικογενειακό ιατρό και τους ιατρούς των μονάδων υγείας.

Ο νόμος εφαρμόζεται σε όλες τις υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας περιλαμβάνοντας και τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας χωρίς ωστόσο να γίνεται κάποια ειδική αναφορά για τις εν λόγω υπηρεσίες.

Β.3.2.3.7 Μετασχηματισμός Ψυχιατρείων - Αποασυλοποίηση


Γίνεται αντιληπτό ότι η περαιτέρω συρρίκνωση και ο οριστικός μετασχηματισμός των ψυχιατρείων που έχουν απομείνει (ΨΝΑ Δαφνί, ΨΝ Δρομοκαΐτειο, ΨΝΘ, ΚΘ Λέρου,) και η υποκατάστασή τους από επαρκώς αναπτυγμένα και αποδοτικά κοινοτικά δίκτυα υπηρεσιών ΨΥ αποτελεί ξεκάθαρα στρατηγικό στόχο του Υπ. Υγείας.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σε εξέλιξη ο μετασχηματισμός των ΨΝ σε ανοιχτά δίκτυα κοινοτικών δομών ΨΥ. Σε συνέχεια του Νόμου 4052/2012 όπου μετασχηματίστηκε το Παιδοψυχιατρικό Αττικής και τα τέσσερα περιφερειακά Ψυχιατρικά Νοσοκομεία ΘΨΠ Χανίων, ΨΝ Τρίπολης, ΨΝ Κέρκυρας και ΨΝ Κατερίνης και με βάση το μνημόνιο Andor - Λυκουρέντζου ως τελική ημερομηνία μετασχηματισμού και των εναπομεινάντων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων - ΨΝ Δαφνί, ΨΝ Δρομοκαϊτειο, ΨΝ Θεσσαλονίκης - έχει οριστεί η 31/12/2015 και προβλέπεται μια σειρά δράσεων με σκοπό την ομαλή μετάβαση.

Παρόλα αυτά, ο υπό συζήτηση στρατηγικός στόχος εμπεριέχει και θέτει ως προαπαιτούμενα πολλά θέματα σχετικά με την ανάπτυξη των υπηρεσιών ΨΥ (π.χ. σήμερα τα ΨΝ καλύπτουν το 60% των εισαγωγών με οξέα προβλήματα ΨΥ). Γίνεται σαφές ότι την πραγματοποίηση της αποασυλοποίησης πρέπει να υποδεχτεί ένα ρεαλιστικό πλάνο ανάπτυξης πρωτοβάθμιων, δευτεροβάθμιων και δομών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, με συνεκτίμηση παραγόντων, όπως η ύπαρξη ΜΨΥ και ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά του κάθε τομέα. Υπό αυτό το πρίσμα, ο επιτυχημένος μετασχηματισμός των ΨΝ δεν πρέπει να θεωρείται εφικτός στόχος υπό στενά χρονικά περιθώρια.



168




Οι ενέργειες που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του μετασχηματισμού των εναπομεινάντων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων είναι οι ακόλουθες:

• Ενέργειες σταδιακής μετάβασης των χρονίων ασθενών από τα τρία υφιστάμενα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία ΨΝΑ “ΔΑΦΝΙ”, ΨΝΑ “ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟ”, ΨΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ σε Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Ειδικότερα πραγματοποιήθηκε μετακίνηση φιλοξενούμενων από Ξενώνες και Οικοτροφεία φορέων ΝΠΙΔ σε νέα Προστατευόμενα Διαμερίσματα και μετακίνηση των ικανών προς μετάβαση χρονίων ασθενών των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων σε υφιστάμενα κενά των ΜΨΑ.

• Ενέργειες για μετάβαση οξέων περιστατικών στις ψυχιατρικές κλινικές Γενικών Νοσοκομείων. Συγκροτήθηκε Τεχνικό Κλιμάκιο Αξιολόγησης Κτιρίων Δημόσιων Νοσοκομείων του Ν. Αττικής ενόψει του μετασχηματισμού των υφιστάμενων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων. Το Δεκέμβριο του έτους 2014 παραδόθηκε η πρόταση του τεχνικού κλιμακίου στη ΔΨΥ με σκοπό τη συνεργασία με τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών για την πραγματοποίηση όλων των απαραίτητων ενεργειών για την αναμόρφωση υφιστάμενων και τη διαμόρφωση νέων χώρων υποδοχής τμημάτων ψυχικής υγείας στα προτεινόμενα Νοσοκομεία.

• Ενέργειες προς τις διοικήσεις των Υ.Πε για:

α) εξεύρεση κατάλληλων κτιριακών υποδομών για ανάπτυξη ΜΨΥ. Στο πλαίσιο της εντατικοποίησης των ενεργειών για το μετασχηματισμό των υφιστάμενων ψυχιατρικών νοσοκομείων, έχει αποσταλεί από τη ΔΨΥ αίτημα με αριθ. πρωτ. Υ5α/Γ.Π.οικ. 25789/19-03-2014 προς τις διοικήσεις των Υγειονομικών Περιφερειών για ενημέρωση σχετικά με τη διαθεσιμότητα των κατάλληλων υποδομών των Νοσοκομείων, σύμφωνα με τις ισχύουσες κτιριακές προδιαγραφές ΜΨΥ καθώς και την εκτίμηση προϋπολογισμού των απαραίτητων εργασιών ανακατασκευής και εξοπλισμού που θα απαιτηθούν.

β) ορισμό υπαλλήλων ως διαχειριστές κενών θέσεων. Για την ομαλή και συντονισμένη μετάβαση και κατανομή των χρονίως ψυχικά πασχόντων από τα

Η εφικτότητα του στόχου του μετασχηματισμού των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων

προϋποθέτει μια σειρά από αναγκαίες και ικανές συνθήκες οι οποίες καλύπτουν όλο το

εύρος μεταξύ ενεργειών αυστηρά επιστημονικού χαρακτήρα και τεχνοκρατικού

προγραμματισμού. Ενδεικτικά αναφέρεται η επάρκεια των δομών για την αντιμετώπιση

των αναγκών μεταφοράς και φιλοξενίας ασθενών και η ύπαρξη ολοκληρωμένων και

ισχυρών κοινοτικών δικτύων και τομεοποιημένων υπηρεσιών.



169



Ψυχιατρικά Νοσοκομεία σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου ζητήθηκε με το αριθμ. πρωτ. 100485/18-11-2014 από τις Υ.Πε ο ορισμός υπαλλήλων ως διαχειριστές κενών θέσεων. Οι εν λόγω υπάλληλοι καλούνται να επιτελέσουν το ρόλο του συντονιστή, ως πρόσωπο αναφοράς για τη διασύνδεση και τη συνέργεια μεταξύ Ειδικών Επιτροπών Διαχείρισης των υπό μετασχηματισμό Ψυχιατρικών Νοσοκομείων και ΜΨΑ στεγαστικού τύπου ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

• Ενέργειες για την εξεύρεση πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων. Όσον αφορά το ζήτημα της ανάπτυξης νέων μονάδων ή της ενίσχυσης υφιστάμενων έχουν αποσταλεί από τη ΔΨΥ αιτήματα44 προς την ΕΥτΥΚΑ όπου τονίζουν την αναγκαιότητα εξεύρεσης πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων για ΝΠΔΔ, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες ανάσχεσης ροής των ψυχικά πασχόντων προς τα υφιστάμενα ψυχιατρικά Νοσοκομεία αλλά και να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση των εναπομεινάντων χρονίων στα ασυλικά τμήματα σε ΜΨΑ. Συγκεκριμένα ζητήθηκαν πρόσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι από το ΕΤΠΑ ύψους 6.090.000€ και από το ΕΠΑΝΑΔ ύψους 26.807.436,99€.

• Ενέργειες για πρόσληψη προσωπικού για τη στελέχωση των ΜΨΥ. Εν όψει της διαδικασίας του μετασχηματισμού των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων όσο και των νέων μονάδων που απαιτούνται για το σκοπό αυτό, η ΔΨΥ απέστειλε αιτήματα45 προς τη διεύθυνση προσωπικού Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου για την πρόσληψη προσωπικού για τη στελέχωση τόσο των υφιστάμενων ΜΨΥ που συμμετέχουν στη διαδικασία μετασχηματισμού των ψυχιατρικών νοσοκομείων όσο και των νέων μονάδων που απαιτούνται για αυτό το σκοπό. Ειδικότερα ζητήθηκε αρχικά η πρόσληψη 1797 ατόμων και έπειτα 483 ατόμων διαφόρων ειδικοτήτων.

• Ενέργειες για δημιουργία πέντε (5) νέων οικοτροφείων. Μετά από πρόταση του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής “ΔΑΦΝΙ” συμφωνήθηκε με τη ΔΨΥ με το υπ’ αριθμ. πρωτ. Υ4α/Γ.Π.85841/10-11-2014 η δημιουργία πέντε (5) νέων οικοτροφείων στα οποία θα φιλοξενηθούν ασθενείς προερχόμενοι από τον 7ο Ψυχιατρικό Τομέα του Νοσοκομείου.

Β.3.2.3.8 Μετακίνηση Χρόνιων Ασθενών


Ένα εξαιρετικά καίριο ζήτημα του μετασχηματισμού των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων είναι η διασφάλιση της ομαλής μετακίνησης των χρόνιων ασθενών σε κενές θέσεις Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Μέχρι το τέλος του έτους 2014 είχαν μετακινηθεί 122 χρόνιοι ασθενείς από τα ασυλικά τμήματα των ΨΝ46. Πιο συγκεκριμένα:

− 27 από το πρώην ΨΝ Τρίπολης,

44 Υ5α/Γ.Π.οικ.16420-15-02-2014, Υ5α/Γ.Π.οικ.21028-06-03-2014 45 Υ5α.Γ.Π.οικ.25788/19-03-2014, Υ5α.Γ.Π.οικ.78602/11-09-2014 46 Στοιχεία αποτίμησης ενεργειών 3/12/2013 από ΔΨΥ



170



− 18 από το ΨΝΑ Δρομοκαϊτειο, − 67 από το ΨΝΑ Δαφνί, και − 15 από το ΨΝ Θεσσαλονίκης.

Τη διαδικασία μετάβασης των χρόνιων ασθενών σε ΜΨΑ εποπτεύει στενά η ΔΨΥ καθώς ζητάει από τα υπό μετασχηματισμό ΨΝ (ΨΝΑ Δαφνί, ΨΝ Δρομοκαϊτειο, ΨΝ Θεσσαλονίκης) να υποβάλουν περιοδικές αναφορές47. Οι αναφορές αποστέλλονται προς την ΔΨΥ κάθε πρώτη (1η) και δέκατη πέμπτη (15η) ημέρα κάθε μήνα και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τρέχοντα συνοπτικά στοιχεία εναπομείναντων χρονίως ψυχικά πασχόντων και συνοπτική αναφορά πορείας ενεργειών μετάβασης. Επιπρόσθετα, σε συνέχεια της εγκυκλίου Υ5α/Γ.Π.οικ.99897/2013 που επισημαίνεται ότι οι φορείς ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ που διατηρούν ΜΨΑ στεγαστικού τύπου πρέπει να υποδέχονται κατά απόλυτη προτεραιότητα αιτήματα φιλοξενίας ψυχικά πασχόντων από τα υπό μετασχηματισμό ΨΝ, η ΔΨΥ πραγματοποιεί ελέγχους ως προς την τήρηση αυτής της προϋπόθεσης. Ειδικότερα με το υπ’ αριθμ. πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.18428/25-02-2014 έγγραφο ζητήθηκε από δεκατρείς (13) φορείς ΝΠΙΔ, που έχουν δεχθεί ωφελούμενους, η γνωστοποίηση των Μονάδων Παραπομπής. Σε περίπτωση που οι ωφελούμενοι προέρχονται από άλλες πηγές παραπομπής πλην των υπό μετασχηματισμό ΨΝ οφείλουν να διαβιβάσουν τη σχετική απόφαση της Επιτροπής Διαχείρισης48 που βεβαιώνει ότι η μετάβαση χρονίων περιστατικών στις εν λόγω μονάδες δεν καθίστατο εφικτή.


Σε συνέχεια της Υπουργικής απόφασης Υ5α,β/Γ.Π.oικ.39667/2013 και της εγκυκλίου Υ5α/Γ.Π.οικ.99897/2013 σχετικά με τη διάρκεια νοσηλείας των χρόνιων ασθενών στα ψυχιατρικά τμήματα των ΨΝ αλλά και τον ρόλο των ΤΕΨΥ ως προς τις διαδικασίες μετάβασης των ωφελούμενων στις ΜΨΑ, εκδόθηκε νέα Υπουργική απόφαση με αριθ. πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.oικ.19799/4-3-2014 σύμφωνα με την οποία δόθηκαν διευκρινήσεις για τα παραπάνω θέματα. Ειδικότερα

• Ο απαιτούμενος χρόνος νοσηλείας ωφελουμένου σε Ψυχιατρικό τμήμα Γενικού Νοσοκομείου ή Ψυχιατρικό Νοσοκομείο ή Ιδιωτική Κλινική δύναται να ανέρχεται σε διάρκεια έως και τρεις μήνες. Παράταση του χρονικού διαστήματος νοσηλείας

47 Υ5α/Γ.Π.οικ.25790/19-03-2014 48 Τα υφιστάμενα υπό μετασχηματισμό Ψυχιατρικά Νοσοκομεία (Δαφνί, Δρομοκαϊτειο και ΓΝΘ Παπανικολάου διασυνδεόμενο ΨΝΘ) συστήνουν Ειδική Επιτροπή Διαχείρισης για το συντονισμό των απαιτούμενων ενεργειών μετάβασης των χρονίων υπό τον άμεσο έλεγχο του Διοικητή και αναφέρουν την 1η και 15η μέρα κάθε μήνα την εξέλιξη μετάβασης των χρονίων σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου προς τη ΔΨΥ (Υ5α/Γ.Π.οικ.99897/2013).

Η μεταφορά των χρόνιων ψυχικά ασθενών από τα εναπομείναντα ΨΝ είναι ένα

σύνθετο επιστημονικό ζήτημα και δεν μπορεί να προσδιορισθεί εύκολα με

τεχνοκρατικούς όρους ο ακριβής χρόνος υλοποίησης αυτής της ενέργειας.



171



προβλέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις ωφελουμένων που χρήζουν περαιτέρω ψυχιατρικής παρακολούθησης, στη βάση γνωμάτευσης τριμελούς επιτροπής.

• Κατά τη διαδικασία μετάβασης των ωφελούμενων σε ΜΨΑ δεν απαιτείται η έγκριση από τις ΤΕΨΥ, με δυνατότητα παρέμβασης τους μόνο σε τυχόν δυσχέρειες και προβλήματα διασύνδεσης και συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων ΜΨΑ. Γραπτή έγκριση από τις ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ απαιτείται σε περιπτώσεις παράτασης χρόνου φιλοξενίας των ωφελουμένων σε ξενώνα ή τη συνέχιση της διαμονής των ωφελουμένων σε οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα.

Για την ομαλή και συντονισμένη μετάβαση και κατανομή των χρονίως πασχόντων από τα υπό μετασχηματισμό ΨΝ σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου ζητήθηκε με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 100485/18-11-2014 έγγραφο από τις Υ.Πε ο ορισμός υπαλλήλων ως διαχειριστές κενών θέσεων. Οι διαχειριστές κενών θέσεων θα συμμετέχουν ως συντονιστές στη διαδικασία ροής μετάβασης των χρονίως ψυχικά πασχόντων των υφιστάμενων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων σε κατάλληλες ΜΨΑ στεγαστικού τύπου ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ της περιοχής ευθύνης της Υ.Πε.

Επιπρόσθετα με την υπ’ αριθμ. πρωτ. Α4α/Γ.Π.οικ.6523/23-01-2015 υπ. απόφαση διευκρινίζεται ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Διαχειριστή Κενών Θέσεων ΜΨΑ στεγαστικού τύπου αλλά και η υφιστάμενη διαδικασία μετάβασης των χρονίως ψυχικά πασχόντων. Ειδικότερα ο Διαχειριστής Κενών Θέσεων ΜΨΑ ασκεί έργο εποπτικό και συντονιστικό για την ομαλή και απρόσκοπτη ολοκλήρωση της διαδικασίας μετάβασης των χρονίως πασχόντων χωρίς να παρεμβαίνει σε αποφάσεις που βασίζονται στην κλινική κρίση. Συντονίζει τη συνεργασία των ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ με τα εναπομείναντα ψυχιατρικά νοσοκομεία σχετικά με την κάλυψη κενών θέσεων σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου της περιοχής ευθύνης του. Για την επίλυση προβλημάτων που ανακύπτουν αλλά και τη βελτιστοποίηση του συντονισμού της διασύνδεσης των εμπλεκόμενων φορέων ο Διαχειριστής Κενών Θέσεων συνεργάζεται με τη διοίκηση των Υ.Πε, τις ΤΕΨΥ, τη ΔΨΥ και τον ΜΥΠ. Όσον αφορά τη διαδικασία μετάβασης των χρονίων ασθενών διατυπώθηκαν συγκεντρωτικά οι προϋποθέσεις ένταξης και η διαδικασία μετάβασης των χρονίως ψυχικά πασχόντων σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου βάσει σχετικών εγγράφων που είχαν υπογραφεί και εκδοθεί49.

Β.3.2.3.9 Ενεργοποίηση ΜΨΥ - Αξιοποίηση υφιστάμενων ΨΤ


Όπως παρουσιάζεται αναλυτικά στην επόμενη ενότητα, κατά το έτος 2014, η ΔΨΥ πραγματοποίησε μια σειρά ενεργειών για την ενεργοποίηση ΜΨΥ και υφιστάμενων ΨΤ και έθεσε προτεραιότητες στους ακόλουθους τομείς:

49 Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39667/30-04-2013 (ΦΕΚ 1085/Β΄/2013), Υ5α,β/Γ.Π.οικ.99897/29-10-2013, Υ5α,β/Γ.Π.οικ.19799/04-03-2014, Υ5α,β/Γ.Π.οικ.24994/11-03-2013, Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/15-04-2014, Υ4α/Γ.Π.οικ.100485/18-11-2014.



172



• Προσωπικό • Υποδομές • Χρηματοδοτικοί πόροι

Μέχρι το τέλος του έτους 2014 καμία από τις παραπάνω προτεραιότητες δεν τελεσφόρησε επαρκώς. Δεν πραγματοποιήθηκαν προσλήψεις προσωπικού ούτε βρέθηκαν πρόσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι με σκοπό την ενίσχυση των υφιστάμενων ή την ανάπτυξη νέων μονάδων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Ως προς το ζήτημα των υποδομών μέχρι το τέλος του έτους κατατέθηκε, από το τεχνικό κλιμάκιο Αξιολόγησης Κτιρίων Δημόσιων Νοσοκομείων, πόρισμα χωρίς όμως να δρομολογηθούν περαιτέρω ενέργειες. Το πόρισμα περιλαμβάνει χρονοδιάγραμμα, προϋπολογιστικά στοιχεία και πρόσθετες εργασίες που απαιτούνται για την αναμόρφωση υφιστάμενων ψυχιατρικών τμημάτων γενικών Νοσοκομείων.


Οι ενέργειες που έχουν πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της ενεργοποίησης υφιστάμενων ή σε αργία ΜΨΥ και της αξιοποίησης Ψυχιατρικών Τμημάτων τα οποία ήδη διαθέτουν υποδομές συνοψίζονται ακολούθως:

• Η ΔΨΥ απέστειλε αιτήματα προς τη Διεύθυνση Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου για πρόσληψη προσωπικού με σκοπό την ενίσχυση τόσο υφιστάμενων ψυχιατρικών τμημάτων καθώς και την ανάπτυξη νέων μονάδων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Συγκεκριμένα με το υπ’ αριθμ. πρωτ. Υ5α/Γ.Π.οικ.16420-15-02-2014 αίτημα ζητήθηκε η πρόσληψη 1797 ατόμων και με το υπ’ αριθμ. πρωτ. Υ5α/Γ.Π.οικ.21028-06-03-2014 αίτημα ζητήθηκε η πρόσληψη 483 ατόμων διάφορων ειδικοτήτων.

• Για την αναμόρφωση υφιστάμενων και τη διαμόρφωση νέων χώρων υποδοχής τμημάτων ψυχικής υγείας στα Γενικά Νοσοκομεία συγκροτήθηκε Τεχνικό Κλιμάκιο Αξιολόγησης Κτιρίων Δημόσιων Νοσοκομείων50 το πόρισμα του οποίου παραδόθηκε στη ΔΨΥ στις 15/12/2014.

• Για την εξεύρεση πρόσθετων χρηματοδοτικών πόρων η ΔΨΥ έχει αιτηθεί προς την ΕΥτΥΚΑ την ανάγκη χρηματοδότησης των ΜΨΥ ΝΠΔΔ από πόρους του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ. Συγκεκριμένα με το υπ΄αριθ Υ5α/Γ.Π.οικ.16420-15-02-2014 έγγραφο αιτείται πρόσθετους χρηματοδοτικούς πόρους για τα ΝΠΔΔ από το ΕΤΠΑ ύψους 6.090.000€

50 Γ.Π. οικ. 1040/04-08-2014

Για την ενεργοποίηση υφιστάμενων ή σε αργία μονάδων ψυχικής υγείας και τη

λειτουργία των Ψυχιατρικών Τμημάτων των Γεν. Νοσοκομείων, τα οποία δε διαθέτουν

είτε προσωπικό είτε υποδομές - εξοπλισμό, απαιτείται εξεύρεση πόρων και εξασφάλιση

της βιωσιμότητα σε μακροπρόθεσμο χρονικό διάστημα. Ελλείψει ενός τέτοιου

σχεδιασμού, οποιαδήποτε ενέργεια θα ήταν βεβιασμένη.



173



και με το υπ’ αριθ Υ5α/Γ.Π.οικ.21028-06-03-2014 έγγραφο αιτείται πρόσθετους χρηματοδοτικούς πόρους για τα ΝΠΔΔ από το ΕΚΤ ύψους 26.807.436,99€. Οι πόροι αυτοί θα αξιοποιηθούν προκειμένου να αναπτυχθούν νέες μονάδες ή να ενισχυθούν οι υφιστάμενες, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες ανάσχεσης της ροής των ψυχικά πασχόντων προς τα υφιστάμενα ψυχιατρικά νοσοκομεία αλλά και να διασφαλιστεί η ομάλη μετάβαση των εναπομεινάντων χρόνιων στα ασυλικά τμήματα, σε μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στεγαστικού τύπου (ΜΨΑ).

• Ταυτόχρονα η ΔΨΥ με το υπ’ αριθ. Υ5α/Γ.Π.οικ. 25789/19-03-2014 αίτημα που απέστειλε προς τις διοικήσεις των Υ.Πε και των Νοσοκομείων, ζήτησε ενημέρωση σχετικά με τη διαθεσιμότητα κατάλληλων υποδομών, σύμφωνα με τις ισχύουσες κτηριακές προδιαγραφές ΜΨΥ καθώς και την εκτίμηση προϋπολογισμού των απαραίτητων εργασιών ανακατασκευής και εξοπλισμού που θα απαιτηθούν.

Β.3.2.3.10 Δράσεις πρόληψης και προαγωγής

Ένας από τους βασικούς άξονες προτεραιότητας του Ψυχαργώς Γ’ είναι η προαγωγή της ΨΥ και η πρόληψη των ψυχικών διαταραχών και στα τρία επίπεδα:

• άτομο, • οικογένεια, • κοινωνία.

Αυτή τη χρονική περίοδο συνεχίζεται η υλοποίηση οχτώ (8) έργων που αφορούν στην πρόληψη και προαγωγή της ψυχικής υγείας σε διάφορες θεματικές ενότητες (ενδοσχολική βία, σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων, διαταραχές πρόληψης τροφής, ψυχική υγεία εγκύου- λεχωίδας- νέας μητέρας κ.α ). Παρόλα αυτά, γίνεται εμφανές ότι δεν υπάρχει οργανωμένο πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησης δράσεων πρόληψης και προαγωγής και οι όποιες ενέργειες είναι αποσπασματικές και απομονωμένες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι ακόλουθες θεματικές ενότητες στις οποίες δεν πραγματοποιούνται καθόλου εξειδικευμένες δράσεις:

• Δράσεις πρόληψης της κατάθλιψης, αγχώδη διαταραχών, διαταραχών ύπνου, χρόνιας κόπωσης.

• Δράσεις πρόληψης και πρώιμης ανίχνευσης των ψυχωτικών διαταραχών.

• Δράσεις έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης στον αυτισμό.

• Δράσεις προαγωγής ψυχικής υγείας ηλικιωμένων.

• Δράσεις πρόληψης ψυχικής υγείας ειδικών ομάδων (άνεργοι, μετανάστες, άποροι και κοινωνικά περιθωριοποιημένοι, μονογονεικές οικογένειες, άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας κ.α).



174



Β.3.2.3.11 Κοινοτικό δίκτυο - Τομεοποίηση υπηρεσιών


Σε συνέχεια της πύκνωσης των ενεργειών αποασυλοποίησης, μετασχηματισμού των Ψυχιατρείων και μετακίνησης των χρόνιων ασθενών η ύπαρξη τομεοποιημένων υπηρεσιών και ισχυρών και πλήρως διαλειτουργικών κοινοτικών δικτύων είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Η υλοποίηση ενεργών, αυτοτελών, συνεκτικών και αυτοδύναμων (υπό την έννοια των προσφερόμενων υπηρεσιών) κοινοτικών δικτύων περιλαμβάνει εκτός από το σύνολο των υπηρεσιών (Ενήλικες, Έφηβοι, Παιδιά, Τρίτη ηλικία, Ειδικές ομάδες) και αυστηρό και συγκεκριμένο πλαίσιο δικτύωσης των μονάδων ψυχικής υγείας, δηλαδή διασύνδεσης τους σε κλινικό και διοικητικό επίπεδο.

Στην χώρα μας υπάρχουν πολλές ιδιαιτερότητες, όπως γεωγραφικές, πληθυσμιακές και ιστορικές, που θα πρέπει να αναδειχθούν στην απόπειρα κατανόησης μίας πορείας προς επιτυχημένα δίκτυα υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Γεωγραφικά διακρίνονται τρεις ομάδες Το.Ψ.Υ.:

• Το.Ψ.Υ. με προϋπάρχουσες υπηρεσίες και δομές ψυχικής υγείας και Το.Ψ.Υ. με έλλειψη δομών και υπηρεσιών.

• Το.Ψ.Υ. με άμεση προσβασιμότητα σε υπηρεσίες και Το.Ψ.Υ. με δυσκολίες πρόσβασης και «κλειστά» γεωγραφικά όρια.

• Το.Ψ.Υ. που περιλαμβάνουν αποκλειστικά αστικές περιοχές (Αθήνα και Θεσσαλονίκη) και Το.Ψ.Υ. που περιλαμβάνουν αστικές, ημιαστικές και αγροτικές περιοχές.

Με βάση πληθυσμιακά κριτήρια, υπάρχουν ενστάσεις σχετικά με τον καθορισμό των Το.Ψ.Υ. Έτσι υφίστανται Το.Ψ.Υ. με μεγάλο αριθμό πληθυσμού και άλλοι με πολύ μικρό αριθμό. Το συγκεκριμένο πρόβλημα διογκώνεται από τον νησιωτικό χαρακτήρα της επικράτειας και την υπερσυσσώρευση πληθυσμού στα αστικά κέντρα.

Η εξέλιξη παρόλα αυτά των κοινοτικών δικτύων υπηρεσιών ψυχικής υγείας είναι κυρίως συνυφασμένη με την ιστορική διαδρομή των ψυχιατρικών ιδρυμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πρώτα κοινοτικά δίκτυα, δημιουργήθηκαν σε περιοχές όπου λειτουργούσαν ψυχιατρικά νοσοκομεία. Σύμφωνα με την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε στη «Μελέτη Περίπτωσης: Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Κέρκυρας» πραγματοποιείται η ακόλουθη ομαδοποίηση:

• Περιοχές όπου καταργήθηκαν Ψυχιατρικά Νοσοκομεία

• Περιοχές με Ψυχιατρικά Νοσοκομεία που λειτουργούν

Η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό βαθμό. Γίνεται

αντιληπτό ότι δεν υπάρχει οργανωμένο πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησης

αντίστοιχων δράσεων όπως αυτές προβλέπονται και στο Ψυχαργώς Γ’.



175



• Περιοχές χωρίς Ψυχιατρικά Νοσοκομεία

Γεγονός αποτελεί ότι ο υπό συζήτηση στόχος για πλήρη τομεοποίηση της παρεχόμενης φροντίδας ψυχικής υγείας και για υποστήριξη της από ενεργά κοινοτικά δίκτυα προσδιορίζεται κυρίως από την πολιτική κατεύθυνση και τη βούληση αλλά και τον αντίστοιχο στρατηγικό σχεδιασμό στον τομέα. Αν και όλα τα ανωτέρω φαίνεται ότι υπάρχουν και είναι ώριμες οι συνθήκες στη χώρα μας, παρόλα αυτά οικονομικοί και λοιποί περιορισμοί καθυστερούν τον άξονα αυτό. Επί παραδείγματι, οι ακόλουθες δράσεις βρίσκονται σε εξέλιξη και δεν έχουν ολοκληρωθεί:

• Λειτουργία των απαιτούμενων Ψυχιατρικών Τμημάτων των Γεν. Νοσοκομείων.

• Λειτουργία των απαιτούμενων μονάδων ΨΥ.

• Υλοποίηση και εφαρμογή καθολικού πλαισίου δικτύωσης μονάδων ΨΥ.

• Συνεργασία με μονάδες ΠΦΥ και κοινωνικές υπηρεσίες ΟΤΑ.

• Υλοποίηση της ένταξης του ιδιωτικού τομέα στο ευρύτερο τομεακό σύστημα παροχής υπηρεσιών.


Στο πλαίσιο της τομεοποίησης των υπηρεσιών με το Ν. 4272 (ΦΕΚ Α’ 145/11-7-2014) πραγματοποιούνται αλλαγές ως προς το πλαίσιο λειτουργίας των Τομεακών Επιτροπών που αφορούν τη σύνθεση, τη χρηματοδότηση τους και το χρόνο απασχόλησης των μελών τους. Ειδικότερα η συμμετοχή ψυχιάτρου ή παιδοψυχίατρου που υπηρετεί στον ιδιωτικό τομέα και η συμμετοχή εκπροσώπου ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας συμπληρώνουν τη

Η τομεοποίηση αποτελεί έννοια που πλαισιώνει πολλά επίπεδα, παραμέτρους και

θέματα οργάνωσης του συστήματος και παροχής υπηρεσιών και υπό αυτό το πρίσμα

πρέπει να μελετηθεί. Ενδεικτικά αναφέρεται ο συντονισμός και η διασύνδεση των

υπηρεσιών εντός του κοινοτικού δικτύου, η αποκέντρωση του συστήματος διοίκησης

και λήψης αποφάσεων, η συμμετοχή των ΝΠΙΔ και του ιδιωτικού τομέα. Επί της ουσίας

και σύμφωνα με το ανωτέρω πρίσμα, τομεοποίηση δεν υλοποιείται και δεν τηρείται

στην πλειονότητα των τομέων της χώρας. Πολύ σημαντικό κρίνεται το γεγονός ότι το

συνεχές της φροντίδας των ασθενών δεν επιτυγχάνεται ούτε ενδονοσοκομειακά, στα

νοσοκομεία που εξυπηρετούν περισσότερους από έναν τομέα.

Τέλος, σαφή ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη δυνατότητα κάλυψης των αναγκών

του πληθυσμού από τα κοινοτικά δίκτυα υπηρεσιών. Παράγοντες όπως ο γεωγραφικός

προσδιορισμός πρέπει να μελετηθούν με σκοπό την ποσοτικοποίηση του στόχου, η

οποία πρέπει να αναχθεί σε επίπεδο χρόνου με σκοπό την προτεραιοποίηση των

αναγκών.



176



σύνθεση των μελών των ΤΕΨΥ που υποχρεούνται να απασχολούνται ετησίως τριάντα (30) εργάσιμες ημέρες. Επιπρόσθετα η χρηματοδότηση των ΤΕΨΥ τελεί σε άμεση συνάρτηση με τον αριθμό των ωφελουμένων των ΜΨΥ κάθε τομέα και καταβάλλεται μέσω του προϋπολογισμού του νοσοκομείου από το οποίο προέρχεται ο πρόεδρος της.

Στο πλαίσιο του επαναπροσδιορισμού και της ενεργοποίησης των τομέων, τον Οκτώβριο του 2014 το ΚΕΣΥ γνωμοδότησε για τη συγκρότηση των ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ και υπολείπεται η έκδοση της απόφασης σύστασης των παρακάτω:

• Συγκρότηση τεσσάρων τομεακών επιτροπών παίδων και εφήβων για το Νομό Αττικής, αντί των 12 που υφίστανται σήμερα, με περιοχή ευθύνης τους 12 υφιστάμενους τομείς ψυχικής υγείας παίδων και εφήβων του Νομού.

• Συγκρότηση δύο Τομεακών Επιτροπών παίδων και εφήβων για το Νομό Θεσσαλονίκης, με περιοχή ευθύνης τους υφιστάμενους 3 τομείς ψυχικής υγείας παίδων και εφήβων του Νομού.

• Συγκρότηση 11 αντί των 13 Τομέων Ψυχικής Υγείας που υφίστανται σήμερα για το Νομό Αττικής και 26 αντί 45 Τομέων Ψυχικής Υγείας που υφίστανται σήμερα για τις Περιφέρειες.

Τέλος όσον αφορά την υλοποίηση και εφαρμογή του καθολικού πλαισίου δικτύωσης των μονάδων ψυχικής υγείας οι ενέργειες βρίσκονται σε εξέλιξη καθώς δεν έχει οριστικοποιηθεί το πλαίσιο λειτουργίας της ΠΦΥ (ΕΟΠΥΥ/ΕΣΥ) και η μορφή σύνδεσης της ΠΦΥ-ΠΦΨΥ ώστε να προκύψουν οι διαδικασίες υποστήριξης της δικτύωσης υπηρεσιών.

Β.3.2.3.12 Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από ΝΠΙΔ μη Κερδοσκοπικού χαρακτήρα


Σε συνέχεια της παρουσίασης της υφιστάμενης κατάστασης των παρεχόμενων υπηρεσιών προς ενήλικες, εφήβους, παιδιά, Τρίτη ηλικία, ειδικές ομάδες, από τα ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, στην ενότητα αυτή δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε δυο επιπλέον σημαντικές θεματικές ενότητες. Τη χρηματοδότηση και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των δομών των ΝΠΙΔ αλλά και την επίτευξη του αναγκαίου επιπέδου ποιότητας κατά την παροχή των υπηρεσιών ΨΥ.

Ως προς το σκέλος της χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ σε συνέχεια των εξελίξεων και τη συνδυαστική χρηματοδότηση τους από τον κρατικό προϋπολογισμό και από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ 2007-2013 (ΕΚΤ), μέχρι το τέλος του 2015 φαίνεται ότι δεν θα αντιμετωπισθεί κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα. Η επίτευξη όμως της βιωσιμότητας του συστήματος με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας, μετά τη λήξη του προγράμματος χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ από πόρους του ΕΣΠΑ τον 12/2015, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής όχι μόνο ως προς το σκέλος της επιτυχούς εφαρμογής του νέου μοντέλου αλλά και ως προς την αποτελεσματικότητα του ίδιου του μοντέλου χρηματοδότησης αλλά και τη διασφάλιση των απαιτούμενων πόρων για τη λειτουργία του συστήματος.



177



Ως προς το δεύτερο σκέλος, δηλαδή την επίτευξη του επιθυμητού επιπέδου ποιότητας κατά την παροχή των υπηρεσιών ΨΥ από ΝΠΙΔ, αυτό είναι συνάρτηση από μια σειρά παραμέτρων που αυτή τη χρονική στιγμή δεν έχουν ολοκληρωθεί. Σε εξέλιξη βρίσκονται σημαντικές ενέργειες όπως οι ακόλουθες:

• Επιτόπιοι έλεγχοι των προς πιστοποίηση μονάδων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ.

• Αδειοδότηση και πιστοποίηση του συνόλου των μονάδων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ.

• Εκπόνηση κανονισμών λειτουργίας.

• Καθορισμός προτύπων ποιότητας στη βάση α) της αξιολόγησης του αποκαταστασιακού έργου, β) της θέσπισης θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών παρακολούθησης του αποκαταστασιακού έργου, γ) της δημιουργίας φακέλου ασθενούς και δ) της υιοθέτησης κοινών προτύπων ποιότητας με μετρήσιμους δείκτες για τις προσφερόμενες υπηρεσίες.

• Θεσμοθέτηση και εφαρμογή πλαισίου αξιολόγησης.

• Υπογραφή Συμφώνων μεταξύ των πιστοποιημένων δομών ΝΠΙΔ και του Υπουργείου Υγείας για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Η υφιστάμενη κατάσταση των ανωτέρω βρίσκονται σε εξέλιξη αλλά και όλων των σχετικών δράσεων, αναδεικνύει την συγκεκριμένη στόχευση του Υπ. Υγείας, αλλά και το γεγονός ότι δεν έχει επιτευχθεί ακόμα η επιθυμητή κατάσταση.

Τα τελευταία έτη, η παροχή υπηρεσιών ΨΥ από τα ΝΠΙΔ βρίσκεται συνεχώς υψηλά στις

προτεραιότητες στον τομέα τόσο σχετικά με το χρηματοδοτικό σκέλος και τη

βιωσιμότητα τους, όσο και το ευρύτερο πλαίσιο παροχής ποιοτικών υπηρεσιών

σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των ωφελούμενων.

Παρόλα αυτά, διατηρείται η αναγκαιότητα εφαρμογής των απαιτούμενων ενεργειών με

σκοπό την πλήρη αποσαφήνιση του ρόλου των φορέων αυτών, του εύρους των

παρεχόμενων υπηρεσιών, του επιπέδου ποιότητας καθώς και της θέσης τους στη

διαδρομή των ΛΥΨΥ.

Θέματα ποιότητας υπηρεσιών και αξιολόγησης του έργου που προσφέρεται, σε

συνδυασμό με τη χρηματοδότηση τους, είναι επίκαιρα και αποτελούν αναγκαιότητα και

φυσική απόρροια των συνθηκών που επικρατούν στη χώρα.



178




Σε συνέχεια της υλοποίησης του προγράμματος “Εξατομικευμένη Παροχή Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας” για τη χρηματοδότηση των μονάδων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα αλλά και των υπουργικών αποφάσεων51 του περασμένου έτους που καθόρισαν το μοντέλο χρηματοδότησης των ΜΨΑ, εκδόθηκε η υπ’ αριθμ. Υ5β/Γ.Π.οικ.43347/19-05-2014 εγκύκλιος με θέμα: "Χρηματοδότηση των μονάδων ψυχικής υγείας με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας - Διευκρινίσεις για την εφαρμογή του μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ψυχικής υγείας Ν.Π.Ι.Δ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα", καθώς και οι σχετικοί πρότυποι πίνακες που πρέπει να τηρούνται ανά μήνα και ανά τύπο Μονάδας Ψυχικής Υγείας.

Η εγκύκλιος παρέχει διευκρινίσεις για τις προϋποθέσεις κάλυψης των δαπανών που υπολογίζονται για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας. Ταυτόχρονα επιλύονται ζητήματα που προέκυψαν κατά την εφαρμογή του νέου τρόπου κοστολόγησης τα οποία σχετίζονται με την κατηγοριοποίηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, την κοστολόγηση των υπηρεσιών και θεραπευτικών πράξεων, την τήρηση ηλεκτρονικού και έντυπου αρχείου κίνησης ωφελουμένων, τον έλεγχο των δηλούμενων στοιχείων. Επιπρόσθετα μέσω της εγκυκλίου τίθεται ένα πλαίσιο ελέγχου των όρων αδειοδότησης των ΜΨΥ, των ομάδων- στόχου του εξυπηρετούμενου πληθυσμού, του ανώτατου ορίου των ωφελουμένων ανά ΜΨΥ, του ανώτατου κόστους των ωφελουμένων ανά ΜΨΥ.

Ως προς τις άδειες λειτουργίας των ΜΨΥ ΝΠΙΔ εντός του έτους 2014 εκδόθηκαν υπουργικές αποφάσεις52 σύμφωνα με τις οποίες δόθηκαν παρατάσεις για την έκδοση αδειών λειτουργίας των ΜΨΥ ΝΠΙΔ για τις οποίες εκκρεμεί κτιριολογικός έλεγχος με την τελευταία

51 − Υ5β/Γ.Π.οικ.50557/29-05-2013 “Καθορισμός του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των

Κέντρων Ημέρας του άρθρου 8 του Ν.2716/99“ . − Υ5β/Γ.Π.οικ.50552/29-05-2013 “Καθορισμός του τρόπου λειτουργίας και της στελέχωσης των

Κινητών Μονάδων ψυχικής υγείας του άρθρου 7 του Ν2716/99”. − Υ5β/Γ.Π.οικ.56669/11-06-2013 Τροποποίηση της Υ5β/Γ.Π.οικ.50557/29-05-2013 “Καθορισμός

του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των Κέντρων Ημέρας του άρθρου 8 του Ν2716/99”. − Υ5β/Γ.Π.οικ.56675/12-06-2013 “Καθορισμός του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των

μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Οικοτροφεία, Ξενώνες) και των προγραμμάτων Προστατευόμενων Διαμερισμάτων του άρθρου 9 του Ν.2716/99”.

52 • Υ5β/Γ.Π.οικ./6315-21/1/2014 με θέμα “Παράταση ισχύος της υπ’ αριθμ. Υ5β/Γ.Π.οικ./95047/29-7-

2010 (ΦΕΚ 1506/τ.Β’/6/9/2010) Υπουργικής Απόφασης” έως 30/6/2014. • Υ5β/Γ.Π.οικ./68700-4/8/2014 με θέμα “Παράταση ισχύος της υπ’ αριθμ. Υ5β/Γ.Π.οικ./95047/29-7-

2010 (ΦΕΚ 1506/τ.Β’/6/9/2010) Υπουργικής Απόφασης” έως 31/10/2014. • Υ5β/Γ.Π.οικ./95047-10/11/2014 με θέμα “Παράταση ισχύος της υπ’ αριθμ.

Υ5β/Γ.Π.οικ./95047/29-7-2010 (ΦΕΚ 1506/τ.Β’/6/9/2010) Υπουργικής Απόφασης” έως 31/12/2014.



179



να είναι μέχρι τις 31/12/2014. Από τα τηρούμενα στοιχεία της ΔΨΥ προκύπτει ότι μέχρι το τέλος του έτους 2014 από τις 273 μονάδες ΝΠΙΔ53 έχουν εκδοθεί 208 άδειες λειτουργίας.

Στα πλαίσια της διαμόρφωσης ενιαίων προδιαγραφών του συστήματος κοστολόγησης των υπηρεσιών των φορέων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ, η ΔΨΥ με εγκυκλίους παρείχε διευκρινήσεις και ζήτησε την τήρηση των παρακάτω προκειμένου να συνεχίζεται απρόσκοπτα η ομαλή ροή της χρηματοδότησης των δομών ψυχικής υγείας:

Α) Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας που διενεργούν θεραπευτικές πράξεις πρέπει να διαθέτουν το σύνολο των οριζομένων από τις ισχύουσες διατάξεις τυπικών προσόντων (Υ5β/Γ.Π./οικ.90764/15-10-2014).

Β) Τήρηση διαδικασιών σχετικά με τις υπηρεσίες παραπομπής των ασθενών στα ΚΨΥ και την αποτύπωση ως Θεραπευτικών Ομαδικών Πράξεων των υπηρεσιών που παρέχονται για την ανάπτυξη δεξιοτήτων (Υ5β/Γ.Π./οικ.6595/23-01-2015).

Γ) Τήρηση των διατάξεων της εγκυκλίου Υ5α,β/Γ.Π./οικ.39667/30-04-2013 σχετικά με τη διαμονή και την ένταξη ωφελουμένων σε ΜΨΥ (Υ5β/Γ.Π./οικ.90764/15-10-2014, Υ5β/Γ.Π./οικ.6595/23-01-2015)

Β.3.2.3.13 Ψυχιατρικός φάκελος


Με την ψήφιση του νόμου για την ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014) καθιερώθηκε ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ). Οι οικογενειακοί γιατροί που στελεχώνουν το Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (ΠΕΔΥ) θα ενημερώνουν διαρκώς τον εν λόγω φάκελο, ο οποίος θα ακολουθεί τον ασθενή σε κάθε του βήμα, σε κάθε εξέταση ή επίσκεψη σε γιατρό. Επίσης, στην ίδια κατεύθυνση οδηγούν και οι αποφάσεις του Υπουργείου Υγείας για την εφαρμογή του ηλεκτρονικού παραπεμπτικού για όλες τις υπηρεσίες και εξετάσεις που ζητούν οι ιατροί.

53 Οι 273 άδειες που αναμένεται να εκδοθούν εμπεριέχουν και 51 άδειες Προστατευόμενων Διαμερισμάτων που βρίσκονται σε περίοδο συγχρηματοδότησης – ΕΣΠΑ.

Μέχρι και τις αρχές του 2015, γεγονός αποτελεί η μη καθολική εφαρμογή ηλεκτρονικού

ψυχιατρικού φακέλου. Ουσιαστικό βήμα, πραγματοποιήθηκε με την ψήφιση του νόμου

για την ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014) όπου καθιερώθηκε ο Ατομικός Ηλεκτρονικός

Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ) και οι αποφάσεις ένταξης πράξεων για την υλοποίηση του

έργου “Ψηφιοποίηση και Ηλεκτρονική Διαχείριση του Ιστορικού Αρχείου Φακέλων

Ασθενών” 26 Γενικών Νοσοκομείων. Αναμένεται η καθολική εφαρμογή του νόμου και η

υλοποίηση των ανωτέρω έργων.



180




Κατά το έτος 2014 πραγματοποιήθηκαν ενέργειες που συγκλίνουν προς την κατεύθυνση της προσπάθειας ψηφιοποίησης των ιατρικών αρχείων των ασθενών. Σημαντικότατη κρίνεται η έκδοση αντίστοιχης πρόσκλησης του ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση “ΤΠΕ και βελτίωση ποιότητας ζωής” (Α.Π.:151.314/ΨΣ1343-Α2/03-2014). Η πρόσκληση απευθύνθηκε προς τα Νοσοκομεία των οχτώ (8) περιφερειών στόχου σύγκλισης (Ανατολική Μακεδονία- Θράκη, Θεσσαλία, Ήπειρος, Ιόνια Νησιά, Δυτική Ελλάδα, Πελοπόννησος, Βόρειο Αιγαίο, Κρήτη) με στόχο α) την ψηφιοποίηση και ηλεκτρονική διαχείριση του Ιστορικού Αρχείου Φακέλου Ασθενών των Νοσοκομείων για τη βελτίωση της τήρησης του αρχείου και της διαχείρισης αυτού β) τη δημιουργία αρχικού ηλεκτρονικού φακέλου ασθενή.

Β.3.2.3.14 Ψυχιατρική Εφημερία


Η ψυχιατρική εφημερία συνεχίζει να μην ακολουθεί τις αρχές της τομεοποίησης, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται το συνεχές της φροντίδας των ασθενών.


Τον Δεκέμβριο του 2014 παραδόθηκε μελέτη από τις διοικήσεις των δύο ψυχιατρικών νοσοκομείων Αττικής για την αλλαγή του μοντέλου εφημέρευση που εκπονήθηκε σε συνεργασία με το ΕΚΕΠΥ. Πρόκειται για το σχεδιασμό ενός νέου συστήματος εφημεριών των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων και των Ψυχιατρικών τμημάτων των Γενικών Νοσοκομείων, η εφαρμογή του οποίου αναμένεται να εξελιχθεί εντός του επόμενου έτους αφού ολοκληρωθεί ο επαναπροσδιορισμός των τομέων ψυχικής υγείας.

Β.3.2.3.15 Ιδιωτικός τομέας


Με το Ν. 4272/14 θεσμοθετήθηκε η ένταξη των Ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στο ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου των λοιπών μονάδων ψυχικής υγείας κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του Ν. 2716/99 . Οι ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές εντάσσονται στον οικείο ΤοΨΥ.

Απαιτούνται δράσεις επανασχεδιασμού της ψυχιατρικής εφημερίας με έμφαση στην

ικανοποίηση των αναγκών νοσηλείας από τις υπηρεσίες του Τομέα Ψυχικής Υγείας στον

οποίο διαμένει ο ασθενής με σκοπό την επίτευξη του συνεχούς της φροντίδας και την

κάλυψη των αναδυόμενων αναγκών.



181



Μέχρι και το τέλος του έτους 2014 δεν είχαν δρομολογηθεί διαδικασίες ελέγχων από τη ΔΨΥ. Μετά τον προσδιορισμό του πλαισίου εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών κλινικών που υιοθετήθηκε με υπ. απόφ. (Α4α/Γ.Π.οικ.4023/2015) δρομολογήθηκαν ενέργειες για τον ορισμό εκπροσώπων διαχειριστών των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών που θα εισάγουν στοιχεία στο πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης.

Όπως αποτυπώθηκε, με ημερομηνία αναφοράς 9/2013 από τα στοιχεία του ΜΥΠ, στον ιδιωτικό τομέα δραστηριοποιούνται τριάντα οκτώ (38) ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές. Στον πίνακα στη συνέχεια παρουσιάζεται ο αριθμός των δομών των μονάδων ιδιωτικής δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας ανά Περιφέρεια.

Πίνακας 38: Ιδιωτικές Ψυχιατρικές Κλινικές ανά Περιφέρεια έτους 2013

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Ιδιωτικές Ψυχιατρικές Κλινικές ΑΤΤΙΚΗ 11 ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ 3 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 10 ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1 ΗΠΕΙΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑ 10 ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΚΡΗΤΗ 1 ΣΥΝΟΛΟ 36

Όπως γίνεται αντιληπτό οι κλινικές δεν κατανέμονται ομοιόμορφα σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Αξιοσημείωτος είναι ο μεγάλος αριθμός των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στην περιφέρεια της Θεσσαλίας, ο οποίος διατηρείται στα ίδια επίπεδα με αυτόν που παρουσιάζεται στις περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας.

Από τα στοιχεία του Χάρτη Υγείας54 προκύπτουν επίσης τα ακόλουθα δεδομένα σχετικά με τον ιδιωτικό τομέα στη χώρα:

• 885 Ψυχίατροι • 427 Νευρολόγοι • 8.933 εισαγωγές το 2012

Όπως γίνεται αντιληπτό, οι ιδιωτικές κλινικές ανά νομό έχουν σημαντική διάρθρωση και διαθέτουν υψηλό αριθμό κλινών, καλύπτοντας υψηλό αριθμό νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας. Επίσης, οι ελεύθεροι επαγγελματίες ψυχίατροι και

54 Πηγή: Ygeiamap.gov.gr



182



συναφείς ειδικότητες παρέχουν επί της ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της χώρας.


Το πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών συμπληρώνεται με υπουργική απόφαση (Α4α/Γ.Π.οικ.4023/2015) που ορίζει τακτικούς και έκτακτους ελέγχους με σκοπό τη διασφάλιση της επάρκειας των παρεχόμενων υπηρεσιών στο πλαίσιο της προστασίας του δημόσιου συμφέροντος και της προάσπισης της ψυχικής υγείας του πληθυσμού. Οι έλεγχοι θα εποπτεύονται και θα συντονίζονται από τη ΔΨΥ και θα διενεργούνται κατά περίπτωση από αρμόδιες επιτροπές του Υπουργείου Υγείας.

Β.3.2.3.18 Ενταγμένα έργα

Σε συνέχεια της παρουσίασης των ενταγμένων έργων που πραγματοποιήθηκε στην ενότητα Β.3.2.2 παρουσιάζονται ακολούθως σχόλια ανά κατηγορία παρέμβασης. Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων

Με βάση τα ενταγμένα έργα ανά είδος παρέμβασης παρουσιάζεται ότι υλοποιούνται σαράντα οχτώ (48) έργα που σχετίζονται με:

• Ψυχιατρικά τμήματα (λειτουργία, στελέχωση). • ΚΨΥ (λειτουργία, προμήθεια εξοπλισμού, πρόγραμμα κατ’ οίκον νοσηλείας). • ΚΗ (ίδρυση και λειτουργία, επέκταση λειτουργίας, προμήθεια εξοπλισμού). • Κινητές μονάδες (ανάπτυξη και λειτουργία, προμήθεια επιβατικού αυτοκινήτου) • Μονάδα Οξέων (ανάπτυξη, προμήθεια εξοπλισμού). • Προστατευόμενα διαμερίσματα (ίδρυση και λειτουργία). • Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (ένταξη ατόμων, έναρξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων,

δράσεις υποστήριξης και δημοσιότητας). • Ξενώνας βραχείας παραμονής (λειτουργία δομής, προμήθεια εξοπλισμού).

Από το σύνολο των παραπάνω έργων έχουν ολοκληρωθεί οχτώ (8) έργα που σχετίζονται με:

• Λειτουργία και Προμήθεια εξοπλισμού ΚΨΥ (2 έργα Αττική).

Σε συνέχεια της θεσμοθέτησης της ένταξης των Ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στο

ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου, αναμένεται η υλοποίηση της

σχετικής στόχευσης με εφαρμογή κριτηρίων αξιολόγησης και παρακολούθησης, με

στόχο την εναρμόνιση των ιδιωτικών πρακτικών με τεκμηριωμένες θεραπευτικές

πρακτικές αλλά και στα πλαίσια της κοινωνικής λογοδοσίας και βελτίωσης της

ποιότητας παροχής υπηρεσιών.



183



• Λειτουργία ξενώνα βραχείας παραμονής (Αττική) • Προμήθεια επιβατικού οχήματος για ανάπτυξη κινητής μονάδας (Ήπειρος). • Προμήθεια εξοπλισμού μονάδας οξέων (Ήπειρος) • Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (2 έργα - ένταξη ατόμων, 1 έργο - δράσεις και ενέργειες

δημοσιότητας για τη σύσταση δευτεροβάθμιου οργάνου των ΚΟΙΣΠΕ).

Στη συγκεκριμένη κατηγορία, δεν έχουν ενταχθεί νέα έργα αλλά έχουν επανενταχθεί κατά την παρούσα αξιολογητική περίοδο τρία (3) πρώην απενταγμένα εκ των οποίων τα δυο έχουν συμβασιοποιηθεί και αφορούν:

• Προμήθεια εξοπλισμού ξενώνα βραχείας παραμονής (2 έργα) • Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (ένταξη ατόμων).

Τέλος, δεν έχει συμβασιοποιηθεί επιπλέον 1 έργο (Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ) και από το σύνολο των έργων σημαντική εξέλιξη παρουσιάζουν 10 έργα που αφορούν αντίστοιχα: Ψυχιατρικό τμήμα (1), Προστατευόμενα διαμερίσματα (2), ΚΗ (2), κινητές μονάδες (1), δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (4).

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων

Με βάση τα ενταγμένα έργα ανά είδος παρέμβασης, παρουσιάζεται ότι υλοποιούνται δεκατέσσερα (14) έργα που σχετίζονται με:

• Παιδοψυχιατρικά τμήματα (λειτουργία, επέκταση, προμήθεια εξοπλισμού) • Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα (λειτουργία, προμήθεια εξοπλισμού) • Μονάδα εφήβων • ΚΗ (λειτουργία και παροχή υπηρεσιών αποκλειστικά σε παιδιά και εφήβους) • Συμβουλευτική Υπηρεσία

Δεν έχουν ενταχθεί νέα έργα αλλά έχει επανενταχθεί κατά την παρούσα αξιολογητική περίοδο 1 έργο το οποίο δεν έχει όμως ακόμα συμβασιοποιηθεί και αφορά Προμήθεια εξοπλισμού Παιδοψυχιατρικού τμήματος του ΓΝ Τζανείου.

Επιπρόσθετα δεν έχουν συμβασιοποιηθεί επιπλέον τρία (3) έργα που αφορούν τη λειτουργία του αργούντος παιδοψυχιατρικού τμήματος του Πανεπιστημιακού ΓΝ Ηρακλείου, την ανάπτυξη και λειτουργία συμβουλευτικής υπηρεσίας Παιδιών και Εφήβων μέσω διαδικτύου και στελέχωση Κέντρου Ημέρας για παιδιά και εφήβους θύματα κακοποίησης/παραμέλησης/ενδοοικογενειακής βίας.

Από το σύνολο των έργων τη μεγαλύτερη εξέλιξη παρουσιάζει το έργο του Ιατροπαιδαγωγικού στην Ήπειρο (προμήθεια εξοπλισμού) το οποίο ολοκληρώθηκε και ακολουθεί με υψηλό ποσοστό ολοκλήρωσης το έργο της λειτουργίας του παιδοψυχιατρικού τμήματος στο Παίδων Πεντέλης. Επίσης σημαντικό βαθμό εξέλιξης στη φυσική υλοποίηση παρουσιάζουν τα έργα της λειτουργίας της μονάδας εφήβων στη Θεσσαλονίκη και του Κέντρου ημέρας στο νομό Φωκίδας.

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας

Από τα ενταγμένα έργα, που έχουν σχέση με την παροχή υπηρεσιών σε άτομα τρίτης ηλικίας υλοποιούνται πέντε (5) τα οποία σχετίζονται με:



184



• Ολοκληρωμένη μονάδα αντιμετώπισης της νόσου Alzheimer • ΚΗ (στελέχωση, επέκταση ωραρίου) • Ψυχογηριατρικό οικοτροφείο

Από το σύνολο των έργων η μη συμβασιοποίηση της λειτουργίας των δυο ψυχογηριατρικών οικοτροφείων του ΨΝ Θεσσαλονίκης. συνεχίζει να υφίσταται και στην παρούσα αξιολογητική περίοδο, ενώ τα έργα που έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί αφορούν στη λειτουργία ολοκληρωμένης μονάδας Alzheimer και στη στελέχωση του Κέντρου Ημέρας για ανοϊκούς στο δήμο Αμαρουσίου.

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος

Υπάρχουν έξι έργα (6) που απευθύνονται σε άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού. Πιο συγκεκριμένα τα έργα ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες:

• KH (λειτουργία δομής, προμήθεια εξοπλισμού, διαμόρφωση χώρων). • Οικοτροφείο (λειτουργία δομής).

Από το σύνολο των έργων σε πολύ υψηλό επίπεδο ολοκλήρωσης συνεχίζουν να υφίστανται και στην παρούσα αξιολογητική περίοδο τρία (3) έργα τα οποία αφορούν στη λειτουργία και την προμήθεια εξοπλισμού του ΚΗ στην περιφέρεια της Κρήτης και στη διαμόρφωση χώρων του ΚΗ στην περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας.

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ειδικών ομάδων

Σημαντικό βαθμό εξέλιξης παρουσιάζουν τα δυο έργα που υλοποιούνται από το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) και αφορούν στη δημιουργία δικτύου Πολυδύναμων Ψυχοδιαγνωστικών Κέντρων στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αθήνα- Θεσσαλονίκη) και στην Περιφέρεια καθώς επίσης και το έργο “Πιλοτικό σχέδιο ψυχοκοινωνικής παρέμβασης για την υποστήριξη των μακροχρόνια ανέργων”

Δράσεις πρόληψης και προαγωγής

Υλοποιούνται οχτώ (8) έργα που αφορούν στην πρόληψη και προαγωγή της ψυχικής υγείας. Από το σύνολο των έργων το έργο “Οργάνωση και εφαρμογή προγράμματος παρέμβασης σε παιδία προσχολικής ηλικίας 0-5 ετών στην περιοχή Αθηνών” των Παιδικών Χωριών SOS Ελλάδος έχει ολοκληρωθεί και ακολουθούν με σημαντικό βαθμό εξέλιξης στη φυσική υλοποίησης τους τα έργα “Σχέδιο συνολικής ψυχο-κοινωνικής παρέμβασης στην πόλη του Ρεθύμνου με στόχο την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της σεξουαλικής παρενόχλησης ανηλίκων” και “Προαγωγή της ψυχικής υγείας της εγκύου, της λεχωϊδας και της νέας μητέρας”. Τα υπόλοιπα έργα βρίσκονται σε διάφορα στάδια υλοποίησης.

Ανάπτυξη νέων μονάδων & προγραμμάτων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης

Αυτή τη στιγμή υλοποιούνται τα ακόλουθα έργα: • Ένα (1) έργο που προβλέπει τη δημιουργία 400 θέσεων σε 100 νέα

προστατευόμενα διαμερίσματα. Συγκεκριμένα: “Δημιουργία 192 επιπλέον θέσεις σε νέα Προστατευόμενα Διαμερίσματα στις Περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου, 160



185



επιπλέον θέσεις σε νέα Προστατευόμενα Διαμερίσματα στις Περιφέρειες στόχου Σύγκλισης, 48 επιπλέον θέσεις σε νέα Προστατευόμενα Διαμερίσματα στις Περιφέρειες στόχου σταδιακής Εισόδου”. Μέχρι το τέλος του έτους 2014 είχαν υλοποιηθεί 49 προστατευόμενα διαμερίσματα.

• Τρία (3) ακόμη έργα για τη δημιουργία τεσσάρων νέων προστατευόμενων διαμερισμάτων. Πιο συγκεκριμένα ένα στην περιφέρεια Αττικής, ένα στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και δυο στην περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης.

• Τρία (3) έργα για τη δημιουργία ισάριθμων οικοτροφείων. Συγκεκριμένα ένα για ενήλικα άτομα πάσχοντα από αυτισμό στην περιφέρεια Αττικής και δυο (2) ψυχογηριατρικά στην περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας.


Είναι πια σαφές, ότι τα κοινοτικά δίκτυα αυτή τη στιγμή για πληθώρα λόγων (γεωγραφική κατανομή, δυναμικότητα, επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, υποδομές κτλ) δεν μπορούν να αναλάβουν το ρόλο που τους αντιστοιχεί και με αυτό τον τρόπο θέτουν σε κίνδυνο την υλοποίηση του βασικού οράματος που είναι η επίτευξη της αποασυλοποίησης και ποιοτικής κοινοτικής φροντίδας ικανής να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πληθυσμού.

Όπως αποτυπώθηκε ανωτέρω, υπάρχουν περιφέρειες που δε διαθέτουν όλες τις προβλεπόμενες δομές παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων, ήτοι ψυχιατρικό τμήμα ΓΝ, ΚΨΥ, ΜΨΑ, Κοι.Σ.Π.Ε., για να λειτουργήσουν επαρκώς. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη συσσώρευση δομών ψυχικής υγείας επικρατεί στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αττική, Θεσσαλονίκη) ενώ αντίθετα υπάρχει σημαντική υστέρηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας στις περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου. Επίσης, έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων, όπου παρατηρούνται

Τα έργα που αναφέρθηκαν εντάσσονται για χρηματοδότηση σε συνέχεια της έκδοσης

αποφάσεων σκοπιμότητας, κάτι που υποδηλώνει ότι αποτελούν σχεδιασμό του Υπ.

Υγείας χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ακολουθούν κάποια σειρά προτεραιοποίησης

σύμφωνα με τους χρηματοδοτικούς και χρονικούς περιορισμούς.

Επίσης, η μη ύπαρξη στατιστικών στοιχείων και επιδημιολογικών δεδομένων καθώς και

υπόλοιπων στοιχείων επιμέτρησης, όπως αυτά που προβλέπονται από το Ψυχαργώς Γ΄

(π.χ. βαθμός κάλυψης προσωπικού, γεωγραφική κάλυψη, κάλυψη αναγκών, βαθμός

συνέργειας, συμπληρωματικότητας, διαλειτουργικότητας, βαθμός ωρίμανσης δράσεων

και οικονομικότητα λύσεων) οδηγεί σε αμφισβήτηση της αναγκαιότητας υλοποίησης

αλλά και της ιεράρχησης που παρουσιάζεται.



186



σημαντικότατες ελλείψεις και ενδεικτικά στις ακόλουθες κατηγορίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί έργα, π.χ. παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες, με προβλήματα κακοποίησης. Αντιληπτή γίνεται και η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού, ειδικές ομάδες (άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες) αλλά και συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ΄ και η προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής τους.

Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του συστήματος ΠΦΥ, δημιουργώντας σημαντικό κενό στην παροχή υπηρεσιών ΨΥ. Η έλλειψη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας υφίσταται για λόγους που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις ελλείψεις σε προσωπικό, την ανεπάρκεια υποδομών και χρηματοδότησης, την απουσία μηχανισμού αξιολόγησης και την ασάφεια του πλαισίου συνεργασίας μεταξύ των διαφορετικών υπηρεσιών. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι οι περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Ν. Αιγαίου δεν διαθέτουν ΚΨΥ. Το ΚΨΥ αποτελεί μια από τις σημαντικότερες δομές του δικτύου υπηρεσιών της ΠΦΥ. Είναι ο πυλώνας της πρόληψης στη ψυχική υγεία καθώς συμβάλει σημαντικά στην πρόληψη της υποτροπής και κατ’ επέκταση στη μείωση του φαινομένου των ασθενών της περιστρεφόμενης πόρτας, στην ένταξη των ατόμων σε κοινωνικό- θεραπευτικές δραστηριότητες και στην ψυχολογική τους υποστήριξη. Επιπρόσθετα, η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό βαθμό.

Η παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από τα ΝΠΙΔ είναι υψηλά στις προτεραιότητες του τομέα τόσο σχετικά με το χρηματοδοτικό σκέλος και τη βιωσιμότητα τους, όσο και το ευρύτερο πλαίσιο παροχής ποιοτικών υπηρεσιών σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των ωφελούμενων. Παρόλα αυτά, διατηρείται η αναγκαιότητα εφαρμογής των απαιτούμενων ενεργειών με σκοπό την πλήρη αποσαφήνιση του ρόλου των φορέων αυτών, του εύρους των παρεχόμενων υπηρεσιών, του επιπέδου ποιότητας καθώς και της θέσης τους στη διαδρομή των ΛΥΨΥ. Θέματα ποιότητας υπηρεσιών και αξιολόγησης του έργου που προσφέρεται, σε συνδυασμό με τη χρηματοδότηση τους, είναι επίκαιρα και αποτελούν αναγκαιότητα και φυσική απόρροια των συνθηκών που επικρατούν.

Τέλος, αποτυπώνεται σημαντική διάρθρωση ιδιωτικών κλινικών (υψηλός αριθμών κλινών, πολύ υψηλός αριθμός νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας) αλλά και εκτενές δίκτυο ελεύθερων επαγγελματιών (ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες) που παρέχουν επί της ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της χώρας. Σε συνέχεια της θεσμοθέτησης της ένταξης των Ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στο ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου, αναμένεται η υλοποίηση της σχετικής στόχευσης με εφαρμογή κριτηρίων αξιολόγησης και παρακολούθησης, με στόχο την εναρμόνιση των ιδιωτικών πρακτικών με τεκμηριωμένες θεραπευτικές πρακτικές αλλά και στα πλαίσια της κοινωνικής λογοδοσίας και βελτίωσης της ποιότητας παροχής υπηρεσιών.



187



Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ιδιαίτερα σημαντική η εκπόνηση ενός επιχειρησιακού σχεδίου για τις προτεινόμενες παρεμβάσεις με προτεραιοποίηση των νέων υπηρεσιών, στη βάση του βαθμού ωρίμανσης και της αναγκαιότητας υλοποίησης τους, με παράλληλη αποσαφήνιση του τρόπου χρηματοδότησής τους και σύμφωνα με τις αρχές του κοινοτικού δικτύου. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να συνυπολογιστούν η γεωγραφική ανισοκατανομή των υπηρεσιών ΨΥ και οι ελλείψεις σε ειδικές υπηρεσίες και σε υπηρεσίες για παιδιά και έφηβους. Επίσης πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες αυτόνομης ανάπτυξης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και ο βαθμός συλλειτουργίας ή/και ενσωμάτωσης τους στις υφιστάμενες υπηρεσίες υγείας. Με βάση τον κεντρικό επιχειρησιακό σχεδιασμό του Υπ. Υγείας, θα πρέπει στη συνέχεια να προσαρμοστούν και να επικαιροποιηθούν τα αντίστοιχα επιχειρησιακά χρηματοδοτικά προγράμματα με αντίστοιχη προσαρμογή του συνόλου των δράσεων καθώς και καθορισμό των υπό επιμέτρηση δεικτών.

Β.3.3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ)

Β.3.3.1 Πλαίσιο και Φορείς

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που κατοχύρωσε νομικά τα δικαιώματα των ασθενών (Ν. 2071/ ΦΕΚ 123/92 τ.α /άρθρο 47). Επιπρόσθετα με το ψήφισμα 46/119 της Γενικής Συνόδου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών καταγράφονται τα βασικά δικαιώματα του ψυχικά ασθενούς. Σύμφωνα με το προαναφερθέν νομικό πλαίσιο, σημαντικά δικαιώματα του λήπτη υπηρεσιών ΨΥ που δεν πρέπει να παραβιάζονται κατά την παροχή των υπηρεσιών ψυχικής φροντίδας είναι το δικαίωμα για συγκατάθεση ή άρνηση σε οποιαδήποτε θεραπευτική πράξη, στην αξιοπρεπή περίθαλψή του και παροχή φροντίδας με τον οφειλόμενο σεβασμό, στην ισότητα, αποκατάσταση του ασθενούς και την προστασία προσωπικών δεδομένων.

Σημαντικό βήμα στο πεδίο των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων αποτελεί η κύρωση από την Ελλάδα της Διεθνούς Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ν.4074/2012) αναφορικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες.

Ως στόχος της Σύμβασης τίθεται η διασφάλιση ότι τα άτομα με αναπηρία μπορούν να απολαύουν των δικαιωμάτων τους σε ισότιμη βάση με τους άλλους πολίτες. Η Σύμβαση καθορίζει ελάχιστα πρότυπα για την προστασία και την κατοχύρωση ενός πλήρους φάσματος αστικών, πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων για τα άτομα με αναπηρία. Στις 10 Απριλίου 2012, η Συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής ψήφισε το παρακάτω νομοσχέδιο, κυρώνοντας τη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης.

Η Σύμβαση, ως σύνολο, αλλά και το περιεχόμενο των επιμέρους άρθρων της, διέπονται από οκτώ κατευθυντήριες αρχές:

1. Ο σεβασμός της έμφυτης αξιοπρέπειας, της αυτονομίας, που περιλαμβάνει την ελευθερία να κάνει τις δικές του επιλογές, και την ανεξαρτησία των προσώπων.

2. Απαγόρευση των διακρίσεων.



188



3. Η πλήρης και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη στην κοινωνία. 4. Ο σεβασμός της διαφορετικότητας και η αποδοχή των ατόμων με αναπηρία ως

μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και της ανθρωπότητας. 5. Ισότητα των ευκαιριών. 6. Προσβασιμότητα. 7. Ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. 8. Ο σεβασμός των αναπτυσσόμενων ικανοτήτων των παιδιών με αναπηρία και ο

σεβασμός για το δικαίωμα των παιδιών με αναπηρία να διατηρούν την ταυτότητά τους.

Στον πίνακα στη συνέχεια αποτυπώνονται οκτώ (8) φορείς και επιτροπές που σχετίζονται με τα δικαιώματα των ΛΥΨΥ στην Ελλάδα και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Πρόκειται για εθνικές αρχές, υπηρεσίες στο πλαίσιο του Υπ. Υγείας καθώς και υπηρεσίες στις δομές παροχής υπηρεσιών υγείας. Επίσης, στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται οργανώσεις χρηστών και οικογενειών των ΛΥΨΥ. Πρέπει να τονισθεί ότι η «φωνή» των ΛΥΨΥ μέσω της δημιουργίας συλλόγων και σωματείων εκπροσώπησης, προάσπισης των δικαιωμάτων και συλλόγων οικογενειών και φίλων έχει τονωθεί ουσιαστικά τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά αναφέρεται η ύπαρξη και δραστηριοποίηση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οργανώσεων για την Ψυχική Υγεία (ΠΟΣΟΨΥ), ΣΟΨΥ (ενδεικτικά ΣΟΦΨΥ Σερρών, ΣΟΨΥ Θεσσαλονίκης, ΣΟΦΨΥ Έβρου, ΣΟΨΥ Κορυδαλλού, ΣΟΨΥ Βορείων Προαστίων, ΣΟΨΥ Πάτρας, ΣΟΨΥ Χαλκίδας, ΣΟΨΥ Βοιωτίας) καθώς και άλλων οργανώσεων όπως της ΔΥΨΑ και της ΚΙΝΑΨΥ.

Πίνακας 39: Φορείς / Επιτροπές για τα δικαιώματα

Φορέας/Επιτροπή Εθνικό επίπεδο

Τοπικό επίπεδο

Υπ. Υγείας

Μονάδα Υγείας

Εθνική Αρχή

Εθνική Επιτροπή για τα δικαιώματα του ανθρώπου (ΕΕΔΑ) Χ Χ

Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών Χ Χ

Αυτοτελής υπηρεσία- προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών (Υπ. Υγείας) Χ Χ

Ειδική Τριμελής Επιτροπή Προάσπισης των Δικαιωμάτων του Πολίτη (κατά νοσοκομείο)

Χ Χ

Γραφείο Επικοινωνίας με τον Πολίτη (κατά νοσοκομείο) Χ Χ

Συνήγορος του Πολίτη - Συνήγορος Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χ Χ

Γραφείο για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές στην Αυτοτελή Υπηρεσία Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ασθενών

Χ Χ

Ειδική Επιτροπή Ελέγχου των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές

Χ Χ

Οργανώσεις χρηστών Χ Χ



189




Την περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, εμφανίζονται πέντε (5) ενταγμένα έργα που τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «4 - ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ, ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΛΥΨΥ» και δυο από αυτά έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί. Τα πέντε (5) ενταγμένα έργα είναι τα ίδια σε σχέση με την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο. Το σύνολο των έργων αυτής της κατηγορίας ανήκει πιο συγκεκριμένα σε είδη παρέμβασης σχετικών με τη συνηγορία και τη δικτύωση των ΛΥΨΥ. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η συγκεντρωτική εξέλιξη στην υλοποίηση των έργων με βάση τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία.

Διάγραμμα 21: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων της κατηγορίας 4 του ΕΠΑΝΑΔ

Τα υπό συζήτηση ενταγμένα έργα έχουν συμβασιοποιηθεί και εμφανίζουν δαπάνες. Τα έργα που σχεδόν έχουν ολοκληρωθεί αφορούν στη “Δημιουργία περιφερειακών πυρήνων δικτύωσης ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας” με ποσοστό ολοκλήρωσης 98% και στις “Δράσεις υποστήριξης για την υλοποίηση προγραμμάτων φιλοξενουσών οικογενειών στην 6η Υγειονομική Περιφέρεια για την εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης” με ποσοστό ολοκλήρωσης 96% . Τα υπόλοιπα έργα βρίσκονται σε ποικίλα στάδια υλοποίησης.


Β.3.3.3.1 Προάσπιση Δικαιωμάτων


Σημαντικό γεγονός αποτελεί ότι με απόφαση του Υπ. Υγείας (Υ5α/Γ.Π./οικ.69556/2014 για τα ΝΠΔΔ και Υ5α/Γ.Π./οικ.69558/2014 για τα ΝΠΙΔ) διατυπώθηκαν συστάσεις σχετικά με τα

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 2.689.052,0 2.596.920,0 2.151.230,631/12/2013 2.730.060,0 2.596.920,0 1.658.532,031/12/2012 2.737.450,0 2.227.810,0 551.077,331/12/2011 854.450,0 721.310,0 140.869,4

Συνηγορία- Δικαιώματα- Εκπροσώπηση ΛΥΨΥ

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011



190



δικαιώματα των ληπτών στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας. Σύμφωνα με την απόφαση, η πολιτική για την ψυχική υγεία θα πρέπει να προάγει την ισότητα και την εξάλειψη των διακρίσεων, το απαραβίαστο της προσωπικής ζωής, την αυτονομία, τη σωματική ακεραιότητα, το δικαίωμα πληροφόρησης και συμμετοχής, την ανεξιθρησκεία, το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και της ελεύθερης κίνησης.

Στο πλαίσιο αυτό οι φορείς ψυχικής υγείας υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας και πιο συγκεκριμένα της ΔΨΥ, καλούνται να λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να διασφαλίζουν την προστασία των δικαιωμάτων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ55 που κυρώθηκε από το Ελληνικό Κράτος, τα πρότυπα και κριτήρια ποιότητας που ορίζει ο ΠΟΥ56 για τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας όπως προκύπτουν από τη Σύμβαση του ΟΗΕ, καθώς και τις συστάσεις της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές.

Επιπρόσθετα έχουν εκπονηθεί από τον ΜΥΠ οι ακόλουθοι Οδηγοί Προστασίας Δικαιωμάτων Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές (Ιούνιος 2013):

Α) Οδηγός Ενημέρωσης για τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές ο οποίος στοχεύει στην υποστήριξη των επαγγελματιών ψυχικής υγείας προκειμένου να ενημερωθούν για το πλαίσιο προάσπισης των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές

Β) Οδηγός για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων της τρίτης ηλικίας ο οποίος στοχεύει στην υποστήριξη των ίδιων των ηλικιωμένων ατόμων, προκειμένου να ενημερωθούν για το πλαίσιο προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.

Επίσης, όπως αποτυπώνεται στις ενέργειες της ΔΨΥ, προγραμματίζονται ενέργειες με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για τον επαναπροσδιορισμό του πλαισίου έκδοσης εισαγγελικών παραγγελιών για ψυχικά ασθενείς καθώς και αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για την φύλαξη των ακαταλόγιστων εγκληματιών λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών του άρθρου 69 του ΠΚ χωρίς όμως να προκύπτει κάποιο σαφές χρονικό πλαίσιο ή εξέλιξη μέχρι τώρα.

Συνοπτικά προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα που άπτονται των βασικών δικαιωμάτων των ΛΥΨΥ:

• Οι ελλείψεις που υπάρχουν σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψης σε συνδυασμό με την έλλειψη πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης στα πρώτα στάδια μιας ψυχικής διαταραχής, καθιστούν τη νοσοκομειακή φροντίδα μονόδρομο στον ψυχικά πάσχοντα.

55 Ν.4074/2012 (ΦΕΚ88/Α΄/11.07.2014), “Κύρωση της Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες και του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου της Σύμβαση στη Σύμβαση για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες” 56 World Health Organization 2012. WHO quality rights tool kit: assessing and improving quality and human rights in mental health and social care facilities. Facility-based assessment report. Geneva: World Health Organization



191



• Η τομεοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν έχει λειτουργήσει καθώς επίσης

είναι υποτυπώδης η δικτύωση των εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών με τις μονάδες νοσηλείας.

• Απαιτείται η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για τη φύλαξη των ψυχικά πασχόντων κρατουμένων και η διαμόρφωση ειδικού πλαισίου νοσηλείας των ψυχικά πασχόντων κρατουμένων το οποίο θα διασφαλίζει την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών θεραπευτικής φροντίδας.


Κατά το έτος 2014 υπεγράφησαν συστάσεις σχετικά με τα δικαιώματα των ληπτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας (Υ5α/Γ.Π./οικ.69556/2014 για τα ΝΠΔΔ και Υ5α/Γ.Π./οικ.69558/2014 για τα ΝΠΙΔ) τα οποία καλούνται να τηρούν οι φορείς ψυχικής υγείας ώστε να διασφαλίζουν την προστασία των δικαιωμάτων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, σύμφωνα με τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ που κυρώθηκε από το Ελληνικό κράτος, τα πρότυπα και κριτήρια ποιότητας που ορίζει ο ΠΟΥ για τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας όπως προκύπτουν από τη Σύμβαση του ΟΗΕ, καθώς και τις συστάσεις της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές.

Β.3.3.3.2 Προαγωγή Εκπροσώπησης


Στον ελληνικό χώρο παρουσιάζεται μια πλειάδα συλλόγων και σωματείων εκπροσώπησης και προάσπισης των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών. Ενδεικτικά αναφέρεται η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οργανώσεων για την Ψυχική Υγεία (ΠΟΣΟΨΥ), ΣΟΨΥ (ενδεικτικά ΣΟΦΨΥ Σερρών, ΣΟΨΥ Θεσσαλονίκης, ΣΟΦΨΥ Έβρου, ΣΟΨΥ Κορυδαλλού, ΣΟΨΥ Βορείων Προαστίων, ΣΟΨΥ Πάτρας, ΣΟΨΥ Χαλκίδας, ΣΟΨΥ Βοιωτίας) καθώς και άλλων οργανώσεων όπως της ΔΥΨΑ και της ΚΙΝΑΨΥ.

Πολύ θετικό γεγονός αποτελεί ότι η ενεργοποίηση των συλλόγων και σωματείων εκπροσώπησης και προάσπισης των δικαιωμάτων καθώς και των συλλόγων οικογενειών και φίλων ΨΑ, παραμένει σε σημαντικό βαθμό. Εκτός από τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης μέσω των οργανώσεων προάγεται η δημιουργική απασχόληση, η αυτοβελτίωση, η ενδυνάμωση αλλά και η επιμόρφωση και η κατάρτιση. Αναγκαιότητα αποτελεί η διασύνδεση των ΣΟΨΥ με τους ΚοιΣΠΕ για την συνολική αντιμετώπιση των

Δεν υπάρχουν διαδικασίες για τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων σχετικών με την

ικανοποίηση των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ερωτηματικά γεννιούνται

σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί σε κομβικά ζητήματα όπως τα περιστατικά

λεκτικής και σωματικής παραμέλησης, του επιπέδου διαβίωσης στις ΜΨΑ αλλά και

«ασυλικές» λογικές στη λειτουργία των μονάδων (μηχανικές/χημικές καθηλώσεις,



192



ΛΥΨΥ, με γενικότερο σχεδιασμό της συμμετοχής τους και της κοινωνικής ενσωμάτωσης και αποκατάστασης.

Σχετικά με το θέμα της συμμετοχής αυτών των φορέων σε όλα τα σώματα που εμπλέκονται στην παρακολούθηση, το σχεδιασμό και την αξιολόγηση του συστήματος ψυχικής υγείας έχει οριστεί ως μέλος της επιτροπής για την αξιολόγηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας57 εκπρόσωπος οργανώσεων ατόμων με ψυχικές διαταραχές (με αναπληρωτή του εκπρόσωπο οργανώσεων συγγενών ατόμων με ψυχικές διαταραχές), η οποία όμως δεν έχει ακόμα αναλάβει ενεργό ρόλο προς τα καθήκοντα της.

Τέλος, με τον Ν.4272/2014 θεσμοθετήθηκε η συμμετοχή στις τομεακές επιτροπές ενός εκπροσώπου ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή Συλλόγων Οικογενειών των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας αλλά μέχρι το τέλος του έτους δεν είχε εφαρμοσθεί το ανωτέρω στις ενεργές τομεακές επιτροπές. Παρόλα αυτά δρομολογήθηκαν ενέργειες προκειμένου να ενεργοποιηθούν οι τομεακές επιτροπές (πχ. στελέχωση) και να πληρούν τις προϋποθέσεις του Ν. 4272. Απαιτείται όμως πρώτα να ολοκληρωθεί ο επαναπροσδιορισμός των τομέων ψυχικής υγείας.


Βάσει του Ν.4272/2014 (ΦΕΚ 145/Α’/11.07.2014)58 η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές προσθέτει στα μέλη της δυο εκπροσώπους των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή των συλλόγων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Σε στάδιο ολοκλήρωσης (96%) είναι η δράση που αφορά “Δράσεις υποστήριξης για την υλοποίηση προγραμμάτων φιλοξενουσών οικογενειών στην 6η Υ.Πε” που υλοποιείται από το ΣΟΨΥ Πάτρας.

Β.3.3.3.3 Εκούσια νοσηλεία


Στον πίνακα που ακολουθεί αποτυπώνονται οι βασικότερες κατηγορίες ασθενών σε αντίστοιχες θέσεις κατά τη διάρκεια του «ταξιδιού» τους στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ και μια βασική αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης.

57 Υπουργική απόφαση Υ5β/Γ.Π.οικ.61060 ΦΕΚ 1591 Β’/21-06-2013, ΔΥ1δ/109483/27-11-2013 58 Τροποποίηση των διατάξεων του Ν.2716/1999

Αν και τονώθηκε η «φωνή» των ΛΥΨΥ μέσω της δημιουργίας συλλόγων και σωματείων

εκπροσώπησης, προάσπισης των δικαιωμάτων και συλλόγων οικογενειών και φίλων

αλλά και νομοθετικά (Ν4272/2014) οι λήπτες εξακολουθούν να μην έχουν ουσιαστική

συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, στον έλεγχο των μονάδων και στις ΤΕΨΥ.



193



Πίνακας 40: Βασικές κατηγορίες ασθενών

Βασικές κατηγορίες ασθενών Υφιστάμενη Κατάσταση

Χρόνιοι ασθενείς

Η απουσία ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς, επιδεινώνει το φαινόμενο της «περιστρεφόμενης» πόρτας και η ανυπαρξία διασύνδεσης με τις ιδιωτικές κλινικές δεν επιτρέπει τον έλεγχο των περιστατικών αυτών.

Ασθενείς σε ΠΦΥ

Ελλιπής πρωτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας οδηγεί αναγκαστικά τη νοσηλεία σε νοσοκομειακό επίπεδο με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η δευτεροβάθμια παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας με ελαφριά περιστατικά και να μην αναπτύσσεται το δίκτυο παραπομπών της ΠΦΥ με ψυχιατρικές υπηρεσίες.

Ασθενείς Οξέων

Τα οξέα περιστατικά που είναι νεοεισαχθέντα επείγοντα περιστατικά ή επανεισαγωγές που παρουσιάζουν υποτροπή πρέπει να αντιμετωπίζονται έγκαιρα και αποτελεσματικά. Μετά τη συρρίκνωση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων επιχειρήθηκε σε πολλές περιπτώσεις η μεταφορά του τμήματος των οξέων περιστατικών χωρίς όμως πολλές φορές να στεφθεί με επιτυχία, λόγω έλλειψης υποδομών και χώρων του Νοσοκομείου που θα το φιλοξενούσε.

Ασθενείς περιστρεφόμενης πόρτας

Η έλλειψη προσωπικού, η έλλειψη κατάλληλων υποδομών καθώς και η μη ταυτοποίηση των περιστατικών (αναγνώριση, καταγραφή) συμβάλουν στη συντήρηση του φαινομένου των ασθενών της περιστρεφόμενης πόρτας. Ασθενείς που επειδή δεν θεραπεύονται σωστά από την αρχή, υποτροπιάζουν και κάνουν επανειλημμένες επανεισαγωγές καταλήγουν χρόνιοι και υπότροποι. Τονίζεται η ανάγκη αντιμετώπισης τους κατά προτεραιότητα από κοινοτικές δομές με δράσεις εξειδικευμένες και παραπομπή από ΨΤ

Ασθενείς σε ΨΝ

Δεν υπάρχει διασύνδεση μεταξύ των κλινικών μέσης νοσηλείας και των οξέων στα ΨΝ, και έτσι παρατηρείται το φαινόμενο ακόμα και μεταξύ διαφορετικών κλινικών εντός του ίδιου ΨΝ να μην υπάρχει το συνεχές της φροντίδας του ΛΥΨΥ, λόγω του συστήματος εφημεριών.

Ασθενείς σε ΨΤ ΓΝ Έλλειψη μονάδων βραχείας νοσηλείας και κλινών σε ΨΤ ΓΝ, με διασύνδεση αυτών με τη ΠΦΥ.

Στην Αττική λειτουργούν είκοσι τέσσερα (24) Ψυχιατρικά τμήματα για την αντιμετώπιση οξέων περιστατικών. Τα εννέα (9) ψυχιατρικά τμήματα λειτουργούν σε Γενικά- Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία και τα λοιπά δέκα πέντε (15) λειτουργούν στα ΨΝ Δαφνί και Δρομοκαϊτειο. Από τα στοιχεία της νοσηλευτικής κίνησης59 των ψυχιατρικών τμημάτων των

59 Τα στοιχεία για τις εκούσιες εισαγωγές και το ποσοστό κάλυψης κλινών των Γενικών και Ψυχιατρικών Νοσοκομείων απέστειλε η ΔΨΥ στον αξιολογητή.



194



γενικών60 και ψυχιατρικών νοσοκομείων του νομού Αττικής για τα έτη 2012 και 2013 προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Ο αριθμός των εκουσίων εισαγωγών του έτους 2013 έχει αυξηθεί στα ψυχιατρικά νοσοκομεία σε σχέση με το έτος 2012 κατά 3,76% ενώ στα γενικά νοσοκομεία παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα (0,15%). Στο σύνολο των ψυχιατρικών τμημάτων (ΓΝ & ΨΝ) της Αττικής παρατηρείται αύξηση σε ποσοστό 2,37%.

• Το ποσοστό κάλυψης κλινών στα γενικά νοσοκομεία έχει μειωθεί κατά 11,35% το έτος 2013 σε σχέση με το 2012. Αντίθετα στα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία έχει αυξηθεί κατά 3,85%. Στο γενικό σύνολο των ψυχιατρικών τμημάτων το ποσοστό κάλυψης κλινών παρουσιάζει μια πολύ μικρή αύξηση κατά 0,7% το 2013 σε σχέση με το 2012.

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονιστεί ότι στη μείωση του ποσοστού κάλυψης κλινών των ψυχιατρικών τμημάτων των ΓΝ έχει συντελέσει σε κάποιο βαθμό το γεγονός ότι κατά το έτος 2013 υπήρχε αύξηση ανεπτυγμένων κλινών κατά είκοσι εφτά (27) σε σχέση με το 2012. Αντίστοιχα ο αριθμός των κλινών των ΨΝ παρέμεινε σταθερός. Επιπρόσθετα παρά τη μείωση του ποσοστού κάλυψης κλινών θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε πολλά ψυχιατρικά τμήματα ΓΝ το ποσοστό παραμένει πολύ υψηλό πχ. ΓΝ Ευαγγελισμός 176,15%, ΠΓΝ Αττικόν 139,37%, ΓΝ Σωτηρία 107,98%.

Πίνακας 41: Εκούσιες Εισαγωγές και ποσοστό κάλυψης κλινών ΨΤ Γενικών και Ψυχιατρικών Νοσ.

Εκούσιες Εισαγωγές

Γεν. Νοσοκ.

Ψυχ. Νοσοκ.

Σύνολο

2012 1320 2099 3419

2013 1322 2178 3500

Ποσοστιαία Μεταβολή 0,15% 3,76% 2,37%

Ποσοστό Κάλυψης Κλινών

Γεν. Νοσοκ.

Ψυχ. Νοσοκ.

Σύνολο

2012 117,14 101,33 105,48

2013 103,84 105,23 104,74

Ποσοστιαία Μεταβολή -11,35% 3,85% -0,70%

Σχετικά με την κατάσταση για τους χρόνιους ασθενείς καθώς και τις υπόλοιπες κατηγορίες, αναλυτικές πληροφορίες αναφέρονται στις αντίστοιχες παραγράφους ανωτέρω.

60 Τα στοιχεία των ψυχιατρικών τμημάτων ΓΝ αφορούν τα ακόλουθα Γενικά και Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία των Αθηνών: ΓΝ Θριάσιο, ΓΝ Γεννηματάς, ΓΝ Σωτηρία, ΓΝ Ευαγγελισμός, ΓΝ Νίκαια, ΓΝ Σισμανόγλειο, ΓΝ Κωνσταντοπούλειο, ΠΓΝ Αττικόν.



195




Σχετικά με το πλαίσιο λειτουργίας και παροχής των υπηρεσιών πραγματοποιήθηκαν τα ακόλουθα:

• Κανονισμοί λειτουργίας & θεραπευτικά πρωτόκολλα: Αξιοποιείται το ήδη σε ισχύ «Εγχειρίδιο διασφάλισης – βελτίωσης της ποιότητας στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης61». Πρόκειται για ένα εργαλείο διαχρονικής παρακολούθησης δυνατών και αδυνάτων σημείων με στόχο τη συνεχή βελτίωση των ΜΨΥ.

• Κλινικές Οδηγίες: Έχουν εκπονηθεί από το Μηχανισμό Υποστήριξης (ΜΥΠ) κλινικές οδηγίες για τις κυριότερες ασθένειες που καταγράφονται στις υφιστάμενες μονάδες: Άνοια, Σχιζοφρένεια- Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή. Οι κλινικές οδηγίες για την άνοια βρίσκονται σε τελικό στάδιο καθώς εκκρεμεί γνωμοδότηση από το Εθνικό Παρατηρητήριο για την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Όσον αφορά τις κλινικές για τη Σχιζοφρένεια και τη Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή έχουν συγκροτηθεί ομάδες εργασίας και αναμένεται η ολοκλήρωση των διαδικασιών. Το επόμενο διάστημα αναμένεται η εκπόνηση κατευθυντήριων οδηγιών και για άλλες κατηγορίες διάγνωσης όπως η κατάθλιψη.

Σχετικά με τη διαχείριση των χρονίων ψυχικά πασχόντων πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες εξελίξεις:

• Στις 25/2/2014 η ΔΨΥ με απόφαση Υ5α,β/Γ.Π.οικ.18428/25-02-2014 καλεί τους φορείς ΝΠΙΔ που έχουν δεχθεί ωφελούμενους και έχουν ενταχθεί στις ΜΨΑ στεγαστικού τύπου, να γνωστοποιήσουν τις Μονάδες Παραπομπής καθώς η μετάβαση δεν θα είναι εφικτή αν δεν είναι από τα υπό μετασχηματισμό Ψυχιατρικά Νοσοκομεία.

• Στις 4/3/2014 με υπουργική απόφαση Υ5α,β/Γ.Π.oικ.19799/4-3-2014 δόθηκαν διευκρινήσεις σχετικά με τον απαιτούμενο χρόνο νοσηλείας ψυχικά πασχόντων ατόμων σε Ψυχιατρική Κλινική Δημοσίου ή Ιδιωτικού Νοσηλευτικού Ιδρύματος και ως προς τον ρόλο των ΤΕΨΥ στη διαδικασία μετάβασης των ψυχικά πασχόντων ατόμων σε ΜΨΑ. Ειδικότερα:

61 Α.Π. Υ5β/Γ.Π./οικ.34828/13-3-2009)

Παρατηρείται έλλειψη ενιαίων κανονισμών λειτουργίας για πολλούς τύπους μονάδων

ψυχικής υγείας, έλλειψη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών κατά τη

νοσηλεία καθώς και μη εφαρμογή ενιαίου ψυχιατρικού φακέλου των ασθενών.

Επιπλέον, παρατηρήθηκε αδυναμία αντιμετώπισης των αναγκών των ΛΥΨΥ στον ΤΟΨΥ

όπου διαμένει, οπότε και δεν διασφαλίζεται το δικαίωμα των πολιτών στο συνεχές της

φροντίδας.



196



− ο απαιτούμενος χρόνος νοσηλείας ωφελουμένου σε Ψυχιατρικό τμήμα Γενικού

Νοσοκομείου ή Ψυχιατρικό Νοσοκομείο ή Ιδιωτική Κλινική δύναται να ανέρχεται σε διάρκεια έως και τρεις μήνες. Παράταση του χρονικού διαστήματος προβλέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις ωφελουμένων που χρήζουν περαιτέρω ψυχιατρικής παρακολούθησης, στη βάση γνωμάτευσης τριμελούς επιτροπής.

− Δεν απαιτείται έγκριση από τις ΤΕΨΥ κατά τη διαδικασία μετάβασης των ωφελούμενων μόνο σε περιπτώσεις δυσχερειών και προβλημάτων διασύνδεσης και συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων ΜΨΑ.

• Στις 19/3/2014 η ΔΨΥ με απόφαση Υ5α/Γ.Π.οικ.25790/19-03-2014 ζήτησε αναφορά από το ΨΝΑ σχετικά με την εξέλιξη μετάβασης των χρόνιων ασθενών στις ΜΨΑ.

• Στις 18/11/2014 η ΔΨΥ με έγγραφο 100485/18-11-2014 αιτήθηκε προς τις Υ.Πε να πραγματοποιηθεί ορισμός υπαλλήλων ως διαχειριστές κενών θέσεων οι οποίοι θα κατέχουν ρόλο συντονιστή για την ομαλή μετάβαση και κατανομή των χρονίως πασχόντων από τα υπό μετασχηματισμό Ψυχιατρικά Νοσοκομεία σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου.

• Στις 23/1/2015 με υπουργική απόφαση Α4α/Γ.Π.οικ.6523/23-01-2015 διευκρινίζεται ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Διαχειριστή Κενών Θέσεων ΜΨΑ στεγαστικού τύπου αλλά και η υφιστάμενη διαδικασία μετάβασης των χρονίως ψυχικά πασχόντων. Ο Διαχειριστής Κενών Θέσεων εποπτεύει και συντονίζει τη διαδικασία μετάβασης των χρονίων ασθενών σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου και παράλληλα συνεργάζεται με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (Υ.Πε, ΤΕΨΥ, ΔΨΥ, ΜΥΠ) για τη βελτιστοποίηση του συντονισμού. Όσον αφορά τη διαδικασία μετάβασης των χρονίων ασθενών διατυπώθηκαν συγκεντρωτικά οι προϋποθέσεις ένταξης και η διαδικασία μετάβασης των χρονίως ψυχικά πασχόντων σε ΜΨΑ στεγαστικού τύπου βάσει σχετικών εγγράφων που είχαν υπογραφεί και εκδοθεί62.

Σχετικά με τη διαχείριση των οξέων περιστατικών πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες εξελίξεις:

• Στις 4/8/2014 με απόφαση Γ.Π. οικ. 1040/04-08-2014 συγκροτείται Τεχνικό Κλιμάκιο Αξιολόγησης Κτιρίων Δημόσιων Νοσοκομείων για την αναμόρφωση υφιστάμενων και τη διαμόρφωση νέων χώρων υποδοχής με σκοπό τη μεταφορά των οξέων περιστατικών στις Ψυχιατρικές κλινικές Γενικών Νοσοκομείων. Το Δεκέμβριο του έτους 2014 παραδόθηκε η πρόταση του τεχνικού κλιμακίου στη ΔΨΥ με σκοπό τη συνεργασία με τη Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών για την πραγματοποίηση όλων των απαραίτητων ενεργειών.

62 Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39667/30-04-2013 (ΦΕΚ 1085/Β΄/2013), Υ5α,β/Γ.Π.οικ.99897/29-10-2013, Υ5α,β/Γ.Π.οικ.19799/04-03-2014, Υ5α,β/Γ.Π.οικ.24994/11-03-2013, Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/15-04-2014, Υ4α/Γ.Π.οικ.100485/18-11-2014.



197



Β.3.3.3.4 Ακούσια νοσηλεία

Είναι κοινώς αποδεκτό ως γεγονός ότι ο αριθμός ακούσιων νοσηλειών είναι ιδιαίτερα υψηλός και προκαλεί δυσανάλογο διαχειριστικό φόρτο εργασίας στα γενικά νοσοκομεία, ενδεχόμενη μη τήρηση των διαδικασιών και έλλειψη σεβασμού των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της εισαγγελικής παραγγελίας για την αναγκαστική νοσηλεία.

Τα ποσοστά ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα, επί του συνόλου των νοσηλειών που πραγματοποιούνται σε δημόσια ψυχιατρικά ιδρύματα θεωρούνται τουλάχιστον τετραπλάσια σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το υψηλό αυτό ποσοστό ακούσιων νοσηλειών που πραγματοποιείται στην Ελλάδα, επιβάλλει την ύπαρξη ενός σαφέστατου νομικού πλαισίου που θα περιγράφει τις επιτρεπόμενες ή μη διαδικασίες υλοποίησής τους, την ευλαβική τήρηση από τους εμπλεκόμενους φορείς αυτών των νομικών προβλέψεων καθώς και τη λειτουργία ενός αξιόπιστου συστήματος καταγραφής και ελέγχου των παραπάνω διαδικασιών63.

Από τα στοιχεία που αφορούν τη νοσηλευτική κίνηση των γενικών και ψυχιατρικών νοσοκομείων του νομού Αττικής για τα έτη 2012 και 2013 προκύπτει αύξηση του αριθμού των ακούσιων εισαγωγών64. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε αύξηση σε ποσοστό 4,83% στα ψυχιατρικά νοσοκομεία των ΓΝ από το έτος 2012 στο έτος 2013. Αντίστοιχα η αύξηση στα ΨΝ ήταν σε ποσοστό 17,56%. Στο σύνολο των ψυχιατρικών τμημάτων (ΓΝ & ΨΝ) της Αττικής παρατηρείται αύξηση των ακούσιων εισαγωγών σε ποσοστό 14,12%.

Πίνακας 42: Ακούσιες Εισαγωγές ΨΤ Γενικών και Ψυχιατρικών Νοσοκομείων

Aκούσιες Εισαγωγές

Γεν. Νοσοκ. Ψυχ. Νοσοκ. Σύνολο

2012 766 2067 2833

2013 803 2430 3233 Ποσοστιαία Μεταβολή 4,83% 17,56% 14,12%

Αν και στην Πολιτική του Ψυχαργώς Γ’ τονίζεται η αναγκαιότητα αντιμετώπισης των θεμάτων που προκύπτουν από το σχετικό νομοθετικό πλαίσιο για την αναγκαστική νοσηλεία και την παρακολούθηση της εφαρμογής των σχετικών διατάξεων, κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να προκύπτει από κάποιο στοιχείο.

Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι στο σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου, έχει καθορισθεί ως στόχος ο επαναπροσδιορισμός του πλαισίου ακούσιας νοσηλείας μέχρι τις 31/12/2015 αλλά και ως δείκτης, με σκοπό την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, δηλαδή τη μείωση της εισροής ασθενών με εισαγγελική παραγγελία (ακούσια νοσηλεία) στα υπό μετασχηματισμό ΨΝ. Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη δυνατότητα παρακολούθησης της πορεία του δείκτη, τη μεθοδολογική προσέγγιση

63 http://www.psych.gr/documents/psychiatry/23.3-GR-2012-255.pdf 64 Τα στοιχεία για τις ακούσιες εισαγωγές των Γενικών και Ψυχιατρικών Νοσοκομείων απέστειλε η ΔΨΥ στον αξιολογητή.



198



επικαιροποίησης του νομοθετικού πλαισίου καθώς και σχετικά με τον επιθυμητό χρόνο υλοποίησης του στόχου, οποίος είναι αρκετά μετατεθειμένος χρονικά.

Η ακούσια νοσηλεία65 των ψυχικά ασθενών εξακολουθεί να υφίσταται σε υψηλά ποσοστά

στα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία. Από τα στοιχεία του Υγειονομικού Χάρτη για το έτος 2012

προκύπτει ότι στις κλινικές και τα τμήματα των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων66, οι εισαγωγές

των ψυχικά ασθενών με εισαγγελική παρέμβαση κυμαίνονται σε ποσοστό πάνω από 50%

του συνόλου των εισαγωγών. Επίσης και η μέση διάρκεια νοσηλείας των ψυχικά ασθενών

είναι 60 μέρες, δείκτης που είναι αρκετά υψηλός για αυτές τις δομές.

Β.3.3.3.5 Ψυχικώς Πάσχοντες Κρατούμενοι


Από τα τηρούμενα στοιχεία της ΔΨΥ μέχρι το τέλος του έτους 2014 παραμένουν στα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία 148 χρόνιοι πάσχοντες που τελούν υπό το αρθ.69 του Ποινικού Κώδικα από τους οποίους 74 είναι στα ασυλικά τμήματα των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων. Αναλυτικά:

• 3 ΨΝΑ Δρομοκαϊτειο • 15 ΨΝΑ Δαφνί (ασυλικά τμήματα), 74 (λοιπά τμήματα) • 56 ΨΝΘ

Με μια πρώτη προσέγγιση το ζήτημα της έλλειψης υποδομών απαιτεί την συνεργασία των συναρμόδιων υπουργείων και θα μπορούσε να προσεγγισθεί με δυο σενάρια και :

• Δημιουργία τμήματος των ακαταλογίστων. • Αλλαγή κατεύθυνσης του νόμου του ποινικού κώδικα ώστε οι ποινικά

ακαταλόγιστοι να μπορούν να εισαχθούν σε τμήματα ή να φιλοξενηθούν σε στεγαστικές δομές χωρίς να εμποδίζονται από το νόμο, πάντα υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις.

65 Με βάση των ισχύων νόμο 2071/92 “Ακούσια νοσηλεία είναι η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή και η παραμονή του για θεραπεία σε κατάλληλη ΜΨΥ. Προϋποθέσεις για την ακούσια νοσηλεία είναι: α. Ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή, β. Να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του, γ. Η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια είτε να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του, και ΙΙ. Η νοσηλεία ασθενή που πάσχει από ψυχική διαταραχή να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου” 66 Ελήφθησαν υπόψη τα στοιχεία των κλινικών και τμημάτων των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων Αιγινήτειο, Δαφνί, Δρομοκαϊτειο, Κρατικό θεραπευτήριο Λέρου, Ψυχιατρικό Θεσσαλονίκης, και Ψυχιατρικό Τρίπολης που καταχώρησαν δεδομένα στον Υγειονομικό Χάρτη για το έτος 2012.



199




Πραγματοποιήθηκε συνάντηση τον Οκτώβριο του 2014 με το ΥΔΔΔΑΔ για τη διαχείριση εισαγγελικών εντολών και το πλαίσιο φύλαξης των ψυχικώς πασχόντων κρατουμένων. Παράλληλα είναι σε εξέλιξη ο ορισμός εκπροσώπων των δυο Υπουργείων με τη συμμετοχή του Συνηγόρου του Πολίτη σε Επιτροπή για τον επαναπροσδιορισμό του πλαισίου έκδοσης εισαγγελικών παραγγελιών για ψυχικά ασθενείς καθώς και αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για τη φύλαξη των ψυχικώς πασχόντων κρατουμένων λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών του άρθρου 69 του Ποινικού Κώδικα.

Με απόφαση του Υπ. Υγείας Υ5α/Γ.Π./οικ.94028-27/10/2014 διατυπώθηκαν συστάσεις σχετικά με τα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων ατόμων που σχετίζονται με ποινικά ζητήματα. Οι συστάσεις αφορούν στη μερίμνηση της αποφυγής του χαρακτηρισμού “ακαταλογίστων” ο οποίος συμβάλει στη διατήρηση των προκαταλήψεων και τονίζει αποκλειστικά την ποινική διάσταση της ιδιότητας των ατόμων αυτών. Ο όρος “ψυχικώς πάσχοντες κρατούμενοι” χρησιμοποιείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων67 και εκτιμάται ότι η ορολογία αυτή αποτυπώνει τη διττή ιδιότητα των ατόμων αυτών αλλά και την ενδεικνυόμενη προτεραιοποίηση.

Β.3.3.3.6 Ικανοποίηση Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

Αρχές του β’ εξαμήνου του έτους 2014 πραγματοποιήθηκε έρευνα ικανοποίησης των ληπτών από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην ΠΦΥ. Για τη διεξαγωγή της έρευνας πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις μέσω ερωτηματολογίων68 με λήπτες υπηρεσιών πέντε Κέντρων Ψυχικής Υγείας στη περιοχή της Αττικής. Οι λήπτες κλήθηκαν να απαντήσουν σε κλειστές ερωτήσεις με σκοπό να εκφράσουν τη συνολική τους ικανοποίηση από τις υπηρεσίες του Κέντρου Ψυχικής Υγείας αλλά και σε ανοιχτές ερωτήσεις ώστε να αποτυπώσουν αυθόρμητα τις πιο σημαντικές εμπειρίες τους από τις υπηρεσίες.

Στην έρευνα ικανοποίησης από τις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας συμμετείχαν 121 λήπτες εκ των οποίων οι 31 που αντιστοιχούν σε ποσοστό 25,6% του δείγματος είναι άνδρες και οι 90 που αντιστοιχούν σε ποσοστό 74,4% του δείγματος είναι

67 European Committee for the Prevention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment of Punishment CPT 68 Verona Service Satisfaction Scale- VSSS (Ruggeri M., Lasalvia A., Dall’ Angola, Tansella M., & the EPSILON study Group 2000. Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας και σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα του Maudsley International του Λονδίνου, επιλέχθηκε μια σύντομη έκδοση του ερωτηματολογίου που να απευθύνεται στους λήπτες υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας.

Η καταλληλότητα των νοσοκομείων για τη μεταχείριση και φύλαξη των ψυχικώς

πασχόντων κρατουμένων ελέγχεται τόσο από δικαιϊκής όσο και από θεραπευτικής

πλευράς, καθώς απαιτείται η δημιουργία κατάλληλων υποδομών.



200



γυναίκες. Τα κριτήρια τα οποία ακολούθησε η δειγματοληψία ήταν τα ακόλουθα: α) Προφορική συγκατάθεση των ασθενών, για τη συμμετοχή τους στην έρευνα, αφού είχε προηγηθεί επεξήγηση του σκοπού της, β) Να μην είναι βαριά πάσχοντες, ώστε να αδυνατούν να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο, γ) Να μπορούν να συμπληρώσουν μόνοι τους το ερωτηματολόγιο (πχ. χωρίς την παρέμβαση συγγενών), δ) Να μην είναι η πρώτη τους επίσκεψη στο ΚΨΥ.

Οι βασικές διαπιστώσεις που προέκυψαν από τις δημογραφικές ερωτήσεις παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήμα:

Εικόνα 7: Βασικές διαπιστώσεις του δείγματος από τις δημογραφικές ερωτήσεις

Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι η πλειοψηφία των ληπτών που συμμετείχαν στην έρευνα είναι ικανοποιημένη από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας των ΚΨΥ. Ως προς αυτό το συμπέρασμα αυτό συνηγορεί το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ληπτών στις ερωτήσεις που αξιολογείται η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών των ΚΨΥ και η συμπεριφορά του προσωπικού, δήλωσαν απόλυτα ικανοποιημένοι επιλέγοντας την υψηλόβαθμη απάντηση στην κλίμακα ικανοποίησης. Χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης παρουσιάζουν οι κατηγορίες που έχουν να κάνουν με την εμφάνιση και τη διάταξη των κτιριακών υποδομών, τη διαθεσιμότητα των ραντεβού και τον χρόνο αναμονής του 1ου ραντεβού.

Φύλο

•Το 74,4% του δείγματος είναι γυναίκες. Η ανομοιογένεια του δείγματος δεν ήταναποτέλεσμα της άρνησης των ανδρών να συμμετάσχουν στην έρευνα ικανοποίησης αλλά τογεγονός ότι η προσέλευση των γυναικών στα ΚΨΥ είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτή τωνανδρών ήταν μια εικόνα που επαναλήφθηκε σε όλα τα ΚΨΥ.

Ηλικία •Η μέση ηλικία του δείγματος είναι 44,1 έτη

Εκπαίδευση•Το 50% του δείγματος είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Απασχόληση•Το 43,8% του δείγματος είναι άνεργοι

Συχνότητα επισκεψης

•Το 58,6% επισκέπτεται το ΚΨΥ 2-5 φορές το μήνα



201



Εικόνα 8: Υψηλά και χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης ληπτών από τις υπηρεσίες των ΚΨΥ ανά

κατηγορία

Η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών εμπεριέχει ένα σύνολο παραγόντων οι οποίοι αξιολογήθηκαν θετικά από τους λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας των ΚΨΥ . Συγκεκριμένα το 71,9% των ληπτών δήλωσε απόλυτα ικανοποιημένο ως προς την αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του και το 75,2% αντίστοιχα δήλωσε απόλυτη ικανοποίηση ως προς τη συνέχεια στη φροντίδα που είχε. Επιπρόσθετα η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών των ΚΨΥ ενισχύεται και από τα αποτελέσματα που σχετίζονται με την φαρμακευτική αγωγή. Σχεδόν από το 60% των ληπτών που δήλωσαν ότι κάνουν χρήση φαρμακευτικής αγωγής, το 33,9% δήλωσε ότι δεν έχει αντιμετωπίσει παρενέργειες και από το 73% που δήλωσαν ότι έχουν υποτροπή, το 46,3% δήλωσε απόλυτη ικανοποίηση ως προς την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών του ΚΨΥ να προλαμβάνεται η υποτροπή.

Η συμπεριφορά του προσωπικού και ειδικότερα η ικανότητα των ιατρών και των επαγγελματιών υγείας να ακούν και να κατανοούν τα προβλήματα των ληπτών αξιολογήθηκε ομοίως πάρα πολύ θετικά από τους λήπτες. Συγκεκριμένα το 62% του συνόλου των ληπτών δήλωσε απόλυτη ικανοποίηση για τη συμπεριφορά και την ικανότητα των ψυχιάτρων και το 53,7% αντίστοιχα για τη συμπεριφορά και την ικανότητα των ψυχολόγων.

Οι θεματικές που αφορούσαν τις κτιριακές εγκαταστάσεις, τη διαθεσιμότητα των ραντεβού και τον χρόνο αναμονής για το 1ο ραντεβού αποτέλεσαν τις λιγότερο δημοφιλείς κατηγορίες που συγκέντρωσαν τα χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης. Συγκεκριμένα όσον αφορά την εμφάνιση, την άνεση και τη φυσική διάταξη των κτιριακών εγκαταστάσεων το 63,6% δήλωσε ικανοποίηση από καλή έως μέτρια. Αντίστοιχα ως προς το μέσο χρόνο αναμονής για να οριστεί το 1ο ραντεβού, το 41,3% δήλωσε ικανοποίηση από καλή έως μέτρια.

Σημαντικό κομμάτι της έρευνας αποτέλεσαν οι τρεις ανοιχτές ερωτήσεις με τις οποίες δόθηκε η δυνατότητα προσέγγισης των πληροφοριών σε μεγαλύτερο βάθος και εντοπισμού

Υψηλά επίπεδα ικανοποίησης

Χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης



202



κάποιων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των υπηρεσιών που δεν είναι δυνατό να συλλεχθούν με ποσοτικές μεθόδους. Οι πιο δημοφιλείς κατηγορίες απαντήσεων που οι λήπτες κατατάσσουν στα θετικά στοιχεία που αποκόμισαν από τις υπηρεσίες του ΚΨΥ είναι η κατανόηση, η προσεκτική ακρόαση και η υποστήριξη που έχουν από το προσωπικό του ΚΨΥ που τους παρακολουθεί, το φιλόξενο περιβάλλον, ο σεβασμός και το αίσθημα ασφάλειας που τους δημιουργεί η σχέση τους με το προσωπικό και η αποτελεσματικότητα της υπηρεσίας στην αντιμετώπιση των προβλημάτων τους. Τόσο στα αρνητικά χαρακτηριστικά όσο και στις προτάσεις βελτίωσης των υπηρεσιών, το ζήτημα των κτιριακών εγκαταστάσεων και της μη διαθεσιμότητας ραντεβού αποτέλεσαν τις πιο δημοφιλείς απαντήσεις.


Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, έχει γίνει αξιοσημείωτη προσπάθεια στον τομέα της προάσπισης των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών στα ακόλουθα επίπεδα:

• Επίπεδο εκπροσώπησης, με τη δημιουργία συλλόγων και σωματείων για την ενδυνάμωση της «φωνής» των ΛΥΨΥ.

• Επίπεδο φορέων, με την ύπαρξη και ενεργοποίηση των φορέων και επιτροπών που ήδη αναφέρθηκαν.

Εντούτοις, οι εγγενείς αδυναμίες στην οργάνωση και διοίκηση των υπηρεσιών ΨΥ έχουν επίπτωση στην ποιότητα των υπηρεσιών και εν τέλει στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασθενών. Παρόλο που έχουν πραγματοποιηθεί ενέργειες όπως η έκδοση συστάσεων σχετικά με τα δικαιώματα των ληπτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας (ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ) και των ψυχικά πασχόντων ατόμων που σχετίζονται με ποινικά ζητήματα πρέπει να ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα και για τα ακόλουθα.

• Διασφάλιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών κατά την νοσηλεία, εκούσια ή ακούσια (πχ ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο, περιορισμός των καθηλώσεων, ευέλικτο σύστημα για την άρση και επαναφορά της δικαιοπρακτικής ικανότητας).

• Θέσπιση και καθιέρωση θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών, που θα είναι κοινά και θα τηρούνται από όλες τις ΜΨΥ προκειμένου για τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και καταγραφή κανονισμών λειτουργίας για όλους τους τύπους δομών.

• Ενσωμάτωση διαδικασιών για τη μέτρηση της ικανοποίησης των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

• Μείωση του αριθμού ακούσιων νοσηλειών και βελτίωση του πλαισίου με παρεμβάσεις για την κρίση των ακούσιων νοσηλειών πριν και κατά την προσφυγή στο δικαστήριο καθώς και την εξειδικευμένη εκπαίδευση των νοσηλευτών και των αστυνομικών για την αντιμετώπιση των κρίσεων.

• Υποστήριξη και ενδυνάμωση των συλλόγων οικογενειών και των ομάδων εκπροσώπησης των ΛΥΨΥ. Επιπλέον, συμμετοχή εκπροσώπων ΛΥΨΥ και συλλόγων



203



οικογενειών σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ενδυνάμωση της συνεργασίας των σωματείων με τους επαγγελματίες ΨΥ με σκοπό την αποδοχή και δημιουργία κοινής οπτικής γωνίας.

Β.3.4 Απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ

Β.3.4.1 Αξιολόγηση θεματικής περιοχής

Σχετικά με την απασχόληση και επαγγελματική αποκατάσταση των ΛΥΨΥ το μοναδικό ισχύον και σε χρήση πλαίσιο στην Ελλάδα φαίνεται να είναι οι ΚΟΙΣΠΕ. Οι ΚΟΙΣΠΕ αποβλέπουν στην κοινωνική-οικονομική ενσωμάτωση και επαγγελματική ένταξη ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, είναι ΝΠΙΔ με περιορισμένη ευθύνη των μελών και αποτελούν ΜΨΥ, η ανάπτυξη και η εποπτεία των οποίων ανήκουν στον Υπ. Υγείας και ασκείται από τη ΔΨΥ. Οι ΚΟΙΣΠΕ έχουν εμπορικό χαρακτήρα, μπορούν να αναπτύσσουν οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα και μέλη τους μπορεί να γίνουν:

• Άτομα με ψυχοκοινωνικά προβλήματα σε ποσοστό τουλάχιστον 35%

• Επαγγελματίες ψυχικής υγείας σε ποσοστό έως 45%

• Νομικά πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου ή άλλα φυσικά πρόσωπα σε ποσοστό έως 20%.

Από το 2002 έως σήμερα έχουν συσταθεί 22 ΚΟΙΣΠΕ αριθμός ιδιαίτερα χαμηλός σε σχέση με τον συνολικό προβλεπόμενο αριθμό (ήτοι 58, δηλαδή ένας ανά ΤΟΨΥ) και ιδιαίτερα χαμηλό εκτιμάται ότι είναι και το σύνολο των ψυχικά σθενών που εργάζονται. Επίσης, πρέπει να τονιστεί η ύπαρξη και η δραστηριοποίηση του πρώτου επίσημα θεσμοθετημένου δευτεροβάθμιου οργάνου κοινωνικής οικονομίας που είναι η ΠΟΚΟΙΣΠΕ (Πανελλήνια Ομοσπονδία των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης).

Πρέπει να αναφερθεί ότι δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία για την περαιτέρω προώθηση στην ελεύθερη αγορά ατόμων που εκπαιδεύτηκαν και εργάστηκαν αρχικά στους ΚΟΙΣΠΕ και απαιτείται αναπροσαρμογή του θεσμικού πλαισίου σχετικά με την απασχόληση των ατόμων που προέρχονται από τους ΚΟΙΣΠΕ στην ελεύθερη αγορά προκειμένου να μην απολέσουν το επίδομα που τους παρέχεται από το κράτος.

Εξελίξεις 2014

Στην παρούσα αξιολογητική περίοδο είναι ενταγμένα δεκατέσσερα (14) έργα που αφορούν δράσεις των ΚΟΙΣΠΕ (αναλυτικά παρουσιάζονται στην ακόλουθη ενότητα). Επίσης, έχει εκδοθεί έγκριση σκοπιμότητας για τη δημιουργία 4 νέων ΚΟΙΣΠΕ στους ΤοΨΥ Ημαθίας, Ηρακλείου, Ρεθύμνου, Λασιθίου και 7ου ΤοΨΥ Αττικής.



204




Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, έχουν ενταχθεί δεκατέσσερα (14) έργα που τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στον άξονα παρέμβασης «ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ». Από το σύνολο των ενταγμένων έργων κανένα έργο δεν αφορά τη δημιουργία νέου ΚΟΙΣΠΕ. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων σε σύγκριση με την αντίστοιχη αποτύπωση στις 31/12/2013, 31/12/2012 και 31/12/2011, όπου τα ενταγμένα έργα ήταν δεκαπέντε (15), δεκατρία (13) και τέσσερα (4) αντίστοιχα.

Διάγραμμα 22: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων του άξονα παρέμβασης «ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ»

Από το σύνολο των ενταγμένων έργων τρία (3) έχουν ολοκληρωθεί τα οποία αφορούν:

1) “Προπαρασκευαστικές δράσεις και ενέργειες δημοσιότητας για τη σύσταση του δευτεροβάθμιου οργάνου των κοινωνικών συνεταιρισμών περιορισμένης ευθύνης” με ποσοστό ολοκλήρωσης 98,13%.

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 3.649.859,9 3.332.279,0 1.953.515,031/12/2013 3.771.709,2 2.289.745,5 1.021.748,131/12/2012 3.108.841,7 1.180.924,1 330.434,531/12/2011 910.715,0 889.469,1 263.546,7

Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011

Συνολικά, γίνεται σαφές ότι αν και οι ΚΟΙΣΠΕ αποτέλεσαν ένα πρώτο βήμα για την

απασχόληση και επαγγελματική αποκατάσταση των ΛΥΨΥ, δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί

επαρκώς έτσι ώστε να καλύπτουν ευρύτερα τμήματα της επικράτειας συμβάλλοντας

περισσότερο στην επίτευξη των στόχων τους. Σε αυτό το πλαίσιο χρειάζεται αφενός

περαιτέρω ανάπτυξη και υποστήριξη αυτού του θεσμού αλλά και προβολή και

ενσωμάτωση καλών και νέων για τα ελληνικά δεδομένα πρακτικών. Ιδιαίτερη έμφαση θα

πρέπει να δοθεί σε μορφές συστηματικής και μόνιμης κι όχι περιστασιακής απασχόλησης.



205



2) “Ένταξη των ατόμων με προβλήματα Ψ.Υ. στην παραγωγική διαδικασία μέσα από την λειτουργία του ΚΟΙΣΠΕ "Νέοι Ορίζοντες" - Ανάπτυξη Δράσης "Λειτουργία Δημοτικού Κυλικείου" με ποσοστό ολοκλήρωσης 97,79%.

3) “Ένταξη των ατόμων με προβλήματα Ψ.Υ. στην παραγωγική διαδικασία μέσα από την λειτουργία του ΚΟΙΣΠΕ "Νέοι Ορίζοντες" - Ανάπτυξη Δράσης " Υπηρεσιών Μαζικής εστίασης - Catering" με ποσοστό ολοκλήρωσης 96,68%.

Επίσης, ένα (1) έργο δεν έχει συμβασιοποιηθεί και όπως αποτυπώνεται δεν εντάχθηκε κανένα νέο έργο, αλλά απεντάχθηκε ένα έργο που σχετίζεται με την ένταξη ατόμων στην παραγωγική διαδικασία στον ΚΟΙΣΠΕ Φωκίδας (αναλυτικός πίνακας με τα ενταγμένα έργα που αφορούν δραστηριότητες των ΚΟΙΣΠΕ υπάρχει στο παράρτημα της Έκθεσης Αξιολόγησης.).


Οι ΚΟΙΣΠΕ αποτελούν τον κατ’ εξοχήν χώρο εργασιακής απορρόφησης των ψυχικά ασθενών και συνδυάζουν χαρακτηριστικά θεραπευτικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας. Παρόλα αυτά, ακόμα κι αυτός ο θεσμός δεν έχει αναπτυχθεί στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Σε αυτό το πλαίσιο χρειάζεται αφενός περαιτέρω ανάπτυξη και υποστήριξη του θεσμού αλλά και προβολή και ενσωμάτωση καλών και νέων για τα ελληνικά δεδομένα πρακτικών. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε μορφές συστηματικής και μόνιμης κι όχι περιστασιακής απασχόλησης.

Σε συνέχεια των ανωτέρω, προτείνονται και τα ακόλουθα:

• Ενίσχυση των προσπαθειών δημιουργίας ΚοιΣΠΕ καθώς και της διείσδυσης τους στην αγορά. (Παρουσιάζονται σημαντικές καθυστερήσεις γραφειοκρατικού χαρακτήρα).

• Ενεργοποίηση κι άλλων εναλλακτικών τρόπων απασχόλησης και επαγγελματικής αποκατάστασης των ΛΥΨΥ στην ελεύθερη αγορά ή σε άλλες μορφές προστατευμένης απασχόλησης.

Το σύνολο των ενταγμένων έργων στο πλαίσιο της επαγγελματικής αποκατάστασης και

απασχόλησης των ΛΥΨΥ είναι προς τη σωστή κατεύθυνση κι επίσης ουσιαστικής

σημασίας είναι οι ενέργειες που χρηματοδοτήθηκαν για τη σύσταση και δημοσιότητα

του δευτεροβάθμιου οργάνου των ΚΟΙΣΠΕ.

Βέβαια, γεγονός αποτελεί ότι θα πρέπει να ενταθούν οι χρηματοδοτικές δράσεις προς

αυτή την κατεύθυνση κι επίσης να προχωρήσει με πιο γρήγορους ρυθμούς η

συμβασιοποίηση και η εκτέλεση των έργων καθώς αποτελούν νευραλγικό σημείο στη

θεραπευτική πορεία των ψυχικά πασχόντων.



206



• Υλοποίηση επιπρόσθετων ενεργειών για την επαγγελματική ένταξη ΛΥΨΥ με

αξιοποίηση του θεσμικού και χρηματοδοτικού πλαισίου, μέσω άλλων προγραμμάτων και δράσεων (πχ ΟΑΕΔ, δράσεις για την κοινωνική οικονομία, EQUAL κλπ).

Β.3.5 Ανθρώπινο δυναμικό - Επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας


Β.3.5.1.1 Στελέχωση φορέων

Στον τομέα της απασχόλησης των επαγγελματιών ΨΥ, η παρούσα κατάσταση διαμορφώνεται από τις ακόλουθες συνθήκες:

• Το μνημόνιο συνεργασίας, όπου διαμορφώνει συνθήκες αδυναμίας διενέργειας προσλήψεων καθώς και η με ταχύτατους ρυθμούς αύξηση των αποχωρήσεων – συνταξιοδοτήσεων έμπειρου και ειδικευμένου προσωπικού στα ΝΠΔΔ και οι μετατάξεις / αποσπάσεις προσωπικού από ΜΨΥ σε άλλες κλινικές/τμήματα των ΓΝ.

• Το μνημόνιο Andor, σε συνέχεια του συμφώνου Spidla, σύμφωνα με το οποίο το Υπ. Υγείας δεσμεύεται να πραγματοποιήσει τις απαραίτητες διαδικασίες στελέχωσης των ΜΨΥ των ΝΠΔΔ αξιοποιώντας πλήρως το σύνολο του προσωπικού από τα καταργηθέντα ΨΝ και μεταφέροντας το προσωπικό που έχει προσληφθεί και καταρτισθεί με τη συνδρομή του ΕΚΤ για ΜΨΥ στις θέσεις για τις οποίες καταρτίστηκε.

• Την τακτική και επαρκή χρηματοδότηση των ΝΠΙΔ που διατηρούν δομές ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το μνημόνιο Andor, από πόρους του ΕΣΠΑ με σκοπό τη λειτουργία τους μέχρι την εξεύρεση ενός οριστικού και μόνιμου τρόπου χρηματοδότησης από 1/1/2016.

• Με το Ν. 4272/2014 οι οργανικές και οι προσωποπαγείς θέσεις του ιατρικού προσωπικού που υπηρετεί στα καταργούμενα ΝΠΔΔ μεταφέρονται στο νοσοκομείο υποδοχής για τη στελέχωση του Ψυχιατρικού τμήματος του Ψυχιατρικού Τομέα, τη στελέχωση του αντίστοιχου ΚΨΥ με τις λοιπές αποκεντρωμένες ΜΨΥ που υπάγονται σε αυτό. Αντίστοιχα και για το λοιπό προσωπικό.

• Δράσεις για πρόσληψη προσωπικού από τη ΔΨΥ με αιτήματα προς τη Διεύθυνση Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου με σκοπό την ενίσχυση τόσο υφιστάμενων ψυχιατρικών τμημάτων καθώς και την ανάπτυξη νέων μονάδων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οι οποίες όμως δεν τελεσφόρησαν μέχρι το τέλος του έτους 2014. Συγκεκριμένα με το υπ’ αριθμ. πρωτ. Υ5α/Γ.Π.οικ.16420-15-02-2014 αίτημα ζητήθηκε η πρόσληψη 1797 ατόμων και με το υπ’ αριθμ. πρωτ. Υ5α/Γ.Π.οικ.21028-06-03-2014 αίτημα ζητήθηκε η πρόσληψη 483 ατόμων διάφορων ειδικοτήτων.

• Προκηρύχθηκαν με την αριθμ. πρωτ. Υ10α/Γ.Π.100980/23-12-2014 πρόσκληση ενδιαφέροντος 28 θέσεις επικουρικών ψυχιάτρων και παιδοψυχίατρων.



207



• Με την υπ’ αριθμ. πρωτ. υπουργική απόφαση Υ5β/Γ.Π./οικ.90764/15-10-2014

δόθηκαν διευκρινήσεις σχετικά με τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που στελεχώνουν τους φορείς ψυχικής Υγείας ΝΠΙΔ. Κατά τον πρωτοβάθμιο έλεγχο των κοστολογημένων πράξεων που υποβάλλονται μηνιαία στη ΔΨΥ αλλά και κατά τον έλεγχο των δικαιολογητικών σχετικά με τη χορήγηση των αδειών λειτουργίας διαπιστώθηκε ότι δεν τηρούνται τα τυπικά προσόντα. Με την ανωτέρω υπουργική απόφαση ζητήθηκε από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, που διενεργούν θεραπευτικές πράξεις, να διαθέτουν το σύνολο των οριζομένων από τις ισχύουσες διατάξεις τυπικών προσόντων. Σε αντίθετη περίπτωση οι θεραπευτικές πράξεις δεν θα εγκρίνονται από τη ΔΨΥ και δεν θα γίνονται επιλέξιμες για την καταβολή των αντίστοιχων δαπανών.

Στον πίνακα στη συνέχεια αποτυπώνονται τα κυριότερα αξιολογητικά συμπεράσματα που προκύπτουν σε αυτή την ενότητα.

Πίνακας 43: Συμπέρασμα στελέχωσης69 ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ

• Υποστελέχωση των υπηρεσιών, καθώς αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς οι αποχωρήσεις – συνταξιοδοτήσεις έμπειρου και ειδικευμένου προσωπικού και οι μετατάξεις / αποσπάσεις προσωπικού από ΜΨΥ σε άλλες κλινικές/τμήματα του ΓΝ που φαίνεται να υπάρχουν εξίσου σημαντικά προβλήματα υποστελέχωσης

• Αποσπάσεις και μετακινήσεις του προσωπικού των υπηρεσιών ΨΥ (κυρίως του νοσηλευτικού) εφόσον υπόκειται στη γενική κατανομή του προσωπικού του νοσοκομείου και στην τοποθέτησή του σύμφωνα με τις γενικές ανάγκες του.

• Αδυναμία προσλήψεων προσωπικού λόγω των περιορισμών που έχουν επιβληθεί από τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας.

• Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τα θέματα στελέχωσης των ΜΨΥ ΝΠΙΔ, καθώς σε συνέχεια της επίλυσης των προβλημάτων της τακτικότητας χρηματοδότησης τους, με βάση το μνημόνιο Andor, δεν υπάρχει ακόμα συσχέτιση της ικανοποίησης των ΛΥΨΥ, της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών και των ανθρώπινων πόρων που απασχολούνται στις δομές αυτές.

Έντονες ελλείψεις παρουσιάζονται συνολικά σε νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και σε παιδοψυχίατρους.

Β.3.5.1.2 Κατάρτιση και Εξειδίκευση προσωπικού

Η διαδικασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού σε συνάρτηση με τους οικονομικούς περιορισμούς και την αδυναμία νέων προσλήψεων

69 Τα συμπεράσματα που παρουσιάζονται δεν στηρίζονται σε κάποια αριθμητική ανάλυση καθώς δεν τηρούνται αντίστοιχα δεδομένα, αλλά προκύπτουν από μαρτυρίες και σύμφωνα με τη γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στο χώρο της Υγείας και της ΨΥ.



208



καθίσταται ως κομβικό θέμα και πρέπει να αποτελεί ζήτημα γενικότερου σχεδιασμού της ΔΨΥ. Πιο συγκεκριμένα παρατηρείται:

• Έλλειψη εξειδίκευσης στην ΨΥ σε σημαντικό ποσοστό του μη ιατρικού προσωπικού, κυρίως των νοσηλευτών.

• Έλλειψη εξειδίκευσης των περισσοτέρων ψυχολόγων στην κλινική ή συμβουλευτική ψυχολογία, εφόσον για το διορισμό μέσω ΑΣΕΠ απαιτείται μόνο η άδεια άσκησης επαγγέλματος που δίδεται με το βασικό πτυχίο ΑΕΙ.

• Ελλιπής κατάρτιση του προσωπικού σε θέματα ΨΥ, με εξαίρεση τους ψυχιάτρους και παιδοψυχίατρους στην εκπαίδευση των οποίων έχουν σημειωθεί σημαντικά θετικά βήματα.

Β.3.5.1.3 Σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης ανθρώπινου δυναμικού

Η παρακολούθηση των μονάδων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ πραγματοποιείται μέσω του πληροφοριακού συστήματος που έχει δημιουργήσει ο ΜΥΠ. Η υποχρεωτική καταχώρηση των στοιχείων των ΜΨΥ, που λειτουργούν και εποπτεύονται από το Υπ. Υγείας, στο Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης ΜΨΥ παγιώνεται με την υπ’ αρ. Πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/30-04-2014 απόφαση του Υπ. Υγείας “Τήρηση Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης Μονάδων Ψυχικής Υγείας”. Βάσει της εν λόγω απόφασης περιγράφονται και ορίζονται ζητήματα σχετικά με τη λειτουργία και τον σκοπό του πληροφοριακού συστήματος, τη διαχείριση και χωροθέτηση του, τα δικαιώματα πρόσβασης και χρήσης, τον προσδιορισμό των στοιχείων που τηρούνται και τις υποχρεώσεις και κυρώσεις των φορέων που οφείλουν να καταχωρούν στοιχεία στο σύστημα. Ερωτηματικά εγείρονται ως προς τη συλλογή του συνόλου της απαιτούμενης πληροφορίας σχετικά με το ανθρώπινο δυναμικό των μονάδων, το βαθμό αξιοποίησης της αλλά και τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και στοιχείων άμεσα και εύκολα, με σκοπό την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία. Τα σχετικά με το ανθρώπινο δυναμικό στοιχεία ανά ΜΨΥ που συλλέγονται είναι τα ακόλουθα:

- Προσωπικά στοιχεία (Ονοματεπώνυμο, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ) - Ειδικότητα και βαθμίδα - Σχέση εργασίας - Τύπος εργασίας - Αμοιβή και σύμβαση εργασίας

Οι φορείς οφείλουν να επικαιροποιούν τα στοιχεία του προσωπικού σύμφωνα με οποιαδήποτε αλλαγή συμβεί σε αυτά.



209




Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, παρουσιάζονται δεκαπέντε (15) ενταγμένα έργα που τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «5 - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ». Πιο συγκεκριμένα υλοποιούνται στο είδος παρέμβασης «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ» οχτώ (8) έργα, στο είδος παρέμβασης «ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ΗΜΕΡΙΔΕΣ» έξι (6) έργα και στο είδος παρέμβασης «ΕΡΕΥΝΑ» ένα (1) έργο. Συγκριτικά χρηματοοικονομικά δεδομένα παρουσιάζονται ακολούθως.

Διάγραμμα 23: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων της κατηγορίας «5-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΕΡΕΥΝΑ-ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ»

Τα οχτώ (8) έργα που ανήκουν στην κατηγορία παρέμβασης “Εκπαίδευση - Κατάρτιση” αφορούν:

- Εκπαίδευση στελεχών στην πρώιμη ανίχνευση των ψυχικών διαταραχών.

0

1.000.000

2.000.000

3.000.000

4.000.000

5.000.000

6.000.000

7.000.000

8.000.000

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 7.033.354,0 6.380.877,4 4.187.256,831/12/2013 6.729.254,0 4.637.063,4 3.724.695,931/12/2012 6.480.749,2 4.459.364,9 2.739.113,231/12/2011 2.520.000,0 2.282.000,0 836.018,1

Εκπαίδευση-Έρευνα-Νομοθεσία

31/12/2014 31/12/2013 31/12/2012 31/12/2011

Παρά τις εξελίξεις του έτους, συνεχίζει να υπάρχει έλλειψη ενός κεντρικού και

αξιόπιστου συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης του ανθρώπινου δυναμικού,

όπου με εύκολο και αυτοματοποιημένο τρόπο θα μπορεί να εξάγει χρήσιμους δείκτες

και συμπεράσματα σχετικά με την απασχόληση του προσωπικού. Η αδυναμία

παρακολούθησης του προσωπικού των ΝΠΙΔ εντείνεται καθώς η εργασία

πραγματοποιείται συνήθως με συμβάσεις έργου ορισμένου χρόνου, με συχνές αλλαγές

στη σύνθεση και τον πλήθος του προσωπικού.



210



- Κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας για το φαινόμενο του εθισμού των

εφήβων στο διαδίκτυο. - Ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού. - Αναβάθμιση και πιστοποίηση των γνώσεων και δεξιοτήτων των Επιμελητών

Προσωπικής Φροντίδας ασθενών με άνοια και ενηλίκων ατόμων του φάσματος του αυτισμού.

Συνολικά, από τα δεκαπέντε (15) έργα που υλοποιούνται έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί τέσσερα (4). Τα τρία ανήκουν στην κατηγορία παρέμβασης «ΣΥΝΕΔΡΙΑ- ΗΜΕΡΙΔΕΣ» και το τέταρτο στην κατηγορία παρέμβασης «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ». Πιο συγκεκριμένα έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί τα ακόλουθα έργα:

− Ευρωπαϊκό συνέδριο κατά των διακρίσεων και του στιγματισμού για μια ΨΜ προσανατολισμένη στον χρηστή και για το δικαίωμα για εναλλακτικές λύσεις.

− Διοργάνωση Πανελληνίου Συνεδρίου Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης με συμμετοχή διεθνών εμπειρογνωμόνων.

− 7ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών

− Ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα ψυχικής υγείας.

Να σημειωθεί ότι δεν έχει ενταχθεί κανένα νέο έργο στην παρούσα αξιολογητική περίοδο ενώ έχει επανενταχθεί ένα (1) έργο το οποίο εντάσσεται στο είδος παρέμβασης «ΕΡΕΥΝΑ» και αφορά την ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων για την αντιμετώπιση των σημαντικότερων ψυχικών διαταραχών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Φροντίδα Υγείας.

Όπως φαίνεται από τον πίνακα που ακολουθεί, μέχρι το τέλος του 2014 το πλήθος στελεχών ΨΥ που συμμετείχαν σε ενέργειες κατάρτισης είναι 2587 (δείκτης 5576). Αντίστοιχα μέχρι το τέλος του έτους 2013 ήταν 2425.

Πίνακας 44: Πλήθος στελεχών που συμμετείχαν ενέργειες κατάρτισης και σε θέματα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

ΚΩΔ ΔΕΙΚΤΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΤΙΜΗ

5576 ΠΛΗΘΟΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΕ

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ 2587



211




Σχετικά με θέματα επαγγελματιών στο χώρο της ΨΥ, παρουσιάζονται σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης σε ΝΠΔΔ λόγω των δεσμεύσεων της χώρας. Το έτος 2014 πραγματοποιήθηκαν αιτήματα από τη ΔΨΥ προς τη Διεύθυνση Νομικών Προσώπων για πρόσληψη προσωπικού με σκοπό την ενίσχυση τόσο υφιστάμενων ψυχιατρικών τμημάτων καθώς και την ανάπτυξη νέων μονάδων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οι οποίες όμως δεν τελεσφόρησαν. Τα προβλήματα στελέχωσης που δημιουργούνταν στους φορείς ΝΠΙΔ λόγω της μη τακτικότητας των χρηματοδοτήσεων από το κράτος θεωρητικά επιλύθηκαν κατά το έτος 2013 με τις παρεμβάσεις λόγω του συμφώνου Andor – Λυκουρέντζου. Τέλος, δεν διαπιστώθηκε κάποιο καθορισμένο πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα.

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται προτάσεις της ομάδας αξιολόγησης ανά θεματικό άξονα.

Πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης:

Διαμόρφωση αναλυτικού πλάνου ολιστικής αντιμετώπισης των θεμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης των επαγγελματιών με βάση α) τις ανάγκες τους κατά την παροχή των υπηρεσιών, β) τις γενικότερες οργανωτικές αλλαγές που πρέπει να επέλθουν στο σύστημα, γ) τα κλινικά και θεραπευτικά πρωτόκολλα καθώς και το σύνολο των διαδικασιών παροχής του κλινικού έργου και των υπηρεσιών και δ) επίκαιρα θέματα με βάση διεθνή εμπειρία. Για την υλοποίηση του εκπαιδευτικού πλάνου πρέπει να ληφθεί υπόψη το σύνολο των χρηματοδοτικών ευκαιριών και επίσης να υπάρχει στενή συνεργασία με τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

Σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης ανθρώπινου δυναμικού:

Δημιουργία πληροφοριακού συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα είτε ως ξεχωριστό υποσύστημα πλήρως διαλειτουργικό με τη γενικότερη απαραίτητη υποδομή είτε ως οντότητα στο πλαίσιο του ευρύτερου συστήματος παρακολούθησης. Απαραίτητη επίσης, κρίνεται η θεσμική και νομοθετική υποδομή και υποστήριξη ενός τέτοιου συστήματος με σκοπό τη διασφάλιση της χρήσης του.

Αν και αυξήθηκε ο αριθμός των στελεχών ψυχικής υγείας που συμμετείχαν σε ενέργειες

κατάρτισης σε σχέση με την περσινή χρονιά, δεν εντάχθηκαν νέα έργα κατά την

παρούσα αξιολογητική περίοδο.

Η κάθε δράση δεν αποτελεί τμήμα ενός ολοκληρωμένου σχεδίου εκπαίδευσης και

κατάρτισης των επαγγελματιών ΨΥ, όπου έχουν προτεραιοποιηθεί οι στόχοι σύμφωνα

με τις ανάγκες, τους οικονομικούς και τους χρονικούς περιορισμούς.



212



Στελέχωση:

Ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στελέχωσης των νέων υπηρεσιών. Ιδιαίτερος βάρος θα πρέπει να δοθεί στην επίλυση προβλημάτων στελέχωσης σε κατηγορίες επαγγελματιών όπου παρουσιάζονται πολύ σημαντικές ελλείψεις, π.χ. νοσηλευτικό προσωπικό, παιδοψυχίατροι.

Διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων στελέχωσης των υπηρεσιών, τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο (πχ άλλες ευέλικτες μορφές εργασίας, εξωτερικοί συνεργάτες, αξιοποίηση πόρων του ΕΣΠΑ κλπ), οι οποίοι όμως θα αξιολογούνται σε μια σταθερή βάση.

Χρηματοδότηση:

Έγκαιρη χρηματοδότηση και ενημέρωση των φορέων ΨΥ για την πορεία της χρηματοδότησης τους, ακόμα και αν υπάρχουν περικοπές, ώστε να μπορεί να γίνει προγραμματισμός.

Άμεση σύνδεση της χρηματοδότησης των φορέων και του πλήθους των επαγγελματιών ΨΥ που απασχολούν με τους ωφελούμενους, τις υπηρεσίες που προσφέρονται, το επίπεδο υπηρεσιών, τη βιωσιμότητα της δομής καθώς και τις υπόλοιπες απαραίτητες παραμέτρους.

Ανθρώπινο δυναμικό:

Ενίσχυση της συμμετοχής του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα ΨΥ στη διαμόρφωση και στην επικοινωνία του οράματος της ΨΜ, έτσι ώστε να γίνει συμμέτοχο σε μία κοινή προσπάθεια. Παροχή κινήτρων στους φορείς ΨΥ για την διερεύνηση τρόπων χρηματοδότησης ή προσαρμογής των υπηρεσιών τους στη νέα κατάσταση. Υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού με την δημιουργία πρακτικών οδηγιών και καταλλήλων πρωτοκόλλων για την εκτέλεση της εργασίας του προσωπικού και ανάληψη πρωτοβουλιών πρόληψης του φαινομένου της επαγγελματικής καταπόνησης.

Β.3.6 Διατομεακή συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία

Β.3.6.1 Ανάληψη κοινών δράσεων

Η προώθηση της διατομεακής συνεργασίας προτρέπεται στο Ψυχαργώς Γ’, διέπει το σύνολο του κειμένου και ενδεικτικά αναφέρεται στα ακόλουθα:

• Υπουργείο Δικαιοσύνης πχ για θέματα ακούσιας νοσηλείας, κράτησης ποινικά ανεύθυνων ψυχικά ασθενών, δικαιοπραξίας ΛΥΨΥ

• Υπουργείο Παιδείας πχ για παρεμβάσεις που εμπίπτουν στο φάσμα διαταραχών του αυτισμού

• Υπουργείο Απασχόλησης πχ για θέματα σχετικά με επαγγελματική αποκατάσταση ΛΥΨΥ.

• Λοιποί τομείς, όπως Εκκλησία, Τοπική αυτοδιοίκηση.



213



Σύμφωνα με το χρονικό διάστημα αναφοράς της παρούσας έκθεσης, δεν έχει καταγραφεί κάποια δράση για την ενίσχυση της διατομεακής συνεργασίας με σκοπό την επί της ουσίας προαγωγή των θεμάτων που άπτονται της ΨΥ.

Μέχρι και το τέλος του 2014 ήταν σε εξέλιξη ο ορισμός εκπροσώπων των δυο Υπουργείων με τη συμμετοχή του Συνηγόρου του Πολίτη σε Επιτροπή για τον επαναπροσδιορισμό του πλαισίου έκδοσης εισαγγελικών παραγγελιών για ψυχικά ασθενείς καθώς και η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για τη φύλαξη των ακαταλόγιστων εγκληματιών λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών του άρθρου 69 του ΠΚ.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι αν και τα θεραπευτήρια του Υπ. Δικαιοσύνης θεσμικά βρίσκονται υπό την ευθύνη του Υπ. Υγείας, στην πράξη ελέγχεται ο βαθμός που αυτό πραγματοποιείται.

Β.3.6.2 Έρευνα

Πρέπει να επισημανθεί ότι αν και υπάρχουν συγκεκριμένοι στόχοι στην Πολιτική του Ψυχαργώς Γ’ την παρούσα αξιολογητική περίοδο δεν υλοποιούνται έργα στον τομέα της έρευνας.

Β.3.6.3 Νομοθεσία

Τον Ιούλιο του 2014 ψηφίστηκε ο Νόμος 4272/2014 (ΦΕΚ 145/Α΄/2014) “Προσαρμογή στο εθνικό δίκαιο της Εκτελεστικής Οδηγίας 2012/25/ΕΕ της Επιτροπής της 9ης Οκτωβρίου 2012 για τη θέσπιση διαδικασιών ενημέρωσης σχετικά με την ανταλλαγή μεταξύ κρατών- μελών, ανθρωπίνων οργάνων που προσαρμόζονται για μεταμόσχευση- Ρυθμίσεις για την Ψυχική Υγεία και την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και λοιπές διατάξεις”. Οι ρυθμίσεις για την ψυχική υγεία αφορούσαν:

• Ρυθμίσεις επί των μονάδων ψυχικής υγείας των καταργούμενων ΝΠΔΔ (ΚΨΥ, μεταφορά προσωπικού των καταργούμενων ΝΠΔΔ στα νοσοκομεία υποδοχής κ.α).

• Ρυθμίσεις των Τομέων Ψυχικής Υγείας (ρυθμίσεις συγκρότησης ΤΕΨΥ, προσθήκη παιδοψυχίατρου και εκπροσώπου ΛΥΨΥ στα μέλη των ΤΕΨΥ, θεσμοθέτηση χρηματοδότησης ΤΕΨΥ κ.α).

• Προσθήκη δυο εκπροσώπων των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή των συλλόγων οικογενειών των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Ειδική

Η προαγωγή ερευνητικών δράσεων έχει αναγνωρισθεί ως τομέας πρωτεύουσας

σημασίας και προτάσσονται ενδεικτικές δράσεις και από το Ψυχαργώς Γ, χωρίς όμως να

υπάρχει αντίστοιχος επιχειρησιακός σχεδιασμός, καθορισμός των χρηματοδοτικών

εργαλείων, των ζητούμενων προς διερεύνηση καθώς και του γενικότερου

μεθοδολογικού πλαισίου υλοποίησης.



214



Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές.

• Ρυθμίσεις για την υπαγωγή των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών σε ένα ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου των λοιπών μονάδων ψυχικής υγείας, επιτυγχάνοντας ενιαία εποπτεία των ΜΨΥ, είτε αυτές λειτουργούν από ΝΠΔΔ, είτε από ΝΠΙΔ κερδοσκοπικού και μη χαρακτήρα.

• Ρυθμίσεις για διοικητικό και οικονομικό- διαχειριστικός έλεγχος των ΜΨΥ ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ. Προβλέπονται αναλυτικά οι ελεγχόμενοι φορείς, καθώς και το εύρος του ελέγχου, ιδίως σε στοιχεία για την ίδρυση, διοίκηση και οικονομική διαχείριση των μονάδων, για το κάθε είδους απασχολούμενο προσωπικό, για τις κάθε είδους παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, για τους ωφελούμενους χρήστες/λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας με πρόσβαση στα στοιχεία ΑΜΚΑ, κ.λπ.



215



Β.4 Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα Β’ Μέρους

Β.4.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών

Στη συνέχεια πραγματοποιείται αξιολογητική δράση του αναδόχου σύμφωνα με τα κριτήρια και τους δείκτες που έχουν τεθεί και παρουσιάζονται αναλυτικά στον πίνακα που ακολουθεί.



216



Πίνακας 45: Δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ -

ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΨΜ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Βαθμός υλοποίησης

Εκροές της υλοποίησης της ΨΜ

Λειτουργία νέων δομών ψυχικής υγείας στην κοινότητα (δείκτης 5573)70

Σύμφωνα με τα αντλούμενα από το ΟΠΣ στοιχεία, ογδόντα μια (81) νέες δομές ψυχικής υγείας λειτουργούν στην κοινότητα. Οι νέες δομές περιλαμβάνουν ΚΨΥ, ξενώνες βραχείας παραμονής, οικοτροφεία, προστατευμένα διαμερίσματα, Ιατροπαιδαγωγικό κέντρο, ΚΗ, κινητή μονάδα, μονάδα οξέων, ολοκληρωμένη μονάδα αντιμετώπισης Alzheimer, δράσεις ΚΟΙΣΠΕ, δίκτυο πολυδύναμων ψυχοδιαγνωστικών κέντρων. Από τις ογδόντα μια (81) νέες δομές ψυχικής υγείας που λειτουργούν στην κοινότητα οι πενήντα μια (51) αφορούν Προστατευόμενα Διαμερίσματα από την υλοποίηση του έργου «Δημιουργία 400 επιπλέον θέσεων σε προστατευόμενα διαμερίσματα στις περιφέρειες σύγκλισης, σταδιακής εισόδου και εξόδου».

Λειτουργία νέων ή επεκτεινόμενων ψυχιατρικών τμημάτων σε γενικά

νοσοκομεία (δείκτης 5579)71

Σύμφωνα με τα αντλούμενα από το ΟΠΣ στοιχεία, λειτουργούν έξι (6) νέα ή επεκτεινόμενα ψυχιατρικά τμήματα σε γενικά νοσοκομεία. Πιο συγκεκριμένα στον υπό εξέταση δείκτη περιλαμβάνονται: 1) Συμπλήρωση / επέκταση λειτουργίας του Παιδοψυχιατρικού Τμήματος στο ΓΝ Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ» 2) Λειτουργία Τμήματος Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων Γ.Ν. ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ 3) Λειτουργία εξωνοσοκομειακού ξενώνα βραχείας παραμονής ενηλίκων 10 ατόμων του Γ.Ν. «Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» 4) Ανάπτυξη μονάδας οξέων περιστατικών ενηλίκων ΠΓΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 5) Στελέχωση - λειτουργία Ψυχιατρικού Τμήματος στο Γ.Ν. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ 6) Λειτουργία ξενώνα βραχείας παραμονής στο ψυχιατρικό τμήμα του Γ.Ν.Ν.Θ.Α «Η ΣΩΤΗΡΙΑ».

Πλήθος στελεχών ψυχικής υγείας που συμμετείχαν σε ενέργειες κατάρτισης

(δείκτης 5576)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ, 2678 στελέχη ψυχικής υγείας φαίνεται να συμμετείχαν σε ενέργειες κατάρτισης μέχρι 31/12/2014. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι δεν τηρούνται ή δεν προκύπτουν άλλα ποιοτικά ή ποσοτικά στοιχεία που θα έδιναν πιο ουσιαστική πληροφορία και θα μπορούσαν επί παραδείγματι να αποδείκνυαν την ολοκληρωμένη παρακολούθηση των προγραμμάτων κατάρτισης, ή το βαθμό αξιοποίησης των αποκτηθεισών γνώσεων στο χρόνο προς όφελος της ΨΜ. Όπως σημειώθηκε και νωρίτερα, η αδυναμία καταγραφής και εκτίμησης των αναγκών και των εκπαιδευτικών στόχων οδηγεί σε μη σωστό σχεδιασμό της εκπαίδευσης αλλά και σε αδυναμία αποτίμησης του ποσοστού επίτευξης και της αποτελεσματικότητας υλοποίησης του.

Υπηρεσίες συμβούλων τεχνικής υποστήριξης

Τεχνική υποστήριξη προσφέρει ο ΜΥΠ. Ανάλυση επί της δράσης του παρουσιάζεται στο μέρος γ’ της αξιολογητικής έκθεσης.

70 Αφορά το δείκτη 5573 με τιμή=1 71 Αφορά το δείκτη 5579 με τιμή=1



217



ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ -


Διενέργεια γενικών και θεματικών προγραμμάτων ευαισθητοποίησης

(δείκτης 8017)

Ο αντίστοιχος δείκτης στο ΟΠΣ για έργα ΨΜ έχει τιμή 27,21 και τροφοδοτείται από είκοσι δυο (22) έργα που υλοποιούνται από δεκατέσσερις (14) διαφορετικούς δικαιούχους. Τα ανωτέρω δεδομένα, αν και αποκαλύπτουν ουσιαστική υστέρηση στον αντίστοιχο τομέα δεν παρέχουν επί της ουσίας δυνατότητα επιμέτρησης και αξιολόγησης, καθώς σημαντικότερο θα ήταν να υπήρχε η δυνατότητα καταγραφής και αξιολόγησης των επιπτώσεων των δράσεων ευαισθητοποίησης. Η πραγματική επίπτωση των προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και πρόληψης θα μπορούσε να αποτυπωθεί μόνο με τη διενέργεια στοχευμένης επιδημιολογικής μελέτη ή άλλη αντίστοιχης έρευνας σχετικής με τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού.

Πλήθος στελεχών που επιμορφώνονται/ καταρτίζονται σε θέματα μεταρρύθμισης

τομέα (δείκτης 5577)

Από το σύνολο των ενταγμένων έργων στο ΟΠΣ, 430 στελέχη φαίνεται ότι επιμορφώθηκαν/ καταρτίστηκαν σε θέματα μεταρρύθμισης τομέα μέχρι το τέλος του έτους 2014 (Δεν υπήρξε καμία αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά).

Πιστοποιήσεις διαδικασιών Δεν υπάρχει καμία διαδικασία πιστοποίησης καταγεγραμμένη.

Μελέτες –εμπειρογνωμοσύνες - έρευνες – αξιολογήσεις (δείκτης 8004)

Από τον δείκτη (8004) που παρουσιάζεται από το ΟΠΣ, φαίνεται η ένταξη δέκα πέντε (15) έργων με αντίστοιχο αντικείμενο τα οποία υλοποιούνται από δέκα (10) φορείς. Όπως παρουσιάζεται από το φυσικό αντικείμενο των ενταγμένων έργων υπάρχει ουσιαστική απόκλιση από τις επιθυμητές δράσεις που προτείνονται στο Ψυχαργώς Γ’, όπου προτάσσονται οι επιδημιολογικές έρευνες για ενήλικους, παιδιά – εφήβους, επί μέρους ομάδες νοσηλευόμενους σε Ψυχιατρικά τμήματα και άλλες.

Χρηματοοικονομικοί δείκτες

Χρησιμοποίηση διαθέσιμων πόρων & πρόοδος απορρόφησης διαθέσιμου προϋπολογισμού (έως 31/12/2014)

Το ποσοστό απορρόφησης σε σχέση με τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό δύναται να υπολογισθεί μόνο στο ΕΠΑΝΑΔ, καθώς σε κανένα άλλο ΕΠ δεν έχει καθορισθεί προϋπολογιστικά το χρηματοδοτικό πλαίσιο που αναφέρεται στην ΨΜ και το αντίστοιχο ποσοστό έχει προκύψει επί του συνολικού ποσού των ενταγμένων έργων. Η προγραμματική δημόσια δαπάνη του ΕΠΑΝΑΔ για το έτος 2014 είναι 147.995.263€. Να σημειωθεί ότι τα ποσοστά διαμορφώνονται κυρίως εξαιτίας της πρόσκλησης 26 η οποία έδωσε τη δυνατότητα χρηματοδοτικής στήριξης των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ.

ΕΠΑΝΑΔ • ποσοστό ενταγμένων πράξεων: 115,3% • ποσοστό νομικών δεσμεύσεων: 110,4% • ποσοστό απορρόφησης: 77 %

ΠΕΠ • Συνολικός προϋπολογισμός ενταγμένων έργων: 60.974.534,84€. • Νομικές Δεσμεύσεις: 35.690.799,98€ ποσοστό νομικών δεσμεύσεων: 58,53 % • Δαπάνες: 20.825.692,12€, ποσοστό απορρόφησης: 34,15%

ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ • Συνολικός προϋπολογισμός ενταγμένων έργων: 703.475,31€ • Νομικές Δεσμεύσεις: 684.447,23€, ποσοστό νομικών δεσμεύσεων: 97,2%



218





• Δαπάνες: 325.440,05€, ποσοστό απορρόφησης: 46.3%

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

• Συνολικός προϋπολογισμός ενταγμένων έργων: 891.043,23€ • Νομικές Δεσμεύσεις: 650.749,23€, ποσοστό νομικών δεσμεύσεων: 73% • Δαπάνες: 638.853,86€, ποσοστό απορρόφησης: 71,7% Να σημειώσουμε ότι τρία έργα μεταφέρθηκαν από το ΕΠΑΝΑΔ και εντάχθηκαν στο ΕΠ Διοικητικής Μεταρρύθμισης με προϋπολογισμό 650.749,23€. Τα έργα παρουσιάζουν ποσοστό ολοκλήρωσης 98,1% και μπορούν να θεωρηθούν ολοκληρωμένα.

Επικινδυνότητα απώλειας πόρων

Δείκτης επικινδυνότητας απώλειας πόρων

Η μέτρηση της επικινδυνότητας απώλειας πόρων μέσα από τον αντίστοιχο δείκτη, αναφέρεται στον κίνδυνο απώλειας πόρων συνεκτιμώντας την απορροφητικότητα, τη χρηματοδοτική κατανομή και τους προϋπολογισμούς των ενταγμένων έργων ανά ΕΠ που σχετίζεται με την υλοποίηση του Ψυχαργώς Γ’. Γεγονός αποτελεί ότι στα ΕΠ ΔΜ, ΨΣ και ΠΕΠ δεν έχει καθορισθεί προϋπολογισμός σχετιζόμενος με την ΨΜ οπότε ο δείκτης δεν μπορεί να υπολογισθεί. Η αδυναμία καθορισμού των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων σε επίπεδο ΕΠ και κατηγορίας πράξης έχει ως συνέπεια την αδυναμία αυστηρής μεθοδολογικής προσέγγισης του ανωτέρω δείκτη και εξαγωγής αντίστοιχων συσχετίσεων. Το ανωτέρω γεγονός, από τη φύση του, εγκυμονεί κινδύνους για περαιτέρω απώλεια πόρων τόσο σε επίπεδο πράξης-έργου όσο και σε επίπεδο ΕΠ και σχεδίου δράσης.

Αποτελέσματα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης

Δείκτες αποτελεσμάτων

Αριθμός ψυχιατρικών νοσοκομείων που έκλεισαν

Στη χώρα έχουν απομείνει σε λειτουργία τρία (3) ψυχιατρικά νοσοκομεία (ΨΝΑ, ΨΝ Δρομοκαΐτειο, ΨΝΘ). Τα υπόλοιπα πρώην ψυχιατρικά νοσοκομεία έχουν καταργηθεί και λειτουργούν ως Ψυχιατρικοί τομείς στα αντίστοιχα ΓΝ (ΨΝ Τρίπολης, ΨΝ Πέτρας Ολύμπου, ΨΝ Κέρκυρας, Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Χανίων, Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής). Επίσης, διατηρείται σε λειτουργία το Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου το οποίο αν και δεν είναι αμιγώς ΨΝ διαθέτει μεγάλο αριθμό ενδονοσοκομειακών και εξωνοσοκομειακών δομών στις οποίες συνεχίζουν να διαμένουν χρόνιοι ασθενείς.

Ποσοστό πληθυσμού που καλύπτεται με πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας

στην κοινότητα (δείκτης 5581)

Από τα στοιχεία των ενταγμένων έργων που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ φαίνεται ότι αυτά αναφέρονται σε 607.382 άτομα ως πληθυσμό που καλύπτεται από αυτά με πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ΨΥ στην κοινότητα. Ο αριθμός αυτός έχει αυξηθεί ελάχιστα σε σχέση με πέρυσι (607.252). Επιφύλαξη διατηρείται σχετικά με την ακρίβεια των ανωτέρω στοιχείων.

Ποσοστό δημοσίων υπαλλήλων που Από τα στοιχεία των ενταγμένων έργων που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ φαίνεται ότι ο δείκτης αυτός έχει τιμή



219





πιστοποιήθηκαν μετά την παρακολούθηση προγραμμάτων

συνεχιζόμενης κατάρτισης (δείκτης 7255)

144,65%. Σε συνέχεια αναλυτικής παρακολούθησης των έργων, φαίνεται ότι ο δείκτης τροφοδοτείται από τρία έργα (ένα για κάθε άξονα προτεραιότητας) με το ίδιο φυσικό αντικείμενο. Αυτό υποδηλώνει ότι δεν έχει δοθεί έμφαση στις διαδικασίες πιστοποίησης και τουλάχιστον χρηματοδοτικά δεν αποτελούν προτεραιότητα.

Ωφελούμενοι από παρεμβάσεις πρόληψης του ιδρυματισμού (δείκτης

5071)

Από τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ φαίνεται ότι οι ωφελούμενοι από παρεμβάσεις πρόληψης του ιδρυματισμού είναι 4098, τιμή που αυξήθηκε περίπου 45% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά (2240). Παρόλα αυτά η τιμή αυτή σε σύγκριση με την τιμή στόχο όπως διαμορφώνεται από το σύνολο των ενταγμένων έργων που είναι 15565, παρουσιάζει σημαντική υστέρηση.

Επωφελούμενοι από δράσεις ευαισθητοποίησης/ενημέρωσης (δείκτης

8030)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ ο δείκτης αφορά 5025 άτομα – επωφελούμενους από δράσεις ευαισθητοποίησης/ενημέρωσης, σε σύνολο 7134 ατόμων που έχει τεθεί ως τιμή στόχος από τα ενταγμένα έργα. Δεν υπάρχουν ποιοτικά στοιχεία από πιθανή έρευνα αλλαγής στάσεων ή/και συμπεριφορών για να εξακριβωθούν οι επιπτώσεις του δείκτη.

Δείκτης δυναμικότητας της εξέλιξης των αποτελεσμάτων

Ο δείκτης δυναμικότητας, καθώς εκτιμά την ποσοστιαία μεταβολή του δείκτη αποτελεσματικότητας μεταξύ δύο χρονικών περιόδων, δε δύναται να εκτιμηθεί την παρούσα χρονική στιγμή καθώς δεν υπάρχει διαμορφωμένη ούτε ιστορικότητα αλλά και ούτε δυνατότητα υπολογισμού της αποτελεσματικότητας, όπως αναλυτικά έχει αποτυπωθεί ανωτέρω.

Δείκτες απασχόλησης

Θέσεις εργασίας που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια υλοποίησης της πράξης (ισοδύναμα ανθρωποέτη) (δείκτης 501)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ, οι θέσεις εργασίας που έχουν δημιουργηθεί σε ισοδύναμα ανθρωποέτη είναι 6358,24 κάτι που αποδεικνύει σημαντική αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη αποτύπωση (563,53). Το ανωτέρω νούμερο σε σύγκριση με την τιμή στόχο, όπως αυτή διαμορφώνεται από το σύνολο των ενταγμένων έργων (11.480,91) συνεχίζει να παρουσιάζει υστέρηση.

Πλήθος θέσεων εργασίας που συγχρηματοδοτούνται (δείκτης 5085)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ το πλήθος των θέσεων εργασίας που συγχρηματοδοτούνται είναι 2548. (Αρκετά σημαντική αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη αποτύπωση – τιμή δείκτη 316) Ανεξάρτητα από τους δείκτες που απορρέουν από το ΟΠΣ, τα ποιοτικά δεδομένα δείχνουν ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι υποστελεχωμένες, είτε λόγω περιορισμού των προσλήψεων προσωπικού που ισχύει για τους δημόσιους φορείς, είτε λόγω συνταξιοδοτήσεων, μετατάξεων, αποχωρήσεων στελεχών των μονάδων καταδεικνύοντας ότι το σύστημα ΨΥ βρίσκεται σε δυσκολία συντήρησης των υφιστάμενων δομών.



220





Χρηματοοικονομικοί δείκτες

Απορροφητικότητα κονδυλίων

Η μέτρηση της απορροφητικότητας κοινοτικών και κρατικών κονδυλίων, προϋποθέτει το σαφή καθορισμό των διαθέσιμων πόρων σχετικών με την ΨΜ. Αυτό έχει πραγματοποιηθεί μόνο για το ΕΠΑΝΑΔ (σύμφωνα με τους περιορισμούς που παρουσιάστηκαν), όπου ανωτέρω παρουσιάζεται ο αντίστοιχος δείκτης.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ - ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΨΜ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Αποδοτικότητα της ΨΜ

Δείκτες αποδοτικότητας της ΨΜ

Συνολικός δείκτης αποδοτικότητας της ΨΜ & Δείκτης αποδοτικότητας ανά

άξονα της ΨΜ Δεν δύναται να υπολογισθεί.

Επιπτώσεις της ΨΜ

Επιπτώσεις στον πληθυσμό

Βελτίωση του επιπέδου της ψυχικής υγείας του πληθυσμού

Δεν έχει γίνει κάποια σχετική έρευνα για τον υπολογισμό των επιπτώσεων της ΨΜ στη βελτίωση της ΨΥ του πληθυσμού.

Ικανοποίηση χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Στα πλαίσια των εργασιών της ομάδας αξιολόγησης πραγματοποιήθηκε έρευνα ικανοποίησης των ληπτών στις πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας. Η έρευνα διεξήχθη σε ΚΨΥ της περιοχής των Αθηνών με τη χρήση ερωτηματολογίου. Από τα αποτελέσματα της έρευνα προκύπτει ότι η πλειοψηφία των ληπτών είναι ικανοποιημένη από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας των ΚΨΥ. Οι ερωτήσεις που αφορούν την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών (αντιμετώπιση προβλημάτων, συνέχεια στη φροντίδα, πρόληψη υποτροπής κ.α) και τη συμπεριφορά του προσωπικού συγκεντρώνουν πολύ υψηλά ποσοστά ικανοποίησης ενώ χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης παρουσιάζουν οι κατηγορίες που έχουν να κάνουν με την εμφάνιση και τη διάταξη των κτιριακών υποδομών, τη διαθεσιμότητα των ραντεβού και τον χρόνο αναμονής για το 1ο ραντεβού.

Επιπτώσεις στην οργάνωση του

συστήματος ΨΥ

Καθιέρωση και εφαρμογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων

Έχουν εκπονηθεί από τον ΜΥΠ κλινικές οδηγίες για ασθένειες όπως Άνοια, Σχιζοφρένεια και Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή. Οι κλινικές οδηγίες για την άνοια βρίσκονται σε τελικό στάδιο καθώς εκκρεμεί γνωμοδότηση από το Εθνικό Παρατηρητήριο για την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Για τις λοιπές κλινικές οδηγίες έχουν συγκροτηθεί ομάδες εργασίας και αναμένεται η ολοκλήρωση των διαδικασιών.

Καθιέρωση και εφαρμογή προτύπων ποιότητας

Αξιοποιείται το ήδη σε ισχύ «Εγχειρίδιο διασφάλισης – βελτίωσης της ποιότητας στις μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης». Πρόκειται για ένα εργαλείο διαχρονικής παρακολούθησης δυνατών και αδυνάτων σημείων με στόχο τη συνεχή βελτίωση των ΜΨΥ. Η αρμόδια πενταμελής επιτροπή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων για τους ελέγχους της διασφάλισης της ποιότητας



221





των παρεχόμενων υπηρεσιών, δεν έχει αναλάβει ενεργό ρόλο ως προς τα καθήκοντα της.

Μέση διάρκεια νοσηλείας Δεν υπάρχουν σχετικά δεδομένα για το 2014. Από τα στοιχεία του Υγειονομικού Χάρτη για το έτος 2012 προκύπτει ότι η μέση διάρκεια νοσηλείας των ψυχικά ασθενών στα ΨΤ ήταν 32 μέρες. Στα στοιχεία αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται τα τμήματα χρονίων ασθενών, ακαταλόγιστων και παρατεινόμενης νοσηλείας.

Διαπεριφερειακές ροές & Διατομεακές ροές

Δεν υπάρχουν σχετικά αριθμητικά δεδομένα. Από την έρευνα αξιολόγησης έχει προκύψει ότι καθώς η τομεοποίηση δεν τηρείται ως κριτήριο για την παραπομπή των ασθενών σε υπηρεσίες, αλλά και της δεδομένης έλλειψης συγκεκριμένων υπηρεσιών σε τομείς, οι μετακινήσεις των ασθενών σε άλλες περιφέρειες για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε χρήση υπηρεσιών θεωρούνται δεδομένες.

Εφαρμογή ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου ασθενή

Θεσπίστηκε ο ατομικός ηλεκτρονικός φάκελος υγείας με το νέο Νόμο 4238/2014, παρόλα αυτά οι ενέργειες που σχετίζονται με τη δημιουργία και την εφαρμογή κοινών εργαλείων για τη διαχείριση των ασθενών και συγκεκριμένα για τη σύσταση της δομής του ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου, δεν έχουν συγκεκριμενοποιηθεί ή εκφραστεί με κάποιο τρόπο Επίσης, να σημειωθεί ότι υπάρχει έργο στο ΕΠ Ψηφιακή Σύγκλιση σχετικά μα την “Ψηφιοποίηση και Ηλεκτρονική Διαχείριση του Ιστορικού Αρχείου Φακέλων Ασθενών” όπου μέχρι το τέλος του έτους 2014 εκδόθηκαν 26 αποφάσεις ένταξης πράξεων Γενικών Νοσοκομείων στην περιφέρεια.

Δικαιώματα ληπτών υπηρεσιών ψυχικής

υγείας

Αριθμός ακούσιων νοσηλειών

Τα ποσοστά ακούσιων νοσηλειών στην Ελλάδα, επί του συνόλου των νοσηλειών που πραγματοποιούνται σε δημόσια ψυχιατρικά ιδρύματα θεωρούνται τουλάχιστον τετραπλάσια σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στοιχεία για το έτος 2014 δεν είναι διαθέσιμα. Από τα στοιχεία του Υγειονομικού Χάρτη για το έτος 2012 προκύπτει ότι στις κλινικές και τα τμήματα των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, οι εισαγωγές των ψυχικά ασθενών με εισαγγελική παρέμβαση κυμαίνονταν σε ποσοστό πάνω από 50% του συνόλου των εισαγωγών.

Αριθμός εκούσιων νοσηλειών

Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το έτος 2014. Από τα στοιχεία του Υγειονομικού Χάρτη των 42 Νοσοκομείων που δήλωσαν δραστηριότητα στον Ψυχιατρικό Τομέα (συμπεριλαμβανομένου και των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων) το 2012 οι εισαγωγές κυμάνθηκαν στο ίδιο επίπεδο με αυτές του έτους 2011. Η διαφορά που παρατηρήθηκε είναι ότι μειώθηκαν κατά 10% περίπου οι εκούσιες νοσηλείες το 2012 σε σχέση με το 2011 ενώ αυξήθηκαν κατά το ίδιο ποσοστό οι ακούσιες νοσηλείες.

Αριθμός καθηλώσεων Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Οι επαγγελματίες του χώρου αναφέρουν ότι η μηχανική καθήλωση ασθενών χρησιμοποιείται περισσότερο απ’ ότι απαιτείται για θεραπευτικούς λόγους, και για περισσότερους από τους μισούς ασθενείς με ακούσια νοσηλεία.

Αριθμός τμημάτων χρόνιας νοσηλείας ΨΝ Αττικής: ένα (1) τμήμα χρονίων, δυο (2) ψυχογηριατρικά τμήματα ΨΝ Αττικής Δρομοκαΐτειο: δυο (2) τμήματα χρόνιας νοσηλείας, ένα (1) ψυχογηριατρικό τμήμα ΨΝ Θεσσαλονίκης: 1 τμήμα χρόνιας νοσηλείας

Χρόνος κράτησης στα κρατητήρια πριν Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία



222





την διακομιδή σε νοσοκομείο

Λειτουργία ΤΕΨΥ

Αριθμός ΤΟΨΥ που έχουν συσταθεί 58

Αριθμός ΤΟΨΥΠΕ που έχουν συσταθεί 15

Αριθμός ενεργών ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ. 22 ΤΕΨΥ, 0 ΤΕΨΥΠΕ

Αριθμός Συνεδριάσεων ΤΕΨΥ. Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία Αριθμός παρεμβάσεων και εισηγήσεων

στο Υπουργείο Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία

Βιωσιμότητα της ΨΜ

Βιωσιμότητα της ΨΜ

Διατήρηση δομών ψυχικής υγείας μετά παρέλευση πενταετίας από την

χρηματοδότηση των διαρθρωτικών ταμείων

Η βιωσιμότητα των δομών ψυχικής υγείας δε μετριέται με κάποιον ειδικό δείκτη του ΕΠΑΝΑΔ. Με σκοπό την υποστήριξη των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το σύμφωνο Andor – Λυκουρέντζου, θα χρηματοδοτούνται οι μονάδες από πόρους του ΕΠΑΝΑΔ μέχρι και το τέλος του 2015.



223



Β.4.2 Συνθετική αξιολόγηση υλοποίησης

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, υπάρχει βελτίωση σχεδόν σε όλα τα χρηματοοικονομικά μεγέθη αλλά και τη φυσική υλοποίηση των έργων που χρηματοδοτούνται από το σύνολο των ΕΠ και είναι σχετικά με την υλοποίηση της ΨΜ στη χώρα. Εξαίρεση αποτελούν το ΕΠ ΨΣ και ΔΜ όπου παρόλη την εξέλιξη της υλοποίησης των έργων που ήδη υπάρχουν, τα τρία τελευταία έτη δεν έχουν ενταχθεί νέα έργα. Τα χρηματοδοτικά μεγέθη παρουσιάζουν σημαντική εξέλιξη στο ΕΠ ΕΠΑΝΑΔ αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε μεγάλο ποσοστό η στατιστική και ουσιαστική διαφορά που προέκυψε οφείλεται στη χρηματοδοτική στήριξη των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ.

Οι ανωτέρω οδοί χρηματοδότησης που υπό τις παρούσες συγκυρίες στη χώρα αποτελούν και τις μοναδικές δεν αξιοποιούνται όπως θα έπρεπε, ελλείψει ενός σαφούς και πλήρους επιχειρησιακού σχεδιασμού που θα οργάνωνε τις χρηματοδοτικές δυνατότητες και θα τις διαμόρφωνε σε ουσιαστικά εργαλεία υλοποίησης της ΨΜ.

Tο σύστημα διοίκησης χαρακτηρίζεται ως συγκεντρωτικό σε κεντρικό επίπεδο, με περιφερειακό επίπεδο που δραστηριοποιείται μόνο επί των δομών ΝΠΔΔ και τομεακό επίπεδο που παρουσιάζει μεγάλο βαθμό λειτουργικής ανομοιογένειας, από επιτροπές που παραμένουν τελείως ανενεργές μέχρι επιτροπές που η λειτουργία τους προσεγγίζει το προβλεπόμενο συμβουλευτικό πλαίσιο που θέτει ο νομοθέτης. Οι τομεακές επιτροπές πρέπει να υποστηριχθούν επί της ουσίας, σύμφωνα με το στρατηγικό σχεδιασμό και τον οραματισμό του Υπ. Υγείας σχετικά με την ακριβή τους θέση στο σύνολο των διαδικασιών που μετέχουν.

Η αποσαφήνιση του τρόπου εφαρμογής των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων ΨΥ και επίτευξης της στοχοθεσίας αναδεικνύουν και συσχετίζονται και με τα υπάρχοντα προβλήματα συντονισμού (coordination) και καθοδήγησης (leadership) του συστήματος ΨΥ. Το πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης των ΜΨΥ αποτελεί ένα σημαντικό μηχανισμό συλλογής στοιχείων και δυναμικής παρακολούθησης των ΜΨΥ και κατ’ επέκταση της ΨΥ. Παρόλα αυτά ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη συλλογή του συνόλου της απαιτούμενης πληροφορίας, την αξιοποίηση της αλλά και τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και στοιχείων άμεσα και εύκολα, με σκοπό την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία.

Όπως παρουσιάστηκε ανωτέρω, τα κοινοτικά δίκτυα για πληθώρα λόγων (γεωγραφική κατανομή, δυναμικότητα, επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, υποδομές κτλ) δεν μπορούν να αναλάβουν το ρόλο που τους αντιστοιχεί και με αυτό τον τρόπο θέτουν σε κίνδυνο την υλοποίηση του βασικού οράματος που είναι η επίτευξη της αποασυλοποίησης και ποιοτικής κοινοτικής φροντίδας ικανής να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πληθυσμού. Συσσώρευση των δομών ψυχικής υγείας επικρατεί στα μεγάλα αστικά κέντρα (Αττική, Θεσσαλονίκη) ενώ αντίθετα υπάρχουν περιφέρειες (πχ Δυτική Μακεδονία, Βόρειο Αιγαίο) που παρουσιάζουν σημαντικές ελλείψεις σε δομές με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων καθώς παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις τόσο σε επίπεδο δομών



224



(παιδοψυχιατρικά τμήματα, ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, δομές αυτισμού), όσο και σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών σε κατηγορίες όπως παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες, με προβλήματα κακοποίησης. Αντιληπτή γίνεται και η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας και ειδικές ομάδες (άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες), συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ΄ και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής τους.

Η πραγματοποίηση της αποασυλοποίησης προϋποθέτει ένα ρεαλιστικό πλάνο ανάπτυξης πρωτοβάθμιων, δευτεροβάθμιων και δομών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, με συνεκτίμηση παραγόντων, όπως η ύπαρξη ΜΨΥ και ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά του κάθε τομέα. Η ενεργοποίηση υφιστάμενων ή σε αργία μονάδων ψυχικής υγείας με βάση τις ανάγκες και η λειτουργία των Ψυχιατρικών τμημάτων των γενικών νοσοκομείων αποτέλεσαν προτεραιότητα χωρίς όμως να έχει ολοκληρωθεί ή τελεσφορήσει κάποια ενέργεια μέχρι το τέλος του έτους 2014.

Τέλος, δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του συστήματος ΠΦΥ καθώς η έλλειψη υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας υφίσταται για λόγους που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις ελλείψεις σε προσωπικό, την ανεπάρκεια υποδομών και χρηματοδότησης, την απουσία μηχανισμού αξιολόγησης και την ασάφεια του πλαισίου συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών. Επιπρόσθετα η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό βαθμό.

Γίνεται εμφανές ότι η κατάσταση σχετικά με την υλοποίηση των δυο διαστάσεων της τομεοποίησης στη χώρα είναι απογοητευτική. Η τομεοποίηση στη διοίκηση του συστήματος ΨΜ και ΨΥ και η τομεοποίηση κατά την παροχή των υπηρεσιών ΨΥ είναι έννοιες που δεν έχουν βρει ακόμα εφαρμογή. Επίσης, συνεχίζουν να παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας των ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ.

Σχετικά και με το δεύτερο άξονα, η τομεοποίηση των υπηρεσιών ΨΥ δεν έχει γίνει δυνατό να υλοποιηθεί. Οι υπηρεσίες που παρέχονται από τους φορείς δεν τηρούν, στην πλειοψηφία τους, τους γεωγραφικούς περιορισμούς. Ιδιαίτερα οι υπηρεσίες των ΨΝ και των ψυχιατρικών τμημάτων των ΓΝ παρέχονται χωρίς κανένα κριτήριο τομεοποίησης. Επιπρόσθετα, η οριζόντια διασύνδεση και επικοινωνία των εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών που ανήκουν στον ίδιο τομέα και παρέχονται από διαφορετικούς φορείς πραγματοποιείται σε μικρό βαθμό και εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τα πρόσωπα και τις διαπροσωπικές σχέσεις κι όχι από προκαθορισμένες ροές επικοινωνίας, λειτουργίας και πρωτόκολλα επικοινωνίας και διαχείρισης των ασθενών.

Σχετικά με τους ΛΥΨΥ, έχει γίνει αξιοσημείωτη προσπάθεια στον τομέα της προάσπισης των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών και σε επίπεδο εκπροσώπησης με τη δημιουργία συλλόγων και σωματείων αλλά και σε επίπεδο φορέων με τη θεσμοθέτηση συμμετοχής εκπροσώπου ΛΥΨΥ ή Συλλόγων Οικογενειών των ληπτών στις τομεακές επιτροπές (Ν.4272/2014). Εντούτοις, οι εγγενείς αδυναμίες στην οργάνωση και διοίκηση των υπηρεσιών ΨΥ έχουν επίπτωση στην ποιότητα των υπηρεσιών και εν τέλει στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασθενών.



225



Επίσης, αν και έχουν γίνει ενέργειες, δεν έχουν τελεσφορήσεις και διαπιστώνεται έλλειψη ενιαίων κανονισμών λειτουργίας για πολλούς τύπους ΜΨΥ, έλλειψη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών κατά τη νοσηλεία, μη εφαρμογή ενιαίου ψυχιατρικού φακέλου. Σημαντικό στοιχείο, επίσης, αποτελεί η μη ύπαρξη διαδικασιών για τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων σχετικών με την ικανοποίηση των ληπτών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Τέλος, θέματα όπως οι ελλείψεις σε επίπεδο πρωτοβάθμιας περίθαλψης, οι οποίες καθιστούν τη νοσοκομειακή φροντίδα μονόδρομο, η υποτυπώδης δικτύωση των εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών με τις μονάδες νοσηλείας, ο υπερβολικά υψηλός αριθμός ακούσιων νοσηλειών, η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για τη φύλαξη και τη νοσηλεία των ποινικά ακαταλόγιστων, η μοναδική δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης των ληπτών μέσω των ΚΟΙΣΠΕ, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, διερεύνηση και προσαρμογή στις επικρατούσες συνθήκες σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες καταστάσεις και ανάγκες που απαντώνται στην Ελλάδα.

Σχετικά με θέματα επαγγελματιών στο χώρο της ΨΥ, όπως αποτυπώθηκε παρουσιάζονται σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης σε ΝΠΔΔ λόγω των δεσμεύσεων της χώρας. Παρόλα αυτά, πραγματοποιήθηκαν ενέργειες σχετικά με την πρόσληψη προσωπικού με σκοπό την ενίσχυση τόσο υφιστάμενων ψυχιατρικών τμημάτων καθώς και την ανάπτυξη νέων μονάδων και υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οι οποίες όμως δεν τελεσφόρησαν. Τα προβλήματα που δημιουργούνται στους φορείς ΝΠΙΔ λόγω της μη τακτικότητας των χρηματοδοτήσεων από το κράτος, θεωρητικά επιλύθηκαν με τις παρεμβάσεις από το σύμφωνο Andor - Λυκουρέντζου, αλλά αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει η δυνατότητα επιμέτρησης των αποτελεσμάτων. Επίσης, δεν διαπιστώθηκε κάποιο καθορισμένο πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα.

Τέλος, θέματα σχετικά με τη νομοθεσία (ψηφίστηκε ο Νόμος 4272/2014), την έρευνα και τη διατομεακή συνεργασία που θα έπρεπε να πραγματοποιείται στο χώρο της ΨΥ, επί της ουσίας δεν έχουν εξελιχθεί και ούτε διαφαίνεται κάποιο σαφές πλάνο από τη κεντρική ηγεσία που να αποτελεί οριοθετημένη συνέχεια του πνεύματος που διατρέχει το κείμενο Ψυχαργώς Γ.



226



ΜΕΡΟΣ Γ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Γ1. Εισαγωγή Σκοπός της παρούσας ενότητας είναι η αποτύπωση και η αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ με όρους μηχανισμών, διαδικασιών και κριτηρίων διαχείρισης. Υπό αυτή την έννοια, αποτυπώνεται η αξιολόγηση του πλέγματος των μηχανισμών παρακολούθησης, διαχείρισης και ελέγχου της ΨΜ καθώς και των κριτηρίων - δεικτών που χρησιμοποιούνται για την μέτρηση της εφαρμογής της.

Για την υλοποίηση της αξιολόγησης της ανωτέρω αναφερθείσας διάστασης της ΨΜ εφαρμόστηκε μία σειρά από μεθοδολογικές τεχνικές συλλογής και ανάλυσης που αθροιστικά αποτελούν τη μεθοδολογία προσέγγισης του παρόντος τμήματος του έργου και περιλαμβάνουν:

• Desk research (για τη συλλογή κανονιστικών κειμένων, κανονισμών, δεικτών, απολογιστικών εκθέσεων, αξιολογήσεων κλπ).

• Επιτόπιες επισκέψεις και συνεντεύξεις με στελέχη των μηχανισμών διοίκησης, υποστήριξης και εφαρμογής.

• Διαγράμματα ροής και προσομοίωσης διαδικασιών για την αποτύπωση της οργανωτικής και λειτουργικής διάστασης του πλέγματος μηχανισμών υποστήριξης της ΨΜ.

Για την αξιολόγηση της ΨΜ από τη σκοπιά των εφαρμοζόμενων από τις αρμόδιες υπηρεσίες κριτηρίων και διαδικασιών, καθώς και των μηχανισμών παρακολούθησης, διαχείρισης και ελέγχου της ΨΜ, η μεθοδολογία περιλαμβάνει:

• Την αξιολόγηση του πλαισίου διαχείρισης και εφαρμογής της ΨΜ σε κεντρικό επίπεδο αλλά και στο επίπεδο των επιμέρους ΕΠ του ΕΣΠΑ.

• Την αξιολόγηση της συνέργειας των επιμέρους μηχανισμών.

• Τη διαμόρφωση προτάσεων και βελτιώσεων του οργανωτικού και λειτουργικού μοντέλου του πλέγματος των διοικητικών και υποστηρικτικών μηχανισμών.

Γ2. Δομή Διοίκησης ΨΜ Στον πίνακα στη συνέχεια αποτυπώνονται οι κυριότερες πηγές άσκησης διοίκησης και τα βασικά χαρακτηριστικά του ρόλου τους. Παρά την αρθρωτή διοικητική δομή (κεντρικό, περιφερειακό, τοπικό επίπεδο), οι περιφερειακοί και τοπικοί φορείς δεν αποτελούν κέντρα λήψης αποφάσεων ή ουσιαστικού ελέγχου, ενώ οι αρμοδιότητές τους είναι κυρίως διαχειριστικής/ διεκπεραιωτικής φύσεως.



227



Πίνακας 46: Θεσμικά όργανα διοίκησης και αρμοδιότητες

ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΡΟΛΟΥ

Υπουργείο Υγείας (Υπ. Υγείας) – Πολιτική Ηγεσία

Αποφασίζει για θέματα πολιτικών και εθνικής στρατηγικής για την υγεία, καθώς επίσης θέτει προτεραιότητες σε εθνικό επίπεδο, καθορίζει το μέγεθος της χρηματοδότησης για τις προτεινόμενες δράσεις και παρέχει τους πόρους.

Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ)

Συμβουλευτικό/γνωμοδοτικό όργανο σε θέματα δομής και λειτουργίας του συστήματος υγείας καθώς επίσης πολιτικής και έρευνας της υγείας.

Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ)

Με το Ν. 4238/14 (ΦΕΚ Α 38/17.2.2014) ο ΕΟΠΥΥ έπαυσε να αποτελεί άμεσο πάροχο υπηρεσιών υγείας και περιορίστηκε αποκλειστικά στον ασφαλιστικό του ρόλο. Αυτό πραγματοποιήθηκε με τη μεταφορά του συνόλου των μονάδων υγείας που είχαν ενσωματωθεί στον ΕΟΠΥΥ στο ΠΕΔΥ και στη διοικητική αρμοδιότητα των Υ.Πε.

Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας (ΔΨΥ)

Η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο όλων των διαστάσεων του συστήματος ψυχικής υγείας και ΨΜ. Επίσης, ασχολείται με τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό της ανάπτυξης και την εποπτεία των δομών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Τέλος, συνεργάζεται με Εθνικά και Διεθνή Όργανα και Υπηρεσίες.

Υγειονομικές Περιφέρειες (Υ.Πε)

Οι Υ.Πε παρακολουθούν, εποπτεύουν και ελέγχουν τη λειτουργία και την εφαρμογή από τους φορείς παροχής υπηρεσιών Υγείας της πολιτικής που χαράσσεται από το Υπ Υγείας, εντός των ορίων της συγκεκριμένης Υ.Πε. Οι Υ.Πε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους επί των νοσοκομείων του ΕΣΥ, εμπλέκονται στη διοίκηση της ψυχικής υγείας κατά το τμήμα που αναφέρεται στα ΓΝ (ψυχιατρικά τμήματα), τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές, χωρίς όμως να υπάρχει πλήρης εξειδίκευση επί των θεμάτων ψυχικής υγείας.

Τομεακές Επιτροπές Ψυχικής Υγείας (ΤΕΨΥ) - Τομεακές Επιτροπές Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου (ΤΕΨΥΠΕ)

Οι αρμοδιότητες των επιτροπών αφορούν στην άσκηση γνωμοδοτικού, αξιολογητικού και συντονιστικού ρόλου με σκοπό την υλοποίηση της τομεοποίησης σε επίπεδο διοίκησης και παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν ή/και δεν κατορθώνουν να συντονίσουν τους φορείς και τις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας στον τομέα τους αλλά ούτε ασκούν σε σημαντικό βαθμό τις γνωμοδοτικές και εισηγητικές αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο νομοθέτης.



228



Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι κυριότεροι πόλοι άσκησης αρμοδιοτήτων στη διοίκηση της ΨΜ και της ΨΥ καθώς και το πλαίσιο δεσμεύσεων που υπάγεται συνολικά ο τομέας ΨΥ και ΨΜ.

Εικόνα 9: Πόλοι διοίκησης και δεσμεύσεις

Στον πίνακα που ακολουθεί αποτυπώνονται τα θεσμικά όργανα που διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη χρηματοδότηση της ΨΜ. Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το μνημόνιο Andor-Λυκουρέντζου μέχρι 31/12/2015 το ΕΣΠΑ θα συγχρηματοδοτεί και τις λειτουργικές δαπάνες των ΜΨΥ των ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Επίσης στην υποστήριξη της άσκησης της κεντρικής διοίκησης λαμβάνει μέρος ο ΜΥΠ.

Πίνακας 47: Θεσμικά όργανα χρηματοδότησης και υποστήριξης ΨΜ

Θεσμικά όργανα Περιγραφή ρόλου

ΕΥτΥΚΑ

Η Υπηρεσία είναι αρμόδια για την παρακολούθηση και την εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού και τεσσάρων (4) επιχειρησιακών Σχεδίων Δράσης ανάπτυξης της Υγείας & της Κοινωνικής Αλληλεγγύης, καθώς και για τη διαχείριση ή το συντονισμό παρεμβάσεων του τομέα, που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ.

ΕΥΕτΥΚΑ Η Υπηρεσία είναι αρμόδια για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του Υπ. Υγείας ως Δικαιούχου υλοποίησης πράξεων των ΕΠ του ΕΣΠΑ.

ΜΥΠ

Ο ΜΥΠ πραγματοποιεί: • Παροχή εξειδικευμένων υποστηρικτικών υπηρεσιών.

• Συμβουλευτική υποστήριξη στην ωρίμανση έργων ΨΥ. • Τεχνική υποστήριξη υλοποίησης έργων που χρηματοδοτούνται από

το ΕΣΠΑ.



229



Στις ενότητες που ακολουθούν παρουσιάζεται συνοπτικά η κατάσταση (αποτύπωση – αποτίμηση) για κάθε έναν από τους κεντρικούς “παίκτες” (Πολιτική ηγεσία, ΔΨΥ, Υ.Πε, ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ, ΕΥτΥΚΑ, ΕΥΕτΥΚΑ, ΜΥΠ, ΜΨΥ) στην άσκηση της διοίκησης της ΨΜ.

Γ3. Επίπεδο Πολιτικής Ηγεσίας Σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας και σύμφωνα με το οργανόγραμμα και την κατανομή των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων, συμμετοχή άμεση ή έμμεση σε θέματα ΨΜ και ΨΥ έχουν όλα τα πολιτικά πρόσωπα του Υπ. Υγείας. Ενδεικτικά και με σκοπό την αποτύπωση της συμπληρωματικότητας των «εξουσιών», των αρμοδιοτήτων, των ευθυνών αλλά και του αναγκαίου επιπέδου διαλειτουργικότητας που πρέπει να επιτευχθεί, βάσει της πρόσφατης κατανομής αρμοδιοτήτων του έτους 201472 αναφέρεται ότι:

• ο Υπουργός είναι υπεύθυνος για το γενικότερο σχεδιασμό και εποπτεία,

• ο Αναπληρωτής Υπουργός είχε υπό την εποπτεία του τη Διεύθυνση Προσωπικού Νομικών Προσώπων, τη Διεύθυνση ανάπτυξης μονάδων υγείας πλην των ιδιωτικών κλινικών και το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας,

• η Υφυπουργός τη ΔΨΥ αλλά και την εποπτεία οργανισμών του Υπουργείου Υγείας (ΟΚΑΝΑ, ΠΑΣΤΕΡ, ΚΕΘΕΑ, Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, ΕΚΕΔΙ, ΚΟΙΣΠΕ κ.α ), και

• ο Γενικός Γραμματέας Υγείας είναι αρμόδιος για το σύνολο των νοσοκομείων (συμπεριλαμβάνονται τα ΨΝ και οι ψυχιατρικοί τομείς των ΓΝ) αλλά και το ΕΣΠΑ.

Όπως αναλυτικά έχει αποτυπωθεί σε προηγούμενες ενότητες, σε συνέχεια της υπογραφής του μνημονίου Andor – Λυκουρέντζου η πολιτική ηγεσία του Υπ. Υγείας ανέλαβε συγκεκριμένες δράσεις επιχειρησιακής κατεύθυνσης με κύριο στόχο την επίτευξη ενός βιώσιμου και ποιοτικού συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ. Η ενέργεια αυτή αποτέλεσε και αποτελεί ουσιαστική εξέλιξη για τον τομέα αν και ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με την ολιστική αντιμετώπιση των θεμάτων ΨΜ αλλά και την εφικτότητα των στόχων που έχουν τεθεί σε συνάρτηση με τη χρονική και την ποιοτική τους διάσταση.

Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί η σύσταση Επιτροπής Ψυχικής Υγείας στα μέσα του έτους 2014 (ΔΥ1δ/Γ.Π.οικ.47825/30-05-2014) η οποία γνωμοδοτεί στην εκτελεστική επιτροπή του Κ.Ε.Σ.Υ σχεδόν για το σύνολο των ζητημάτων της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης και της Ψυχικής Υγείας. Η επιτροπή είναι εννεαμελής και απαρτίζεται από Καθηγητές Ψυχιατρικής και Παιδοψυχιατρικής ΓΝ, τον Πρόεδρο της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος, της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οργανώσεων για την Ψυχική Υγείας (Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ).

Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι και κατά το έτος 2014 η υλοποίηση του έργου και των στόχων των πολιτικών προϊσταμένων της διοίκησης του συστήματος δρομολογήθηκε σε μεγάλο βαθμό από μετακλητούς συνεργάτες, οι οποίοι αφ’ ενός μεν μπορεί να στερούνται εμπειρίας, αφ ετέρου λόγω της συνήθως σύντομης παραμονής τους δεν έχουν το χρόνο να εμβαθύνουν στην ενεργοποίηση και συνεργασία με τις υπηρεσίες του Υπ. Υγείας και τους

72 ΦΕΚ Β’ 2098/2014



230



υπηρεσιακούς παράγοντες που αποτελούν τους πρωταγωνιστές και κομιστές των στόχων της ΨΜ. Αποτέλεσμα αυτού, εκτός από την προφανή δυσλειτουργία που δημιουργείται στο σύστημα και στην επί της ουσίας άσκηση της διοίκησης, είναι και το γεγονός ότι κατά την αποχώρηση των μετακλητών συνεργατών, συνήθως με την αντικατάσταση του αρμόδιου πολιτικού προσώπου, δεν υπάρχει συνέχιση και ολοκλήρωση του έργου που επιτελούσαν.

Γ4. Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας (ΔΨΥ) Η αλλαγή του οργανισμού του Υπουργείου Υγείας βάσει του ΠΔ 106 (ΦΕΚ 173/2014) περιλαμβάνει μείωση του αριθμού των οργανωτικών μονάδων και επαναπροσδιορισμό των αρμοδιοτήτων της κάθε υπηρεσίας. Ειδικότερα συμπεριλαμβάνονται για πρώτη φορά στρατηγικοί στόχοι σε επίπεδο Γενικών Διευθύνσεων και επιχειρησιακοί σκοποί σε επίπεδο Διευθύνσεων. Η ΔΨΥ υπάγεται στη Γενική Διεύθυνση Ανθρωπίνων Πόρων και Διοικητικής Υποστήριξης

Εικόνα 10: Διάρθρωση Γενικής Διεύθυνσης Ανθρωπίνων Πόρων & Διοικητικής Υποστήριξης

Επιχειρησιακός στόχος της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας είναι ο σχεδιασμός και η εφαρμογή του Προγράμματος Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” το οποίο αποτελεί το Εθνικό Σχέδιο για την αλλαγή του τρόπου παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, με μετάθεση του κέντρου βάρους από την παρεχόμενη ασυλικού τύπου περίθαλψη, στην κοινοτική φροντίδα.

Η ΔΨΥ παραμένει αυτοτελής εν όψει της εφαρμογής του μνημονίου συνεργασίας Andor-Λυκουρέντζου (31/12/2015), οπότε αυτοδικαίως εντάσσεται, ως ενιαίο τμήμα στην Διεύθυνση Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας, η οποία από 1/1/2016 μετονομάζεται σε “Διεύθυνση Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας και Ψυχικής Υγείας”.

Βάσει του νέου οργανισμού του Υπουργείου Υγείας επαναπροσδιορίστηκαν και οι αρμοδιότητες της ΔΨΥ. Η οργανωτική δομή και η λειτουργική δράση της ΔΨΥ συνεχίζει να υλοποιείται σε δύο (2) λειτουργικές οντότητες – τμήματα. Το τμήμα που ασχολείται με τα

Γενική Διεύθυνση Ανθρωπίνων Πόρων

και Διοικητικής Υποστήριξης

Διεύθυνση Διοικητικών

Υπηρεσιών και Υποστήριξης

Διεύθυνση Ανθρωπίνων

Πόρων Νομικών

Προσώπων

Διεύθυνση Ανάπτυξης Μονάδων

Υγείας

Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας

Διεύθυνση Ηλεκτρονικής

Διακυβέρνησης

Διεύθυνση Τεχνικών

Υπηρεσιών



231



ΝΠΔΔ το οποίο μετονομάστηκε από Νοσοκομειακής Περίθαλψης σε Νοσοκομειακής Περίθαλψης και Κοινοτικής Περίθαλψης ψυχικής υγείας και το τμήμα που ασχολείται με τα ΝΠΙΔ το οποίο μετονομάστηκε από Εξωνοσοκομειακής Προστασίας σε Εξωνοσοκομειακής προστασίας ψυχικής υγείας.

Το τμήμα για την αντιμετώπιση της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών δεν βρίσκεται υπό την εποπτεία της ΔΨΥ. Έχει μεταφερθεί στη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και έχει μετονομαστεί σε Τμήμα Παραγόντων Κινδύνου, Κοινωνικών Παραγόντων για την Υγεία και εξαρτήσεων.

Μεταξύ άλλων από τις βασικότερες αρμοδιότητες που καλείται να υλοποιεί η ΔΨΥ παρουσιάζονται ακολούθως:

Προαγωγή και υποστήριξη της τομεοποίησης και εποπτεία, διασύνδεση και διαβούλευση των ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ ΨΥ με τις τομεακές επιτροπές.

Προγραμματισμός ίδρυσης και ανάπτυξης ΨΝ ΕΣΥ ή τμημάτων αυτών, ψυχιατρικών τομέων ΓΝ καθώς και ανάπτυξης ΜΨΥ ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα.

Παρακολούθηση αποασυλοποίησης ασθενών με ψυχικές διαταραχές των ΨΝ και των εποπτευόμενων από το τμήμα ΜΨΥ.

Εποπτεία και έλεγχος των ΨΝ, των ΜΨΥ που υπάγονται σε αυτά, των τομέων των ΜΨΥ των ΓΝ και των ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού τομέα.

Έκδοση ενιαίου πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των ΜΨΥ που λειτουργούν με τη μορφή ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ και προσδιορισμός της λειτουργικής τους διασύνδεση.

Καθορισμός και έκδοση νοσηλίων για τις ΜΨΥ που λειτουργούν με τη μορφή ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ και κοστολόγηση των ιατρικών πράξεων και των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Άσκηση εποπτείας και ελέγχου και καθορισμός της διαδικασίας λειτουργίας των ιδιωτικών κλινικών ψυχικής υγείας.

Οικονομική αξιολόγηση και οικονομικός έλεγχος των ΜΨΥ του ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα.

Προαγωγή εργασιακής ένταξης των ατόμων με ψυχικές διαταραχές.

Συνοπτικά, οι διαδικασίες που υλοποιεί η ΔΨΥ, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, παρουσιάζονται διαγραμματικά ακολούθως και αποτιμώνται στις ενότητες στη συνέχεια.



232



Εικόνα 11: Επιτελικές και εκτελεστικές αρμοδιότητες ΔΨΥ

Διαδικασίες Σχεδίασης

Η σχεδίαση της ΨΜ είναι ουσιαστικά αρμοδιότητα της ΔΨΥ και της Πολιτικής Ηγεσίας και περιλαμβάνει τις επιμέρους διαδικασίες που παρουσιάζονται στη συνέχεια:

• Εξειδίκευση της εθνικής στρατηγικής και του επιχειρησιακού σχεδιασμού στον τομέα της ψυχικής υγείας.

• Διαμόρφωση της πολιτικής - στρατηγικής και της επιχειρησιακής διάστασης της ΨΜ.

• Εξειδίκευση της πολιτικής στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.

• Έκδοση αποφάσεων σκοπιμότητας για την υλοποίηση έργων ή/και την ανάπτυξη νέων ΜΨΥ.

Σχετικά με τη διαμόρφωση του πλαισίου της πολιτικής για την ΨΜ, εκδόθηκε στις 3/5/2012 η υπουργική απόφαση με προσδιορισμό του δεκαετούς προγράμματος Ψυχαργώς Γ’ που ορίζει σαφώς το στρατηγικό σχεδιασμό και την κατεύθυνση της ΨΜ. Μέχρι τώρα, δεν έχει αποτυπωθεί κάποια ενέργεια επιβεβαίωσης, επικαιροποίησης ή εξειδίκευσης της πολιτικής.

Δράσεις επιχειρησιακής κατεύθυνσης αποτελούν τα ακόλουθα τα οποία διαμορφώθηκαν με συμμετοχή της ΔΨΥ:

• Μνημόνιο συνεργασίας Laszlo Andor – τέως Υπ. Υγείας Α. Λυκουρέντζου (24/4/2013)



ΔΨΥ

Σχεδιασμός & Πολιτική

Παρακολούθηση

ΥποστήριξηΧρηματοδότηση

Αξιολόγηση και Έλεγχος



233



Ο ολοκληρωμένος επιχειρησιακός σχεδιασμός που επί της ουσίας γίνεται προσπάθεια να προσεγγισθεί αλλά και ο ορισμός δεικτών παρακολούθησης και αξιολόγησης είναι ένα έργο το οποίο απαιτεί χρόνο καθώς επίσης και σαφές μεθοδολογικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίζει ολιστικά το σύνολο των ζητημάτων που άπτονται της ΨΥ και της ΨΜ.

Σχετικά με την εξειδίκευση της πολιτικής στα πλαίσια του ΕΣΠΑ, μέχρι αυτή τη στιγμή δεν έχει εκπονηθεί ένα αυστηρά οριοθετημένο επιχειρησιακό σχέδιο υπό τις έννοιες των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, χρονικών περιορισμών και επιθυμητών στόχων υλοποίησης, το οποίο θα περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι – επιχειρησιακά προγράμματα).

Τέλος, η πληρότητα και η σαφήνεια των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται για την έκδοση αποφάσεων σκοπιμότητας ελέγχεται, καθώς δεν υφίσταται ικανοποιητικός αριθμός επιδημιολογικών ερευνών καθώς και στοιχεία ζήτησης και προσφοράς υπηρεσιών με σκοπό την αποσαφήνιση των αναγκών και οι αποφάσεις εμπεριέχουν και το ενδεχόμενο μη ορθού προσδιορισμού ή προσδιορισμού με πιθανότητα απόκλισης από τη σκοπιμότητα υλοποίησης.

Διαδικασίες Διαχείρισης και Παρακολούθησης

Η παρακολούθηση της ΨΥ και της ΨΜ σε κεντρικό επίπεδο είναι αρμοδιότητα της ΔΨΥ και πραγματοποιείται από τα δύο επιμέρους τμήματά της (Τμήμα Νοσοκομειακής περίθαλψης και Κοινοτικής Περίθαλψης Ψυχικής Υγείας για τα ΝΠΔΔ και Τμήμα Εξωνοσοκομειακής Προστασίας Ψυχικής Υγείας για τα ΝΠΙΔ). Στη θεματική αυτή ενότητα ισχύουν τα ακόλουθα:

• Δεν υπάρχει κάποια διακριτή διαδικασία και αρμοδιότητα παρακολούθησης της ΨΜ στη ΔΨΥ με την έννοια της επιμέτρησης της μεταβολής που επιφέρεται στο σύστημα ψυχικής υγείας της χώρας.

• Η εποπτεία και ο έλεγχος της διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης αλλά και της ποιότητας των υπηρεσιών των ΜΨΥ συστηματοποιείται για όλους τους φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ με τη χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ. Από τον Μάρτιο του 2014 με απόφαση του Υπ. Υγείας73 καθιερώνεται ο μηχανισμός καταχώρησης στοιχείων στο Πληροφοριακό Σύστημα. Οι ΜΨΥ έχουν την υποχρέωση να τηρούν λειτουργικά, οικονομικά, κλινικά και διοικητικά δεδομένα και να τα θέτουν στη διάθεση του Υπ. Υγείας όποτε τους ζητηθούν, ώστε να καθίσταται δυνατή η επεξεργασία τους από την ΔΨΥ η οποία βάσει του νόμου ορίζεται αρμόδια για αυτό.

• Τα ΨΝ της χώρας συμπληρώνουν στο ΕΣΥ.ΝΕΤ τα αντίστοιχα στοιχεία, όπως αυτά προβλέπονται για το σύνολο των νοσοκομείων της χώρας.

• Η ΔΨΥ συνεργάζεται και με άλλες Διευθύνσεις του Υπ. Υγείας και κυρίως την Διεύθυνση ΝΠΔΔ και τη Διεύθυνση Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας, για θέματα που εμπλέκονται με τη διαχείριση και παρακολούθηση της ΨΜ.

73 Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/15-04-2014 “Τήρηση Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης Μονάδων Ψυχικής Υγείας”



234



• Τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία αποστέλλουν στη ΔΨΥ με χρήση εντύπου αναφοράς την

εξέλιξη μετάβασης των χρονίων ασθενών σε ΜΨΑ.

• Οι φορείς ΝΠΙΔ ψυχικής υγείας αποστέλλουν στη ΔΨΥ με χρήση εντύπου αναφοράς την εξέλιξη πλήρωσης των κενών θέσεων.

• Σε συνέχεια της υπογραφής του μνημονίου Andor – Λυκουρέντζου συστηματοποιήθηκε η διαδικασία διαχείρισης και παρακολούθησης των στόχων και των ενεργειών της ΨΜ που εντάσσονται στο μνημόνιο.

• Τέλος, χρησιμοποιείται το σύστημα διαχείρισης το οποίο είναι τυποποιημένο και έχει δημιουργηθεί με απόφαση του YY (Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39321).

Διαδικασίες Υλοποίησης

Η υλοποίηση της ΨΜ πραγματοποιείται από τους επιμέρους φορείς παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας (ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ) και υποστηρίζεται στην περίπτωση συγχρηματοδοτούμενων έργων από την ΕΥτΥΚΑ και την ΕΥΕτΥΚΑ. Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, η ΔΨΥ εγκρίνει την σκοπιμότητα πριν την υλοποίηση κάθε έργου σύμφωνα με τους περιορισμούς που τονίσθηκαν και αναδεικνύουν εγγενείς αδυναμίες του συστήματος.

Διαδικασίες Χρηματοδότησης

Σχετικά με τους εθνικούς πόρους η διαχείριση της χρηματοδότησης πραγματοποιείται από τη ΔΨΥ σε ότι αφορά τους φορείς ΝΠΙΔ, η οποία κατανέμει τα χρήματα και πληρώνει μέσω κωδικών του Υπ. Υγείας, ενώ για τους φορείς ΝΠΔΔ η διαδικασία εκτελείται από την Διεύθυνση Οικονομικού του Υπ. Υγείας. Σε ότι αφορά τους κοινοτικούς πόρους, αυτοί προέρχονται μέσω του αρμόδιου διαρθρωτικού ταμείου, το οποίο καλύπτει την αρχική δημιουργία υποδομών (συνήθως ΠΕΠ) ή/και τα λειτουργικά έξοδα των δομών (ΕΠΑΝΑΔ) για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Οι πόροι αυτοί διαχειρίζονται από την ΕΥτΥΚΑ.

Σύμφωνα με το σύμφωνο Andor –Λυκουρέντζου, είναι σε εφαρμογή από το έτος 2013 το πρόγραμμα χρηματοδότησης των ΜΨΥ ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από πόρους του ΕΣΠΑ. Η χρηματοδότηση διασφαλίζεται μέχρι 31/12/2015, ώσπου να δημιουργηθεί ένα νέο σταθερό σύστημα χρηματοδότησης των ΜΨΥ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα το οποίο θα βασίζεται στην κοστολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας ψυχικής υγείας.

Το έτος 2014, στο πλαίσιο εφαρμογής του τρόπου χρηματοδότησης των ΜΨΥ, εκδόθηκε εγκύκλιος (Υ5β/Γ.Π.οικ.43347/19-05-2014) που εισάγει το νέο πλαίσιο κοστολόγησης το οποίο βασίζεται στην κάλυψη δαπανών που υπολογίζονται με βάση τις παραχθείσες υπηρεσίες ψυχικής υγείας ανά ωφελούμενο. Κάθε ΜΨΥ οφείλει να υποβάλει μηνιαίως, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης ΜΨΥ, στη ΔΨΥ αναλυτική αποτύπωση των παραχθέντων υπηρεσιών ανά είδος και ωφελούμενο.

Η διαδικασία της χρηματοδότησης των ΜΨΥ έχει αυτοματοποιηθεί και συστηματοποιηθεί μέσω της εφαρμογής του νέου μοντέλου κοστολόγησης αλλά και της άμεσης συλλογής των απαραίτητων στοιχείων μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης. Παρόλα



235



αυτά, η έλλειψη αναπτυγμένων εποπτικών και ελεγκτικών διαδικασιών συνεχίζει να καθιστά τη ΔΨΥ σε έναν ιδιαίτερα επιβαρυμένο διεκπεραιωτικό μηχανισμό.

Η διαμόρφωση ενός βιώσιμου και πλήρους μοντέλου χρηματοδότησης, όπου η αποζημίωση θα εξαρτάται και από κριτήρια ποιότητας, θα υποστηρίζει την ομαλή ροή του ασθενή και θα διασφαλίζει τη βιωσιμότητα των απαιτούμενων πόρων και δομών βρίσκεται σε αρχικό στάδιο, απαιτεί προσαρμογές στα ανωτέρω χαρακτηριστικά και πρόκειται να αποτιμάται καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του.

Τέλος, αξίζει να τονισθεί ότι στην παρούσα αξιολογητική περίοδο η ΔΨΥ αιτήθηκε επιπρόσθετους χρηματοδοτικούς πόρους από την ΕΥτΥΚΑ από πόρους του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ, για να αξιοποιηθούν για την ανάπτυξη νέων μονάδων ή ενίσχυση των υφισταμένων, ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες ανάσχεσης της ροής των ψυχικά πασχόντων προς τα υφιστάμενα ψυχιατρικά νοσοκομεία αλλά και να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση των εναπομεινάντων χρόνιων στα ασυλικά τμήματα, σε μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στεγαστικού τύπου (ΜΨΑ).

Διαδικασίες αξιολόγησης και ελέγχου

Οι διαδικασίες ελέγχου και αξιολόγησης συστηματοποιήθηκαν για όλους τους φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ με τη χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ. Η χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ ως βασικού μηχανισμού συλλογής και τήρησης πληροφοριών διασφαλίζει τη δυνατότητα συστηματικής και δυναμικής παρακολούθησης των ΜΨΥ και κατ’ επέκτασης του τομέα Ψυχικής Υγείας. Παρόλα αυτά υπάρχουν ερωτηματικά σχετικά με τη συγκέντρωση του συνόλου της απαιτούμενης πληροφορίας και της αξιοποίησης της κατά τα πρότυπα ενός σύγχρονου εργαλείου υποβοήθησης του διοικητικού μηχανισμού.

Επιπρόσθετα αρμόδια για την παρακολούθηση και το δευτεροβάθμιο έλεγχο της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών των ΜΨΥ είναι η πενταμελής επιτροπή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων74, εξειδικευμένων στην αξιολόγηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας με διετή θητεία η οποία όμως δεν έχει αναλάβει ενεργό ρόλο ως προς τα καθήκοντα της.

Με την έκδοση του Ν.4272 (ΦΕΚ.145 Α’/11-07/2014) συμπληρώθηκε η ισχύουσα νομοθεσία για την εποπτεία και τον έλεγχο που ασκεί το Υπ. Υγείας στις ΜΨΥ. Ειδικότερα ρυθμίστηκε διεξοδικά ο διοικητικός και οικονομικό-διαχειριστικός έλεγχος των Μονάδων, η παρακολούθηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και η πιστοποίηση της υλοποίησης των δηλούμενων υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, προβλέφθηκαν αναλυτικά οι ελεγχόμενοι φορείς, το εύρος και ο τρόπος διενέργειας των ελέγχων, οι σχετικές υποχρεώσεις των φορέων καθώς και οι κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσής τους.

Συμπληρωματικά στις αρχές του έτους 2015 με υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 177 Β’/2015) ορίστηκε το πλαίσιο διενέργειας των ελέγχων των παρεχόμενων υπηρεσιών των ΜΨΥ που υπάγονται στις διατάξεις του Ν. 2716/99 αλλά και το πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου των

74 Υ5β/Γ.Π.οικ.61060 (ΦΕΚ 1591/Β’/21-06-2013)



236



ιδιωτικών κλινικών ψυχικής υγείας οι οποίες με το Ν. 4272 εντάχθηκαν στο ενιαίο πλαίσιο οργάνωσης, λειτουργίας και ελέγχου των λοιπών μονάδων ψυχικής υγείας κατ’ εφαρμογή των διατάξεων του Ν. 2716/99.

Σκοπός των ελέγχων (τακτικών και έκτακτων) είναι να παρακολουθούνται και να επιμετρώνται όλα τα δεδομένα και τα στοιχεία που είναι αναγκαία για τη συστηματική και δυναμική παρακολούθηση της εφαρμογής του προγράμματος της ΨΜ. Οι τακτικοί έλεγχοι αφορούν κυρίως τον έλεγχο των στοιχείων που καλούνται οι φορείς να καταχωρούν στο Σύστημα Παρακολούθησης των ΜΨΥ του οποίου διαχειριστής είναι η ΔΨΥ. Οι έκτακτοι έλεγχοι διενεργούνται από αρμόδιες επιτροπές του Υπουργείου Υγείας75 όποτε κρίνεται επιβεβλημένο με εντολή του Υπουργού Υγείας, είτε αυτεπαγγέλτως, είτε μετά από εισήγηση της αρμόδιας ΔΨΥ.

Η ανάπτυξη και η λειτουργία ενός συστήματος ολιστικής παρακολούθησης της πορείας της ΨΥ και της ΨΜ, μέσω της συστηματοποίησης των διαδικασιών συγκέντρωσης και επεξεργασίας στοιχείων και δεδομένων, που θα επιτρέπει την αποτύπωση τόσο της συνολικής εικόνας και των εξελίξεων αλλά και ενημέρωση και δυνατότητα παρακολούθησης και ελέγχου σε επίπεδο ΜΨΥ παραμένει αναγκαιότητα.

Γ5. Υγειονομικές Περιφέρειες (Υ.Πε) Οι Υ.Πε στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους επί των νοσοκομείων του ΕΣΥ, εμπλέκονται στη διοίκηση της ΨΥ κατά το τμήμα που αναφέρεται στα ΓΝ (ψυχιατρικά τμήματα), τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές. Επιπρόσθετα, συμμετέχουν στην υλοποίηση της ΨΜ στην χώρα υλοποιώντας έργα (ως εποπτευόμενοι φορείς – φορείς υλοποίησης).

Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια του έτους 2014, στα πλαίσια του μετασχηματισμού των ΨΝ ενεργοποιήθηκαν οι Υ.Πε σε συνεργασία με τις διοικήσεις των Γενικών Νοσοκομείων για την ενημέρωση της ΔΨΥ σχετικά με την διαθεσιμότητα κατάλληλων υποδομών καθώς και την εκτίμηση προϋπολογισμού των απαραίτητων εργασιών ανακατασκευής και εξοπλισμού που θα απαιτηθούν.

Επιπρόσθετα, οι Υ.Πε κλήθηκαν να συμβάλλουν στην εντατικοποίηση της διαδικασίας της μετάβασης των χρονίως ψυχικά πασχόντων από τα εναπομείναντα ΨΝ σε ΜΨΑ ορίζοντας υπαλλήλους ως Διαχειριστές Κενών Θέσεων76. Ο Διαχειριστής Κενών Θέσεων ΜΨΑ ασκεί έργο εποπτικό και συντονιστικό για την ομαλή και απρόσκοπτη ολοκλήρωση της

75 Οι έκτακτοι έλεγχοι στις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές διενεργούνται κατά περίπτωση από i) τους Ελεγκτές του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας ii) την Ειδική Επιτροπή Ελέγχου και Προστασίας των Δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές iii) την Ειδική Επιτροπή Διοικητικού, Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου (Ε.Δ.Ο.Δ.Ε). Οι έκτακτοι έλεγχοι στις ΜΨΥ ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ διενεργούνται από τριμελές ελεγκτικό κλιμάκιο υπό την επίβλεψη του Προϊσταμένου της ΔΨΥ. Τα μέλη τα οποία ορίζει επακριβώς ο Υπουργός Υγείας είναι μόνιμοι υπάλληλοι του Υπουργείου Υγείας εκ των οποίων το ένα τουλάχιστον προέρχεται από τη ΔΨΥ 76 Υ4α/Γ.Π.οικ.100485/18-11-2014, Α4α/Γ.Π.οικ.6523/23-01-2015



237



διαδικασίας μετάβασης σε συνεργασία με τη διοίκηση των Υ.Πε, τις ΤΕΨΥ, τη ΔΨΥ και τον ΜΥΠ.

Επίσης, πρέπει να αναφερθεί ότι ο ρόλος των Υ.Πε αναβαθμίστηκε και με το μεταρρυθμιστικό νόμο Ν. 4238/14 που ψηφίστηκε αρχές του έτους 2014. Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το νόμο, το Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ) συγκροτείται και λειτουργεί στις Υ.Πε, και παράλληλα οι Υ.Πε αναλαμβάνουν και το σύνολο των αρμοδιοτήτων διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης των δημόσιων πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας.

Πρακτικά ο ρόλος των Υ.Πε στη διοίκηση της ΨΜ από περιορισμένος, όπως είχε καταγραφεί κατά την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης, ενεργοποιήθηκε και αναβαθμίστηκε σε κάποιο βαθμό σύμφωνα με τις ανωτέρω αναφερθείσες εξελίξεις του έτους 2014. Παρόλα αυτά, ερωτηματικά εγείρονται, καθώς με το υφιστάμενο πλαίσιο και πρακτική οργάνωσης και διοίκησης, οι Υ.Πε θα συνεχίζουν να απέχουν ουσιαστικά από τη διοίκηση της ΨΜ και ΨΥ και συνακόλουθα δεν θα υλοποιείται το ενδιάμεσο επίπεδο διοίκησης του οποίου η ύπαρξη είναι απαραίτητη με σκοπό την πραγματοποίηση αποκέντρωσης του συστήματος και την υλοποίηση της τομεοποίησης.

Γ6. Τομεακές Επιτροπές (ΤΕΨΥ / ΤΕΨΥΠΕ) Κατά το έτος 2014, συνέχισαν να παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ, παρόλο που με τις διατάξεις του Ν.4272/14 ρυθμίστηκαν ζητήματα οργάνωσης και εξασφάλισης πόρων για τη λειτουργία τους.

Πιο συγκεκριμένα, η ψήφιση του Ν.4272 (ΦΕΚ Α’ 145/11-7-2014) περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την Ψυχική Υγεία με σκοπό την υποστήριξη και ενίσχυση του ρόλου των τομεακών επιτροπών. Οι ρυθμίσεις στοχεύουν στην καταπολέμηση της αδράνειας των επιτροπών και σχετίζονται με τον αριθμό και τη σύνθεση των μελών τους, το χρόνο απασχόλησης και τον τρόπο χρηματοδότησης.

Πιο συγκεκριμένα, οι ΤΕΨΥ από πενταμελείς γίνονται επταμελείς με σκοπό να υπάρχει πλήρης εκπροσώπηση του τομέα ψυχικής υγείας, τόσο από την πλευρά των παρόχων (επαγγελματίες ψυχικής υγείας), όσο και από την πλευρά των χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Ως προς τον χρόνο απασχόλησης τα μέλη των ΤΕΨΥ υποχρεούνται να απασχολούνται ετησίως τριάντα (30) εργάσιμες ημέρες στο έργο των Τομεακών Επιτροπών και τέλος ως προς τον τρόπο χρηματοδότησης, οι λειτουργικές δαπάνες των ΤΕΨΥ αποσαφηνίστηκε ότι θα καλύπτονται από πόρους του Κεφαλαίου Κοινωνικής και Ανθρωπιστικής Αντίληψης του Ν. 3580/2007 και θα καθορίζονται ετησίως με απόφαση του Υπ. Υγείας. Το ύψος της χρηματοδότησης θα τελεί σε άμεση συνάρτηση με τον αριθμό των ωφελουμένων, οι οποίοι εξυπηρετούνται ετησίως από τις ΜΨΥ του συγκεκριμένου Τομέα και θα καταβάλλεται μέσω του προϋπολογισμού του νοσοκομείου από το οποίο προέρχεται ο πρόεδρος της επιτροπής.

Ο ρόλος των ΤΕΨΥ έγινε καθαρά εποπτικός και ως προς τις διαδικασίες μετάβασης των ωφελουμένων στις ΜΨΑ, βάσει της Υπ. Απόφασης (Υ5α,β/Γ.Π.oικ.19799/4-3-2013) καθώς



238



δεν απαιτείται πια η έγκριση των ΤΕΨΥ για την πρόοδο των εν λόγω ενεργειών, με δυνατότητα παρέμβασης μόνο σε τυχόν δυσχέρειες και προβλήματα διασύνδεσης και συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων ΜΨΑ. Παρόλα αυτά, απαιτείται γραπτή έγκριση από την ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ στις περιπτώσεις παράτασης χρόνου φιλοξενίας των ωφελουμένων σε ξενώνα ή τη συνέχιση της διαμονής των ωφελουμένων σε οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα.

Σε αντίστοιχο μήκος κύματος κινείται και η στοχοθεσία του συμφώνου Andor η οποία όμως εμμένει σε ζητήματα θεσμοθέτησης (Θεσμοθέτηση συμμετοχής - εκπροσώπησης στις ΤΕΨΥ παιδοψυχίατρων, χρηματοδότησης των ΤΕΨΥ, πλαισίου δικτύωσης ΜΨΥ) και όχι στην εφαρμογή και υλοποίηση των στόχων. Να σημειώσουμε επίσης ότι είναι σε εξέλιξη ο επαναπροσδιορισμός των Τομέων Ψυχικής Υγείας με στόχο την μείωση τους και τον προσδιορισμό των διοικητικών τους ορίων .

Συμπερασματικά, γίνεται αντιληπτό ότι ο ρόλος των επιτροπών είναι καθαρά συμβουλευτικός. Οι επιτροπές δεν διαδραματίζουν κανένα ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΥ και της ΨΜ. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τη μέχρι τώρα εμπειρία, οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν ή αδυνατούν να συντονίσουν τους φορείς και τις παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας στον τομέα τους και στην πλειονότητα τους ούτε ασκούν τις γνωμοδοτικές και εισηγητικές αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο νομοθέτης. Η ψήφιση του Ν.4272 έχει στόχο να πλήξει σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας και αδράνειας των ΤΕΨΥ εξαιτίας τυπικών και λειτουργικών θεμάτων (π.χ περιορισμένη διοικητική υποστήριξη, έλλειψη πόρων για τη λειτουργία τους, έλλειψη μέσων και εργαλείων για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους, έλλειψη εκπροσώπησης στη σύνθεση τους από συγκεκριμένες ειδικότητες) χωρίς ταυτόχρονα να αναβαθμίζει το ρόλο και τις αρμοδιότητες τους.

Η κατάσταση των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ στις 31/12/2014 παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα.

Πίνακας 48: Ενεργές και Αδρανείς ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ Κατάσταση Επιτροπών

(31/12/2014) Πλήθος Τομείς - Περιοχές

Ενεργές ΤΕΨΥ 22

Αττική (2ος, 3ος, 4ος, 5ος, 6ος, 8ος, 11ος, 12ος ΤΟΨΥ), Εύβοια, Βοιωτία, Ιωάννινα, Θεσπρωτία, Αρκαδία, Κόρινθος, Αργολίδα, Ροδόπη, Ξάνθη, Έβρος, Καβάλα, Αχαϊα, Σάμος, Πιερία, Ηλεία, Μεσσηνία, Δράμα, Χανιά, Αιτωλοακαρνανία, Άρτα, Πρέβεζα

Αδρανείς ΤΕΨΥ 31

Αττική (1ος, 7ος, 9ος, 13ος), Θεσσαλονίκη (Ανατολικός, Δυτικός, Κεντρικός τομέας), Κεφαλονιά, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Λευκάδα, Φθιώτιδα, Ευρυτανία, Φωκίδα, Πέλλα, Κιλκίς, Σέρρες, Χαλκιδική, Καστοριά, Κοζάνη, Γρεβενά, Φλώρινα, Λακωνία, Λάρισα, Χίος, Μαγνησία, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Λέσβος, Λασίθι, Ηράκλειο, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Ρέθυμνο

Αδρανείς ΤΕΨΥΠΕ 11 1η, 2η, 3η, 4η, 5η, 6η, 7η, 8η, 9η, 10η, 11η, 12η Αττικής, Ανατολική, Δυτική, Κεντρική Θεσσαλονίκης

Σύνολο 53 ΤΕΨΥ και 11 ΤΕΨΥΠΕ



239



Γ7. Ειδική Υπηρεσία Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΥτΥΚΑ) Για την περίοδο 2007-2013 η υπηρεσία λειτουργούσε ως Ενδιάμεσος Φορέας για τον άξονα προτεραιότητας 5 του ΕΠ Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού και ως συντονιστής για τα έργα, που σύμφωνα με τον προγραμματισμό θα συγχρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο των τομεακών και περιφερειακών προγραμμάτων. Ουσιαστικά η ΕΥτΥΚΑ είχε αναλάβει το ρόλο της διαχείρισης των αντίστοιχων πόρων και της παρακολούθησης των χρηματοδοτούμενων έργων.

Όπως αναλυτικά είχε αποτυπωθεί και στην προηγούμενη αξιολογητική έκθεση του αναδόχου η υπηρεσία δεν λειτουργεί στοχευμένα και με αποκλειστικό αντικείμενο την ΨΜ. Οι μονάδες της είναι αντιστοίχως αρμόδιες για την παρακολούθηση και την εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού των τεσσάρων (4) επιχειρησιακών Σχεδίων Δράσης ανάπτυξης της Υγείας & της Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ήτοι Δημόσια Υγεία, Ψυχική Υγεία, Πρόνοια, ΠΦΥ καθώς και για τη διαχείριση και το συντονισμό παρεμβάσεων του τομέα, που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ.

Οι τρέχουσες εξελίξεις οριοθετούν ένα μεταβατικό στάδιο το οποίο περιλαμβάνει την ψήφιση του νέου Νόμου για τις ρυθμίσεις που αφορούν τη διαχείριση, τον έλεγχο και την εφαρμογή των αναπτυξιακών παρεμβάσεων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2014-2020. Βάσει του νέου Ν.4314 (ΦΕΚ 265 Α’/2014) η ΕΥτΥΚΑ και η ΕΥΕτΥΚΑ συγχωνεύονται και συνιστούν νέα Ειδική Υπηρεσία με την επωνυμία “Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Υγείας”. Σε κάθε υπουργείο συνίσταται αυτή η υπηρεσία και υπάγεται στον οικείο Υπουργό, Γενικό ή Ειδικό Γραμματέα αλλά δεν εντάσσεται στον οργανισμό του οικείου Υπουργείου.

Η αποστολή της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Υγείας είναι η υποστήριξη της κεντρική υπηρεσίας αλλά και των εποπτευόμενων φορέων στην αποτύπωση, ιεράρχηση και εξειδίκευση των αναγκών στο σύνολο των τομέων πολιτικής καθώς και η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας τους σε σχέση με τα ΕΠ του ΕΣΠΑ. Ειδικότερα στις αρμοδιότητες της Δομής εντάσσεται ο σχεδιασμός των πολιτικών του Υπουργείου, ο προγραμματισμός, η εξειδίκευση, η προετοιμασία και η υλοποίηση έργων ή δράσεων που χρηματοδοτούνται από τα ΕΔΕΤ (Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία) μέσω των ΕΠ του ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020 και άλλων προγραμμάτων. Σε συνέχεια των πολιτικών εξελίξεων στις αρχές του έτους 2015, αναμένεται τροποποίηση του νόμου προκειμένου να διευκρινιστεί και να οριστικοποιηθεί η εξειδίκευση του ρόλου της Επιτελικής Δομής ΕΣΠΑ του Υπουργείου Υγείας.

Γ8. Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΥΕτΥΚΑ)

Η ΕΥΕτΥΚΑ ήταν αρμόδια για το σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και την υλοποίηση πράξεων που αφορούσαν στον τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης που είχαν ενταχθεί στα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ, σύμφωνα με τον στρατηγικό



240



σχεδιασμό του Υπ. Υγείας. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΥΕτΥΚΑ αναλάμβανε αρμοδιότητες δικαιούχου, σύμφωνα με το εγκεκριμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου.

Όπως προαναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα με την ψήφιση του Ν.4314 (ΦΕΚ 264 Α’/2014) η ΕΥτΥΚΑ και η ΕΥΕτΥΚΑ συγχωνεύονται και συνιστούν νέα Ειδική Υπηρεσία με την επωνυμία “Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ Υπουργείου Υγείας”.

Από το προηγούμενο έτος εξελίσσεται η υλοποίησή με δικαιούχο την ΕΥΕτΥΚΑ τριών (3) ενταγμένων πράξεων σχετικών με τη δημιουργία προστατευόμενων διαμερισμάτων. Βάσει των χρηματοοικονομικών δεδομένων των έργων που παρουσιάζονται συνολικά στο ακόλουθο διάγραμμα γίνεται αντιληπτό ότι παρουσιάστηκε σημαντική μείωση στις εντάξεις που πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια εξυγίανσης του προγράμματος ΕΠΑΝΑΔ και αφορούν τροποποιήσεις έργων (δράσεις που δεν θα υλοποιηθούν), επανεκτίμηση κοστολόγησης και μειώσεις αμοιβών.

Εικόνα 12: Χρηματοοικονομικά δεδομένα για τα προστατευμένα διαμερίσματα

Γ9. Μηχανισμός Υποστήριξης των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και Δικτύωσης - Συνεργασίας σε Τομεακό και Περιφερειακό Επίπεδο Η ΔΨΥ συνεπικουρείται στο έργο της μέσω του ΜΥΠ, ο οποίος παρέχει τις υπηρεσίες του έχοντας τις αρμοδιότητες που εκπορεύονται από την υπογραφείσα σύμβαση για το χρονικό διάστημα από το Δεκέμβριο του 2011 μέχρι τον Αύγουστο του 2015. Συνοπτικά, ο ΜΥΠ υποστηρίζει τους δικαιούχους του προγράμματος Ψυχαργώς, πραγματοποιεί υποβοήθηση και διοικητική και επιστημονική υποστήριξη της λειτουργίας της ΔΨΥ (εκπόνηση γνωμοδοτήσεων, μελετών, εμπειρογνωμοσυνών, κατευθυντήριων οδηγιών και υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης ΜΨΥ), συνεργάζεται με την ΕΥτΥΚΑ και την ΕΥΕτΥΚΑ για θέματα ΕΣΠΑ και με την πολιτική ηγεσία για θέματα που άπτονται της ΨΜ και της ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σύμβαση του αλλά και τις τρέχουσες

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ31/12/2014 21.570.000,0 8.341.521,0 983.165,331/12/2013 7.007.185,3 7.007.015,3 4.314.362,7

Προστατευόμενα Διαμερίσματα

31/12/2014 31/12/2013



241



ανάγκες του προγράμματος Ψυχαργώς. Επίσης, σχετικά με θέματα λειτουργίας και οργάνωσης των μονάδων συνεργάζεται με το ΕΚΕΠΥ, τις διοικήσεις των Υ.Πε και των ΜΨΥ και τέλος, όπου κρίνεται απαραίτητο υλοποιεί διατομεακές συνεργασίες θεματικά στοχευμένες (π.χ. Υπουργείο Δικαιοσύνης για ακούσια νοσηλεία).

Στις 12/12/14 με την υπ’ αριθμό πρωτ. Α.Π./Β4.α/οικ.108268 υπουργική απόφαση εγκρίθηκε η ενεργοποίηση του δικαιώματος της προαίρεσης για την ανάθεση συμπληρωματικών υπηρεσιών με αντικείμενο το σχεδιασμό, την παρακολούθηση και την εφαρμογή των παρεμβάσεων στον Τομέα Ψυχικής Υγείας. Οι επιπρόσθετες υπηρεσίες περιγράφονται στη συνέχεια:

• Υπηρεσίες υποστήριξης της ΔΨΥ στη διενέργεια οικονομικού, διοικητικού ελέγχου στις ΜΨΥ.

• Υπηρεσίες υποστήριξης της ΔΨΥ σε ελέγχους αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

• Υπηρεσίες υποστήριξης της υλοποίησης ορισμένων θεματικών προτεραιοτήτων του αναθεωρημένου συμφώνου Andor- Λυκουρέντζου.

Δεν πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι η παρουσία του ΜΥΠ είναι προσωρινή και λήγει το 2015. Κρίσιμο ζήτημα παραμένει το θέμα της επαρκούς στελέχωσης της ΔΨΥ, σε ποσοτικούς και ποιοτικούς όρου, προκειμένου να κεφαλαιοποιήσει τη μεταφερόμενη τεχνογνωσία και να διαχειριστεί το σύνολο των αναγκών της ΨΥ και της ΨΜ μετά το 2015. Αξίζει να τονισθεί ότι το προσωπικό της ΔΨΥ βαίνει συνεχώς μειούμενο, καθώς το τρέχον έτος απασχολούνται στη ΔΨΥ 12 άτομα.

Γ10. Φορείς και Μονάδες Ψυχικής Υγείας Με τη ψήφιση του Ν.4272/2014 ρυθμίζονται θέματα οργάνωσης, λειτουργίας και στελέχωσης των αποκεντρωμένων και λοιπών μονάδων ψυχικής υγείας των καταργηθέντων νομικών προσώπων, συμπληρώνοντας ουσιαστικά το Ν.4052/2012 που προέβλεπε την κατάργηση των πέντε ψυχιατρικών Νοσοκομείων αλλά και τη μεταφορά του ιατρικού και λοιπού προσωπικού στα Νοσοκομεία που εντάσσεται κάθε Ψυχιατρικός τομέας για τη στελέχωση του Ψυχιατρικού τμήματος. Πιο συγκεκριμένα:

• Τα ΚΨΥ των καταργούμενων ΨΝ αποτελούν αποκεντρωμένες οργανικές μονάδες των ΓΝ υποδοχής και αντίστοιχα οι λοιπές ΜΨΥ των καταργούμενων ΨΝ αποτελούν αποκεντρωμένες μονάδες των ΚΨΥ. Το κόστος των ΚΨΥ με τις λοιπές ΜΨΥ παρακολουθείται διακριτά στο Νοσοκομείο υποδοχής.

• Ρυθμίζεται το ζήτημα της στελέχωσης (ιατρικό, νοσηλευτικό, λοιπό), πέραν του ψυχιατρικού τμήματος του νοσοκομείου υποδοχής και των λοιπών αποκεντρωμένων ΜΨΥ χωρίς να μεταβληθεί στο προσωπικό η εργασιακή σχέση, η οργανική θέση, ο βαθμός και η ειδικότητα που κατέχουν.

Τέλος, σχετικά με την ΨΜ, η έλλειψη ενός σαφούς επιχειρησιακού σχεδιασμού με καθορισμένους στόχους οδηγεί σε επίπεδο φορέων και ΜΨΥ να ανάγεται εμμέσως πολλές



242



φορές η λήψη αποφάσεων για την εκτέλεση έργων ΨΜ. Το ανωτέρω πραγματοποιείται καθώς τα επιθυμητά έργα δεν έχουν καθορισθεί και συνακόλουθα δεν έχει υπάρξει προτεραιοποίησή τους. Οι δύο αυτές ενέργειες θα οδηγούσαν σε συντονισμένη δράση όλων των εμπλεκομένων με σκοπό την ωρίμανση στοχευμένων έργων. Υπό τις τρέχουσες συγκυρίες, οι πιο ενεργοί και «δραστήριοι» φορείς φαίνεται ότι διεκπεραιώνουν τις σχετικές διαδικασίες κι είναι πιο πιθανό να αναλάβουν την εκτέλεση έργων ΨΜ, δρομολογώντας επί της ουσίας την υλοποίηση της ΨΜ και στερώντας το δικαίωμα άσκησης ορθής διοίκησης.

Γ11. Αξιολόγηση Κριτηρίων και Δεικτών σχετικών με την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

Γ11.1 Υφιστάμενο πλαίσιο

Tα βασικά κριτήρια και οι δείκτες που χρησιμοποιούνται σχετικά με την ΨΜ τα τελευταία χρόνια εντάσσονται στις ακόλουθες ενότητες:

• Δείκτες ΕΠΑΝΑΔ

• Κριτήρια για έκδοση έγκρισης σκοπιμότητας

Σχετικά με τους δείκτες του ΕΠΑΝΑΔ, ιδιαίτερη προσοχή χρήζει το θέμα της ανάγκης αναθεώρησης των δεικτών, η οποία θα προκύψει από την ειδικότερη προσαρμογή και προδιαγραφή της πολιτικής της τρίτης φάσης του Ψυχαργώς σύμφωνα με τον ακριβή επιχειρησιακό σχεδιασμό. Είναι σαφές, πως οι δείκτες που δημιουργήθηκαν την προγραμματική περίοδο 2007–2013, οφείλουν να αναθεωρηθούν εφόσον οι συνθήκες έχουν αλλάξει τόσο σε κοινωνικοπολιτικό όσο και οικονομικό και πολιτικό-στρατηγικό επίπεδο. Αλλαγή θα απαιτηθεί και σε επίπεδο τιμών-στόχων των δεικτών και της αναλογικότητας των κριτηρίων και των δεικτών.

Σχετικά με την πληρότητα και σαφήνεια των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία της έκδοσης εγκρίσεων σκοπιμότητας θα πρέπει να τονιστεί ότι καθώς δεν υφίσταται ικανοποιητικός αριθμός επιδημιολογικών ερευνών, στοιχεία ζήτησης και προσφοράς υπηρεσιών με σκοπό την αποσαφήνιση των αναγκών, καθώς και δυνατότητα επιμέτρησης κριτηρίων, όπως η λειτουργική διασύνδεση, οι αποφάσεις εμπεριέχουν και το ενδεχόμενο μη ορθού προσδιορισμού ή προσδιορισμού με πιθανότητα απόκλισης από τη σκοπιμότητα υλοποίησης.

Στο πλαίσιο των κριτηρίων και των δεικτών που χρησιμοποιούνται στην ΨΜ, εντάσσεται και η διαδικασία ελέγχου της διοικητικής και οικονομικής λειτουργίας των μονάδων, που διενεργείται σε πρώτο επίπεδο από τη ΔΨΥ, σε δεύτερο επίπεδο από την ΕΔΟΔΕ και σε τρίτο επίπεδο από το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (άρθρο 5). Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η εποπτεία τήρησης των «υποχρεωτικών κριτηρίων» διασφάλισης της ποιότητας που διενεργείται σε πρώτο βαθμό με ευθύνη της αρμόδιας ΤΕΨΥ και σε δεύτερο βαθμό με ευθύνη της ΔΨΥ.



243



Η εποπτεία και ο έλεγχος της διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης αλλά και της ποιότητας των υπηρεσιών των ΜΨΥ συστηματοποιήθηκε για όλους τους φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ με τη χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ. Οι φορείς καλούνται πια να καταχωρούν και να επικαιροποιούν στο πληροφοριακό σύστημα λειτουργικά, οικονομικά, κλινικά και διοικητικά δεδομένα των ΜΨΥ. Επιπρόσθετα, κατά την παρούσα αξιολογητική περίοδο με την υπ’ Αρ. Πρωτ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/15-04-2014 υπουργική απόφαση αποκρυσταλώθηκε η υποχρεωτικότητα και οι όροι της τήρησης των παραπάνω στοιχείων.

Επιπρόσθετα, σε ισχύ παραμένει το σύστημα Διοικητικής & Οικονομικής Διαχείρισης, Έλεγχου & Παρακολούθησης Ποιότητας σε ΜΨΥ βάσει της Υπουργικής Απόφασης με αριθ. Y5α,β/Γ.Π.οικ.39321 (ΦΕΚ Β΄453/2010).

Παρά τα ανωτέρω, ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη συλλογή του συνόλου της απαιτούμενης πληροφορίας, την αξιοποίηση της, τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και στοιχείων και την εφαρμογή αντίστοιχων κριτηρίων άμεσα και εύκολα, με σκοπό την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία.

Τέλος, συνεχίζουν να υφίστανται τρία πλαίσια τα οποία έχουν κοινό προσανατολισμό τον προσδιορισμό των δράσεων στον τομέα της ΨΥ και την τυποποίηση της διαδικασίας παρακολούθησης και αξιολόγησης. Αυτά είναι τα ακόλουθα:

• Μνημόνιο συνεργασίας Laszlo Andor – τέως Υπ. Υγείας Α. Λυκουρέντζου (24/4/2013).



Σχετικά με τα προβλεπόμενα από το μνημόνιο συνεργασίας Laszlo Andor – τέως Υπ. Υγείας Α. Λυκουρέντζου αναλυτικές πληροφορίες μπορούν να αναζητηθούν στην παράγραφο Α3.5 «Μνημόνιο Andor» καθώς και σε κάθε αντίστοιχη ενότητα του Β μέρους της παρούσας έκθεσης. Η στοχοθεσία της ΔΨΥ μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μια προσπάθεια οριοθέτησης του πλαισίου διαχείρισης και καθορισμό προτεραιοτήτων και ενεργειών σύμφωνα με το πλαίσιο που οριοθετείται από τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας, χωρίς καθορισμό κριτηρίων και δεικτών. Τέλος, σχετικά με το σύστημα παρακολούθησης του Κυβερνητικού Έργου για τον τομέα της ΨΥ ιδιαίτερα σημαντικό και κρίσιμο κρίνεται το θέμα της μετρησιμότητας των δεικτών σε συνάρτηση με τις αναγνωρισθείσες ως πηγές επιβεβαίωσης καθώς στο σύστημα δεν έχουν καθοριστεί τιμές έναρξης (βάσης) των δεικτών και τιμές στόχοι.

Γ11.2 Μεθοδολογικό πλαίσιο καθορισμού διαδικασίας παρακολούθησης και αξιολόγησης

Γίνεται σαφής η αναγκαιότητα προσδιορισμού ενός ολιστικού πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης της ΨΜ από ένα συμπαγές και αρθρωμένο σύνολο δεικτών και κριτηρίων. Τα κριτήρια αυτά θα μπορούν να επιμετρήσουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, με



244



αντικειμενικό τρόπο, από καθορισμένες πηγές, με σαφή τρόπο και μεθοδολογία και με δυνατότητα άμεσης επιβεβαίωσης και διασταύρωσης.

Όπως αναφέρθηκε και ανωτέρω κατά το έτος 2013 και 2014 υλοποιήθηκαν δράσεις επιχειρησιακού σχεδιασμού και συστηματοποίησης της διαδικασίας παρακολούθησης και αξιολόγησης. Οι δράσεις αυτές σίγουρα είναι προς τη σωστή κατεύθυνση με απώτερο στόχο τη διαμόρφωση ενός συμπαγούς πλαισίου.

Οι περιορισμοί που παρουσιάζονται κατά την προσπάθεια υλοποίησης αυτής της διαδικασίας, εντοπίζονται κυρίως στους ακόλουθους βασικούς άξονες:

1. Αυστηρός και ενιαίος καθορισμός κοινά αποδεκτών κριτηρίων και δεικτών.

2. Καθορισμός του πλαισίου επίτευξης του στόχου.

3. Μετρησιμότητα δεικτών, κυρίως από τη σκοπιά της διάθεσης επίκαιρων, επαρκών και αξιόπιστων δεδομένων στις αναφερόμενες πηγές επιβεβαίωσης.

4. Ορισμός των δεικτών και καθορισμός των μεταβλητών που τους αποτελούν.

Γ11.3 Προτάσεις για ενσωμάτωση δεικτών

Σχετικά με τον καθορισμό αντικειμενικά μετρήσιμων δεικτών, οι οποίοι θα αποτελούν το εργαλείο για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της εξέλιξης της στοχοθεσίας σχετικά με την ΨΜ, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σε αντίστοιχες περιπτώσεις (π.χ. Αυστραλία) η διαδικασία καθορισμού τους περιελάμβανε μέχρι και διενέργεια consencus panel και διαδικασία review για την επιλογή των καταλληλότερων δεικτών.

Επίσης, πριν τον καθορισμό των δεικτών θα πρέπει να αξιολογηθεί η ικανοποίηση χαρακτηριστικών όπως μετρησιμότητα, καταλληλότητα, απλότητα, χρησιμότητα, (χαρακτηριστικά καθορισμού του καλού δείκτη εκβάσεως, πηγή EUPHORIC).

Ο καθορισμός ενός ολοκληρωμένου πλαισίου κριτηρίων και δεικτών απαιτεί τη μελέτη αντίστοιχων μετρικών συστημάτων από άλλες χώρες καθώς και οργανισμούς. Επί παραδείγματι, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Χάρτη Ψυχικής Υγείας (Mental Health Atlas, WHO 2011) προτείνονται και παρακολουθούνται οι βασικές διαστάσεις της ΨΥ οι οποίες δεν ενσωματώνονται στο προτεινόμενο πλέγμα δεικτών. Ενδεικτικά, αναφέρονται σχετικά με τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και το ανθρώπινο δυναμικό:

• Αριθμός εξωτερικών ιατρείων (ανά 100.000 κατοίκους)

• Αριθμός υπηρεσιών ημερήσιας θεραπείας (ανά 100.000 κατοίκους)

• Αριθμός στεγαστικών δομών στην κοινότητα (ανά 100.000 κατοίκους)

• Αριθμός ψυχιατρικών κλινών (ανά 100.000 κατοίκους)

• Μέση διάρκεια νοσηλείας στα ψυχιατρικά νοσοκομεία

• Ύπαρξη-ανάπτυξη υπηρεσιών για παρακολούθηση (follow- up)

• Ύπαρξη-ανάπτυξη υπηρεσιών που παρέχουν ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις

• Συγκεκριμένες διαδικασίες για την παραπομπή ασθενών από την ΠΦΥ στην Β’-Γ’ βάθμια φροντίδα υγείας (και αντίστροφα)

• Διαθεσιμότητα θεραπευτικών εγχειριδίων στις υπηρεσίες ΠΦΥ



245



• Κατανομή ειδικοτήτων (ανά 100.000 κατοίκους)

Επίσης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο ECHIM (σειρά προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ (Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας (SANCO) και τη EUROSTAT), δόθηκε έμφαση στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή της παρακολούθησης του τομέα υγείας μέσω δεικτών και προτείνονται μεταξύ άλλων οι ακόλουθοι δείκτες, οι οποίοι χρήζουν μελέτης κι αξιολόγησης για την ένταξή τους στο υπό συζήτηση πλαίσιο:

• Κατηγορία Κατάσταση Υγείας, δείκτες σχετικά με: Άνοια, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας, Ψυχολογική κατάσταση, Ψυχολογική ευεξία.

• Κατηγορία Παρεμβάσεις στην Υγεία: υπηρεσίες υγείας, δείκτες σχετικά με: Κλίνες, απασχολούμενους ιατρούς/νοσηλευτές, εξαγωγές εσωτερικών ασθενών, εφημερίες νοσοκομείων, μέση διάρκεια παραμονής.

Τέλος, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα πακέτα οδηγιών για την Πολιτική και τις Υπηρεσίες ΨΤ (WHO, 2003) κατά τη διαδικασία σχεδιασμού και προϋπολογισμού για την παροχή υπηρεσιών ΨΥ προκρίνεται ο καθορισμός των στόχων και η εκτίμηση των επιλογών με κριτήρια, όπως δυνατότητα εφαρμογής, μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, αποδοχή, έμμεσα αποτελέσματα καθώς επίσης και η εξειδίκευση των στόχων σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο (πρώτο και δεύτερο έτος) και μεσοπρόθεσμο (τρίτο έως και πέμπτο).

Γίνεται σαφές, ότι ο ολοκληρωμένος επιχειρησιακός σχεδιασμός που γίνεται

προσπάθεια να προσεγγισθεί τα τελευταία έτη αλλά και ο ορισμός δεικτών

παρακολούθησης και αξιολόγησης είναι ένα έργο το οποίο απαιτεί χρόνο καθώς

επίσης και σαφές μεθοδολογικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίζει ολιστικά το σύνολο

των ζητημάτων που άπτονται της ΨΥ και της ΨΜ.

Λιτός και στοχευμένος επιχειρησιακός σχεδιασμός, που θα αναφέρεται και θα ισχύει

σε ικανό χρονικό διάστημα, σε συνδυασμό με περιορισμένο αριθμό δεικτών

(τουλάχιστον στο βραχυπρόθεσμο επίπεδο), μετρήσιμων σε απόλυτα νούμερα και

ποσοστά αποτελούν αναγκαιότητα (π.χ. αριθμός ψυχιατρείων που έκλεισαν, αριθμός

ΤΕΨΥ που συστάθηκαν, αριθμός ΤΕΨΥ που λειτουργούν, αριθμός καταρτιζόμενων,

εκπόνηση πλάνου εκπαίδευσης κλπ).



246



Γ12. Αποτίμηση Δυσχερειών Δικαιούχων Έργων ΕΣΠΑ Ψυχικής Υγείας

Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2014 υλοποιήθηκε, από την ομάδα αξιολόγησης, διαδικτυακή έρευνα με στόχο τη διερεύνηση των δυσχερειών που αντιμετωπίζουν οι φορείς που υλοποιούν έργα ψυχικής υγείας με έμφαση στην επαφή τους και στη συνεργασία τους με τους διαχειριστικούς και εκτελεστικούς μηχανισμούς της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.

Στην έρευνα κλήθηκαν να συμμετάσχουν φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΔΔ (γενικά νοσοκομεία που διαθέτουν ψυχιατρικό τμήμα ή εποπτεύουν μονάδες ψυχ. Υγ.) και ΝΠΙΔ (ΚΗ, ΚΨΥ, Σύλλογοι, οικοτροφεία, ξενώνες κ.α.). Οι φορείς αξιολόγησαν όλες τις διαδικασίες που εμπλέκονται από την υποβολή της πρότασης μέχρι και την ολοκλήρωση της πράξης έργων ψυχικής υγείας ΕΣΠΑ. Προϋπόθεση για τη συμμετοχή των φορέων στη διαδικτυακή έρευνα αποτέλεσε η υλοποίηση σε παρόντα χρόνο ή κατά το παρελθόν έργου ψυχικής υγείας με χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ.

Συνολικά, στην έρευνα έλαβαν μέρος 77 φορείς ψυχικής υγείας (55 ΝΠΙΔ, 22 ΝΠΔΔ) και στην πλειονότητα τους τα έργα στα οποία αναφέρθηκαν χρηματοδοτήθηκαν από το ΕΠ Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού.

Στα διαγράμματα77 και στα σχόλια ακολούθως αποτυπώνεται ο βαθμός δυσκολίας που δηλώνουν ότι αντιμετώπισαν ή αντιμετωπίζουν οι φορείς ψυχικής υγείας ως προς τις διαδικασίες που περιέχονται στις φάσεις υλοποίησης ενός έργου: Υποβολή Πρότασης, Αξιολόγηση Πρότασης - Προεγκρίσεις, Υλοποίηση πράξης, Παρακολούθηση Πράξης, Ολοκλήρωση Πράξης.

Εικόνα 13: Διαδικασία υποβολής πρότασης

77 Στα διαγράμματα αποτυπώνονται τα ποσοστά που είναι μεγαλύτερα του 10%.

0% 20% 40% 60% 80% 100% 120%

Κάλυψη όρων και προϋποθέσεων της πρόσκλησης

Σύνταξη ΤΔΠΠ

Συγκέντρωση και συμπλήρωση των απαιτούμενων εντύπων υποβολής

Ηλεκτρονική υποβολή του ΤΔΠΠ στο Ο.Π.Σ.

Επάρκεια διαθέσιμου χρόνου από την ημερομ. δημοσίευσης της σχετικής πρόσκλησης από την ΕΥΔ έως την …

50,6%

32,5%

40,3%

50,6%

24,7%

24,7%

36,4%

28,6%

28,6%

24,7%

15,6%

20,7%

19,5%

13,0%

23,4% 14,3%

ΦΑΣΗ Α: ΥΠΟΒΟΛΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

Καθόλου Λίγο Mέτρια Πολύ Πάρα πολύ Δεν αφορά το φορέα/ δεν έχει ρόλο



247



Σχετικά με τη διαδικασία «Υποβολή Πρόταση», αξίζει να τονισθούν τα ακόλουθα:

• Οι διαδικασίες που δυσκόλεψαν λιγότερο τους φορείς ήταν η “Κάλυψη των όρων και προϋποθέσεων της πρόσκλησης” και η “Ηλεκτρονική υποβολή του Τεχνικού Δελτίου Προτεινόμενης Πράξης στο Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (Ο.Π.Σ.) που συγκέντρωσαν το 50,6% στην κλίμακα μηδενικής δυσκολίας γεγονός που καταδεικνύει την εξοικείωση των φορέων με το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα.

• Η διαδικασία, που δημιουργεί σε χαμηλά επίπεδα κάποιο βαθμό δυσκολίας στους φορείς, είναι η “Σύνταξη του τεχνικού δελτίου προτεινόμενης πράξης”. Το μεγαλύτερο ποσοστό των απαντήσεων συγκεντρώνεται στην κλίμακα της μικρής δυσκολίας και αγγίζει το 36,4%. Ειδικότερα από την ανάλυση ανά νομική μορφή φορέα προκύπτει ότι η υπό συζήτηση διαδικασία δυσκολεύει περισσότερο τους φορείς ΝΠΙΔ σε σχέση με τους φορείς ΝΠΔΔ. Η διαφορά αυτή πιθανότατα έγκειται στο γεγονός ότι η συγγραφή μια πρότασης απαιτεί τεχνογνωσία που ο περιορισμένος αριθμός ατόμων που στελεχώνουν ένα φορέα ΝΠΙΔ δεν επαρκεί σε αντίθεση με τον μεγαλύτερο αριθμό ειδικοτήτων που διαθέτει ένα Νοσοκομείο.

Εικόνα 14: Διαδικασία αξιολόγησης πρότασης- προεγκρίσεις

Σχετικά με τη διαδικασία «Αξιολόγηση Πρότασης - Προεγκρίσεις», αξίζει να τονισθούν τα ακόλουθα:

• Η διαδικασία “Δυνατότητα υλοποίησης του φυσικού αντικειμένου λόγω περικοπής προϋπολογισμού της αρχικής πρότασης κατά το στάδιο της έγκρισης” παρουσιάζει μεγάλη διασπορά στις απαντήσεις με ένα ποσοστό της τάξης περίπου 40% να καταλαμβάνει τις κλίμακες υψηλής δυσκολίας. Ειδικότερα από την ανάλυση ανά νομική μορφή φορέα προκύπτει ότι οι φορείς ΝΠΔΔ δυσκολεύονται σε πολύ μικρότερο βαθμό σε σχέση με τους φορείς ΝΠΙΔ. Η διαφορά αυτή πιθανότατα να έγκειται στο γεγονός ότι η περικοπή προϋπολογισμού στα έργα ΝΠΙΔ μπορεί να συνεπάγεται περικοπή απασχολούμενου προσωπικού στο έργο και εν γένει λοιπών λειτουργικών δαπανών,

0% 50% 100%

Διάστημα που μεσολαβεί από την ημερομηνία κατάθεσης της πρότασης έως την ημερομηνία έκδοσης των αποφάσεων

της έγκρισης από την ΕΥΔ

Δυνατότητα υλοποίησης του φυσικού αντικειμένου λόγω περικοπής του

προϋπολογισμού της αρχικής πρότασης κατά το στάδιο της έγκρισης

20,8%

24,7%

29,9%

11,7%

22,1%

16,9%

15,6%

22,1% 16,9%

ΦΑΣΗ Β : ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ-ΠΡΟΕΓΚΡΙΣΕΙΣ




248



ενώ στα Νοσοκομεία καθώς ένα σημαντικό μέρος των έργων αφορά τεχνικά έργα ή εξοπλισμό, η περικοπή του προϋπολογισμού δεν επηρεάζει τις διαδικασίες δημοπράτησης.

Εικόνα 15: Διαδικασία υλοποίησης πράξης

Σχετικά με τη διαδικασία «Υλοποίηση Πράξης», αξίζει να τονισθούν τα ακόλουθα:

• Η διαδικασία που προκάλεσε το μικρότερο βαθμό δυσκολίας στους φορείς είναι η “Τήρηση των κανόνων δημοσιότητας των διαγωνισμών” με ποσοστό 39% και ακολουθεί η διαδικασία της “Τροποποίησης του τεχνικού δελτίου πράξης ή των υποέργων από την ΕΥΔ” με ποσοστό 36,4%.

• Η διαδικασία που προκάλεσε το μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας στους φορείς αναφέρεται στις “Διαδικασίες πληρωμής του υφιστάμενου προσωπικού στο πλαίσιο υλοποίησης του υποέργου με ίδια μέσα” με ποσοστό που συγκεντρώθηκε στις κλίμακες υψηλής δυσκολίας και αγγίζει περίπου το 30%. Από την ανάλυση ανά νομική μορφή φορέα προκύπτει ότι οι φορείς ΝΠΙΔ δυσκολεύονται πολύ περισσότερο στην εν λόγω διαδικασία, γεγονός το οποίο πιθανότατα να συνδέεται με καθυστερήσεις πληρωμών ή

0% 50% 100%

Σύνταξη των τευχών δημοπράτησης

Τήρηση των κανόνων δημοσιότητας των διαγωνισμών

Προσυμβατικός έλεγχος απο ΕΥΔ

Διαδικασία πρόσληψης συνεργατών – σύναψης συμβάσεων της μίσθωσης του έργου για την υλοπ. υποέργων με ίδια …

Διαδικασίες πληρωμής του υφιστάμενου προσωπικού στο πλαίσιο της υλοπ.του υποέργου με ίδια μέσα

Διαδικασίες τροποπ. του τεχνικού Δελτίου Πράξης ή των υποέργων απο την ΕΥΔ

Έκδοση της απόφ. τροποπ. των συμβάσεων των αναδόχων απο την ΕΥΔ

Έκδοση της απόφ. τροποπ. των αποφάσεων με ίδια μέσα απο την ΕΥΔ

Έκδοση της απόφ. τροποπ. των αποφάσεων ένταξης απο την ΕΥΔ

Καθυστερήσεις των εγκρίσεων των συμπληρωμ. πράξεων που υποβάλλονται σε διαφορετικά ΕΠ

20,8%

39,0%

19,5%

29,9%

27,3%

36,4%

18,2%

29,9%

29,9%

15,6%

27,3%

20,8%

20,8%

15,6%

14,3%

16,9%

11,7%

14,3%

13,0%

18,2%

11,7%

20,8%

18,2%

11,7%

18,2%

18,2%

18,2%

18,2%

16,9%

22,1%

23,4%

23,4%

24,7%

27,3%

15,6%

15,6%

39,0%

26,0%

24,7%

48,1%

ΦΑΣΗ : ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΑΞΗΣ




249



μη επάρκεια της εκταμίευση για την κάλυψη των αναγκών του έργου. Σημαντικός αριθμός ΝΠΔΔ δήλωσε ότι αυτή η διαδικασία δεν τους αφορά καθώς ένα σημαντικό ποσοστό δεν υλοποιεί έργα ψυχικής υγείας με ίδια μέσα.

• Η διαδικασία της “Σύνταξης των τευχών δημοπράτησης”, φαίνεται ότι προκαλεί ποικίλους βαθμούς δυσκολίας στους φορείς καθότι υπήρξε μεγάλη διασπορά στις απαντήσεις. Από την ανάλυση ανά νομική μορφή προκύπτει ότι η εν λόγω διαδικασία προκαλεί λίγο μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας στους φορείς ΝΠΔΔ καθώς οι διαδικασίες των τευχών δημοπράτησης των έργων ψυχικής υγείας των Νοσοκομείων απαιτούν πιο εξειδικευμένες και απαιτητικές ενέργειες (π.χ εξειδικευμένες τεχνικές προδιαγραφές).

• Σε πολλές επιμέρους διαδικασίες αυτής της φάσης ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό (περίπου 20%) καταλάμβανε η επιλογή της απάντησης “Δεν αφορά το φορέα” καθώς σχεδόν όλες οι διαδικασίες δεν είναι προαπαιτούμενες κατά τη φάση της υλοποίησης του έργου και εφαρμόζονται κατά περίπτωση. Η διαδικασία που συγκέντρωσε την πλειονότητα των απαντήσεων στην επιλογή “Δεν αφορά το φορέα” αναφέρεται στις “Καθυστερήσεις των εγκρίσεων των συμπληρωματικών πράξεων που υποβάλλονται σε διαφορετικά ΕΠ”.

Εικόνα 16: Διαδικασία παρακολούθησης πράξης

Σχετικά με τη διαδικασία «Παρακολούθηση Πράξης», αξίζει να τονισθούν τα ακόλουθα:

• Οι διαδικασίες που προκάλεσαν τον μικρότερο βαθμό δυσκολίας στους φορείς αναφέρονται στη “Σύνταξη και υποβολή στο ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα (Ο.Π.Σ) του δελτίου παρακολούθησης πράξης και του δελτίου δήλωσης δαπανών” οι

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Σύνταξη και υποβολή στο Ο.Π.Σ του Δελτίου Παρακολούθησης Πράξης

Σύνταξη και υποβολή στο Ο.Π.Στου Δελτίου Δήλωσης Δαπανών

Διεκπεραίωση αιτήματος στο Φορέα Χρηματοδότησης της πράξης για την εγγραφή της αντίστοιχης πίστωσης του έργου στο Πρόγραμμα …

Διαδικασία λογιστικής διαχείρισης του έργου

Συμπλήρωση και υποβολή των σχετικών τριμηνιαίων εντύπων εκτίμησης δαπανών, βάσει του τρόπου

πληρωμής των σχετικών συμβάσεων και της …

51,9%

51,9%

35,1%

37,7%

33,8%

19,5%

19,5%

16,9%

29,9%

23,4%

11,7%

11,7%

16,9%

19,5%

18,2%

18,2%

15,6%

ΦΑΣΗ Δ: ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΠΡΑΞΗΣ




250



οποίες συγκέντρωσαν το 51,9% των φορέων που δήλωσαν ότι τις υλοποίησαν χωρίς κανένα βαθμό δυσκολίας.

• Η διαδικασία που προκάλεσε το μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας στους φορείς είναι η “Λογιστική διαχείριση έργου”. Ειδικότερα, από την ανάλυση ανά νομική μορφή προκύπτει ότι η συγκεκριμένη διαδικασία προκαλεί μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας σε ΝΠΔΔ σε σχέση με ΝΠΙΔ. Στην προκειμένη περίπτωση, πιθανότατα, ο μεγάλος αριθμός εμπλεκομένων και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες διαχείρισης που επικρατούν στα Νοσοκομεία δρουν ανασταλτικά στην αποτελεσματική διαχείριση των έργων ΕΣΠΑ.

Εικόνα 17: Διαδικασία ολοκλήρωσης πράξης

Σχετικά με τη δαδικασία «Ολοκλήρωση Πράξης», αξίζει να τονισθούν τα ακόλουθα:

• Και στις τρείς διαδικασίες αποτυπώνεται ένα ποσοστό της τάξης του 30%-35% το οποίο αντιπροσωπεύει τους φορείς που επέλεξαν την επιλογή “Δεν αφορά το φορέα” επειδή το έργο που υλοποιούν δεν έχει ακόμη φτάσει στο στάδιο της ολοκλήρωσης.

• Μεταξύ των τριών διαδικασιών η “Σύνταξη και υποβολή των συμφωνηθέντων παραδοτέων του έργου” φαίνεται να δυσκολεύει λιγότερο τους φορείς.

Γ13. Προτάσεις και Σενάρια Διοίκησης Σε αυτή την ενότητα διατυπώνονται προτάσεις μορφών οργάνωσης κι άσκησης διοίκησης ανά φορέα και επίπεδο διοίκησης (αναλυτική αποτύπωση των σεναρίων παρατίθεται στο παραδοτέο Π.Β.1.5). Tα σενάρια που έχουν προταθεί, θεματικά στηρίζονται στις ακόλουθες τρεις διακριτές προσεγγίσεις:

• Βελτίωση του κεντρικού συστήματος διοίκησης

• Μετατόπιση του κέντρου βάρους του συστήματος λήψης αποφάσεων.

• Ενεργοποίηση φορέα διοίκησης.

Τα ανωτέρω παρουσιάζονται και στο ακόλουθο διάγραμμα.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Σύνταξη και υποβολή των συμφωνηθέντων παραδοτέων του έργου

Σύνταξη και υποβολή της οικονομικής έκθεσης για την ολοκλήρωση του έργου

Έκδοση απόφασης ολοκλήρωσης της πράξης

31,2%

23,4%

26,0%

16,9%

20,8%

11,7%

14,3%

13,0%

19,5%

31,2%

32,5%

35,1%

ΦΑΣΗ Ε: ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΠΡΑΞΗΣ




251



Εικόνα 18: Σενάρια διοίκησης συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Στόχος του 1ου σεναρίου είναι η ενίσχυση και ανάδειξη του κεντρικού χαρακτήρα του συστήματος διοίκησης και όλων των θετικών στοιχείων που απορρέουν από αυτή την επιλογή. Τόσο στρατηγικά όσο και επιχειρησιακά η βελτίωση του κεντρικού συστήματος διοίκησης μπορεί να αποτελέσει μια βιώσιμη λύση για την αποτελεσματικότερη διοίκηση της ψυχικής υγείας. Ο υψηλός βαθμός εφικτότητας υλοποίησης του σεναρίου επηρεάζεται κυρίως από το γεγονός ότι οι απαιτούμενες προσαρμογές θα είναι μικρής κλίμακας και αρκετά καθετοποιημένες και περιορισμένες. Επίσης σημαντική είναι και η ύπαρξη υψηλής συνάφειας του συστήματος τόσο με την υπάρχουσα κατάσταση όσο και με τη γενικότερη δομή διοίκησης του συστήματος Υγείας. Το 2ο σενάριο αποτελεί προσέγγιση η οποία προτείνει την αποκεντρωμένη διοίκηση του συστήματος. Η διοίκηση με βάση αποκεντρωμένες βαθμίδες προτάσσεται διεθνώς αλλά η επιτυχία εφαρμογής της έγκειται και απαιτεί γενικότερο σχεδιασμό και προσανατολισμό του κράτους προς αυτή την κατεύθυνση. Παρά τα ουσιαστικά πλεονεκτήματα της αποκεντρωμένης δομής, δεν πρέπει να υποτιμώνται οι ανησυχίες που εγείρονται σχετικά με την επίτευξη των στόχων ενός εγχειρήματος μιας τόσο καθετοποιημένης θεματικά και τομεακά αποκέντρωσης στη διοίκηση. Το 3ο σενάριο στοχεύει στην ανάδειξη και ανάθεση της διοίκησης του συστήματος σε φορέα ο οποίος θα υλοποιεί τις εκτελεστικές αρμοδιότητες τόσο κατά το διαχειριστικό σκέλος όσο και το χρηματοδοτικό σκέλος. Γίνεται αντιληπτό ότι μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις, όπως η ενεργοποίηση φορέα διοίκησης απαιτούν ολιστική αντιμετώπιση του συστήματος διοίκησης της υγείας ή και ακόμα πιο ευρύ πεδίο εφαρμογής κι όχι μια καθετοποιημένη προσέγγιση. Σε περίπτωση που η ενέργεια αυτή αποτελέσει δράση συνολικού σχεδιασμού για ανάδειξη ενός φορέα διαχείρισης και διοίκησης στην υγεία και ληφθεί υπόψη το σύνολο των ιδιαιτεροτήτων της ψυχικής υγείας τότε το υπό συζήτηση σενάριο αυξάνει δραστικά την εφικτότητα υλοποίησης του αλλά και την πιθανότητα



252



αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας στην διοίκηση της ψυχικής υγείας.

Γ13. Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα Γ’ Μέρους

Γ13.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών

Όσον αφορά τα προτεινόμενα από την μεθοδολογία κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης της διοίκησης της ΨΜ, και σε συνέχεια της ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε στο παρόν κεφάλαιο, η συνοπτική αποτύπωσή τους παρουσιάζεται στον επόμενο πίνακα.



253



Πίνακας 49: Κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης της διοίκησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Α. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ – ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Διαδικασίες διαχείρισης και εφαρμογής σε κεντρικό επίπεδο (ΔΨΥ)

1. Διαδικασίες τμημάτων ΔΨΥ (ΝΠΙΔ – ΝΠΔΔ) 2. Σύστημα Διαχείρισης (Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39321) 3.Σύστημα Παρακολούθησης των ΜΨΥ 4. Διαδικασίες για την έκδοση έγκρισης σκοπιμότητας

Βαθμός υιοθέτησης διαδικασιών

1. Υψηλός βαθμός ( π.χ. παρακολούθηση πληρότητας ΜΨΑ ΝΠΙΔ, ΝΠΔΔ, παρακολούθηση εξέλιξης μετάβασης χρόνιων ασθενών).

2. Υψηλός βαθμός υιοθέτησης. 3. Υψηλός βαθμός υιοθέτησης από ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ. 4. Η υιοθέτηση των διαδικασιών και των κριτηρίων ελέγχεται. (Επί παραδείγματι, μη

ύπαρξη ικανοποιητικού αριθμού επιδημιολογικών μελετών, αδυναμία επιμέτρησης λειτουργικής διασύνδεσης)

Πληρότητα διαδικασιών

1. Αναγκαιότητα καθορισμού συγκεκριμένων διαδικασιών επιμέτρησης της διαχείρισης και εφαρμογής της ΨΜ.

2.Υπερπλήρης (λαμβάνει υπόψη πολλές παραμέτρους) 3. Πλήρης – Ελέγχεται η δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών για την υποβοήθηση

της άσκησης διοίκησης. 4. Πλήρης

Καταλληλότητα διαδικασιών

1. Κατάλληλες 2. Μη εύχρηστο εργαλείο. 3. Κατάλληλες 4. Κατάλληλες εφόσον τηρούνται.

Επάρκεια διαδικασιών

1. Αναγκαιότητα καθορισμού συγκεκριμένων διαδικασιών επιμέτρησης της διαχείρισης και εφαρμογής της ΨΜ.

2. Επαρκείς διαδικασίες. 3. Επαρκείς διαδικασίες. 4. Επαρκείς εφόσον τηρούνται κατά γράμμα.

Σαφήνεια διαδικασιών

1. Χαμηλή Σαφήνεια. 2. Μέση Σαφήνεια 3. Υψηλή Σαφήνεια 4. Η προτυποποίηση τους και η δημοσίευση των πρότυπων διαδικασιών θα



254



διευκόλυνε το σύνολο των εμπλεκομένων.

Διαδικασίες διαχείρισης και εφαρμογής σε περιφερειακό επίπεδο (Υ.Πε)

1. Ενημέρωση ΔΨΥ σχετικά με τη διαθεσιμότητα των κατάλληλων υποδομών των Νοσοκομείων, καθώς και την εκτίμηση προϋπολογισμού των απαραίτητων εργασιών ανακατασκευής και εξοπλισμού που θα απαιτηθούν. 2. Ορισμό υπαλλήλων ως διαχειριστές κενών θέσεων με σκοπό την εντατικοποίηση της μετάβασης των χρονίων ασθενών σε ΜΨΑ

Βαθμός υιοθέτησης διαδικασιών

1. Υψηλός 2. Υψηλός

Πληρότητα διαδικασιών 1.Μέση 2.Μέση

Καταλληλότητα διαδικασιών 1. Υψηλή 2. Υψηλή

Επάρκεια διαδικασιών 1. Μέση 2. Μέση

Σαφήνεια διαδικασιών 1. Υψηλή 2. Υψηλή

Διαδικασίες διαχείρισης και εφαρμογής στο επίπεδο των ΕΠ του ΕΣΠΑ

Διαδικασίες που χρησιμοποιούνται σε όλα τα ΕΠ του ΕΣΠΑ

Βαθμός υιοθέτησης διαδικασιών Υψηλός

Πληρότητα διαδικασιών Πλήρεις Καταλληλότητα διαδικασιών Κατάλληλες

Επάρκεια διαδικασιών Αναγκαιότητα αναθεώρηση των διαδικασιών (μετρικών, δεικτών κτλ) με σκοπό την προσαρμογή στην κοινωνικοπολιτική και οικονομική κατάσταση αλλά και την πολιτική κατεύθυνση.

Σαφήνεια διαδικασιών Σαφείς

Μηχανισμοί παρακολούθησης της ΨΜ

1. Διαδικασίες που εφαρμόζονται από την ΔΨΥ για τα τμήματα ΝΠΙΔ – ΝΠΔΔ, κριτήρια

Ύπαρξη μηχανισμού

1. α) Συλλογή δεδομένων (λειτουργικών, κλινικών, διοικητικών, οικονομικών) από ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ ψυχικής υγείας μέσω της εφαρμογής του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης ΜΨΥ. β) Μνημόνιο Andor- Λυκουρέντζου

2) Συντονισμός, παρακολούθηση υλοποίησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων



255



και δείκτες από το σύστημα παρακολούθησης. 2. Διαδικασίες από ΕΥτΥΚΑ, ΕΥΕτΥΚΑ 3. Διαδικασίες από λοιπές Διευθύνσεις Υπ. Υγείας.

μέσω του ΟΠΣ και επιχειρησιακών κειμένων και εξειδικευμένων εγχειριδίων. 3) Χρήση επιμέρους εργαλείων τα οποία δεν αποτελούν τμήματα του συνολικού

μηχανισμού κι ούτε έχουν προκύψει βάσει των στόχων παρακολούθησης της ΨΜ.

Στελέχωση μηχανισμού 1) Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ. 2) Κατανομή αρμοδιοτήτων στα πλαίσια της ΕΥτΥΚΑ και της ΕΥΕτΥΚΑ 3) Συμμετοχή δυναμικού των εκάστοτε διευθύνσεων.

Πληροφοριακή υποστήριξη μηχανισμού

1. Πληροφοριακό σύστημα παρακολούθησης ΜΨΥ, εφαρμογές γραφείου. 2. Ο.Π.Σ. ΕΥτΥΚΑ. 3. Εφαρμογές γραφείου

Συνέργεια – συμπληρωματικότητα μηχανισμού με άλλους μηχανισμούς

ΜΥΠ, ΕΥτΥΚΑ, ΕΥΕτΥΚΑ, Λοιπές Διευθύνσεις Υπ. Υγείας

Αποτελεσματικότητα μηχανισμού

1. Αναγκαία η συστηματοποίηση των διαδικασιών επεξεργασίας δεδομένων για την εξαγωγή δεικτών. 2) Μέση 3) Δεν υπάρχει συγκεκριμένος μηχανισμός για να αξιολογηθεί.

Μηχανισμοί υποστήριξης των κεντρικών και των περιφερειακών υπηρεσιών

Διαδικασίες που εφαρμόζονται από τον ΜΥΠ


Ο ΜΥΠ δραστηριοποιείται με σκοπό τη συστηματική παρακολούθηση έργων και ενεργειών του τομέα ΨΜ και ΨΥ, τη βελτίωση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας των ενεργειών των κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών και τη μεταφορά τεχνογνωσίας.

Στελέχωση μηχανισμού Η στελέχωση του ΜΥΠ πραγματοποιείται σε τρία επίπεδα: ι) κεντρική ομάδα στο Υπ. Υγείας, ιι) ομάδα των 7 περιφερειακών συνεργατών, ιιι) ομάδα εμπειρογνωμόνων.


Ο ΜΥΠ έχει αναπτύξει ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα με ι) μηχανισμό συλλογής πληροφοριών για την κατάσταση του συστήματος ΨΥ από τις Μονάδες ΨΥ ιι) μηχανισμό για την παρακολούθηση της εξέλιξης των συγχρηματοδοτούμενων έργων και ιιι) διαδικτυακή πύλη. Επίσης, έχει αναπτυχθεί διαδικτυακό εργαλείο (forum) δημόσιας διαβούλευσης θεμάτων ψυχικής υγείας της ΔΨΥ και σύστημα επικοινωνίας και διαχείρισης περιεχομένου των στελεχών της ΔΨΥ.

Επιστημονική Υποστήριξη Ο ΜΥΠ έχει εκπονήσει κλινικές οδηγίες για την Άνοια, Σχιζοφρένεια- Διπολική Συναισθηματική Διαταραχή.



256




Ο ΜΥΠ πραγματοποιεί υποβοήθηση και διοικητική και επιστημονική υποστήριξη της λειτουργίας της ΔΨΥ, συνεργάζεται με την ΕΥΤΥΚΑ και την ΕΥΕφτΥΚΑ για θέματα ΕΣΠΑ και με το γραφείο της Υφυπουργού για θέματα που άπτονται της ΨΜ και της ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σύμβαση του αλλά και τις τρέχουσες ανάγκες του προγράμματος Ψυχαργώς. Επίσης, σχετικά με θέματα λειτουργίας και οργάνωσης των μονάδων συνεργάζεται με το ΕΚΕΠΥ, τις διοικήσεις των Υ.Πε και των Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων και τέλος, όπου κρίνεται απαραίτητο υλοποιεί διατομεακές συνεργασίες θεματικά στοχευμένες (π.χ. Υπουργείο Δικαιοσύνης για ακούσια νοσηλεία).


Ο ΜΥΠ έχει συντελέσει στην ενίσχυση της διοικητικής και επιστημονικής ικανότητας της ΔΨΥ και στη βελτίωση των δυνατοτήτων εποπτείας και επικοινωνίας στον τομέα της ΨΥ και της ΨΜ.

Μηχανισμοί υποστήριξης των δικαιούχων

Διαδικασίες που εφαρμόζονται από τα τμήματα ΝΠΙΔ – ΝΠΔΔ της ΔΨΥ, την ΕΥΕφτΥΚΑ, την ΕΥΤΥΚΑ και το ΜΥΠ.

Ύπαρξη μηχανισμού 1. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος μηχανισμός (ΔΨΥ). 2. Σύμφωνα με το οργανόγραμμα της ΕΥτΥΚΑ και της ΕΥΕτΥΚΑ. 3. Ο ΜΥΠ υποστηρίζει τους δικαιούχους μέσω των συνεργατών του.

Στελέχωση μηχανισμού 1. Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ χωρίς διαχωρισμό. 2. Σύμφωνα με τη στελέχωση της ΕΥτΥΚΑ και της ΕΥΕτΥΚΑ. 3. Σύμφωνα με τη διάρθρωση του ΜΥΠ.


1. Εφαρμογές γραφείου. 2. ΟΠΣ ΕΥτΥΚΑ 3. Σύμφωνα με την υποδομή του ΜΥΠ που αναφέρθηκε ανωτέρω.


ΜΥΠ (σύμφωνα με τις πληροφορίες ανωτέρω), ΕΥΕτΥΚΑ, ΕΥτΥΚΑ.


Η ΔΨΥ παρουσιάζει χαμηλή αποτελεσματικότητα υποστήριξης λόγω της απουσίας τεχνικής υποδομής και χαμηλού αριθμού προσωπικού. Η ΕΥτΥΚΑ υποστηρίζει αποτελεσματικά και άμεσα τους δικαιούχους. Η ΕΥΕτΥΚΑ λόγω του περιορισμένου αριθμού έργων στον τομέα της ΨΥ έχει μικρή εμπλοκή στις διαδικασίες. Ο ΜΥΠ λειτουργεί σύμφωνα με τη στελέχωση και τους πόρους του αποτελεσματικά στον τομέα της υποστήριξης των δικαιούχων.



257



Μηχανισμοί χρηματοδότησης της ΨΜ

1. Διαδικασίες που εφαρμόζονται από την ΔΨΥ για εθνικούς πόρους, και την ΕΥΤΥΚΑ για κοινοτικούς πόρους. 2. Χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ (Λειτουργία ΜΨΥ ΝΠΙΔ)


1. Μηχανισμοί και διαδικασίες που προβλέπονται για εθνικούς και κοινοτικούς πόρους. 2. Πρόγραμμα Χρηματοδότησης των ΜΨΥ ΝΠΙΔ στα πλαίσια του μνημονίου Andor- Λυκουρέντζου.

Στελέχωση μηχανισμού 1. Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ, της Διεύθυνσης Οικονομικού, της ΕΥΤΥΚΑ και της ΕΥΕτΥΚΑ. 2. Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ, ΕΥτΥΚΑ, ΕΟΠΥΥ.


1. Εφαρμογές γραφείου, ΟΠΣ συγχρηματοδοτούμενων έργων. 2. Εφαρμογές γραφείου, ΟΠΣ συγχρηματοδοτούμενων έργων, Πληροφοριακό Σύστημα ΜΥΠ.


1. Διεύθυνση Οικονομικού για φορείς ΝΠΔΔ., ΕΥτΥΚΑ, ΕΥΕτΥΚΑ. 2. ΕΥτΥΚΑ, ΕΟΠΥΥ


1. Ύπαρξη καθυστερήσεων κι αδυναμία επί της ουσίας ελέγχου των χρηματοδοτικών δράσεων. 2. Αποτελεσματική

Μηχανισμοί εσωτερικής αξιολόγησης

1. Επιτροπή Αξιολόγησης ποιότητας ΜΨΥ ΝΠΙΔ 2. Πληροφοριακό σύστημα

Ύπαρξη μηχανισμού 1. Επιτροπή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων ειδικευμένων σε θέματα ψυχικής υγείας. 2. Συλλογή δεδομένων από φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ, ΝΠΔΔ

Στελέχωση μηχανισμού 1. Πενταμελής επιτροπή. 2. Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ χωρίς διαχωρισμό και καθορισμό αρμοδιοτήτων, ΜΥΠ.


1. Εφαρμογές Γραφείου 2. Πληροφοριακό σύστημα


1. ΔΨΥ 2. ΔΨΥ, ΜΥΠ


1. Ανενεργή 2. Αναγκαία η συστηματοποίηση των διαδικασιών επεξεργασίας δεδομένων για την εξαγωγή δεικτών.



258



Μηχανισμοί ελέγχου

Μηχανισμοί ελέγχου ΔΨΥ, ΕΥΤΥΚΑ και ΕΥΕφτΥΚΑ.


1. Διοικητικοοικονομικός έλεγχος & έλεγχος ποιότητας μονάδων (προβλέπονται στο σύστημα διαχείρισης). 2. Διοικητικοοικονομικός έλεγχος και έλεγχος ποιότητας υπηρεσιών ΜΨΥ από το Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης. 3. Έλεγχοι όπως προβλέπονται από ΕΥτΥΚΑ και ΕΥΕτΥΚΑ. 4. Εποπτεία σε πρωτοβάθμιο επίπεδο των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών και των ΜΨΥ (ΝΠΙΔ, ΝΠΔΔ) με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας αλλά και της επάρκειας των παρεχόμενων υπηρεσιών (έκτακτοι & τακτικοί έλεγχοι).

Στελέχωση μηχανισμού

1. Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ και του ΜΥΠ. 2. Στελεχιακό δυναμικό της ΔΨΥ και του ΜΥΠ. 3. Συμμετοχή των αντίστοιχων Μονάδων και στελεχών ΕΥτΥΚΑ και ΕΥΕτΥΚΑ. 4. Πληροφοριακό Σύστημα Παρακολούθησης (τακτικοί έλεγχοι), Ελεγκτές του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας- Ειδική Επιτροπή Ελέγχου και Προστασίας των Δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές- Ειδική Επιτροπή Διοικητικού, Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου (έκτακτοι έλεγχοι).


1. Εφαρμογές γραφείου 2. Πληροφοριακό Σύστημα 3. ΟΠΣ συγχρηματοδοτούμενων έργων. 4. Πληροφοριακό Σύστημα, Εφαρμογές Γραφείου


Φορείς Ψυχικής Υγείας και ΤΕΨΥ


1-2. Αποτελεσματική λειτουργία κατά το σκέλος του διοικητικοοικονομικού ελέγχου. Δεν είναι σαφές κατά ποσό ελέγχεται η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και διασφαλίζεται η κοινωνική λογοδοσία σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης. 3. Αποτελεσματική λειτουργία ΕΥτΥΚΑ. 4. Μηχανισμός σε εξέλιξη. Η αποτελεσματικότητα του θα αξιολογηθεί στην επόμενη έκθεση του αξιολογητή.



259



Β. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Κριτήρια και δείκτες για την σχεδίαση και την διαχείριση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

1.Κριτήρια για την

έκδοση εγκρίσεων σκοπιμότητας

2.Δείκτες ΕΠΑΝΑΔ

Βαθμός υιοθέτησης κριτηρίων 1.Ελέγχεται η υιοθέτηση τους 2. Υψηλός

Επάρκεια κριτηρίων 1.Επαρκή κριτήρια

Αδυναμίες κατά την εφαρμογή τους (π.χ. επιδημιολογικές μελέτες) 2. Ανάγκη αναθεώρησης δεικτών

Καταλληλότητα κριτηρίων 1.Υψηλή, να προστεθούν κριτήρια ζήτησης και προσφοράς 2. Αναγκαιότητα επικαιροποίησης

Πληρότητα κριτηρίων 1.Υψηλός βαθμός επάρκειας 2. Αναγκαιότητα επικαιροποίησης

Σαφήνεια κριτηρίων 1.Υψηλή, πιθανότητα απαίτησης εξειδίκευσης 2.Υψηλή σαφήνεια, η συνάφεια τους με τους στόχους του Ψυχαργώς Γ ελέγχεται.

Εφικτότητα τιμών στόχων 1.Δεν έχουν τεθεί στα πλαίσια του Ψυχαργώς Γ 2.Δεν υπάρχει επικαιροποιημένος επιχειρησιακός σχεδιασμός (ΕΠΑΝΑΔ).

Μετρησιμότητα κριτηρίων και δεικτών

1.Δεν έχει εφαρμογή 2. Υψηλή σε σχέση με τα υλοποιούμενα έργα. Αδυναμίες επιμέτρησης των αποτελεσμάτων της ΨΜ.

Αναλογικότητα των κριτηρίων και των δεικτών

1.Δεν έχει εφαρμογή 2.Υψηλή

Κριτήρια και δείκτες για την επιλογή έργων – παρεμβάσεων της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

1.Κριτήρια για την έγκριση σκοπιμότητας

2.Δείκτες ΕΠΑΝΑΔ

Βαθμός υιοθέτησης κριτηρίων 1.Ο βαθμός υιοθέτησης δεν είναι επαρκής. (π.χ. μη ύπαρξη επιδημιολογικών μελετών, αδυναμία επιμέτρησης λειτουργικής διασύνδεσης) 2.Υψηλός

Επάρκεια κριτηρίων 1.Επαρκή κριτήρια. Αδυναμίες κατά την εφαρμογή τους (π.χ. επιδημιολογικές μελέτες) 2. Ανάγκη αναθεώρησης δεικτών

Καταλληλότητα κριτηρίων 1.Υψηλή, να προστεθούν κριτήρια ζήτησης και προσφοράς. 2. Ανάγκη αναθεώρησης δεικτών

Πληρότητα κριτηρίων 1.Επαρκή 2.Ανάγκη αναθεώρησης δεικτών

Σαφήνεια κριτηρίων 1.Υψηλή 2. Οι δείκτες πρέπει να προσαρμοστούν σύμφωνα με τον επιχειρησιακό σχεδιασμό του Ψυχαργώς Γ’.



260



Εφεκτικότητα τιμών στόχων Δεν έχει εφαρμογή Μετρησιμότητα κριτηρίων και δεικτών

1. Επαρκής 2. Υψηλή

Αναλογικότητα των κριτηρίων και των δεικτών

1.Δεν έχει εφαρμογή 2.Υψηλή



261



Γ13.2 Συνθετική αξιολόγηση διοίκησης Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

Κεντρικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ έχει η ΔΨΥ. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η ΔΨΥ έχει ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων και μάλιστα διευρυμένο σε σχέση με τις συνήθεις αρμοδιότητες των διευθύνσεων του Υπ. Υγείας (π.χ. η ΔΨΥ έχει ακόμα και οικονομικές αρμοδιότητες). Η δομή και οι αρμοδιότητες της ΔΨΥ όπως αποτυπώνονται στο υφιστάμενο οργανόγραμμα του Υπουργείου, δεν καλύπτουν τις ανάγκες όχι μόνο για την πραγματοποίηση μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής αλλά και τις ανάγκες εκτέλεσης των τυπικών καθημερινών καθηκόντων των στελεχών της.

Η πολιτική ηγεσία δεν έχει αναλάβει μέχρι στιγμής, ολοκληρωμένη δράση επιχειρησιακής κατεύθυνσης με σκοπό την εξειδίκευση της πολιτικής για την ΨΜ στη χώρα και την πλήρη ενεργοποίηση της λειτουργίας των κεντρικών, περιφερειακών και τομεακών υπηρεσιών, οι οποίες θα αναλάβουν τη διεκπεραίωση του επιχειρησιακού σχεδιασμού αλλά και την άσκηση του ρόλου τους στη διοίκηση της ΨΜ.

Οι Υ.Πε λαμβάνουν μέρος στη διοίκηση των ΨΝ, ΨΤ ΓΝ και ΜΨΥ ΝΠΔΔ των περιφερειών τους και οι ενεργές ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ δραστηριοποιούνται σύμφωνα με τις δυνατότητες τους στην υλοποίηση των αρμοδιοτήτων που τους έχει αναθέσει ο νομοθέτης. Η ΕΥτΥΚΑ και η ΕΥΕτΥΚΑ υλοποιούν το ρόλο τους στο πλαίσιο των συγχρηματοδοτούμενων έργων, χωρίς αυστηρό προσανατολισμό προς την ΨΜ και σύμφωνα με τις αδυναμίες που παρουσιάζονται εξαιτίας της έλλειψης επιχειρησιακού σχεδιασμού. Ο ΜΥΠ λειτουργεί επικουρικά των υπηρεσιακών και πολιτικών στελεχών του Υπ. Υγείας.



262



Συμπερασματικά, ο τομέας της Ψυχικής Υγείας καθώς και το πρόγραμμα Ψυχαργώς σαν μια μεταρρυθμιστική πολιτική της χώρας διοικείται κεντρικά, σχεδόν αποκλειστικά από το Υπ. Υγείας. Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπ. Υγείας επιτελεί το έργο της με μετακλητούς συνεργάτες οι οποίοι αποχωρούν με την αντικατάσταση του αρμόδιου πολιτικού προσώπου, γεγονός που διαμορφώνει ένα ασταθές περιβάλλον πολιτικής και διοίκησης, που τελικά επιδρά αρνητικά στην υλοποίηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Σε υπηρεσιακό επίπεδο η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο. Εντούτοις, το υφιστάμενο οργανόγραμμα και οι αρμοδιότητες της δεν ανταποκρίνονται στην ανάγκη άσκησης του επιτελικού της ρόλου. Επίσης, δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο μηχανισμοί άσκησης ελέγχου και αξιολόγησης θεμάτων ποιότητας υπηρεσιών που να διασφαλίζουν τη λογοδοσία των δικαιούχων κρατικής και κοινοτικής χρηματοδότησης και δεν ακολουθούνται ολοκληρωμένες διαδικασίες διοίκησης σε περιφερειακό επίπεδο, με αποτέλεσμα την μετατροπή της ΔΨΥ στην πράξη σε ένα μηχανισμό διεκπεραίωσης της καθημερινότητας. Το γεγονός αυτό είναι σε πλήρη αντιδιαστολή με τα τεκταινόμενα στην διοίκηση του τομέα της Υγείας όπου υπάρχει περιφερειοποίηση για περισσότερο από μια δεκαετία. Η πλήρως «κεντρικά» ελεγχόμενη διοίκηση ήταν κατάλληλη στις αρχικές φάσεις της ΨΜ, όταν δεν είχε αναπτυχθεί το σημερινό πλέγμα δομών και είδους υπηρεσιών σε όλη τη χώρα, αλλά πλέον έχει ξεπεραστεί και είναι εμφανές ότι απαιτείται η αναδιάρθρωση της οργάνωσης και της διοίκησης του συστήματος παροχής



263



ΜΕΡΟΣ Δ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Σύμφωνα με την προκήρυξη του διαγωνισμού επιλογής αναδόχου και τον μεθοδολογικό σχεδιασμό του έργου απαντώνται στη συνέχεια τα προβλεπόμενα αξιολογητικά ερωτήματα ανά τμήμα της παρούσας έκθεσης.

Δ1. Πολιτική της ΨΜ

Δ1.1. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι επίκαιρη σε σχέση με τις πολιτικές της ΕΕ / του ΠΟΥ/ άλλων χωρών για την ψυχική υγεία;

Το συγκεκριμένο ερώτημα θα απαντηθεί καταγράφοντας κατά πόσο η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ Φάση είναι επίκαιρη σε σχέση με το Σχέδιο Δράσης του ΠΟΥ και το πρόγραμμα για την Υγεία της ΕΕ για το 2014-2020.

Σε γενικές γραμμές, οι προτεραιότητες που θέτει το σχέδιο δράσης Ψυχαργώς Γ’ φάση δεν αποκλίνουν από όσα ορίζουν οι κατευθύνσεις του Σχεδίου Δράσης του ΠΟΥ για το 2013-2020 και του Προγράμματος για την Υγεία για το 2014-2020 της ΕΕ. Η υφιστάμενη πολιτική για την ΨΥ φαίνεται να είναι σύμφωνη με όσα θέτουν οι διεθνείς και ευρωπαϊκές πολιτικές κυρίως όσον αφορά θέματα παροχής υπηρεσιών συνεκτικής φροντίδας ΨΥ και πρόληψης και προαγωγής της ΨΥ. Ωστόσο, στην πολιτική για την ΨΥ δεν δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα σε ζητήματα ενδυνάμωσης και βελτίωσης της διοίκησης και ηγεσίας του συστήματος ΨΥ, μέσω του προγραμματισμού των πόρων.

Τέλος, φαίνεται να μην λαμβάνεται υπόψη η διάσταση του κόστους, καθώς και η περαιτέρω αξιοποίηση των πληροφοριακών συστημάτων με σκοπό την παρακολούθηση του συστήματος και τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού και βιώσιμου συστήματος Ψυχικής Υγείας.

Δ1.2. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι κατάλληλη για το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει;

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες συνθήκες, το σχέδιο δράσης Ψυχαργώς Γ’ φάση καλείται να αντιμετωπίσει τις ακόλουθες κύριες προκλήσεις και προβλήματα που ενυπάρχουν στο χώρο της ΨΥ. Το πρώτο σχετίζεται με την συνέχεια της ΨΜ και την επικαιροποίηση της, με βάση τις τρέχουσες ανάγκες αλλά και τις σύγχρονες πολιτικές της ΕΕ και του ΠΟΥ οι οποίες στοχεύουν κυρίως στην παροχή υπηρεσιών ολοκληρωμένης και συνεκτικής φροντίδας ΨΥ, στον περιορισμό των ανισοτήτων του πληθυσμού στην πρόσβασή τους στις υπηρεσίες ΨΥ, καθώς και στην προαγωγή της ΨΥ. Οι παραπάνω κατευθύνσεις του ΠΟΥ και της ΕΕ σε συνδυασμό με την προσπάθεια για καλύτερη και ασφαλέστερη υγειονομική περίθαλψη συνάδουν πλήρως με τις αλλαγές στις ανάγκες του πληθυσμού που οφείλονται σε οικονομικούς και επιδημιολογικούς παράγοντες.



264



Στα πλαίσια της παραπάνω πρόκλησης η τρίτη φάση του Ψυχαργώς προσεγγίζει το θέμα υπογραμμίζοντας την ανάγκη για πλήρη και ουσιαστική μετάβαση από την φάση της αποασυλοποίησης στη φάση της ενσωμάτωσης των ασθενών στην κοινότητα. Επιπλέον, δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη ενός συστήματος που θα λειτουργεί δίνοντας έμφαση στη διασύνδεση της ΨΥ με την ΠΦΥ και στην πρόληψη και προαγωγή. Τέλος, το σχέδιο δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ΄ προσπαθεί να επιλύσει το συγκεκριμένο θέμα θέτοντας κι άλλες διαστάσεις της ΨΜ, όπως προαγωγή της έρευνας, βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης σε όλους τους κλάδους των επαγγελματιών ΨΥ, και υλοποίηση των απαραίτητων νομοθετικών αλλαγών και παρεμβάσεων.

Το δεύτερο πρόβλημα αφορά τη διοικητική/διαχειριστική και οικονομική διάσταση του συστήματος ψυχικής υγείας. Ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του συστήματος σε μια αρχή (ΔΨΥ), η ελλιπής ή μη συντονισμένη εφαρμογή μοντέλων οργάνωσης (πχ ανενεργείς τομεακές επιτροπές, περιορισμένο περιφερειακό επίπεδο), η απουσία ενός πλαισίου δικτύωσης μονάδων ΨΥ και η έλλειψη κουλτούρας προσανατολισμένης στην ποιότητα και την αποτελεσματικότητα βάσει τεκμηριωμένων στοιχείων έχουν οδηγήσει σε ποικίλα προβλήματα σχετικά με την οργάνωση, τον συντονισμό και τη διοίκηση των υπηρεσιών.

Το σχέδιο δράσης δεν αντιμετωπίζει τα ζητήματα αυτά, παρά μόνο με αποσπασματικό τρόπο και χωρίς ένα ολοκληρωμένο σχέδιο εφαρμογής, καθώς δεν ορίζονται συγκεκριμένες προδιαγραφές που πρέπει να πληρεί το σύστημα. Ακόμη και στις περιπτώσεις που αναλύονται περισσότερο οι στόχοι και οι επιμέρους δράσεις δεν καταγράφεται ο ακριβής τρόπος που θα ακολουθηθεί για την επίλυση των παραπάνω διοικητικών/ διαχειριστικών θεμάτων. Αν και με τον τρίτο άξονα προτεραιοτήτων θέτονται θέματα που άπτονται της ποιότητας και της οργάνωσης με την εισαγωγή μηχανισμών παρακολούθησης και αξιολόγησης του μεταρρυθμιστικού έργου, δεν γίνεται εμφανής η εικόνα ενός συστήματος το οποίο έχει ξεκάθαρους και σαφείς μηχανισμούς ή στόχους. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί να συνοψιστεί στο ερώτημα πως θα γίνεται η αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών, από ποιόν, σε ποια συχνότητα, ποιες οι συνέπειές της.

Επίσης, στην ίδια διάσταση ελλοχεύει και η συστημική αδυναμία αντιμετώπισης των προβλημάτων χρηματοδότησης και οικονομικής βιωσιμότητας του συστήματος ΨΥ και ΨΜ. Αν και είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ, δεν δίνεται βάρος στην ανάπτυξη ενός συστήματος ποιοτικής και οικονομικής αξιολόγησης, όπου θα συσχετίζονται παράμετροι κόστους με την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, την οικονομικότητα υλοποίησης καθώς και την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Με την υπογραφή του Συμφώνου Andor- Λυκουρέντζου εισάγονται θέματα ανάπτυξης βιώσιμων μεθόδων τιμολόγησης των δομών και εφαρμογής της κοστολόγησης των υπηρεσιών ΨΥ. Η επίτευξη όμως της βιωσιμότητας του συστήματος με βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας, μετά τη λήξη του προγράμματος χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ από πόρους του ΕΣΠΑ τον 12/2015, χρήζει ιδιαίτερης προσοχής όχι μόνο ως προς το σκέλος της επιτυχούς εφαρμογής του νέου μοντέλου αλλά και ως προς την αποτελεσματικότητα του ίδιου του μοντέλου χρηματοδότησης αλλά και τη διασφάλιση των απαιτούμενων πόρων για τη λειτουργία του συστήματος. Για την επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος, που προκύπτει ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, απαιτείται η εξοικονόμηση οικονομικών και



265



ανθρώπινων πόρων, χωρίς όμως να επηρεάζεται το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών ΨΥ. Συνεπώς, είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός και η εισαγωγή διαδικασιών και προτύπων με συγκεκριμένα βήματα και χρονοδιάγραμμα, τόσο σε επίπεδο λειτουργίας και διαχείρισης των πόρων, όσο και ποιότητας.

Δ1.3 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι συνεκτική με το μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας/ το ΕΣΠΑ 2014-2020 και τα επιμέρους επιχειρησιακά προγράμματα/ την πολιτική συνοχής 2014-2020 και τις προτεινόμενες από το Υπουργείο Υγείας πολιτικές του τομέα της υγείας για το 2014-2020;

Η συνοχή του Ψυχαργώς Γ’ Φάση με το Μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής εμφανίζεται ιδιαίτερα χαμηλή. Παρόλο που δίνεται έμφαση σε ζητήματα, όπως η βελτίωση ελέγχου και η ενδυνάμωση του συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης, στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων της πολιτικής για την ΨΥ, δεν γίνεται αναφορά σε κρίσιμα για την Ψυχική Υγεία θέματα. Πιο συγκεκριμένα, το σχέδιο δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ’ Φάση δεν αναφέρει καθόλου την ανάγκη για βελτίωση της διαδικασίας χρηματοδότησης του συστήματος με στόχο την επιβίωσή του. Επιπλέον, δεν θίγονται ζητήματα που θεωρούνται καθοριστικά σύμφωνα με το Μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής, όπως ο καθορισμός του αριθμού και του κόστους των επαγγελματιών υγείας, η εφαρμογή των κλειστών ενοποιημένων νοσηλίων, καθώς και η διευκρίνιση του τρόπου συνεργασίας του ΕΟΠΥΥ με το Υπ. Υγείας σε θέματα που αφορούν την Ψυχική Υγεία.

Όσον αφορά τη συνοχή της πολιτικής για την ΨΥ με το ΕΣΠΑ 2014-2020, παρατηρείται αρκετά χαμηλή συνεκτικότητα ανάμεσα στην εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ- Γ’ Φάση και την αρχιτεκτονική του ΕΣΠΑ. Συμπληρωματικότητα εμφανίζεται κυρίως στα ζητήματα αναδιοργάνωσης των δομών και των υπηρεσιών υγείας στο πλαίσιο της γενικότερης μεταρρύθμισης του δημοσίου τομέα, καθώς και στις δράσεις που ορίζονται για την ανάπτυξη του κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών. Αντιθέτως, ο βαθμός συνοχής είναι ιδιαίτερα χαμηλός όσον αφορά την εκπαίδευση, κατάρτιση και απασχόληση, αλλά και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τομέα υγείας, ενώ δεν παρατηρείται καμία συνοχή της πολιτικής για την ΨΥ και το ΕΣΠΑ σε θέματα περιβάλλοντος και μεταφορών.

Εξετάζοντας τη σχέση της πολιτικής για την ΨΥ με την πολιτική συνοχής 2014-2020 της ΕΕ παρατηρείται συνολικά ιδιαίτερα χαμηλή συνεκτικότητα, καθώς στο σχέδιο δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ’ Φάση δεν γίνεται καμία αναφορά για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο, η ειδική δράση που ορίζει η πολιτική για την ΨΥ σχετικά με την αξιοποίηση του ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου ασθενούς είναι συνεκτική με τον τομέα προτεραιότητας της πολιτικής συνοχής «Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνιών».

Όσον αφορά τις προτεινόμενες από το Υπ. Υγείας πολιτικές του τομέα Υγείας συνολικά παρατηρείται συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα ανάμεσα στους άξονες προτεραιότητας της πολιτικής για την ΨΥ και στους πυλώνες ενδιαφέροντος της Αναπτυξιακής Στρατηγικής του Τομέα Υγείας για την περίοδο 2014-2020. Συνοχή



266



εμφανίζεται κυρίως σε θέματα ανάπτυξης ενός κοινοτικού δικτύου και σε θέματα οργάνωσης.

Στα πλαίσια του στόχου του Υπουργείου Υγείας για προώθηση της ΨΥ, βασικές επιμέρους δράσεις είναι η ανάπτυξη ψυχιατρικών τμημάτων σε Γενικά νοσοκομεία και υπηρεσιών για παιδιά και εφήβους, οι οποίες συνάδουν σε μεγάλο βαθμό με τις ειδικές δράσεις του άξονα προτεραιότητας για ανάπτυξη του κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών. Τέλος, συνεκτικότητα εμφανίζεται και σε θέματα οργάνωσης και αναδιαμόρφωσης της διοίκησης, του συντονισμού, της παρακολούθησης και τους συστήματος παροχής υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Τόσο η υφιστάμενη πολιτική όσο και οι προτάσεις του Υπουργείου Υγείας θέτουν ως βασικές δράσεις την οργάνωση, υποστήριξη και εφαρμογή της τομεοποίησης, αλλά και τη γενικότερη αναδιαμόρφωση μέσω της συνεχούς παρακολούθησης και αξιολόγησης του συστήματος.

Δ1.4 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι συμπληρωματική με τις εθνικές πολιτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση / με τις εθνικές πολιτικές καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού;

Η συμπληρωματικότητα του σχεδίου δράσης Ψυχαργώς προς τις Ολοκληρωμένες Κατευθυντήριες Γραμμές για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση, αφορά κυρίως:

- την προτεραιότητα 5.2 («Προαγωγή της έρευνας στην ψυχική υγεία»), η οποία συνάδει και εξυπηρετείται από τον στόχο των ΟΚΓΑΑ για έρευνα κυρίως στον ιδιωτικό τομέα

- την προτεραιότητα 5.1 «Εκπαίδευση», η οποία συνάδει/συνεργεί με τον στόχο για «Προσαρμογή των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στις νέες απαιτήσεις ως προς τις δεξιότητες»

- την προτεραιότητα 2.5 «Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στο πεδίο της απασχόλησης και της επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων», η οποία είναι συμπληρωματική του στόχου για «Δημιουργία αγορών εργασίας χωρίς αποκλεισμούς».

Σε γενικές γραμμές η πολιτική για την ψυχική υγεία δεν είναι συναφής με τις γραμμές της ΕΕ για την πολιτική συνοχής, με εξαίρεση την προτεραιότητα 2.5 του Ψυχαργώς η οποία παρουσιάζει μέση συνάφεια με την κατεύθυνση για «Προσέλκυση και διατήρηση περισσότερων ανθρώπων στην αγορά εργασίας και εκσυγχρονισμός των συστημάτων κοινωνικής προστασίας» και μέγιστη συνάφεια με την κατεύθυνση για «Προστασία της υγείας των εργαζομένων» και την προτεραιότητα 5.1 του Ψυχαργώς, η οποία παρουσιάζει μέγιστη συνάφεια με την κατεύθυνση «Αύξηση των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο μέσω της βελτίωσης της εκπαίδευσης και της ειδίκευσης».

Ωστόσο η κατεύθυνση που δίνει η ΕΕ για τη «διευκόλυνση της καινοτομίας και προώθηση της επιχειρηματικότητας» είναι συμπληρωματική με την προτεραιότητα του Ψυχαργώς για την επαγγελματική ένταξη των ψυχικά πασχόντων, καθώς μπορεί να εξυπηρετήσει την



267



ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών επιχειρήσεων (πχ ΚΟΙΣΠΕ) από τους ψυχικά ασθενείς. Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχει συμπληρωματικότητα μεταξύ της γραμμής για «Προώθηση της κοινωνίας των πληροφοριών για όλους» με τον άξονα του Ψυχαργώς για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και την καταπολέμηση του στίγματος.

Δ1.5 Οι στόχοι που έχουν τεθεί στο σχέδιο δράσης είναι ρεαλιστικοί και πραγματοποιήσιμοι; Είναι μετρήσιμοι;

Η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα σχετικά με τη ρεαλιστικότητα, τη δυνατότητα επίτευξης και το βαθμό υλοποίησης θα γίνει ξεχωριστά για κάθε άξονα του Ψυχαργώς Γ και στη συνέχεια αναφορά θα γίνει στη στοχοθεσία της ΔΨΥ και στο σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου, καθώς αποτελούν μια βασική προσπάθεια της πολιτικής ηγεσίας για καθορισμό συγκεκριμένων μετρήσιμων και ρεαλιστικών στόχων στο πλαίσιο ολοκλήρωσης υλοποίησης της ΨΜ.

Πριν την παράθεση που θα ακολουθήσει σχετικά με το σχέδιο δράσης του Ψυχαργώς Γ’ Φάση, πρέπει να ληφθούν υπόψη δύο βασικοί περιορισμοί που παρουσιάζονται στο σχέδιο δράσης και οδηγούν σε μερική και ποιοτική απάντηση του παρόντος ερωτήματος. Η πρώτη αδυναμία, οφείλεται στην έλλειψη ενός αυστηρά οριοθετημένου επιχειρησιακού σχεδιασμού υπό τις έννοιες των διαθέσιμων οικονομικών και ανθρώπινων πόρων, χρονικών περιορισμών και επιθυμητών μέτρων και στόχων υλοποίησης, ο οποίος θα παραθέτει τις αρμοδιότητες των φορέων και του ανθρώπινου δυναμικού, θα περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι – ΕΠ) και θα συνοδεύει το σχέδιο δράσης της πολιτικής για την ΨΥ. Ο δεύτερος περιορισμός οφείλεται στο μη καθορισμό του πλαισίου επίτευξης των στόχων, αλλά και στη δυνατότητα μέτρησης των στόχων κυρίως από την σκοπιά της διάθεσης επίκαιρων, επαρκών και αξιόπιστων δεδομένων.

Αναφορικά με τον πρώτο άξονα (Ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών) του Ψυχαργώς, οι δράσεις που αφορούν στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και στη στελέχωσή τους, ενέχουν δυο κινδύνους: ο πρώτος αφορά την οικονομική κατάσταση της χώρας και ειδικότερα τις περικοπές στον προϋπολογισμό της ψυχικής υγείας. Επιπλέον, απαιτούνται πόροι όχι μόνο για τη στελέχωση των δομών αυτών, αλλά και για την εκπαίδευση των επαγγελματιών. Τέλος, δεν αρκεί μόνο η δημιουργία νέων υπηρεσιών/ δομών, αλλά και η διατήρηση και βιωσιμότητά τους.

Αναφορικά με τις ενέργειες συνεργασιών μεταξύ υπηρεσιών διαφορετικών τομέων (ΟΤΑ), είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθεί η επίτευξή τους, δεδομένου ότι δεν υπάρχει η τεχνική υποδομή και δεν έχει προσδιοριστεί η απαιτουμένη διαδικασία, μέσω της οποίας θα καταγράφονται οι αντίστοιχες ενέργειες.

Ορισμένοι από τους επιμέρους στόχους που θέτονται για την ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στην ΠΦΥ, θα μπορούσαν να είναι μετρήσιμοι υπό παραδοχές και με χρήση μετρικών όπως αριθμός επαγγελματιών της ΠΦΥ που συμμετείχαν σε προγράμματα κατάρτισης, ωστόσο στόχοι που αφορούν τη διασύνδεση είναι δύσκολο να μετρηθούν



268



καθώς δεν έχει προσδιοριστεί η διαδικασία και απουσιάζει ένα σύστημα καταγραφής από το οποίο μπορούν να συλλεχθούν τα δεδομένα.

Οι στόχοι που ενδεικτικά θέτονται στον δεύτερο άξονα (Προαγωγή – Πρόληψη της ΨΥ), επιμερίζονται σε ειδικές δράσεις, που είναι εύκολα μετρήσιμες και αξιολογήσιμες (αριθμός δράσεων που υλοποιήθηκαν) αν προσδιοριστούν επακριβώς και τεθούν και οι τιμές στόχοι. Ωστόσο, για την αξιολόγηση της δυνατότητας υλοποίησής τους είναι απαραίτητο να διευκρινιστούν παράγοντες όπως: είδος/τύπος δράσης (πχ για την πρόληψη της κατάθλιψης), πληθυσμοί-στόχοι, προβλεπόμενος αριθμός συμμετεχόντων/ωφελουμένων, πόροι που θα χρειαστούν.

Ο τρίτος άξονας (Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας) του Ψυχαργώς, αφορά κυρίως ενέργειες σε επίπεδο νομοθεσίας και διοίκησης (πχ διασφάλιση των απαραίτητων οικονομικών και ανθρώπινων πόρων για την ψυχική υγεία και την αποφυγή τυχόν απώλειας πόρων μετά την κατάργηση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, ενσωμάτωση της περιφερειακής και τομεακής διοίκησης ψυχικής υγείας στο υφιστάμενο σύστημα διοίκησης του ΕΣΥ) που είναι δύσκολα μετρήσιμες, αν δεν προσδιοριστούν πλήρως σύμφωνα με το πλαίσιο που παρουσιάστηκε στην αρχή του ερωτήματος. Οι επιμέρους στόχοι που θέτονται, όπως για παράδειγμα η σύσταση συμβουλίου για την παρακολούθηση του συστήματος ψυχικής υγείας σε κάθε υγειονομική περιφέρεια, μπορούν να μετρηθούν/καταγραφούν (σύσταση ή όχι) με βάση κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, ωστόσο μια τέτοια καταγραφή δεν θα ήταν ουσιαστική και ούτε ενδεικτική του αποτελέσματος που επιθυμείται να επέλθει στο σύστημα.

Όσον αφορά τον στόχο παρακολούθησης του συστήματος, η υλοποίησή του φαίνεται να είναι ρεαλιστική, αν ληφθούν υπόψη μόνο οι υφιστάμενοι πόροι που προτείνονται (π.χ. Υγειονομικός χάρτης) αλλά το ζήτημα δεν αντιμετωπίζεται ολιστικά και δεν αποτυπώνονται σημαντικοί παράμετροι. Ο τρίτος στόχος που αφορά στην αξιολόγηση και βελτίωση της ποιότητας του συστήματος, δεν συγκεκριμενοποιείται επαρκώς, αποτελεί αναγκαιότητα του συστήματος και χρήζει ιδιαίτερου επιχειρησιακού σχεδιασμού, κάτι το οποίο δεν πραγματοποιείται στο κείμενο, όπου αρκείται σε προτεινόμενες δράσεις. Εξειδίκευση απαιτείται σε θέματα όπως, ο αριθμός των θεραπευτικών πρωτόκολλων, οι τύποι μονάδας που απευθύνονται και πλήθος άλλων σχετικών. Τέλος, ο στόχος σχετικά με τον ηλεκτρονικό ψυχιατρικό φάκελο ασθενή καθώς υπάρχει εξειδικευμένο ΕΠ (ΨΣ) θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί πραγματοποιήσιμος, αλλά δεν λαμβάνονται υπόψη οι νομοθετικές και λοιπές ρυθμίσεις και παρεμβάσεις που απαιτούνται αναφορικά με την καθιέρωση ενός κοινώς αποδεκτού προτύπου στοιχείων που θα συμπεριλαμβάνονται στο φάκελο του ασθενούς και θέματα εμπιστευτικότητας και πρόσβασης στα δεδομένα του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών, χρήσης από το ανθρώπινο δυναμικό κτλ.

Ο χαρακτήρας των στόχων του τέταρτου άξονα, για την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών και τη συνηγορία, είναι περισσότερο ποιοτικός από τους υπόλοιπους, καθώς το ουσιαστικό ζητούμενο δεν είναι η ανάπτυξη ενός σχετικού νομοθετήματος, αλλά η ολιστική αντιμετώπιση του θέματος. Επίσης, ο στόχος της ανάπτυξης μηχανισμών και διαδικασιών παραπόνων ή καταγγελιών των χρηστών των υπηρεσιών, δεν φαίνεται να έχει περιληφθεί.



269



Οι στόχοι του τελευταίου άξονα (Εκπαίδευση –Έρευνα – Νομοθεσία) μπορούν να χαρακτηριστούν ως μακροπρόθεσμοι. Η αναδιοργάνωση των εκπαιδευτικών curriculum απαιτεί λεπτομερή διερεύνηση προκειμένου να εφαρμοστεί, ενώ επιπλέον υπάρχουν ζητήματα πιστοποίησης/διαπίστευσης των προγραμμάτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης/ψυχοθεραπευτικών τεχνικών. Όσον αφορά τους επιμέρους στόχους κατάρτισης του υφιστάμενου προσωπικού, αυτοί είναι μετρήσιμοι, χωρίς όμως να μπορεί να αξιολογηθεί η καταλληλότητα ή αναγκαιότητά τους (απαιτούνται ποιοτικά κριτήρια). Η προώθηση της έρευνας αποτελεί έναν ρεαλιστικό και μετρήσιμο στόχο, καθώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν ήδη υπάρχοντες πόροι (πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα), ενώ η ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση/μέτρηση είναι δυνατή εφόσον η διενέργειά τους προσδιορίζεται από μια αρχή και δεν αποτελούν πρωτοβουλία του εκάστοτε οργανισμού/ιδρύματος κτλ.

Σε συνέχεια, της αδυναμίας του σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’ Φάση να αναπτύξει ένα αυστηρά οριοθετημένο επιχειρησιακό σχεδιασμό και να καθορίσει το πλαίσιο επίτευξης των στόχων, παρουσιάστηκε η στοχοθεσία της ΔΨΥ και το σύστημα παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου. Τα παραπάνω πλαίσια έχουν κοινό προσανατολισμό τον προσδιορισμό των δράσεων στον τομέα της ΨΥ και την τυποποίηση της διαδικασίας παρακολούθησης και αξιολόγησης.

Σχετικά με τη στοχοθεσία της ΔΨΥ, οι προτεραιότητές της περιλαμβάνουν κυρίως την ολοκλήρωση της αποασυλοποίησης, αλλά και το μετασχηματισμό των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων. Οι ενέργειες αυτές πλαισιώνονται και υποστηρίζονται από μια σειρά συνοδευτικών δράσεων και από επιμέρους ενέργειες, οι οποίες αποτελούν αναλυτικά βήματα για την επίτευξη των βασικών προτεραιοτήτων της ΔΨΥ. Ενδεικτικά, ο άξονας παρέμβασης «Μετασχηματισμός των υφιστάμενων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων» περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις και παράλληλες σχετικές ενέργειες, καθώς και οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο θα επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος. Παρόλα αυτά, δεν περιλαμβάνεται ο σαφής καθορισμός των απαραίτητων κριτηρίων και δεικτών, με σκοπό την μέτρηση και την αξιολόγηση όσων επιτεύχθηκαν.

Όσον αφορά το σύστημα παρακολούθησης του Κυβερνητικού έργου για τον τομέα της ΨΥ δομήθηκε στη βάση του Γενικού Αντικειμενικού Σκοπού που τέθηκε (Βελτίωση Υγείας του Πληθυσμού) και του αντίστοιχου Ειδικού Στόχου (Βελτίωση της ΨΥ του Πληθυσμού). Καθορίστηκαν πέντε στρατηγικές δράσεις οι οποίες πλαισιώθηκαν από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, όπου η επιμέτρηση της υλοποίησής τους θα πραγματοποιείται από δείκτες που προσδιορίστηκαν ως αντικειμενικά μετρήσιμοι σύμφωνα με δεδομένα που θα διατίθενται από σχετικές πηγές επιβεβαίωσης. Στο ίδιο πλαίσιο διατυπώθηκε μια σειρά από δραστηριότητες για την επίτευξη των αποτελεσμάτων και προσδιορίστηκαν τα αντίστοιχα μέσα και οι ημερομηνίες ολοκλήρωσης. Παρόλο, όμως, που αποτελεί μια βασική προσπάθεια προς την ανάπτυξη του απαραίτητου στρατηγικού σχεδιασμού, παρατηρείται ότι δεν έχουν καθοριστεί τιμές βάσης των δεικτών και τιμές στόχοι, αλλά ούτε και ακριβής ορισμός όλων των δεικτών.

Οι ανωτέρω επιχειρησιακές εκφράσεις στοχεύουν στην οριοθέτηση του πλαισίου διαχείρισης και στον καθορισμό προτεραιοτήτων, ενεργειών και συγκεκριμένων κριτηρίων



270



και δεικτών. Ωστόσο, αποτελούν αποσπασματικές προσπάθειες και όχι ένα ενιαίο κείμενο πολιτικής το οποίο θα λαμβάνει υπόψη όλες τις πτυχές της ΨΜ, θα δημιουργεί έναν ολοκληρωμένο επιχειρηματικό σχεδιασμό που θα επιλύει τις δυσκολίες συντονισμού και θα θέτει το σύστημα ΨΥ βιώσιμο.

Δ1.6 Προτάσεις για την επικαιροποίηση της στρατηγικής και των πολιτικών (μελλοντικό προγραμματισμό, την στρατηγική και στοχοθεσία που θα απαιτηθούν για την επόμενη προγραμματική περίοδο) με σκοπό την βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων για την περαιτέρω ανάπτυξη, ολοκλήρωση και εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης;

Οι βασικές ελλείψεις της υπάρχουσας στρατηγικής που αντίστοιχα διαμορφώνουν προτάσεις για την επικαιροποίηση της, για μελλοντικό προγραμματισμό αλλά και για τη διαμόρφωση της στοχοθεσίας για την επόμενη προγραμματική περίοδο, προσδιορίζονται συνοπτικά στις ακόλουθες θεματικές ενότητες:

1. Διοίκηση/διαχείριση του συστήματος (από τη διαχείριση μονάδων ως τη διαχείριση του συστήματος στο σύνολό του): Χρειάζεται να προσδιοριστούν οι αρχές και το μοντέλο διοίκησης σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του συστήματος με ύπαρξη προτύπων διαλειτουργικότητας μεταξύ των υποσυστημάτων ΨΥ, τα οποία θα ορίζουν διακριτές λειτουργίες και αρμοδιότητες ανά επίπεδο (κεντρικό, περιφερειακό, τομεακό και τοπικό) αλλά και θα καθορίζουν τις διαδικασίες συλλειτουργίας των φορέων και των οργάνων διοίκησης .

2. Αξιολόγηση και βιωσιμότητα του συστήματος: Το θέμα της οικονομικής βιωσιμότητας του συστήματος ΨΥ κρίνεται ως προτεραιότητα μίας πολιτικής σε οποιαδήποτε φάση της οικονομίας, αλλά το ζήτημα αυτό γίνεται ακόμη πιο έντονο στις περιόδους οικονομικής κρίσης. Δεδομένης της οικονομικής κατάστασης της χώρας θεωρείται απαραίτητη η εξοικονόμηση πόρων, ο επαναπροσδιορισμός του συστήματος χρηματοδότησης των υπηρεσιών Υγείας, καθώς και η συστηματική αξιολόγηση με βάση το κόστος, την αποδοτικότητα αλλά και την προσφερόμενη ποιότητα υπηρεσιών των μονάδων ΨΥ. Πιο συγκεκριμένα, εκτός από τα θέματα που τέθηκαν στο Μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής που αφορούν συνολικά τον τομέα της Υγείας, αντίστοιχα θέματα συμπεριλαμβάνονται και στο Μνημόνιο Συνεργασίας Andor- Λυκουρέντζου και το σχετικό σχέδιο δράσης. Τα ανωτέρω καθορίζουν τις κατευθύνσεις της πολιτικής για την ΨΥ και δεσμεύουν το σύστημα ΨΥ να λάβει υπόψη του την έννοια της αξιολόγησης και βιωσιμότητας σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο. Συνεπώς, σε αυτό το σημείο προτείνεται να αναπτυχθεί ένα σύστημα ποιοτικής και οικονομικής αξιολόγησης των μονάδων, όπου θα συσχετίζονται παράμετροι κόστους με την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα, την οικονομικότητα υλοποίησης καθώς και την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Θα πρέπει να εκπονηθεί ενδελεχές πλάνο βιωσιμότητας των μονάδων, το οποίο θα περιλαμβάνει αναζήτηση και αξιολόγηση υφιστάμενων και νέων χρηματοδοτικών δυνατοτήτων καθώς και



271



ακριβή καθορισμό του οικονομικού μοντέλου διαχείρισης σε μακροπρόθεσμη βάση.

3. Παρακολούθηση του συστήματος: Η ανάπτυξη ενός συστήματος παρακολούθησης της πορείας της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης έχει ήδη αποτελέσει προτεραιότητα της πολιτικής για την ΨΥ. Ωστόσο, οι προτεινόμενες δράσεις που έχουν προταθεί αποτελούν κυρίως πρόταση για αξιοποίηση των διαθέσιμων βάσεων δεδομένων (Υγειονομικός Χάρτης, στατιστικά δεδομένα). Στο σημείο αυτό προτείνεται η επέκταση των συγκεκριμένων δράσεων από το επίπεδο της μονάδας στο σύνολο του συστήματος ψυχιατρικής περίθαλψης. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η θεσμοθέτηση συστήματος υποχρεωτικής ongoing παρακολούθησης των δομών, αλλά και των φορέων που ασχολούνται με θέματα ΨΥ. Με αυτό τον τρόπο θα συγκεντρώνεται η απαραίτητη πληροφορία σχετικά με την τήρηση των κριτηρίων ποιότητας, αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας και στη συνέχεια θα εξετάζεται με σκοπό τη βελτίωση αυτών των δεικτών και συνεπώς την παροχή ποιοτικότερων και αποδοτικότερων υπηρεσιών.



272



Δ2. Εφαρμογές και υλοποίηση της ΨΜ

Δ2.1 Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας; Υπάρχουν αποκλίσεις σε σχέση με τη βασική φιλοσοφία της αποϊδρυματοποίησης;

Ο πίνακας στη συνέχεια ομαδοποιεί τους άξονες δράσεις του προγράμματος ΨΜ, όπως αυτό διαμορφώθηκε από την υπουργική απόφαση για το Ψυχαργώς Γ’ φάση και παρουσιάζει την παρούσα κατάσταση και τα αποτελέσματα που έχουν καταγραφεί ως τώρα.

Πίνακας 50: Παρούσα κατάσταση στην κάθε ειδική δράση ανά άξονα δράσης Άξονας δράσης Ειδικές δράσεις Παρούσα κατάσταση - αποτελέσματα

1.Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών

1.1 Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων

Υπάρχουν ΤΟΨΥ οι οποίοι στερούνται ακόμα και των βασικών προβλεπόμενων δομών και υπηρεσιών, ήτοι Ψυχιατρικό τμήμα, ΚΨΥ, μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ΚΟΙΣΠΕ. (Αναλυτική παρουσίαση στην παράγραφο Β.3.2.1) Πιο συγκεκριμένα, ανά περιφέρεια προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα για τις υπηρεσίες ΨΥ ενηλίκων: • Την υψηλότερη συσσώρευση δομών με υπηρεσίες πρωτοβάθμιας

φροντίδας ψυχικής υγείας παρουσιάζουν οι περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Η Αττική διαθέτει το 50% των Κέντρων Ημέρας από αυτά που συνολικά υπάρχουν σε όλη τη χώρα.

• Τη χαμηλότερη συσσώρευση δομών με υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας (ΚΨΥ, ΚΗ, Κιν. Μονάδες) παρουσιάζουν οι Περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου. Ειδικότερα αξίζει να σημειωθεί ότι οι Περιφέρειες της Δυτικής Μακεδονίας και του Νότιου Αιγαίου δεν διαθέτουν ΚΨΥ.

• Η περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας δεν διαθέτει Ψυχιατρικό τμήμα.

• Οι περιφέρεις της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου στερούνται σημαντικά δομές τριτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας ενήλικων σε σχέση με τις υπόλοιπες περιφέρειες.

1.2 Κατάργηση των ψυχιατρικών νοσοκομείων

Ο σχεδιασμός για το μετασχηματισμό των ψυχιατρικών νοσοκομείων το 2015 θα είναι εφικτός αν και μόνο αν υπάρξει ένα ρεαλιστικό πλάνο ανάπτυξης πρωτοβάθμιων, δευτεροβάθμιων και δομών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, όπου με δεδομένη τη στενότητα των πόρων, υπολείπεται σοβαρά. Τα δεδομένα της παρούσας κατάστασης επιγραμματικά είναι: • Δεν έχει ολοκληρωθεί η μετακίνηση των χρονίων ασθενών. • Δεν έχουν ενεργοποιηθεί υφιστάμενες ή σε αργία μονάδες ΜΨΥ

καθώς απαιτείται πρόσληψη προσωπικού και εξεύρεση πόρων. • Πραγματοποιήθηκαν αιτήματα για την πρόσληψη προσωπικού

και την εξεύρεση χρηματοδοτικών πόρων, οι οποίες δεν τελεσφόρησαν.

• Δεν υπάρχουν επαρκείς μονάδες για την αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών, καθώς σήμερα τα ΨΝ καλύπτουν το 60% των εισαγωγών με οξέα προβλήματα ΨΥ.

• Πραγματοποιήθηκε μελέτη από το Τεχνικό Κλιμάκιο Αξιολόγησης Δημόσιων Κτιρίων για τη μετάβαση οξέων περιστατικών στις



273



Άξονας δράσης Ειδικές δράσεις Παρούσα κατάσταση - αποτελέσματα

ψυχιατρικές κλινικές των Γενικών Νοσοκομείων χωρίς να δρομολογηθούν περαιτέρω ενέργειες.

• Δεν έχει πραγματοποιηθεί ουσιαστική δράση για τον επαναπροσδιορισμό του νομικού πλαισίου που θα καθορίζει τις συνθήκες φύλαξης και νοσηλείας των ποινικά ακαταλόγιστων.

• Θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα παρακολούθησης και ελέγχου των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών.

1.3 Υπηρεσίες για την ψυχική υγεία της παιδικής και εφηβικής ηλικίας

Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν περιφέρειες όπως η Δυτική Μακεδονία, το Νότιο Αιγαίο και η Πελοπόννησος με σημαντικότατες ελλείψεις στις δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, ενώ παράλληλα τα παιδοψυχιατρικά τμήματα συγκεντρώνονται κυρίως στην Αττική και τη Κεντρική Μακεδονία, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αντιμετωπιστούν περιστατικά πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Έργα σχετικά με παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών για παιδιά που ανήκουν ενδεικτικά στις ακόλουθες κατηγορίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί, π.χ. παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες. Συνολικά, παρατηρείται ελάχιστη πρόοδος στις σχετικές υπηρεσίες με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεγάλες λίστες αναμονής και οι γονείς να στρέφονται στην ιδιωτική παροχή σχετικών υπηρεσιών καθώς και μεγάλη γεωγραφική ανισοκατανομή.

1.4 Υπηρεσίες για την ψυχική υγεία της τρίτης ηλικίας

Σχετικά με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις σε δομές για την αντιμετώπιση ατόμων με ψυχογηριατρικά προβλήματα και με χρόνια οργανικά ψυχοσύνδρομα, νόσο Altzheimer και συναφείς διαταραχές. Οι ελλείψεις αφορούν τόσο σε ολοκληρωμένες μονάδες αντιμετώπισης ανοιών, όσο και σε δομές που παρέχουν υπηρεσίες πρωτοβάθμιας και τριτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας. Από την ανάλυση των στοιχείων ανά περιφέρεια προέκυψε ότι η Δυτική Μακεδονία, η Δυτική Ελλάδα, το Βόρειο Αιγαίο, η Ήπειρος και τα Ιόνια Νησιά αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους ζητήματα. Δημιουργείται επιτακτική ανάγκη καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα τρίτης ηλικίας, συγκεκριμενοποίηση και εξειδίκευση των προτάσεων και των επιθυμητών υπηρεσιών του Ψυχαργώς Γ΄ και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησης τους.

1.5 Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας σε άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού

Οι δομές που αντιμετωπίζουν αμιγώς περιστατικά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού παιδιών, εφήβων και ενηλίκων είναι περιορισμένες σε όλη τη χώρα. Υπάρχει ανισοκατανομή δομών με τη μεγαλύτερη συσσώρευση να παρουσιάζεται στην Αττική ενώ παράλληλα υπάρχουν περιφέρειες όπως το Βόρειο Αιγαίο, το Νότιο Αιγαίο, η Δυτική Ελλάδα, τα Ιόνια Νησιά, και η Στερεά Ελλάδα που δεν διαθέτουν δομές που να αντιμετωπίζουν αμιγώς περιστατικά με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.

1.6 Υπηρεσίες ψυχικής υγείας για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές

Έργα παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σχετικά με άστεγους, άνεργους και μετανάστες φαίνεται ότι μέχρι τώρα δεν αποτελούν προτεραιότητα.



274




1.7 Ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στο σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ)

Δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του συστήματος ΠΦΥ, δημιουργώντας σημαντικό κενό στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Σε συνέχεια της δημιουργίας και λειτουργίας του Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας (ΠΕΔΥ) αναμένεται, υπό την έννοια του κατεπείγοντος, η κάλυψη των ελλείψεων στις υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας αλλά και αναδεικνύεται η δυσκολία του εγχειρήματος που οφείλεται σε λόγους όπως ελλείψεις σε προσωπικό, ανεπάρκεια υποδομών και αδυναμία χρηματοδότησης.

2. Προαγωγή – Πρόληψη Ψυχικής Υγείας

2.1 Δράσεις πρόληψης της κατάθλιψης

Η υλοποίηση εξειδικευμένων δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό βαθμό. Γίνεται αντιληπτό ότι δεν υπάρχει οργανωμένο πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησης αντίστοιχων δράσεων όπως αυτές προβλέπονται και στο Ψυχαργώς Γ’. Σχετικά με τα υπό εξέλιξη έργα προκύπτει ότι: • Υπάρχουν οχτώ έργα πρόληψης και προαγωγής που είναι σε

εξέλιξη αυτή την περίοδο. Τα προγράμματα πρόληψης και αγωγής που υλοποιούνται δεν καλύπτουν αρκετές από τις ειδικές κατηγορίες που θέτονται με βάση την πολιτική του Ψυχαργώς Γ’. Επί παραδείγματι δεν υλοποιούνται δράσεις πρόληψης που αφορούν την ψυχική υγεία ειδικών ομάδων (άτομα με διαταραχές αυτιστικού φάσματος, ηλικιωμένοι, άνεργοι, μετανάστες) ή δράσεις πρόληψης για την κατάθλιψη που αποτελεί καίριο ζήτημα την ημερών μας.

• Υλοποιούνται σημαντικές δράσεις πρόληψης για παιδιά και εφήβους και ιδιαίτερα σε ζητήματα που αποτελούν μείζονα κοινωνικά προβλήματα όπως η ενδοσχολική βία (bullying) και η σεξουαλική παρενόχληση ανηλίκων.

2.2 Δράσεις πρόληψης και πρώιμης ανίχνευσης των ψυχωτικών διαταραχών 2.3 Δράσεις έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης στον αυτισμό 2.4 Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στην παιδική και εφηβική ηλικία και την εκπαίδευση 2.5 Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στο πεδίο της απασχόλησης και της επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων 2.6 Δράσεις προαγωγής ψυχικής υγείας ηλικιωμένων 2.7 Δράσεις αγωγής της κοινότητας και καταπολέμησης του στίγματος

3. Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας 3.1.Τομεοποίηση και

Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Περίθαλψης

Το σύστημα διοίκησης του τομέα ΨΥ και ΨΜ χαρακτηρίζεται συγκεντρωτικό ως προς κεντρικό επίπεδο διοίκησης (Πολιτική Ηγεσία, ΔΨΥ) με αδυναμία πλήρους διαλειτουργικότητας και συνεργασίας των επιπέδων διοίκησης με βάση σαφή διαχωρισμό εξουσιών – ευθυνών, σύμφωνα με το δυναμικό και τη δυναμική των επιπέδων διοίκησης. Πιο συγκεκριμένα, σε περιφερειακό επίπεδο ο ρόλος των Υ.Πε είναι περιορισμένος και επικεντρώνεται κυρίως στη διοίκηση και εποπτεία των δομών ΝΠΔΔ. Σε τομεακό επίπεδο ο ρόλος των επιτροπών είναι συμβουλευτικός, χωρίς να διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΥ, ενώ παράλληλα παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας.

3.2. Παρακολούθηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας

Η χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ ως βασικό μηχανισμό συλλογής και τήρησης πληροφοριών διασφαλίζει τη δυνατότητα συστηματικής και δυναμικής παρακολούθησης των ΜΨΥ και κατ’ επέκτασης του τομέα Ψυχικής Υγείας. Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη συλλογή του συνόλου της απαιτούμενης πληροφορίας, την αξιοποίηση της αλλά και τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και στοιχείων άμεσα και εύκολα, με σκοπό την υποβοήθηση της



275




άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία. Προς αυτή την κατεύθυνση πρώτιστης σημασίας είναι η ύπαρξη και λειτουργία του συστήματος παρακολούθησης σύμφωνα με τις δυνατότητες που παρέχει μια σύγχρονη πλατφόρμα Επιχειρησιακής Ευφυΐας με σκοπό την επεξεργασία και αξιοποίηση των δεδομένων στη διοίκηση, τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των ενεργειών.

3.3. Αξιολόγηση του συστήματος ψυχικής υγείας, Κοινωνική Λογοδοσία και Βελτίωση της Ποιότητας

Η εποπτεία και ο έλεγχος της διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης των υπηρεσιών των ΜΨΥ συστηματοποιήθηκε για όλους τους φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ με τη χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ. Ως προς την αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας η πενταμελής επιτροπή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, εξειδικευμένων στην αξιολόγηση υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν έχει αναλάβει ενεργό ρόλο ως προς τα καθήκοντα της. Η διασφάλιση της κοινωνικής λογοδοσίας σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης απαιτείται να αποτελεί προτεραιότητα.

3.4. Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενή

Δεν υπάρχει καθολική εφαρμογή ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου ασθενούς σύμφωνα με διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και πληροφορίες, πλήρως διαλειτουργικού και προσβάσιμου από κάθε μονάδα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Ουσιαστικό βήμα, πραγματοποιήθηκε με την ψήφιση του νόμου για την ΠΦΥ (ΦΕΚ Α’ 38/17-02-2014) όπου καθιερώθηκε ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ) και οι αποφάσεις ένταξης πράξεων για την υλοποίηση του έργου “Ψηφιοποίηση και Ηλεκτρονική Διαχείριση του Ιστορικού Αρχείου Φακέλων Ασθενών” 26 Γενικών Νοσοκομείων. Αναμένεται η καθολική εφαρμογή του νόμου και η υλοποίηση των ανωτέρω έργων.

4. Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών και συνηγορία για την ψυχική υγεία και προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους

4.1 Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών

Δεν υπάρχουν διαδικασίες για τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων σχετικών με την ικανοποίηση των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ερωτηματικά γεννιούνται σχετικά με την κατάσταση που επικρατεί σε κομβικά ζητήματα όπως τα περιστατικά λεκτικής και σωματικής παραμέλησης, του επιπέδου διαβίωσης στις ΜΨΑ αλλά και «ασυλικές» λογικές στη λειτουργία των μονάδων (μηχανικές/χημικές καθηλώσεις, απουσία ερεθισμάτων κ.α.). Υπεγράφησαν συστάσεις σχετικά με τα δικαιώματα των ληπτών στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας τα οποία καλούνται να τηρούν οι φορείς ψυχικής υγείας, ώστε να διασφαλίζεται η προστασία των δικαιωμάτων των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Παρόλα αυτά παρατηρείται έλλειψη ενιαίων θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών και διαπιστώθηκε υπερβολικά υψηλός αριθμός ακούσιων νοσηλειών.

4.2 Προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους

Αποτυπώνεται, η ενεργοποίηση των συλλόγων και σωματείων εκπροσώπησης και προάσπισης των δικαιωμάτων καθώς και των συλλόγων οικογενειών και φίλων ΨΑ, όπου εκτός από τις δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης προάγεται και η δημιουργική απασχόληση, η αυτοβελτίωση, η ενδυνάμωση αλλά και η επιμόρφωση και η κατάρτιση. Αναγκαιότητα αποτελεί η διασύνδεση των ΣΟΨΥ με τους ΚοιΣΠΕ για την συνολική αντιμετώπιση των ΛΥΨΥ, με γενικότερο σχεδιασμό της συμμετοχής τους και της κοινωνικής ενσωμάτωσης και αποκατάστασης. Τονώθηκε η «φωνή» των ΛΥΨΥ μέσω της δημιουργίας συλλόγων και σωματείων εκπροσώπησης, προάσπισης των δικαιωμάτων και



276




συλλόγων οικογενειών και φίλων αλλά και νομοθετικά (Ν4272/2014). Παρόλα αυτά, οι λήπτες εξακολουθούν να μην έχουν συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων και στον έλεγχο των μονάδων.

5. Εκπαίδευση – Έρευνα – Νομοθεσία

5.1 Εκπαίδευση

Αυξήθηκε, σε μικρό βαθμό, ο αριθμός των στελεχών ψυχικής υγείας που συμμετείχαν σε ενέργειες κατάρτισης σε σχέση με την περσινή χρονιά αν και δεν εντάχθηκαν νέα έργα κατά την παρούσα αξιολογητική περίοδο. Η κάθε δράση δεν αποτελεί τμήμα ενός ολοκληρωμένου σχεδίου εκπαίδευσης και κατάρτισης των επαγγελματιών ΨΥ, όπου έχουν προτεραιοποιηθεί οι στόχοι σύμφωνα με τις ανάγκες, τους οικονομικούς και τους χρονικούς περιορισμούς.

5.2 Προαγωγή της έρευνας στην ψυχική υγείας.

Δεν υπάρχει αντίστοιχος επιχειρησιακός σχεδιασμός, καθορισμός των χρηματοδοτικών εργαλείων, των ζητούμενων προς διερεύνηση καθώς και του γενικότερου μεθοδολογικού πλαισίου υλοποίησης και αξιοποίησης ερευνητικών δράσεων.

5.3 Νομοθετικές αλλαγές και παρεμβάσεις.

Στον τομέα της πραγματοποίησης των αναγκαίων νομοθετικών παρεμβάσεων και εκσυγχρονιστικών δράσεων με σκοπό την επικαιροποίηση και προσαρμογή της νομοθεσίας δεν φαίνεται να έχει πραγματοποιηθεί καμία δράση.

Δ2.2 Ποιες είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις των παρεμβάσεων της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης;

Σε μάκρο – επίπεδο, οι επιπτώσεις των παρεμβάσεων της ΨΜ αφορούν στη βελτίωση του επιπέδου της ψυχικής υγείας του πληθυσμού, τη μείωση των νοσηλειών και των χαμένων ετών (DALY’s) από ψυχικές ασθένειες, τη βελτίωσή του επιπέδου υγείας των εξυπηρετούμενων ασθενών αλλά και της αυτοαναφερόμενης ποιότητας ζωής τους.

Για τη διερεύνηση των μακροχρόνιων επιπτώσεων των παρεμβάσεων της ΨΜ αλλά και της εκτίμησης αναγκών (needs assessment) του πληθυσμού, απαιτούνται επιδημιολογικές και άλλες διαχρονικές έρευνες, οι οποίες θα υλοποιούνται σε συστηματική βάση και υπό αυστηρό μεθοδολογικό πλαίσιο ώστε να είναι δυνατή η ασφαλής διεξαγωγή συμπερασμάτων στο χρόνο. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση και προσπάθεια εξαγωγής συμπερασμάτων υπό τις παρούσες συνθήκες θα οδηγούσε σε λάθος αποτελέσματα με μαθηματική ακρίβεια.

Τα στοιχεία που υπάρχουν είναι ελλιπή και δεν τηρούνται με συνεκτικό και συστηματικό τρόπο ώστε να δύναται να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις των προγραμμάτων πρόληψης και ευαισθητοποίησης ή αγωγής υγείας με μετρήσιμα στοιχεία, όπως για παράδειγμα αλλαγή στάσεων και συμπεριφορών, μειωμένος αριθμός εισαγωγών – επανεισαγωγών στα νοσοκομεία, ικανοποίηση των ληπτών από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας κλπ. Παράλληλα δεν έχουν χρησιμοποιηθεί καταλλήλως τα συμπεράσματα από την πρώτη πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη ψυχοπαθολογίας ενηλίκων όσον αφορά την αναγκαιότητα ανά γεωγραφική περιφέρεια ανάπτυξης υπηρεσιών ψυχικής υγείας βάσει του επιπολασμού των κοινών ψυχικών διαταραχών.



277



Δ2.3 Αντιμετωπίζονται σφαιρικά θέματα χρηματοδότησης και βιωσιμότητας των εφαρμογών του σχεδίου;

Κατά το έτος 2014, το μεγαλύτερο ποσοστό των διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ για την ΨΜ δρομολογήθηκε με σκοπό την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των ΝΠΙΔ και τη συνέχιση της λειτουργίας τους κι όχι με γνώμονα την υλοποίηση των ευρύτερων στόχων της ΨΜ. Σε συνέχεια της εκπόνησης του μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ΨΥ αναμένεται η ολοκλήρωση της θεσμοθέτησης του που θα συμπεριλάβει ποιοτικές παραμέτρους. Ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με την ικανότητα του μοντέλου χρηματοδότησης να προσδώσει αυτοδυναμία και να μην απαιτείται η συνδρομή του ΕΚΤ ή άλλων πόρων και ταμείων. Γεγονός επίσης αποτελεί ότι ο ακριβής καθορισμός του πραγματικού κόστους νοσηλείας ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας θα γίνει εφικτό να υπολογισθεί μόνο στην περίπτωση που λειτουργήσει αναλυτική λογιστική στις ΜΨΥ σε ικανοποιητικό επίπεδο (προσδιορισμός κέντρων κόστους, κλειδών μερισμού των δαπανών κτλ).

Επιπρόσθετα, όπως ήδη έχει αναφερθεί καμία μέχρι στιγμής μέριμνα επιχειρησιακού προσανατολισμού που να περιλαμβάνει χρηματοδοτική σύνδεση και ποσοτικοποίηση των ειδικών δράσεων του Ψυχαργώς ‘Γ καθώς και υλοποίηση πλήρους πλάνου βιωσιμότητας των επιθυμητών εφαρμογών και δράσεων δεν έχει παρουσιαστεί.

Τέλος, βάσει του νέου νόμου που ψηφίστηκε για την ΠΦΥ (Ν.4238/2014) ο ΕΟΠΥΥ παραμένει ως αγοραστής υπηρεσιών τόσο από το δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Εντούτοις, η μέχρι τώρα λειτουργία του έχει αποδείξει ότι δεν είναι εξασφαλισμένη η έγκαιρη αποπληρωμή των νοσηλίων λόγω καθυστερήσεων στις διαδικασίες του (ακόμα και τα δημόσια γενικά νοσοκομεία δέχονται επιχορηγήσεις από το υπουργείο για τη συνέχιση της λειτουργίας τους εξαιτίας των καθυστερήσεων του ΕΟΠΥΥ).

Δ2.4 Σε ποιο βαθμό έχει επηρεάσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση την ποιότητα ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους / των επαγγελματιών ψυχικής υγείας;

Οι ενέργειες αποασυλοποίησης που βρίσκονται σε εξέλιξη και ένταση έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και στην ποιότητα ζωής των ψυχικά ασθενών και των οικογενειών τους.

Γενικά θέματα που άπτονται της προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών, της κοινωνικής τους αποκατάστασης και της μείωσης του στίγματος που συνδέεται με την ψυχική ασθένεια, έχουν αντιμετωπιστεί μέσω της νομοθεσίας, της σύστασης ειδικών επιτροπών (ειδική επιτροπή προστασίας των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών) και εξειδικευμένων εκθέσεων και παρεμβάσεων ανεξάρτητων αρχών (πχ ΕΕΔΑ, ΣτΠ). Εντούτοις, το απαρχαιωμένο θεσμικό πλαίσιο που ισχύει χρειάζεται άμεση τροποποίηση για ευαίσθητα ζητήματα όπως ακούσια νοσηλεία, δικαιοπραξία, κράτηση και νοσηλεία των ψυχικά πασχόντων κρατουμένων.

Από την βιβλιογραφική έρευνα της ομάδας αξιολόγησης δεν έχουν προκύψει αποτελέσματα για την ύπαρξη ειδικών ερευνών που να εξετάζουν θέματα ικανοποίησης



278



των χρηστών υπηρεσιών ΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ωστόσο στα πλαίσια των εργασιών της ομάδας αξιολόγησης, πραγματοποιήθηκε έρευνα ικανοποίησης των ληπτών από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας. Η έρευνα διεξήχθη σε ΚΨΥ της περιοχής των Αθηνών με τη χρήση ερωτηματολογίου. Από τα αποτελέσματα της έρευνα προκύπτει ότι η πλειοψηφία των ληπτών είναι ικανοποιημένη από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας των ΚΨΥ (αντιμετώπιση προβλημάτων, συνέχεια στη φροντίδα, πρόληψη υποτροπής κ.α). Χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης παρουσιάζουν οι κατηγορίες που έχουν να κάνουν με την εμφάνιση και τη διάταξη των κτιριακών υποδομών, τη διαθεσιμότητα των ραντεβού και τον χρόνο αναμονής για το 1ο ραντεβού.



279



Δ3. Διοίκηση της ΨΜ

Δ3.1 Υπάρχουν διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και μηχανισμοί παρακολούθησης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε κεντρικό επίπεδο/σε περιφερειακό επίπεδο /στο επίπεδο των ΕΠ του ΕΣΠΑ;

Οι διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και οι μηχανισμοί παρακολούθησης της ΨΜ, όπως διατυπώνεται και στο αξιολογητικό ερώτημα μπορούν να διατιμηθούν σύμφωνα με την επάρκεια τους στα ακόλουθα τρία επίπεδα:

• Κεντρικό

• Περιφερειακό

• ΕΠ ΕΣΠΑ

Κεντρικό επίπεδο

Σχετικά με τις διαδικασίες διαχείρισης και τους μηχανισμούς παρακολούθησης σε κεντρικό επίπεδο, αυτοί πραγματοποιούνται από τη ΔΨΥ, η οποία έχει κυρίαρχο ρόλο με ευρύ φάσμα εκτελεστικών αρμοδιοτήτων στον σχεδιασμό, στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο όλων των διαστάσεων του συστήματος ψυχικής υγείας και ΨΜ. Επίσης, ασχολείται με τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό της ανάπτυξης και την εποπτεία των δομών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Από το έτος 2013, είχαν πραγματοποιήθηκαν ενέργειες ευρύτερης επιχειρησιακής διάστασης με κοινό προσανατολισμό και προσδιορισμό των δράσεων με σκοπό την υποστήριξη της άσκησης της διοίκησης και την ενεργοποίηση των αντίστοιχων επιπέδων. Οι ακόλουθες δράσεις επιχειρησιακής κατεύθυνσης διαμορφώθηκαν με τη συμμετοχή της ΔΨΥ:

• Μνημόνιο συνεργασίας Laszlo Andor – τέως Υπ. Υγείας Α. Λυκουρέντζου (24/4/2013).

• Στοχοθεσία και δράσεις της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας. • Σύστημα Παρακολούθησης Κυβερνητικού Έργου για τον τομέα της ψυχικής υγείας.

Με τις παραπάνω δράσεις επιχειρήθηκε να προσεγγισθεί ένας επιχειρησιακός σχεδιασμός αλλά ο ορισμός δεικτών παρακολούθησης και αξιολόγησης είναι ένα έργο το οποίο απαιτεί χρόνο καθώς επίσης και σαφές μεθοδολογικό πλαίσιο που θα αντιμετωπίζει ολιστικά το σύνολο των ζητημάτων που άπτονται της ΨΥ και της ΨΜ.

Εκτός των ανωτέρω, η εποπτεία και ο έλεγχος της διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης αλλά και της ποιότητας των υπηρεσιών των ΜΨΥ, κατά το έτος 2014, συστηματοποιήθηκε για όλους τους φορείς ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ με τη χρήση του πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης των ΜΨΥ. Από τον Μάρτιο του 2014 με απόφαση του Υπ. Υγείας (Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/15-04-2014) καθιερώθηκε ο μηχανισμός καταχώρησης στοιχείων στο Πληροφοριακό Σύστημα. Οι ΜΨΥ έχουν την υποχρέωση να τηρούν



280



λειτουργικά, οικονομικά, κλινικά και διοικητικά δεδομένα και να τα θέτουν στη διάθεση του Υπ. Υγείας όποτε τους ζητηθούν, ώστε να καθίσταται δυνατή η επεξεργασία τους από την ΔΨΥ η οποία βάσει του νόμου ορίζεται αρμόδια για αυτό. Επιπρόσθετα τα ΨΝ συμπληρώνουν και στο ΕΣΥ.ΝΕΤ τα αντίστοιχα στοιχεία, όπως αυτά προβλέπονται για το σύνολο των Νοσοκομείων της χώρας.

Παρόλη τη συσσώρευση μεγάλου όγκου πληροφορίας από τις ΜΨΥ, υπάρχουν ερωτηματικά για το βαθμό αξιοποίησης της αλλά και τη δυνατότητα εξαγωγής χρήσιμων δεικτών και στοιχείων άμεσα και εύκολα, με σκοπό την υποβοήθηση της άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης από την κεντρική υπηρεσία.

Επίσης, το έτος 2014, στο πλαίσιο εφαρμογής του τρόπου χρηματοδότησης των ΜΨΥ, εκδόθηκε εγκύκλιος (Υ5β/Γ.Π.οικ.43347/19-05-2014) που εισάγει το πλαίσιο κοστολόγησης το οποίο βασίζεται στην κάλυψη δαπανών που υπολογίζονται με βάση τις παραχθείσες υπηρεσίες ψυχικής υγείας ανά ωφελούμενο. Κάθε ΜΨΥ οφείλει να υποβάλει μηνιαίως, μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης ΜΨΥ, στη ΔΨΥ αναλυτική αποτύπωση των παραχθέντων υπηρεσιών ανά είδος και ωφελούμενο. Η διαδικασία της χρηματοδότησης των ΜΨΥ έχει αυτοματοποιηθεί και συστηματοποιηθεί σε σημαντικό βαθμό μέσω της εφαρμογής του νέου μοντέλου κοστολόγησης αλλά και της άμεσης συλλογής των απαραίτητων στοιχείων μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης. Παρόλα αυτά, η έλλειψη αναπτυγμένων εποπτικών και ελεγκτικών διαδικασιών συνεχίζει να καθιστά τη ΔΨΥ σε έναν ιδιαίτερα επιβαρυμένο διεκπεραιωτικό μηχανισμό.

Κατά το ίδιο διάστημα η ΔΨΥ με μια σειρά από αποφάσεις ζήτησε από τους φορείς ΝΠΙΔ και ΝΠΔΔ να αποστέλλουν στοιχεία σχετικά με την εξέλιξη μετάβασης των χρονίων ασθενών σε ΜΨΑ και με την πληρότητα των μονάδων σε μηνιαία βάση με σκοπό την παρακολούθηση της αποασυλοποίησης.

Τέλος, σχετικά με τη διαχείριση – διοίκηση της ΨΜ, η ΔΨΥ υλοποιεί και τη διαδικασία έκδοσης αποφάσεων σκοπιμότητας, στις οποίες εξειδικεύεται η υλοποίηση έργων ΨΜ.

Από το τέλος του 2011 (Δεκέμβριος) ξεκίνησε το έργο «Μηχανισμός Υποστήριξης των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και Δικτύωσης – Συνεργασίας σε Τομεακό και Περιφερειακό Επίπεδο», όπου θα παρείχε υπηρεσίες υποστήριξης και παρακολούθησης προς του Δικαιούχους φορέων σχεδιασμού, παρακολούθησης και εφαρμογής των παρεμβάσεων στον τομέα της Ψυχικής Υγείας. Ο ΜΥΠ δραστηριοποιείται προς την κατεύθυνση της υποβοήθησης και διοικητικής υποστήριξης της λειτουργίας της ΔΨΥ αλλά και τη συνεργασία με το γραφείο της Υφυπουργού για θέματα ΨΜ. Ο ΜΥΠ έχει επίσης αναλάβει πρωτοβουλίες και δράσεις (π.χ. υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος, παρατηρητήριο) με σκοπό την παρακολούθηση των φορέων και της ΨΜ.

Περιφερειακό επίπεδο

Υ.Πε

Σε περιφερειακό επίπεδο, οι Υ.Πε εμπλέκονται στη διοίκηση της ΨΥ κατά το τμήμα που αναφέρεται στα ΓΝ (ψυχιατρικά τμήματα), τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά



281



δομές. Επιπρόσθετα, συμμετέχουν στην υλοποίηση της ΨΜ στην χώρα υλοποιώντας έργα (ως εποπτευόμενοι φορείς – φορείς υλοποίησης). Κατά τη διάρκεια του έτους 2014 στα πλαίσια του μετασχηματισμού των ΨΝ οι Υ.Πε κλήθηκαν να συνεργαστούν με τις διοικήσεις των Νοσοκομείων και να ενημερώσουν τη ΔΨΥ σχετικά με την διαθεσιμότητα κατάλληλων υποδομών καθώς και την εκτίμηση προϋπολογισμού των απαραίτητων εργασιών ανακατασκευής και εξοπλισμού που θα απαιτηθούν. Επιπρόσθετα κλήθηκαν να συμβάλλουν στην εντατικοποίηση της διαδικασίας της μετάβασης των χρονίως ψυχικά πασχόντων από τα εναπομείναντα ΨΝ σε ΜΨΑ ορίζοντας υπαλλήλους ως Διαχειριστές Κενών Θέσεων.

Ο ρόλος των Υ.Πε στην ΨΜ ενεργοποιείται και ουσιαστικά αναβαθμίζεται κυρίως μέσω του μεταρρυθμιστικού νόμου Ν. 4238/14 που ψηφίστηκε αρχές του έτους 2014. Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το νόμο, το Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ) συγκροτείται και λειτουργεί στις Υ.Πε, και παράλληλα οι Υ.Πε αναλαμβάνουν και το σύνολο των αρμοδιοτήτων διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης των δημόσιων πρωτοβάθμιων μονάδων υγείας.

ΤΕΨΥ - ΤΕΨΥΠΕ

Οι ΤΕΨΥ δεν διαδραματίζουν κανένα ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ και ουσιαστικά η λειτουργία τους έχει παραμένει σε θεωρητικό και συμβουλευτικό επίπεδο, κυρίως συσχετιζόμενο με την οργάνωση της παροχής υπηρεσιών ΨΥ. Το έτος 2014 συνεχίστηκαν να παρατηρούνται σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας των ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ παρόλο που με τις διατάξεις του Ν.4272/14 ρυθμίστηκαν ζητήματα οργάνωσης και εξασφάλισης πόρων για τη λειτουργία τους.

Ο ρόλος των ΤΕΨΥ έγινε καθαρά εποπτικός και ως προς τις διαδικασίες μετάβασης των ωφελουμένων στις ΜΨΑ, βάσει της Υπ. Απόφασης (Υ5α,β/Γ.Π.oικ.19799/4-3-2013) καθώς δεν απαιτείται πια η έγκριση τους για την πρόοδο των εν λόγω ενεργειών, με δυνατότητα παρέμβασης μόνο σε τυχόν δυσχέρειες και προβλήματα διασύνδεσης και συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων ΜΨΑ. Παρόλα αυτά, απαιτείται γραπτή έγκριση από ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ στις περιπτώσεις παράτασης του χρόνου φιλοξενίας των ωφελουμένων σε ξενώνα ή τη συνέχιση της διαμονής των ωφελουμένων σε οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα.

ΕΠ ΕΣΠΑ

Σχετικά με την εξειδίκευση της πολιτικής στα πλαίσια του ΕΣΠΑ, μέχρι αυτή τη στιγμή δεν έχει εκπονηθεί ένα αυστηρά οριοθετημένο επιχειρησιακό σχέδιο υπό τις έννοιες των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, χρονικών περιορισμών και επιθυμητών στόχων υλοποίησης, το οποίο θα περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι – επιχειρησιακά προγράμματα).

Πιο συγκεκριμένα, σε ότι αφορά στο επίπεδο των ΕΠ του ΕΣΠΑ, οι διαδικασίες παρακολούθησης και διαχείρισης σχετικά με την ΨΜ υλοποιούνται από την ΕΥτΥΚΑ και αποτελούν ένα ουσιαστικό διαχειριστικό εργαλείο το οποίο έχει προκύψει και ωριμάσει λειτουργικά εξαιτίας τόσο του χρονικού διαστήματος όσο και του διευρυμένου φάσματος εφαρμογής τους. Οι διαδικασίες αυτές δεν αναφέρονται αποκλειστικά στην ΨΜ ούτε



282



υλοποιήθηκαν με αυτό το γνώμονα. Μορφώνουν, όμως, ένα συμπαγές πλαίσιο διοίκησης σύμφωνα με τους ανωτέρω άξονες.

Ένα σημείο, το οποίο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής αποτελεί το θέμα του καθορισμού των δεικτών ΕΣΠΑ, για τους οποίους απαιτείται επανεξέταση, τροποποίηση, ορθολογικοποίηση και προσαρμογή στις νέες ανάγκες και στόχους. Σε αυτό το πλαίσιο και μέχρι τη διαμόρφωση της στοχοθεσίας με μετρήσιμο τρόπο και την αντίστοιχη υιοθέτηση από την ΕΥτΥΚΑ ενός αντίστοιχου συστήματος δεικτών αντιπροσωπευτικών των επιδιωκόμενων στόχων και ικανών ορθής επιμέτρησης, η σχετική με τη ΨΜ δράση της ειδικής υπηρεσίας καθίσταται σε μεγάλο βαθμό διεκπεραιωτική.

Δ3.2 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί και διαδικασίες υποστήριξης των δικαιούχων / των κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών του συστήματος;

Η υποστήριξη των δικαιούχων πραγματοποιείται διαβαθμισμένα στα ακόλουθα επίπεδα:

ΔΨΥ

Η ΔΨΥ υποστηρίζει τους δικαιούχους μέσω των στελεχών της, στα οποία έχει ανατεθεί η ευθύνη της παρακολούθησης και εξυπηρέτησης των αναγκών συγκεκριμένων ομάδων -φορέων. Τα θέματα των φορέων που άπτονται της υποστήριξης της ΔΨΥ είναι ποικίλα, και αναφέρονται τόσο σε καθημερινά λειτουργικά προβλήματα, όσο και σε θέματα επιστημονικού – θεραπευτικού ενδιαφέροντος. Σχετικά με την υποστήριξη των φορέων για θέματα ΨΜ, η αλληλεπίδραση εστιάζεται σε κάθε περιοχή της ΨΜ με σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος σχετικά με εγκρίσεις σκοπιμότητας, άδειες λειτουργίας, καθυστερήσεις χρηματοδότησης κ.α. Η ΔΨΥ συνεπικουρείται στο υπό εξέταση καθήκον από την ΕΥΕτΥΚΑ, την ΕΥΤΥΚΑ και μηχανισμούς που δημιουργούνται από συγχρηματοδοτούμενα έργα (βλέπε και προηγούμενο αξιολογητικό ερώτημα).

ΕΥτΥΚΑ

Η ΕΥΤΥΚΑ ως διαχειριστική αρχή υποστηρίζει άμεσα τους δικαιούχους σε διάφορα θέματα, σύμφωνα με το σχεδιασμό της και την κατανομή των αρμοδιοτήτων της στα διάφορα τμήματα και μονάδες της. Η επαφή με τους φορείς γίνεται άμεσα, χωρίς ενδιάμεσο και σε όσο το δυνατόν πιο άμεσο χρονικό διάστημα από την εμφάνιση της ανάγκης. Η υποστήριξη καλύπτει το εύρος των αναγκών των δικαιούχων από την ενημέρωση τους σχετικά με την έκδοση προσκλήσεων, για να προβούν στις απαραίτητες διαδικασίες για υποβολή προτάσεων, μέχρι την υποστήριξη τους σχετικά με εξειδικευμένα θέματα υλοποίησης και παρακολούθησης έργων.

ΕΥΕτΥΚΑ

Η ΕΥΕτΥΚΑ δημιουργήθηκε με σκοπό την ανάληψη αρμοδιοτήτων δικαιούχου έργων του τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και συνεπώς και έργων ΨΜ. Στο πλαίσιο αυτό η ΕΥΕτΥΚΑ πραγματοποιεί το σύνολο των απαιτούμενων ενεργειών υποστήριξης των δικαιούχων έργων τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των έργων.

ΜΥΠ



283



Ο ΜΥΠ υποστηρίζει τους δικαιούχους του προγράμματος Ψυχαργώς, πραγματοποιεί υποβοήθηση και διοικητική και επιστημονική υποστήριξη της λειτουργίας της ΔΨΥ (εκπόνηση γνωμοδοτήσεων, μελετών, εμπειρογνωμοσυνών, κατευθυντήριων οδηγιών και υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος παρακολούθησης ΜΨΥ), συνεργάζεται με την ΕΥτΥΚΑ και την ΕΥΕτΥΚΑ για θέματα ΕΣΠΑ και με την πολιτική ηγεσία για θέματα που άπτονται της ΨΜ και της ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη σύμβαση του αλλά και τις τρέχουσες ανάγκες του προγράμματος Ψυχαργώς. Επίσης, σχετικά με θέματα λειτουργίας και οργάνωσης των μονάδων συνεργάζεται με το ΕΚΕΠΥ, τις διοικήσεις των Υ.ΠΕ και των ΜΨΥ και τέλος, όπου κρίνεται απαραίτητο υλοποιεί διατομεακές συνεργασίες θεματικά στοχευμένες (π.χ. Υπουργείο Δικαιοσύνης για ακούσια νοσηλεία).

Δ3.3 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί ελέγχου και εσωτερικής αξιολόγησης των διαδικασιών;

Στο Επιχειρησιακό Σχέδιο και την εξειδίκευση της μεθοδολογίας του έργου, περιγράφεται η διαδικασία που θα ακολουθηθεί σχετικά με την απάντηση του ανωτέρω ερωτήματος. Προβλέπεται η εξέταση τόσο των μηχανισμών παρακολούθησης διαχείρισης και ελέγχου της ΨΜ, όσο και τα κριτήρια και οι δείκτες που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της εφαρμογής της ΨΜ. Το πρώτο σκέλος έχει ήδη απαντηθεί διεξοδικά σε προηγούμενη αξιολογητική ερώτηση. Το δεύτερο αναλύεται στη συνέχεια.

Όπως αναλυτικά έχει αναφερθεί ανωτέρω και έλλειψη άλλης δυνατότητας προσέγγισης του ερωτήματος, σχετικά με τους εν χρήσει δείκτες του ΕΣΠΑ πρέπει να τονισθεί ότι σε συνέχεια, της ύπαρξης αναθεωρημένης πολιτικής στα πλαίσια του Ψυχαργώς Γ, απαιτούνται τα ακόλουθα:

• Αναθεώρηση δεικτών. • Προσδιορισμό νέων τιμών στόχων.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω, προκύπτει το συμπέρασμα πως πλέον είναι επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης ενός ενιαίου μηχανισμού παρακολούθησης της ΨΜ, και η στοχευμένη ανάπτυξη τόσο της μεθοδολογίας, όσο και των απαραίτητων εργαλείων και κατάλληλων δεικτών για την παρακολούθηση της εφαρμογής ΨΜ, μέσα από το σύνολο των αποτελεσμάτων που αυτή επιφέρει και όχι αποσπασματικά δια μέσω της οδού της παρακολούθησης των συγχρηματοδοτούμενων έργων και της λειτουργικής πορείας των φορέων.

Η εφαρμογή του πληροφοριακού συστήματος με τη συλλογή μεγάλου εύρους δεδομένων από τις ΜΨΥ μπορεί να συντελέσει στην παρακολούθηση και κατ’ επέκταση στην αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ αλλά και της ΨΜ γενικότερα, μέσω της συστηματοποίησης των διαδικασιών συγκέντρωσης και επεξεργασίας δεδομένων. Με αυτό τον τρόπο η εξαγωγή χρήσιμών δεικτών και στοιχείων θα γίνεται άμεσα και εύκολα και θα καταστεί δυνατή η αποτύπωση τόσο της συνολικής εικόνας και των εξελίξεων της ΨΥ όσο και η δυνατότητα παρακολούθησης και αξιολόγησης σε επίπεδο ΜΨΥ.



284



Σε ότι αφορά στο διοικητικό-οικονομικό έλεγχο της ΔΨΥ, αυτός πραγματοποιείται μέσω της επιλεξιμότητας των δαπανών και της αξιοπιστίας των απολογιστικών οικονομικών στοιχείων που αποστέλλουν οι φορείς στα στελέχη της ΔΨΥ. Με την έκδοση του Ν.4272 συμπληρώθηκε η ισχύουσα νομοθεσία για την εποπτεία και τον έλεγχο που ασκεί το Υπ. Υγείας στις ΜΨΥ. Ειδικότερα ρυθμίστηκε διεξοδικά ο διοικητικός και οικονομικό-διαχειριστικός έλεγχος των Μονάδων, η παρακολούθηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και η πιστοποίηση της υλοποίησης των δηλούμενων υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, προβλέφθηκαν αναλυτικά οι ελεγχόμενοι φορείς, το εύρος και ο τρόπος διενέργειας των ελέγχων, οι σχετικές υποχρεώσεις των φορέων καθώς και οι κυρώσεις σε περίπτωση μη συμμόρφωσής τους. Μετά την έκδοση του νόμου ακολούθησε απόφαση (ΦΕΚ 177 Β’/2015) που ορίστηκε το πλαίσιο ελέγχου και εποπτείας των ΜΨΥ. Σκοπός των ελέγχων (τακτικών και έκτακτων) είναι να παρακολουθούνται και να επιμετρώνται όλα τα δεδομένα και τα στοιχεία που είναι αναγκαία για τη συστηματική και δυναμική παρακολούθηση της εφαρμογής του προγράμματος της ΨΜ. Οι τακτικοί έλεγχοι αφορούν κυρίως τον έλεγχο των στοιχείων που καλούνται οι φορείς να καταχωρούν στο Σύστημα Παρακολούθησης των ΜΨΥ του οποίου διαχειριστής είναι η ΔΨΥ. Οι έκτακτοι έλεγχοι διενεργούνται από αρμόδιες επιτροπές του Υπουργείου Υγείας (ΕΔΟΔΕ, ΣΕΥΥΠ, Επιτροπή προστασίας δικαιωμάτων ψυχικά ασθενών) όποτε κρίνεται επιβεβλημένο με εντολή του Υπουργού Υγείας, είτε αυτεπαγγέλτως, είτε μετά από εισήγηση της αρμόδιας ΔΨΥ.

Σχετικά με τον έλεγχο ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών αυτός προβλέπεται να πραγματοποιείται σε πρώτο επίπεδο από την αρμόδια ΤΕΨΥ και στην συνέχεια από την ΔΨΥ. Στον έλεγχο αυτό εξετάζονται στοιχεία που αφορούν:

• στα υποχρεωτικά κριτήρια του εγχειριδίου διασφάλισης και βελτίωσης της ποιότητας στις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης,

• στις βασικές προϋποθέσεις οργάνωσης και λειτουργίας σύμφωνα με αρμόδια ΦΕΚ για κινητές μονάδες ψυχικής υγείας και τα ΚΗ,

• στις βασικές προϋποθέσεις οργάνωσης και λειτουργίας σύμφωνα με αρμόδια ΦΕΚ για τις λοιπές ΜΨΥ.

Επίσης πρέπει να προστεθεί, ότι η αρμόδια επιτροπή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων (σύσταση Νοέμβριος 2013) για το δευτεροβάθμιο έλεγχο της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ψυχικής υγείας των ΝΠΙΔ δεν ανέλαβε ποτέ ενεργό ρόλο ως προς τα καθήκοντά της.

Δυσκολίες και προβλήματα που προκύπτουν και επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα αυτών των μηχανισμών είναι καταρχήν, η μη πλήρης λειτουργία των λοιπών, εκτός του κεντρικού, επιπέδων διοίκησης με αποτέλεσμα την επιβάρυνση της ΔΨΥ. Επίσης, η ελλιπής στελέχωση της ΔΨΥ οδηγεί στην αδυναμία επεξεργασίας του μεγάλου όγκου πληροφορίας που συλλέγεται, ώστε να γίνει σωστή ανάλυση των δεδομένων.

Οι δυσκολίες τροφοδοτούνται και από την μη ύπαρξη κανονισμών λειτουργίας για κάθε τύπο ΜΨΥ καθώς και προκαθορισμένων μετρικών επιμέτρησης της δράσης, της λειτουργικότητας, της αποδοτικότητας και της οικονομικότητας λειτουργίας των μονάδων. Επίσης, η μη ύπαρξη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών με υποχρεωτική ισχύ και εφαρμογή σε κάθε μονάδα επιδεινώνει την αδυναμία ουσιαστικής



285



παρακολούθησης του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδα και άσκησης αποτελεσματικής διοίκησης επ’ αυτού.

Τέλος, αν και το μνημόνιο Andor – Λυκουρέντζου αναδεικνύει το ρόλο Ανεξάρτητου Αξιολογητή ο οποίος θα υποβάλλει ενδιάμεσες και ετήσιες εκθέσεις αξιολόγησης του μνημονίου και του σχετικού σχεδίου δράσης, οι οποίες θα προηγούνται των αιτημάτων πληρωμής που σχετίζονται με τον τομέα ΨΥ από τον άξονα προτεραιότητας 5 του ΕΠΑΝΑΔ, δεν υπάρχει κάποια σχετική εξέλιξη και ανάθεση αντίστοιχων καθηκόντων.



286



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Τράπεζα της Ελλάδος, Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας, Νοέμβριος- Δεκέμβριος 2014.

2. Μηχανισμός Υποστήριξης και Παρακολούθησης Υπηρεσιών Ψ.Υ, Ιστοσελίδα:http://www.psychargos.gov.gr/Default.aspx?ID=1576&nt=19&lang=1.

3. Υπουργείο Υγείας, Δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης μονάδων και δράσεων ψυχικής υγείας Ψυχαργώς Γ(2011-2020), Αρ. Πρωτ.: Υ5β/Γ.Π./οικ 46769, ΑΔΑ: Β49ΤΘ-Ζ5Ζ, Αθήνα Μάιος 2012.

4. Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ του Επιτρόπου απασχόλησης, κοινωνικών υποθέσεων και ένταξης κυρίου Laszlo Andor και του Υπουργού Υγείας κύριου Ανδρέα Λυκουρέντζου.

5. Συμφωνία μεταξύ του Επιτρόπου απασχόλησης, κοινωνικών υποθέσεων και ένταξης κυρίου Vladimir Spidla και του Υπουργού Υγείας κύριου Δ. Αβραμόπουλου.

6. Κουλούρη Φ. Τ., Ψυχική Υγεία: Το σήμερα και το αύριο, Θεματικές Ενότητες: «Στόχοι και Δράσεις της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας» και «Σύστημα Παρακολούθησης κυβερνητικού έργου- τομέας Ψυχικής Υγείας», 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχικής Υγείας στην ΠΦΥ, Οκτώβριος 2013, Αθήνα.

7. World Health Organization, Mental Health Action Plan 2013 -2020, 2013.

8. European Commission DG Health and Consumers, Health Programme 2014-2020, November 2013.

9. European Commission DG Health and Consumers, Public Health Programme – Work Programme for 2014, 2013.

10. Μνημόνιο Συνεννόησης στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής, Ανεπίσημη Μετάφραση, Μάιος 2014, Ελλάδα.

11. Υπουργείο Υγείας, Υγεία 2014-2020, Πρόταση του Υπουργείου Υγείας: «Αναπτυξιακή Στρατηγική και Στόχοι του Τομέα Υγείας για την Περίοδο 2014-2020», Μάιος 2013.

12. European Commission, Πολιτική συνοχής της ΕΕ 2014 -2020- Στόχευση επενδύσεων σε Βασικές Αναπτυξιακές Προτεραιότητες.

13. Υπουργείο Ανάπτυξης & Ανταγωνιστικότητας, Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης – ΕΣΠΑ 2014-2020, Αθήνα, Μάιος 2014.

14. OECD, FOCUS ON HEALTH Making Mental Health Count, July 2014.

15. Ν.2716 (96Α/99) Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και άλλες διατάξεις.

16. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39321/16/2010 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β 453/16/2010), “Σύστημα διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης, ελέγχου και παρακολούθησης της ποιότητας σε μονάδες ψυχικής υγείας”.

17. Ν. 4213/2013 (ΦΕΚ 261/9-12-2013/Α΄), “Προσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2011/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του



287



Συμβουλίου της 9ης Μαρτίου 2011 περί εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης (L 88/45/4.4.2011) και άλλες διατάξεις”.

18. Υ5β/Γ.Π.οικ 50557 (ΦΕΚ 1299 Β/2013) “Τροποποίηση της υπουργικής απόφασης Υ5β/Γ.Π.οικ. 156618/25.11.2009 «Καθορισμός του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας των Κέντρων Ημέρας του άρθρου 8 του Ν. 2716/1999”.

19. Υ5β/Γ.Π.οικ 50552 (ΦΕΚ 1299 Β/2013) “Τροποποίηση της υπουργικής απόφασης με αριθμ. Υ5β/οικ 1662/21−5−2001 (ΦΕΚ 691/Β/2001) με θέμα «Καθορισμός του τρόπου λειτουργίας και της στελέχωσης των Κινητών Μονάδων Ψυχικής Υγείας του άρθρου 7 του Ν. 2716/99 καθώς και κάθε λεπτομέρειας εφαρμογής του ιδίου άρθρου”.

20. Y5α/Γ.Π.οικ.99897 Εγκύκλιος επί της Υ5α,β / Γ.Π. οικ. 39667/ 30-4-2013 κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΦΕΚ 1085/Β/30-4-2013) σχετικά με τη διάρκεια νοσηλείας σε Δημόσιο Νοσοκομείο και τις προϋποθέσεις ένταξης ωφελουμένων σε Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης στεγαστικού τύπου.

21. Υ5β/Γ.Π.οικ.44405/17-05-2013 “Έγκριση από άποψη σκοπιμότητας της υλοποίησης προγράμματος «Εξατομικευμένη Παροχή Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας» για τη χρηματοδότηση Μονάδων Ψυχικής Υγείας Νομικών Προσώπων Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα από πόρους του ΕΣΠΑ στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας για τη ψυχιατρική μεταρρύθμιση με στόχο τη δημιουργία βιώσιμου συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας”.

22. Y5α,β/ Γ.Π.οικ.24994/11/2013 έγγραφο σχετικά με τη μετακίνηση χρονίως ψυχικά πασχόντων από τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία σε Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Μ.Ψ.Α.) Φορέων Ψυχικής Υγείας.

23. Υ5β/Γ.Π.107931/11-2013 “Επικαιροποίηση προδιαγραφών κτιριακής υποδομής Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Κέντρων Ημέρας) στα πλαίσια του προγράμματος Ψυχαργώς”.

24. Υ5β/Γ.Π.107933/11-2013 “Επικαιροποίηση προδιαγραφών κτιριακής υποδομής Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Ξενώνες, Οικοτροφεία) στα πλαίσια του προγράμματος Ψυχαργώς”.

25. Ν. 4238 (ΦΕΚ 38/2014), “Πρωτοβάθμιο Εθνικό Δίκτυο Υγείας (Π.Ε.Δ.Υ.), αλλαγή σκοπού Ε.Ο.Π.Υ.Υ και λοιπές διατάξεις”.

26. Π.Δ 106 (ΦΕΚ 173/2014), “Οργανισμός του Υπουργείου”.

27. Ν.4314 (ΦΕΚ 264/2014), “Α) Για τη διαχείριση, τον έλεγχο και την εφαρμογή αναπτυξιακών παρεμβάσεων για την προγραμματική περίοδο 2014-2020, Β) Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2012/17 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Ιουνίου 2012 στο ελληνικό δίκαιο, τροποποίηση του Ν.3419/2005 και άλλες διατάξεις”.

28. Ν.4272 (ΦΕΚ 145/2014), “Προσαρμογή στο εθνικό δίκαιο της Εκτελεστικής Οδηγίας 2012/25/ΕΕ της Επιτροπής της 9ης Οκτωβρίου 2012 για τη θέσπιση διαδικασιών ενημέρωσης σχετικά με την ανταλλαγή, μεταξύ των κρατών-μελών, ανθρώπινων οργάνων που προορίζονται για μεταμόσχευση- Ρυθμίσεις για την Ψυχική Υγεία και την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και λοιπές διατάξεις.”



288



29. Υ5β/Γ.Π.οικ.43347/19-05-2014, “Χρηματοδότηση των μονάδων ψυχικής υγείας με

βάση το κόστος ανά ωφελούμενο και τύπο μονάδας- Διευκρινίσεις για την εφαρμογή του μοντέλου χρηματοδότησης των μονάδων ψυχικής υγείας ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα”.

30. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.33542/30-04-2014, “Τήρηση Πληροφοριακού Συστήματος Παρακολούθησης Μονάδων Ψυχικής Υγείας”.

31. Α4α/Γ.Π.οικ.4023/23-01-2015 (ΦΕΚ 177/2015), “Πλαίσιο εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών κλινικών ψυχικής υγείας, σύμφωνα με τις διατάξεις του 2716/99, Πλαίσιο διενέργειας ελέγχων παρεχόμενων υπηρεσιών των Μονάδων Ψυχικής υγείας που υπάγονται στις διατάξεις του Ν.2716/99-Οργανωτικά και τεχνικά μέτρα-Κυρώσεις”.

32. N.4316 (ΦΕΚ 270/2014), “Ίδρυση παρατηρητηρίου άνοιας, βελτίωση περιγεννητικής φροντίδας, ρυθμίσεις θεμάτων αρμοδιότητας Υπ. Υγείας και άλλες διατάξεις”.

33. Α4α/Γ.Π.οικ.:6523/23-01-2015, “Ρόλος και αρμοδιότητες Διαχειριστή Κενών Θέσεων σε Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης στεγαστικού τύπου και διαδικασία μετάβασης σε αυτές των χρονίως ψυχικά πασχόντων των υφιστάμενων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων”.



289

Date post:	26-Aug-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	5 times
Download:	0 times

Παραδοτέο Π.β.1.4 «Έκθεση Αξιολόγησης των ......

Documents