Vocabulary● meeting new people● countries and cities● classroom interaction● other words

Grammar● the verb “to be”● “Yes/No” questions● plurality● there is/there are● personal pronouns● possessiveness● ablative case

Бүлек 1

This is the first version of the chapter. It still needsediting, proof-reading and design improvement.!

2 1-нче бүлек

ЛексикаVocabulary

Сәлам! —Исәнме! —Хәлләрең ничек? —Яхшы, ә синеке? —Шәп, рәхмәт. —Синең исемең ничек? —Минем исемем Гөлнара. Ә синеке? —Талия. Танышуыма бик шат. —Мин дә бик шат. —

Hi! —Hello! —How are you? —Good. And you? —Great, thanks. —What is your name? —My name is Gulnara. And what is your name? —Taliya. Nice to meet you. —Nice to meet you too. —

Исәнмесез, Галия апа! —Исәнме, Алия! —Хәлләрегез ничек? —Яхшы, рәхмәт. Синең хәлләрең ничек? —Ярыйсы. —

Hello, Galia apa! —Hello, Aliya! —How are you? —Good, thank you. And you? —OK. —

Габдулла Тукай кем? —Ул шагыйрь. —Ул кайдан? —Тукай Арчадан. —

Who is Gabdullah Tukay ? —He is a poet. —Where is he from? —Tukay is from Archa . —

Алия, бу нәрсә? —Бу минем яңа китабым. —Китап кызыкмы? —Әйе, бик кызык! —Аның исеме ничек? —“Матурлык”. —Шәп! —

Aliya, what is this? —This is my new book. —Is the book interesting? —Yes, very interesting! —What is it called? —“Beauty”. —Great! —

1

2

3

4

Исәнмесез! Hello! Хәлләрегез ничек? How are you?

Исәнме! Hello! Хәлләрең ничек? How are you?

Gabdullah Tukay (1886-1913) is a great Tatar poet.

Archa is a town in the Republic of Tatarstan.

formal informal

Dialogs

Шәп Яхшы Ярыйсы Начар

formal

31-нче бүлек

Tatars have respectful forms to address older people. For example, they call older women “апа” and older men “абый”. These terms are used along with the first name, for example: Галия апа, Ирек абый.

The formal way of addressing a person is borrowed from the Russian language: the first and middle names used together. The middle name coincides with patronymic name (the name of the person's father). For example: Мансур Фәтхиевич (-евич is a patronymic suffix for males), Алсу Маратовна (-овна is a patronimic suffix for females.) Tatar variants are used more seldom: Мансур Фәтхи улы (literally: Mansur, Fathi's son), Алсу Марат кызы (Alsu, Marat's daughter).Addressing an older person only by his first name is considered to be impolite and even rude. Keep it in mind!

Cultural Things

SOME RESPECT

Яңа сүзләр

ИсәнмеИсәнмесез

Сәлам(Синең) хәлләрең ничек?(Сезнең) хәлләрегез ничек?

Синең исемең ничек?Сезнең исемегез ничек?

Син кайдан?Сез кайдан?

Бик шат/танышуыма бик шатСау булСау булыгыз

Бу нәрсә?Бу кем?

HelloHello (addressing more than one person or formally)

HiHow are you?How are you? (addressing more than one person or formally)

What is your name?What is your name? (addressing more than one person or formally)

Where are you from?Where are you from? (addressing more than one person or formally)

Nice to meet youGoodbyeGoodbye (addressing more than one person or formally)

What is this?Who is this?

ФӘнзИлӘ АпА (укытучы): Исәнмесез!ШАМеллА (студент): Исәнмесез.КАМИлӘ (студент): Исәнмесез, Фәнзилә апа! ШАМеллА: Хәлләрегез ничек, Фәнзилә апа?ФӘнзИлӘ АпА: Бик яхшы, рәхмәт. Сезнең хәлләрегез ничек?ШАМеллА: Шәп!КАМИлӘ: Минем дә шәп. Рәхмәт.ФӘнзИлӘ АпА: Таныш булыгыз, бу – яңа студент. Аның исеме – Ми.ШАМеллА: Сәлам, Ми! Хәлләрең ничек?МИ: Яхшы, рәхмәт. Синең исемең ничек?ШАМеллА: Минем исемем Шамелла.КАМИлӘ: Ә минем исемем Камилә. МИ: Танышуыма бик шат.КАМИлӘ: Мин дә бик шат.ШАМеллА: Ми, ә син кайдан?МИ: Мин Япониядән. Ә сез кайдан?КАМИлӘ: Мин Казаннан.ШАМеллА: Ә мин нью-Йорктан.МИ: Фәнзилә апа, ә сез кайдан?ФӘнзИлӘ АпА: Мин Кукмарадан. Сау булыгыз, студентлар.СТУДенТлАР: Сау булыгыз, Фәнзилә апа.

Dialog

Илләр, шәһәрләр

АстанаӘнкараБакуБрюссельВаршаваереванИстанбулКазанлондонлос-АнджелесМадридМәскәүМонреальнью-ЙоркпарижпекинРимСан-ФранцискоСиднейТбилисиТокио

AstanaAnkaraBakuBrusselsWarsawErevanIstanbulKazanLondonLos-AngelesMadridMoscowMontrealNew-YorkParisBeijingRomeSan-FranciscoSydneyTbilisiTokyo

ХельсинкиДәһли

АвстралияАзияАмерика кушма штатлары (АКШ)ӘрмәнстанБөек БританияГерманияевропа (Ауропа)ИспанияКанадаКытайМисырҺиндстанпольшаРоссия (Рәсәй)ФинляндияФранцияЯпония

HelsinkiDeli

AustraliaAsiaUSA

ArmeniaGreat BritainGermanyEuropeSpainCanadaChinaEgyptIndiaPolandRussiaFinlandFranceJapan

Яңа сүзләр

укытучыстуденттөркемсыйныфсорауҗавапилтуган илчит илшәһәртелтуган телчит телэлектрон адресмузыкафильмкитапурындык

teacherstudentgroupclassroomquestionanswercountrymotherlandforeign countrycitylanguagemother tongueforeign languagee-mail addressmusicmoviebookchair

өстәлактердустякын дустбашкала

кемнәрсәкайданкайсыниндиякынзуркечкенәяратканяңаматуркызыклы

tableactorfriendbest (close) friendcapital

whowhatwhere fromwhichwhat (kind)closebig/largelittle/smallfavoritenewbeautifulinteresting

Минем соравым бар. Дөресме?Дөрес.Дөрес түгел.

I have a question.

Is this right?That’s right.That’s wrong.

Мин белмим.Хәтерләмим.Аңламадым.Шулаймени?

I don’t know.I don’t remember.I didn't understand.Really?

Words for class interaction

4 1-нче бүлек

ГрамматикаGrammar

There is no verb “to be” in present tense. See: Yes/no questions are constructed with endings “-мы” and “-ме”.See:

Бу китап.Мин студент.

This is a book. I am a student. Бу китапмы?

Әйе, бу китап.

Юк, бу китап түгел, бу — дәфтәр.

Син студентмы?

Әйе, мин студент.

Юк, мин студент түгел, мин – укытучы.

Is this a book?

Yes, this is a book.

No, this is not a book; this is a notebook.

Are you a student?

Yes, I am a student.

No, I am not a student; I am a teacher.

The equivalent of the negative particle “not” is “түгел” in Tatar, but unlike in English it is postpositional. See:

Бу китап түгел.Мин студент түгел.

This is not a book. I am not a student.

There are no articles in Tatar. See:

Бу китап.Китап кызыклы.

This is a book.The book is interesting.

Translate using a dictionary

This is a teacher. This is an apple. This is a house. He is a doctor.1 This is not a cat. She is not a singer. We are not students. These is not a pen.2 Is this a table? Is this a banana? Is this a school? Is this a tree?3 Yes, this is a table. No, this is not a banana, this is an apple. No, this is not a school, this is a shop. Yes, this4 is a tree.

Answer the questions

Example: Әйе, бу китап. Yes, this is a book. Юк, бу китап түгел. No, this is not a book.

Add plural endings to the following words and translate them:

Тел_______, татар_______, урам_______, китап_______, галим_______, миң_______, су_______, тапшыру_______, ил_______, кеше_______, бала_______, принтер______.

51-нче бүлек

ГрамматикаGrammar

Бу флагмы? Бу җырчымы?

Бу кошмы?Бу таумы?

Бу Габдулла Тукаймы?

Plurality in nouns is made by the suffixes: “-лар”, “-ләр”; if a word ends on the nasal sounds “м”, “н” and “ң”, the plurality is denoted by the suffixes “-нар” or “-нәр”.

алма-лар укытучы-ларурам-нар

applesteachersstreets

китап-лар books тел-ләр languagesкомпьютер-лар computers

КҮПЛЕК САНPlurality

1-нче күнегү

2-нче күнегү

3-нче күнегү

There is no gen-der in Tatar, thus the pronouns “he”, “she” and “it” are expressed only by one pro-noun “ул”.

6 1-нче бүлек

ТАРТЫМPossesiveness

Singular Plural

МинСин, Сез (formal)

Ул

I YouHe, she, it

БезСез

Алар

WeYouThey

Ул биюче.Ул табип.

She is a dancer. He is a doctor.

Син Майкмы?Сез Камил әфәндеме?

Are you Mike?Are you Mr. Kamil?

Unlike in English there are two forms for the word “you”: use “син” when addressing friends, and “сез” when addressing older/higher ranking people or more than one person.

Posessiveness is expressed two ways. The first way is pronouns:

Singular Plural

МинемСинең, Сезнең (formal)

Аның

MyYourHis, her, its

БезнеңСезнең

Аларның

OurYourTheir

The constructions “there is/there are” and “there is not/ there are not” are correspondently “бар” and “юк” in Tatar. See: Китап бар. — There is a book. (Literally it means “a book exists”).

Студентлар бар.Китап юк.Студентлар юк.Чәчәкләр бармы?Әйе, чәчәкләр бар.Юк, чәчәкләр юк.

There are students. There is no book. There are no students. Are there flowers? Yes, there are flowers. No, there are no flowers.

Look at the picture and divide the words in the box into two groups.

Eгет, кыз, укытучы, өстәл, алма, малай, бала, флаг, рәсем, песи, агач, урындык, балык, табип, фил, китап.

Рәсемдә (on the picture) нәрсә (кем) бар?1. Рәсемдә кыз бар.2.3.4.5.6.7.8.

Рәсемдә нәрсә (кем) юк?1. Рәсемдә агач юк.2.3.4.5.6.7.8.

...БАР/...ЮКThere is...

ЗАТ АЛМАШЛЫКЛАРЫPersonal pronouns

4-нче күнегү

Decling example

илем илебезилең илегезиле илләре

71-нче бүлек

The second way is possessive endings:

Singular Plural

-м, -ым, -ем -ң, -ың, -ең;

-сы, -се, -ы, -е

MyYourHis, her, its

-быз, -без, -ыбыз, -ебез-гыз, -гез, -ыгыз, -егез

-лары, -ләре, -нары, -нәре

OurYourTheir

In practice it’s possible to use either one to express the same meaning — 1) pronoun with ending, 2) just an ending. Example: 1) минем алмам

2) алмам my apple

If a word ends on a vowel, add an ending that starts on a consonant and vice versa.If a word ends with the vowel "и" in first or second person, the word takes endings starting with a vowel. Examples: минем әни-ем

безнең әни-ебезсинең әни-ең, сезнең әни-егезаның әнисе

my motherour motheryour mother his mother

}

!

Conjugate the following words in the possessive case.

Translate the following sentences and phrases into Tatar.

My friend is from London.Her daughter is from this city.Are you from Paris?No, their teacher is from Niznekamsk.This is your notebook.

From person, from Kazan, from the street, from NY, from this family, than you, from the store, from Arizona, than Paris, than a cat, from the teacher, from Tatars, from trees, to ask a teacher, to ask me.

Алма Әти Китап ТупМинем Минем алмамСинең Синең алмаңАныңБезнеңСезнең Аларның

Ablative case is expressed by the endings “-дан/-дән”, “-тан/-тән” or “-нан/-нән”. In English they are equiva-lent to the prepositions “from” and “than”. Some verbs require this ending, for example: to ask — сорау.

Add “-дан/-дән” if a word ends on a vowel or voiced consonant, “-тан/-тән” to a word ending with an un-voiced consonant and “-нан/-нән” to a word with “м”, “н” or “ң” at the end.Pronouns: миннән синнән аннан бездән сездән алардан from me from you from he/she it from us from you from them

Examples: өй-дәннью-йорк-тан

from homefrom New York

Казан Мәскәү-дән зуррак.Moscow is bigger than Kazan.

ТАРТЫМ(continued)

ЧЫГЫШ КИЛЕШЕAblative Case

5-нче күнегү

6-нче күнегү

The ethnic identity is usually not made by an ending. See: татар – Tatar, казах – Kazakh, француз – French.

СөйләшүSpeaking

8 1-нче бүлек

The suffixes “-лы/-ле” form a noun expressing a citizenship or a location (state, city, town, and village) the person is from. These words never start in a capital letter. See: америкалы — American.

Examples: россияле казахстанлыказанлы

RussianKazakhstaniKazanian

Fill in the blanks:

АризонаданКанададанҮзбәкстаннанМәскәүдән

аризоналы_________________________________

БоливиядәнСиднейданӘлмәттәнТбилисидан

____________________________________________

CITIZENSHIP

Read the sentences and answer the questiones.Бүген төркемдәшләрегез белән беренче очрашу. (Today is the first meeting with your groupmates). Очрашу башланырга әле 10 минут кала. (There are 10 minutes left till the meeting starts). Сыйныфта (in the classroom) кем бар? Кем юк?

Үрнәк (Example): Сыйныфта Диләрә Шәрифуллина бар. Сыйныфта Гөлнара Сабирова юк.

Үзең белән таныштыр (Now introduce yourself). Синең исемең ничек? Син кайдан? Кайсы шәһәрдән (штаттан)?

Үрнәк: Минем исемем Айсылу.Мин Татарстаннан, Чаллыдан.

СолтанХәсәнов

ГөлнараСәбирова

ИрекМустафин

ЛенарИбраһимов

ДиләрәШәрифуллина

АзатӘмиров

ЭльвираХайруллина

ИлназӘхәтов

7-нче күнегү

8-нче күнегү

9-нчы күнегү

+12 C°High +14°Low +5°

СөйләшүSpeaking

91-нче бүлек

1 Бирелгән сүзләргә туры килгән рәсемне табыгыз. (Match pictures to the given words).2 Гадәттә, сезнең беренче сөйләшүегез нәрсә турында була? (What do you usually talk about at the

first meeting?)Шәһәр, ил, фильм, китап, музыка, актер, һава торышы, гаилә, университет. Үрнәк: Фильмнар турында. (About movies.)

Each person should think of another person in the group. The other students should ask questions in Tatar about the student so they can guess who he is. Look at the example.

Үрнәк:— Ул студентмы?— Ул Россиядәнме?— Ул америкалымы?— Аның яраткан китабы “Мобидик”мы?— Бу Джеймсмы?

— Әйе, ул студент.— Юк, ул Россиядән түгел.— Әйе, ул америкалы.— Әйе, “Мобидик”.

— Әйе, бу — Джеймс.

МайкВирджинияРичмонд

ЭдуардоРио-де-Жанейро

Мари-ЭленМарсель

Марина Владивосток

АндреБуэнос-Айрес

АзаматАстана

АмалДәһли

ЮаньШанхай

ДжонатанСидней

10-нчы күнегү

11-нче күнегү

12-нче күнегү

Кайбер (some) төркемдәшләрең (your groupmates) — чит иллэрдэн. Төркемдәшләрең кайдан, кайсы шәһәрләрдән? Алар нинди милләттән?

Үрнәк: Джонатан Австралиядән, Сиднейдан. Ул австралияле.

Анкета

Синең исемең ничек?1. ____________________________

Синең фамилияң ничек?2. ____________________________

Синең туган илең нинди?3. ____________________________

Синең электрон адресың нинди?4. ____________________________

Синең яраткан китабың нинди?5. ____________________________

Синең яраткан фильмың нинди?6. ____________________________

Синең яраткан шәһәрең нинди?7. ____________________________

Синең яраткан музыкаң нинди?8. ____________________________

10 1-нче бүлек

Complete the questionnaire

Бу сорауларны бер төркемдәшеңә дә бир (Ask one of your groupmates these questions). Аннары төркемдә аның турында сөйлә (Then present him/her to the group).

Үрнәк: Аның исеме Эльвина. Аның туган иле – Татарстан. Аның яраткан шәһәре – Түбән Кама... Безнең яраткан музыкабыз – джаз. Аның яраткан шәһәре париж, ә аның яраткан шәһәре – Санкт-петербург.

There are three main groups of personal names in Tatar.

1 Tatar-Turkic names, eg. Айгөл, Айсылу, Илнар, Илгизәр, Таңсылу. There are certain components to construct a name in Tatar- Turkic names, eg. “ай” (the moon), “ил” (state), “гөл” (flower), “сылу” (beauty), “таң” (dawn), “нур” (ray, light) etc.

2 Borrowed from Arabic and Persian, eg. Галия, Таһир, Салих, Габдулла, Мөхәммәд, Әлфия.

3 Names that are borrowed from European languages, eg. Роберт, Эрнест, Венера, Эльвира, Марат.

Male names Female names

АзатАйдарАйратАлмазАязБулатҖәүдәтИлдар

Илназ ИлһамИльясИнсафИрекИсламИхтыярЙосыф

Камил ләззәтМаратРаилРамазанРафаилРинатРишат

Рөстәм СалаватСалихСәгыйтьСәетСәйдәшТаһирТимур

Фәнил ФәнисФәрхатХәлилШамилРобертАртурРуслан

АйгөлАйсылуАлинәАлияАлсуАльбинаӘдиләӘлфия

ВенераГалияГөлназГөлнараГөлфияГүзәлДанияДиләрә

ДилбәрДинәҖәмиләзифазөлфиязөһрәКадрияКамилә

ләйсән лилияназгөлРаиләРанияРозаСылуТаңгөл

ФираяФирдәвесХәятШәмсияЭльвинаЭльвираЭльмираЭнҗе

Cultural Things

13-нче күнегү

Анкета

Синең исемең ничек?1. ____________________________

Синең фамилияң ничек?2. ____________________________

Синең туган илең нинди?3. ____________________________

Синең электрон адресың нинди?4. ____________________________

Синең яраткан китабың нинди?5. ____________________________

Синең яраткан фильмың нинди?6. ____________________________

Синең яраткан шәһәрең нинди?7. ____________________________

Синең яраткан музыкаң нинди?8. ____________________________

111-нче бүлек

КабатлауReview

Circle the correct answer

_________________, Искәндәр Хәйдәрович. Бу сорау___ кемнән? А сәлам Ә әссаламегаләйкем Б исәнме В исәнмесез

А нар Ә ләр Б дан В лар

Яңа студент Юнь Кытайдан, башкаладан. Ул ____. Өстәлдә (on the table) китаплар ________? A шанхайлы Ә пекинлы Б кытайдан В Тибеттан

А -мы Ә түгел Б бармы В юк

Зөһрә — Россиядән. Аның әти-әнисе татарлар. Аның милләте _______________.

Синең яраткан актерың __________? А кем Ә нәрсә Б ничек В бу нәрсә

А татар Ә рус Б россияле В америкалы

— Бу синең китабыңмы? — Юк, бу минем китабым _____________.

Аларның яраткан _____ — «Туган тел». Аның авторы — Габдулла Тукай.

А юк Ә бар Б түгел В мы

А студентлары Ә телебез Б соравым В җырлары

Син кайсы шәһәрдән? Мин Пекин ___. Аның ______ укытучымы? А -нән Ә -тән Б -дан В -нан

А әнием Ә әнисе Б әние В әни

— Бу китап __________ турында?— Студентлар турында.

— Минем яна компьютерым начар.— _______

А кайдан Ә кем Б нэрсэ В ничек

А Шэп! Ә Хәтерләмим. Б Шулаймени? В Яхшымы?