บทท�� 8การกาหนดราคาและผลผล�ตในตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�(Price and Output Determination Under Perfect Competition)

ความหมายข่องตลาด ล�กษณ์ะข่องตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์� ล�กษณ์ะข่องเส#นอ$ปสงค� เส#นรายร�บเฉล��ย และเส#นรายร�บ หน�วย

ท#ายส$ด การหาผลผล�ตท��ทาให#ได#กาไรส�งส$ด ด$ลยภาพในระยะส�*นข่องผ�#ผล�ต ด$ลยภาพระยะยาวข่องผ�#ผล�ต ผลข่องตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�ท��ม�ต�อระบบเศรษฐก�จ

o ในทางเศรษฐศาสตร� ตลาดหมายถึ/ง การท��ผ�#ซื้1*อและผ�#ข่ายตกลงซื้1*อข่ายส�นค#า และบร�การซื้/�งก�นและก�น โดยไม�จาเป3นต#องม�สถึานท��ในการซื้1*อข่าย หร1อไม�ต#อง

พบเจอก�นo ประเภทข่องตลาดจาแนกได#หลายล�กษณ์ะ แล#วแต�ใช้#อะไรมาจาแนกประเภท

เช้�น จาแนกตามสถึานท�� จาแนกตามเวลา จาแนกตามช้น�ดส�นค#า จาแนกตามผลผล�ต

o ในการว�เคราะห�เร1�องการกาหนดราคาส�นค#าในตลาด น�กเศรษฐศาสตร�แบ�ง ตลาดออกเป3น 2 ประเภทใหญ่� ได#แก�

o ตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�o ตลาดแข่�งข่�นไม�สมบ�รณ์� แบ�งออกเป3น ตลาดผ�กข่าดแท#จร�ง ตลาดผ�#ข่าย

น#อยราย และตลาดก/�งแข่�งข่�นก/�งผ�กข่าด

8.1 ความหมายข่องตลาด

โครงสร#างตลาดแบ�งตามผ�#ข่าย

ตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�(perfectly competitive

market)

ตลาดแข่�งข่�นไม�สมบ�รณ์�(imperfectly competitive

market)

ตลาดผ�กข่าดแท#จร�ง(Pure Monopoly)

ตลาดก/�งแข่�งข่�นก/�งผ�กข่าด(Monopolistic Competition

ตลาดผ�#ข่ายน#อยราย(Oligopoly)

โครงสร#างข่องตลาดและการกาหนดราคาในทางทฤษฎี�

8.2 ล�กษณ์ะข่องตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�

o ม�ผ�#ซื้1*อและผ�#ข่ายเป3นจานวนมาก ผ�#ซื้1*อและผ�#ข่ายเป3น Price

taker

o ส�นค#าท��นามาข่ายในตลาดจะม�ล�กษณ์ะท��เหม1อนก�นo ผ�#ผล�ตและผ�#ข่ายสามารถึเข่#าออกจากตลาดโดยเสร�o ส�นค#าและป8จจ�ยการผล�ตสามารถึโยกย#ายได#อย�างเสร�o ผ�#ซื้1*อและผ�#ข่ายม�ความร�# และร�บทราบข่�าวสารและข่#อม�ลเป3น

อย�างด�

P P

Q Q

P PD=P=AR=MR

D

S

อุ�ปสงค์�ขอุงตลาด อุ�ปสงค์�ขอุงผู้��ขายแต�ละราย

D1=P1=AR1=MR1

P1

P1

D1

8.3 ล�กษณ์ะข่องเส#นอ$ปสงค� เส#นรายร�บเฉล��ยและเส#นรายร�บหน�วยท#ายส$ด

00

E

E1

8.4 การหาผลผล�ตท��ทาให#ได#กาไรส�งส$ด การหาผลผล�ตท��ทาให#กาไรส�งส$ดในระยะส�*น การหาผลผล�ตท��ทาให#กาไรส�งส$ดในระยะยาว ท�*งระยะส�*นและระยะยาวจะแยกพ�จารณ์าได# 2 กรณ์� ค1อ

ว�ธี�รวม (Total Approach)

ว�ธี�ส�วนเพ��ม (Marginal Approach)

1) การหาผลผล�ตท��ทาให#กาไรส�งส$ดในระยะส�*น กาไรข่องผ�#ผล�ต ค1อการท��ผ�#ผล�ตม�รายร�บรวมมากกว�าต#นท$นรวม

= TR – TC

โดยท�� = กาไร TR = รายร�บรวม

TC = ต#นท$นรวม ระด�บผลผล�ตท��กาไรส�งส$ด เป3นด$ลยภาพข่องผ�#ผล�ต เม1�อผ�#ผล�ตแต�ละรายได#

ด$ลยภาพ ตลาดข่องส�นค#า/ อ$ตสาหกรรม ก:จะได#ด$ลยภาพด#วย

ว�ธี�รวม (Total Approach)

กาไร = TR – TC

หาระด�บผลผล�ตซื้/�ง TR ห�างจาก TC มากท��ส$ด

ช้�วงท�� TR>TC มากท��ส$ดกาไรส�งส$ด

slope TR= slope TC

โดย TR อย�� เหน1อ TC หร1อ MR= MC

ต#น$ทนรวมอย��ในช้�วงท��เพ��มข่/*นในอ�ตราท��เพ��มข่/*น

QQ1 Q2Q0

รายร�บ, ต�นทุ�น TR

B

A

QQ

1

Q2

Q0กำ�าไร

TC

วิ�ธี รวิม (Total Approach) ในกรณ์�ท��เส#น TR อย��ต�ากว�าเส#น TC

ท�*งเส#น แสดงว�าผ�#ผล�ตข่าดท$น หากผ�#ผล�ตทาการผล�ตต�อไป ควร

ผล�ตท��ระด�บผลผล�ตท��ข่าดท$นน#อยท��ส$ด ค1อ TR อย��ต�ากว�า TC และห�างก�นน#อยท��ส$ด

ระด�บผลผล�ตท��ข่าดท$นน#อยท��ส$ด อย��ท�� OQ1 หน�วย slope TR = slope TC

เส#นกาไร ( ) อย��ต�ากว�าแกนนอนค1อเป3นลบ

ท�� Q1 หน�วย เส#นกาไรอย��ใกล#แกนนอนมากท��ส$ด ค1อ ข่าดท$นน#อยท��ส$ดหากม�การผล�ต

QQ1

Q1

Q0

Q0 Q

B

A

TR, TC

TR

กำ�าไร

TC

ว�ธี�ส�วนเพ��ม (Margimal Approach) ระด�บการผล�ตท��ได#กาไร

ส�งส$ด ค1อ การผล�ตท�� MC=MR ในช้�วงท�� MC กาล�งเพ��มข่/*น

ผ�#ผล�ตม�กาไรส�งส$ดท�� OQ2 หน�วย ซื้/�ง MC=MR ข่ณ์ะท�� MC กาล�งเพ��มข่/*น

ข่ณ์ะท�� MR>MC ผ�#ผล�ตจะได#กาไร หากข่ยายการผล�ตออกไป แต�ถึ#าเลยระด�บ OQ2 กาไรจะ หากย�งทาการผล�ตอย�� ส�วนการผล�ตท�� OQ1 หน�วย MC=MR แต�เป3นปร�มาณ์ผลผล�ตท��ข่าดท$น

มากท��ส$ด

MC, MR

D=AR=MR=P

QQ1 Q20

P

MC

2) กำารหาผู้ลผู้ล�ตทุ #ทุ�าให�กำ�าไรส�งส�ดในระยะยาวิ วิ�ธี รวิม (Total Approach)

QQ

B

0

A

TRLTCรายร�บ, ต�นทุ�น

กำารผู้ล�ตทุ #ได�กำ�าไรส�งส�ด ค์%อุ OQ หน�วิย กำ�าไร=ABซึ่'#ง ณ Q น ) slope TR= slope LTC และห�างกำ�นมากำทุ #ส�ด

ผู้ลผู้ล�ตทุ #ผู้��ผู้ล�ตม กำ�าไรส�งส�ด อุย�� ณ ปร�มาณผู้ลผู้ล�ตทุ # TR ห�างจากำ TC มากำทุ #ส�ด และ slope TR = slope TC

QQ

0

P

รายร�บ, ต�นทุ�นLMC

D = AR = MR = P

ว�ธี�ส�วนเพ��ม (Marginal Approach)

ปร�มาณกำารผู้ล�ตทุ #ได�กำ�าไรส�งส�ดค์%อุ OQ หน�วิย

ระด�บกำารผู้ล�ตทุ #ได�กำ�าไรส�งส�ดในระยะยาวิ ค์%อุทุ # LMC=MR ในช่�วิงทุ # LMC กำ�าล�งเพิ่�#มข')น

8.5 ด$ลยภาพในระยะส�*นข่องผ�#ผล�ต

การกาหนดปร�มาณ์ผลผล�ตท��กาไรส�งส$ดด�ลยภาพิ่ในระยะส�)น พิ่�จารณาโดยวิ�ธี Marginal Approach

Q0

P

ราค์า, รายร�บ, ต�นทุ�น MC

D=AR=MR=P

AC

P0

F

E

ปร�มาณผู้ลผู้ล�ตทุ #กำ�าไรส�งส�ด ค์%อุ ณ ผู้ลผู้ล�ตทุ # MC = MR

ด�ลยภาพิ่ในระยะส�)นขอุงผู้��ผู้ล�ต ค์%อุ จ�ดทุ # MC=MR ทุ #ปร�มาณผู้ลผู้ล�ต OQ หน�วิย ณ ระด�บน ) ผู้��ผู้ล�ตได�กำ�าไรส�งส�ดTR = OPEQ TC = OP0FQ กำ�าไร = TR–TC = OPEQ– OP0FQ= P0PEF

Q

กาไรปกต�และกาไรเก�นปกต�กาไรทางเศรษฐศาสตร�

กาไรปกต� (Normal Profit) เป3นกาไรซื้/�งนาเอาต#นท$นค�าเส�ยโอกาสมาค�ดรวมในต#นท$น หาก TR = TC เร�ยกว�าม�กาไรปกต� (Normal Profit) หร1อกาไรทาง

เศรษฐศาสตร�เท�าก�บ 0 เพราะได#รวมกาไรท��ควรได#ร�บในฐานะผ�#ประกอบการเข่#าไว#แล#วในต#นท$น

ในระยะส�*นแม#ผ�#ผล�ตไม�ม�กาไรปกต� ก:อาจทาการผล�ตต�อเพราะจะช้�วยลดการข่าดท$นต#นท$นคงท��บางส�วน

ในระยะยาว ถึ#าผ�#ผลผล�ตไม�ได#กาไรปกต� จะเล�กทาการผล�ต กาไรเก�นปกต� (Excess Profit)

เป3นกาไรท��แท#จร�งทางเศรษฐศาสตร� เก�ดเม1�อ TR > TC เร�ยกว�าม�กาไรทางเศรษฐศาสตร�

ในระยะส�*น ตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�จะม� Excess Profit แต�ในระยะยาว กาไรเก�นปกต�จะทาให#ผ�#ผล�ตรายใหม�เข่#ามาแข่�งข่�น กาไร

เก�นปกต�จ/งหมดไป ผ�#ผล�ตได#ร�บเพ�ยงกาไรปกต�เท�าน�*น

MC

D=AR=MR

AC

E

MC

D=AR=MR

AC

E

QQ 0 Q

Q 0

P

P1

ราค์า , รายร�บ , ต�นทุ�น

P

ราค์า, รายร�บ, ต�นทุ�น

Break - even Point

F

ผ�#ผล�ตได#กาไรปกต� ผล�ตท�� OQ หน�วย (MC=MR ท��จ$ด E) TR=TC = OPEQ ผ�#ผล�ตจ/งม�เพ�ยงกาไรปกต� จ$ดผล�ตน�*เร�ยกว�า จ$ดค$#มท$น (Break-even Point) ซื้/�งอย�� ณ์ จ$ดต�าส$ดข่อง AC

ผ�#ผล�ตม�กาไรเก�นปกต� ผล�ตท�� OQ หน�วย (MC=MR ท��จ$ด E) TR=OPEQ และ TC=OP1FQ

TR>TC ผ�#ผล�ตจ/งม� Excess Profit =P1PEF จ$ดการผล�ตท�� MC=MR อย��ส�งกว�า AC หร1อจ$ด Break-even

การต�ดส�นใจหย$ดผล�ตในระยะส�*นเม1�อเก�ดการข่าดท$น

ในระยะส�*น ผ�#ผล�ตอาจข่าดท$นหาก TR < TC ผ�#ผล�ตอาจผล�ตต�อหร1อเล�กผล�ต หร1อทาอย�างไรให#ข่าดท$นน#อยท��ส$ดo ถึ#า P=AR >AVC ผ�#ผล�ตย�งคงทาการผล�ตต�อไปแม#จะข่าดท$น

เพราะสามารถึช้ดเช้ย TFC บางส�วน ทาให#ข่าดท$นน#อยลงไปได#o ถึ#า P=AR <AVC ผ�#ผล�ตจะเล�กทาการผล�ต เพราะหากทาการผล�ต

แล#ว นอกจากข่าดท$น TFC ย�งข่าดท$นไปถึ/ง TVC ด#วยo ถึ#า P=AR=AVC ผ�#ผล�ตทาการผล�ตหร1อไม�ก:ได# เพราะผล�ตหร1อไม�

ผล�ตก:ข่าดท$นเท�าก�บ TFC ซื้/�งเป3นจ$ดป;ดโรงงาน (Shut-Down

Point) จะอย�� ณ์ จ$ดต�าส$ดข่อง AVC

QQ

0

P

ราค์า , รายร�บ , ต�นทุ�น MC

D=AR=MR=P

AC

P2 F

E

KAVC

P1

ผ�#ผล�ตข่าดท$นแต�ย�งผล�ต เพราะสามารถึช้ดเช้ยการข่าดท$น TFC บางส�วนได#ด$ลยภาพอย��ท��จ$ด E ทาการผล�ต OQ หน�วย

TR = OPEQTC = OP1KQ

ข่าดท$น = PP1KE ซื้/�งน#อยกว�า TFC ( P2P1KF)

QQ

0

P

ราค์า , รายร�บ , ต�นทุ�น MC

D=AR=MR=P

AC

F

E

AVC

P

1

Shut-down Point

เป3นกรณ์�ท��ผ�#ผล�ตข่าดท$น = TFC ด$ลยภาพอย��ท��จ$ด E ทาการผล�ต OQ หน�วยTR = OPEQ

TC = OP1FQ

ข่าดท$น = PP1FE = TFC

การผล�ต ณ์ จ$ด E น�*เป3นจ$ดท��เร�ยกว�าจ$ดป;ดโรงงาน (shut-down point) อย�� ณ์ จ$ดต�าส$ดข่อง AVC

QQ

0

P1

ราค์า, รายร�บ , ต�นทุ�น MC

D=AR=MR=P

AC

F

E

AVC

P

P2

K

เป3นกรณ์�ท��ผ�#ผล�ตไม�ทาการผล�ตเน1�องจากข่าดท$น > TFC

ด$ลยภาพอย��ท��จ$ด E ทาการผล�ต OQ หน�วย TR = OPEQ

TC = OP2KQ

ข่าดท$น = PP2KE > TFC (= P1P2KF)

โดยข่าดท$นมากกว�า TFC = PP1FE จ$ดการผล�ตน�*อย��ต�ากว�าจ$ดป;ดโรงงาน

อุ�ปทุานขอุงผู้��ผู้ล�ตในระยะส�)น

E2

0

P

P

1P

2P

3

0

P

P

1P

2P

3

MCAC

AVC

Q

3

Q Q

D

1D

2D

3

D

D

1

D

2

D

3

D

ราค์า,รายร�บ,ต�นทุ�นPS

Q Q

2

Q1

E1

E3

E

ระยะส�*น ผ�#ผล�ตในตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�ทาการผล�ตเพ1�อได#กาไรส�งส$ดท�� MC=MR ซื้/�งอาจได#กาไรหร1อข่าดท$น จากด$ลยภาพการผล�ตต�างๆ สามารถึสร#างเส#นอ$ปทานข่องผ�#ผล�ตแต�ละรายในระยะส�*นได#

ถ้�า P ตลาด=OP เส�น D ทุ #ผู้��ผู้ล�ตเผู้ช่�ญค์%อุเส�น D ด�ลยภาพิ่อุย��ทุ #จ�ด E ผู้ล�ตส�นค์�า OQ หน�วิยถ้�า D เป3น D1D3 เส�น D ทุ #ผู้��ผู้ล�ตเผู้ช่�ญจะเปล #ยนเป3น D1D3 ด�ลยภาพิ่กำารผู้ล�ตเปล #ยนจากำ EE3 Q เปล #ยนจากำ QQ3 ค์%อุผู้ล�ตลดลงจ�ด E3 เป3นจ�ด Shut-down Point หากำ P ต�#ากำวิ�าจ�ด E3 ผู้��ผู้ล�ตจะไม�ทุ�ากำารผู้ล�ตผ�#ผล�ตทาการผล�ตต�*งแต�จ$ด E3 ข่/*นไปตามเส#น MCเส#นอ$ปทานข่องผ�#ผล�ตในระยะส�*น จ/งเป3น เส#น MC ท��อย��เหน1อจ$ดต�าส$ดข่อง AVC ข่/*นไป

Q

2

Q1

+ Q2

Q Q Q 0 00

P P P

P P P

SMC1 SMC

2

S M

Q1

เส#นอ$ปทานระยะส�*นข่องอ$ตสาหกรรมทาโดยรวม MC ข่องผ�#ผล�ตแต�ละรายเข่#าด#วยก�นตามแนวนอน

ทุ #ราค์าตลาด=OP บาทุ ผู้��ผู้ล�ตรายทุ # 1 ผู้ล�ต OQ1 หน�วิย ผู้��ผู้ล�ตรายทุ # 2 ผู้ล�ต OQ2 หน�วิย อุ�ปทุานระยะส�)นขอุงอุ�ตสาหกำรรมทุ #ราค์า OP บาทุ ค์%อุ OQ1+OQ2

เม%#อุรวิมอุ�ปทุานขอุงผู้��ผู้ล�ตทุ�กำรายในแต�ละระด�บราค์า จะได�เส�นอุ�ปทุานขอุงอุ�ตสาหกำรรม (สมมต�วิ�าราค์าป4จจ�ยกำารผู้ล�ตไม�เปล #ยนแปลงเม%#อุเพิ่�#มกำารผู้ล�ตในตลาด) แต�หากำผู้��ผู้ล�ตต�อุงกำารใช่�ป4จจ�ย จนราค์าป4จจ�ยส�งข')น เม%#อุรวิมอุ�ปทุานขอุงหน�วิยผู้ล�ตแต�ละรายเข�าด�วิยกำ�น เส�นอุ�ปทุานขอุงอุ�ตสาหกำรรมจะม ค์�า slope มากำกำวิ�า (ค์%อุม ค์�าค์วิามย%ดหย��นขอุงอุ�ปทุานน�อุยกำวิ�า) เส�นอุ�ปทุานในกำรณ ทุ #ราค์าป4จจ�ยค์งทุ #

8.6 ด$ลยภาพระยะยาวข่องผ�#ผล�ต ด$ลยภาพระยะยาวข่องตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์� ม�เง1�อนไข่ 2 ประการ

การได#กาไรส�งส$ด ณ์ MC=MR ในระยะยาว ด$ลยภาพอย��ท�� LMC=MR=P

ผ�#ผล�ตสามารถึเปล��ยนแปลงข่นาดข่องโรงงานได# หร1อจะเล�กผล�ตถึ#าเห:นว�าไม�ค$#มท$น ด�งน�*นราคาส�นค#าในระยะยาวต#องเท�าก�บต#นท$นต�อหน�วยท��ต�าส$ด และผ�#ผล�ตจะใช้#ข่นาดข่องโรงงานท��เป3น Optimum Size ซื้/�งอย�� ณ์ จ$ดต�าส$ดข่อง LAC และ SMC=LMC

เม1�อได#ด$ลยภาพระยะยาวจะต#องได#ด$ลยภาพระยะส�*นด#วย แต�การได#ด$ลยภาพระยะส�*น ไม�จาเป3นต#องอย��ในด$ลยภาพระยะยาว เพราะเม1�อ

P>LAC ท��ต�าส$ดในระยะยาว ผ�#ผล�ตม�กาไรเก�นปกต� (Excess Profit) จะจ�งใจให#ผ�#ผล�ตรายใหม�เข่#ามาแข่�งข่�นมากข่/*น ทาให#ราคา จนเท�าก�บ LAC ต�าส$ด แต�ถึ#า P < LAC ท��ต�าส$ด ผ�#ผล�ตบางรายจะออกจากอ$ตสาหกรรม จานวนผ�#ผล�ต ทาให# P จนเท�าก�บ LAC ต�าส$ด ในระยะยาวจ/งต#องผล�ตท��จ$ดต�าส$ดข่อง LAC

ผ�#ผล�ตใช้#โรงงานท��ม�ข่นาดท��เหมาะสม (LAC=SAC) ผ�#ผล�ตทาการผล�ต ณ์ ระด�บผลผล�ตท��เหมาะสมท��ส$ด ผ�#ผล�ตได#ร�บเพ�ยงกาไรปกต�

ด$ลยภาพระยะยาว

Q Q 0

LMC

SAC

SMC

E

LAC

ราค์า , รายร�บ , ต#นท$น

P D=AR=MR=P

ด$ลยภาพระยะยาวเก�ดข่/*นท�� LMC=MR=P ค1อจ$ด E โดยผล�ต OQ หน�วย ณ์ จ$ดน�* SMC=LMC=LAC=SAC=MR ข่นาดข่องโรงงาน ณ์ จ$ดต�าส$ดข่อง LAC เป3น Optimum Sizeผ�#ผล�ตม�เพ�ยงกาไรปกต�เท�าน�*น โดย TR = TC = OPEQ

8.7 ผลข่องตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์�ท��ม�ต�อระบบเศรษฐก�จ

หน�วยผล�ตใช้#ข่นาดข่องโรงงานท��ม� AC ต�าส$ด แสดงถึ/งความม�ประส�ทธี�ภาพส�งส$ดในการผล�ต โดยผล�ตท��จ$ดต�าส$ดข่อง LAC

ในระยะยาวหน�วยผล�ตม�เพ�ยงกาไรปกต� (P=LAC) ทาให#ท�*งหน�วยผล�ตเด�มและหน�วยผล�ตใหม�ไม�ม�การโยกย#ายออกหร1อเข่#าจากอ$ตสาหกรรม ไม�ม�การเคล1�อนย#ายป8จจ�ย การจ�ดสรรทร�พยากรจ/งเป3นไปอย�างม�ประส�ทธี�ภาพ

ราคาส�นค#าในตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์� P=MC (D=S) แสดงว�าจานวนส�นค#าท��ทาการผล�ตเท�าก�บความต#องการในการซื้1*อส�นค#าพอด� คนในส�งคมจ/งได#ร�บประโยช้น�ส�งส$ดเช้�นก�น

ในตลาดแข่�งข่�นสมบ�รณ์� ส�นค#าม�ล�กษณ์ะเป3น Homogenous Product หน�วยผล�ตไม�จาเป3นต#องโฆษณ์าส�นค#า จ/งไม�เก�ดการส�*นเปล1องทร�พยากร