è ü Gèë ø êý ýú ' â é ÷ú, è ü Gèë ø êý ýú Vol 3... · 2012-08-02 ·...

1

รายงานแหงชาตฉบบท 2 การจดท�ารายงานแหงชาตฉบบท 2

รายงานแหงชาตฉบบท 2

การจดท�ารายงานแหงชาตฉบบท 2

เพอเสนอตอ

UNFCCC

เสนอตอ

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

โดย

ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต

คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

กนยายน 2553


ii


สารบญ

บทสรปส�ำหรบผบรหำร 1

1.สถำนะกำรณทวไป 15

ลกษณะทวไปทำงภมศำสตร 15

ประชำกร 17

สภำพเศรษฐกจสงคม 22

ดำนเศรษฐกจ 22

ดำนสงคม 24

ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม 27

ทรพยำกรดนและกำรใชทดน 27

ทรพยำกรปำไม 31

ทรพยำกรน�ำ 34

กำรพฒนำทยงยนของประเทศไทย 38

นโยบำยกำรพฒนำประเทศกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ 38

กำรพฒนำในอนำคตกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ 41

2.ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกของประเทศไทยปพ.ศ.2543(ค.ศ.2000) 45

บทน�ำ 45

ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกของประเทศไทยปพ.ศ.2543 46

ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกโดยรวมของประเทศไทย 47

ปรมำณกำรปลอยเทยบเทำกำซคำรบอนไดออกไซด 50

ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกรำยภำคกำรผลต 51

แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกของประเทศไทยระหวำงปพ.ศ.2537-2547 58

แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกโดยรวมของประเทศไทย 58

แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกของภำคกำรผลต 62

3.ผลกระทบควำมเปรำะบำงและกำรปรบตว 69

กำรด�ำเนนกำรทผำนมำ 69

ควำมกำวหนำดำนควำมเปรำะบำงและกำรปรบตวของประเทศไทย 71

กำรศกษำดำนClimatechange 73

กำรศกษำดำนClimatevariabilityandextremeevents 75

กำรศกษำดำนกำรเพมขนของระดบน�ำทะเล 76

กำรพฒนำระบบฐำนขอมล 77

ควำมเชอมโยงสนโยบำย 77

ผลกระทบของกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศกบประเทศไทย 80

แนวโนมของกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศในประเทศไทย 81

ควำมแปรปรวนของสภำพภมอำกำศและปรำกฎกำรณทรนแรง 84

ประเดนเทคนคและกำรจดกำรดำนควำมเปรำะบำงและกำรปรบตว 85

ภำคผนวก3a 86

4.กำรลดกำซกำซเรอนกระจกของประเทศไทย 89

บทน�ำ 89

iii


กำรด�ำเนนกำรของอนสญญำฯทผำนมำ 89

ควำมกำวหนำดำนกำรลดกำซเรอนกระจกของประเทศไทย 92

กำรด�ำเนนกำรภำยใตอนสญญำฯ 92

พลงงำน 92

ปำไม 98

กำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำตกบกำรลดกำซเรอนกระจก 100

กำรเกษตรกบกำรลดกำซเรอนกระจก 101

กลไกกำรพฒนำทสะอำด 102

กำรลดกำซเรอนกระจกในสำขำอนๆ 103

กำรลดกำซเรอนกระจกกบกำรพฒนำประเทศ 105

5.ดำนอนๆ 107

กำรพฒนำและถำยทอดเทคโนโลย 107

เทคโนโลยกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ 110

กำรพฒนำและถำยทอดเทคโนโลยภำยใตอนสญญำฯ 111

กำรด�ำเนนกำรของอนสญญำฯทผำนมำ 112

ประเทศไทยกบกำรพฒนำและถำยทอดเทคโนโลย 115

ควำมรวมมอในระบบกำรสงเกตกำรณสภำพภมอำกำศโลกภำยใตอนสญญำฯ 119

ระบบกำรสงเกตกำรณสภำพภมอำกำศโลก 120

กำรด�ำเนนกำรของอนสญญำฯ 124

กำรด�ำเนนกำรระดบภมภำค 125

ประเทศไทยกบกำรพฒนำและถำยทอดเทคโนโลย 126

ระบบกำรตดตำมสภำพภมอำกำศกบระบบเตอนภย 130

กำรศกษำกำรฝกอบรมและกำรเสรมสรำงจตส�ำนก 131

กำรด�ำเนนกำรภำยใตอนสญญำฯทผำนมำ 132


กำรด�ำเนนกำรของประเทศไทย 133

สรป 136

กำรเสรมสรำงขดควำมสำมำรถ 137

กำรด�ำเนนกำรของอนสญญำฯ 138


กำรด�ำเนนกำรระดบประเทศ 141

ขอมลขำวสำรและเครอขำย 142

กำรด�ำเนนกำรระดบอนสญญำฯ 143


กำรด�ำเนนกำรระดบประเทศ 143

6.ปญหำอปสรรคและควำมตองกำรสนบสนนในกำรพฒนำดำนกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ 147

บทน�ำ 147

กำรค�ำนวณปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจก 147

ผลกระทบและกำรปรบตว 148

กำรลดปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจก 149

ดำนอนๆ 150

iv


สารบญตาราง

ตำรำงท1-1 ระดบของเมองในอก50ปขำงหนำ(พ.ศ.2600) 20

ตำรำงท1-2 ตวชวดควำมเขมแขงทำงเศรษฐกจ(รอยละ) 22

ตำรำงท1-3 กำรใชทดนทำงกำรเกษตรประเทศไทย 27

ตำรำงท1-4 พนททรพยำกรดนทมปญหำของประเทศไทยป2547 28

ตำรำงท1-5 จงหวดและพนทเกษตรและประมงทประสบอทกภย 29

ตำรำงท1-6 จงหวดครวเรอนพนทเกษตรประสบภยแลงและมลคำเสยหำย 30

ตำรำงท1-7 พนทลมน�ำปรมำณน�ำฝนและปรมำณน�ำทำเฉลยตอปพ.ศ.2544แยกตำมภำค 34

ตำรำงท1-8 ปรมำณน�ำฝนเฉลยรำยปจ�ำแนกตำมภำคพ.ศ.2548-2547 35

ตำรำงท1-9 จ�ำนวนโครงกำรและควำมจเกบกกของโครงกำรพฒนำแหลงน�ำประเภทตำงๆ 36

ตำรำงท1-10ควำมตองกำรน�ำแนกตำมประเภทกจกรรมและภำค(ลำนลบ.ม.) 36

ตำรำงท1-11พนทแหงแลงซ�ำซำกในประเทศไทยจ�ำแนกตำมภำคและระดบควำมถของกำรเกด 37

ตำรำงท2-1 ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกของประเทศไทยปพ.ศ.2543(ค.ศ.2000)(พนตน) 48

ตำรำงท2-2 ปรมำณกำซเรอนกระจกทปลอยตำมสำขำตำงๆปพ.ศ.2543เทยบเทำคำรบอนไดออกไซด 50

ตำรำงท2-3 กำรปลอยกำซเรอนกระจกภำคพลงงำนแยกตำมแหลงปลอยและชนดกำซส�ำคญ(พนตน) 52

ตำรำงท2-4 กำรปลอยกำซเรอนกระจกภำคอตสำหกรรมและกอสรำงแยกตำมแหลงปลอยและชนดกำซส�ำคญ(พนตน) 53

ตำรำงท2-5 ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกในสำขำเกษตรกรรมแยกตำมรำยกำซ(พนตน) 55

ตำรำงท2-6 ปรมำณกำซเรอนกระจกจำกภำคกำรเปลยนแปลงกำรใชทดนและปำไมแยกตำมประเภทกำซ(พนตน) 56

ตำรำงท2-7 ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกของภำคกำรจดกำรของสแยกตำมรำยกำซ(พนตน) 57

ตำรำงท3-1 โครงกำรดำนผลกระทบและกำรปรบตวทด�ำเนนกำรผำนหนวยงำนสนบสนนหลกในประเทศไทย 72

ตำรำงท3-2 อบตภยและควำมเสยหำยทเกดขนในประเทศไทย 85

ตำรำงท3-3 แนวโนมจ�ำนวนพำยดเปรสชนโซนรอนและไตฝนในอก30ปขำงหนำ 86

ตำรำงท4-1 หวขอตำงๆทครอบคลมในกำรเจรจำของAWG-KPและAWG-LCA 91

ตำรำงท5-1 โครงกำรภำยใตกลไกกำรพฒนำทสะอำดทผำนกำรรบรองจำกประเทศไทย 117

ตำรำงท5-2 กำรสนบสนนดำนควำมรวมมอดำนกำรพฒนำระหวำงประเทศของประเทศไทย 118

ตำรำงท5-3 กำรสนบสนนทประเทศไทยไดรบจำกตำงประเทศ 119

ตำรำงท5-4 สถำนภำพของระบบกำรเฝำสงเกตบรรยำกำศของประเทศไทย 128

ตำรำงท5-5 สถำนภำพระบบกำรเฝำสงเกตดำนสมทรศำสตรของประเทศไทย 129

ตำรำงท5-6 สถำนภำพระบบกำรเฝำสงเกตดำนTERRESTRIALของประเทศไทย 129

ตำรำงท5-7 กจกรรมส�ำคญทมสวนเสรมสรำงขดควำมสำมำรถภำยใตอนสญญำฯทเกยวของกบภมภำคเอเชยและแปซฟคปพ.ศ.2544-2550 139

v


สารบญภาพ

ภำพท1-1 แผนทประเทศไทย 16

ภำพท1-2 แนวโนมประชำกรของประเทศ2536-2551 17

ภำพท1-3 ควำมหนำแนนของประชำกร2536-2551 18

ภำพท1-4 อตรำกำรเพมขนของประชำกร2536-2551 18

ภำพท1-5 สดสวนประชำกรในเขตเทศบำลตอประชำกรทงหมด 19

ภำพท1-6 คำประมำณประชำกรในอนำคต 19

ภำพท1-7 สดสวนของประชำกรในวยตำงๆของประเทศไทย 20

ภำพท1-8 แนวโนมกำรพฒนำเมองในระยะ50ปขำงหนำ 21

ภำพท1-9 ผลตภณฑมวลรวมประชำชำตภำคเกษตรและนอกกำรเกษตรณรำคำปค.ศ.1988 22

ภำพท1-10 อตรำกำรเจรญเตบโตของกำรสงออกและน�ำเขำ2000-2009 23

ภำพท1-11 ควำมยำกจนพนฐำนของคนไทย2537-2549 25

ภำพท1-12 ควำมอยเยนเปนสขของสงคมไทย 25

ภำพท1-13 ควำมอบอนในครอบครวในสงคมไทย 26

ภำพท1-14 ควำมเขมแขงของชมชน 26

ภำพท1-15 โครงสรำงกำรใชทดนเพอกำรเกษตรทส�ำคญของประเทศไทย 28

ภำพท1-16 แนวโนมกำรเปลยนแปลงพนทปำไมชวงปค.ศ.1962-2004 32

ภำพท1-17 พนทปำอนรกษแบงตำมประเภท2000-2004 32

ภำพท1-18 กำรกระจำยพนทปำบกในประเทศป2547 33

ภำพท2-1 กำรปลอยกำซเรอนกระจกรำยสำขำเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดค.ศ.2000 51

ภำพท2-2 กำรปลอยกำซเรอนกระจกตำมชนดกำซเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดค.ศ.2000 51

ภำพท2-3 กำรปลอยกำซเรอนกระจกจำกภำคพลงงำนตำมสำขำใชพลงงำนค.ศ.2000 53

ภำพท2-4 กำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดในกระบวนกำรผลตอตสำหกรรม 54

ภำพท2-5 กำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดจำกภำคเกษตรกรรมค.ศ.2000 55

ภำพท2-6 กำรปลอยและดดซบกำซเทยบเทำกำซคำรบอนไดออกไซดในสำขำปำไมค.ศ.2000 57

ภำพท2-7 กำรปลอยกำซเรอนกระจกจำกภำคจดกำรของเสยคดเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดค.ศ.2000 58

ภำพท2-8 แนวโนมกำรปลอยกำซคำรบอนไดออกไซด1994,2000-2004 59

ภำพท2-9 กำรปลอยและดดซบในภำคปำไม1994,2000,2004 60

ภำพท2-10 ปรมำณกำรปลอยกำซคำรบอนไดออกไซดจำกสำขำพลงงำน 60

ภำพท2-11 แนวโนมกำรปลอยกำซมเทน1994,2000-2004 61

ภำพท2-12 แนวโนมกำรปลอยกำซไนตรสออกไซด1994,2000-2004 61

ภำพท2-13 แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดรำยภำคกำรผลต1994,2000-2004 62

ภำพท2-14 แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดในภำคพลงงำน1994,2000-2004 63

ภำพท2-15 แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดของกระบวนกำรผลตอตสำหกรรม1994,2000-2004 63

ภำพท2-16 แนวโนมกำรปลอยกำซมเทนจำกนำขำว25372543-2547 64

ภำพท2-17 กำรปลอยกำซไนตรสออกไซดจำกภำคเกษตรกรรม1994,2000-2004 65

vi


ภำพท2-18 แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดภำคปำไม1994,2000-2004 65

ภำพท2-19 แนวโนมกำรปลอยกำซมเทนจำกกำรจดกำรของเสย1994,2000-2004 66

ภำพท4-1 กำรเปลยนแปลงของกำรใชพลงงำนพำณชยขนสดทำยในชวงเศรษฐกจตกต�ำ 93

ภำพท4-2 กำรเปลยนแปลงกำรใชน�ำมนส�ำเรจรปในชวงเศรษฐกจตกต�ำ 94

ภำพท4-3 อตรำกำรขยำยตวของผลตภณฑมวลรวมประชำชำตณรำคำคงทในสำขำหลก2537-2544 94

ภำพท4-4 อตรำกำรเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมประชำชำตโดยรวมและสำขำหลกณรำคำคงท2544-2551 95

ภำพท4-5 สดสวนพนทปำไมตอพนททงหมดของประเทศ2504–2551 98

ภำพท4-6 พนทปำปลกแยกตำมแหลงเงนทน2546-2552 99

ภำพท4-7 พนทปำอนรกษแบงตำมประเภท2525-2547 100

ภำพท4-8 โครงกำรCDMของประเทศไทยทไดรบควำมเหนชอบจำกExecutiveBoardแยกตำมประเภท 103

ภำพท5-1 ควำมเชอมโยงของระบบกำรสงเกตกำรณระดบโลกระดบภมภำคและระดบประเทศ 121

ภำพท5-2 โครงสรำงควำมสมพนธเครอขำยสงเกตกำรณ 124

สารบญแผนภม

แผนภมท3-1 กระบวนกำรศกษำผลกระทบและกำรปรบตวตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ 74

แผนภมท3-2 โครงสรำงกำรบรหำรจดกำรดำนกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของประเทศไทย 78

1


บทสรปส�าหรบผบรหาร

ประเทศไทยไดเสนอรายงานแหงชาตฉบบแรกตออนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (UNFCCC) เมอป พ.ศ.2543 (ค.ศ.2000) รายงานแหงชาตฉบบนเปนฉบบทสองซงจดท�าขนตามคมอของ อนสญญาฯ และคณะกรรมการรวมระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (IPCC) นอกจาก การค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกทในปพ.ศ.2543 (ค.ศ.2000) ซงเปนไปตามมตทประชมสมชชา อนสญญาฯ แลว รายงานฉบบทสองนรายงานการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยทผานมาโดยเนนชวงเวลาตอจากรายงานฉบบแรกขางตน

สถานะการณทวไป

ดานประชากร

ในชวง 10 ปทผานมาจ�านวนประชากรของประเทศไทยยงเพมขนอยางตอเนองดวยอตราการเพมทลดลง คาดวาประเทศไทยจะมประชากรเพมขนจากประมาณ 63.4 ลานคนในป พ.ศ.2551 เปนมากกวา 71 ลานคนในอก 20 ปขางหนา โดยมสดสวนประชากรผสงอายทเพมสงขนอยางเหนไดชด ในอก 50 ปขางหนาประมาณรอยละ 50 ของประชากรจะอยในเขตเมอง จงคาดหมายไดวา ความตองการโครงสรางพนฐาน สาธารณปโภค ตลอดจนสงอ�านวยความสะดวกในสงคมโดยเฉพาะส�าหรบผสงอายจะตองมการขยายตวอยางตอเนอง

ดานเศรษฐกจ

วกฤตเศรษฐกจทางสถาบนการเงนของประเทศไทยทเรยกวา “โรคตมย�ากง” ซงเกดขนในป พ.ศ.2540 เรม ผอนคลายและเศรษฐกจของประเทศไทยเรมฟนตวจนถงชวงครงหลงของทศวรรษ สดสวนการน�าเขาวตถดบและสนคาทนตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาตเพมขนเปนล�าดบ ชองวางระหวางการออมตอการลงทนลดลง สดสวนหนสาธารณะตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาตลดลงเปนล�าดบ ดลบญชเดนสะพดดขน

ประเทศไทยเรมประสบปญหาเศรษฐกจอกครงในชวงป 2549 เนองปญหาทางการเมองภายในประเทศและปญหาเศรษฐกจโลกโดยเฉพาะวกฤตเศรษฐกจในสหรฐอเมรกาทสงผลกระทบตอเนองไปยงเศรษฐกจโลก ท�าใหอตราการฟนตวลดนอยลง การขยายตวของการสงออกของประเทศไทยตกต�าถงตดลบมากกวารอยละ 10 รฐบาลตองเรงแกปญหาเฉพาะหนาอยางเรงดวน โดยใชมาตรการทางการคลงและการเงนอยางเขมขนในการกระตนเศรษฐกจ ภาวะเศรษฐกจผนผวน ทผานมาท�าใหรฐบาลตองปรบแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 9 และ 10 เพอแกปญหาเศรษฐกจเฉพาะหนา ปญหาวกฤตอาหารและพลงงานทเกดขนในชวงป พ.ศ.2550-51 ยงท�าใหการแกปญหาเศรษฐกจและสงคมซบซอนยงขน

ดานสงคม

หลงจากใชแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตมามากกวา 3 ทศวรรษ ปญหาสงคมและทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอมทเพมมากขน ท�าใหประเทศไทยปรบกระบวนทศน การพฒนาโดยใหความส�าคญกบคนทเปนทงกลไก และเปนผมสวนไดสวนเสยกบการพฒนาทส�าคญอยางแทจรง ประเทศไทยเนนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพอเสรมสรางเสถยรภาพใหกบการพฒนาชมชนตงแตแผนฯ ฉบบท 8 เปนตนมาจนถงฉบบท 10 และตอเนองไปจนถง ฉบบท 11 ทอยระหวางการจดท�า

2


ผลการพฒนาภายในกระบวนทศนทใหคนเปนส�าคญทผานมาพบวา เศรษฐกจรากฐานดขน สดสวนคนยากจนลดลง สดสวนกลมคนรายไดระดบกลางเพมมากขน ความอยเปนสขดขนบางแตไมเปนทนาพอใจ สงทนาเปนหวงคอความอบอนของครอบครวคนไทยลดต�าลง ชมชนกไมเขมแขงขนแตอยางใด โดยสรปแลว การพฒนาทางสงคมทผานมายงไมเปนทนาพอใจ

เมอพจารณาควบคกบการเพมขนของประชากรและโครงสรางประชากรทเปลยนไป ท�าใหจ�าเปนตองเรงพฒนาดานสงคมอยางเรงดวน โดยเฉพาะดานความอบอนของครอบครวและการพฒนาชมชนใหเขมแขงเพอสามารถมสวนรวมเปนกลไกการพฒนาดานเศรษฐกจและสงคมใหยงยน

ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยากรทดนเปนทรพยากรพนฐานทส�าคญทสดในการพฒนาโดยเฉพาะปาไมและการเกษตรทเกยวของกบสภาวะโลกรอน โครงสรางการใชทดนในภาพรวมระหวางดานเกษตร ปาไมและอน ๆ มการเปลยนแปลงบางแตไมมากนก ประเทศไทยพยายามรกษาพนทปาไมเอาไวอยางเตมท ในขณะทการใชทดนเพอการปลกขาวคอนขางคงท แตสดสวนพนทปลกพชไรลดลงในขณะทพนทปลกไมผล ไมยนตนเพมมากขน

ประเทศไทยยงมปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรทดนและทดนทมปญหาถงประมาณหนงในสามของทดนทงหมด มพนททประสบปญหาภยธรรมชาตโดยเฉพาะฝนแลงและน�าทวมอยางตอเนอง ในบางพนทเกดปญหาน�าทวมฝนแลงแมกระทงในปเดยวกน ความสญเสยในแตละปแตก ตางกนไปตามผลกระทบ แตโดยทวไปแลวม แนวโนมเพมมากขน

บทบาทของปาชายเลนในการลดความสญเสยทเกดจากภยพบตสนามในพนทบางแหงในภาคใต ท�าใหประชาชนตระหนกถงความส�าคญของปาชายเลนในการปกปองหรอลดภยธรรมชาตเพมมากขน อยางไรกด ความกดดนตอพนทปาธรรมชาตกยงมขนตลอดเวลาโดยเฉพาะปาบกซงมเนอทลดลงตลอดเวลาถงแมจะมอตราต�ามากกตาม การปกปองพนทปาทงปาบกและปาชายเลนยงคงเปนภาระหนกของภาครฐ การเสรมสรางการมสวนรวมของชมชน ทองถนในการดแลรกษาปาจงเปนแนวทางททาทายเปนอยางยง

ทรพยากรน�าเปนปจจยส�าคญทสดในทกสวนของระบบเศรษฐกจ ปจจบนการจดการน�ายงไมสามารถรองรบ ความตองการน�าในแตละชวงฤดกาลไดอยางมประสทธภาพ ในขณะทขดความสามารถของการกกเกบน�าสามารถสนบสนนพนทไดเพยงบางสวน พนทสวนใหญของประเทศยงตองเสยงตอความผนผวนของปรมาณน�าทาและความสามารถในการรองรบโดยธรรมชาต ปญหาภยแลงน�าทวมมความรนแรงเพมขนทกปและคาดวาจะรนแรงขนหาก ไดรบผลกระทบจากสภาวะโลกรอน ประเทศไทยจะตองมแนวทางบรหารจดการทรพยากรน�าในระยะยาวทสามารถรองรบความเสยงและใชน�าไดสอดคลองกบระบบนเวศทเปลยนแปลง

การพฒนาทยงยนของประเทศไทย

ประเทศไทยไดด�าเนนการสรางกระบวนการพฒนาทยงยนโดยบรณาการระหวางเศรษฐกจ สงคมและทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางตอเนอง ประเทศไทยเรมจดท�าแผนปฎบตการสงเสรมและรกษาคณภาพ สงแวดลอมควบคกบแผนพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 7 เปนตนมา มคณะกรรมการระดบนโยบายทงสองดานคขนานและประสานกนเพอความสอดคลองของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมและสงแวดลอม

กระบวนทศนในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมเรมใหความส�าคญกบการพฒนาสงคมและสงแวดลอมมากขนเพอตอสกบกระแสโลกาภวฒนอยางมประสทธภาพ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและแนวทางการพฒนาโดยใชคนเปนศนยกลางเพอบรรลเปาหมายของคณภาพชวตทดจงเปน แนวทางส�าคญของกระบวนการพฒนาประเทศไทยในชวง 15 ปทผานมา ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศท�าใหการพฒนาทยงยนยงซบซอนมากขน ประเทศไทยตองผนวกปญหาโลกรอนโดยเฉพาะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเขาสกระบวนการก�าหนดนโยบายและวางแผนพฒนา

3


ทยงยนของประเทศ กระบวนพฒนาทยงยนของประเทศทตองเชอมโยงกบประเดนสงแวดลอมระหวางประเทศจงเปน ความทาทายของรฐบาลในการน�าพาสงคมใหมการพฒนาทยงยนอยางแทจรง

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

รายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในป ค.ศ.2000 เปนไปตามมตทประชมสมชชาภาคอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ซงเปนรายงานครงทสองตอจากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในป ค.ศ.1994 ทไดรายงานในรายงานแหงชาตฉบบท 1 ไปแลว การจดท�ารายงานครงนใชคมอการจดท�ารายงานทก�าหนดโดยอนสญญาฯ กบคมอดานเทคนคการประเมนและเอกสารคมอการปฏบตทดและการจดการความไมแนนอนของคณะกรรมการรวมระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหรอ IPCC

การรายงานเนนกาซหลกสามชนดคอ กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) มเทน (CH

4) และ ไนตรสออกไซด (N

2O)

แยกตามแหลงปลอยกาซและแหลงเกบกกและไดรายงานกาซอนดวยซงไดแก คารบอนมอนอกไซด (CO) ไนไตรเจนออกไซด (NO

x) Non-methane volatile organic compound (NMVOCs) และ ซลเฟอรออกไซด (SO

x) คาสมประสทธ

การปลดปลอยกาซเรอนกระจกใชคากลาง (default factor) ของ IPCC และใชระดบการประเมนขนท 1 (Tier 1) เปนหลก มเพยงการค�านวณกาซบางประเภทในการจดการมลสตว นาขาว ปาไมและการจดการของเสยทใชระดบ การประเมนขนท 2 หรอใชคาสมประสทธในประเทศ

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกตามชนดกาซ

ในป ค.ศ. 2000 ประเทศไทยปลอยกาซเรอนกระจกทเปนกาซคารบอนไดออกไซดทงสน 210.23 ลานตนและมการดดซบโดยปาไม 52.37 ลานตน จงมปรมาณปลอยกาซคารบอนไดออกไซดสทธเทากบ 157.86 ลานตน ซงลดลงจากป ค.ศ.1994 ทปลอยสทธเทากบ 202 ลานตน เมอแยกตามแหลงปลอยกาซคารบอนไดออกไซดแลว พบวาภาคพลงงานปลอยถง 150 ลานตนหรอมากกวารอยละ 90 ของปรมาณการปลอยคารบอนไดออกไซดสทธ ทเหลอเปนการปลอยจากภาคอตสาหกรรมประมาณ 16 ลานตนและมเพยงเลกนอยทปลอยโดยภาคการจดการของเสย

ในสวนของกาซมเทนนน ในป ค.ศ.2000 ประเทศไทยปลอยกาซมเทนทงสน 2.8 ลานตน ประมาณรอยละ 71 จากภาคเกษตรซงสวนใหญจากนาขาวน�าขง อกประมาณรอยละ 15 จากพลงงาน และรอยละ 14 จากการจดการ ของเสย แหลงปลอยกาซไนตรสออกไซดทส�าคญคอ การใชทดน รองลงมาคอการจดการของเสย และพลงงาน ในป ค.ศ. 2000 ประเทศไทยปลอยกาซไนตรสออกไซดประมาณ 4 หมนตน มากกวารอยละ 82 มาจากการใชทดน

Main Greenhouse Gas CO2 emissions

(Gg)CO

2

removals (Gg)

CH4

(Gg)N

2O

(Gg)

Total national emissions and removals 210,231.2 -52,374.0 2,801.5 40.0

1. Energy 149,914.6 0.0 413.9 2.5

2. Industrial processes 16,059.3 0.0 6.4 0.6

4. Agriculture 1,977.0 33.4

5. Land-use change and forestry 44,234.1 -52,374.0 10.4 0.1

6. Waste 23.3 393.8 3.3

4


โดยสรปคอ เมอแยกตามประเภทกาซเราสามารถระบกาซกบแหลงปลอยส�าคญทโดดเดนไดดงนคอ CO2 กบ

การใชพลงงาน CH4 กบการปลกขาวและปศสตว N

2O จากการจดการดนและ มลสตว

ในสวนของแตละสาขานน แหลงปลอยทใหญทสดในภาคพลงงานคอแหลงผลตพลงงานไฟฟา (64.2 ลานตน) รองลงมาคอการขนสง (44.4 ลานตน) และโรงงานอตสาหกรรม (30.3 ลานตน) ในกระบวนการผลตของโรงงานอตสาหกรรมทปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมาจากการผลตปนซเมนตเกอบทงหมด

กาซคารบอนมอนอกไซด ไนโตรเจนออกไซดและ NMVOC สวนใหญเกดจากภาคพลงงานและบางสวนเกดจากภาคเกษตรกรรมและการใชทดนและปาไม ในป ค.ศ. 2000 ประเทศไทยปลอย CO, NO

x และ NMVOC 5.6 ลานตน

9.1 แสนตนและ 7.6 แสนตน

Other Greenhouse Gas NOx

(Gg)

CO

(Gg)

NMVOCs

(Gg)

SOx

(Gg)

Total national emissions and removals 907.0 5,624.4 759.5 618.8

1. Energy 873.3 4,773.0 668.1 605.7

2. Industrial processes 1.2 6.3 91.4 13.1

4. Agriculture 29.9 754.1 0.0 0.0

5. Land-use change and forestry 2.6 91.0 0.0 0.0

การปลอยกาซเรอนกระจกเทยบเทาคารบอนไดออกไซด

เมอคดเทยบกบกาซคารบอนไดออกไซดโดยใชอตราสวนทเรยกวา คาศกยภาพท�าให โลกรอน (Global warming potential) ของกาซหลกสามชนด พบวา ประเทศไทยปลอย กาซเรอนกระจกสทธเทยบเทากบกาซคารบอนไดออกไซด 229 ลานตน สาขาพลงงานปลอยมากทสดคอรอยละ 70 รองลงมาคอการปลกพชและเลยงสตว (รอยละ 23) ทเหลอ กระจดกระจายระหวางสาขาอตสาหกรรม ปาไม และการจดการของเสย

Energy, 69.57Industrial Process,

7.15

Agriculture and livestock, 22.64

Forestry, -3.44

Waste management, 4.07

5


กลาวโดยสรปคอในดานการปลอยกาซเรอนกระจกนน สาขาพลงงานเปนแหลงปลอย กาซเรอนกระจกทส�าคญทสดในการปลอยกาซเกอบทกชนดยกเวนมเทน สาขาปาไมเปนสาขาทมสามารถชวยในการดดซบกาซคารบอนไดออกไซดโดยเฉพาะในป ค.ศ.2000 ทปาไมเรมมการดดซบสทธอยางเปนรปธรรม การปลอยกาซมเทนสวนใหญมาจากภาคการเกษตรโดยเฉพาะขาวนาน�าขงและปศสตว อยางไรกด เมอเทยบกบภาพรวมจะมสดสวนไมมากนกและถอเปนการปลอยกาซเพอความอยรอด

แนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกบางป ระหวาง ค.ศ. 1994-2000

ในการเปรยบเทยบปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในปตาง ๆ นนใชคาสมประสทธเหมอนกน ดงนน แนวโนม ทค�านวณไดกคอแนวโนมของกจกรรมนนเอง แนวโนมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในภาคพลงงานเพมขนอยางตอเนองตามลกษณะการใชพลงงานของประเทศ เชน ในปทเศรษฐกจตกต�ากบปทเศรษฐกจขยายตว ชวงราคาน�ามนสงกบราคาต�า ในขณะทการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดจากปาไมเพมขนควบคกบการดดซบทเพมขนมากกวา ท�าใหปาไมยงคงเปนแหลงดดซบสทธอยางตอเนอง ในสวนของกาซมเทนและไนตรสออกไซดนน เปลยนแปลงบางตามการผลตทางการเกษตรโดยเฉพาะสภาวะฝนแลงหรอน�าทวม อยางไรกด เมอค�านงถงขอจ�ากดในดานพนท การขยายตวของการปลอยกาซมเทนและไนตรสออกไซดจากภาคเกษตรนาจะเพมขนในอตราทต�า

การกระจายของปรมาณการปลอยจากแหลงการผลตตาง ๆ มลกษณะไมเปลยนแปลงมากนก ภาคการผลตพลงงานไฟฟา อตสาหกรรมและกอสรางและขนสงยงเปนสาขาหลกของการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคพลงงาน ในท�านองเดยวกนนาขาวกบปศสตวกเปนแหลงปลอยหลกของมเทน

เมอค�านวณแนวโนมการปลอยกาซเทยบเทาคารบอนไดออกไซดแลว พบวาโครงสรางการปลอยกาซเรอนกระจกกมแนวโนมไมแตกตางไปจากเดม ภาคพลงงานเปนภาคทปลอยกาซมากทสด รองลงมาคอเกษตรและกระบวนผลตทางการเกษตร เปนทนาสงเกตวา ป ค.ศ.2000 เปนปทแหลงปลอยสทธของสาขาปาไมเรมมการเกบกกสทธและชวยลดการปลอยในสาขาอน ๆ ของระบบเศรษฐกจ เปนผลท�าใหปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกสทธของประเทศในปค.ศ.2004 เพมขนเปนเพยง 263 ลานตน จาก 229 ลานตนในป ค.ศ.2000 หรอเพมขนเฉลยประมาณรอยละ 3.7 ตอป

Emissions by sector, 1994, 2000-2004

-

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

300.00

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

mil.

tons

CO

2 eq

ui.

WasteLULUCFAgricultureIndustrial proc.Energy

6


ผลกระทบ ความเปราะบางและการปรบตว

อนสญญาฯ ไดมมตดาน ผลกระทบ ความเปราะบางและการปรบตวทส�าคญหลายครง เชน ปฎญญามาราเกช (Marakesh Accord) ใน COP 7 ในป ค.ศ.2001 ก�าหนดใหพฒนาระบบฐานขอมล และเพมขดความสามารถดานวชาการ โดยเฉพาะดาน National Adaptation Plan of Action (NAPA) และจดตง Special Climate Change Fund หลงจากนน ใน COP 10 ในป ค.ศ.2004 กมมตแผนงานทเรยกกวา Buenos Aires Programme of Work on Adaptation and Response Measures เพอเรงรดการด�าเนนการตามมต COP 7 และใหจดท�าแผนการท�างานระยะ 5 ปทเรยกวา Nairobi Work Programme (NWP) ระหวางป ค.ศ.2005-2010 ถงแมจะมการเรงรดการด�าเนนการอยางตอเนองตงแต COP 7 ผลการด�าเนนการทผานมากไมไดกาวหนารวดเรวอยางทประเภทภาคสวนใหญคาดหวง

ขอจ�ากดของการด�าเนนการดานผลกระทบและการปรบตวคอผลกระทบเปนความเสยหายเฉพาะพนทและการปรบตวกเปนประโยชนเฉพาะพนท การศกษาวจยและแกไขปญหากม ลกษณะเฉพาะพนทเชนกน นอกจากน ประเทศดอยพฒนามความเปราะบางมากทสดและอย ในล�าดบความส�าคญตน ๆ การสนบสนนทประเทศตาง ๆ รวมทงประเทศไทยไดรบจะเปนเรองการเพมขดความสามารถผานการฝกอบรมประชมเชงปฎบตการและการสนบสนนผานการจดท�ารายงานแหงชาต

ประเทศไทยใหความส�าคญกบผลกระทบ ความเปราะบางและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศดงทไดก�าหนดเปนหนงในยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ผลกระทบทประเทศไทยใหความส�าคญ คอ ผลกระทบตอภาคการเกษตร ทรพยากรน�า สขภาพและระบบนเวศทางทะเลและชายฝง

ความเปราะบางและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ประเทศไทยไดศกษาวจยผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมากวา 20 ป และทดเทยมกบประเทศในภมภาคมาโดยตลอด ขอจ�ากดส�าคญทเกดขนจนถงปจจบนคอความ ไมแนนอนของภาพจ�าลองจากแบบจ�าลองสภาพภมอากาศ นบตงแตป พ.ศ.2543 ประเทศไทยไดสนบสนนการวจยมากกวา 15 โครงการ สวนใหญเปนการเพมองคความรดานวทยาศาสตรการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบโดยเฉพาะการลดความไมแนนอนของแบบจ�าลอง มเพยงบางโครงการทครอบคลมความเปราะบางของระบบการผลตจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ยทธศาสตรแหงชาตของประเทศไทยยงคงใหความส�าคญกบการพฒนาองคความรอยางตอเนอง โดยเฉพาะการเชอมโยงระหวางผลกระทบกบความเปราะบางโดยเฉพาะกบสาขาทส�าคญดงกลาวขางตน

ความเชอมโยงระหวางผลกระทบกบความเปราะบางเปนสงจ�าเปนในการก�าหนดแนวทาง การปรบตว (ทตองเพมขน) เพอตอสกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และประเทศตาง ๆ กเรงศกษาวจยเพอน�าไปสการก�าหนดนโยบายดานการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเหมาะสมเชนกน

ความเปราะบางและการปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรง

การศกษาดานนเปนการศกษาเพอตอบสนองปญหาความแปรปรวนและอบตการณดานภมอากาศทเปนขอเทจจรงเชน ภาวะแหงแลง น�าทวม พาย ฯลฯ ทมความรนแรงมากขนเรอย ๆ ซงเรมด�าเนนการภายใตอนสญญาฯ ไมกปมานเอง อนสญญาฯ ใชเทคนคนในโครงการ NAPA ของประเทศดอยพฒนา

ประเทศไทยเรมศกษาแนวทางนภายใตโครงการการจดท�ารายงานแหงชาตนโดยใชกรณของลมน�าช มลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยผสมผสานกบองคความรเชงวทยาศาสตรประกอบกบกระบวนการปรกษาหารอกบชมชนเพอประมวลองคความรชมชนทองถนหาแนวทางปรบตวตอปรากฏการณดงกลาวเพอศกษาถงความเปราะบางและแนวทางการปรบตว มการศกษาในลกษณะเดยวกนในพนทภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และไดเสนอแนะ

ใหเพมความสามารถของชมชนในการจดการความเสยง เชน พฒนาและอนรกษพนธขาว ปรบระบบการเกษตรเปนตน

7


การศกษาเชงปฎบตการทอยระหวางเตรยมการคอการผสมผสานปจจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบสาธารณภยเพอเสรมสรางขดความสามารถในการรองรบ ความเสยงของชมชนทมแนวโนมเพมขนผานกระบวนการจดท�าแผนพฒนาชมชนอยางเปนรปธรรม โดยใชพนทชายฝงภาคใตเปนพนทโครงการน�ารอง

ผลกระทบของระดบน�าทะเลทเพมขน

การคาดประมาณระดบน�าทะเลทอาจเพมขนของ IPCC นน เปนระดบน�าทะเลเฉลยของโลก ซงผลกระทบ ดงกลาวไมจ�าเปนตองเหมอนกบระดบภมภาคหรอระดบประเทศหรอทะเลแหงใดแหงหนงเชน อาวไทย การศกษาสวนใหญเปนการสมมตภาพจ�าลองระดบน�าทะเลทเพมสงขนแลวประมวลผลทมตอชายฝงโดยเฉพาะระดบน�า ททวมชายฝงและการรกล�าของน�าทะเล

การศกษาในสวนนของประเทศไทยยงมจ�ากดอย โครงการศกษากรณเกาะเตาเปนโครงการน�ารองภายใตโครงการจดท�ารายงานแหงชาตนทพยายามทจะเชอมโยงผลกระทบของระดบน�าทะเลตอพนทแหลงทองเทยวเพอก�าหนดแนวทางการปรบตวของชมชน การศกษาเชนนยงตองพฒนาขนอกมาก

การเชอมโยงสนโยบาย

ขอจ�ากดส�าคญของการก�าหนดนโยบายดานการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศคอความนาเชอถอของการผลการวจยและพฒนาเพอน�าไปประกอบการจดท�านโยบาย ปญหาของการวเคราะหดานความเปราะบางและการปรบตวทเปนอยในปจจบนคอ ความไมแนนอนของผลจากแบบจ�าลองสภาพภมอากาศ ระยะเวลาของภาพจ�าลองทยาวนานและลกษณะเฉพาะของพนททท�าใหไมสามารถน�าไปใชประโยชนเชงนโยบายไดอยางเตมท การวจยและพฒนาเชงวชาการเพอลดขอจ�ากดขางตนจงมความส�าคญตอการน�าไปใชประโยชนเชงนโยบายเปนอยางยง

ปญหาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทรนแรงมากขนเรอย ๆ กบขอจ�ากดดานวชาการทเปนอย ท�าใหตองหาแนวทางใหม ๆ ในการก�าหนดแนวทางปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทงในระยะสนและระยะยาวอยางสอดคลองกน ความรวมมอทางวชาการระหวางประเทศตาง ๆ จะชวยเสรมสรางขดความสามารถในดานนของประเทศไทย ซงในยทธศาสตรแหงชาตกไดใหความส�าคญในกระบวนการนเชนกน

ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบประเทศไทย

ผลการศกษาทผานมาชใหเหนในภาพกวางวา เมอโลกรอนขน ประเทศไทยมแนวโนมทฝนจะเพมมากขนประมาณรอยละ 10-20 ในทกภาค ชวงฤดฝนจะไมเปลยนแปลงมากนก แตอากาศจะรอนมากขนโดยอณหภมสงสดต�าสดอาจเพมขนกวา 2 องศาเซลเซยส แตผลกระทบในแตละพนทอาจแตกตางกน เชน ชายฝงตะวนออกและตะวนตกของภาคใต

ภาคเกษตรเปนภาคทมความเปราะบางตอผลกระทบคอนขางสง เนองจากเกษตรกรสวนใหญมรายไดนอยและเปนเกษตรน�าฝนเปนสวนใหญ นอกจากน การเปลยนแปลงพชจากไมลมลกเปนไมยนตน เชน ยางพารา ปาลมน�ามน ท�าใหความยดหยนในการปรบตวลดนอยลง อยางไรกด การศกษาทผานมายงมขอจ�ากดดานเทคนคคอนขางมากโดยเฉพาะการลดความไมแนนอนของภาพจ�าลองและการพฒนาภาพจ�าลองเศรษฐกจและสงคม ขอสรปเบองตนมกจะเนนการเพมขดความสามารถของเกษตรกรในการบรหารจดการระบบการเกษตรภายใตสภาวะความเสยงทเพมขน และการพฒนาระบบเตอนภยทรวดเรวและแมนย�า

การศกษาผลกระทบตอทรพยากรน�าในกรณของเขอนภมพลและเขอนสรกต พบวา ในชวงกลางของศตวรรษน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะท�าใหปรมาณน�าทไหลลงสเขอนภมพลลดลงแตทเขอนสรกตไมเปลยนแปลง แต

ในชวงหลงของศตวรรษน ปรมาณน�าไหลลงสอางเกบน�าในเขอนทงสองจะเพมขนเปนอยางมาก

8


การศกษาวจยดานสขภาพของประเทศไทยเรมตงแตจดท�ารายงานแหงชาตฉบบแรกแต ไมมความคบหนาในระยะเวลาตอมา ประเทศไทยไดก�าหนดยทธศาสตรทใหความส�าคญในดานนมากขน ในท�านองเดยวกน การศกษาวจยผลกระทบตอทรพยากรทางทะเลและชายฝงในเบองตนพบวาระดบน�าทะเลในอาวไทยในภาพรวมไมมแนวโนมจะเพมขน แตเมอศกษาในระดบจงหวด เชน กระบกลบพบวามแนวโนมเพมขน ซงสะทอนถงความจ�าเปนตองมการศกษาวจยทครอบคลมรายละเอยดเพมขน

ผลกระทบของความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและปรากฎการณทรนแรง

ประเทศไทยเกดภยธรรมชาตโดยเฉพาะสภาวะฝนแลงและอทกภยแทบทกป และคาดหมายวาสภาวะโลกรอนจะท�าใหสภาวะเหลานนเปลยนแปลงมากขน อบตภยเหลานในชวงหลายปทผานมาเกดบอยขนและรนแรงมากขน ความเสยหายมตงแตไมกรอยลานบาทถงเปนพนลาน หมนลานบาทเชนความเสยหายจากน�าทวมใหญในปพ.ศ. 2545 ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศทเพมมากขนท�าใหประเทศไทยเรมใหความส�าคญกบการศกษาวจยในดานนมากขน

การลดการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย

อนสญญาฯ มการด�าเนนการดานนคอนขางมากโดยเฉพาะภายใตพธสารเกยวโต ประเทศไทยไดมสวนรวมในการด�าเนนการภายใตกลไกการพฒนาทสะอาดหรอ Clean Development Mechanism (CDM) นอกเหนอจากการมสวนรวมภายใตอนสญญาฯ

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยแสดงใหเหนอยางชดเจนวา ทางเลอกในการลดกาซเรอนกระจกทส�าคญคอการใชพลงงานและการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไม ในชวงทศวรรษทผานมา ประเทศไทยไดเรงสงเสรมการอนรกษพลงงานอยางตอเนองและมมาตรการเรงรดการใชพลงงานทดแทนเพอสนบสนนการลดกาซเรอนกระจกควบคกบการขยายพนทปาเพออนรกษสงแวดลอมและเพมพนทดดซบกาซเรอนกระจก

พลงงาน

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตก�าหนดมาตรการอนรกษพลงงานควบคกบการพฒนาเสมอ ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 คาดวาจะลดการใชไฟฟาในระดบ 1,400 เมกะวตตและอนรกษพลงงานเทยบเทาน�ามนดบ 1 ลานตน ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 รฐบาลไดเรงเพมประสทธภาพการใชพลงงานและพฒนาพลงงานทางเลอกโดยค�านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมและความมนคงของพลงงานของประเทศ โดยท�ากรอบแผนอนรกษพลงงานระยะท 3 ซงตงเปาหมายลดสดสวนความตองการใชพลงงานตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาตจาก 1.4:1 เปน 1:1 และเพมสดสวนพลงงานทดแทนตอพลงงานทงหมดจากรอยละ 0.5 เปนรอยละ 8 ภายในป พ.ศ. 2554 หรอเมอสนสดแผนพฒนาฯ ฉบบท 10

การพฒนาโครงการขนสงมวลชนทด�าเนนการอย เชน โครงการรถไฟฟาสายสมวง (บางใหญ-บางซอ) สายสน�าเงน (หวล�าโพง-บางแค และบางซอ-ทาพระ) และสายสเขยว (แบรง-สมทรปราการ และหมอชต-สะพานใหม) เปนโครงการส�าคญส�าคญทจะมเพมประสทธภาพการใชพลงงานดานคมนาคมของประเทศไทยอยางเปนรปธรรมในอกไมกปขางหนา

มาตรการภายใตแผนอนรกษพลงงานและการใชพลงงานทดแทนไดรบการสนบสนนจากกองทนเพอสงเสรมการอนรกษพลงงานคอนขางมาก ประเทศไทยไดลงทนดานการอนรกษพลงงานและสงเสรมการใชพลงงานทดแทนมาตงแตป พ.ศ. 2538 จากการค�านวณอยางงาย ๆ ภาคพลงงานของประเทศไทยมสวนชวยลดหรอหลกเลยงการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมากกวา 100 ลานตนในระยะ 10 ปทผานมา แผนอนรกษพลงงานระยะท 3 (พ.ศ. 2551-54) ทด�าเนนการอยน คาดวาจะตองใชเงนลงทนถง 8.8 หมนลานบาท ซงหากด�าเนนการไดตามเปาหมายกจะลดกาซ

9


คารบอนไดออกไซดไดอกเกอบ 50 ลานตน ประเทศไทยยงไดก�าหนดเปาหมายในระยะยาวของการเพมสดสวนการใชพลงงานทดแทนโดยคาดวาภายในป พ.ศ. 2565 จะเพมสดสวนการใชพลงงานทดแทนใหเปนรอยละ 20 ของการใชพลงงานขนสดทาย โดยการสงเสรมเทคโนโลยทมอย พฒนาเทคโนโลยพลงงานทดแทนใหมๆ ตลอดจนใชกลไก CDM

อยางไรกด คา Energy intensity ของประเทศไทยทเปลยนแปลงคอนขางนอยมากในชวงหลายปทผานมาแสดงถงการปรบตวทคอนขางชา และคาความยดหยนทต�า (0.7) แสดงการตอบสนองของการใชพลงงานตอการเปลยนแปลงของรายไดทต�า หรอกลาวอกนยหนง การเปลยนแปลงของรายไดมผลตอการเปลยนแปลงการใชพลงงานคอนขางนอย ดงนนการใชมาตรการใด ๆ ในการลดกาซเรอนกระจกในภาคพลงงานทผลตอรายไดของผใช (เชน ขนภาษ) อาจตองใชมาตรการทคอนขางแรง จงตองค�านงถงผลทจะเกดกบระบบเศรษฐกจและสงคมเปนพเศษ

ปาไม

ภาคปาไมเปนภาคทแสดงใหเหนถงการใชนโยบาย win-win ของประเทศไทยอยางชดเจนจากความพยายามขยายพนทปาไมทงในรปของการขยายพนทปาอนรกษ การเรงปลกปาในพนท ปาเสอมโทรม การขยายปาชมชนและปาเศรษฐกจ ตงแตปพ.ศ. 2543 เปนตนมา พนทปาปลกขยายตวเพมขนมากกวาสแสนไรนอกเหนอจากการรกษาและขยายพนทปาอนรกษท�าใหพนทปาไมเปนแหลงดดซบกาซคารบอนไดออกไซดของประเทศ

แผนปฎบตราชการของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอก 4 ปขางหนากเนนการปองกนปาอนรกษมากกวารอยลานไร การฟนฟปาไม อนรกษและฟนฟพนทตนน�าล�าธารและปาเสอมโทรม บ�ารงรกษาสวนปาและพนททางทะเลและชายฝงครอบคลมพนทปาประเภทตางๆ มากกวา 3.1 ลานไร

การเกษตรกบการลดกาซเรอนกระจก

ถงแมภาคเกษตรจะปลอยกาซเรอนกระจก แตภายใตหลกการของอนสญญาฯ การเกษตรเปนแหลงผลตอาหาร การลดกาซเรอนกระจกในสาขาเกษตรจะตองไมสงผลกระทบตอการผลตอาหารและเกษตรกรโดยเฉพาะเกษตรกรทยากจน ประเทศไทยโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณก�าหนดยทธศาสตรลดโลกรอนโดยลดการเผาตอซงขาวประมาณ 1.2 แสนไร เรงปลกไมยนตน 4.5 แสนไรและลดการเผาพนทเกษตรบนพนทโลงเตยน 1.5 แสนไร

ตอซงขาวหรอเศษวสดพชเกษตรไมใชแหลงปลอยกาซคารบอนไดออกไซด เนองจากสงเหลานนเกดจากการสะสมคารบอนทผานกระบวนการสงเคราะหแสง ดงนน การเผาจงเปนเพยงการปรบสมดลกาซคารบอนทมอยเทานนเอง ยกเวนผลตอกาซอนๆ ทสะสมอยในดนซงนอยมาก การลดการเผาตอซงขาวมผลดตอสงแวดลอมในพนทโดยเฉพาะอบตเหตและสขภาพ ซงกเปนนโยบาย win-win อยางหนงเชนกน

กลไกการพฒนาทสะอาด

กลไกการพฒนาทสะอาดมบทบาทในการสนบสนนการลดกาซเรอนกระจกของประเทศไทยอยางเปน รปธรรม ณ วนท 5 มนาคม 2553 ประเทศไทยรบรองโครงการทเปน CDM แลว 100 โครงการ คดเปนปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทลดได 6.3 ลานตนตอป โครงการสวนใหญเปนโครงการกาซชวภาพและทเปนพลงงานจากชวมวล ปจจบนมโครงการทไดรบค�ารบรองแลว 32 โครงการ คดเปนปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทลดได 2 ลานตนตอป

กลไกการพฒนาทสะอาดทด�าเนนการอยสอดคลองกบหลกการทก�าหนดภายใตพธสาร เกยวโตและเปนไปตามเงอนไขการพฒนาทยงยนและผานกระบวนการประเมนผลกระทบสงแวดลอมตามขอก�าหนดของประเทศไทย อยางไรกด ยงไมมการศกษาผลในเชงการเพม การถายทอดเทคโนโลยการเพมการลงทนระหวางประเทศของกลไกการพฒนาทสะอาดทด�าเนนการอยอยางเปนรปธรรม นอกจากน กลไกการพฒนาทสะอาดในชวงแรกของพธสารเกยวโตก�าลงอยในชวงทสนสดโครงการและขนอยกบขอตกลงทก�าลงอยระหวางการเจรจา บทบาทของกลไกการพฒนาทสะอาด

ในอนาคตจงยงเปนสงทคอนขางไมแนนอน

10


การลดกาซเรอนกระจกในสาขาอน ๆ

ในชวงหลายปทผานมา หนวยงานตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชนไดรวมมอด�าเนนการสงเสรมกจกรรมตาง ๆ เพอการอนรกษสงแวดลอมและชวยลดโลกรอน เชน โครงการจดซอจดจางทเปนมตรตอสงแวดลอมของภาครฐของกรมควบคมมลพษซงมเปาหมายใหมการจดซอจดจางทเปนมตรตอสงแวดลอมอยางสมบรณภายในป พ.ศ. 2554 โครงการสาธารณสขรวมใจ รณรงคลดโลกรอน ซงมกจกรรมภายใตกลยทธ Green and Clean ของกระทรวงสาธารณสขซง สงเสรมใหหนวยงานของกระทรวงทงในสวนกลางและสวนภมภาคด�าเนนการเปนแบบอยางทชวยลดผลกระทบของโลกรอนตอสขภาพ หรอยทธศาสตรลดโลกรอนของชมชนเมอง เชน กรงเทพฯ ขอนแกน เปนตน

การลดกาซเรอนกระจกกบการพฒนาประเทศ

การลดกาซเรอนกระจกภายใตนโยบาย win-win ไมสงผลเสยแตสงผลดตอการพฒนาประเทศควบคไปดวย แตทางเลอก win-win นมจ�ากด และสถานภาพการเจรจากเปลยนแปลงตลอดเวลา การศกษาวจยความสมพนธระหวางทางเลอกในการลดกาซเรอนกระจกกบการพฒนาประเทศจงเปนประเดนทประเทศตาง ๆ รวมทงประเทศไทยตองศกษาอยางถองแท

แผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ของประเทศไทยก�าหนดภาวะโลกรอนเปนองคประกอบหลกทมอทธพลตอการพฒนาประเทศในอนาคต และไดก�าหนดแนวทางการเพมประสทธภาพการอนรกษพลงงานและขยายการใชพลงงานทดแทน ตลอดจนการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ในการก�าหนดวสยทศน 20 ปของประเทศไทย ปจจยส�าคญทตองน�ามาก�าหนดยทธศาสตรคอภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงคมผสงอายและการแขงขนระหวางอาหารและพลงงาน ทงน ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจะเปนหลกการทส�าคญของการพฒนาของประเทศไทยในอนาคต

การพฒนาและการถายทดเทคโนโลย

การพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยเปนพนธกรณหนงทส�าคญของประเทศพฒนาแลวทตองใหการสนบสนนทงดานเทคโนโลยและการเพมขดความสามารถกบประเทศก�าลงพฒนาทงดานการลดกาซเรอนกระจกและการปรบตวตอผลกระทบ อนสญญาฯ ไดก�าหนดกรอบแนวทางเรงรดการด�าเนนการตามพนธกรณในดานการถายทอดเทคโนโลยตงแตป ค.ศ. 2000 และไดก�าหนดใหการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยเปนเงอนไขหนงของความรวมมอระหวางประเทศในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระยะยาว

การด�าเนนการของอนสญญาฯ ทผานมาโดยเฉพาะการสนบสนนดานการประเมนความตองการเทคโนโลย การสรางบรรยากาศทเอออ�านวยตอการถายทอดและการเสรมสรางขดความสามารถ ยงไมเปนทนาพอใจและมความพยายามทจะเพมระดบของการด�าเนนการ ทงภายใตอนสญญาฯ และพธสารเกยวโตใหมความเขมขนมากขนโดยเฉพาะบทบาทของภาครฐทเปนภาคอนสญญาฯ และพธสารฯ

ประเทศไทยไดรบประโยชนดานการถายทอดเทคโนโลยทเปนมตรตอสงแวดลอมภายใตอนสญญาฯหรอพธสารฯ ทางออม เชนการประเมนความตองการเทคโนโลยของกจกรรมภายใตโครงการจดท�ารายงานแหงชาต การฝกอบรมเชงปฎบตการเฉพาะดาน เชน การค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก แนวทางการลดกาซเรอนกระจกและการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แตไมมกจกรรมทอยภายใตพนธกรณตามมาตรา 4.5 โดยเฉพาะถงแมแตกลไกการพฒนาทสะอาดภายใตพธสารเกยวโตกไมมการด�าเนนการในทางปฎบตทเปนรปธรรมแตอยางใด การบรณาการกระบวนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยและการเสรมสรางขดความสามารถโดยใชพนธกรณของประเทศพฒนาแลวกบเทคโนโลยทตองการและขดความสามารถของประเทศตลอดจนเงอนไขของกลไกตางๆ ภายใต พธสารเกยวโตจะชวยเพมประโยชนจากกระบวนการภายใตอนสญญาฯในการพฒนาเทคโนโลยของประเทศไทย

11


ในดานความรวมมอดานวชาการระหวางประเทศของประเทศไทยนน ประเทศไทยไดปรบบทบาทจากการผรบเปนผใหผานกระบวนความรวมมอระหวางประเทศโดยเฉพาะในกลมประเทศลมน�าโขง และไดมการขยายความรวมมอ ไปยงภมภาคอนๆ ทวโลกทงในทวปอฟรกาหรอกลมประเทศลาตนอเมรกาและคารบเบยน การสนบสนนความรวมมอ เพมขนเรอยๆ มมลคากวา 400 ลานบาทในปจจบน และมความรวมมอในเชงพหภาคเชน APEC Center for Technology Foresight และอาเซยน

ภายใตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทรนแรงยงขน ประเทศไทยตองบรณาการเงอนไขดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบผลประโยชนดานการพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยภายใตอนสญญาฯ และพธสารฯ เพอประโยชนในการพฒนาทยงยนของประเทศ

ความรวมมอในระบบการสงเกตการณสภาพภมอากาศโลก

อนสญญาฯ สนบสนนใหประเทศภาครวมมอพฒนาระบบการสงเกตการณสภาพภมอากาศโลกเพอพฒนาองคความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเรยกวา Global Climate Observation System (GCOS) ถงแมจะมการเรงรดใหเพมการลงทนและสนบสนนดานนใหมากขน ปจจบนการด�าเนนการยงท�าไดจ�ากดเฉพาะกจกรรมทสอดคลองกบระบบการสงเกตการณทใชตอบสนองความตองการในระดบประเทศเปนสวนใหญ ระบบสงเกตการณ มทงดานอากาศและอตนยมวทยา ดานสมทรศาสตร ดานมลภาวะ รงสและโอโซน ซงตองการการลงทนเพมมากกวา 630 ลานเหรยญสรอ

ประเทศไทยไดใหการสนบสนนระบบการสงเกตการณสภาพภมอากาศระดบโลกผานความรวมมอภายใตองคการอตนยมวทยาโลกดวยระบบการเกบขอมลทไดมาตรฐานขององคการอตนยม วทยาโลกโดยเฉพาะขอมลดานอากาศและอตนยมวทยา สวนขอมลดานสมทรศาสตรและดานมลภาวะ รงสและโอโซน ยงตองการการสนบสนนพฒนาเทคโนโลยและระบบการรวบรวมขอมลพอสมควร

ประสบการณภยสนามของประเทศไทย ท�าใหหลายฝายสนบสนนการขยายระบบการสงเกตการณสภาพภมอากาศเชอมโยงกบระบบเตอนภยพบตตางๆ โดยเฉพาะการเสรมสรางองคความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศใหกบทองถน การเสรมสรางขดความสามารถของระบบเตอนภยใหครอบคลมปจจยดานการเปลยแปลงสภาพภมอากาศ การสรางระบบเครอขายชมชนและระบบคมกนชมชน ประเทศไทยไดเรมโครงการทดลองน�ารองในความเชอมโยงดงกลาว

การศกษา การฝกอบรมและการเสรมสรางจตส�านก

การใหความรผานระบบการศกษา ฝกอบรมและเสรมสรางจตส�านกเปนมาตราหนงในอนสญญาฯ และไดมแผนปฎบตการของอนสญญาฯ ตงแตป พ.ศ. 2545 ผลการประเมนพบวา ประเทศภาคตางๆ ใหความส�าคญกบการให ความรผานระบบการศกษาทงทเปนทางการและไมเปนทางการ มการเสรมสรางองคความรนกวจยโดยการอบรม มการรณรงคเสรมสรางจตส�านกเปนระยะ ๆ

ความรวมมอในระดบภมภาคหรอระหวางประเทศภายใตอนสญญาฯ มไมมากนก สวนใหญเปนเพยงการแลกเปลยนขอมล องคความร สรางระบบเครอขายขอมลหรอประชมแลกเปลยนความรดานการศกษา ฝกอบรม เปนหลก การด�าเนนการในทวปเอเซยหรอในภมภาคอาเซยนกมจ�ากดเชนกน

การเสรมสรางความรผานระบบการศกษาในประเทศไทยมความกาวหนามาก โดยเฉพาะการสรางโฮมเพจของนกเรยนในระดบตางๆ เพอแสดงถงปญหาโลกรอนตางๆ ไดเพมมากขนอยางเหนไดชด ประกอบกบการปรบหลกสตร

12


ใหสามารถประยกตการศกษาเกยวกบชมชนได ท�าใหการเสรมสรางองคความรทวไปขยายตวอยางกวางขวาง มการพฒนาการเผยแพรและสอสารสาธารณะดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ มคณะอนกรรมการสงเสรมเผยแพรความรภายใตคณะกรรมการแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะ

ในดานการฝกอบรมนน สวนใหญเปนการฝกอบรมเชงเทคนคเฉพาะดาน การฝกอบรมเพอความรทวไปโดยเฉพาะส�าหรบชมชนทองถนยงมจ�ากด ในดานการเสรมสรางจตส�านกนน ประเทศไทยจดกจกรรมเพอเสรมสรางจตส�านกในทกระดบ ตงแตโรงเรยน สถาบนการศกษา จนถงระดบทองถนในรปแบบตาง ๆ เชน การรณรงคลดขยะ ลดโลกรอน การลดการใชพลงงาน กจกรรมอนรกษสงแวดลอมของภาคเอกชน เชน การแจกถงผา กจกรรมปลกปาชายเลน

นอกจากน ประเทศไทยยงเสรมสรางจตส�านกผานระบบตลาด เชน จดท�าโครงการแสดงปรมาณคารบอนในสนคา (Carbon label) การค�านวณปรมาณกาซเรอนกระจกจากกระบวนการผลตทงระบบ (Carbon footprint) เปนตน

การเสรมสรางขดความสามารถ

การเสรมสรางขดความสามารถเกยวของกบการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในทกดานทงในอนสญญาฯ และพธสารเกยวโต อนสญญาฯ ไดก�าหนดกรอบแผนงานในการเพมขดความสามารถใหกบประเทศก�าลงพฒนา โดยเรยกรองใหภาครฐและเอกชนในประเทศพฒนาสนบสนนประเทศก�าลงพฒนาโดยเฉพาะประเทศดอยพฒนา การประเมนผลส�าเรจทผานมาพบวายงมชองวางทสามารถเพมประสทธภาพการด�าเนนการไดโดยเฉพาะการเพมขดความสามารถของสถาบน การมสวนรวมขององคกรและการใชแนวทางเรยนรจากการปฎบตจรงเปนตน

การสนบสนนการเสรมสรางขดความสามารถในระดบระหวางประเทศสวนใหญเปนการแลกเปลยนประสบการณ ความรในการจดท�าหวขอตางๆ ในรายงานแหงชาต การแลกเปลยนขอมลเทคโนโลย นโยบายและมาตรการดานผลกระทบและการปรบตวซงจดขนโดยอนสญญาฯ สวนในระดบภมภาคจะมองคการตาง ๆ ทเกยวของใหการสนบสนนเชน AIACC, APN เปนครงคราว

ประเทศไทยไดรบประโยชนจากการด�าเนนการของอนสญญาฯ ผานการฝกอบรมเชงปฎบตการในดานตางๆ เชน เทคนคการค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก การวเคราะหการลดกาซเรอนกระจก ผลกระทบและการปรบตว นอกจากนกยงไดรบการสนบสนนจากประเทศภาค พธสารฯ ทพฒนาแลวในการเพมขดความสามารถทเกยวกบกลไกการพฒนาทสะอาด ตลอดจนความรวมมอในระดบทวภาค เชน ญปน เดนมารค และสหพนธรฐเยอรมนในการสนบสนนการเพมขดความสามารถใหกบบคลากรทเกยวของ

นอกจากนน หนวยประสานงานกลางของประเทศไทยเองกไดจดการฝกอบรมเชงปฎบตการและสมมนาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนระยะ ๆ โดยเฉพาะความรทวไป การด�าเนนการภายใตอนสญญาฯ ยทธศาสตรท 5 ดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกไดก�าหนดใหการสนบสนนบคลากรและแลกเปลยนความรระหวางบคลากรในหนวยงานทเกยวของ

ขอมลขาวสารและเครอขาย

ขอมลขาวสารเปนกจกรรมหนงของการพฒนาระบบขอมลและเครอขายทเชอมโยงหลายสวนเขาดวยกน อนสญญาฯ ไดพฒนาระบบขอมลทเกยวของในดานตาง ๆ อยางเปนระบบและทนสมย มระบบตดตามการด�าเนนงานของอนสญญาฯ ผานระบบอนเตอรเนตทมประสทธภาพสง สวนในระดบภมภาคนน มองคกรสนบสนนระบบขอมลเฉพาะดานเชน คา emission factors ไมมระบบเครอขายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะ

13


ในระดบประเทศนน หนวยประสานงานกลางดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศท�าหนาทเปนแกนกลางในการพฒนาขอมลขาวสารอยางเปนระบบ (ONEP’s information portal) และสรางเครอขายกบพนธมตรอน ๆ เชน ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย สถาบนวจย หรอสถาบนการศกษา ผานระบบอนเตอรเนต เชนกน นอกจากหนวยประสานงานกลางแลว องคกร อน ๆ ทเกยวของกมระบบขอมลและเครอขายในกลม เชน ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม องคกรพฒนาเอกชน หรอ กระทรวงพลงงาน เปนตน อยางไรกด จดส�าคญของขอมลขาวสารและระบบเครอขายคอการท�าใหระบบเครอขายมชวตชวา มการด�าเนนกจกรรมอยางตอเนอง

ปญหา อปสรรคและความตองการการสนบสนน

นอกจากปญหาและอปสรรคในเชงบรหารจดการแลว ขดความสามารถในเชงวชาการหรอเทคนคเปนประเดน

ส�าคญในการพฒนาการวจยและพฒนาเพอน�ามาก�าหนดนโยบายและมาตรการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ทเหมาะสมกบประเทศไทย โดยเฉพาะในสามดานหลก คอ การค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก การลดกาซ

เรอนกระจกและความเปราะบาง และการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การสนบสนนทจะเปนประโยชน

ตอการพฒนาขดความสามารถของการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทส�าคญของประเทศไทย

ประกอบดวย

· ดานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

o การพฒนาคาสมประสทธภายในประเทศในสาขาเกษตรและปาไม และ การพฒนาขอมลกจกรรม ใหเหมาะสมและสอดคลองกบระดบความจ�าเปนในการประเมนปรมาณการปลอยกาซ เรอนกระจกของประเทศ

o การพฒนาขดความสามารถของบคลากรหนวยงานทเกยวของใหสามารถด�าเนนการไดอยางตอเนอง

· ดานความเปราะบางและการปรบตว

o การพฒนาองคความรดานการใชภาพจ�าลองสภาพภมอากาศและเทคนควเคราะหใหมๆ โดยเฉพาะในสาขาเกษตร ทรพยากรน�าและสขภาพ

o การพฒนาเทคโนโลยระบบพยากรณและเตอนภยในพนทเสยง

o การพฒนาเทคโนโลยปองกนแกไขการกดเซาะชายฝง

o การพฒนาเทคโนโลยเกยวของกบการปรบตวตอความแปรปรวนสภาพภมอากาศและ อบตการณทรนแรง

· ดานการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

o เทคโนโลยการประหยดพลงงานททนสมยและคมคาเชงเศรษฐกจ

o เทคโนโลยและระบบขนสงและ logistic ทมประสทธภาพเชงเศรษฐกจ

o เทคโนโลยการผลตพลงงานชวมวลหรอการผลตกาซชวภาพทเหมาะสมเชงเศรษฐกจ

· ดานอน ๆ

o การพฒนาเพอสนบสนน GCOS โดยเฉพาะดานสมทรศาสตร

o การพฒนาประสทธภาพการพยากรณสภาพอากาศในระยะสน ปานกลางเพอสนบสนนการเกษตร

o การพฒนาบคลากรดานการเจรจาภายใตอนสญญาฯ และพธสารฯ

15


1. สถานะการณทวไป

ลกษณะทวไปทางภมศาสตร

ประเทศไทยตงอยบนคาบสมทรอนโดจน ซงอยทางทศตะวนออกเฉยงใตของทวปเอเชย มต�าแหนงพกดทางภมศาสตรทละตจด 5 องศา 37 ลปดาเหนอถง 20 องศา 28 ลปดาเหนอ และมต�าแหนงลองจจดท 97องศา 21 ลปดาตะวนออกถง 105 องศา 37 ลปดาตะวนออกจงอยในเขตรอน ท�าใหมอณหภมสงตลอดป จดเหนอสดคอพนทอ�าเภอแมสาย จ.เชยงราย จดใตสดคอพนท อ�าเภอเบตง จ.ยะลา จดตะวนออกสดคอพนทอ�าเภอศรเชยงใหม จ.อบลราชธาน และจดตะวนตกสดอยทอ�าเภอแมสะเรยง จ.แมฮองสอน ความยาวตงแตเหนอสดถงใตสดประมาณ 1650 กโลเมตร สวนกวางสดจากตะวนตกไปตะวนออกเทากบ 800 กโลเมตรและสวนทแคบทสดของประเทศอยทต�าบลคลองวาฬ อ.เมอง จ.ประจวบครขนธมระยะทางเทากบ 10.6 กโลเมตร

ประเทศไทยมอาณาเขตตดตอกบประเทศเพอนบาน 4 ประเทศ คอ สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว สหภาพพมา ราชอาณาจกรกมพชา และมาเลเซย

ลกษณะภมประเทศของประเทศไทยแบงออกไดเปน4ลกษณะคอ

· พนทราบอนกวางใหญภาคกลาง แบงออกไดเปนสองประเภทคอทราบดนตะกอน และทราบซงเกอบไมมดนตะกอนเลย ไดแก ทราบใหญตอนบนและตอนลางของภาค ทราบลม แมน�าปาสก ทราบภาคตะวนออก และทราบลมแมน�าแมกลองและแมน�าเพชรบร

· ทราบระหวางภเขาภาคเหนอ ประกอบดวยทราบหลายผน เปนทราบระหวางทวเขา ท�าใหมพนทไมตดตอถงกน โดยทราบส�าคญไดแก ทราบเชยงใหม ทราบเชยงราย ทราบแพร และทราบนาน

· ทราบสงตะวนออกเฉยงเหนอ แบงออกไดเปนสองตอนคอพนทราบลมแมน�าโขงและพนทราบลมแมน�ามล

· ทราบภาคใต ภาคใตอยบนแหลมแคบๆ ทมความกวางทสดไมเกน 200 กโลเมตร และสวนทแคบทสด ประมาณ 60 กโลเมตร ตอนกลางของแหลมเปนทวเขาโดยตลอด จงมทราบชายฝงทะเลผนแคบ ๆ เปนตอน ๆ ไมตดตอกน ทราบส�าคญ ไดแก ทราบบานดอน ทราบพทลงและทราบตาน

16


ภำพท1-1แผนทประเทศไทย

17


ประชากร

ในชวง 15 ปทผานมา ประชากรของประเทศไทยไดเพมขนเรอย ๆ จาก 58 ลานคนโดยประมาณเปน 63.4 ลานคนในปท พ.ศ. 2551 สดสวนทเปนผหญงกบผชายใกลเคยงกน โดยสดสวนทเปนผหญงมแนวโนมสงกวาเลกนอย (ภาพท 1-2) ความหนาแนนของประชากรเพมขนเรอย ๆ แตมอตราเพมขนมแนวโนมลดลงเรอย ๆ (ภาพท 1-3) อตราเพม ของประชากรระหวางปมความผนผวนคอนขางสง (ภาพ 1-4) สดสวนของประชากรในพนทเทศบาลเพมขนเรอย ๆ ตามการขยายตวของระบบเศรษฐกจ (ภาพท 1-5)

จากการคาดประมาณจ�านวนประชากรของประเทศไทย พบวาในป 2573 ประเทศไทยจะมประชากรทงสนระหวาง 71-77 ลานคน (ภาพท 1-6) โครงสรางประชากรของประเทศไทยจะเปลยนแปลงตามการพฒนาดานเศรษฐกจ สงคมและสขอนามย สงคมไทยในอกไมกสบปขางหนานจะเปลยนเปนสงคมผสงอายโดยมสดสวนของประชากรวยแรงงานลดลง (ภาพท 1-7) การพฒนาของประเทศจะตองใหความส�าคญกบการดแลผสงอาย ระบบสาธารณปโภคทอ�านวยความสะดวก เทคโนโลยทเหมาะสมกบการเพมประสทธภาพการผลตโดยรวมของประเทศ

การกระจายของประชากรและการพฒนาเศรษฐกจโดยเฉพาะการพฒนาอตสาหกรรม ทกระจกตวอยเฉพาะบางพนทซงเปนศนยกลางของแตละภาค ท�าใหสดสวนประชากรในเขตเมองเพมขนอยางรวดเรวและการขยายตวของเมองหลกจะเกดขนอยางรวดเรวเชนกน โดยคาดการณวาในอก 50 ปขางหนา ประเทศไทยจะมประชากรในเขตเมองไมนอยกวารอยละ 50 โดยจะมการขยายตวของเมองศนยกลางในภมภาคตาง ๆ (ตารางท 1-1 และ ภาพท 1-8) การขยายตวของเมองอาจจะเกดขนในพนททมปญหาชมชนเมองทเออตอการมคณภาพชวตทด จ�าเปนตองมการเตรยมการด�าเนนการในมตตาง ๆ ทงทางกายภาพ โครงสรางพนฐานการจดการทรพยากรและสงแวดลอม และการพฒนาสงคมอยางเรงดวน

ทมา: วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยภำพท1-2แนวโนมประชำกรของประเทศ2536-2551

18


ทมา: วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยภำพท1-3ควำมหนำแนนของประชำกร2536-2551

ทมา: วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยภำพท1-4อตรำกำรเพมขนของประชำกร2536-2551

19


ทมา: วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยภำพท1-5สดสวนประชำกรในเขตเทศบำลตอประชำกรทงหมด

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 2543-2571 ตลาคม 2550

ภำพท1-6คำประมำณประชำกรในอนำคต

20


ทมา: ค�านวนจากรายงานสขภาพคนไทย 2550 โดยส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพภำพท1-7สดสวนของประชำกรในวยตำงๆของประเทศไทย

ตำรำงท1-1ระดบของเมองในอก50ปขำงหนำ(พ.ศ.2600)

ภำค เมองล�ำดบทหนง เมองล�ำดบทสอง

เหนอ เชยงใหม เชยงราย พษณโลก

นครสรรค

ล�าปาง แมฮองสอน

ตะวนออกเฉยงเหนอ ขอนแกน นครราชสมา อดรธาน

อบลราชธาน มกดาหาร

หนองคาย สกลนคร นครพนม บรรมย

มหาสารคาม

กลำง สระบร ชลบร ศรราชา พทยา ระยอง

หวหน นครปฐม ฉะเชงเทรา

อยธยา ปทมธาน สมทรปราการ ตราด

สมทรสาคร ราชบร กาญจนบร จนทบร

สงขละบร ปราจนบร อรญประเทศ

ใต หาดใหญ ภเกต สราษฎรธาน

นครศรธรรมราช สงขลา

ชมพร ระนอง พงงา กระบ ยะลา ปตตาน

นราธวาส

ทมา: กรมโยธาธการและผงเมอง. 2549, โครงการวางและจดท�าผงประเทศ: นโยบายการพฒนาพนทประเทศไทย

21


ทมา: กรมโยธาธการและผงเมอง. 2549, โครงการวางและจดท�าผงประเทศ: นโยบายการพฒนาพนทประเทศไทย.ภำพท1-8แนวโนมกำรพฒนำเมองในระยะ50ปขำงหนำ

22


สภาพเศรษฐกจและสงคม

ดานเศรษฐกจ

นบตงแตประเทศไทยผานพนวกฤตเศรษฐกจทเกดจากสถาบนการเงนในชวงป พ.ศ.2540 โครงสรางเศรษฐกจตองปรบตวขนานใหญโดยเฉพาะสถาบนการเงน การขาดดลบญชเงนสะพดเปนตวแปรส�าคญทท�าใหเศรษฐกจออนแอ การใชจายเงนตราตางประเทศในการบรโภคสนคามากกวาทจะเปนการเพมประสทธภาพการผลตหรอการลงทนในทรพยสนเพอเกงก�าไรลวนแลวแตเพมความรนแรงของวกฤตเศรษฐกจทงสน มาตรการฟนฟระบบการเงนสรางวนยการคลงท�าใหเศรษฐกจของประเทศไทยเขมแขงขนมาเปนล�าดบ ดงจะเหนไดจากภาพท 1-9 และตารางท 1-2 สดสวนการน�าเขาวตถดบและสนคาทนตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาตเพมขนเปนล�าดบ ชองวางระหวางการออมตอการลงทนลดลง สดสวนหนสาธารณะตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาตลดลงเปนล�าดบ ดลบญชเดนสะพดดขน

GDP at 1988 price, 2000-2009

-

500,0001,000,000

1,500,0002,000,000

2,500,000

3,000,0003,500,000

4,000,0004,500,000

5,000,000

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

p

2009

p1

Year

mil.

baht Agriculture

Non-agricultureGDP

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตภำพท1-9ผลตภณฑมวลรวมประชำชำตภำคเกษตรและนอกกำรเกษตรณรำคำปค.ศ.1988

ตำรำงท1-2ตวชวดควำมเขมแขงทำงเศรษฐกจ(รอยละ)

ตวชวด 2544 2545 2546 2547 2548 2549

สดสวนการน�าเขาวตถดบและสนคาทนตอ GDP 39.67 37.54 38.81 42.07 46.19 41.80

สดสวนการออมตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ 30.20 30.50 30.80 31.10 30.30 30.30

สดสวนชองวางการออมตอการลงทน 25.38 28.28 23.48 16.11 - 3.76 -

สดสวนหนสาธารณะตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ 57.11 53.89 49.41 47.54 45.89 42.06

ระดบการเปดประเทศ 125.2 121.7 124.6 136.5 148.9 143.6

อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ 2.17 5.32 7.14 6.28 4.49 4.99

ดลบญชเดนสะพดตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ 5.31 5.54 5.56 4.24 - 2.01 3.53

ประสทธภาพการผลตรวม 0.62 3.38 5.06 3.59 1.97 2.30

ทมา : ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และ ส�านกบรหารหนสาธารณะ อางในนตยสาร มตชนสดสปดาห ฉบบประจ�าวนท 25 – 31 มกราคม พ.ศ.2551

23


เศรษฐกจประเทศไทยทเรมฟนตวอยางตอเนองเรมมความยงยากเพราะผลกระทบจากสถานการณทางการเมองทไมแนนอนในป พ.ศ. 2549 สญญาณของการชะลอตวลงของเศรษฐกจยงเปนไปอยางตอเนอง ทงนเนองจากปจจยลบดานอตราแลกเปลยน ดานการเมอง ท�าใหทงผบรโภคและผประกอบการขาดความเชอมน นอกจากนเศรษฐกจหลกของโลกโดยเฉพาะอเมรกาอยในชวงชะลอตว สงผลใหภาวะเศรษฐกจของประเทศยงคงชะลอตวลงในป พ.ศ. 2550 ปญหาเศรษฐกจโลกทสงผลกระทบตอเศรษฐกจประเทศไทยและปญหาการเมองภายในทยงไมมเสถยรภาพท�าใหประเทศไทยยงคงมปญหาเศรษฐกจชะลอตวลงเรอย ๆ เปนทนาสงเกตวาภาคการเกษตรมแนวโนมไดรบผลกระทบนอยกวาภาคนอกการเกษตร (ภาพท 1-9) อตราการเจรญเตบโตของการสงออกและน�าเขาเรมออนแอและตกต�าถงขนตดลบอยางรนแรงในป 2552 (ภาพท 1-10)

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทยภำพท1-10อตรำกำรเจรญเตบโตของกำรสงออกและน�ำเขำ2000-2009

ปญหาเศรษฐกจในสหรฐทสงผลกระทบทวโลก ผนวกกบราคาน�ามน โครงสรางเศรษฐกจของประเทศทพงพาการสงออกและการเมองภายในทยงไมมเสถยรภาพท�าใหรฐบาลตองใชมาตรการกระตนเศรษฐกจครงใหญทสด โดยนอกจากจะผนเงนใหประชาชนรายไดต�าใชจายเพอบรรเทาคาครองชพและกระตนเศรษฐกจแลว รฐบาลยงไดออกมาตรการชวยเหลอในระยะสนใหกบประชาชนโดยเฉพาะผมรายไดนอย รวมเปนเงนกวา 50,000 ลานบาท1 ซงไดแก

· ลดภาษสรรพสามตน�ามน

· ลดคาใชจายดานน�าประปา

· ลดคาใชจายดานไฟฟา

· ลดคาใชจายเดนทางโดยสารประจ�าทาง

· ลดคาใชจายเดนทางโดยรถไฟชนสาม

มาตรการเหลานตอบสนองการด�าเนนการดานอนสญญาฯ ทงในเชงบวกและลบ เชน การลดภาษสรรพสามตน�ามนกบการลดตนทนการเดนทางโดยระบบขนสงมวลชน สะทอนใหเหนความเปนจรงประการหนงวา การแกปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกสามารถสนบสนนหรอขดขวางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไดทงสองทาง

1 ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต http://www.nesdb.go.th/Default.aspx?tabid=256

24


ดานสงคม

หลงจากทประเทศไทยใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนกรอบในการพฒนาประเทศจนถงแผนฯ ฉบบท 7 ไดขอสรปผลของการพฒนาประเทศทผานมาวา เศรษฐกจด สงคมมปญหา การพฒนาไมยงยน กลาวคอถงแมการพฒนาจะบรรลเปาหมายการขยายตวทางเศรษฐกจแตขาดเสถยรภาพ ผลการพฒนาเชงสงคมไมพงปรารถนา คนในสงคมสวนใหญไมไดประโยชนจากการพฒนาอยางเปนธรรม ท�าใหการพฒนาประเทศในระยะยาวไมยงยน แผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (2540-2544) จงไดปรบกระบวนทศนในการพฒนาใหมโดยใหความส�าคญกบคน ทงในฐานะเปนกลไกขบเคลอนและผมสวนไดสวนเสย การพฒนาเศรษฐกจถอเปนเครองมอในการพฒนาคนใหมความสขและมคณภาพชวตทดขน อยางไรกด วกฤตเศรษฐกจและการเงนท�าใหตองปรบแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 โดยใหล�าดบความส�าคญกบการแกไขปญหาเศรษฐกจทรนแรงกอน

แผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (2545-49) ยดแนวคดการพฒนาแบบองครวมทม “คนเปนศนยกลางของการพฒนา” ตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 และยดหลก “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” น�าทางการพฒนา แผนพฒนาฯ ฉบบท 9 จงใหความส�าคญกบการพฒนาทนทางสงคม2 เปนอยางมาก เนองจากทนทางสงคมเปนทนส�าคญทเสรมสรางวถชวตทดงามของคนในสงคมและสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจโดยเฉพาะอยางยงการเพมประสทธภาพการบรการและกระบวนการผลตในภาคเศรษฐกจ

ผลการพฒนาพบวาความเปนอยดมสขของคนไทยเปลยนแปลงในทศทางทดขน การกระจายรายไดดขน (ภาพท 1-11) แตกยงมจดออนอยหลายประการ (ภาพท 1-12 ถง 1-14) ซงสรปไดดงน

· การพฒนาศกยภาพของคนเปนไปในเชงปรมาณมากกวาเชงคณภาพ

· การจดการการศกษาเยาวชนไมทนการเปลยนแปลงและไมตอบสนองตอกระบวนการเรยนรตลอดชวตและการพฒนาทองถน

· องคความรคนไทยยงไมพรอมกบสงคมเศรษฐกจฐานความร

· สขภาพดขนแตมพฤตกรรมเสยง

· การพฒนาองคความรกระจายไมทวถง

· สถาบนครอบครวออนแอ วฒนธรรมคานยมเสอมถอย

แผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (2545-49) ไดก�าหนดแนวทางการพฒนาตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 แตเปน ทนาเสยดายวา ปญหาทางการเมองทยงคงไมมเสถยรภาพและปญหาวกฤตเศรษฐกจในสหรฐอเมรกาทสง ผลกระทบตอเศรษฐกจประเทศไทย ท�าใหรฐบาลตองปรบ แผนพฒนาฯ แกไขปญหาวกฤตเศรษฐกจกอนดงทกลาวมาแลว

การพฒนาทนสงคมของประเทศเปนแนวทางการพฒนาทยงยนทส�าคญและทาทายวสยทศนของผน�าประเทศเปนอยางยง ภายใตปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทเสอมโทรมทงในประเทศและระหวางประเทศ ปญหาสภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปนปญหาทตองใชเครองมอและกลไกทางเศรษฐกจทงในดาน

การจดการอปสงคและอปทานและกลไกทางสงคมการเมองทตองการภมคมกนทางสงคมทเขมแขง

2 “ทนทางสงคม” เกดจากการรวมตว รวมคด รวมท�าบนฐานของความไวเนอเชอใจ สายใยความผกพน และวฒนธรรมทดงามของสงคมไทยผานระบบความสมพนธในองคประกอบหลก และวฒนธรรมทดงามของสงคมไทยผานระบบความสมพนธในองคประกอบหลก ไดแก คน สถาบน วฒนธรรมและองคความร ซงจะเกดเปนพลงในชมชนและสงคม (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต)

25


ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตภำพท1-11ควำมยำกจนพนฐำนของคนไทย2537-2549

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตภำพท1-12ควำมอยเยนเปนสขของสงคมไทย

26


ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตภำพท1-13ควำมอบอนในครอบครวในสงคมไทย

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตภำพท1-14ควำมเขมแขงของชมชน

27


ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยากรดนและการใชทดน

ทรพยากรดนและทดนเปนทรพยากรธรรมชาตทมความส�าคญมาก เนองจากดนและทดนเปนปจจยพนทการผลตทส�าคญทงการเกษตรและนอกการเกษตรและเปนทอยอาศย ประเทศไทยมเนอททงหมดประมาณ 320.7 ลานไร สามารถจ�าแนกการใชทดนออกเปน 3 ประเภท คอ พนทเกษตรกรรม พนทปาไม พนทแหลงน�าและอน ๆ ทผานมาปรากฏวาเนอทถอครองทางการเกษตรคอนขางคงทประมาณ 130 ลานไร คดเปนรอยละ 40 ของพนททงหมด (ตารางท 1-3) ในขณะทพนทปาไม (ทมการวดสดสวนวธการด�าเนนการแบบใหม) มแนวโนมเพมขนเลกนอยเนองจากนโยบายการปลกปาและการอนรกษ

โครงการสรางการใชทดนเพอการเกษตรมการเปลยนแปลงอยางเหนไดชดโดยเฉพาะในชวงไมกปทผานมา (ภาพท 1-15) พนทปลกขาวของประเทศไทยมลกษณะคอนขางคงทและมแนวโนมลดลงเลกนอยในชวง 5-6 ปทผานมา จากประมาณ 65.4 ลานไรในป 2543 เหลอประมาณ 63.6 ลานไรในป 2549 ในท�านองเดยวกน พนทปลกพชไรกม แนวโนมลดลงเลกนอยจาก 28.5 ลานไร เหลอ 27.2 ลานไร พนททมแนวโนมเพมสงขนคอพนทปลกไมผลและไมยนตนและทงหญาเลยงสตว โดยเฉพาะไมยนตนในชวงระหวางป 2547 ถง 2549 เพมขนถง 1.8 ลานไร

การเปลยนแปลงโครงสรางการใชดนจากพชลมลกคอขาวและพชไร เกดจากปญหาสภาพแวดลอมดานภมอากาศและอกสวนหนงเกดจากระบบตลาด ปญหาความแหงแลงท�าใหเกษตรกรหนไปปลกไมโตเรวเพอสงโรงงานแปรรปมากขน ในขณะเดยวกน เนองจากราคายางพาราและน�ามนปาลมทเพมสงขนอยางรวดเรว ท�าใหเกษตรกรโดยเฉพาะในพนทภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอหนไปปลกยางพาราและปาลมน�ามนมากขน การปรบเปลยนจากพชลมลกเปนไมยนตน ท�าใหความยดหยนในการปรบตวของเกษตรกรต�าลงและท�าใหความเสยงตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพมสงขน

ตำรำงท1-3กำรใชทดนทำงกำรเกษตรประเทศไทย

ป เนอท

ทงหมด

เนอทปำไม เนอทถอครองทำงกำร

เกษตร

อนๆ

ลานไร ลานไร รอยละ ลานไร รอยละ ลานไร รอยละ

2530 320.7 91.29 28.47 131.2 40.91 98.21 30.62

2535 320.7 84.34 26.3 132.05 41.18 104.3 32.52

2540 320.7 81.44 25.4 131.11 40.88 108.15 33.72

2541 320.7 81.07 25.28 130.39 40.66 109.22 34.06

2542 320.7 80.61 25.14 131.34 40.95 108.74 33.91

2543 320.7 106.32 33.15 131.2 40.91 83.18 25.94

2544 320.7 100.64 31.38 131.06 40.87 88.99 27.75

2545 320.7 106.32 33.15 130.89 40.81 83.49 26.03

2546 320.7 106.32 33.15 130.68 40.75 83.70 26.10

2547 320.7 104.74 32.66 130.48 40.69 85.47 26.65

2548 320.7 104.74 32.66 130.28 40.62 85.68 26.72

2549 320.7 104.74 32.66 130.29 40.63 85.66 26.71

หมายเหต: เนอทถอครองทางการเกษตรประกอบดวย ทอยอาศยท พนทพชไร นา พนทไมผลและไมยนตน พนททงหญา

พนทสวนผกและไมดอก พนทรกรางและอน ๆ

ทมา: ส�านกงานเศรษฐกจการเกษตร

28


ทมา: ส�านกงานเศรษฐกจการเกษตรภำพท1-15โครงสรำงกำรใชทดนเพอกำรเกษตรทส�ำคญของประเทศไทย

นอกจากโครงสรางการใชทดนเพอการเกษตรจะเปลยนไปในทศทางทมความเสยงตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพมมากขนแลว ความเสอมโทรมของความอดมสมบรณของทรพยากรทดนและทดนทมปญหา ไดแก ดนเคม ดนทราย ดนตน ดนเปรยวจด ดนอนทรย พนทลาดชนเชงซอน และดนทมปฏกรยาเปนกรด ซงมมากกวาครงหนงของพนททงหมดในประเทศ กเปนขอจ�ากดทางการผลตการเกษตรและเปนตวแปรทเพมความเสยงตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมากขน (ตารางท 1-4)

ตารางท 1-5 และ 1-6 แสดงผลกระทบของสภาพดนฟาอากาศตอการผลตทางการเกษตร โดยเฉพาะน�าทวมและแหงแลง เปนทนาสงเกตวาผลกระทบของน�าทวมหรอฝนแลงเกดขนไดแมกระทงในปเดยวกน สวนหนงเนองจากการพฒนาทางการเกษตรทมการผลตตลอดปและการกระจายของน�าฝนหรอแหลงน�าธรรมชาตในแตละภมภาคทแตกตางกนกน ในชวงป 2535-2545 ผลกระทบของอทกภยเกดขนคอนขางบอยและพนทไดรบผลกระทบคอนขางมาก (ตารางท 1-5) ในขณะทพนททไดรบภยแลงเกดขนแทบทกปและมพนททไดรบผลกระทบไมแนนอน ปทเสยหายมากทสดอาจสงถงหลายพนลานบาทมเกษตรกรเดอดรอน 2-3 ลานครวเรอน (ตารางท 1-6)

ตำรำงท1-4พนททรพยำกรดนทมปญหำของประเทศไทยป2547

ทรพยำกรดนทมปญหำ เนอท(ไร)

1. ดนเคม 14,393,467

2. ดนทราย 12,769,833

3. ดนตน 43,365,620

4. ดนเปรยวจด 5,510,144

5. ดนอนทรย 265,348

6. พนทลาดชนเชงซอน 96,006,984

7. ดนทมปฏกรยาเปนกรด 143,940,006

ทมา: ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2549

29


ตำรำงท1-5จงหวดและพนทเกษตรและประมงทประสบอทกภย

จงหวด บอปลำกง(บอ) ปศสตว(ตว) พนทเกษตร(ไร)

2532 52 112,650 65,890 10,145,658

2533 58 26,580 41,250 2,256,000

2534 66 24,500 22,035 9,875,023

2535 66 35,620 16,850 14,298,000

2536 42 42,560 72,564 16,024,259

2537 74 33,250 32,659 14,000,259

2538 73 124,560 365,240 3,792,364

2539 74 45,678 65,890 21,014,456

2540 64 32,560 36,520 12,269,013

2541 65 20,154 22,036 466,074

2542 69 32,658 20,356 3,038,167

2543 62 91,520 76,258 10,340,584

2544 60 36,589 102,365 29,133,765

2545 72 103,533 2,955,577 10,435,115

2546 66 22,339 301,343 1,595,557

2547 59 12,884 71,889 3,298,733

2548 63 13,664 222,600 1,701,450

2549 58 122,123 245,375 6,560,541

2550 54 13,866 19,146 1,617,284

2551 65 87,413 263,509 6,590,655

ทมา: กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย,

30


ตำรำงท1-6จงหวดครวเรอนพนทเกษตรประสบภยแลงและมลคำเสยหำย

จงหวด รำษฎรประสบภย

(คน)

ครวเรอน

(ครอบครว)

พนทเกษตร(ไร) ปศสตว(ตว) มลคำ

เสยหำย(บำท)

2532 29 1,760,192 496,062 1,294,240 197 121,966,702

2533 48 2,107,100 536,550 1,970,703 872 92,170,601

2534 59 4,926,177 1,221,416 1,037,271 290 262,170,159

2535 70 8,100,916 2,430,663 5,334,471 417 176,180,163

2536 68 9,107,675 2,533,194 2,040,443 726 198,760,140

2537 66 8,763,014 2,736,643 17,923,817 510 98,762,160

2538 72 12,482,502 2,661,678 3,001,437 462 177,620,420

2539 61 10,967,930 2,277,787 101,900 573 289,164,000

2540 64 14,678,373 3,094,280 1,431,296 197 249,160,170

2541 72 6,510,111 1,531,295 1,789,285 1,107 69,170,111

2542 58 6,127,165 1,546,107 3,144,932 980 1,520,500,651

2543 59 10,561,526 2,830,297 472,700 2,071 641,712,873

2544 51 18,933,905 7,334,816 1,712,691 192 71,962,973

2545 68 12,841,110 2,939,139 2,071,560 0 508,781,944

2546 63 5,939,282 1,399,936 484,189 0 174,329,410

2547 64 8,388,728 1,970,516 1,480,209 0 190,668,884

2548 71 11,147,627 2,768,919 13,736,660 0 7,565,861,139

2549 61 11,862,358 2,960,824 578,753 0 495,275,738

2550 66 16,754,980 4,378,225 1,350,118 0 198,304,732

2551 61 13,298,895 3,531,570 524,999 0 103,900,841

ทมา: กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย กระทรวงมหาดไทย

31


ทรพยากรปาไม

ปาไมเปนทรพยากรธรรมชาตทมความส�าคญอยางยงตอสงมชวต เพราะปาไมมประโยชนทงการเปนแหลงวตถดบของปจจยสส�าหรบมนษย และยงมประโยชนในการรกษาสมดลของระบบนเวศ พนทปาไมประเทศไทยลดลงเรอยๆ และเรมมเสถยรภาพในชวงป ค.ศ.1990 เปนตนมา จากมาตรการส�าคญๆ โดยเฉพาะการยกเลกสมปทานปาไมและการขยายเขตพนทปาอนรกษ (ภาพท 1-16 และ 1-17) ในชวงป ค.ศ.2000 พนทปาไมเพมสงขนผดปกต เนองจากไดมการก�าหนดความหมายและประเภทปาใหมใหทนสมยกวาเดม ในป ค.ศ.2004 ประเทศไทยมพนทปาไมรวมทงสนประมาณ 105 ลานไร หรอคดเปนรอยละ 33 ของพนททงประเทศลดลงจากปค.ศ.2000 เลกนอย โดยพนทปาบกสวนใหญกระจายตวอยทางภาคเหนอมากทสด รองลงมาไดแก ภาคกลางซงเปนพนทปาตนน�าทส�าคญ (ภาพท 1.18)

ความส�าคญของปาชายเลนเปนทประจกษกนทวไปเมอประเทศไทยประสบกบภยสนามเมอป พ.ศ.2547 (ค.ศ.2004) พนทปาชายเลนกวารอยละ 70 กระจายอยตามแนวชายฝงทางภาคใต ทเหลอกระจายอยตามแนวชายฝงในภาคกลาง ในอดตทผานมาพนทปาชายเลนมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง โดยลดลงจาก 1.95 ลานไรในป 2518 (ค.ศ.1975) เปน 1.2 ลานไรในป 2530 (ค.ศ.1987) หรอลดลงประมาณ 0.76 ลานไร สาเหตมาจากการทปาชายเลนหลายแหงของประเทศถกท�าลายและเปลยนเปนพนทเขตอตสาหกรรม แหลงชมชน บอเลยงกงและอน ๆ รฐบาลมนโยบายชดเจนทจะรกษาปาชายเลนโดยในป 2539 (ค.ศ.1996) โดยกรมปาไมพจารณายกเลกสมปทานท�าไมในเขตปาชายเลน ทงหมดเพอฟนฟใหกลบคนสสภาพเดม ซงผลการด�าเนนงานเหนไดวาในป 2543 (ค.ศ.2000) มพนทปาชายเลน เพมขนเปน 1.58 ลานไร และ 1.72 ลานไร ในป 2547 (ค.ศ.2004)

แนวโนมความกดดนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจะมมากขนอยางตอเนอง เนองจาก (ก) การขยายตวของภาคอตสาหกรรม ชมชนเมอง และโครงสรางพนฐานตาง ๆ (ข) ความเสอมโทรมของทรพยากรและสงแวดลอมทมมาแตเดมและยงอาจเสอมโทรมตอไป (ค) การขาดกลไกทมประสทธผลในการจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม และ(ง) การใชสทธของภาคประชาชนในการคมครองทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม วฒนธรรมและคณภาพชวตของตนเองตามรฐธรรมนญ แมวาบางกรณความกดดนดงกลาว อาจน�าไปสการจดการทรพยากรธรรมชาตทเปนระบบมากยงขน (เชนการจดการลมน�าอยางบรณาการ การจดระบบเครอขายเฝาระวง) แตหลายกรณ ความกดดน ดงกลาวกอาจน�าไปสความขดแยงทแกไขปญหาไดยาก เชน การประทวง

32


Forest Area

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

160.00

180.00

1962

1974

1977

1979

1983

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2004

Year

Mil.

Rai

ทมา: กรมปาไมภำพท1-16แนวโนมกำรเปลยนแปลงพนทปำไมชวงปค.ศ.1962-2004

Protected areas by type

0.0010,000.0020,000.0030,000.0040,000.0050,000.0060,000.0070,000.0080,000.0090,000.00

100,000.00

Area protected - WildlifeSanctuary

- Natural Park - Mangrove Area

type

Sq.K

m.

2000

2001

2002

2003

2004

ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชภำพท1-17พนทปำอนรกษแบงตำมประเภทค.ศ.2000-2004

33


ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช, 30 พ.ย. 2550ภำพท1-18กำรกระจำยพนทปำบกในประเทศป2547

34


โรงไฟฟาถานหน การสรางกลไกการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทมประสทธผลและการพฒนากลไกการจดการบนความขดแยงตามหลกธรรมาภบาล

ปญหาภยพบตอาจจะมความรนแรงขนทงปญหาภยพบตทเกดขนโดยธรรมชาตและ ภยพบตทมนษยสรางขน ในดานหนงภยพบตเหลานจะเปนอปสรรคขดขวางการพฒนาทส�าคญส�าหรบบางภาค เพราะอาจน�ามาซงความสญเสยตอชวตและทรพยสน และการขาดความมนคงในการด�าเนนชวตและการลงทน แตในทางกลบกน หากพนทใดมการ เตรยมการรบมอ โดยการสรางภมตานทาน และระบบเตอนภยและคาดการณภยพบตไวลวงหนา กจะชวยบรรเทาความเสยหายลงไดมาก รวมทงยงเปนโอกาสในการพฒนาระบบการจดการดานอน ๆ (เชน การจดการขอมลสารสนเทศ การจดผงเมอง การจดการดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การสรางความเขมแขงของชมชนไปดวยในตว)

ทรพยากรน�า

ประเทศไทยมลมน�าทงสน 25 ลมน�า กระจดกระจายตามภาคตาง ๆ (ตารางท 1-7) มพนทในเขตชลประทานประมาณ 40 ลานไรและนอกเขตชลประทานประมาณ 91 ลานไร ปรมาณน�าฝนโดยเฉลยทวประเทศประมาณ 1,600 มลลเมตรตอป โดยมปรมาณเปลยนแปลงระหวาง 1,400-1,800 มลลเมตรในแตละป (ตารางท 1-8) คดเปนปรมาณ น�ามากกวา 8 แสนลาน ลบ.ม.ตอป เมอเปรยบเทยบปรมาณน�าฝนเฉลยกบปรมาณน�าฝนในแตละภาค พบวาภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง มปรมาณน�าฝนโดยทวไปต�ากวาคาเฉลย ในขณะท ภาคตะวนออก และ ภาคใตทงสองฝงนนมปรมาณน�าฝนสงกวาคาเฉลย

ตำรำงท1-7พนทลมน�ำปรมำณน�ำฝนและปรมำณน�ำทำเฉลยตอปพ.ศ.2544แยกตำมภำค

ภำค จ�ำนวนลมน�ำ

หลก

จ�ำนวนลมน�ำ

ยอย

พนทลมน�ำ

(ตร.กม.)

ปรมำณน�ำฝน

(ลำนลบ.ม)

ปรมำณน�ำทำ

เฉลยตอป


เหนอ 6 70 128,450 213,412 39,748

ตะวนออกเฉยงเหนอ 3 68 176,599 237,578 54,290

กลาง 5 39 86,128 85,259 24,009

ตะวนออก 4 26 36,480 76,363 23,455

ใต 7 53 84,450 162,927 67,767

รวม 25 256 512,107 775,539 209,269

ทมา: กรมทรพยากรน�า 2548

35


ตำรำงท1-8ปรมำณน�ำฝนเฉลยรำยปจ�ำแนกตำมภำคพ.ศ.2548-2547

จากปรมาณน�าฝนมากกวา 8 แสนลานลบ.ม. ในแตละป ประมาณ 5.9 แสนลานลบ.ม ระเหยหรอซมลงในดน ทเหลอมากกวา 2 แสนลาน ลบ.ม. เปนน�าทา โดยมเขอนและโครงการพฒนาแหลงกกเกบน�าขนาดตาง ๆ เกบกกไดประมาณ 7.2 หมนลานลบ.มตอป (ตารางท 1-9) แตปรมาณน�าทไหลเขาสระบบเกบกกเพอใชในฤดแลงมเพยงประมาณ 4-5 หมนลาน ลบ.ม.ตอป3 จะเหนวา เขอนขนาดใหญเปนแหลงเกบกกน�าทส�าคญทสดโดยเกบกกไดมากกวารอยละ 90 ของปรมาณเกบกกทงหมด

3 กรมทรพยากรน�า แผนปฎบตราชการสป (2551-2554)

36


ตำรำงท1-9จ�ำนวนโครงกำรและควำมจเกบกกของโครงกำรพฒนำแหลงน�ำประเภทตำงๆ

หนวยงำน/โครงกำร จ�ำนวนโครงกำร

(แหง)

ควำมจเกบกก


กรมชลประทาน*

โครงการขนาดใหญ กลาง

โครงการขนาดเลก

โครงการพระราชด�าร (ภปร)

โครงการหมบานปองกนตนเองชายแดน

765

9,791

851

423

9,962.21

1,441.08

315.16

62.01

การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย**

โครงการไฟฟาพลงน�า (อางเกบน�า) 10 61,203.00

กรมทรพยากรน�า**

โครงการขนาดเลก 1,244 713.00

รวม 13,084 73,696.46

ทมา: * กรมชลประทาน 2548 ** กรมทรพยากรน�า 2548

ในขณะทปรมาณการเกบกกน�าไดบรรลขอจ�ากดเชงกายภาพ ความตองการน�าในแตละปเพมขนเรอย ๆ ตามการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ (ตารางท 1-10) จากการ คาดประมาณความตองการน�าในป พ.ศ.2564 หรออกประมาณ 12 ปขางหนา พบวาความตองการน�าจะมสงถง 1.2 แสนลานลบ.ม. ซงการขาดแคลนน�าจะเปนปจจยส�าคญในการจ�ากดการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ

ตำรำงท1-10ควำมตองกำรน�ำแนกตำมประเภทกจกรรมและภำค(ลำนลบ.ม.)

ปญหาความไมแนนอนของปรมาณน�าฝนตามธรรมชาตและปรมาณกกเกบทจ�ากด สงผลกระทบตอเนองไปยงภาคการเกษตรทงในเขตชลประทานและนอกชลประทาน ความแปรปรวนของปรมาณน�าฝนท�าใหเกดภาวะภยแลงในพนทชนบทหลายแหง ท�าใหประเทศไทยตองก�าหนดพนทประสบภยแลงซ�าซาก เพอก�าหนดมาตรการดแลเปนพเศษ (ตารางท 1-11) ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนภาคทมพนทประสบภยแลงมากทสดคอ มากกวารอยละ 80 ของพนทแหงแลงซ�าซากทงหมด นอกจากน เกอบรอยละ 80 ของพนทแหงแลงซ�าซากรนแรงทสดกอยในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอเชนกน ในป พ.ศ.2548 ประเทศไทยประสบภยแลงอยางรนแรงโดยเฉพาะในภาคตะวนออกทเปนพนท นคมอตสาหกรรมสงออกทใหญทสดและเปนพนทปลกไมผลทส�าคญทสดของประเทศ4 ท�าใหรฐบาลตองก�าหนดแผนรองรบทงระยะสน กลางและยาวอยางเรงดวน

ประเทศไทยไดจดท�ำยทธศำสตรกำรพฒนำทรพยำกรน�ำโดยเนน

· การพฒนากลไกบรหารจดการในเชงบรณาการอยางมสวนรวมในทกระดบ

· ปรบปรงประสทธภาพการอนรกษ การฟนฟและการใชประโยชนใหสอดคลองกบระบบนเวศในพนท

· เฝาระวงและเตอนภยจากน�าอยางมสวนรวม

ทงน คาดวาจะตองใชงบประมาณทงสนกวา 2.8 หมนลานบาท อยางไรกด เกอบทงหมดหรอประมาณ 2.6 หมนลานเปนการเสรมสรางศกยภาพการกกเกบน�าเปนสวนใหญ

ภายใตแรงกดดนของอปทานทจ�ากดและอปสงคทเพมขนในทรพยากรน�า สภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะเปนปจจยส�าคญอกตวหนงทอาจสงผลกระทบในเชงบวกหรอเชงลบตอทรพยากรน�าของประเทศไทย ภาวะแหงแลงในชวงฤดแลงทเกดบอยขนแทบทกปสะทอนถงแนวโนมผลกระทบเชงลบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะทเกดจากความแปรปรวนของสภาพภมอากาศทจะเพมมากขน

ตำรำงท1-11พนทแหงแลงซ�ำซำกในประเทศไทยจ�ำแนกตำมภำคและระดบควำมถของกำรเกด

4 ส�านกงานนโยบายแลแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รายงานสถานการณสงแวดลอมของประเทศไทย พ.ศ. 2548

38


การพฒนาทยงยนของประเทศไทย

การพฒนาทยงยนของประเทศไทยด�าเนนการตามกรอบของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยซงมมาตงแตป พ.ศ.2527 ปจจบนประเทศไทยอยระหวางการพฒนาภายใตแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (2550-2554)

ตลอดระยะเวลาการพฒนากวา 4 ทศวรรษทผานมา ประเทศไทยไดปรบปรงกระบวนการพฒนาทยงยนของประเทศตามแนวโนมการเปลยนแปลงของสถานการณและทศทางการพฒนาทยงยนของประเทศและของโลก โดยเฉพาะการน�าเอาทศทางการเปลยนแปลงดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและสงคมมาประกอบการพฒนาทยงยนของประเทศอยางเปนรปธรรม จากความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศทมแนวโนมเพมสงขนอยางรวดเรว ประเทศไทยไดประกาศใช พรบ.สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2535 ซงภายใต พรบ.ดงกลาว ประเทศไทยไดจดท�าแผนปฏบตการการจดการคณภาพสงแวดลอมระยะ 5 ป และปจจบนอยระหวางการด�าเนนการภายใตแผนฯ ชวงป (2550-2554) ซงเปนชวงเดยวกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนปฏบตการการจดการคณภาพสงแวดลอมอยภายใตคณะกรรมการคนละชดทประกอบดวยตวแทนภาคสวนตาง ๆ ทมสวนไดสวนเสยกบการพฒนาทยงยน นอกจากนนในกระบวนการจดท�าแผนฯ ทงสองดานจะตองผานกระบวนการปรกษาหารอและการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย โดยเฉพาะระดบภมภาคและทองถนและมการประสานในกระบวนการพฒนาทยงยนของประเทศ โดยแผนปฏบตการการจดการคณภาพสงแวดลอมจะน�าไปประกอบกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเพอใหการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศเปนไปอยางยงยนอยางแทจรง

โดยสรป ประเทศไทยมกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศทสอดคลองกบหลกการพฒนาทยงยน โดยมการประสานงานระหวางกระบวนการจดท�าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมกบการจดท�าแผนดานคณภาพ สงแวดลอมของประเทศ และไดผนวกแผนการพฒนาดานสงแวดลอมเขากบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ เพอใหกระบวนการพฒนาประเทศเปนการพฒนาทยงยนอยางแทจรง

นโยบายการพฒนาประเทศกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

นโยบำยโดยรวม หลงจากไดใหสตยาบนกรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเมอป พ.ศ.2537 ประเทศไทยไดจดตงคณะอนกรรมการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาตและไดมสวนรวมในการเจรจาและด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมาโดยตลอด และประเทศไทยไดใหสตยาบนพธสารเกยวโตเมอป พ.ศ.2545

ประเทศไทยไดก�าหนดนโยบายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสอดคลองกบหลกการของกรอบ อนสญญาฯ และพธสารเกยวโต พนธกรณและบทบาทการมสวนรวมของประเทศในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระหวางประเทศอยางเหมาะสมตามทระบไวในรายงานแหงชาตแรก (RTG, 2000) กลาวคอ ภายใตนโยบายการพฒนาประเทศทยงยน ประเทศไทยมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทไดค�านงถงการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตามนโยบายและแผนสงเสรมและอนรกษคณภาพสงแวดลอมของประเทศ และไดค�านงถงดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมาตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 7 (2535-2539)

แผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (2540-2544) ไดเปลยนแปลงแนวทางการพฒนาประเทศอยางส�าคญโดยใหความส�าคญกบกระบวนการมสวนรวมของทกภาคสวน เนนคนเปนศนยกลางของการพฒนา เนนการพฒนาเชงบรณาการแบบองครวมเพอใหเกดความสมดลดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม เพอพฒนาใหประชาชนมความสขมคณภาพชวตทดขน อยางไรกด ในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ประเทศไทยประสบวกฤตเศรษฐกจทรนแรง สงผลกระทบตอประชาชนเปนอยางมาก ท�าใหตองปรบแผนพฒนาฯ โดยเรงแกปญหาเรงดวนดานเศรษฐกจโดยเฉพาะการฟนฟใหมนคงและลดผลกระทบดานการจางงานและรายไดทเพมขนอยางรวดเรว ท�าใหการด�าเนนการยทธศาสตรของแผน

39


พฒนาฯ ฉบบท 8 ไมสามารถด�าเนนการไดอยางเตมท อยางไรกด แผนพฒนาฯ ฉบบท 8 เปนจดเรมตนของการขบเคลอนพลงทางสงคมใหเกดกระบวนการมสวนรวมของประชาชนอยางกวางขวาง และน�าไปสการสรางแนวคดพนฐานในการจดท�ารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540ซงถอเปนโครงสรางพนฐานทางสงคมทส�าคญและเปนเครองมอส�าหรบการพฒนาประเทศ

ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (2545-2549) ประเทศไทยใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาน�าทางในการพฒนาและบรหารประเทศควบคกบกระบวนทศนในการพฒนาเชงบรณาการทเนนคนเปนศนยกลางของการพฒนาตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ผลการพฒนาประเทศในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 สรปไดวา ประสบความส�าเรจดานเศรษฐกจและสงคมทนาพอใจ เศรษฐกจของประเทศขยายตวไดอยางตอเนองในอตราเฉลยรอยละ 5.7 ตอป เสถยรภาพทางเศรษฐกจปรบตวสความมนคง ความยากจนลดลง ขณะเดยวกนระดบคณภาพชวตของประชาชนดขนมาก อนเนองมาจากการด�าเนนการเสรมสรางสขภาพอนามย การมหลกประกนสขภาพทมการปรบปรงทงดานปรมาณและคณภาพทครอบคลมคนสวนใหญของประเทศ แตโครงสรางเศรษฐกจไทยยงไมเขมแขงและออนไหวตอความผนผวนของปจจยภายนอก ยงมปญหาดานคณภาพการศกษา ความยากจนและความเหลอมล�าทางรายได ความปลอดภยในชวตและทรพยสน และความโปรงใสในการบรหารจดการของภาครฐ ประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตมแนวโนมทดขนโดยเฉพาะดานปาไม แตดานสงแวดลอมยงไมสามารถด�าเนนการไดตามเปาหมายโดยเฉพาะดานคณภาพน�าและการก�าจดมลพษ

แนวนโยบายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทประเทศไทยก�าหนดคอการด�าเนนการทไดประโยชนรวมทงภายใตประเทศและสากลหรอทมกเรยกกนวา win-win policy ภายใตแนวนโยบายดงกลาว ประเทศไทยไดม นโยบายส�าคญดานพลงงาน ทรพยากรปาไม การจดการทรพยากรน�า ฯลฯ ทสนบสนนการลดกาซเรอนกระจกทงทางตรงและทางออม การพฒนาองคความรและสงเสรมการปรบตวตอสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงโดยเฉพาะดานการเกษตรและทรพยากรน�า

นโยบำยในทศวรรษทผำนมำ ในชวงทศวรรษทผานมา การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยไดปรบทศทางใหสอดคลองกบสถานการณและสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศและระหวางประเทศ ลกษณะการเปลยนแปลงทส�าคญในชวงเวลาดงกลาวสรปไดเศรษฐกจประเทศไทยโดยรวมมความเขมแขงและความเปนธรรมเพมขนพอประมาณ โดยมดชนบงชทส�าคญดงน (ศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต 2551)

· เศรษฐกจขยายตวอยางตอเนองและมประสทธภาพ

· อตราการวางงานต�า

· ภมคมกนดขนจากสดสวนหนสาธารณะทลดลง

· ประสทธภาพการผลตในภาคตาง ๆ ดขน

· ความยากจนพนฐานมอตราลดลงอยางตอเนอง

· สภาพสงคมดขนเลกนอย

อยางไรกด การเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจโลกในชวงเวลาเดยวกนกสงผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ซงมดชนบงชทสงสญญาณในชวงเวลาดงกลาวเชนกน โดยเฉพาะอยางยง ความเหลอมล�าในดานประสทธภาพการผลตระหวางภาคอตสาหกรรมและเกษตรกรรม การพงพาภาคสงออกทยงไมไดกระจกตว การพงพาเศรษฐกจในประเทศกบตางประเทศทยงไมสมดล ท�าใหประเทศไทยยงมความออนไหวตอการเปลยนแปลงของเศรษฐกจโลกอยมาก การพงพาแหลงเชอเพลงจากตางประเทศท�าใหเศรษฐกจของประเทศเปราะบางตอการเปลยนแปลงราคาเชอเพลงของโลกเปนอยางยง นอกจากน ตวชวดทางสงคมสะทอนใหเหนการพฒนาสงคมทขาดความสมดล กลาวคอ มสขภาพกายและสขภาพจตทดขน แตมคณธรรม จรยธรรม การใฝรการเสรมสรางสตปญญา

ทแยลง ความอบอนในครอบครวลดต�าลง ความเขมแขงของชมชนไมเพมขน

40


ประเทศไทยไดปรบแผนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศใหสอดคลองกบสถานการณและทศทางการพฒนา โดยแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (พ.ศ.2545-2550) ไดอญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนปรชญาน�าทางการพฒนาประเทศควบคไปกบกระบวนทศนการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการพฒนา” ตอเนองจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 โดยใหความส�าคญกบการแกไขปญหาจากวกฤตเศรษฐกจใหลลวงและสรางฐานเศรษฐกจภายในประเทศใหเขมแขง และการเชอมโยงกบตลาดโลกใหมภมคมกนตอกระแสการเปลยนแปลงจากภายนอกและสามารถพงตนเองไดมากขน เพอใหเศรษฐกจสามารถกลบมาขยายตวไดอยางมนคง ขณะเดยวกน มงการพฒนาทสมดลทงดานตวคน สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมเพอใหเกดการพฒนาทยงยนและความอยดมสขของคนไทย

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 ยงคงน�าแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและคนเปนศนยกลางในการพฒนาเปนแนวทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตทเนนความสมดลในดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม การสรางภมคมกนของระบบเศรษฐกจและสงคมไทยใหมากขน จากกระบวนทศนในการเปนสงคมทมความสขยงยน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 มงพฒนาทนดานเศรษฐกจ สงคมและทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมมาใชใหเกดประโยชนและสรางความเขมแขงใหกบสงคมไทย

แผนฯ ฉบบท 10 เปนแผนยทธศาสตรชน�าทศทางและการวางต�าแหนงของประเทศโดยม 5 ยทธศาสตรทส�าคญคอ

1. พฒนาคณภาพคนและสงคมไทย

2. สรางความเขมแขงของชมชนและสงคม

3. ปรบโครงสรางเศรษฐกจใหสมดลและยงยน

4. พฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพ

5. เสรมสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศ

นอกจากน ประเทศไทยยงไดก�าหนดยทธศาสตรเฉพาะดานทเกยวของกบทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมทส�าคญคอ แผนยทธศาสตรการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาต ฉบบท 1 พ.ศ.2551-2554 และแผนปฏบตการพฒนาเกษตรอนทรยแหงชาตฉบบท 1 พ.ศ.2552-2554

กลาวโดยสรปคอ ประเทศไทยไดเหนปญหาของการพฒนาทไมสมดลโดยเฉพาะปญหาดานความเขมแขงและภมคมกนของชมชนและสงคมในการเขาสยคโลกาภวฒน จงไดปรบแนวคดในการพฒนาประเทศใหมความสมดลมากขน โดยใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางในการพฒนาคนและชมชนในทศวรรษทผานมา ปจจบนประเทศไทยยงอยระหวางการใชแผนฯ ฉบบท 10

แผนฯฉบบท10กบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ แผนฯ ฉบบท 10 ตระหนกถง การเปลยนแปลงของสถานการณโลกทงในดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ซงสรปไดวาทรพยากรธรรมชาตขาดแคลนและสงแวดลอมเสอมโทรมมากขนตามการเพมขนของประชากรโลก สภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการสญเสยโอโซนในชนบรรยากาศท�าใหความสมดลของระบบนเวศเสยหายมากขน ธรรมชาตแปรปรวนและยอนกลบมาสรางความเสยหายทางกายภาพ เศรษฐกจ บนทอนคณภาพชวตมนษยจากภยธรรมชาต ทงภาวะน�าทวม ภยแลง ไตฝนและเฮอรเคน ปรากฏการณเอลนโญ รวมถงการเกดและแพรระบาดของเชอโรคทม รหสพนธกรรมใหม ๆ เชน โรคซารส และไขหวดนก เปนตน ซงเปนขอจ�ากดของการผลตและการด�ารงชวตของประชากรโลก และน�าไปสความไมยงยนของการพฒนาในอนาคต

ในฐานะภาคของอนสญญาระหวางประเทศรวมถงกรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภฒอากาศ ประเทศไทยจะตองปฏบตตาม พนธสญญาตาง ๆ เหลาน จงเปนขอผกมดและเงอนไขขอจ�ากดในการบรหารจดการเศรษฐกจทงในระดบมหภาคและระดบหนวยผลต ใหปรบตวภายใตขอก�าหนดรวมกนดงกลาว

41


นอกจากความรวมมอดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางประเทศแลว ประเทศไทย ยงไดรบผลกระทบจากการใชประเดนดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนเครองมอกดกนทางการคามากขน ประเทศไทยจงตองบรณาการการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในประเทศกบขอตกลง ความรวมมอ เงอนไขและพนธกรณดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางประเทศทเกยวของ และใชประโยชนจากเงอนไขขอตกลงดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางประเทศ เพอยกระดบมาตรฐานการจดการ สงแวดลอมใหดขนกวาเดม ปกปองฐานทรพยากรเพอรกษาความสมดลยงยนของระบบนเวศ พฒนาระบบบรหารจดการ ทรพยากรธรรมชาตใหมประสทธภาพสงสดภายใตกระบวนการมสวนรวม ตลอดจนปรบรปแบบการผลตสนคาและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมมากขน รวมถงการประหยดพลงงานและใชพลงงานทมอยอยางมประสทธภาพ โดยค�านงถงผลกระทบตอสภาวะแวดลอม ความยงยน ความปลอดภย และความมนคงของพลงงานของประเทศอยางเปนระบบ เพอสรางสมดลระหวาง การพฒนาดานเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ในดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนน ประเทศไทยไดตระหนกถงปญหาดานการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศทงในระดบโลกและระดบประเทศมาโดยตลอดและยงคงใชนโยบาย win-win policy เชนเดม ดงจะเหนไดจากยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความหลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงบนฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในแผนฯ ฉบบท 10 มวตถประสงคส�าคญประการหนงคอ “เพอใหเกดการกระจายอ�านาจและม การแบงปนผลประโยชนอยางเปนธรรม ทงในระดบทองถนและระดบชาต รวมทงรกษาผลประโยชนของประเทศจากขอตกลงในพนธกรณระหวางประเทศ”

การพฒนาในอนาคตกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ประเทศไทยไดเรมกระบวนจดท�าแผนฯ ฉบบท 11 โดยเรมจดท�าวสยทศนประเทศไทย สปพ.ศ.2070 โดย สวนหนงของวสยทศนเบองตนทไดก�าหนดไวสะทอนถงการใหความส�าคญตอดานสงแวดลอมทดทงในดานการผลตและการบรโภคคอ “.........อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบการผลตเปนมตรกบ สงแวดลอม มความมนคงดานอาหารและพลงงานอยบนฐานทางเศรษฐกจทพงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร” โดยมพนธกจหนงทส�าคญคอ รวมมอการจดการทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพใหเกดความอดมสมบรณ ประชาชนตองด�าเนนชวตดวยจตส�านกในคณคาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และก�าหนดประเดนการพฒนาทส�าคญคอการจดการทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอมสการพฒนาทยงยน ทงนเงอนไขส�าคญของยทธศาสตรการพฒนาคอ

· การพฒนาทรพยากรมนษย

· ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทกอใหเกดการกดกนทางการคาใหม ๆ

· การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสสงคมผสงอาย

การก�าหนดภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนเงอนไขของความส�าเรจของยทธศาสตรใหเหนถงความตระหนกในความส�าคญของสภาวะแวดลอมโลกทมตอกระบวนการพฒนาทยงยนในระยะยาวของประเทศ นอกจากนกระแสการเปลยนแปลงดานสงแวดลอมระดบโลก เชน การด�าเนนการภายใตพธสารเกยวโตกเปนอกสวนหนงทการก�าหนดยทธศาสตรระยะยาวของประเทศไทยไดน�ามาประกอบการวเคราะหและก�าหนดแนวยทธศาสตร การพฒนาของประเทศ โดยเฉพาะการปรบกระบวนการบรโภคของประชาชนใหเปนไปตามแนวเศรษฐกจพอเพยง มลกษณะทเปนมตรและสอดคลองกบสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป

ในดานนโยบายสงแวดลอมโลกกบวสยทศนในอก 20 ปขางหนานน ประเทศไทยตระหนกถงความเชอมโยงระหวางเงอนไขและพนธกรณดานสงแวดลอมระหวางประเทศ การพฒนาเทคโนโลยและการเปดเสรทางการคา การศกษาทผานมา พบวาประเทศตางๆ มแนวโนมใชเงอนไขดานสงแวดลอมเปนเครองมอในการกดกนทางการคา การพฒนาในอนาคตอยบนพนฐานของภมปญญาและนวตกรรมใหมๆ โดยเฉพาะดาน เทคโนโลยสารสนเทศ

42


นาโนเทคโลย ไบโอเทคโนโลยและนวโรเทคโนโลยและความมนคงทางพลงงาน ซงเกยวของกบภาวะโลกรอนและ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนอยางยง กลาวไดวา ประเทศไทยมแนวโนมใหความส�าคญตอภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะในดานของการเปนปจจยน�าในการพฒนาประเทศอยางยงยน

ปจจบน การด�าเนนการของกรอบอนสญญาฯ และพธสารเกยวโตอยระหวางการเจรจากรอบการด�าเนนงานอยางรวมมอในระยะยาวและพนธกรณรอบใหมของประเทศพฒนาแลว ในฐานะภาคของกรอบอนสญญาฯ ประเทศไทยอาจจะตองปรบแนวนโยบายดานภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตามผลของการเจรจาภายใตกรอบอนสญญาฯ และพธสารฯ อยางไรกด เปาหมายของประเทศยงคงเหมอนเดม นนคอ เพอรกษาผลประโยชนของประเทศและด�าเนนการตามพนธกรณ เปนทคาดหมายเบองตนวา นโยบาย win-win policy นาจะยงคงอย แตกจกรรมทเกยวของอาจตองปรบใหเหมาะสมกบสถานการณ โดยเฉพาะการก�าหนดล�าดบความส�าคญระหวาง การลดกาซเรอนกระจก การปรบตวตอผลกระทบของภาวะโลกรอนในดานตางๆ การพฒนาและถายทอดเทคโนโลยและการสนบสนนทรพยากรทางการเงน

45


ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในป พ.ศ. 2543 ของประเทศไทย5

บทน�า

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในรายงานแหงชาตเปนขอมลแสดงปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกอยางเปนทางการของประเทศภาคอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การจดท�ารายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศภาคสมาชกในอนสญญาฯ เปนพนธกรณของประเทศภาคสมาชกใน อนสญญาฯ และมความเขมขนแตกตางกนระหวางประเทศกลมทอยในภาคผนวกท 1 (ของอนสญญาฯ) และประเทศกลมนอกภาคผนวกท 1 (ของอนสญญาฯ) ประเทศไทยในฐานะประเทศนอกภาคผนวกท 1 ไดรายงานปรมาณการปลอย กาซเรอนกระจกในป 2537 (ค.ศ.1994) ของประเทศไทยในรายงานแหงชาตฉบบท 1 เมอป พ.ศ.2543

วตถประสงค อนสญญาฯ ก�าหนดรปแบบการรายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศภาคอนสญญาฯ ชนดกาซเรอนกระจกและปทตองรายงานในคมอการจดท�ารายงานแหงชาต6 วตถประสงคส�าคญทตองก�าหนดกรอบในการรายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของแตละประเทศใหเหมอนกนคอ เพอน�ามาประเมนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของโลกในปเดยวกน และเพอประโยชนในการศกษาการปลอยกาซเรอนกระจกระหวางประเทศตาง ๆ หรอภมภาคตาง ๆ ของโลกไดโดยงายและสอดคลองกน และเปนไปตามพนธกรณในมาตรา 4 และ มาตรา 12 ของอนสญญาฯ ดงนน คมอการจดท�ารายงานแหงชาตจงก�าหนดรปแบบของตารางมาตรฐานขนต�าทควรใชในการน�าเสนอรายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศภาคนอกภาคผนวกท 1 ของอนสญญาฯ

ชนดของกำซเรอนกระจก อนสญญาฯ ก�าหนดใหประเทศในกลมประเทศนอกภาคผนวกท 1 ตองรายงาน กาซเรอนกระจกอยางนอยสามชนดคอ คารบอนไดออกไซด (CO

2) มเทน (CH

4) และไนตรสออกไซด (N

2O) แยกตาม

ชนดกาซและแหลงปลอย (by sources) และทเกบกก (by sink)7 ทงน อนสญญาฯ สนบสนนใหประเทศภาคสมาชกขางตนรายงานปรมาณการปลอยกาซ ไฮโดรฟลโอคารบอน (HF

6) เปอรฟลโอคารบอน (PFCs) และ ซลเฟอรเฮกซาฟล

ออไรด (SF6) และกาซอน ๆ เชน คารบอนมอนอกไซด (CO) ไนโตรเจนออกไซด (NO

x) และ non-methane volatile

organic compound (NMVOCs) หรอกาซอนทไมไดอยในการควบคมของพธสารมอนทรล เชน ซลเฟอรออกไซด (SOx)

แหลงปลอยกำซเรอนกระจก การก�าหนดแหลงปลอยกาซเรอนกระจกเปนไปตามคมอของ IPCC ทพจารณาตามค�าจ�ากดความของแหลงปลอยและแหลงเกบกกภายใตอนสญญาฯ 8 แหลงปลอยกาซเรอนกระจกแบงเปน 7 สาขาดงน

5 รายละเอยดการค�านวณปรมาณกาซเรอนกระจกดไดจาก บณฑตวทยาลยรวมดานพลงงานและสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร การจดท�าบญชกาซเรอนกระจกของประเทศไทย รายงานฉบบสมบรณเสนอตอ ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เมษายน 2553

6 UNFCCC Guidelines for preparation of National Communication from Parties not included in Annex-I7 Sources หมายถง กระบวนการ กจกรรมหรอกลไก ทปลอยกาซเรอนกระจก aerosol หรอ กาซทแปลงเปนกาซเรอนกระจกไปส

บรรยากาศ Sink หมายถง กระบวนการ กจกรรมหรอกลไก ทเอากาซเรอนกระจก aerosol หรอ กาซทแปลงเปนกาซเรอนกระจกออกจากบรรยากาศ

8 แหลงปลอย หมายถง กระบวนการหรอกจกรรมใด ๆ ทปลดปลอยกาซเรอนกระจก aerosol หรอสารเบองตน (Precursor) ของกาซเรอนกระจกสบรรยากาศ แหลงเกบกกหมายถง กระบวนการหรอกจกรรมหรอกลไกใด ๆ ทเคลอนยายกาซเรอนกระจก aerosol หรอ สารเบองตนของกาซเรอนกระจกออกจากบรรยากาศ (ดมาตราหนงของอนสญญาฯ)

46


พลงงาน กระบวนการผลตทางอตสาหกรรม สารละลายและการใชผลตภณฑในรปอน การเกษตร การเปลยนแปลงการใชทดนและปาไม การจดการของเสยและอน ๆ9

วธกำรประเมน ในการประเมนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก ประเทศภาคสามารถใชวธประเมนตามคมอของ IPCC10 หรอวธอนทไดมาตรฐานสากล ทงน หากใชวธอน ควรแสดงสวนทแตกตางไปจากวธการตามคมอ IPCC การรายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากการขนสงระหวางประเทศใหแยกออกจากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในประเทศ อนสญญาฯ ยงสนบสนนใหประเทศภาคนอกภาคผนวกท 1 ใชคมออน ๆ ของ IPCC ประกอบการประเมนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก เชน Good Practice Guidance on National Inventory11 เปนตน ประเทศไทยใชคมอของ IPCC ค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกตามทก�าหนดในอนสญญาฯ และใช Good Practice Guidance ดงกลาวในการควบคมตรวจสอบคาทประมาณ การไดเชนกน นอกจากน การรายงานศกยภาพการท�าใหโลกรอน (Global Warming Potentials: GWP) ใหใชคาเทยบเทาคารบอนไดออกไซดทก�าหนดโดย IPCC

องคประกอบส�าคญในการค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก ไดแก ขอมลกจกรรม (Activity data) และ คาสมประสทธการปลดปลอยกาซเรอนกระจก (Emission factor) ซงทมาของขอมลกจกรรม จะไดทงจากรายงานการศกษาและเอกสารตาง ๆ และจากหนวยงานทเกยวของโดยตรง วธค�านวณแบงไดเปนระดบทมความซบซอนและละเอยดเพมขนเรอย ๆ หรอทเรยกวา Tier ระดบทหนง (Tier 1) ใชอตราคาสมประสทธการปลดปลอยกาซเรอนกระจกกลาง (default emission factor) ของ IPCC ระดบทสอง (Tier 2) มรายละเอยดในแตละสาขามากขน เชน พลงงานอาจกระจายเปนขนสง ประเภทยานพาหนะ ขนาดเครองยนต ฯลฯ ภาคปศสตว อาจแบงรายละเอยดตามประเภท ชนด อายสตว มากขน และใชอตราคาปลอย กาซเรอนกระจกของประเทศตนเอง เปนตน ประเทศไทยใชคมอของ IPCC และระดบทหนง (Tier 1) ในการค�านวณเปนหลก มการค�านวณปรมาณการปลอยกาซ N

2O ของการจดการ

มลสตว และการปลอยกาซเรอนกระจกของนาขาว ปาไม และการจดการของเสยทใชวธการระดบท 2 (Tier 2) นอกจากน คาสมประสทธภายในประเทศในบางกรณ เชน การจดการน�าเสยไดจากการสอบถามผเชยวชาญเฉพาะดาน12

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยป พ.ศ. 2543 (ค.ศ. 2000)

กาซเรอนกระจกทส�าคญประกอบดวย CO2, CH

4 และ N

2O นอกจากนน ยงมกาซ เรอนกระจกทอยในรปอน

ไดแก CO, NOxและ NMVOC อนสญญาฯ ยงขอใหประเทศก�าลงพฒนารายงานปรมาณการปลอยกาซประเภท

9 การแบงประเภทน เปนไปตามขอก�าหนดของคมอการจดท�ารายงานแหงชาตภายใตอนสญญาฯ หากประเทศภาคฯ ตองการแบงสาขาเพอประโยชนอยางอนหรอมรายละเอยดเพมเตมกยอมท�าได แตตองรายงานตามสาขาทก�าหนดไวดวย เชน การกระจายปรมาณกาซเรอนกระจกจากการผลตพลงงานไปตามสาขาการผลตสนคาและบรการของประเทศ การกระจายตามระดบความยากจน (ร�ารวย) กระจายระหวางเมองและชนบท กระจายระหวางสนคาบรโภคในประเทศและสงออก ฯลฯ ทงนขนอยกบวตถประสงคของการใชประโยชนจากการกระจายนน ๆ

10 IPCC, Revised 1996 IPCC Guidelines of National Greenhouse Gas Inventories11 IPCC, 2000 IPCC Good Practice Guidance and Uncertainty Management on National Inventories เปนคมอในการควบคม

คณภาพการประมาณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก คมอนเปนเอกสารทอนสญญาฯ ใชบงคบกบประเทศภาคทพฒนาแลวในการประมาณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกแตเปนเพยงเอกสารทอนสญญาฯ สนบสนนใหประเทศภาคก�าลงพฒนาน�าไปใชในการดงกลาว

12 การรายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากประเทศภาคอนสญญาฯ ไมไดบงคบใหตองใชวธการของIPCC แตทงน ตองเปนวธการทไดมาตรฐานสากลและสามารถอธบายไดและควรเปรยบเทยบกบวธการของ IPCCเพอใหเหนสวนตางและทมาของสวนตางนน ๆ ยงเปนทถกเถยงกนเปนอยางมากถงความจ�าเปนของความแมนย�าและผลกระทบของคาทมความไมแนนอนตอกระบวนการบรหารจดการกาซเรอนกระจกทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ ทงน ทกฝายเหนพองตองกนวา ขนอยกบความจ�าเปนและประโยชนของการน�าปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกไปใชของประเทศ เชน ระหวางประเทศในภาคผนวกกบนอกภาคผนวกท 1 ของอนสญญาฯ จะมความจ�าเปนและตองการความละเอยดแมนย�าของคาทไดแตกตางกน

47


ไฮโดรคารบอน และ Aerosol ทงหลายซงไดแก HFC (HFC-23, HFC-134 และ อนๆ) PFC (CF4, C

2F

6 และอนๆ)

และ SF6 จากกระบวนการผลตทางอตสาหกรรมและอนๆ

การรายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของแตละประเทศพจารณาไดสองดาน คอ ดจากกาซแตละชนดแยกตามสาขา และดจากการคดเทยบเทา CO

2 หรอทเรยกวาศกยภาพท�าใหโลกรอน (Global Warming Potential:

GWP) ทงน การคดเทยบเทากาซคารบอนไดออกไซดพจารณาเฉพาะกาซสามประเภทเทานน คอ CO2, CH

4 และ N

2O

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกโดยรวมของประเทศไทย

ตารางท 1 แสดงปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยส�าหรบป พ.ศ.2543 (ค.ศ.2000) ประเทศไทยปลอย CO

2 ทงสน 210.23 ลานตนและมการดดซบจากการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไม 52.37 ลานตน จงม

ปรมาณปลอย CO2 สทธ 157.86 ลานตน ซงลดลงจากป พ.ศ.2537 (ค.ศ.1994) ทปลอยสทธเทากบ 202 ลานตน

ในปรมาณการปลอยกาซ CO2 ทงหมด สาขาพลงงานปลอยมากทสดคอ 150 ลานตนหรอประมาณรอยละ 71

ของการปลอยกาซ CO2 ทงหมด รองลงมาคอการเปลยนแปลง การใชทดนและปาไมประมาณหนงในหาของการปลอย

กาซ CO2 ทงหมด (44 ลานตน) แตเนองจากมการดดซบกาซเปนเนอไมจากการปลกปาและพนทสาธารณะอน ๆ กวา

52 ลานตน ท�าใหการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมปลอยกาซเรอนกระจกสทธตดลบหรอเปนแหลงดดซบกาซเรอนกระจกเกอบ 8 ลานตนในป ค.ศ.2000 (ตารางท 1) นอกจากสาขาพลงงานและการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมแลว สาขาอตสาหกรรมซงปลอยกาซ CO

2 จากกระบวนการผลตโดยเฉพาะซเมนตกปลอยกาซเรอนกระจกโดย

รวม 16.1 ลานตนหรอรอยละ 8 ของกาซ CO2 ทปลอยทงหมด ทงน หากคดการปลอยกาซ CO

2 สทธในแตละสาขา

แลว อาจกลาวไดวา ประเทศไทยปลอยกาซ CO2 เกอบทงหมดจากสาขาพลงงาน และมการปลอยกาซชนดเดยวกน

จากอตสาหกรรมบาง สวนการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมเปนแหลงชวยดดซบกาซเรอนกระจกสทธ

ในสวนของกาซมเทนนน ประเทศไทยปลอยกาซมเทนทงสน 2.8 ลานตน ประมาณ 2 ลานตนหรอรอยละ 71 ปลอยโดยภาคเกษตรกรรมซงสวนใหญเปนการปลอยจากนาขาวน�าขงและบางสวนจากปศสตวและการจดการมลสตว ทเหลออกประมาณรอยละ 15 หรอ 4.1 แสนตนปลอยจากสาขาพลงงานและอกรอยละ 14 หรอ 3.9 แสนตน ปลอยจากการจดการของเสยโดยเฉพาะขยะและน�าเสย (ตารางท 2-1)

นอกจากกาซคารบอนไดออกไซดและมเทนแลว กาซทส�าคญอกชนดหนงคอ ไนตรสออกไซดซงเกดจากการใชทดนเปนส�าคญ ในป พ.ศ.2543 ประเทศไทยปลอยกาซ N

20 ทงสน 40,000 ตน แบงเปนภาคเกษตรกรรม 33,100 ตน

ภาคการจดการของเสยประมาณ 3,300 ตนและภาคพลงงาน 2,500 ตน ทเหลออกเลกนอยจากภาคการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไม (ตารางท 2-1)

นอกจากกาซเรอนกระจกทส�าคญสามชนดแลว ในป พ.ศ.2543 ประเทศไทยปลอยกาซ CO, NOx, NMVOC และ

SOx ในปรมาณตาง ๆ ดงแสดงในตารางท 2-1 โดยรวมแลว ประเทศไทยปลอยกาซ CO เทากบ 5.64 ลานตน NO

x

เทากบ 9.1 แสนตน และ NMVOC ประมาณ 7.6 แสนตน และมการปลอยกาซ SOx อกประมาณ 6.2 แสนตน เกอบ

ทงหมดมาจากภาคพลงงาน มเพยงบางชนดและบางสวนทมาจากภาคเกษตรกรรม การเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมและอตสาหกรรมซงเปนสดสวนทนอยมาก

กลาวโดยสรปคอ ในภาพรวมแลว ภาคพลงงานมการปลอยกาซเรอนกระจกมากทสดโดยเฉพาะ CO2 และกาซ

อน ๆ ทไมใช CH4 และ N

2O ภาคอตสาหกรรมปลอยกาซ CO

2 บางจากกระบวนการผลตของอตสาหกรรมบางประเภท

สวนภาคเกษตรกรรมและการจดการมลฝอยและ น�าเสยเปนแหลงปลอยกาซมเทนทส�าคญ ภาคการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมเปนภาคทมการปลอยกาซ CO

2 มากพอสมควร แตเนองจากเปนภาคทสามารถดดซบและมการเพม

พนทปาไมในประเทศ ท�าใหภาคปาไมเปนภาคทมการปลอยสทธตดลบหรอเปนภาคทมการดดซบมากกวาการปลอยนนเอง โดยในปพ.ศ.2543 ภาคปาไมดดซบไดประมาณ 8 ลานตน

48


Nationalgreenho

usegasinventoryofanthrop

ogenicemission

sbysou

rcesand

removalsbysinksof

allgreenho

usegasesno

tcon

trolledbyth

eMon

trealP

rotocoland

greenho

usegasprecursors

Greenho

usegassourceand

sinkcatego

ries

CO

2emission

s(Gg)

CO

2rem

ovals(Gg)

CH

4(Gg)

N2O

(Gg)

NO

x(Gg)

CO

(Gg)

NMVO

Cs

(Gg)

SOx

(Gg)

Totalnationalemission

sandremovals

210,231.2

-52,374.0

2,801.5

40.0

907.0

5,624.4

759.5

618.8

1.Energy

149,914.6

0.0

413.9

2.5

873.3

4,773.0

668.1

605.7

A.

Fue

l com

bust

ion

(sec

tora

l app

roac

h)14

9,91

4.6

16

4.8

2.5

873.

34,

773.

066

8.1

605.

7

1. E

nerg

y In

dust

ries

64,2

41.0

97

.40.

518

1.3

703.

716

8.1

52.2

2. M

anuf

actu

ring

indu

strie

s an

d

c

onst

ruct

ion

30,3

05.8

7.

51.

010

5.6

684.

713

.051

4.4

3. T

rans

port

44,4

38.7

6.

60.

445

0.4

2,07

1.1

393.

06.

2

4. O

ther

sec

tors

10

,929

.00.

053

.30.

613

6.0

1,31

3.6

93.9

32.9

B.

Fug

itive

em

issi

ons

from

fuel

s0.

0

249.

1

0.0

0.0

0.0

0.0

1. S

olid

fuel

s

32

.0

0.0

0.0

0.0

0.0

2. O

il an

d na

tura

l gas

217.

1

0.0

0.0

0.0

0.0

2.Indu

stria

lprocesses

16,059.3

0.0

6.4

0.6

1.2

6.3

91.4

13.1

A.

Min

eral

pro

duct

s16

,052

.6

0.0

0.0

5.5

7.7

B.

Che

mic

al in

dust

ry0.

0

6.4

0.6

0.2

2.6

51.2

0.8

C

. Met

al p

rodu

ctio

n6.

6

0.0

0.0

0.1

0.0

0.0

0.1

D

. Oth

er p

rodu

ctio

n0.

0

0.0

0.0

1.0

3.7

34.7

4.6

E.

Pro

duct

ion

of h

aloc

arbo

ns a

nd

s

ulph

ur h

exafl

uorid

e

F.

Con

sum

ptio

n of

hal

ocar

bons

and

sul

phur

hex

afluo

ride

G

. Oth

er (p

leas

e sp

ecify

)0.

0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

3.Solventand

otherprodu

ctuse

0.0

0.0

0.0

ตำรำงท2-1ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกของประเทศไทยปพ.ศ.2543(ค.ศ.2000)(พนตน)

49


4.Agriculture

1,977.0

33.4

29.9

754.1

0.0

0.0

A.

Ent

eric

ferm

enta

tion

393.

3

B.

Man

ure

man

agem

ent

122.

08.

1

0.

0

C

. Ric

e cu

ltiva

tion

1,42

5.7

0.

0

D

. Agr

icul

tura

l soi

ls

24.5

0.0

E.

Pre

scrib

ed b

urni

ng o

f sav

anna

hs

0.

00.

00.

00.

00.

0

F.

Fie

ld b

urni

ng o

f agr

icul

tura

l res

idue

s

35

.90.

829

.975

4.1

0.0

G

. Oth

er (p

leas

e sp

ecify

)

0.

00.

00.

00.

00.

0

5.Land-usechangeand

forestry1

44,234.1

-52,374.0

10.4

0.1

2.6

91.0

0.0

0.0

A.

Cha

nges

in fo

rest

and

oth

er w

oody

bio

mas

s st

ocks

0.0

-13,

351.

5

B.

For

est a

nd g

rass

land

con

vers

ion

44,2

34.1

0.0

10.4

0.1

2.6

91.0

C

. Aba

ndon

men

t of m

anag

ed la

nds

-3

9,02

2.5

D

. CO

2 em

issi

ons

and

rem

oval

s fro

m s

oil

0.0

0.0

E.

Oth

er (p

leas

e sp

ecify

)0.

00.

00.

00.

00.

00.

0

6.W

aste

23.3

393.8

3.3

0.0

0.0

0.0

0.0

A.

Sol

id w

aste

dis

posa

l on

land

231.

6

0.0

0.

0

B.

Was

te-w

ater

han

dlin

g

16

2.2

3.3

0.0

0.0

0.0

C

. Was

te in

cine

ratio

n23

.3

0.0

1.87

47E- 05

0.0

0.0

0.0

0.0

D

. Oth

er (p

leas

e sp

ecify

)

0.

00.

00.

00.

00.

00.

0

7.Other(p

leasespecify)

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

Mem

oitems

Internationalbun

kers

10,097.1

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

0.0

Avia

tion

7,62

5.1

0.

00.

00.

00.

00.

00.

0

Mar

ine

2,47

2.0

0.

00.

00.

00.

00.

00.

0

CO

2emission

sfrom

biomass

43,626.1

50


ปรมาณการปลอยเทยบเทากาซคารบอนไดออกไซด

ในป พ.ศ.2543 ประเทศไทยปลอยกาซเรอนกระจกคดเปนคาศกยภาพการท�าใหโลกรอน (GWP) เทยบเทากบ CO

2 ประมาณ 281 ลานตน และมปรมาณการดดซบกาซเรอนกระจกเทากบ 52 ลานตน จงมปรมาณการปลอยกาซ

เรอนกระจกสทธเทยบเทาคารบอนไดออกไซดเทากบ 229 ลานตน เมอแยกตามแหลงปลอยแลว ประเทศไทยปลอยกาซเรอนกระจกเทยบเทา CO

2 จากสาขาพลงงานมากทสดถงรอยละ 70 รองลงมาคอ สาขาการเกษตร (ประมาณ

รอยละ 23) ทเหลอเปนอตสาหกรรม ปาไม และการจดการของเสยอกระหวาง รอยละ -3 ถง 7 ในแตละสาขา (ภาพท 2-1 และตารางท 2-2)

เมอเปรยบเทยบระหวางชนดกาซเรอนกระจกเทยบเทากาซคารบอนไดออกไซดทงหมด พบวา ประเทศไทยปลอยกาซคารบอนไดออกไซดคดเปนสดสวนรอยละ 69 ของทงหมดเปน กาซมเทนคดเปนเทยบเทาคารบอนไดออกไซดเทากบรอยละ 26 ของทงหมด และเปนกาซ ไนตรสออกไซดคดเปนรอยละ 5 ของทงหมด (ภาพท 2-2) ดงนน ไมวาจะมองจากแหลงปลอยหรอประเภทของกาซเรอนกระจก แหลงปลอยกาซคารบอนไดออกไซดโดยเฉพาะแหลงผลตพลงงานกยงเปนแหลงส�าคญทสดรองลงมาคอการเกษตรและปศสตว

ตำรำงท2-2ปรมำณกำซเรอนกระจกทปลอยตำมสำขำตำงๆปพ.ศ.2543เทยบเทำคำรบอนไดออกไซด

CO2

CO2

CH4

N2O Total Percentof

total

Emission Removal

Total 210,231.2 -52,374.0 58,831.5 12400 229,088.7 100.00

Energy 149,914.6 0.0 8,691.9 775 159,381.5 69.57

Industrial Process 16,059.3 0.0 134.4 186 16,379.7 7.15

Agriculture and livestock

0.0 0.0 41,517.0 10354 51,871.0 22.64

Forestry 44,234.10 -52,374.00 218.40 31 -7,890.50 -3.44

Waste management 23.30 0.00 8,269.80 1023 9,316.10 4.07

Percent of Total 68.91 (net) 25.68 5.41 100

51


Energy, 69.57Industrial Process,

7.15

Agriculture and livestock, 22.64

Forestry, -3.44

Waste management, 4.07

ภำพท2-1กำรปลอยกำซเรอนกระจกรำยสำขำเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดค.ศ.2000

GHG emission in 2000 (Mt CO2 eq) - by gas type

CH4 (Mt)Eq, 58.83, 25.7%

N2O (Mt)Eq, 12.39, 5.4%

Net CO2, 157.86, 68.9%

Total GHG Emission = 229.08 MtEq

ภำพท2-2กำรปลอยกำซเรอนกระจกตำมชนดกำซเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดค.ศ.2000

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกรายภาคการผลต

จากภาพรวมของการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยในป พ.ศ.2543 สามารถอธบายรายละเอยดของแหลงปลอยและประเภทกาซเรอนกระจกทปลอยในแตละภาคการผลตไดดงน

ภำคพลงงำน ภาคพลงงานเปนภาคทปลอยกาซ CO2 ทส�าคญทสดและยงเปนแหลงทมการปลอยกาซเรอนกระจก

อน ๆ โดยเฉพาะ CO NOx และ NMVOC ตารางท 2-2 แสดงการปลอยกาซเรอนกระจกในสาขายอยของภาคพลงงาน

52


จากตาราง จะเหนวา กาซเรอนกระจกทภาคพลงงานปลอยสวนใหญเปน CO2, CO, NO

x, และ NMVOC ม CH

4 และ

N2O บางแตไมมากเมอเทยบกบปรมาณรวมของประเทศ แหลงปลอยกาซ CO

2 ในภาคพลงงานทส�าคญกคอแหลง

ทมการเผาไหมเชอเพลง ซงกเปนอตสาหกรรมผลตพลงงาน (รอยละ 43) ขนสง (รอยละ 30) และอตสาหกรรมและกอสราง (รอยละ 20) เปนหลก มภาคเกษตร ปาไมและประมงบางแตไมมากนก (รอยละ 4) สวนครวเรอน ธรกจและหนวยงานตาง ๆ มการปลอยกาซเรอนกระจก (โดยตรง) เปนสวนนอย คอ รอยละ 313 สวนกาซมเทนนน มากกวารอยละ 60 เปนการปลอยจากกระบวนการผลตและขนสงเชอเพลงโดยเฉพาะน�ามนและกาซธรรมชาตมากทสด (fugitive emission) คอ 2.5 แสนตนหรอมากกวารอยละ 60 ของทงหมดทปลอยจากภาคพลงงานทงสน 4.1 แสนตน รองลงมาคอภาคการผลตพลงงานคอ 9.7 หมนตนหรอรอยละ 24 ของทงหมดทปลอยจากภาคพลงงาน อนดบทสามคอ ภาคครวเรอน ธรกจและหนวยงานตาง ๆ ทปลอยเทากบรอยละ 13 ของทงหมด เปนทนาสงเกตวาภาคขนสงยงปลอยกาซมเทนในระดบต�า(ตารางท 2-3) การปลอยกาซ N

2O, CO, NO

x และ NMVOC มการกระจายทวไประหวางสาขายอย

ของการเผาไหมเชอเพลง ภาคขนสงและภาคทอยอาศยและธรกจหนวยงานตาง ๆ จะเปนภาคทปลอยกาซเหลานมากทสด สวนกาซ SO

2 นน ประมาณรอยละ 85 เปนการปลอยจากโรงงานอตสาหกรรมและการกอสราง มเพยงสวนนอย

ทปลอยจากการเผาไหมเชอเพลงในสาขาอน ๆ ของพลงงานโดยเฉพาะการผลตพลงงาน สวนหนงเนองจากการผลตกระแสไฟฟาของประเทศไทยมระบบควบคมกาซชนดนเปนอยางดแลว (ตารางท 2-3)

ตำรำงท2-3กำรปลอยกำซเรอนกระจกภำคพลงงำนแยกตำมแหลงปลอยและชนดกำซส�ำคญ(พนตน)

Energy000tons CO2

CH4

N2O NO

xCO NMVOC SO

2

Energy 149,914.6 413.9 2.5 873.3 4,773.0 668.1 605.7

A Fuel Combustion 149,914.6 164.8 2.5 873.3 4,773.0 668.1 605.7

1 Energy Industries 64,241.0 97.4 0.5 181.3 703.7 168.1 52.2

2 Manuf. & const. 30,305.8 7.5 1.0 105.6 684.7 13.0 514.4

3 Transport 44,438.7 6.6 0.4 450.4 2,071.1 393.0 6.2

4 Other Sectors 10,929.0 53.3 0.6 136.0 1,313.6 93.9 32.9

4a. Res/comm./insti 4,287.5 52.8 0.6 27.4 1,223.1 75.8 0.0

4b Agriculture/Forestry/Fishing 6,641.5 0.5 0.1 108.6 90.5 18.1 0.0

B Fugitive Emissions from Fuels 0.0 249.1 0.0 0.0 0.0 0.0

1 Solid Fuels 32.0 0.0 0.0 0.0 0.0

2 Oil and Natural Gas 217.1 0.0 0.0 0.0 0.0

การกระจายของการปลอยกาซเรอนกระจกในภาคพลงงานสามารถเปรยบเทยบโดยค�านวณเทยบเทาคารบอนไดออกไซด พบวาการผลตพลงงานกระแสไฟฟาปลอยกาซเรอนกระจก คดเทยบเทาคารบอนไดออกไซด รอยละ 42 ของภาคพลงงาน รองลงมาคอการขนสง รอยละ 28 และอตสาหกรรมและการกอสรางรอยละ19 ทง

13 ดงทกลาวมาแลว การค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกมเปาหมายหลกคอทราบปรมาณการปลอยของแตละประเทศ จงค�านวณจากการเผาไหมหรอจดปลอยเปนหลก แตในเชงบรหารจดการนน ไมวาจะเกดจากสาขาการผลตใดกตาม ทงหมดเปนเพยงทางผานของกาซเรอนกระจก (มลพษ) เทานน ผลสดทายจะตกไปถงผบรโภคสดทาย กคอ ครวเรอนนนเอง เชน การใชไฟฟา การใชระบบขนสงหรอรถสวนตว การบรโภคสนคาทผลตโดยอตสาหกรรมหรอเกษตรกรรม ฯลฯ ในขณะเดยวกน ในเชงบรหารจดการ กขนอยกบความไดเปรยบเสยเปรยบในการแขงขนทางการคา การเจรจา ฯลฯ ซงมความซบซอนและเปลยนแปลงอยเสมอ

53


สามสาขานครอบคลมกวารอยละ 90 ของการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคพลงงาน (ภาพท 2-3) ดงนน การหาแนวทางใชมาตรการใด ๆ ในการลดกาซเรอนกระจกกตองพจารณาสามสาขานเปนหลก

Emission in 2000 in 'Energy Sector' (Mt CO2 eq, %)

Energy, 159.469.6%

Oil and natural gas, 4.6, 2.9%

Solid fuels0.7, 0.4%

Agriculture/Forestry/Fishing, 6.7, 4.2%

Residential, 5.6, 3.5%

Transport, 44.7, 28.0%

Manufacturing industries &

construction, 30.8, 19.3%

Energy Industries, 66.4, 41.7%

Waste9.3, 4.1%

LULUCF, - 7.9, - 3.4%

Agriculture 52.1, 22.6%

Industrial processes, 16.4, 7.2%


ภำพท2-3กำรปลอยกำซเรอนกระจกจำกภำคพลงงำนตำมสำขำใชพลงงำนค.ศ.2000

ภำคกระบวนกำรผลตในอตสำหกรรม ปรมาณกาซเรอนกระจกทเกดจากกระบวนการผลตของอตสาหกรรมบางประเภทมนอยมากเมอเทยบกบปรมาณการปลอยทงหมดในประเทศ (ตารางท 2-4) โดยสวนใหญเกดจากกระบวนการผลตของอตสาหกรรมประเภทเหมองแร โดยเฉพาะการผลตซเมนต หนปน โลโดไมทและโซดาแอชซงปลอย CO

2 ประมาณรอยละ 8 ของการปลอย CO

2 ทงหมดในประเทศ อกสวนหนงคอ NMVOC จากอตสาหกรรม

การผลตแกว คดเปนเพยงรอยละ 12 ของทงหมดในประเทศ นอกจากเปนกาซ CH4, CO และ NO

x ซงมปรมาณท

ไมมนยส�าคญแตอยางใด (ตารางท 2-4)

ตำรำงท2-4 กำรปลอยกำซเรอนกระจกภำคอตสำหกรรมและกอสรำงแยกตำมแหลงปลอยและชนดกำซ

ส�ำคญ(พนตน)

Manufacturing000tons CO2

emissions(Gg)

CH4

(Gg)N

2O

(Gg)NO

x

(Gg)CO(Gg)

NMVOCs(Gg)

SOx

(Gg)

Totalnationalemissionsandremovals

210,231.2 2,801.5 40.0 907.0 5,624.4 759.5 618.8

2.Industrialprocesses 16,059.3 6.4 0.6 1.2 6.3 91.4 13.1

A. Mineral products 16,052.6 0.0 0.0 5.5 7.7

B. Chemical industry 0.0 6.4 0.6 0.2 2.6 51.2 0.8

C. Metal production 6.6 0.0 0.0 0.1 0.0 0.0 0.1

D. Other production 0.0 0.0 0.0 1.0 3.7 34.7 4.6

54


เมอค�านวณในรปของเทยบเทากบคารบอนไดออกไซด พบวากระบวนการผลตแร โดยเฉพาะปนซเมนตเปนแหลงส�าคญแหลงเดยวของการปลอยกาซเรอนกระจกจากกระบวนการผลตของอตสาหกรรม คอมากกวารอยละ 97 ของกาซเรอนกระจกทงหมดทปลอยจากภาคอตสาหกรรม ดงนน การลดกาซเรอนกระจกในภาคอตสาหกรรมทดทสดคอแนวทางจดการกระบวนการผลตแรโดยเฉพาะปนซเมนตเปนหลก (ภาพท 2-4)

Emission of 'Industrial Processes' Year 2000 (MtCO2eq, %)

Industrial Processes, 16.4, 7.2%

Metal production, 0.01, 0.0%

Chemical industry, 0.3, 2.0%

Mineral products, 16.0, 97.9%Waste, 9.3, 4.1%

LULUCF, -7.9, -3.4%

Agriculture, 52.1 22.6%

Energy, 159.4, 69.6%

Total GHG Emission with LULUCF = 229.08 MtEq

ภำพท2-4กำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดในกระบวนกำรผลตอตสำหกรรม

ภำคเกษตรกรรม ภาคเกษตรกรรมเปนภาคทไมมการปลอยกาซ CO2 และกาซ NMVOC หรอ SO

x แตอยางใด14

แตภาคเกษตรกรรมมการปลอยกาซ CH4 และ N

2O มากทสดคอรอยละ 70 และรอยละ 83 ของปรมาณทงหมด 2.8

ลานตนและ 4 หมนตนตามล�าดบ การปลกขาวในพนทน�าขงปลอยกาซมเทนมากกวาครงของทงหมด และปศสตวปลอยอกประมาณรอยละ 14 การจดการมลสตวมสดสวนเพยงเลกนอย การใชทดนเกษตรกรรมเปนกจกรรมในภาคเกษตรกรรมทปลอยกาซ N

2O เปนสวนใหญ (ตารางท 2-5)

14 ดงนน การทมการกลาวอางวาการเผาฟางขาวปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเปนความเขาใจทไมถกตอง เนองจากการมวลสารจากการเจรญเตบโตของตนขาวคอการเกบกกกาซคารบอนไดออกไซด การเผาฟางขาวเปนเพยงการท�าลายสงทเกบกกไวเทานน ไมไดปลอยเพมแตอยางใด อยางไรกด การเผาฟางขาว ท�าใหมปฎกรยาทางเคมทท�าใหเกดการปลอยกาซมเทน ซงเปนการเพมกาซเรอนกระจก

55


ตำรำงท2-5 ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกในสำขำเกษตรกรรมแยกตำมรำยกำซ(พนตน)

CH4

N2O CO NO

x

Total national emission and removal 2,801.5 40.0 5,624.4 907.0

4. Agriculture 1977.0 33.4 754.1 29.9

A. Enteric fermentation 393.3

B. Manure management 122.0 8.1

C Rice cultivation 1425.741

D. Agricultural soils 24.5

F. Field burning of agricultural residues 35.9 0.8 754.1 29.9

เมอเปรยบเทยบระหวางแหลงปลอยตาง ๆ ในภาคการปลกพชและปศสตวแลว พบวาการปลกขาวปลอยกาซเรอนกระจกเทยบเทาคารบอนไดออกไซดมากกวารอยละ 57 ของปรมาณทปลอยจากภาคเกษตรกรรม รองลงมาคอปศสตว (รอยละ 16) การจดการทดน (รอยละ 15) และการจดการมลสตว (รอยละ 10) เปนทนาสงเกตวา การเผาเศษพชหรอเศษวสดเกษตรนน มสวนปลอยกาซเรอนกระจกนอยมากคอเพยงรอยละ 2 เทานน (ภาพท 2-5) ดงนน การด�าเนนการใดๆ เพอลดกาซเรอนกระจกจากภาคเกษตรควรใหความสนใจกบสาขาการผลตพชและสตวและ การจดการดนและปยเปนหลก

Emission from 'Agriculture' in 2000 (Mt CO2 eq, %)

Agriculture, 52.1, 22.6%

Field burning of agricultural residues,

1.0, 1.9%

Agricultural soils, 7.8, 15.0%

Rice cultivation, 29.9, 57.5%

Manure management, 5.1,

9.7%Enteric fermentation,

8.3, 15.9%

Waste, 9.3, 4.1%LULUCF, -7.9, -3.4%


Energy, 159.4, 69.6%


ภำพท2-5กำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดจำกภำคเกษตรกรรมค.ศ.2000

ภำคกำรเปลยนแปลงกำรใชทดนและปำไม การเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมเปนแหลงปลอยและแหลงดดซบกาซ CO

2 ทส�าคญ ในป พ.ศ.2543 การเปลยนแปลงการใชทดนและ ปาไมของประเทศไทยปลอยกาซ CO

2 คด

เปนรอยละ 21 ของปรมาณการปลอยกาซ CO2 ของประเทศหรอ 44.2 ลานตน ขณะเดยวกนปาไมกดดซบ CO

2 จาก

การปลกปาและการเจรญเตบโตโดยธรรมชาตของพนทรกรางวางเปลาไดถง 52.4 ลานตน ท�าใหภาคการเปลยนแปลง

56


การใชทดนและปาไมเปนภาคทปลอยกาซ CO2 สทธตดลบและกลายเปนสาขาดดซบกาซเรอนกระจกสทธของประเทศ

(ตารางท 2-5) สวนการปลอยกาซเรอนกระจกชนดอน ๆ ภาคการเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมปลอยกาซ CH4

CO และ NOx ในปรมาณทเลกนอยเทานน (ตารางท 2-6) นอกจากนนแลว ภาคการเปลยนแปลงการใชทดนและ

ปาไมกไมไดปลอยกาซอน ๆ ทเกยวของอยางมนยส�าคญแตอยางใด (ตารางท 2-6)

ตำรำงท2-6 ปรมำณกำซเรอนกระจกจำกภำคกำรเปลยนแปลงกำรใชทดนและปำไมแยกตำมประเภทกำซ

(พนตน)

CO2

CO2

CH4

N2O CO NO

x

emission removal

Total national emission and removal

210,231.2 -52,374.0 2,801.5 40 5,624.4 907

5. Land-use change and forestry 44,234.1 -52,374.0 10.4 0.1 91 2.6

A. Changes in forest and other woody biomass stocks

0 -13,351.5

B. Forest and grassland conversion

44,234.1 0 10.4 0.1 91 2.6

C. Abandonment of managed lands

-39,022.5

ในรปของคารบอนไดออกไซดนน การเปลยนแปลงพนทปาไมและพนททมการเกบกก เนอไมและพนททมการปลอยใหรกรางวางเปลามบทบาทส�าคญยงตอการดดซบกาซเรอนกระจก การขยายพนทปาไมและการปลกปาตลอดจนการใชจดการพนทรกรางวางเปลาท�าใหการดดซบ กาซเรอนกระจกของประเทศไทยเพมขนเปนอยางมาก ในขณะทการควบคมการบกรกปาทกระท�าอยางตอเนองท�าใหสดสวนการปลอยกาซเรอนกระจกนอยกวาสดสวนการดดซบ (ภาพท 2-6)

57


Emission from 'LULUCF' Year 2000 (Mt CO2 eq, %)

LULUCF, - 7.9, - 3.4%

Abandonment of managed lands, - 39.02 MtCO2eq

Forest & grassland conversion,

44.47 Mt CO2eq

Changes in forest & other woody

biomass stocks, - 13.35 Mt CO2eq

Waste, 9.3, 4.1%Agriculture, 52.1,

22.6%Industrial processes,

16.4, 7.2%

Energy, 159.4,69.6%


ภำพท2-6กำรปลอยและดดซบกำซเทยบเทำกำซคำรบอนไดออกไซดในสำขำปำไมค.ศ.2000

กำรจดกำรของเสย การจดการของเสยทปลอยกาซเรอนกระจกคอ การจดการมลฝอยและน�าเสยปลอยกาซ CH4 และ

N2O 3.9 แสนตนและ 3.3 พนตนซงคดเปนสดสวนประมาณรอยละ 14 และรอยละ 8 ของปรมาณทปลอยทงประเทศ

(ตารางท 2-7) กาซ CH4 เกดทงจากการจดการมลฝอยและน�าเสย สวน N

2O เกดจากการจดการน�าเสยเทานน

ตำรำงท2-7 ปรมำณกำรปลอยกำซเรอนกระจกของภำคกำรจดกำรของเสยรำยกำซ(พนตน)

CH4

N2O

Total national emission and removal 2,801.50 40

6. Waste 393.8 3.3

A. Solid waste disposal on land 231.6

B. Waste-water handling 162.2 3.3

ในรปของคารบอนไดออกไซดนน การจดการมลฝอยและการจดการน�าเสยมสดสวนไมแตกตางกนมากนก การจดการมลฝอยปลอยกาซมเทนและไนตรสออกไซดคดเทยบเทาคารบอนไดออกไซดมากกวารอยละ 52 ในขณะทการจดการน�าเสยประมาณรอยละ 48 (ภาพท 2-7)

58


Emission from 'Waste Sector' Year 2000 (Mt CO2 eq, %)

Waste, 9.3, 4.1%

Waste incineration, 0.02, 0.2%

Waste-water handling, 4.4, 47.5%

Solid waste disposal on land,

4.9, 52.2%

LULUCF, - 7.9, - 3.4%

Agriculture, 52.1, 22.6%


Energy, 159.4, 69.6%


ภำพท2-7กำรปลอยกำซเรอนกระจกจำกภำคจดกำรของเสยคดเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดค.ศ.2000

แนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2537-2547

การศกษาแนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทยนเปนการใชขอมลทผานมา มาค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกตามวธการของ IPCC ทงนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกทเปนทางการของประเทศไทยคอปรมาณทรายงานในรายงานแหงชาตเทานน เนองจากเปนการค�านวณเฉพาะปทปลอย สวนปรมาณการปลอยใน ป พ.ศ.2547 (ค.ศ.2004) ทน�ามาประกอบการศกษาแนวโนมน ควรถอเปนเพยงขอมลทไดจากการประมาณการ เบองตนเทานนและไมใชรายงานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกทประเทศไทยน�าเสนอตออนสญญาสหประชาชาตวา ดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เนองจากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกขนอยกบตวแปรส�าคญสองสวนเทานน คอ คาสมประสทธการปลอยและขอมลกจกรรม ในกรณของประเทศไทยนน การค�านวณปรมาณการปลอยสวนใหญใชวธการของ IPCC และคาสมประสทธกลางของ IPCC ดงนน ตวแปรในการก�าหนดแนวโนมทส�าคญกคอขอมลกจกรรม หรอกลาวอกนยหนงหากใชวธการและคาสมประสทธเดมแลว แนวโนมของการปลอยกาซเรอนกระจกกคอแนวโนมของกจกรรมทน�ามาค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกนนเอง

แนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกโดยรวมของประเทศไทย

การศกษาแนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกโดยรวมของประเทศไทยใชการค�านวณปรมาณการปลอยในปค.ศ.1994 ถง 2004 (พ.ศ.2537 ถง 2547) โดยคาในป ค.ศ.1994 เปนการค�านวณใหมโดยใชคาสมประสทธและขนการค�านวณเหมอนกบของปอนและใชขอมลสถตของกจกรรมทปรบปรงเพอใหการค�านวณในแตละปสอดคลองกนมากยงขน

ในป ค.ศ.2000 (พ.ศ.2543) เมอเทยบกบป ค.ศ.1994 (พ.ศ.2537) ประเทศไทยปลอย กาซคารบอนไดออกไซดเพมขน ในขณะทการดดซบกเพมขน(ตดลบมากขน) อยางไรกด ชวงป ค.ศ.2000 ถง 2004 ปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของประเทศไทยมแนวโนมลดลงแลวคอย ๆ เพมขนโดยอตราการเพมขนเรวกวาอตราทลดลง(ภาพท 2-8) ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทลดลงในปค.ศ.2000 เกดจากนโยบายรฐบาลทเรงขยายพนทอนรกษและเพมพนทปาในชวงปค.ศ.1990s ท�าใหพนทปาสามารถเกบกกกาซคารบอนไดออกไซดไดมากขนอยางตอเนอง จะเหนไดวาปาไมดดซบสทธในป ค.ศ.2000 และเพมมากขนในปค.ศ.2004 (ภาพท 2-9) อยางไรกด ปรมาณการปลอย

59


กาซคารบอนไดออกไซดในปค.ศ.2004 เพมขนคอนขางสง เนองจากเศรษฐกจทอยในชวงฟนตวและมการใชพลงงานเพมมากขน (ภาพท 2-10)

ปรมาณการปลอยกาซมเทนและไนตรสออกไซดมการเปลยนแปลงไมคอยแนนอน ดงจะเหนไดจากภาพท 2-11 และ 2-12 การเพมขนหรอลดลงในแตละปขนอยกบการใชทดนเพอการเกษตรและการเลยงปศสตว การเปลยนแปลงสวนหนงขนอยกบสภาวะดนฟาอากาศทมผลตอการเพาะปลกพชโดยเฉพาะขาว ในท�านองเดยวกน การเปลยนแปลงการใชทดนกมผลตอการจดการทดนและมลสตว ท�าใหแนวโนมการปลอยกาซมเทนเปลยนแปลงในแตละปไมแนนอน ถงแมแนวโนมโดยทวไปจะเพมขนเรอย ๆ

เมอเปรยบเทยบระหวางภาคการผลตในแตละภาคโดยค�านวณเทยบเทากบปรมาณคารบอนไดออกไซดแลว ภาคการผลตพลงงานเปนภาคทมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง และมสดสวนทเพมสงขนเรอย ๆ (ภาพท 2-13) สวนทนาสนใจคอ ภาคปาไมทมบทบาทอยางสงในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย โดยในปค.ศ.1994 ปาไมในประเทศไทยปลอยสทธประมาณ 31 ลานตน จากปค.ศ.2000 เปนตนมา ปรมาณการปลอยสทธของภาคปาไมลดลงและกลายเปนการดดซบสทธมาโดยตลอด เปนผลท�าใหปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกสทธของประเทศในปค.ศ.2004 เพมขนเปนเพยง 263 ลานตน จาก 229 ลานตนในป ค.ศ.2000 หรอเพมขนเฉลยประมาณรอยละ 3.7 ตอป

CO2 Emissions and removals, 1994, 2000-2004

-100.00

-50.00

-

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

300.00

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

Mil.

tons

CO2 emit CO2 remove

ภำพท2-8แนวโนมกำรปลอยกำซคำรบอนไดออกไซด1994,2000–2004

60


CO2 emissions and removals from forest sector, 1994, 2000-2004

-80.00

-60.00

-40.00

-20.00

-

20.00

40.00

60.00

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

Mil.

tons

CO2 emit CO2 remove

ภำพท2-9กำรปลอยและดดซบในภำคปำไม1994,2000,2004

CO2 from energy sector, 1994, 2000-2004

-

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

Mil.

tons

ภำพท2-10ปรมำณกำรปลอยกำซคำรบอนไดออกไซดจำกสำขำพลงงำน

61


Methane emissions, 1994, 2000-2004

2,400

2,500

2,600

2,700

2,800

2,900

3,000

3,100

3,200

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

Thou

sand

tons

ภำพท2-11แนวโนมกำรปลอยกำซมเทน1994,2000-2004

Nitrous Oxide emissions, 1994, 2000-2004

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

thou

sand

tons

ภำพท2-12แนวโนมกำรปลอยกำซไนตรสออกไซด1994,2000-2004

62


Emissions by sector, 1994, 2000-2004

-

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

300.00

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

mil.

tons

CO

2 eq

ui.

WasteLULUCFAgricultureIndustrial proc.Energy

ภำพท2-13แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดรำยภำคกำรผลต1994,2000-2004

แนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกของภาคการผลต

ภำคพลงงำน แนวโนมการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดของภาคพลงงานตามแหลงปลอยกาซเปนไปตามปรมาณการใชเชอเพลงทเปนฟอสซลและการขยายตวของเศรษฐกจ จากภาพท 2-14 อตราการปลอยกาซ CO

2 ระหวางป

ค.ศ.2000 ถง 2004 เพมขนประมาณ รอยละ 6 ตอป อตราการเพมในป ค.ศ.2002 นอยกวาปอน ๆ เปนทนาสงเกตวา ภาคทปลอยกาซ CO

2 มากทสดอยางตอเนองคอ ภาคการผลตไฟฟา อตสาหกรรมและขนสง ทงน ภาคการผลต

กระแสไฟฟามอตราการเพมทไมเปลยนแปลงเมอเทยบกบภาคขนสงและอตสาหกรรม และมแนวโนมขยายตวเพมขน ในป ค.ศ.2004

63


Emission trend of energy sector, 1994, 2000-2004

-

50.00

100.00

150.00

200.00

250.00

300.00

350.00

400.00

1994 2000 2001 2002 2003 204

Year

mil.

tons

FugitiveOthersTransportManuf. & const.Energy industry

ภำพท2-14แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดในภำคพลงงำน1994,2000-2004

ภำคกระบวนกำรผลตอตสำหกรรม กระบวนการผลตอตสาหกรรมปลอยกาซเรอนกระจกมแนวโนมเพมขนเรอยๆ และเปลยนแปลงสอดคลองกบการเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจ การปลอยกาซเรอนกระจกจากกระบวน การผลตแรโดยเฉพาะปนซเมนตเปนแหลงปลอยทใหญทสดเพยงแหลงเดยว โดยมแนวโนมเพมขนทกป ยกเวนในชวงป ค.ศ.2002-2003 ซงมแนวโนมลดลง สวนอตสาหกรรมเคมและเหลกนน สดสวนการปลอยนอยมากจนกระทงแนวโนมไมมนยส�าคญตอภาพรวมของสาขานแตอยางใด (ภาพท 2-15)

Emission trends of industrial sector in CO2 equivalent, 1994, 2000-2004

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

1994 2000 2001 2002 2003 204

Year

Mil.

tons Metal

ChemicalMineral

ภำพท2-15แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดของกระบวนกำรผลตอตสำหกรรม1994,2000-2004

64


ภำคเกษตรกรรม แหลงปลอยกาซเรอนกระจกทส�าคญในภาคเกษตรกรรม คอ นาขาว ปศสตว การจดการมลสตว และการเผาในทโลง โดยกาซทส�าคญคอมเทนและไนตรสออกไซด แนวโนมการปลอยกาซมเทนของนาขาวอยระหวาง 1.4 ถง 1.5 ลานตนโดยประมาณสะทอนถงระดบการปลอยทไมเปลยนแปลงมากนก ซงนาจะเกดจากพนทการเกษตรทไมสามารถจะขยายพนทไดอก ซงแนวโนมของการเผาในพนทโลงกมลกษณะเดยวกน (ภาพท 2-16) ในสวนของปศสตวนน ปรมาณการปลอยกาซมเทนจากการเลยงปศสตวมแนวโนมเพมขน โดยเฉพาะในชวงป 2543-47 โดยมอตราเพมขนอยางเหนไดชด ในสวนของการปลอยกาซมเทนจากการจดการมลสตวนน พบวามแนวโนมผนผวนตางจากปศสตว สวนหนงเนองจากการจดการมลสตวในฟารมหมทเปลยนแปลงไป (ภาพท 2-16)

Methane emissions from agriculture, 1994, 2000-2004

-

500

1,000

1,500

2,000

2,500

1994 2000 2001 2002 2003 204

Year

Thou

sand

tons Field burning

Paddy

Manu

Livstock

ภำพท2-16แนวโนมกำรปลอยกำซมเทนจำกนำขำว25372543-2547

กาซไนตรสออกไซดสวนใหญเกดจากการจดการมลสตว การใชทดนเกษตรและการเผา เศษวสดเหลอทงเกษตร แนวโนมการเปลยนแปลงของการปลอยกาซไนตรสออกไซดเปนไปในทศทางของการปลอยกาซมเทนในแตละกจกรรมเชน กรณของการจดการมลสตวและการเผาเศษวสดเหลอทงเกษตร (ภาพท 2-17)

65


N2) emission from agriculture, 1994, 2000-2004

-

5

10

15

20

25

30

35

40

1994 2000 2001 2002 2003 204

Year

Thou

sand

tons

Field burning

Agri. Soil

Manure

ภำพท2-17กำรปลอยกำซไนตรสออกไซดจำกภำคเกษตรกรรม1994,2000-2004

ภำคกำรเปลยนแปลงกำรใชทดนและปำไม การเปลยนแปลงการใชทดนและปาไมเปนทงแหลงปลอยและดดซบ กาซคารบอนไดออกไซด ในชวงป ค.ศ.1990s ประเทศไทยไดมมาตรการตางๆ เพออนรกษทรพยากรปาไม ท�าให การปลอยกาซคารบอนไดออกไซดมแนวโนมลดลง ในขณะทการดดซบเพมมากขน ท�าใหปรมาณปลอยสทธลดลงจนเปน แหลงดดซบในป ค.ศ.2000 ประเทศไทยมการปลอยและการดดซบทคอนขางจะมเสถยรภาพในชวงป ค.ศ. 2000 ถง 2004 โดยมแนวโนมไมคอยเปลยนแปลงมากนก (ภาพท 2-18)

CO2 emissions from forestry, 1994, 2000-2004

-80.00

-60.00

-40.00

-20.00

-

20.00

40.00

60.00

1994 2000 2001 2002 2003 2004

Year

Mill

ion

tons Emission

Reduction

Net

ภำพท2-18แนวโนมกำรปลอยกำซเรอนกระจกเทยบเทำคำรบอนไดออกไซดภำคปำไม1994,2000-2004

66


ภำคกำรจดกำรของเสย แหลงปลอยกาซเรอนกระจกในภาคการจดการของเสยประกอบดวย มลฝอย น�าเสยชมชน และอตสาหกรรมและการเผาขยะ การปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคการจดการของเสยนมแนวโนมเพมขนทกปตามอตราการเพมขนของประชากรและลกษณะการจดการของเสย ภาพท 2-19 แสดงถงแนวโนมการเพมขนของกาซมเทนซงเปนกาซส�าคญทเกดจากมลฝอยและน�าเสย มเพยงสวนนอยทเกดจากเตาเผาขยะ ซงมแนวโนมเพมขนอยางสม�าเสมอทกป

Methane emission from waste management, 1994, 2000-2004

-

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

600.00

1994 2000 2001 2002 2003 204

Year

Thou

sand

tond

s

Waste water

Solid wastes

ภำพท2-19แนวโนมกำรปลอยกำซมเทนจำกกำรจดกำรของเสย1994,2000-2004

69



ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความเปราะบางและการปรบตวตอผลกระทบเปนประเดนส�าคญทระบอยในมาตรา 4 วรรค 8 และ 9 ของอนสญญาฯ ทงนมาตรา 4 เปนมาตราเกยวกบพนธกรณทงหมด สาระส�าคญในมาตรา 4 วรรค 8 และ 9 คอก�าหนดใหประเทศภาคสมาชกใหความส�าคญกบผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศรวมทงผลกระทบทเกดจากมาตรการในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศกบประเทศก�าลงพฒนาโดยเฉพาะประเทศทอยในกลมเสยง15และประเทศดอยพฒนาในการด�าเนนการดานการสนบสนนเงนทน การประกนภย การเพมขดความสามารถและการถายทอดเทคโนโลย

การด�าเนนการทผานมา

การด�าเนนการของมาตรา 4 วรรค 8 และ วรรค 9 เปนวาระหนงของการประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ ประเดนดานความเปราะบางและการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตอนสญญาฯ มความส�าคญเพมขนเรอยๆ เมอการประเมนสถานการณดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของ IPCC เรมแสดงใหเหนวาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดเกดขนแลว แนวทางการด�าเนนการดานผลกระทบและการปรบตว เรมชดเจนมากขนจากการทประชมสมชชาภาคครงท 7 ไดก�าหนดแผนงานดานการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอใหมการด�าเนนการตามพนธกรณของประเทศภาคอนสญญาฯ16

ภายใต Marakesh Accord ทประชมสมชชาภาคมมตท 5/CP7 เนนใหมการด�าเนนการในกจกรรมตาง ๆ ในดาน Information and Methodologies ซงครอบคลมทงดานการพฒนาระบบฐานขอมลทเกยวของ การพฒนาขดความสามารถในระบบการตดตามสภาพภมอากาศ ดานความเปราะบางและการปรบตว ซงครอบคลมการพฒนาเทคนค บคลากร สถาบน ระบบและ การถายทอดเทคโนโลยดานการปรบตวและใหกองทนสงแวดลอมโลกและความรวมมอทวภาคหรอพหภาคระหวางประเทศใหการสนบสนน ใหด�าเนนการดาน National Adaptation Plan of Action (NAPA) ของประเทศดอยพฒนาและใหมการจดตงกองทนประเทศดอยพฒนา (ตามมตท 7/CP7) เพอสนบสนนแผนงาน ของประเทศดอยพฒนาโดยเฉพาะ ทงนใหมการจดตง Special Climate Change Fund (SCCF) และ Adaptation Fund และใหมการพจารณาการด�าเนนการดานการประกนภยจากผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

หลงจากมการด�าเนนการตามมตในการประชมสมชชาภาคครงท 7 ไดสามป ทประชมสมชชาภาคครงท 10 กมมตท 1/CP.10 Buenos Aires Programme of Work on Adaptation and Response Measures ซงประกอบดวย 4 สวนใหญ ๆ คอ

· Adverse Effects of Climate Change

· Impacts of Implementation of Response Measures

· Further Multilateral Work relating to Activities under decision 5/CP.7

· SBSTA Programme of Work on impacts, vulnerability and adaptation to climate change

15 มาตรา 4 วรรค 8 มความออนไหวในการเจรจาของอนสญญาฯ มาก เนองจากเปนมาตราทผกโยงการด�าเนนการเพอตอบสนองตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และผลกระทบทเกดจากมาตรการทตอบสนองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เขาไวดวยกน (รวมทงการลดกาซเรอนกระจก ซงประเทศผลตน�ามนอางวาท�าใหเศรษฐกจของตนเสยหาย เนองจากใชน�ามนนอยลง ซงถอเปนกลมเสยง) รายละเอยดของประเทศในกลมเสยงสามารถดไดในมาตรา 4 วรรค 8 ของอนสญญาฯ

16 ในการประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ ครงท 7 ไดมมตทเรยกวา Marakesh Accord ซงมต 5/CP7 ไดก�าหนด กรอบการด�าเนนการเพอสนองตอบมาตรา 4 วรรค 8 และ วรรค 9 ของอนสญญาฯ และมาตรา 2 วรรค 3 และ

70


เปาหมายส�าคญคอเรงรดใหประเทศภาคด�าเนนการดานนตามมตครงท 7 ตอไปและใหมากขน โดยเฉพาะใหประเทศก�าลงพฒนาใชประโยชนจาก SCCF อยางเตมทและใหประเทศพฒนาแลว ใหการสนบสนนกองทนดงกลาวใหมากขน กจกรรมตางๆ ทด�าเนนการกคลายคลงกบทไดก�าหนดใหกองทนสงแวดลอมโลกรายงานอปสรรค ปญหาในการใหการสนบสนน และใหส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ จดประชมในระดบภมภาคเพอแลกเปลยนความคดเหนในดานตาง ๆ

ในสวนของผลกระทบของมาตรการทด�าเนนการนน ไดมมตใหจดประชมผเชยวชาญดานการวเคราะห ผลกระทบ ความเสยงโดยเฉพาะดานเศรษฐกจและสงคม เทคนคการศกษาดานเศรษฐกจทมความหลากหลาย การพฒนาโครงสรางเศรษฐกจและสถาบนทเกยวของ นอกจากนยงขอให SBSTA จดท�าแผนงาน 5 ปครอบคลมดานตาง ๆ ทเกยวของกบความเปราะบางและการปรบตว ซงตอมาเรยกวา Nairobi Work Programme

จากมตดงกลาว ท�าใหประเทศภาคจดโครงการสนบสนนดาน Vulnerability and Adaptation ขนหลายโครงการ เชน โครงการชวยเหลอ (ไมตองมเงนสนบสนนรวม) ไดแก โครงการ Cool Earth Partnership ของญปน Development Marketplace ของธนาคารโลก โครงการ International Climate Initiative ของรฐบาลสหพนธรฐเยอรมน โครงการ MDG Achievement Fund ของประเทศสเปญ หรอ small grant programme ของ GEF นอกจากนยงมการสนบสนนทตองมแหลงสนบสนนรวมหรอเงนก เชน Special Climate Change Fund, Programme on Forests, Strategic Climate Fund และ Water Financing Partnership Facility

Nairobi Work Programme (NWP) ท SBSTA ไดจดท�าขนตามมตท 1/CP.10 คอแผนงานระยะ 5 ป (2005-2010) วตถประสงคส�าคญของแผนงานดงกลาวคอชวยเหลอประเทศภาคโดยเฉพาะประเทศภาคก�าลงพฒนาในการปรบปรงองคความรในการประเมนความลอแหลมและการปรบตว สงเสรมใหผก�าหนดนโยบายสามารถตดสนใจในการตอบสนองตอสถานการณดานความลอแหลมและการปรบตวอยางมประสทธภาพ แผนงานของ NWP ครอบคลมดานตาง ๆ ทเกยวของกบ V&A 9 ดานดวยกนคอ

1. Methods and tools

2. Data and observations

3. Climate modeling, scenarios and downscaling

4. Climate related risks and extreme events

5. Socio-economic information

6. Adaptation planning and practices

7. Research

8. Technologies for adaptation

9. Economic diversification

ขอคดเหนจากผลจากการด�าเนนการในชวงแรกของแผนงาน17 (จนถงมถนายน ค.ศ.2008) ไดน�ามาประกอบการจดการชวงทสองของแผนงาน18 ซงครอบคลมการขยายการด�าเนนการในลกษณะของ NAPA ไปยงประเทศก�าลงพฒนา

17 FCCC/SBSTA/2008/12 Summary of the results of the implementation of the Nairobi work programme on impacts, vulnerability and adaptation to climate change for the period up to the twentyeighth session of the Subsidiary Body for Scientific and Technological Advice

18 FCCC/SBSTA/2006/11 Report of the Subsidiary Body for Scientific and Technological Advice on itstwenty-fifth session, held at Nairobi from 6 to 14 November 2006

71


การน�าเอาการปรบตวเขาสกระบวนการจดท�าแผนงานและงบประมาณและนโยบายในสาขาตาง ๆ การเสรมสราง บรรยากาศทเอออ�านวยตอการท�านโยบายและแผนดานการปรบตว ทงนผลทคาดวาจะไดรบ คอ ขดความสามารถดาน V&A ทจะเพมขนในทกระดบ การพฒนาและการกระจายขอมล ความรวมมอระหวางฝายตาง ๆ ทเกยวของและการผสานการปรบตวเขาสกระบวนการพฒนาทยงยน

การด�าเนนการทผานมามหลายองคกรใหการสนบสนน (ตารางภาคผนวก 3a) มการจดท�าเอกสารเรยกรองการด�าเนนการ (Calls for action) ในดานตางๆ ทยงมชองวางอยเปนระยะๆ19 มการรวบรวมขอมลทเกยวของ ขอคดเหนตาง ๆ ของประเทศภาคสมาชก20 และขอสรปจากการจดการประชมโตะกลมดานความเปราะบางและการปรบตว ทงน ทประชม SBI มอบหมายใหประธาน SBI รวบรวมขอมลตาง ๆ ทไดมาและใชประกอบในการจดท�ารางเพอน�าไปเจรจาและหวงจะพฒนาเปนมตของทประชมสมชชาภาคครงท 16 (COP16)

ความกาวหนาดานความเปราะบางและการปรบตวของประเทศไทย

ภายใตอนสญญาฯ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate Change) หมายถง การเปลยนแปลงทเกดขนของตวแปรดานภมอากาศ เชน อณหภม แสงแดด ปรมาณน�าฝนเฉลยทเกดจากกาซเรอนกระจกทปลอยโดยมนษย ซงมกเปนการศกษาในระยะยาว21 การศกษาของ IPCC ทผานมาเปนการศกษาดานนเปนสวนใหญ (เชนการศกษาใน First Assessment Report, Second Assessment Report, Third Assessment Report) ในระยะไมกปทผานมา มการศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระยะสนมากขน เรยกวา ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ (Climate Variation) การศกษาในดานน เนนการเปลยนแปลงทเรยกวาความแปรปรวนของสภาพภมอากาศในระดบทองถนทมแนวโนมรนแรงและถขน เชน สภาวะแหงแลง อทกภย ฯลฯ โดยใชขอมลในระดบพนทหรออาจไดจากประสบการณของชมชนในพนทเอง การศกษาความแปรปรวนของสภาพภมอากาศมกครอบคลมระยะเวลาสน ๆ เชน 5 หรอ 10 ป

การศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงวเคราะหในสองดานใหญๆ คอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเพมขนของระดบน�าทะเล ประเทศไทยไดศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศในเบองตนและไดรายงานผล ในรายงานแหงชาตฉบบแรก ผลการศกษาในชวงแรกนนไมสามารถน�าไปสมาตรการดานการปรบตวทชดเจนได เนองจากผลการศกษาทไดมความไมแนนอนอยมาก

นบตงแตการจดท�ารายงานแหงชาตฉบบแรกเปนตนมา ประเทศไทยไดเรงรดศกษาดานผลกระทบ ความเปราะบางและการปรบตว แตกยงมขอจ�ากดดานเทคนคในการศกษาวจยคอนขางมาก ในระยะแรกจนถงการจดท�ารายงานแหงชาตฉบบแรกนน การวจยดานผลกระทบและการปรบตวยงอยในระยะเรมตนและสวนใหญเปนโครงการทไดรบการสนบสนนจากตางประเทศ ในชวงหลงป พ.ศ. 2543 เปนตนมา ประเทศไทยไดใหความสนใจดานผลกระทบและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมากขน ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจยสงเสรมงานวจยดานนเพมมากขน (ตารางท 3-1) นอกจากน ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ.2551-2555 กใหความส�าคญเปนยทธศาสตรอนดบแรก กลาวไดวา การพฒนาองคความรเพอน�าไปสการก�าหนดนโยบายและมาตรการจดการดานความลอแหลมและการปรบตวไดเพมขนอยางรวดเรวในชวง 10 ปทผานมา

19 5 http://unfccc.int/adaptation/nairobi_work_programme/calls_for_action/items/4430.php20 อนสญญาฯ ขอใหประเทศภาคสมาชกใหสงขอคดเหนดานกจกรรมเพอตอบสนองตอมาตรา 4 วรรค 8 และมตท 5/CP.7

และ 1/CP.10 ทควรด�าเนนการตอไปและองคประกอบทควรมในเอกสารเจรจา ใหกบส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ ภายในวนท 22 มนาคม พ.ศ. 2553

21 โดยทวไปจะใชปรมาณความหนาแนนของกาซเรอนกระจกในบรรยากาศเปนตวก�าหนด เชน ก�าหนดใหปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดเพมขนสองเทา (ท�าใหความเขมขนของกาซเรอนกระจกในบรรยากาศเพมขน) ซงใชเวลาประมาณหนงรอยป แลวใชแบบจ�าลองวเคราะหการเปลยนแปลงของตวแปรดานภมอากาศเพอหาผลกระทบตอไป

72


ตำรำงท3-1โครงกำรดำนผลกระทบและกำรปรบตวทด�ำเนนกำรผำนหนวยงำนสนบสนนหลกในประเทศไทย

โครงกำร สถำบน ระยะเวลำโครงกำร

โครงการสนบสนนโดย สกว

การศกษาเบองตน ผลกระทบของการเปลยนแปลงบรรยากาศโลกตอความมนคงทางอาหารของไทย

เชยงใหม พ.ย. 46 – ต.ค. 47

ความแปรปรวนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พระจอมเกลาลาดกระบง

พ.ย. 2550

การจ�าลองสภาพภมอากาศอนาคตส�าหรบประเทศไทยและพนทขางเคยง START ก.ค. 50- ก.ค. 51

การสรางภาพจ�าลองของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทยโดยการยอสวนภมอากาศโลก

มหาวทยาลยรามค�าแหง

ส.ค. 50- ม.ค. 52

การจ�าลองการเปลยนแปลงภมอากาศส�าหรบประเทศไทยดวยแบบจ�าลองภมอากาศทองถน MM5

ม. เชยงใหม ก.ย. 50 – ก.ย. 52

การศกษาและพฒนาแบบจ�าลองสภาพภมอากาศระดบภมภาค Reg CM3 ส�าหรบประเทศไทย

พระจอมเกลาธนบร ก.ค. 50 – ก.ค 52

การทดสอบและปรบปรงแบบจ�าลอง Weather Research and Forecasting (WRF) ในการคาดหมายการเปลยนแปลงภมอากาศในประเทศไทย

พระจอมเกลาธนบร ก.ค. 50 – ก.ค. 52

ความแปรปรวนของสภาพอากาศของประเทศไทยอนเนองมาจากความผดสภาพทางสมทรศาสตร

มหาวทยาลยบรพา ก.ค. 50 – ก.ค. 51

การศกษาผลของ aerosols ในบรรยากาศตอการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศของประเทศไทย

มหวทยาลยศลปากร

ก.ย. 50 – ก.ย. 52

การประเมนสภาวะความรนแรงสภาพภมอากาศของประเทศไทย: การวเคราะหความเสยงและความลอแหลมของพนทวกฤต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ส.ค. 52 – ต.ค. 51

ผลการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกตอปรมาณน�าฝน/น�าทารายเดอนของประเทศไทยและผลกระทบตอการบรหารจดการน�าในพนท ภาคตะวนออก


ก.ค. 50 – ก.ค. 52

ผลกระทบของภาวะโลกรอนตอการผลตขาว ออย มนส�าปะหลง และขาวโพดของประเทศไทย

ม. ขอนแกน ม.ค. 51 – ธ.ค. 52

การประเมนผลกระทบทางเศรษฐศาสตรของการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศโลกตอการผลตขาวในประเทศไทย

ม. เกษตรศาสตร ก.พ. 51 – ก.ค. 51

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอสภาวะนาสบายและการใชพลงงานอาคารพกอาศยในประเทศไทย

ม. เกษตรศาสตร พ.ค. 51

แนวทางการวจยและพฒนาบคลากรดานสภาวะโลกรอน สถาบนสงแวดลอมไทย

พ.ค. 51

การศกษากลไก ”คลมคลง” และ ”ผลกระทบจากโลกรอน” โดยใชโรคพษสนขบาและ ciguatoxin เปนแมแบบ : การประยกตใชประโยชนจากประสาทวทยาศาสตร


ก.ค. 51

โครงการสนบสนนโดยแหลงอน

Enabling Activities II UNDP/GEF 2545

Southeast Asia Regional Vulnerability to Changing Water Resource and Extreme Hydrological Events

AIAAC/UNEP 2547

Impact of Climate Change on Inflow of Bhumiphol and Sirikit Reservoirs, Northern Thailand

สภาวจยแหงชาต

US Country Studies Program สหรฐอเมรกา 1998

73


การปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนเรองส�าคญของทกประเทศ เปาหมายส�าคญของการด�าเนนการดานความเปราะบางและการปรบตวคอการน�าไปสการก�าหนดนโยบาย แผนและมาตรการในการรองรบผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จากการศกษาของ IPCC พบวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดเกดขนแลวและสงผลกระทบตอสาขาตาง ๆ ในระบบเศรษฐกจไดอยางกวางขวาง แนวทางการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของแตละประเทศขนอยกบผลกระทบและความเปราะบางตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศนนๆ ดงนน การก�าหนดมาตรการดานการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะเปนไปไดมากนอยเพยงใดจงขนอยกบความรความเขาใจของผลกระทบทเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศนนๆ เปนส�าคญ

แนวโนมของผลกระทบทจะเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทส�าคญไดแกผลกระทบตอภาคการเกษตร ทรพยากรน�า และดานสขอนามย ระดบน�าทะเลทเพมสงขนจะสงผลกระทบตอระบบนเวศทางทะเลและชายฝง ขนตอนการศกษาวเคราะหความลอแหลมและการปรบตวสามารถสรปไดดงน

การศกษาดาน Climate change

การศกษาความเปราะบางและปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเรมจากการสรางภาพจ�าลองทางวทยาศาสตรถงสถานการณกาซเรอนกระจกทเพมสงขนจะท�าใหความสมดลของพลงงานเปลยนแปลงท�าใหสภาพภมอากาศเปลยนแปลง ภาพจ�าลองสถานการณกาซเรอนกระจกเรยกวา emission scenarios ทแสดงกระบวนการพฒนาของโลกในระยะยาว (ประมาณ 100 ป) ทมผลตอความหนาแนนของกาซเรอนกระจกในบรรยากาศในระดบตางๆ ความหนาแนนของกาซเรอนกระจกในบรรยากาศจะน�าไปวเคราะหถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกโดยใชแบบจ�าลองทเรยกวา General Circulation Model (GCM) ซงจะน�าไปศกษาผลกระทบทางกายภาพและชวภาพและผลกระทบเชงเศรษฐกจและสงคม น�าไปประกอบกบการปรบตวโดยธรรมชาตของมนษย เพอวเคราะหหาการปรบตว(เพม)ทจ�าเปนในการตอบสนองตอการเปลยน แปลงสภาพภมอากาศ (แผนภมท 3-1)

74


แผนภมท3-1กระบวนกำรศกษำผลกระทบและกำรปรบตวตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

การศกษาในระดบประเทศจะตองน�าปรบคาทไดในระดบโลกมาเปนระดบประเทศ (Downscaling) ขณะเดยวกนกตองสรางภาพจ�าลองการพฒนาประเทศในชวงระยะเวลาเดยวกนของการวเคราะห เพอชใหเหนถงการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจและสงคมและการปรบตวโดยธรรมชาตของมนษย เพอน�ามาประกอบการวเคราะหและความเปราะบางของเศรษฐกจและสงคมตอผลกระทบดงกลาว อนจะน�าไปสการก�าหนดนโยบายและมาตรการเพอการปรบตวตอไป

ในชวง 20 ปทผานมา มการพฒนาแบบจ�าลอง GCM ใหมความซบซอนและละเอยดมากขนเปนล�าดบ หลายประเทศไดพฒนาแบบจ�าลองในระดบภมภาคทท�าใหการสรางภาพจ�าลอง การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสอดคลองกบความเปนจรงของพนทมากขน (IPCC, Third Assessment Report)

การศกษาวจยของประเทศไทยกลาวไดวายงอยในขนเรยนรและท�าความเขาใจในเชงวทยาศาสตรพนฐานของภาพจ�าลองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ตารางท 3-1 แสดงถงการศกษาวจยทผานมา จะเหนไดวา สวนใหญเปนการศกษาเกยวกบแบบจ�าลองดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนหลก มการศกษาทงในลกษณะของการปรบคาจ�าลองระดบโลกหรอระดบภมภาคสระดบประเทศ การวเคราะหการเปลยนแปลงโดยใชขอมลในอดต การศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระดบภมภาคของประเทศ ซงแตละโครงการใชแบบจ�าลองแตกตางกน มเพยงบางโครงการทศกษาถงผลกระทบตอสาขาตาง ๆ และมการประเมนผลกระทบทคาดวาจะเกดขน ทงน การศกษาทผานมายงไมมการสรางภาพจ�าลองดานการเปลยนแปลงเศรษฐกจและสงคมเพอวเคราะหการปรบตวโดยธรรมชาต หรอกลาวอกนยหนง ยงไมไดมการศกษาความเปราะบางตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางชดเจนนนเอง

75


การศกษาดาน Climate variability and extreme events

การศกษาดานความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรง (Climate Variability and Extreme Events) สวนหนงเกดจากการศกษาวจยผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศขางตนทไมสามารถตอบสนอง ตอนโยบายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเรงดวน โดยเฉพาะในประเทศดอยพฒนา และอกสวนหนง เกดจากขอเทจจรงทประเทศตางๆ ประสบอยกบความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและการเปลยนแปลงทรนแรงเพมขนอยางตอเนอง ท�าใหมการพฒนาแนวทางการศกษาผลกระทบในระยะสน ใชแนวทางการศกษาทไมซบซอน และใชประสบการณในพนทเปนองคประกอบส�าคญในการวเคราะหแนวทางการปรบตว ผานกระบวนการปรกษาหารอหรอทเรยกวา “Consultation Approach”

โครงการทใชแนวทาง Consultation Approach ศกษาภายใตอนสญญาฯ คอ โครงการ National Adaptation Plan of Action (NAPA) ซงเปนโครงการศกษาทางเลอกในการปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรงในประเทศดอยพฒนา โดยเฉพาะประเทศไทยศกษาความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและ อบตการณทรนแรงในเชงอตนยมวทยาอยเปนระยะ ๆ แตยงไมมการศกษาดานการปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรงในกรอบของอนสญญาฯ ทงน ในแผนด�าเนนงานไนโรบไดเสนอใหขยายโครงการ NAPA ครอบคลมประเทศก�าลงพฒนาดวย

ขนตอนกำรศกษำNAPAสรปไดดงน

Step Activity

1 Build multidisciplinary NAPA Team

2 Synthesize available vulnerability assessment

3 Rapid participatory integrated assessment

4 Conduct public consultation aiming at identifying potential ideas for activities

5 Articulate potential NAPA activities based on ideas from consultation

6 Undertake criteria prioritization process (ranking the criteria)

7 Rank projects/activities and demonstrate integration into national policy framework and programmes

8 Develop project profile and submit NAPA

ทมา: LDC Expert Group, UNFCCC, National Adaptation Programmes of Action, selection of exercise and experiences drawn from regional NAPA workshops

ประเทศไทยเรมมการศกษาดานความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณ ทรนแรงทเกดจากสภาวะโลกรอนหลงจากทอนสญญาฯ ไดรเรมการศกษาในประเทศดอยพฒนาตามมตทประชมฯ การศกษาผลกระทบและการปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรง เพอตอบสนองเชงนโยบายตอปญหาทเกยวของเชน ภาวะแหงแลง อทกภย วาตภย ทรนแรงมากขนเรอย ๆ

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดเรมศกษาโดยใชกรณของลมน�าช มลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอศกษาการปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรงและใชพนทเกาะเตาและในจงหวดกระบศกษาการปรบตวตอผลกระทบทเกดจากน�าทะเลทเพมสงขน โดยผสมผสานองคความรเชง

76


วทยาศาสตรทมกบประสบการณดานแนวโนมความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรงของชมชนในทองถนเพอศกษาทางเลอกในการปรบตวตอการเปลยนแปลงดงกลาว

นอกจากน องคการพฒนาเอกชนในพนทภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ22 ไดศกษาโดยประสานผลการวเคราะหเชงวทยาศาสตรจากแบบจ�าลองมาจดท�าแบบจ�าลองในพนทจงหวดเชยงใหมในภาคเหนอและจงหวดยโสธรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและระดมความคดเหนจากเกษตรกรเกยวกบแนวทางในการเตรยมตวตอวกฤตการณสภาวะโลกรอนทคาดการณวาจะเกดขน ซงพบวาหลกการในการเตรยมความพรอมทงในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยง เหนอคลายคลงกนคอ การสรางภมคมกนโดยเพมขดความสามารถในการจดการความเสยง เชน พฒนาและอนรกษพนธขาว การปรบระบบการเกษตร พงพาระบบอาหารธรรมชาตและการประหยดพลงงาน การอนรกษดนและน�า

โครงการใหมลาสดคอ โครงการน�ารองทไดรบเงนทนสนบสนนจากกองทน Special Climate Change Fund ประเทศไทยไดเสนอโครงการเพมขดความสามารถของทองถนในการผสมผสานผลของการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศเขาสกระบวนการจดการดานการปองกนและบรรเทาสาธารณภยของทองถนและเปนสวนหนงของแผนพฒนา ชมชนและทองถนในพนทชายฝงภาคใตของประเทศไทย โครงการนเปนโครงการวจยเชงปฎบตการทมงหวงใหเกดผลเชงปฎบตอยางแทจรง23 จดเดนของโครงการคอการผสมผสานปจจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเขาสกระบวนการปองกนบรรเทาสาธารณภยทมอย เสรมสรางขดความสามารถชมชนทองถนในกระบวนการท�าแผนตงแตระดบชมชน ทองถนจนถงระดบจงหวด โดยมจงหวดทด�าเนนการโครงการน�ารองคอ นครศรธรรมราช พทลงและตรง ขณะนโครงการอยระหวางจดท�ารายละเอยดโครงการและจะสามารถด�าเนนการไดภายในปพ.ศ.2553 น

การศกษาดานการเพมขนของระดบน�าทะเล

สภาวะโลกรอนมผลท�าใหระดบน�าทะเลเฉลยของโลกเพมสงขน แตการเปลยนแปลงดงกลาวจะแตกตางกนไปในแตละภมภาค ขนอยกบปจจยดานสมทรศาสตรทเกยวของ ประเทศไทยไดเรมศกษาผลกระทบของระดบน�าทะเลทเพมสงขนอยางงาย ๆ โดยใชแผนทแสดงความลาดชนของชายฝงทะเลภาคตะวนออกแลววดระดบทน�าทะเลจะเพมสงขนประมาณ 1 เมตร เพอศกษาถงแนวโนมของพนทน�าทะเลทวมถง24 และมการใชแบบจ�าลองแบบงายทศกษาถงการเปลยนแปลงของระดบน�าทะเลในอาวไทยอนเปนผลทเกดจากการเพมขนของระดบน�าทะเลเฉลย ซงท�าใหผลทไดสะทอนสภาพกายภาพของพนทในแตละทองถนมากขน25

ปญหาของการศกษาระดบน�าทะเลทเพมสงขน คลายกบกรณของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ คอยงไมมการศกษาวจยการสรางภาพจ�าลองของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยในชวงระยะเวลาเดยวกบผลกระทบดานระดบน�าทะเล หากไมมการเปลยนแปลงทสะทอนการปรบตวโดยธรรมชาตแลว กไมสามารถศกษาวเคราะหความตองการในการปรบตวเพมอนเนองจากระดบน�าทะเลทเพมสงขนไดอยางชดเจน

ปจจบน ประเทศไทยไดเรมพฒนาภาพจ�าลองการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในระดบพนท (เชน จงหวดหรอภมภาค) ซงยงตองใชเวลาพอสมควรในการสรางภาพจ�าลองของกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ซงจะสง ผลกระทบตอการปรบตวโดยอตโนมตและความตองการในการปรบตวเพมอนเนองจากสภาพภมอากาศและระดบน�าทะเลทเปลยนแปลง

22 วฑรย ปญญากล 2551, การพฒนาความพรอมใหกบเกษตรกรในการเตรยมตวรบผลกระทบจากวกฤตการณ โลกรอน รายงานมลนธสายใยแผนดนเสนอตอ OXFAM Great Britain

23 Strengthening the Capacity of Vulnerable Coastal Communities to Address the Risk of Climate Change and Extreme Weather Events, Project Identification Form 3711, executing partners, Thai Red Cross Society with collaboration of Sustainable Development Foundation and Department of Disaster Prevention and Mitigation

24 โครงการ Social Policy Response to Climate Change ของ UNEP และ โครงการ US Countries Study Program25 Southeast Asia START Regional Center and World Wildlife Fund, 2008, Climate change impacts in Krabi province,

Thailand: A study of environmental, social and economic challenge, December 2008.

77


การพฒนาระบบฐานขอมล

ประเทศไทยยงไมมระบบฐานขอมลดานผลกระทบและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะ ระบบฐานขอมลทมเปนระบบฐานขอมลการศกษาวจยแตละกลมหรอเปนหวขอหนงของระบบฐานขอมลอน เชน ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อยางไรกด ในดานของขอมลพนฐานดานตวแปรสภาพดนฟาอากาศนน กรมอตนยมวทยาเปนหนวยงานหลกในการเกบขอมลและมขอมลททนสมยทเชอมโยงและสอดคลองกบระบบขอมลในระดบโลก นอกจากน ยงมสถาบนวจยทมฐานขอมลดานสภาพภมอากาศภายใตภาพจ�าลองตาง ๆ ทท�าการศกษา เชน SEASTART หรองานวจยทด�าเนนการภายใตส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย เปนตน ขอมลพนฐานทกระจดกระจายเหลาน สามารถน�ามาพฒนาระบบฐานขอมลเพอเพมประสทธภาพในการพฒนาองคความรดานนใหมากยงขน

ความเชอมโยงสนโยบาย

ความเชอมโยงเชงสถาบนดานความลอแหลมและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนฐานของกลไกในการเชอมโยงการบรหารจดการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศซงมสองระดบ คอ ในประเทศ และระหวางประเทศ

การบรหารจดการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยทเชอมโยงกบระหวางประเทศ โดยเฉพาะอนสญญาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและองคกรระหวางรฐบาลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะผานส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในฐานะทหนวยประสานงานกลาง (National Focal Point) ในระดบประเทศนน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมหนาทรบผดชอบดานนโดยตรงและส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานภายใตกระทรวงฯ ทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ดงนน ในดานการเจรจาภายใตอนสญญาฯ หรอองคกรประหวางประเทศทเกยวของ กลาวไดวา อยภายใตกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงหมด โดยเฉพาะส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

การด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศนน มองคประกอบ หลกๆ สามสวนดวยกน คอ ดานปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศ ดานการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกและดานผลกระทบและการปรบตว ทงสามดานนเกยวของกบหนวยงานหลกของประเทศทงสน ความเชอมโยงภายในประเทศจงตองผานกลไกการประสานตางๆ ทเกยวของทงดานนโยบาย ปฏบตการตลอดจนการสนบสนนทงเชงวชาการและการเจรจา

ประเทศไทยมโครงสรางสถาบนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเปนรปธรรมโดยหนวยงานภายใตกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ท�าหนาทเปนฝายเลขานการในชดคณะกรรมการหรออนกรรมการตาง ๆ ทเกยวของทงหมด(แผนภมท 3-2) กลาวไดวา ความเชอมโยงดานนโยบายการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยทวไปและการด�าเนนการดานความลอแหลมและการปรบตว มศนยกลางอยทกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การแปลงนโยบายสการปฏบตด�าเนนการในรปของคณะกรรมการซงประกอบดวยตวแทนจากทกภาคสวนทเกยวของ

78


แผนภมท3-2โครงสรำงกำรบรหำรจดกำรดำนกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของประเทศไทย

เปาหมายส�าคญของการศกษาวจยดานผลกระทบ ความเปราะบางและการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศคอ การน�าไปสนโยบายและมาตรการดานการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและระดบน�าทะเลทเพมสงขน ดงจะเหนไดจากโครงสรางการวเคราะหขางตน แนวทางการวเคราะหกคอการใชหลกการการวเคราะหโครงการนนเอง กลาวคอการเปรยบเทยบกรณมและไมมผลกระทบของโลกรอนทมตอสงคม โดยเรมจากการหาคาตวแปรสภาพภมอากาศ (ปรมาณน�าฝน ระดบอณหภม ฯลฯ) ในกรณปกต (business as usual) และกรณทปรมาณกาซเรอนกระจกเพมสงขนในระดบตาง ๆ (scenarios) การเปลยนแปลงทางกายภาพนตองแปลงเปนผลกระทบตามสาขาทเกยวของ (เกษตร ทรพยากรน�า สขอนามย ปาไม ฯลฯ) โดยใชแบบจ�าลองทเหมาะสม ความแตกตางระหวางกรณปกตกบกรณกาซเรอนกระจกเพมขนกคอผลกระทบทางกายภาพและชวภาพนนเอง

สวนความเปราะบางนน หมายถงแนวโนมความเสยงของระบบในเชงเศรษฐกจหรอสงคมของสาขาตาง ๆ ทไดรบผลกระทบ ซงอาจสรปในเชงความสมพนธไดวา ความลอแหลมขนอยกบ ระดบการเปดรบ (exposure), ความออนไหว (sensitivity) และขดความสามารถในการปรบตว (adaptive capacity) ของชมชน ระดบการเปดรบขนอยกบโครงสรางดานประชากร ทรพยากรธรรมชาต โครงสรางพนฐาน สวนความออนไหวขนอยกบระดบการพงพาหรอแนวโนมความเสยหายหรอประโยชน (เชน เกษตรเทยบกบอตสาหกรรม) ขดความสามารถในการปรบตวขนอยกบศกยภาพในการเขาถงปจจยตาง ๆ ทมผลตอขดความสามารถของระบบ (เทคโนโลย โครงสรางพนฐาน การศกษา ฯลฯ)

การเปลยนแปลงของโครงสรางเศรษฐกจและสงคมเปนองคประกอบส�าคญทก�าหนดความออนไหวกบขดความสามารถในการปรบตว ดงนน ในการวเคราะหความเปราะบาง จะตองแสดงใหเหนถงภาพการเปลยนแปลงระบบหรอดานเศรษฐกจและสงคมทเปลยนแปลงไปในชวงระยะเวลาเดยวกนกบการวเคราะหดานผลกระทบ ซงเปนเวลาหลายสบป ท�าใหการแสดงภาพการเปลยนแปลงระบบเปนไปไดยากยง การศกษาวจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

79


ของประเทศไทยยงไมไดด�าเนนการในสวนนอยางจรงจง ท�าใหการก�าหนดนโยบายดานการปรบตวเปนไปอยางจ�ากด ความเชอมโยงจากผลการศกษาวจยเชงวทยาศาสตรไปสนโยบายพจารณาไดจากยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2551-2555

ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจดท�าขนโดยเชอมโยงและสอดคลองกบยทธศาสตรพฒนาประเทศทส�าคญของประเทศ26 ซงม 6 ยทธศาสตรดวยกน27และยทธศาสตรแรกคอ การสรางความสามารถในการปรบตวเพอรบมอและลดความลอแหลม28ตอผลกระทบจากสภาพภมอากาศซงมความเชอมโยงกบยทธศาสตรทสาม สและหาเปนอยางยง

แนวทางด�าเนนการภายใตยทธศาสตรดานความเปราะบาง29และการปรบตวสวนใหญเนนการพฒนาองคความรโดยเฉพาะดานผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ฐานขอมลพนทเสยงภย พฒนาหลกเกณฑบงช แนวทางอนจะเปนการเพมความเขมขนในการด�าเนนการปองกนและบรรเทาความเสยหายของผลกระทบดานทรพยากรธรรมชาต ระบบนเวศ และความหลากหลายทางชวภาพ การตงถนฐานของประชาชนและสาขาหลกของเศรษฐกจ อกสวนหนงคอการเสรมสรางขดความสามารถในการปรบตวในภาคสวนตาง ๆ โดยเฉพาะระบบเตอนภย การจดท�าแผนฯ ตางๆ ทเกยวของ จากยทธศาสตรและแนวทางด�าเนนการชใหเหนถงขอจ�ากดขององคความรทจะแปลงเปนผลเชงนโยบายทชดเจน

ปจจยส�าคญ ๆ ทมผลตอการเชอมโยงผลทางวทยาศาสตรกบนโยบายดานความเปราะบางและการปรบตวมดงน

· ความไมแนนอน

· ระยะเวลาของภาพจ�าลอง

· ลกษณะเฉพาะของพนท

ความไมแนนอนเชงเทคนคของแบบจ�าลองสภาพภมอากาศทเปนฐานของการประยกตการวเคราะหผลกระทบเปนขอจ�ากดส�าคญในการศกษาผลกระทบและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ประเทศไทยไดเรมศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมาตงแตป พ.ศ.2533 และมการศกษาเปนครงคราว30 การศกษาวจยทสนบสนนโดยส�านกงานกองทนสนบสนนวจย ยงอยในขนท�าความเขาใจกบการประเมนการเปลยนแปลง

26 ไดแก แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 พ.ศ. 2550-2554 แผนจดการคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2550-2554 ยทธศาสตรการจดการปองกนและแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง ยทธศาสตรการแกไขปญหาดานพลงงาน แผนยทธศาสตรอนามยสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2551-2554 แผนบรรเทาภาวะโลกรอนดานการเกษตร และ ยทธศาสตรเพอรบมอกบภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยใชวทยาศาสตรและเทคโนโลย

27 ยทธศาสตรทงหกมดงน • สรางความสามารถในการปรบตวเพอรบมอและลดความลอแหลมตอผลกระทบจากสภาพภมอากาศ • สนบสนนการลดการปลอยกาซเรอนกระจกและเพมแหลงดดซบกาซบนพนฐานของการพฒนาทยงยน • สนบสนนงานวจยและพฒนาเพอสรางความเขาใจทชดเจนตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ • สรางความตระหนกรและการมสวนรวมในการแกไขปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพมศกยภาพของบคลากรและ

หนวยงานทเกยวของในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ • พฒนาการด�าเนนงานในกรอบความรวมมอระหวางประเทศ 28 ความลอแหลมในทนมความหมายเชนเดยวกบความเปราะบาง29 ความเปราะบางหรอความลอแหลมคอสงเดยวกนคอแปลมาจากภาษาองกฤษวา Vulnerability30 Socio-economic Impact of Climatic Change and Policy Responses, a UNEP supported project to Ministry of Science,

Technology and Energy, 1990; Office of Environmental Policy and Planning, Sectoral Impacts of Climate Change, a report submitted to OEPP, 2000.; อรรถชย จนตเวช การศกษาเบองตน ผลกระทบของการเปลยนแปลงบรรยากาศโลกตอความมนคงทางอาหารของไทย ส�านกงานกองทนสนบสนนวจย 2548

80


สภาพภมอากาศของแบบจ�าลองตางๆ ซงเปนระดบโลกเปนสวนใหญ การใชแบบจ�าลองระดบภมภาคยงมนอยมาก ประเทศไทยเพงเรมใชภาพจ�าลองจากแบบจ�าลองระดบภมภาค PRECIS (Providing Regional Climates Indicator System) เพยงแบบจ�าลองเดยว31

การวเคราะหทก�าหนดชวงระยะเวลาทยาวนานเกอบศตวรรษเปนอกปจจยหนงทท�าใหการศกษาความเปราะบางและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมสามารถกาวหนาไปอยางรวดเรว ประเดนส�าคญคอ การแสดงภาพจ�าลองของเศรษฐกจและสงคมในอนาคตของประเทศใหสอดคลองกบระยะเวลาของผลกระทบเพอวเคราะหความออนไหวตอผลกระทบ การคาดการณแนวโนมเศรษฐกจและสงคมในอนาคตของประเทศไทยทยาวนานทสดคอ 20 ป32 ในขณะทการสรางภาพจ�าลองสภาพการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตความไมแนนอนทสนทสดคอประมาณ 30 ป ท�าใหการเปรยบเทยบกรณมและไมมผลกระทบเปนไปไดยากยง

คาตวแปรสภาพภมอากาศเปลยนแปลงไปตามลกษณะกายภาพ สภาพแวดลอมของพนทในแตละภมภาคของประเทศ ความแตกตางอาจละเอยดมากถงระดบจงหวดหรอมากกวา เมอค�านงถงโครงสรางของสาขาการผลตทเกยวของ เชน การเกษตร ท�าใหการศกษามความละเอยดออนเปนอยางมาก โดยเฉพาะเมอวเคราะหความสามารถในการปรบตวทางการเกษตรและทรพยากรน�า

ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบประเทศไทย

ในระดบโลกนน การศกษาเรองผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดรบความสนใจมากขนเมอ IPCC ไดน�าเสนอรายงานตางๆ ทเกยวของกบสถานการณดานการปลอยกาซเรอนกระจกตงแตป ค.ศ.1980s เปนตนมา การศกษาดานผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระยะแรกเปนการใชแบบจ�าลองการไหลเวยนของ อากาศโลก (GCM) ซงจ�ากดเฉพาะในประเทศทพฒนาแลวทมความสามารถในการศกษาวจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสง33 แนวทางการศกษาคอ การสมมตภาพจ�าลองปรมาณกาซเรอนกระจกทเพมขนสองเทา และใชขอมลสภาพภมอากาศระดบโลกวเคราะหการเปลยนแปลงของตวแปรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ขอจ�ากดส�าคญของการศกษาในระยะแรกคอ จดทเปนตวแทน (grid points) ในการใชคาตวแปรสภาพภมอากาศมจ�ากดมาก ท�าใหผลการวเคราะหคอนขางหยาบ34 ในชวง 20 ปทผานมาไดมการปรบปรงความละเอยดของจดตวแทนมากขน มแบบจ�าลองหลากหลายมากขน เชน การเพมภาพจ�าลองการเพมของกาซเรอนกระจกจากการพฒนาเศรษฐกจของโลกในภาพ ตางๆ เชน การพฒนาเศรษฐกจตามแนวโนมของแตละประเทศทเปนอย ทค�านงถงสงแวดลอมมากขน ทเนนการพฒนาทยงยน ทมการใชพลงงานอยางเขมขนมากขน มการพฒนาแบบจ�าลองทสามารถแปลงคาจากระดบโลกมาสระดบภมภาคและระดบประเทศไดดขน (downscaling technique) นอกจากน ประเทศก�าลงพฒนาใหญๆ เชน จน อนเดย บราซล กใหความสนใจกบการพฒนา GCM ของตนเองมากขน

ปจจบน มแบบจ�าลองระดบภมภาค (regional model) ทแปลงคาจากระดบโลกมาสระดบภมภาคอยหลายแบบจ�าลอง แบบจ�าลองทไดเผยแพรและใชในแถบเอเชยคอ PRECIS (Providing Regional Climate Indicator System)

31 IPCC แนะน�าใหใชผลจากแบบจ�าลองหลาย ๆ แบบจ�าลองเปรยบเทยบกน เพอเปรยบเทยบผลการค�านวณ อนจะชวยใหทราบถงความไมแนนอนไดมากขน

32 ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไดก�าหนดวสยทศนในอกยสบปขางหนาของ ประเทศไทยเพอเปนแนวทางในการจดท�าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ

33 แบบจ�าลองในรนแรกเชน GFDL, GISS, UKMO หรอ CSRIO34 ในรนแรกนน ความละเอยดของจด (Grid points) มเพยงประมาณ 200-300 จดทวโลก ท�าใหการใชประโยชน ในการวเคราะหผลก

ระทบระดบประเทศเปนเพยงภาพรวม ไมสามารถสะทอนลกษณะเฉพาะในแตละพนทของประเทศได เชนประเทศไทยมจดทเปนตวแทนเพยง 2-3 จดเทานนและเชอมตอกบประเทศเพอนบาน เปนตน

81


ประเทศไทยใชแบบจ�าลองนคาดประมาณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศโดยใชภาพจ�าลองการปลอยกาซเรอนกระจกของโลกบางภาพจ�าลองจาก IPCC

แนวโนมของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทย

ดงทไดกลาวมาแลว การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศพจารณาจากขอสมมตของการเพมกาซเรอนกระจกขนเปนสองเทา การศกษาวจยแนวโนมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระยะเรมตนมความไมแนนอนสงมาก การศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในสาขาตางๆ ไดชใหเหนถงขอจ�ากดและความจ�าเปนในการพฒนาองคความรดานนอยางรบดวน35

ในชวง 10 ป ทผานมา ประเทศไทยไดพฒนางานวจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนอยางมาก มการศกษาวจยแบบจ�าลองหลาย ๆ แบบ โดยเฉพาะทสนบสนนโดย ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย ซงสรปไดดงน

แนวโนมกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ36 การศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทผานมา มการใชแบบจ�าลองทหลากหลาย โดยมเปาหมายส�าคญคอการแปลงผลจากภาพจ�าลองระดบโลกมาเปนภาพจ�าลองของประเทศไทยซงเทคนคโดยทวไปกคอ Statistical downscaling กบ Dynamic downscaling เชน การใชแบบจ�าลอง RegCM 3 เพอศกษาตวแปรอณหภมและฝนในชวงป ค.ศ. 2031 ถง 2070 การศกษาโดยใช Statistical downscaling จากแบบจ�าลอง GFDL-R30 เพอศกษาแนวโนมในป ค.ศ. 2010-2029 และ 2040-2059 การทดสอบและพฒนาแบบจ�าลอง WRF เพอการพยากรณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทย การใชแบบจ�าลองภมภาค MM5 เพอศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยในอก 30 ปขางหนา และการใชแบบจ�าลอง PRECIS ศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทยและประเทศใกลเคยง37

การศกษาหลงสดใชภาพจ�าลองระดบภมภาคทเรยกวา PRECIS ซงเปนแบบจ�าลองทใชเทคนค Dynamic downscaling แปลงผลจากระดบโลกมาสระดบภาคซงสามารถน�ามาหาคาระดบประเทศหรอในพนทเฉพาะของประเทศตอไปได

จากภาพจ�าลองการพฒนาเศรษฐกจทเนนการเจรญเตบโตของโลกในศตวรรษขางหนาผลจากแบบจ�าลอง PRECIS ชใหเหนวาประเทศไทยมแนวโนมทปรมาณฝนจะเพมมากขนระหวางรอยละ 10 - 20 ในทกภาคแตวนฝนตกและวนฝนตกหนกไมเปลยนแปลงมากนกซงหมายความวา ฤดฝนจะไมเปลยนแปลงจากเดม อากาศจะรอนมากขนกวาเดมในทกพนทโดยอณหภมสงสดเฉลยอาจสงขนมากกวา 2 องศาเซลเซยส ในท�านองเดยวกนอณหภมต�าสดกจะเพมสงขนประมาณ 1 – 2 องศาเซลเซยส จ�านวนวนทหนาวเยนกจะลดนอยลงกวาเดมดวย

35 ส�านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม 2542 ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตามสาขาตางๆ; ส�านกความรวมมอดานสงแวดลอมระหวางประเทศ 2545 การประเมนความตองการดานเทคโนโลยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โครงการเพมขดความสามารถในการอนวตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย

36 โครงการการศกษาดานผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความแปรปรวนของสภาพภมอากาศในอนาคตและการปรบตวของภาคสวนทส�าคญ (รางรายงานความกาวหนา ครงท 2) ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหวทยาลย เสนอตอส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

37 โครงการเหลานเปนโครงการทสนบสนนโดยส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย ซงสวนใหญจะใชภาพจ�าลองการปลอยกาซเรอนกระจกของ IPCC ชนดเดยวกน ซงผลการศกษาเหลานอาจน�ามาเปรยบเทยบกนเพอดความแตกตางของผลทไดจากภาพจ�าลองเพอทดสอบความไมแนนอนได ทงนมการทดสอบความแมนย�าของแบบจ�าลอง PRECIS โดยเปรยบเทยบกบคาทไดจากการส�ารวจจรง พบวาแบบจ�าลองค�านวณปรมาณฝนต�ากวาความเปนจรง อณหภมสงสดมากกวาความเปนจรง ซงย�าใหเหนถงความจ�าเปนตองเปรยบเทยบผลจากแบบจ�าลองหลาย ๆ แบบจ�าลอง การศกษาของกรมอตนยมวทยาเปรยบเทยบผลจากแบบจ�าลองกบขอมลจากสถานตรวจวดในประเทศ พบวาคาอณหภมสงสดต�าสดสวนใหญสงกวาคาทตรวจวดไดจรง สวนคาปรมาณน�า ฝนทไดกต�า กวาคาทตรวจวดไดจรง (http://www.tmd.go.th/programs/uploads/intranet/DOCS/ncct-0008.pdf)

82


หากปรมาณกาซเรอนกระจกทเพมขนนอยลง (กรณการพฒนาเศรษฐกจเนนความสมดลดานสงแวดลอม) แนวโนมของปรมาณฝนกจะเพมนอยลง อยางไรกด วนฝนตกและวนฝนตกหนกจะไมเปลยนแปลงไปจากเดม สวนวนทอณหภมสงสดและต�าสดจะเปลยนแปลงนอยลงกวากรณแรกและกระจายไมครอบคลมทกภาค

อยางไรกด จากการใชแบบจ�าลองเดยวกน ศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในจงหวดกระบพบวาในอก 25-30 ปขางหนา อณหภมในจงหวดกระบมแนวโนมจะเพมขนประมาณหนงองศาเซลเซยส ปรมาณฝนจะ ลดลงถงรอยละ 10 และชวงฤดฝนจะหดสนลง ความถของพายกลดต�าลง38ผลการศกษาชใหเหนถงลกษณะเฉพาะของพนททอาจไมเปนไปในทศทางเดยวกบภาพรวมเฉลยกได

นอกจากการเปลยนแปลงตวแปรสภาพภมอากาศแลว กาซเรอนกระจกทเพมขนจะท�าใหทศทางและความเรวลมของประเทศเปลยนไป การศกษาในประเทศไทยพบวาลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอมแนวโนมทจะมก�าลงแรงขนเลกนอย สวนลมมรสมตะวนตกเฉยงใตมก�าลงไมแตกตางจากเดม

กำรเกษตร ภาคเกษตรเปนภาคทมความส�าคญตอระบบเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยเปนอยางมาก ถงแมสดสวนรายไดผลตภณฑประชาชาตจะลดนอยลงไปเรอยๆ ตามทศทางการพฒนาของประเทศ รายไดตอหวของประชากรภาคเกษตรจะต�า แตภาคเกษตรเปนฐานการผลตวตถดบทส�าคญใหกบอตสาหกรรมเกษตรทเปนสาขาทส�าคญของประเทศ ภาคเกษตรยงไดแสดงใหเหนถงบทบาททส�าคญยงในการรองรบความเดอดรอนของชนชนแรงงานจากความผนผวนทางเศรษฐกจโดยเฉพาะในเรองของความมนคงทางอาหารใหกบสมาชกครอบครวทโยกยายเปนแรงงานนอกภาคเกษตรและในเมองทงในชวงวกฤตเศรษฐกจในประเทศในปพ.ศ. 2543 และวกฤตเศรษฐกจโลกในปพ.ศ.2550 ทผานมา

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอภาคเกษตรแตกตางกนไปตาม สภาวะดนฟาอากาศทเปลยนแปลงไป การศกษาในระยะแรกโดยใชแบบจ�าลองการเจรญเตบโตของขาวและขาวโพดในบางพนทของประเทศ พบวาความแตกตางของคาตวแปรสภาพภมอากาศจากแบบจ�าลองหลายแบบท�าใหการประมาณผลผลตตอไรของพชน�าฝนมความไมแนนอนสง ไมสามารถน�าไปใชประโยชนเชงนโยบายได39 ถงแมจะมการพฒนาแบบจ�าลองใหละเอยดมากขนกตาม การศกษาวจยดานผลกระทบตอภาคเกษตรทผานมา กยงคงมปญหาเรองความไมแนนอนของคาทประมาณไดเมอเปรยบเทยบผลระหวางแบบจ�าลองสภาพภมอากาศทตางกน40

การศกษาลาสดของประเทศไทยคอโครงการทสนบสนนโดยกองทนสนบสนนการวจย ซงใชแบบจ�าลองระดบภมภาคทมความละเอยดวเคราะหผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมตอพชหลกในประเทศไทยคอ ขาว ขาวโพด ออยและมนส�าปะหลง โดยใชแบบจ�าลองการเจรญเตบโตของพชเชนเดยวกน ผลการศกษาสรปไดวา ผลกระทบตอผลผลตตอไรของพชสวนใหญในระยะยาวมไมมากนก ยกเวนมนส�าปะหลง แตมผลกระทบตอความผนผวนหรอแปรปรวนของผลผลตตอไรคอนขางมาก พนทภาคเหนอมความเสยงตอผลผลตในฤดฝนคอนขางสงกวาภาคอน สวนผลกระทบตอฤดแลงกระจายทวไปทงประเทศ

38 Southeast Asia START Regional Center and World Wildlife Fund, 2008, Climate change impacts in Krabi province, Thailand: A study of environmental, social and economic challenge, December 2008.

39 ส�านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม 2542 ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตามสาขาตางๆ ; Chitnucha Buddhaboon, Sahasachai Kongton and Attachai Jintrawet Climate Scenario Verification and Impact on Rain-fed Rice Production; สหสชย คงทน วนย ศรวตและสกจ รตนศรวงษ 2547 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงภมอากาศโลกตอการผลตขาวโพด ออยและมนส�าปะหลง ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย : พนทศกษาจงหวดขอนแกน; วเชยร เกดสข สหสไชย คงทน และ อรรถชย จนตะเวช 2547 ผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศตอการผลตขาวในทงกลารองไห

40 เชน ผลผลตตอไรของนาขาวน�าฝนอยระหวางตดลบรอยละ 12 ถง เพมขนรอยละ 10 (Matthews et.al,1997), หรอการวเคราะหทพบวา ความหนาแนนของกาซคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศทเพมขนเปน 540 ppm และ 720 ppm (จากปกต 380 ppm) ไมมผลกระทบตอประสทธภาพการผลตขาวในบางจงหวดแตอยางใด (Buddhabbon et. al, 2004) ในขณะทการศกษาทจงหวดอบลราชธานพบวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จะเพมผลผลตตอไรไดระหวางรอยละ 1-15 หรออาจลดลงไดรอยละ 24 แตกอาจเพมขนไดถงรอยละ 17 เปนตน

83


นอกจากเรองความไมแนนอนของแบบจ�าลองสภาพภมอากาศแลว ขอจ�ากดของการศกษาทผานมาอกประการหนงคอไมไดครอบคลมการเปลยนแปลงเชงเศรษฐกจและสงคม การศกษาลาสด41พยายามครอบคลมการเปลยนแปลงเศรษฐกจและสงคมโดยใชแนวคดเชงภาพจ�าลองการเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจโดยใชวสยทศนยสบปของประเทศไทยเปนฐานและแบงทศทางการพฒนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอทตอบสนองตอนโยบา

· เนนการผลตอาหาร (ครวโลก)

· เนนการผลตพชพลงงานทดแทน

· เนนการผลตแบบผสมผสานทมงเนนความสมดลของระบบนเวศ

แตละแนวทางกจะมผลตอการใชทรพยากรทดนเพอการเกษตรและอนๆ ในรปแบบตางๆ การประเมนการเปลยนแปลงตามภาพจ�าลองขางตนใชวธก�าหนดขอสมมตภายใตขอจ�ากดดานทรพยากรธรรมชาต ซงในกรณเนนการผลตอาหาร จะมการเพมผลผลตขาวประมาณรอยละ 23 หากเนนการผลตพชพลงงานทดแทนจะเพมพนทปลกออยและมนส�าปะหลงเปนสองเทา สวนในกรณผสมผสานกจะมการรกษาและเพมพนทอนรกษมากขนและปรบระบบการเกษตรสเชงอนรกษดนและน�ามากขน

แหลงน�ำ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสงผลกระทบตอทรพยากรน�าในสองลกษณะคอน�าทาทเกดจากปรมาณน�าฝนทตกและปรมาณการเกบกกของแหลงน�า ปจจยส�าคญทสงผลกระทบกคอปรมาณน�าฝน ความถและอตราการระเหยของน�า

การศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอปรมาณน�าทาทไหลลงสเขอนภมพลและเขอนสรกต โดยใชคาตวแปรสภาพภมอากาศจากแบบจ�าลอง CCAM รวมกบแบบจ�าลองอทกวทยาทเรยกวา VIC (Variable Infiltration Capacity) พบวาในชวงกลางของศตวรรษการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะท�าใหปรมาณน�าทลงสเขอนภมพลลดลงอยางไดชดแตทเขอนสรกตจะไมเปลยนแปลง แตในระยะยาวหรอชวงหลงของศตวรรษ จะท�าใหปรมาณน�าลงสอางทงสองเพมขนเปนอยางมาก

การศกษาทใชภาพจ�าลองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหลายแบบจ�าลองโดยใชเทคนค statistical downscaling เชอมโยงกบแบบจ�าลองอทกวทยาในลมน�าโขง พบวา ปรมาณน�าทามแนวโนมเพมสงขนเนองจากปรมาณฝนทมแนวโนมเพมขน โดยเฉพาะในชวงฤดฝน และหากความหนาแนนของกาซเรอนกระจกในบรรยากาศเพมสงขนปรมาณน�าทากยงมแนวโนมเพมสงขน อยางไรกด ในชวงฤดแลงน�ากจะนอยกวาปกต42 ลกษณะเดนของการศกษานคอแบบจ�าลองหลาย ๆ แบบจ�าลองตางกแสดงแนวโนมปรมาณทรพยากรน�าทจะเพมขนรวมทงน�าทวมเฉยบพลนในบางพนทเชนภาคตะวนออก

สขอนำมย การศกษาผลกระทบของสภาวะโลกรอนตอสขอนามยของประเทศไทยเรมตงแตสมยจดท�ารายงานแหงชาตฉบบแรกโดยใชความสมพนธระหวางระดบอณหภมกบอตราการแพรระบาดของยงทเปนพาหะของ โรคมาเลเรยและไขเลอดออก ซงพบวาระดบอณหภมทเพมสงขนจะท�าใหอตราการรอดตายและการแพรระบาดของยงเพมขนอยางเหนไดชดในระยะ 50 ปขางหนา

การศกษาวจยผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบสขอนามยในชวง 10 ปทผานมายงไมมอะไรทคบหนา ทงน ในแผนยทธศาสตรอนามยสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.2551-2554 ไดค�านงถงการเปลยนแปลงสภาพ

41 จฬาลงกรณมหาวทยาลย การศกษาดานผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความแปรปรวนของสภาพภมอากาศในอนาคตและการปรบตวของภาคสวนทส�าคญ รายงานเสนอตอส�านกงานนโยบาย และแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

42 Southeast Asia START Regional Center, 2006, Final technical report AIACC AS07: Southeast Asia Regional Vulnerability to Changing Water Resource and Extreme Hydrological Events due to Climate Change, Southeast Asia START Regional Center Technical Report No. 15, Bangkok, Thailand

84


ภมอากาศและอนามยสงแวดลอมในการก�าหนดยทธศาสตรของประเทศ จงคาดหมายไดวาจะมการพฒนาความสามารถ ในการปรบตวดานอนามยสงแวดลอมรวมทงการรวมมอกบประเทศในภมภาคดานวจยและพฒนาและการด�าเนนมาตรการรวมกนจะเพมมากขนในระยะเวลาอนใกลน

ทรพยำกรทำงทะเลและชำยฝง ประเทศไทยมชายฝงทยาวมากกวา 2,600 กโลเมตร มระบบนเวศชายฝงทม ความส�าคญตอเศรษฐกจและสงคมของภาคใตและภาคตะวนออกเปนอยางยงการศกษาผลกระทบของระดบน�าทะเลทเพมสงขนเนองจากกาซเรอนกระจกทเพมขนมไมมากนกการศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงระดบน�าทะเลในบรเวณอาวไทยในชวง 56 ปทผานมา พบวามแนวโนมไมเพมขน แตกลบมแนวโนมทลดนอยลงกวา 35 เซนตเมตรตอศตวรรษ ทงนอาจเกดจากการเปลยนแปลงของเปลอกโลก43

ระดบน�าทะเลทเพมสงขนจะท�าใหสญเสยพนทชายฝงและเกดการกดเซาะบรเวณชายฝง การบกรกของ น�าเคมทเพมขน การศกษาผลกระทบของระดบน�าทะเลตอชายฝงของจงหวดกระบโดยใชแบบจ�าลอง DIVA (Dynamic Interactive Vulnerability Assessment) พบวาระดบน�าทะเลบรเวณชายฝงจงหวดกระบจะเพมสงขนประมาณ 11-22 เซนตเมตรจากปกตในอก 25-30 ปขางหนา ซงอาจท�าใหพนทชายฝงทถกน�าทวมลกเขามาระหวาง 10-35 เมตร44

ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและปรากฎการณทรนแรง

ความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและปรากฎการณทรนแรงไดเกดขนบอยครงกวาเดม โดยเฉพาะสภาวะฝนแลง อทกภยหรอวาตภยทสงผลกระทบตอการผลตในสาขาทเกยวของการด�ารงชพของประชาชนสรางความเสยหายใหกบเศรษฐกจและสงคมของประเทศเปนอยางมากและผนผวนเปลยนแปลงไปในแตละป (ตารางท 3-2) สภาวะโลกรอน ท�าใหแนวโนมความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและปรากฎการณทรนแรงเหลานเปลยนแปลงมากขน การศกษาสวนใหญเปนการวเคราะหแนวโนมจากอดตและคาดการณถงอนาคต

43 Vongvisessomjai, S. 2006, Will sea-level sreally fall in the Gulf of Thailand? Songklanakarin Journal of Science and Technology, 28(2): 227-248

44 Southeast Asia START Regional Center and World Wildlife Fund, 2008, Climate change impacts in Krabi province, Thailand: A study of environmental, social and economic challenge, December 2008.

85


ตำรำงท3-2อบตภยและควำมเสยหำยทเกดขนในประเทศไทย

ป ประเภทของอบตภย ควำมถ จงหวดทไดรบผลกระทบ

ควำมเสยหำย(ลำนบำท)

2544 น�าทวม 14 60 3,666.3

พาย 1,061 6 501.0

แลง - 51 71,963

2545 น�าทวม - 72 13,385.3

พาย 594 - 213.4

แลง - 68 330.4

2546 น�าทวม 3,213 76 457.4

พาย 3,213 76 457.4

แลง - 63 174.3

2547 น�าทวม 6 48 4,700

พาย 3,843 76 398.4

แลง 71 - 7,565.9

ทมา: ขอมลจากหลายแหลง : ส�านกงานเลขานการปองกนภยพลเรอน ส�านกงานต�ารวจแหงชาต และกรมควบคมมลพษ

ประเทศไทยไดเรมใหความส�าคญกบการปรบตวตอความแปรปรวนสภาพภมอากาศและปรากฎการณทรนแรงมากขน การศกษาพนทเกาะเตา จงหวดสราษฎรธานโดยใชขอมลในอดตและผลจากแบบจ�าลองในชวง 30 ป พบวาวนทเกดลมมรสมมแนวโนมจะเพมสงขนเลกนอย สวนการคาดการณพายดเปรสชน โซนรอนหรอไตฝนโดยใชขอมลในอดตทผานมา พบวาแนวโนมการเกดพายดเปรสชนจะลดลง และพายโซนรอนจะคงเดมแตพายไตฝนจะเพมขน (ตารางท 3-3)

ระดบน�าทะเลทคาดวาจะเพมสงขนอกประมาณ 20 เซนตเมตรจะสงผลกระทบตอความเสถยรของชายฝงรอบเกาะเตาซงสวนใหญเปนชายหาดระหวาง 5 ถง 20 เมตร จากแนวโนมทจะเกดผลกระทบจากพายและระดบน�าทะเล นกวจยไดท�ากระบวนการปรกษาหารอกบชมชนทองถน ก�าหนดภาพจ�าลองการพฒนาชมชนในพนท ศกษาความเปราะบางโดยเปรยบเทยบกรณมและไมมผลกระทบ เพอหาแนวทางการปรบตว ทประชมไดวเคราะหทางเลอกตางๆ แลวสรปวา ทศทางการพฒนาสเขยว เปนทางเลอกทจะท�าใหชมชนสามารถตอบสนองตอกตกาโลกในดานสงแวดลอมและสามารถรบมอกบความเสยงตางๆ ไดเหมาะทสด

ในการศกษาทางเลอกในการปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและปรากฏการณทรนแรงชใหเหนปจจยส�าคญในกระบวนการปรกษาหารอคอปญหาและความขดแยงทชมชนประสบอยในปจจบนมผลตอแนวทางการศกษาเชนนเปนอยางยง บางครงท�าใหเปาหมายของการศกษาเปลยนไป

86


ตำรำงท3-3แนวโนมจ�ำนวนพำยดเปรสชนโซนรอนและไตฝนในอก30ปขำงหนำ

พำย 2496-2525 2526-2550 2556-2585

ครง % ครง % ครง %

ดเปรสชน 8 54 6 46 6 40

โซนรอน 5 33 4 31 5 33

ไตฝน 2 13 3 23 4 27

รวม 15 100 13 100 15 100

หมายเหต: 2556-2585 เปนการคาดการณแนวโนมจากอดต

ประเดนเทคนคและการจดการดานความเปราะบางและการปรบตว

การศกษาขางตนนชใหเหนภาพรวมของการศกษาดานผลกระทบและการปรบตวยงอยในระยะเรมตนคอเนนการศกษาแบบจ�าลองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะการแปลงผลจากระดบโลกหรอระดบภมภาคสระดบประเทศ การวจยและพฒนายงขาดการบรณาการในหลายๆ ดาน ซงสามารถสรปประเดนไดดงน

ยงไมมการทดสอบความไมแนนอนของผลทไดจากการแปลงคาตวแปรสภาพภมอากาศจากระดบโลกของแบบจ�าลองตาง ๆ สระดบประเทศ

· ยงไมไดเชอมโยงระหวางคาตวแปรสภาพภมอากาศกบตวแปรส�าคญในแตละสาขาใหกวางขวางครอบคลม เชน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบไมผลไมยนตน ภยพบต การกระจายของทรพยากรน�า สขอนามย โครงสรางพนทชายฝง

· ยงไมไดบรณาการกบการเปลยนแปลงทางโครงสรางเศรษฐกจและสงคมอยางเปนรปธรรม ท�าใหการวเคราะหความเปราะบางท�าไดยาก

· ขาดการบรณาการยทธศาสตรดานผลกระทบและการปรบตวระหวางหนวยงานทเกยวของ

· การพฒนาดานวชาการอาจตอบปญหาเรงดวนไดไมทนการ จ�าเปนตองหาแนวทางใหม ๆ ในการตอบประเดนเชงนโยบาย โดยเฉพาะการปรบตวกบความเสยงดานธรรมชาตทเพมขนเรอย ๆ

87


ภาคผนวก 3a

รายชอกจกรรมทสนบสนนแผนงานไนโรบทองคกรตาง ๆ ใหการสนบสนนทไดแจงตอส�านกงานเลขาธการ อนสญญาฯ

Building resilience of communities in Nepal to the adverse impacts of climate change

Local Initiatives for Biodiversity, Research and Development (LI-BIRD)

Capacity building in south-west coastal communities of Bangladesh to cope with climate change

Satkhira Unnayan Sangstha (SUS)

Christian Aid’s climate change framework Christian Aid

Climate change adaptation programming Asian Development Bank (ADB)

Climate Change Information Resource Centres, Nepal Institute for Social and Environmental Transition (ISET)

Focusing on vulnerable communities in Asia to climate change by undertaking community based adaptation projects, focusing on indigenous knowledge and disaster risk reduction and learning and networking activities

Kyoto University Graduate School of Global Environmental Studies

Mitigating the impact of current and future climate-induced production risk and improving the livelihood resilience of farming communities in the semi-arid tropic of Africa and Asia

International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics (ICRISAT)

NGO group in Nepal Local Initiatives for Biodiversity, Research and Development (LI-BIRD)

Pilot initiative on climate change-influenced risk ranking of selective districts in India

Community Enterprise Forum International (CEFI)

Promoting the development and dissemination of methods and tools for assessment and improvement of Ecosystem-based Adaptation (EbA) planning, measures and actions, including integration with sustainable development

International Union for Conservation of Nature (World Conservation Union , IUCN)

Research on tropical forests and climate change adaptation

Center for International Forestry Research (CIFOR)

START acts to support the nine work areas of the Nairobi work programme

START (Global Change SysTem for Analysis Research and Training)

Strengthening the livelihood security among poor communities that are vulnerable to natural disasters

Practical Action

Supporting climate adaptation in the Asia-Pacific region

Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO)

Tracking urban climate change hotspots across South Asia

Community Enterprise Forum International (CEFI)

89


การลดการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย

บทน�า

เปาหมายส�าคญของอนสญญาฯ คอการควบคมความหนาแนนของกาซเรอนกระจกในบรรยากาศใหอยในระดบทไมสงผลเสยตอระบบภมอากาศ การลดการปลอยกาซเรอนกระจกจงเปนพนธกรณของภาคสมาชกในอนสญญาฯ ทกประเทศตามมาตรา 4.1(b) ทงน ภายใตความรบผดชอบรวมกนแตในระดบทแตกตางกนระหวางประเทศในภาคผนวกท 1(ประเทศพฒนาแลว) กบประเทศนอกภาคผนวกท 1 (ประเทศก�าลงพฒนา)

ประเทศไทยในฐานะประเทศนอกภาคผนวกท 1 มสวนรวมในการลดกาซเรอนกระจกอยางเตมทมาโดยตลอดภายใตนโยบาย win-win policy ดงทไดรายงานในรายงานแหงชาตฉบบแรก การลงทนดานการเพมประสทธภาพพลงงาน การปรบเปลยนแหลงพลงงานจากน�ามนและถานหนเปนกาซธรรมชาต การปรบปรงระบบขนสงมวลชน นโยบายและมาตรการสงเสรมประสทธภาพพลงงานและการใชพลงงานหมนเวยน ลวนแตมสวนชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกในระดบโลกทงสน

ตงแตป ค.ศ.2000 เปนตนมา การด�าเนนการดานการลดกาซเรอนกระจกไดขยายขอบเขตไปยงพธสารเกยวโต ซงมกลไกการพฒนาทสะอาดใหประเทศก�าลงพฒนามสวนรวมในการลดกาซเรอนกระจกรวมกบประเทศพฒนาแลว ในบทนสรปการด�าเนนการทผานมาทงในระดบระหวางประเทศและในประเทศในชวงเวลาหลงจากทประเทศไทยไดเสนอรายงานแหงชาตฉบบแรกคอ ค.ศ.2000

การด�าเนนการของอนสญญาฯ ทผานมา

หลงจากทอนสญญาฯ มผลบงคบ ประเทศภาคกเรมด�าเนนการตามพนธกรณทแตละประเทศมตออนสญญาฯ ทประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ เรมด�าเนนการเจรจาดานตางๆ ภายใตพนธกรณโดยเฉพาะพนธกรณการลดกาซเรอนกระจกของกลมประเทศพฒนาแลว มการจดตงคณะท�างานทเรยกวา Ad hoc Working Group on Berlin Mandate (AWGBM) เพอเจรจาแนวทางการลดกาซจนถงการประชมสมชชาภาคครงท 4 ทกรงโตเกยว ทประชมไดเหนชอบกบรางพธสารเกยวโต และเรมใหสตยาบนกบพธสารเกยวโตในป ค.ศ.2000 พธสารเกยวโตมผลบงคบใชในอก 5 ปถดมาคอ ค.ศ.2005 เมอประเทศตางๆ ใหสตยาบนครบตามเงอนไข พธสารเกยวโตเปนการเรมตนของกระบวนการลดกาซเรอนกระจกทมเปาหมายและบทบงคบกบประเทศอตสาหกรรม ณ ป ค.ศ.2009 มประเทศทเปนภาคพธสารเกยวโตทงสน 189 ประเทศและหนง ประชาคมเศรษฐกจ มเพยงสหรฐอเมรกาและประเทศอฟกานสถานทไมไดเปนภาคในพธสารฯ

พธสารเกยวโตเปนพธสารทเชอมโยงกบอนสญญาฯ สหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สาระส�าคญคอการก�าหนดเปาหมายการลดกาซเรอนกระจกทมบทบงคบกบประเทศอตสาหกรรม 37 ประเทศและประชาคมเศรษฐกจยโรป (European Economic Community) ซงมปรมาณโดยรวมเทากบรอยละ 5 ของปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในป ค.ศ.1990 ในชวงเวลา ป ค.ศ.2008-2012 ทประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ ครงท 7 ไดใหความเหนชอบกบรายละเอยดของแนวทางและวธการด�าเนนการในการลดกาซเรอนกระจกภายใตพธสารเกยวโตซงเรยกวา “ Marrakesh Accord ” ในป ค.ศ.2001

AdhocWorkingGrouponKyotoProtocol(AWG-KP) การด�าเนนการภายใตพธสารเกยวโตเปนเพยงจดเรม ของกระบวนการลดกาซเรอนกระจกอยางมเปาหมายของอนสญญาฯ และจะสนสดในป ค.ศ.2012 พธสารเกยวโตไดก�าหนดใหมการเจรจาเพอก�าหนดเปาหมายและกระบวนการลดกาซเรอนกระจกในรอบตอไปโดยไมใหเกดชองวางของกระบวนการลดกาซเรอนกระจกของพธสารฯ จงมการจดตงคณะท�างานเฉพาะกจทเรยกวา Ad hoc Working Group

90


on Kyoto Protocol (AWG-KP) ในป ค.ศ.2006 เพอเรมกระบวนการดงกลาว การเจรจาไดด�าเนนการอยางตอเนองมาจนถงครงท 10 ทกรงโคเปนฮาเกน ประเทศเดนมารคในป ค.ศ.2009 ทผานมา

นอกจากนจากรายงานฉบบท 3 ของ IPCC ทสรปผลการศกษาทางวชาการของนกวทยาศาสตรทชใหเหนถงแนวโนมของผลกระทบทเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและปรากฎการณทรนแรงทมมากขนและเรวกวาทคาดไวแตเดม ตลอดจนแนวโนมการปลอยกาซเรอนกระจกรวมของโลกทคาดวาเพมขนอยางตอเนอง ถงแมทกฝายจะชวยกนด�าเนนการกตาม ทประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ จงมมตใหเรมกระบวนการแลกเปลยนขอคดเหนเชงวชาการระหวางประเทศภาคในอนสญญาฯ ในชวงป ค.ศ.2006 และ 2007โดยแยกหวขอในการแลกเปลยนขอคดเหนเปนสองหวขอคขนานกนคอ

· scientific, technical and socio-economic aspects of impacts of, and vulnerability and adaptation to, climate change

· scientific, technical and socio-economic aspects of mitigation

การประชมแลกเปลยนขอคดเหนทงสองหวขอไดด�าเนนการมาอยางตอเนองมา 5 ครง โดยแยกเปนประเดนปลกยอยในการน�าเสนอขอคดเหนแตละครง เชน

· การพฒนาการเกษตร ปาไมและชนบท

· การวางแผนและพฒนาเมอง รวมทงการขนสง

· ประสทธภาพพลงงานรวมทงอตสาหกรรม ทพกอาศยและธรกจ

· การผลตพลงงาน

· การปลดปลอยกาซทไมใชคารบอนไดออกไซด

AdhodWorkingGrouponLong-termCooperation (AWG-LCA) หลงจากทไดแลกเปลยนขอคดเหนอยางไมเปนทางการระหวางประเทศภาคสมาชกในรปของสมมนาเชงวชาการ การประชมเชงโตะกลม ฯลฯ ทประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ ไดจดตงคณะท�างานเฉพาะกจขนมาเรยกวา AWG-LCA ในการประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ ครงท 13 ทประชมไดมมตทรจกกนดวา Bali Action Plan ใหมกระบวนการทเขมขนเพออ�านวยใหเกดการด�าเนนการของอนสญญาฯ อยางมประสทธภาพและตอเนองอยางเตมทผานความรวมมอในระยะยาวทงในปจจบนและหลงจาก 2012 โดยก�าหนดใหบรรลขอตกลงในป ค.ศ.2009 ซงเปนจดเรมตนของการเจรจาในประเดนหลก ๆ ซงเกยวของกบการลดกาซเรอนกระจกทส�าคญคอ

· Shared vision (วสยทศนรวมในความรวมมอในระยะยาวภายใตหลกการและเงอนไขของอนสญญาฯ)

· MRV (Measurable, reportable and verifiable ของการลดกาซเรอนกระจกของประเทศพฒนาแลว)

· NAMA (National Appropriate Mitigation Action ของประเทศก�าลงพฒนาซงไดรบการสนบสนนดานเทคโนโลยและขดความสามารถในลกษณะทเปน MRV)

· แนวนโยบายและแรงจงใจทางบวกทเกยวกบ REDD (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation)

การเจรจาภายใต AWG-KP และ AWG-LCA เปนการเจรจาคขนานกนในคนละขอตกลงและมประเดนในการเจรจาทครอบคลมในระดบทแตกตางกน ถงแมโดยหลกการของขอตกลงระหวางประเทศจะไมเกยวของ แตในเชงเทคนค ทงสองกระบวนการมประเดนเรองลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกเชนกน การเจรจาจงมความซบซอนเพมขนอก ดงจะเหนไดจากผลสรปถงหวขอการเจรจาภายใต AWG-KP และ AWG-LCA ดงตารางท 4-1

91


ตำรำงท4-1หวขอตำงๆทครอบคลมในกำรเจรจำของAWG-KPและAWG-LCA

ทมา: UNFCCC

การเจรจาทผานมาแสดงใหเหนถงจดยนทแตกตางกนในหลายๆ ดานของประเทศภาคสมาชกทสะทอนถงการรกษาผลประโยชนของแตละประเทศ ประเทศพฒนาแลวมความกงวลถงผลกระทบตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การกนดอยดของประชาชน ในขณะทประเทศก�าลงพฒนาโดยเฉพาะประเทศดอยพฒนาและประเทศหมเกาะ มความกงวลถงผลกระทบทเกดจากการปลอยกาซเรอนกระจกในอดตทผานมาทตนเองตองแบกรบไปดวย การแกปญหาความยากจนในประเทศ ในขณะเดยวกน การพฒนาเศรษฐกจและสงคมภายใตสภาวะโลกรอนกมความเสยงเพมมากขน การสนบสนนดานเทคโนโลยและเงนทนจงมความส�าคญอยางยงตอการพฒนาทกาวกระโดดไปสการพฒนาทยงยนในอนาคต

92


ประเดนเหลานเปนประเดนส�าคญในการเจรจาทกาวไปสพนธกรณกาวใหมของประเทศภาคสมาชกและยงเปนประเดนทไมสามารถบรรลขอตกลงได แตสงหนงทชใหเหนอยางชดเจนคอ ภายใตโครงสรางระบบเศรษฐกจและคานยมทางสงคมปจจบน นโยบาย win-win policy ทด�าเนนการมาอยโดยตลอดนน มทางเลอกทลดนอยลงเรอยๆ ทงในดานอปทานและอปสงค นอกจากจะมนวตกรรมทางเทคโนโลยดานพลงงานทางเลอกใหม ๆ หรอเปลยนแปลงคานยมของสงคมในการขบเคลอนระบบเศรษฐกจและสงคมของโลกโดยเฉพาะกระบวนการบรโภคของมนษย

ความกาวหนาดานการลดกาซเรอนกระจกของประเทศไทย

การด�าเนนการภายใตอนสญญาฯ

ประเทศไทยมสวนรวมกบประเทศภาคสมาชกอนๆ ในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตามพนธกรณของประเทศ นโยบายส�าคญของรฐบาลมสวนชวยสนบสนนการลดกาซเรอนกระจกโดยเฉพาะการเพมประสทธภาพพลงงานผานกลไกบงคบ เชน Energy audit ในโรงงานอาคารขนาดใหญและสมครใจเชน สญญลกษณประหยดไฟเบอร 5 โครงการ Demand Side Management หรอโครงการยกเลกสมปทานปาไม เปนตน นอกจากน นโยบายการพฒนาทยงยนของประเทศกเปนกรอบในการก�าหนดทศทางไปสการพฒนาทเปนมตรกบสงแวดลอมอยางตอเนอง

ในชวงสบกวาปทผานมา ประเทศไทยประสบกบปญหาเศรษฐกจและสงคมทงจากวกฤตเศรษฐกจในประเทศเองและในตางประเทศ การแขงขนทางการคาตลอดจนปญหาความผนผวนของเศรษฐกจโลก ท�าใหประเทศไทยตองพฒนาภมตานทานการเปลยนแปลงเศรษฐกจโลกมากขน การปรบเปลยนวสยทศนการพฒนาประเทศโดยใหคนเปนศนยกลางและใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกการส�าคญทเพมความเขมแขงใหกบการพฒนาทยงยนและเปนมตรกบสงแวดลอม ประเทศไทยยงคงรกษานโยบายตาง ๆ ทสงเสรมการลดกาซเรอนกระจกตามพนธกรณตลอดมาตงแตไดด�าเนนการตามพนธกรณภายใตอนสญญาฯ การลดกาซเรอนกระจกกระท�าไดในหลายสาขาโดยเฉพาะดานพลงงาน ปาไม และเกษตรกรรม ดงสรปขางลาง

พลงงาน

ประเทศไทยใหความส�าคญกบการจดการพลงงานมาโดยตลอด จะเหนไดจากรายงานแหงชาตฉบบแรก ประเทศไทยลงทนการจดการดานอปสงคพลงงานตงแตชวงป ค.ศ.1990s จนปจจบนมการด�าเนนการตาม พรบ.สงเสรมการอนรกษพลงงานมาอยางตอเนอง มการปรบปรงกฎหมายพลงงานใหทนสมยเพอเพมประสทธภาพการด�าเนนงาน

นบตงแตป พ.ศ.2543 เปนตนมา การบรหารจดการพลงงานของประเทศไทยตอบสนองแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตอยางเปนรปธรรม โดยมขนตอนการประยกตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 เปน แผนปฏบตการของกระทรวงพลงงานและก�าหนดเปาหมายตามแนวทางการพฒนาทยงยนของประเทศ

กลยทธการพฒนาพลงงานของประเทศไทยวางอยพนฐานของความมนคงของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ กลาวคอ

· จดหาพลงงานใหเพยงพอกบความตองการ มคณภาพ มความมนคงและในระดบราคาทเหมาะสม

· สงเสรมใหมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพและประหยด

· สงเสรมการแขงขนในกจการพลงงานและเพมบทบาทของภาคเอกชน

· ปองกนและแกไขปญหาสงแวดลอมจากการพฒนาและการใชพลงงาน รวมทงปรบปรงใหกจการดานพลงงานด�าเนนการมความปลอดภยมากขน

93


โดยการใชกลยทธการพฒนาพลงงานขางตน ประเทศไทยคาดหมายวาภายในแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ประเทศไทยจะลดการใชไฟฟาจากมาตรการการจดการดานไฟฟาในระดบ 1,400 เมกะวตต และมาตรการสงเสรมการอนรกษพลงงานเทยบเทากบน�ามนดบ 1 ลานตน ภายในปสดทายของแผนฯ ฉบบท 8 เปาหมายนกคอการมสวนชวยประชาคมโลกลดกาซเรอนกระจกตามพนธกรณทมตออนสญญาฯ นนเอง

พลงงำนกบกำรเปลยนแปลงเศรษฐกจ พลงงานมความส�าคญตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมเปนอยางยง ในขณะเดยวกน การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจกสงผลตอการบรหารจดการพลงงานอยางยงเชนกน ในแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 (2540-2544) และฉบบท 9 (2545-2549) ประเทศไทยไดใชแนวคดทมคนเปนศนยกลางพฒนาโดยใช “ความอยดมสข” เปนกรอบแนวคดในการก�าหนดวสยทศน วตถประสงคและเปาหมายหลกของการพฒนา ก�าหนดแนวทางการพฒนาพลงงานหมนเวยน พลงงานทดแทนเพอลดการพงพงน�ามนและถานหน แตวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ.2540-2542 ท�าใหแผนการพฒนาพลงงานของประเทศเปลยนแปลงไปเปนอยางมาก การขยายตวดานพลงงานต�ากวาท คาดหมายเนองจากการหดตวของเศรษฐกจ ความสมพนธดงกลาวสะทอนถงความเปนปจจยส�าคญในการผลกดนเศรษฐกจของพลงงาน ดงนน การลดหรอเปลยนรปแบบการใชพลงงานทไมสงผลเสยตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจงเปนสงททาทายนโยบายการลดกาซเรอนกระจกทเปนการสมประโยชนระหวางการขยายตวทางเศรษฐกจกบ การลดการใชพลงงานทปลอยกาซเรอนกระจก

ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 การใชพลงงานและการปลอยกาซเรอนกระจกเปลยนแปลงตามอตราการเปลยนแปลงของการขยายตวทางเศรษฐกจอยางเหนไดชด ในชวงตนของแผนฯ ฉบบท 8 เศรษฐกจตกต�าถงขดสด อตราการขยายตวของการใชพลงงานหดตวลงถงรอยละ 15 ในขณะทการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมประชาชาตลดลงมากกวารอยละ 10 แลวคอย ๆ เพมขนในชวงทายปของแผนฯ (ภาพท 4-1 ถง 4-3)

ทมา: สถานะการณและนโยบายพลงงานของไทย ป 2544)ภำพท4-1กำรเปลยนแปลงของกำรใชพลงงำนพำณชยขนสดทำยในชวงเศรษฐกจตกต�ำ

94


ทมา: สถานะการณและนโยบายพลงงานของไทย ป 2544)ภำพท4-2กำรเปลยนแปลงกำรใชน�ำมนส�ำเรจรปในชวงเศรษฐกจตกต�ำ

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตภำพท4-3อตรำกำรขยำยตวของผลตภณฑมวลรวมประชำชำตณรำคำคงทในสำขำหลก2537-2544

จากประสบการณการใชแนวคด คนเปนศนยกลางในการพฒนาเศรษฐกจ แผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (พ.ศ.2545-2549) ไดก�าหนดเปาหมายหลกของการพฒนาประเทศใหม โดยเปลยนจากเดมทมงเนนการเตบโตทางเศรษฐกจเปนหลก

-15.00

-10.00

-5.00

-

5.00

10.00

15.00

2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544

Agriculture Non-AgricultureManufacturing Transport, Storage and CommunicationsGross Domestic Product, (GDP)

95


ไปสการพฒนาประเทศใหมรากฐานทเขมแขง และใหความส�าคญกบการเจรญเตบโตของเศรษฐกจอยางมคณภาพ ควบคไปกบการดแลเสถยรภาพทางเศรษฐกจ เพอใหมการกระจายผลประโยชนและกระจายรายไดอยางทวถง สามารถแกปญหาความยากจน รวมทงเพมขดความสามารถและโอกาสในการพงตนเอง พรอมทงยกระดบรายไดและคณภาพชวตของคนสวนใหญของประเทศ การขยายตวของเศรษฐกจโดยรวมและของสาขาหลกดขนดขนในครงแรกของแผน แลวมแนวโนมลดลงเรอย ๆ โดยเฉพาะภาคเกษตรทประสบปญหามากทสดและมแนวโนมตอเนองมาจนถงระยะ เรมตนของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (ภาพท 4-4)

-4.00

-2.00

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551

Agriculture Non-AgricultureManufacturing Transport, Storage and CommunicationsGross Domestic Product, (GDP)

ทมา: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตภำพท4-4อตรำกำรเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมประชำชำตโดยรวมและสำขำหลก

ณรำคำคงท2544-2551

ในดานพลงงาน แผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ประเทศไทยก�าหนดภาวะโลกรอนเปนสวนหนงของบรบทการเปลยนแปลงทประเทศไทยตองปรบตว นนคอ “ในขณะทอณหภมของโลกรอนขน เกดการแปรปรวนของสภาพ ภมอากาศ อาจสงผลกระทบใหเกดปญหาภยแลงและน�าทวม ซงจะสงผลตอการเสยสมดลของระบบนเวศ และท�าใหอตราการสญพนธของสงมชวตเพมขน ขณะทความตองการใชพลงงานในประเทศมแนวโนมเพมขน จะสงผลในทางลบตอสภาวะแวดลอม จงจ�าเปนตองเพมประสทธภาพการใชพลงงานและพฒนาพลงงานทางเลอกทค�านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมและความมนคงของพลงงานของประเทศ ” ซงไดประยกตเปนแผนปฏบตการดานพลงงานของประเทศตอไป

แผนอนรกษพลงงำน ประเทศไทยใหความส�าคญกบการอนรกษพลงงานมาโดยตลอดและด�าเนนการอยางเปน ระบบตามพรบ.การสงเสรมการอนรกษพลงงานพ.ศ.2535 การอนรกษพลงงานไดแบงออกเปนระยะๆ คอ แผนอนรกษพลงงานระยะท 1 ในชวงป 2538-2542 และแผนระยะท 2 ในชวงป 2543-2547 ปจจบนไดจดท�ากรอบแผนอนรกษพลงงานระยะท 3 (ป 2548-2554) การด�าเนนการตามแผนอนรกษพลงงานทงสองระยะนนใชเงนลงทนจากกองทนเพอสงเสรมการอนรกษพลงงานไปแลว 23,776 ลานบาท การด�าเนนการดงกลาวสามารถลดความตองการพลงไฟฟาลงกวา 883 เมกะวตต ทดแทนพลงงานไฟฟาได 5,447 ลานหนวยตอป ทดแทนพลงงานเชอเพลง 430 ลานลตรน�ามนดบตอป คดเปนมลคาประโยชนจากการอนรกษไดมากกวา 2 หมนลานบาทตอป45

45 ส�านกงานนโยบายและแผนพลงงาน สถานการณนโยบายและมาตรการพลงงานของไทย 2547

96


ในแผนอนรกษพลงงานระยะท 3 รฐบาลไดก�าหนดเปาหมายตามนโยบายพลงงานของประเทศในภาพรวมโดยปพ.ศ.2550 ก�าหนดเปาหมายจะควบคมสดสวนความตองการใชพลงงานตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GDP) ใหลดจาก 1.4 : 1 เหลอ 1 : 1 และในปพ.ศ.2554 จะพฒนาพลงงานทดแทนใหสดสวนการใชเพมขนจากรอยละ 0.5 เปนรอยละ 846

แผนอนรกษพลงงานระยะท 3 มแผนงานส�าคญ 3 แผนงานคอ แผนงานพฒนาพลงงานทดแทน แผนงานเพมประสทธภาพการใชพลงงานและแผนงานบรหารเชงกลยทธ โดยก�าหนดเปาหมายเมอสนสดแผนฯ ดงน

1.เพมประสทธภำพกำรใชพลงงำน โดยลดการใชพลงงานเชงพาณชย ณ ป 2554 จาก 91,877 พนตนเทยบเทาน�ามนดบ เหลอ 81,523 พนตนเทยบเทาน�ามนดบ หรอลดการใชพลงงานไดประมาณ 12.7 เปอรเซนต หรอประมาณ 10,354 พนตนเทยบเทาน�ามนดบ จ�าแนกเปนภาคคมนาคมขนสงรอยละ 21 ภาคอตสาหกรรมรอยละ 9 ภาคบานอยอาศยรอยละ 4

2.พฒนำพลงงำนทดแทน ใหมสดสวนการใชเพมขน โดย ณ ป 2554 จะมการใชพลงงานอนๆ เพมขนรอยละ 9.2 ของความตองการใชพลงงานขนสดทาย หรอทดแทนการใชพลงงานเชงพาณชยประมาณ 7,530 พนตนเทยบเทาน�ามนดบ จ�าแนกเปนภาคคมนาคมขนสง ภาคอตสาหกรรมและบานอยอาศย มการใชพลงงานทดแทนรอยละ 8, 14 และ 2 ตามล�าดบ โดยใช Biodiesel แทนน�ามนดเซล ใช Ethanol แทน Gasoline ใชชวมวล น�าทายเขอนชลประทาน แสงอาทตย แรงลม และพลงงานทดแทนอนๆ ในการผลตไฟฟา และท�าความรอน

3. มผจบกำรศกษำระดบอดมศกษำทงในและตำงประเทศเพมขน 400คนชวย เสรมการท�างานดานพลงงาน มการพฒนาหลกสตรการเรยนการสอนดานพลงงานในโรงเรยนระดบประถมและมธยมทวประเทศ อยางนอย 30,000 โรงเรยน มการพฒนาหลกสตรอดมศกษาทตรงกบความตองการของภาคอตสาหกรรม โดยมเปาหมายในการผลตบคลากรทมทกษะดานพลงงานในภาคอตสาหกรรมจ�านวน 1,400 คน ผช�านาญการดานพลงงานสาขาตางๆ ในระดบ ทองถนไดรบการพฒนาทกษะ 500 คน

แผนพฒนำพลงงำนทดแทน ปญหาพลงงานในชวงสองสามปทผานมา โดยเฉพาะในชวงราคาน�ามนทเพมสงขน อยางรวดเรวและผนผวนเปนอยางยง ประเทศไทยไดจดท�าแผนพฒนาพลงงานทดแทนระยะยาวคอ 15 ป ซงเปนจดเปลยนแปลงทส�าคญของประเทศในการเลอกใชพลงงานทดแทนเปนพลงงานหลกของประเทศแทนการน�าเขาน�ามน เปาหมายส�าคญคอเพมสดสวนการใชพลงงานทดแทนใหเปนรอยละ 20 ของการใชพลงงานขนสดทายภายในป พ.ศ.2565 จากปจจบนทมสดสวนเพยงรอยละ 6.4 โดยแบงเปนสามชวงชวงละ 5 ปคอ

· สงเสรมการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนทไดรบการยอมรบแลวโดยใชมาตรการทางการเงนเตมรปแบบ คาดวาจะเพมสดสวนไดอกประมาณรอยละ 9

· สงเสรมอตสาหกรรมเทคโนโลยพลงงานทดแทนและการพฒนาตนทนเทคโนโลยพลงงานทดแทนใหมๆ รวมทงการพฒนาตนแบบเมองสเขยวเพอน�าไปสการผลตพลงงานทดแทนระดบชมชน คาดวาจะเพมสดสวนไดอกประมาณ รอยละ 3.5

· สงเสรมเทคโนโลยพลงงานทดแทนใหม ๆ ขยายผลตนแบบเมองสเขยวและสงออกพลงงานทดแทน คาดวาจะเพมสดสวนการใชไดอกไมมากนกคอประมาณรอยละ 1

ทงน นอกจากผลทางเศรษฐกจอนๆ ทจะเกดขนแลว คาดวาจะไดประโยชนจากการเขารวมโครงการ CDM คดเปนเงนอกกวา 14,000 ลานบาท อยางไรกด ในแผนอนรกษและแผนพฒนาพลงงานทดแทนไมไดมการคาดประมาณตนทนผลตอบแทนในเชงเศรษฐกจอยางลกซง โดยเฉพาะในสวนทเกยวของกบมาตรการลดกาซเรอนกระจก จงไมอาจสรปผลไดผลเสยของประเทศในเชงการลดกาซเรอนกระจกไดอยางชดเจน

46 ส�านกงานนโยบายและแผนพลงงาน สถานการณนโยบายและมาตรการพลงงานของไทย 2547

97


กำรลดกำซเรอนกระจกดำนคมนำคม จากกระบวนการพฒนาพลงงานของประเทศไทยในชวงแผนฯ 8 ถงแผนฯ 10 นน มการด�าเนนมาตรการดานการเพมประสทธภาพการใชพลงงาน การพฒนาพลงงานทดแทนขนเปนระยะ ๆ ตามแผนอนรกษพลงงานและแผนพฒนาพลงงานทดแทน การพฒนาโครงขายระบบขนสงมวลชนในกรงเทพมหานครและพนทตอเนอง ตามมตคณะรฐมนตรเมอป พ.ศ. 2541 โดยไดปรบแผนแมบทเดมใหสอดคลองกบสถานการณวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ. 2540 แผนแมบทดงกลาวไดเสนอแนะการด�าเนนโครงการ 3 ระยะคอ

· ระยะท 1 (พ.ศ. 2545-2554) เปนระยะปรบตวของการพฒนาระบบขนสงภายในเมองทงระบบ

· ระยะท 2 (พ.ศ. 2555-2564) เปนระยะพฒนาใหมทยงยน ใหบรการเปนเสนรอบวง กระจายผโดยสารในเมองอยางทวถง

· ระยะท 3 (หลงป พ.ศ. 2564) เปนการพฒนานระยะยาว เปดเสนทางสยานชานเมองและการเดนทางระหวางชานเมองกบในเมอง

ทงน การปรบแผนแมบทไดทบทวนการพฒนาดานตาง ๆ ประกอบ เชน เศรษฐกจและสงคม การตงถนฐาน รปแบบ การเดนทาง เพอใหแผนแมบทสอดคลองกบการเปลยนแปลงของสงคมมากยงขน มการศกษาถงความเหมาะสมและจดล�าดบความส�าคญของโครงการและก�าหนดแผนการด�าเนนงานใหเหมาะสมกบสภาวการณปจจบน

การพฒนาการขนสงมวลชนระบบรางในระยะท 1 เปนโครงขายรถไฟฟาขนสงมวลชนรวม 7 เสนทาง ระยะทางทงหมด 291 กโลเมตร ซงเปดใหบรการแลว 2 สายคอสายสเขยว และสน�าเงน รวม 44 กโลเมตร โครงการขนสงมวลชนระบบรางนจะชวยลดความสญเสยเศรษฐกจรวมเปนเงนประมาณ 5,879.2 พนลานบาท และประหยดคาใชจายในการใชยานพาหนะประเภทเชอเพลงไดประมาณ 1,555 พนลานบาทและยงมประโยชนดานประหยดเวลาและมลพษทลดได ฯลฯ

ในระยะ 20 ป คาดวาโครงขายรถไฟฟาตามแผนแมบทระบบขนสงมวลชนทางรางในเขตกรงเทพมหานครจะมทงสน 12 เสนทาง ระยะทางรวม 495 กโลเมตร เปนโครงขายหลก 8 สายและรอง 4 สาย47

การพฒนาโครงการในภาคขนสงมสวนชวยลดกาซเรอนกระจก ส�านกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจรไดจดท�าโครงการศกษาความเหมาะสมในการด�าเนนการโครงการตามกลไกในการพฒนาสะอาดในภาคคมนาคมและขนสง มการพฒนาวธการจดท�า Baseline โดยศกษาทงวธ Top-down และ Bottom-up เพอจดท�าแนวทางการประเมนใหสอดคลองกบทก�าหนดโดยองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก48 และพฒนาและจดท�าเอกสารการออกแบบโครงการเพอเสนอเปนโครงการ CDM ตอไป คาดวาโครงการระบบขนสงมวลชนนจะมบทบาทลดกาซเรอนกระจกและปญหาสงคมสงแวดลอมอนๆ ไดเปนอยางมาก เชนจากการศกษาเสนทางรถไฟฟาสายสน�าเงนชวงบางซอ – ทาพระและชวงหวล�าโพง – บางแค พบวาจะลดกาซคารบอนไดออกไซดไดไมนอยกวา 25,600 ตนตอป คดเปนมลคา 12-14 ลานบาท ทงนไมรวมประโยชนตอสงคมและสงแวดลอมอน ๆ เชน การลดมลพษในเมอง ลดปญหาและอบตเหต การจราจร เปนตน

47 โครงขายสายหลก 8 สายประกอบดวย 1. สายสแดงเขม (ธรรมศาสตร – มหาชย) ระยะทาง 80.8 กโลเมตร 2. สายสแดงออน (ศาลายา – หวหมาก) ระยะทาง 58.5 กโลเมตร 3. แอรบอรตลงก (บางซอ – พญาไท – สวรรณภม) ระยะทาง 36.4 กโลเมตร 4. สายสเขยวเขม (ล�าลกกา – สมทรปราการ) ระยะทาง 66.5 กโลเมตร 5. สายสเขยวออน (ยศเส – บางหวา) ระยะทาง 15.5 กโลเมตร 6. สายสน�าเงน (บางซอ – หวล�าโพง – ทาพระ – พทธมณฑลสาย 4) ระยะทาง 55 กโลเมตร 7. สายสมวง (บางใหญ – ราษฎรบรณะ) ระยะทาง 42.8 กโลเมตร และ 8. สายสสม (ตลงชน – มนบร) ระยะทาง 37.5 กโลเมตร โครงขายสายรอง 4 สายประกอบดวย 1. สายสชมพ (แคราย – มนบร) ระยะทาง 36 กโลเมตร 2. สายสเหลอง (ลาดพราว – ส�าโรง) ระยะทาง 30.4 กโลเมตร 3. สายสเทา (วชรพล – สะพานพระราม 9) ระยะทาง 26 กโลเมตร 4. สายสฟา (ดนแดง – สาทร) ระยะทาง 9.5 กโลเมตร

48 แนวทางการประเมนโครงการม 3 แนวทางคอ การลดกาซเรอนกระจกตอกโลเมตรจากการเพมประสทธภาพ การลดกาซเรอนกระจกตอหนวยการขนสง จากการเปลยนรปแบบการเดนทางและการลดระยะทางหรอจ�านวน เทยวของการขนสงจากการสงเสรมใหมการปรบพฤตกรรม สนข. ไดใชวธจดท�า Baseline ทรบรองโดย UNFCCC

98


ปาไม

ปาไมเปนแหลงดดซบกาซคารบอนไดออกไซดทส�าคญ นโยบายการอนรกษปาและการขยายพนทปามความส�าคญตอการลดกาซเรอนกระจกทงสน การเปลยนแปลงพนทปากคอการเปลยนแปลงการใชทดน ดงนน การอนรกษปาหรอการขยายพนทปากมความสมพนธกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางหลกเลยงไมได การรกษาความสมดลระหวางการเปลยนแปลงพนทปาไมกบอาหารและพลงงานจากพชจงเปนประเดนหลกของการพฒนากบการรกษา สงแวดลอมในอนาคต

ภาพท 4-5 แสดงพนทปาไมทเปลยนแปลงในชวง 50 ปทผานมา พนทปาไมในประเทศไทยลดลงเหลอต�าสดเหลอเพยงประมาณหนงในสของพนทประเทศทงหมดในชวงป พ.ศ.2541 หลงจากนนเปนตนมาประเทศไทยไดพยายามรกษาและขยายพนทปาอนรกษ สงเสรมการปลกปาในพนทเขตลมน�า ขยายพนทปาชมชน ท�าใหพนทปาไมของประเทศเพมขนเปนรอยละ 33 ในป 2551 การขยายตวของพนทปาไมแสดงถงการเปนแหลงดดซบสทธของปาไมของประเทศไทยตงแตป พ.ศ. 2541 เปนตนมา ซงสอดคลองกบผลการค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคปาไม (บทท 2) หากประเทศไทยสามารถรกษาพนทปาไมหรอขยายเพมขนเรอยๆ ปาไมกจะกลายเปนแหลงชวยลดปรมาณกาซเรอนกระจกมากกวาทจะเปนแหลงปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศ

Percentage of forest to total area in selected year

0

10

20

30

40

50

60

2504 2516 2521 2525 2531 2536 2541 2547 2551

Year

Perc

ent

%

ทมา: กรมปาไมภำพท4-5สดสวนพนทปำไมตอพนททงหมดของประเทศ2504–2551

พนทปำปลก การจดการพนทปาไมแบงไดเปนสองสวนใหญๆ คอ การจดการปาในเขตอนรกษและนอกเขตอนรกษ (พนทปาสงวนแหงชาต พนทปาไมถาวร พนทสาธารณประโยชน เปนตน) การขยายพนทปานอกเขตอนรกษด�าเนนการในหลายรปแบบ เชน จางเอกชนปลกปาและบ�ารงรกษาระยะแรก การปลกและบ�ารงรกษาปาโดยการมสวนรวมของประชาชน การปลกปาทดแทน การจดการปาชมชน การสงเสรมปลกปาเศรษฐกจ เปนตน

การปลกปานอกเขตอนรกษในวธจางเอกชนปลกและบ�ารงปาในชวงสามปแรกแลว กรมปาไมดแลเองในป ตอไป ตงแตป พ.ศ.2543 เปนตนมามพนทปาปลกทด�าเนนการเชนนมาแลวประมาณ 47,000 ไร49 ในป 2549 มพนท

49 อตราคาจางเทากบคาจางปลกปแรก 2,500 บาทตอไรดแลรกษา 680 บาทตอไรตอป (รายงานประจ�าป 2549 กรมปาไม)

99


ปาไมทมอายระหวาง 2-10 ปประมาณ 125,000 ไร พนทปาทปลกและบ�ารงรกษาโดยประชาชน (โครงการปลกปาและบ�ารงปาประชาอาสา) อกประมาณ 62,500 ไร ซงเปนกจกรรมทด�าเนนการอยางตอเนองทกป นบตงแตป พ.ศ.2546 เปนตนมา กรมปาไมปลกปาทงสนประมาณ สแสนไร เกอบครงหนงปลกโดยใชเงนนอกงบประมาณและอกมากกวาสองในหาปลกโดยใชงบประมาณของรฐ มเพยงไมถงรอยละ 10 ทปลกโดยโครงการอนๆ กลาวไดวา การปลกปาของกรมปาไมทผานมาใชงบประมาณของภาครฐหรอทเปนเงอนไขบงคบตามกฎหมาย (ปลกทดแทนโดยเงนนอก งบประมาณ) เปนสวนใหญ (ภาพท 4-6)

ทมา: กรมปาไมภำพท4-6พนทปำปลกแยกตำมแหลงเงนทน2546-2552

พนทปำอนรกษ พนทปาอนรกษเปนอกพนทหนงทมความส�าคญตอการลดกาซเรอนกระจกเปนอยางยง โดยเฉพาะเปนประเดนทมการเจรจาคบหนาเปนอยางมากคอ Reducing Emission from Deforestation and Forest Deterioration (REDD) พนทปาเพอการอนรกษประกอบดวยสองสวนใหญ ๆ คอ

พนทปาเพอการอนรกษตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตร รวมถง พนทปาสงวนแหงชาตทประกาศเปนพนทปาอนรกษ พนทเขตรกษาพนธสตวปา พนทอทยานแหงชาต พนทลมน�าชนท 1 และพนทอนรกษปาชายเลน

พนทปาเพอการอนรกษเพมเตม รวมถงพนทปาสงวนแหงชาตทมสภาพปาสมบรณหรอมศกยภาพเหมาะสม ตอการอนรกษธรรมชาต พนทปาทเหมาะสมกบการเปนสถานทศกษาวจย พนทแนวชายแดน มเอกลกษณของ ทองถน พนทปาทควรอนรกษตาม พ.ร.บ.คณภาพสงแวดลอมและพนทปาทเปนโบราณสถาน

ประเทศไทยไดขยายพนทปาอนรกษเพมขนเรอยๆ ตงแตป พ.ศ.2522 จากประมาณ 31,000 ตร.กม. เพมขนเปน 90,000 ตร.กม. ในปพ.ศ. 2004 ประมาณรอยละ 60 เปนพนทอทยานแหงชาตและอกประมาณรอยละ 35 เปนพนทเขตรกษาพนธสตวปา ทเหลอเปนพนท ปาชายเลน (ภาพท 4-7) การขยายตวของพนทปาอนรกษถอเปนอกสวนหนงของนโยบาย win-win policy ของประเทศไทยทชวยใหประเทศรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดมากขนและขณะเดยวกนกชวยสนบสนนการลดกาซเรอนกระจกของโลกโดยการปองกนไมใหมการบกรกท�าลายพนทปา

100


ทมา: กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพชภำพท4-7พนทปำอนรกษแบงตำมประเภท2525–2547

การจดการทรพยากรธรรมชาตกบการลดกาซเรอนกระจก

การใชพลงงานและทดนและปาไมเปนปจจยส�าคญทสงผลกระทบตอปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศ ในชวงไมกปทผานมา วกฤตราคาน�ามนเชอเพลงสงผลกระทบอยางรนแรงตอการใชพลงงานและการขยายตว ของเศรษฐกจ ท�าใหประเทศตาง ๆ เรงพฒนาพลงงานทดแทนโดยเฉพาะจากพช ในป พ.ศ. 2550 โลกประสบ ปญหาภยพบตท�าใหปรมาณการผลตธญญาพชต�ากวาปกตสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร ท�าใหทกฝายเหนความซบซอนของความสมพนธระหวาง พลงงาน อาหารและโลกรอนมากขน ซงหากเราสามารถอธบายความเชอมโยง ดงกลาวใหมลกษณะทวไปมากขน กจะเปนความสมพนธระหวาง พลงงาน การใชทรพยากรธรรมชาต (ดนและน�า) และสภาวะโลกรอนนนเอง

ความสมพนธระหวางการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกบปญหา กาซเรอนกระจกสามารถประมวลไดจาก ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบแผนปฎบตราชการ 4 ปของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม50 ซงสรปสาระส�าคญไดดงน

จากเปาหมายลดกำซเรอนกระจกและปรบปรงฐำนเทคโนโลยกำรผลตสเทคโนโลยทสะอำดอยำงมประสทธภำพ ประเทศไทยก�าหนดยทธศาสตรสนบสนนการลดการปลอยและการเพมแหลงดดซบกาซเรอนกระจกบนพนฐานการพฒนาทยงยนของประเทศ โดยใชบญชการปลอยกาซเรอนกระจกเปนพนฐานในการก�าหนดแนวทางการลดการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศดงน

50 ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2551-2555 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ม.ค. 2551 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แผนปฎบตราชการ 4 ป พ.ศ. 2551-2554

101


· ลดกาซเรอนกระจกจากภาคพลงงาน โดยการเพมประสทธภาพการผลตและการใชพลงงานไฟฟาโดยรวม ในภาคคมนาคมขนสง และสนบสนนการใชพลงงานทดแทน

· ลดกาซเรอนกระจกจากภาคของเสย โดยการลดปรมาณของเสยจากแหลงก�าเนดและเพมประสทธภาพการบรหารจดการ

· ลดกาซเรอนกระจกจากกระบวนการผลตในภาคอตสาหกรรม

· ลดกาซเรอนกระจกจากภาคเกษตร

· เพมแหลงดดซบกาซเรอนกระจกจากพนทปาไม

แผนปฎบตราชการของกระทรวงฯ ก�าหนดประเดนยทธศาสตรเพอเตรยมรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศและคณภาพสงแวดลอมโดยก�าหนดเปาหมายทส�าคญในชวง 4 ป ไวดงน

· สงเสรมอเพมพนทปาปลกใหมและปลกทดแทน 19.86 ลานไร

· สงเสรมอฟนฟพนทปาตนน�าเพมขนอกจ�านวน 1 ลานไร

· สงเสรมอปลกปาในพนทปาเศรษฐกจจ�านวน 2.8 ลานไร

· สงเสรมอโครงการ CDM ฟนฟใชประโยชนจากของเสย จ�านวน 20 โครงการ

· สงเสรมอโครงการวจยและพฒนาสนบสนนการจดการกาซเรอนกระจกในประเทศ 120 แหง

· สงเสรมอสงเสรมการพฒนาสงคมทองถนและสขอนามยในพนทชมชนรอบโครงการจ�านวน 120 ชมชน

โครงการ CDM กอใหเกดมลคาเศรษฐกจไดไมนอยกวา 2,000 ลานบาทลดกาซเรอนกระจกไดไมนอยกวา 2 ลานตนเทยบเทาคารบอนไดออกไซด

นอกจากน ยงมประเดนยทธศาสตรดานบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตใหสอดคลองกบการพฒนาทยงยนและก�าหนดเปาหมายทเกยวของกบการลดกาซเรอนกระจกทส�าคญคอ

· สงเสรมปองกนปาอนรกษจ�านวนพนท 106 ลานไร

· สงเสรมฟนฟพนทปาไมจ�านวน 1.5 ลานไร

· สงเสรมอนรกษและฟนฟพนทตนน�าล�าธารและปาเสอมโทรม 13,450 ไร และมอตรารอดตายไมนอยกวา รอยละ 90

· สงเสรมบ�ารงรกษาพนทสวนปาในเขตอนรกษ 19,300 ไรและมอตรารอดตายไมนอยกวารอยละ 80

· สงเสรมบรหารจดการพนททรพยากรทางทะเลและชายฝง 1.6 ลานไรใหมความอดมสมบรณ

การเกษตรกบการลดกาซเรอนกระจก

การเกษตรเปนภาคการผลตภาคหนงทสามารถชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกไดจากกระบวนการปลกขาวในพนทนาน�าขง ปศสตวและการใชทดน การปลกขาวในพนทนาน�าขงเปนแหลงปลอยกาซเรอนกระจกทส�าคญในภาคเกษตร แตกเปนแหลงผลตอาหารส�าคญทสดทอนสญญาฯ ก�าหนดใหความมนคงทางอาหารเปนเปาหมายสงสดของอนสญญาฯ ภายใตอนสญญาฯ จะเหนไดวาแนวทางทเหมาะสมทสดในการด�าเนนการลดกาซในสาขาเกษตรคอ การลดปรมาณกาซเรอนกระจกโดยไมท�าใหการผลตอาหารลดนอยลงกวาเดมหรอกลาวอกนยหนงคอไมท�าใหตนทนการผลตอาหารสงขนกวาเดม นนกคอแนวทาง win-win policy ของประเทศไทยนนเอง

102


กระทรวงเกษตรและสหกรณไดก�าหนดยทธศาสตรการลดโลกรอนในภาคเกษตรโดยก�าหนดแนวทางหลายแนวทางดงน

· สงเสรมการรณรงคไถกลบตอซง 1.22 แสนไร

· สงเสรมการปลกไมยนตน 4.5 แสนไร

· สงเสรมลดการเผาพนทเกษตรบนพนทโลง 1.5 แสนไรโดยเฉพาะในภาคเหนอ

เปนทนาสงเกตวา การรณรงคการลดการเผาตอซงหรอการลดการเผาพนทเกษตรบนพนทโลงเปนเพยงกศโลบายในการลดผลกระทบสงแวดลอมทเกดจากการเผาเศษวสดพชการเกษตรทมตอทดนและสงแวดลอมในระดบพนท เนองจากตอซงขาวหรอเศษวสดพชเกษตรทไดจากการปลกพชนน ไมไดปลอยกาซคารบอนไดออกไซดเพมขนแต อยางใด หรอเรยกวา Carbon balance นนเอง เพราะตอนปลกพชกสะสมปรมาณคารบอนเมอเนาเปอยกปลดปลอย ปรมาณคารบอนเทาเดม ยกเวนจะมการปลดปลอยกาซเรอนกระจกอนเพมเตมจากปฎกรยากบทดนหรอทรพยากรธรรมชาตอน สวนการปลกไมยนตนในพนทเสอมโทรมหรอพนทสาธารณะหรอพนททงรางกจะมสวนใน การดดซบคารบอนและเกบกกไวในรปเนอไมและราก

การลดกาซเรอนกระจกในภาคการเกษตรตองมการวเคราะหวจยอยางลกซงโดยเฉพาะผลไดผลเสยตอเกษตรกร เนองจากการลดกาซมเทนจากนาขาวจะตองมการปรบเปลยนเทคโนโลยการเพาะปลก หรอการลดกาซมเทนจากปศสตวกตองปรบเปลยนเทคโนโลยทเกยวของกบอาหารสตวและการดแล การเปลยนเทคโนโลยเหลานมผลกระทบตอตนทนผลตอบแทนของเกษตรกรทงสน

กลไกการพฒนาทสะอาด

กลไกการพฒนาทสะอาด (CDM) เรมมบทบาทตอกระบวนการลดกาซเรอนกระจกของประเทศไทยหลงจากทประเทศภาคฯ ลงนามในพธสารเกยวโต ในชวงแรกของการด�าเนนการจะเปนการเพมขดความสามารถของประเทศก�าลงพฒนาในการพฒนาโครงการ CDM ประเทศไทย เชน โครงการภายใตการสนบสนนของธนาคารโลกและประเทศออสเตรเลย ประเทศเดนมารค เปนตน

การลดกาซเรอนกระจกผานกลไก CDM ไดเ รมอยางเปนรปธรรมเมอส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในฐานะ DNA (ในขณะนน) ไดก�าหนดกรอบการพจารณาโครงการ CDM และภายหลงไดจดตงองคการมหาชนขนมารองรบโครงการ CDM โดยเฉพาะคอ องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) (Thailand’s Greenhouse Gas Management Organization: TGO) TGO ท�าหนาทรบผดชอบในการบรหารจดการในสวนของภาครฐทเกยวของกบโครงการ CDM เปนหลก

ณ วนท 5 มนาคม 2553 มโครงการทไดรบหนงสอใหค�ารบรองโครงการ (Letter of Approval: LoA) จากประเทศไทยแลว จ�านวน 100 โครงการ คดเปนปรมาณกาซเรอนกระจกทลดได 6,3 ลานตนคารบอนไดออกไซด เทยบเทาตอป โดยสามารถแยกเปนโครงการ CDM ประเภทกาซชวภาพ (Biogas) รอยละ 69 โครงการ CDM ประเภทชวมวล (Biomass) รอยละ 22 และโครงการ CDM ประเภทอนๆ รอยละ 9 โครงการเหลานตองผานกระบวนการพจารณาจากองคกรภายใตพธสารทเรยกวา CDM Executive Board เพอใหความเหนชอบและขนทะเบยน จงจะเปนโครงการ CDM โดยสมบรณ จากโครงการทไดรบหนงสอใหค�ารบรองโครงการแลวนน มจ�านวน 32 โครงการทไดรบการขนทะเบยนแลว คดเปนปรมาณกาซเรอนกระจกทลดไดประมาณ 2 ลานตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทาตอป ในจ�านวนน มโครงการทไดรบใบรบรองปรมาณกาซเรอนกระจกทลดได 2 โครงการปรมาณทงสนประมาณ 8 แสนตนคารบอนไดออกไซดเทยบเทา

103


ทมา: องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน)ภำพท4-8โครงกำรCDMของประเทศไทยทไดรบควำมเหนชอบจำกExecutiveBoard

แยกตำมประเภท

การลดกาซเรอนกระจกในสาขาอน ๆ

มการด�าเนนการดานสงเสรมการอนรกษสงแวดลอมและชวยลดโลกรอนในหนวยงานตางๆ หลายหนวยงานทงภาครฐและเอกชนในชวงหลายปทผานมา ดงตวอยางขางลาง

การจดซอจดจางทเปนมตรตอสงแวดลอม ประเทศไทยไดด�าเนนการดานการตลาด สเขยว (Green Marketing) มาเปนเวลานานกวา 10 ปแลวทงดานการผลตและการบรโภค ทยงยน ภาครฐเปนภาคทมการบรโภคเปนสดสวนส�าคญของระบบเศรษฐกจโดยมสดสวน การจดซอจดจางระหวางรอยละ 11-17 ของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต กรมควบคมมลพษไดจดท�าโครงการจดซอจดจางทเปนมตรตอสงแวดลอมเปนโครงการน�ารองเพอสงเสรมและพฒนาระบบการจดซอจดจางทเปนมตรตอสงแวดลอมตอไป และไดจดท�ารางแผนสงเสรมการจดซอจดจางสนคาและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอมของภาครฐ (พ.ศ.2551-2554) ซงตองขยายผลเปาหมายจ�านวนหนวยงานของภาครฐ มการจดซอจดจางสนคาและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม ในป 2551-2554 จ�านวนไมนอยกวารอยละ 25 รอยละ 50 รอยละ 75 และเพมเปนรอยละ 100 ในปพ.ศ.2554 ตามล�าดบ

โครงการสาธารณสขรวมใจ รณรงคลดโลกรอน กระทรวงสาธารณสขโดยกรมอนามยไดจดท�าโครงการสาธารณสขรวมใจ รณรงคลดโลกรอน ดวยการสขาภบาลอยางยงยนและเปน มตรกบสงแวดลอมขน โดยมวตถประสงค เพอ สงเสรมใหสถานบรการสาธารณสขในสงกดกระทรวงสาธารณสข ด�าเนนการลดโลกรอนในสถานบรการ ภายใตกจกรรมและกลยทธหลก Green and Clean51 เพอใหสถานบรการสาธารณสขในสงกดกระทรวงสาธารณสข เปนแบบอยางใน

51 Green ประกอบดวย G = garbage, R = rest room, E = energy, E = environment, N = Nutrition; Clean ประกอบดวย C = communication, L = leader, E = effectiveness, A = activity และ N = networking.

104


การด�าเนนงานลดโลกรอน และเพอสรางความร ความเขาใจใหกบบคลากรสาธารณสขในเรองเกยวกบภาวะโลกรอนทมผลตอสขภาพ โดยมพนทเปาหมาย ไดแก โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลในสงกดกรมวชาการและสถานอนามยหรอศนยสขภาพชมชน โดยด�าเนนการชวงป 2553-2555 มโรงพยาบาลเขารวมโครงการในป 2553 จ�านวน 692 แหงและคาดวาจะมการขยายพนทการด�าเนนงานในปตอไป

โครงการลดโลกรอนของเมอง ปญหาโลกรอนท�าใหเมองใหญๆ ทวโลกตระหนกถงความจ�าเปนในการชวยลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก รวมทงเมองตางๆ ของประเทศไทย เชน กรงเทพมหานครและจงหวดขอนแกน กรงเทพมหานครรวมกบ 35 หนวยงานไดจดท�าปฏญญากรงเทพมหานครวาดวยความรวมมอลดปญหาภาวะ โลกรอน 5 ประการ ดงน

1) เราจะลดการใชพลงงานและใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสดในทกกจกรรม ในภาคการผลตและการบรโภค เพอใหเกดผลกระทบตอภาวะโลกรอนนอยทสด

2) เราจะรวมกนสงเสรมและสนบสนนบทบาทของเยาวชน ชมชน ธรกจ ตลอดจนหนวยงานภาครฐ และปจเจกบคคลใหมสวนรวมในการลดการปลอยกาซเรอนกระจกเพอลดภาวะโลกรอน

3) เราจะใหการสนบสนนและสงเสรมวถชวตบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง เพอเปนการปองกน เตรยมรบ และปรบตวสกบภาวะโลกรอน

4) เราจะใหการสนบสนน สงเสรม และรวมท�ากจกรรมทจะท�าใหเกดการดดซบกาซเรอนกระจกดวยการปลกและดแลตนไมยนตนอยางกวางขวางและตอเนอง

5) เราจะสงเสรมใหมกจกรรมการลดและปองกนภาวะโลกรอนอยางตอเนองและยงยนดวยการเผยแพรขอมลและใหความรสการปฏบตในทกโอกาส

กรงเทพมหานครไดจดท�าแผนปฏบตการวาดวยการแกไขปญหาภาวะโลกรอนของกรงเทพมหานคร (2550 -2555) โดยตงเปาหมายในการลดกาซเรอนกระจกใหได 15 % (จากกรณไมมแผนปฎบตการ) ประกอบดวยยทธศาสตรการด�าเนนงานใน 5 ดาน ไดแก การพฒนาระบบขนสงมวลชน การสงเสรมการใชพลงงานทางเลอก การปรบปรงอปกรณเครองใชไฟฟาในอาคาร การจดการขยะและน�าเสย และการเพมพนทสเขยว มการรณรงคประชาสมพนธใหประชาชนตระหนกในปญหาภาวะโลกรอน และเขามามสวนรวมในการลดกจกรรมทเปนสาเหตของภาวะโลกรอนโดยจดกจกรรมอยางตอเนองเชน กจกรรม“ หยด 15 นาท เพอกรงเทพของเรา” กจกรรมรณรงคเปลยนหลอดไสมาใชหลอดตะเกยบ กจกรรมขจกรยานชวยลดโลกรอน กจกรรมไมขบชวยดบเครอง กจกรรมปลกตนไมสรางสมดลกจกรรมจากหนงถงสามลานสานฝนเมองสวย กจกรรมรณรงคใชถงผาแทนถงพลาสตก กจกรรมชวยลดวกฤตโลกรอน กจกรรมวนปลอดรถลดโลกรอน “Bangkok Car Free Day 2007” กจกรรมลดขยะลดโลกรอน กจกรรมอาคารรกษพลงงาน เปนตน52

ท�านองเดยวกน จงหวดขอนแกนไดจดท�าปฎญญาลดโลกรอนเมอตนป พ.ศ.2552 และผลกดนจงหวดขอนแกนใหเปน Eco-city มการจดท�าแผนปฎบตการวาดวยการลดโลกรอน จงหวดขอนแกน พ.ศ.2553-256253 โดยม เปาหมายส�าคญคอ

· ลดการปลอยกาซเรอนกระจกลงรอยละ 5 ในป พ.ศ.2555 และลดลงเปน รอยละ 10 ในป 2562 ของปรมาณทปลอยในป พ.ศ.2552

52 แผนปฎบตราชการส�านกสงแวดลอม กรงเทพมหานคร http://203.155.220.174/modules.php?name=News&file=article&sid=1953 ส�านกงานสงแวดลอมภาคท 10 และจงหวดขอนแกน แผนปฎบตการวาดวยการลดปญหาภาวะโลกรอนจงหวดขอนแกน พ.ศ. 2553-

2562 โดยความสนบสนนของส�านกความรวมมอทางวชาการของเยอรมน (GTZ)

105


· เพมพนทสเขยวในชมชนเมอง รอยละ 5 ในป พ.ศ. 2555 และเพมเปนรอยละ 10 ในป 2562 ของพนทสเขยวในป 2552

· ภาคสวนตาง ๆ มสวนรวมในการเตรยมความพรอมในการรบมอและปรบตวตอภาวะโลกรอน

· ลดความสญเสยจากภยพบตธรรมชาตลงรอยละ 5 ของป 2555 และลดลงรอยละ 10 ในป 2562

ในการบรรลเปาหมายขางตน แผนปฎบตการฯ ไดก�าหนดยทธศาสตร 4 ยทธศาสตรคอ

· ยทธศาสตรท 1 ลดปญหากาซเรอนกระจกและเพมแหลงดดซบ

· ยทธศาสตรท 2 สรางความตระหนกและการมสวนรวมในการจดการปญหาสภาวะโลกรอน

· ยทธศาสตรท 3 พฒนาประสทธภาพ ระบบบรหารจดการ

· ยทธศาสตรท 4 การเพมขดความสามารถในการรบมอปญหาภาวะโลกรอน

นอกจากเมองทมการก�าหนดแผนเฉพาะดานการลดกาซเรอนกระจกเชน กรงเทพมหานครและจงหวดขอนแกนแลว ชมชนเมองในจงหวดอน ๆ กมกจกรรมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทมสวนชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจกและปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยเปนระยะ ๆ

การลดกาซเรอนกระจกกบการพฒนาประเทศ

จากปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศ จะเหนไดวาแหลงปลอยกาซเรอนกระจกทส�าคญทสดคอ การใชพลงงานและปาไม ดงนน การศกษาการลดกาซเรอนกระจกยอมตองใหความสนใจแหลงปลอยทส�าคญเปนแหลงแรก ภายใตนโยบาย win-win โครงการหรอกจกรรมทมสวนชวยใหการลดกาซเรอนกระจกกจะเปนโครงการหรอกจกรรมทดส�าหรบประเทศไทย แตทางเลอกทเปน win-win policy จะมเหลอมากนอยเพยงใดและมผลตอพนธกรณรอบใหมอยางไร เปนเรองททาทายนโยบายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยเปนอยางมาก

จากการวเคราะหสถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลงของการพฒนาทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ การจดท�าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (2555-2560) ไดใหความส�าคญ 5 ดานดวยกนคอ โอกาสของประเทศไทยหลงวกฤตเศรษฐกจโลก การสรางเศรษฐกจสรางสรรคเพอเปนทางเลอกเศรษฐกจของประเทศ การพฒนาสงคมใหม การขบเคลอนใหสงคมมความสมดล และดานสดทายคอภาวะโลกรอน

ในดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคม การเปลยนแปลงของภาวะโลกรอนในชวงทศวรรษทผานมาไดสงผล กระทบตอประเทศไทยในหลายมต โดยเฉพาะการสงผลกระทบตอขดความสามารถในการแขงขนของประเทศในระยะยาว ประเทศไทยจ�าเปนตองเตรยมพรอมในการรบมอและบรรเทาผลกระทบจากภาวะโลกรอน รวมทงการปรบทศทางการพฒนาประเทศสการเปนสงคมคารบอนต�า การปรบโครงสรางการผลตของประเทศสระบบการผลตคารบอนต�า การพฒนาเศรษฐกจจากฐานทรพยากรชวภาพควบคกบการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตและรกษาคณภาพ สงแวดลอม ในขณะเดยวกนตองสรางความมนคงดานอาหารและพลงงาน เพอใหประเทศไทยมอาหารทเพยงพอกบการบรโภคภายในประเทศและสงออก พรอมทงสรางองคความร การวจยและพฒนา และจดระบบขอมล และสรางศกยภาพในการเจรจาระหวางประเทศทเกยวของกบโลกรอน

การก�าหนดวสยทศนประเทศไทยไปสป พ.ศ.2570 นอกจากผลกระทบทเกดจากสภาวะโลกรอนทมแนวโนมจะเพมขนเรอย ๆ แลว การเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจและสงคมของประเทศยงท�าใหการจดการดานสภาวะ โลกรอนซบซอนและยากล�าบากยงขน ปจจยหลกเหลานประกอบดวย

106


ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การเพมขนของกาซเรอนกระจกจะสงผลกระทบสรางความเสยหายตอสงแวดลอม และคณภาพชวตของคน ซงคาดการณวาตนทนทประเทศตางๆ จะตองจายในการปองกนและรบมอกบผลกระทบจากภาวะโลกรอน คดเปนสดสวนรอยละ 0.05-0.5 ของ GDP โลก

1. การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรโลก จะมสดสวนผสงอายมากขน ซงจะสงผลใหแรงงานซงเปนปจจยการผลตทส�าคญในภาคเศรษฐกจของประเทศ มผลตภาพลดลง รวมทงเศรษฐกจของประเทศ/โลกจะตองเผชญกบภาวการณออมและการลงทนใน เครองจกรอปกรณทชะลอตวลง

2. พลงงานและความมนคงดานอาหาร ความตองการใชพลงงานของโลกมแนวโนมเพมขน จะสงผลท�าใหความตองการและระดบราคาของพชพลงงานโดยเฉพาะมนส�าปะหลง ออย และปาลมน�ามนแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

3. เทคโนโลย จะเกดเทคโนโลยสาขาหลกใหมทสามารถประยกตใชในหลากหลายมต น�าไปสนวตกรรมใหมทสงผลตอการเปลยนแปลงวถชวต แบบแผนการผลตและการตลาด รวมถงความตองการของผบรโภคทเนนการตอบสนองความตองการสวนบคคลท ตางจากปจจบน

4. การเงนโลก แนวโนมการเปลยนแปลงดานการเงนโลกจะมความผนผวนมากขน ในระยะยาวประเทศตางๆ จะมการรวมกลมและจดท�าขอตกลงทางการคา การลงทน และการเงนรวมกนมากขน

5. การรวมกลมทางเศรษฐกจและการรวมมอในอนภมภาค จะสงผลใหเกดการขยายตวทางการคา การลงทน และการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในภมภาคตางๆ ของโลก กอเกดตลาดการคาใหม และการเปลยนแปลงศนยกลางทางเศรษฐกจของโลกในอนาคต

6. การพฒนาเมอง ชนบท และพนทเศรษฐกจ สดสวนประชากรทอาศยอยในเมองจะสงกวารอยละ 50 และประเทศในเอเชยจะขยายตวมากกวาทอน ซงสภาวะความเปนเมองจะขยายตวออกไปสภมภาคตางๆ มากขน และอาจสงผลใหตองมการปรบตวเพอรองรบความเปนเมองในหลายประเดน

ปจจยส�าคญตอการพฒนาเศรษฐกจทเกยวของกบการลดกาซเรอนกระจกของประเทศไทยคอปจจยทเกยวของกบพลงงานและการใชทดนดานปาไม เกษตรและปศสตวเปนหลก รองลงไปคอปจจยทเกยวของกบกระบวนการผลตของอตสาหกรรมบางประเภทและการจดการของเสย ปจจยทเกยวของกบพลงงานกคอการใชน�ามนและถานหนนนเอง สวนปจจยทเกยวของกบปาไม เกษตรและปศสตว กคอ การเพมพนทสเขยว การลดการปลดปลอยกาซมเทนจาก นาขาวและการจดการปศสตวโดยเฉพาะโคเนอและโคนม

การลดกาซเรอนกระจกเปนการลงทนอยางหนงทมตนทนผลตอบแทนเสมอ ในกระบวนการเจรจานน ทกประเทศเหนพองตองกนหมดวาจ�าเปนตองลดกาซเรอนกระจก แตทยงไมเหนพองตองกนคอประเทศใดควรแบกภาระเทาไหร จากบญชการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศ จะเหนไดอยางชดเจนวา สาขาทควรศกษามากทสดคอ สาขาพลงงาน เนองจากความตองการพลงงานมความยดหยนตอราคาคอนขางต�า (สนคาจ�าเปน) การเปลยนแปลงของราคา (เชนเกบภาษ) ไมท�าใหการบรโภคลดลงแตอยางใด ความสมพนธนสามารถดไดงาย ๆ จากความสมพนธระหวางราคาน�ามนกบปรมาณบรโภคในระยะสน ๆ

ประเดนส�าคญคอ ภาคพลงงานหรอการเปลยนแปลงการใชทดนทสงผลดตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศคออะไรบางและจะเพมไดอยางไร หรอกลาวในเชงเศรษฐศาสตรคอ ทางเลอกทลดกาซเรอนกระจกแลวไดก�าไรนนคออะไรบางและจะเพมขนไดอยางไร

109


ดานอน ๆ

การพฒนาและถายทอดเทคโนโลย

วทยาศาสตรและเทคโนโลยมบทบาทส�าคญในการเปนตวขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของโลกทมววฒนาการผานมาแลว 3 ยคคอ ยคเศรษฐกจอตสาหกรรม (industrial economy) ยคเศรษฐกจขาวสาร (information economy) จนถงยคปจจบนทเรยกวาเศรษฐกจโมเลกล (molecular economy) ทมเทคโนโลยสามสาขาหลกคอ เทคโนโลยชวภาพนาโนเทคโนโลยและเทคโนโลยวสดเปนตวขบเคลอนทส�าคญ ประเทศไทยทตองพงพาเศรษฐกจระหวางประเทศเปนหลกกเปนสวนหนงของววฒนาการขางตน

ประเทศไทยไดเลงเหนความส�าคญและเรงรดการพฒนาเทคโนโลยอยางเปนรปธรรมตงแตป พ.ศ. 2534 โดยประกาศใช พรบ.พฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย มการจดตงคณะกรรมการนโยบายดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต จดตงส�านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช) และเรมใชแผนกลยทธ 5 ปฉบบแรก (พ.ศ.2535-2539) ในป พ.ศ.2535 ในระยะแรกของการพฒนาเทคโนโลยยงเปนระบบแยกสวนตามแนวทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคม หลงจากเกดวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ.2540 มการเปลยนแปลงแนวทางการพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศใหเปนระบบมากขน โดยจะเหนไดจากแผนพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (พ.ศ.2540 – 2549) วสยทศนและยทธศาสตรแหงชาตดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ.2543 – 2563 นโยบายและแนวทางการวจยของชาต ฉบบท 6 (พ.ศ.2545 – 2549)54 มการจดท�าแผนกลยทธพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยระยะ 10 ปทสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ55 ประเทศไทยไดจดท�าแผนกลยทธส�านกงานวทยาศาสตรและเทคโนโลยระยะ 5 ปมาแลว 4 ฉบบ โดยฉบบท 4 เปนแผนกลยทธส�าหรบชวงป พ.ศ.2550-2554 แผนกลยทธนสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตแตละชวง โดยแผนกลยทธฉบบท 4 นสอดคลองกบแผนพฒนาฯ ฉบบท 10

แผนกลยทธฉบบท 4 จดท�าขนโดยสรางภาพอนาคตของโลกทมแนวโนมการเปดเสรทางการคา สภาวะโลกรอน และความขดแยงดานสงแวดลอม ปญหาดานพลงงาน ระบบการผลตอาหารและโรคระบาดทเปลยนแปลง ขณะเดยวกน การพฒนาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยและการพฒนาดานการศกษาของประเทศไทยคอนขางชา ผประกอบการไทยยงไมสามารถเขาถงระดบขามชาตได จากแนวโนมการเปลยนแปลงในอนาคตกบจดแขงจดออนของประเทศ ส�านกงานวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช) ไดจดท�าแผนกลยทธโดยก�าหนดแนวทางการพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศออกเปน 8 กลม (clusters) ประกอบดวย

1. อาหารและเกษตร

2. การแพทยและสาธารณสข

3. ซอฟทแวร ไมโครชปและอเลคโทรนค

4. ยานยนตและการจราจร

5. พลงงานทดแทน

6. พลงงานสงแวดลอม

54 คณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต 254755 แผนกลยทธดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต พ.ศ. 2547-2556

110


7. สงทอและเคมภณฑ

8. การวจยและถายทอดเทคโนโลยเพอการพฒนาชมชนชนบทและผดอยโอกาส

เปนทนาสงเกตวามหลายกลมทสะทอนความส�าคญกบองคประกอบพนฐานของเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยเฉพาะดานอาหารและเกษตร พลงงาน สงแวดลอมและการใหความส�าคญกบการถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมสชนบทและผดอยโอกาส

เทคโนโลยกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

สภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดจากการกระท�าของมนษยเปนผลพวงจากการพฒนาเทคโนโลย การพฒนาเศรษฐกจและสงคมโดยเฉพาะตงแตสมยการปฏวตอตสาหกรรมท�าใหน�ามนและถานหนเปนปจจยส�าคญในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของทกประเทศ การขาดแคลนพลงงานหรอตนทนพลงงานทสงขนสงผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมตลอดจนทางการเมองไดอยางมหาศาล พลงงานฟอสซลเปนแหลงพลงงานทส�าคญทสดของประเทศตาง ๆ ทวโลกและเปนแหลงปลดปลอยกาซเรอนกระจกทส�าคญทสดของโลกเชนกน ววฒนาการเทคโนโลยเครองจกรกลในอดตทผานมา ลวนแตเนนการใชพลงงานฟอสซลเปนส�าคญโดยเฉพาะการขนสง อตสาหกรรมและการเกษตร การลดการพงพงพลงงานจากฟอสซลและหาแหลงพลงงานหมนเวยนมาทดแทนจงเปนเรองส�าคญสงสดในการลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด นอกจากน ยงตองมการพฒนาเทคโนโลยดานตาง ๆ ทเกยวของกบกาซเรอนกระจกชนดอนทงจากอตสาหกรรม เกษตรกรรมและบรการ นอกจากเทคโนโลยทเกยวของกบการลดกาซเรอนกระจกแลว ผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทไมอาจหลกเลยงไดท�าใหประเทศตาง ๆ ทวโลกตองพฒนาองคความรและเทคโนโลยทจะปรบตวตอผลกระทบดงกลาวทงในระยะสนและระยะยาว เชน การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพอากาศ พาย สภาวะแลง น�าทวมทรนแรงขน

โดยสรป เทคโนโลยทส�าคญตอการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ คอ เทคโนโลยในการลดกาซเรอนกระจกและเทคโนโลยดานการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเพมขนของระดบน�าทะเล ซงมสาขาทเกยวของทส�าคญดงน

สำขำทเกยวของกบกำรลดกำซเรอนกระจก สำขำทเกยวของกบกำรปรบตวตอผลกระทบ

การใชพลงงาน ประสทธภาพการใชพลงงาน เกษตร

การใชพลงงานหมนเวยนทดแทนน�ามน ถานหน ทรพยากรน�าชายฝง

การผลตขาวน�าตม ปศสตว สขอนามย

กระบวนการผลตของอตสาหกรรมซเมนต เหลก เคม ทรพยากรชายฝง

การปลกปา การอนรกษปาไม การกอสรางทอยอาศย

การลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจ�าเปนตองมการปรบเปลยนรปแบบการใชพลงงานจากพลงงานฟอสซลเปนอยางอน โดยเฉพาะพลงงานหมนเวยน จะตองมการลงทนดานเทคโนโลยและเครองจกรกลอยางมหาศาล และตองมการด�าเนนการทมขนาดใหญพอ เทคโนโลยทเปนมตรตอสงแวดลอมโดยเฉพาะการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศ เชน เทคโนโลยดานพลงงานหมนเวยน เทคโนโลยพลงงานปลอดกาซเรอนกระจก เชน พลงงานไฮโดรเจน มบทบาทส�าคญตอการพฒนาขดความสามารถของประเทศก�าลงพฒนาในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพ

111


ภมอากาศ จากหลกการของกรอบอนสญญาฯ และในฐานะผกอใหเกดปญหาในอดตทผานมา ประเทศพฒนาแลวจงมพนธกรณทเกยวของกบการพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยดงทก�าหนดในมาตรา 4 วรรค 5 ของกรอบอนสญญาฯ

การพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใตอนสญญาฯ

มาตรา 4 วรรค 5 ของกรอบอนสญญาฯ ไดก�าหนดใหประเทศภาคทพฒนาแลว “ด�าเนนการทเปนไปไดในทางปฏบตทงปวง เพอสงเสรม เอออ�านวยความสะดวก และสนบสนนทางการเงนตามความเหมาะสม ในการถายทอด หรอการเขาถงวทยาการและเทคโนโลยทเหมาะสมดานสงแวดลอมแกประเทศภาคอนโดยเฉพาะอยางยงประเทศภาคทก�าลงพฒนา เพอใหประเทศภาคทก�าลงพฒนาเหลานนสามารถด�าเนนการตามทก�าหนดในอนสญญาฯ ในกระบวนการน ใหประเทศภาคทพฒนาแลวสนบสนนการพฒนาและการขยายขดความสามารถภายใน (endogenous capacities) และเทคโนโลยของประเทศภาคทก�าลงพฒนา ภาคและองคการอนๆ ทอยในฐานะทจะกระท�าเชนนนอาจชวยเหลอเอออ�านวยความสะดวกในการถายทอดเทคโนโลยเชนวานนไดเชนกน”

การพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยจงเปนพนธกรณทส�าคญประการหนงของประเทศภาคโดยเฉพาะประเทศภาคทพฒนาแลวและเปนวาระหนงของการเจรจาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การเจรจาดานการพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยไดเรมตงแตอนสญญาฯ มผลบงคบใชจนถงการประชม COP 4 ทประชมมมตใหก�าหนด องคประกอบทจะน�ามาพจารณาดานการพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยดงน

· Practical steps to promote, facilitate and finance, as appropriate, transfer of, and access to, environmentally sound technologies and know-how

· Support for the development and enhancement of endogenous capacities and technologies of developing country Parties

· Assistance in facilitating the transfer of environmentally sound technologies and know-how

ภายใตองคประกอบขางตน อนสญญาฯ ไดก�าหนดแนวทางการเรงรดการด�าเนนการตามมาตรา 4 วรรค 5 ของอนสญญาฯ เรยกกวา Framework for meaningful and effective actions to enhance the implementation of article 4.5 of the Convention ซงแบงประเดนการด�าเนนงานเปน 5 สวนดวยกนคอ

· Technology Need Assessment,

· Enabling Environment,

· Capacity Building,

· Technology Information และ

· Mechanism

อนสญญาฯ จดตงคณะผเชยวชาญดานการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยทเรยกวา Expert Group on Technology Transfer หรอ EGTT เพอใหขอเสนอแนะดานวชาการในประเดนตาง ๆ ทง 5 ประเดนตออนสญญาฯ โดยก�าหนดใหมการด�าเนนการระหวางป ค.ศ.2001-2006 หลงจากนน จะมการประเมนผลการด�าเนนการตอไป นอกจากนแลว ในมาตรา 10 (c) ของพธสารเกยวโตกก�าหนดใหมการสนบสนนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยในลกษณะเดยวกนเชนกน

กลาวโดยทวไปแลว วตถประสงคและพนธกรณระหวางประเทศของการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนนมอยแลว อปสรรคหรอปญหาส�าคญทเกดขนคอการตความจากขอความทางกฎหมายไปสการปฎบต โดยเฉพาะอยางยงประเดนทเกยวของกบทรพยสนทางปญญาและบทบาทของภาครฐกบภาคเอกชนหรอสวนทเกยวของในกระบวนการด�าเนนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลย หลายฝายทเกยวของมความเหน

112


แตกตางกนในบทบาทของทรพยสนทางปญญาวาเปนแรงจงใจหรออปสรรคตอการถายทอดเทคโนโลยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ56 นอกจากนน ประเดนกลไกทางการเงนทจะสนบสนนการถายทอดเทคโนโลยกเปนประเดนทเหนแยงกนระหวางกลมประเทศทพฒนาแลวและกลมประเทศก�าลงพฒนา โดยกลมประเทศก�าลงพฒนาใหความส�าคญวากลไกทางการเงนทเปนรปธรรมจะชวยใหการถายทอดเทคโนโลยเกดขนอยางมประสทธภาพ

การด�าเนนการของอนสญญาฯ ทผานมา

การด�าเนนการตาม Framework for meaningful and effective actions to enhance the implementation of article 4.5 of the Convention ก�าหนดชวงเวลาระหวางป ค.ศ.2001-2006 และไดจดตงคณะผเชยวชาญดานการถายทอดเทคโนโลยเพอสนบสนนการด�าเนนการในชวงเวลาดงกลาวเรยกวา Expert Group on Technology Transfer (EGTT) ในป 2004 ไดมการทบทวนความกาวหนาและประสทธผลของการด�าเนนงานดงกลาวภายใตอนสญญาฯ

โดยทวไปแลว ความรวมมอทางเทคโนโลยเกดขนตลอดเวลา สวนใหญแลวเปนเรองการลงทนวจยพฒนาทจ�ากดเฉพาะในกลมประเทศทมความกาวหนาทางเทคโนโลย57 ในดานการถายทอดเทคโนโลย ถงแมมการศกษาโดย IPCC58 และ รายงานของ EGTT ทชใหเหนถงความส�าคญของการสรางบรรยากาศทเอออ�านวยและก�าหนดเงอนไขทพเศษตอการถายทอดเทคโนโลยจากประเทศพฒนาแลวไปยงประเทศก�าลงพฒนา กยงไมมการด�าเนนการทเปน รปธรรมแตอยางใด59 ในสวนของพธสารเกยวโตนน การด�าเนนการสวนใหญผานกระบวนการ CDM ซงมการถายทอดทางเทคโนโลยทจ�ากดมากเชนเดยวกน

ควำมกำวหนำขององคประกอบทง5ในFrameworkสรปไดดงน

TechnologyNeedsAssessment(TNA) การประเมนความตองการเทคโนโลย (ของประเทศก�าลงพฒนา) มวตถประสงคส�าคญคอเพอทราบถงประเภทเทคโนโลยทส�าคญทตองการเพอประกอบการด�าเนนการดานการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใต Framework ขางตน ปจจบนน อนสญญาฯ ยงไมไดมกระบวนการประเมนความตองการเทคโนโลยภายใตมาตรา 4 วรรค 5 อยางเปนรปธรรม60

นบตงแตอนสญญาฯ ไดด�าเนนการตาม Framework ขางตน กจกรรมทเกยวของกบ TNA จะเปนการแลกเปลยนเชงวชาการ เชน การแลกเปลยนขอมลและประสบการณในการประเมนความตองการเทคโนโลย การจดท�าคมอการพฒนาโครงการเพอเสนอแหลงเงนทน61 ฯลฯ แตไมไดมการน�าเอาความตองการเทคโนโลยทมอยแลวมาด�าเนนการในทางปฏบตใหเปนรปธรรมแตอยางใด

Technology Information อนสญญาฯ มอบหมายใหส�านกงานเลขาธการของอนสญญาฯ พฒนาโครงการน�ารองระบบขอมลเกยวกบเทคโนโลยตาง ๆ ทงดานอปสงคและอปทานเพอสนบสนนการด�าเนนงานของอนสญญาฯ เชน การจดท�าระบบการคนหาขอมลเทคโนโลยทมประสทธภาพ การพฒนาขอมลดานเทคโนโลยใหทนสมย ภายใตมตของทประชมฯ ส�านกงานเลขาธการฯ ไดจดท�า Technology information clearing house (TT:CLEAR) และเพมประสทธภาพในการประสานงานและเชอมโยงระบบฐานขอมลเทคโนโลยระหวางหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ ทผานมา มการประเมนประสทธผลของการใช technology information clearing house และพฒนาโครงการน�ารองสราง

56 International Centre for Trade and Sustainable Development, 200857 UNFCCC, 200458 Metz Bert et.al., 200059 An Intergovernmental Organization of Developing Countries and Center for International Environmental Law,

2008, Intellectual Property Quarterly Updates, Fourth Quarter 200860 ทผานมาประเทศภาคน�าเสนอความตองการผานรายงานแหงชาต (เชน รายงานแหงชาตฉบบท 1) หรอใน การท�ากจกรรม

อน ๆทเกยวของ (รายละเอยดของ TNA แตละประเทศสามารถดไดท http://unfccc.int/ttclear/jsp/CountryReports.jsp)61 UNFCCC, A guidebook on preparing technology transfer projects for financing, 2006 (http://unfccc.int/ttclear/pdf/PG/EN/

UNFCCC_guidebook.pdf)

113


เครอขายขอมลดานเทคโนโลยรวมกบศนยในภมภาคตาง ๆ เพอประมวลแนวทางการขยายฐานขอมลเทคโนโลย โดยรวมกบ SANet (UNEP), CEP (Canada), US-CTC Gateway (USA), ITCC (China), CITE (Caribbean) และ OSS (Tunisia). โดยสรป การพฒนาศนยขอมลเทคโนโลยเพอเปนแหลงขอมลดานตาง ๆ ทเกยวกบเทคโนโลยทเปนมตรตอสงแวดลอมเพอสนบสนนการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ปจจบนเนนการสงเสรมการใชประโยชนศนยขอมลใหแพรหลายเปนหลก หลายฝายใหความเหนวา โครงการน�ารองศนยขอมลนด�าเนนการตาม เปาหมายและควรศกษาการลงทนขยายระบบใหไดมาตรฐานตอไป สวนส�าคญในอนาคตคอการปรบปรงขอมลให เหมาะสม การใหบรการขอมลใหมๆ สอดคลองกบความตองการของผใชตามกรอบของอนสญญาฯ62

ขอมลหลกใน TT:CLEAR ประกอบดวย technology transfer projects and programmes; case studies of successful technology transfer; ESTs and sources of know-how; organizations and experts; methods, models, and tools to assess mitigation and adaptation options and strategies; Internet sites for technology transfer ทเกยวของ; กจกรรมทเกยวของของประเทศภาคและ EGTT, เอกสารและรายงานการประชมทเกยวของกบประเดนในการเจรจาทเกยวของและการด�าเนนงานของ Technology framework

ในเชงทฤษฎแลว ศนยขอมลดานเทคโนโลยทเปนโครงการน�ารองเปนแหลงขอมลทเอออ�านวยตอการด�าเนนการดานการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยทงผใชและผผลต อยางไรกด ประโยชนทแทจรงจะเกดขนเมอมผใชบรการ ซงทผานมาคอนขางจ�ากด สวนหนง เนองจากไมมกจกรรมการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใตอนสญญาฯ ระหวางประเทศภาค โดยเฉพาะแตอยางใด

EnablingEnvironment องคประกอบนมความส�าคญมากแตการด�าเนนการเปนไปดวยความยากล�าบากเนองจากผลกระทบทจะเกดขนทงในทางการเมองและเศรษฐกจ โดยหลกการแลวบรรยากาศทเอออ�านวย (enabling environment) ตองการใหมการลดอปสรรคและเพมบรรยากาศทเอออ�านวยตอการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยโดยผานมาตรการทางการเงนและทางการคลง เชน การใหความชวยเหลอการใหสทธพเศษดานภาษ ดานเงนลงทน ซงมประเดนลขสทธ ทรพยสนทางปญญามาเกยวของเปนอยางมาก ขอถกเถยงทส�าคญคอ ทรพยสนทางปญญาเปนขอจ�ากดหรอแรงจงใจใหเกดการพฒนาและถายทอดเทคโนโลย โอกาสในการถายทอดเทคโนโลยทเปนของภาครฐ (publicly owned technologies) หลายฝายสรปวา ขนอยกบมมมองและสถานการณ เชน หากเปนการรวมมอด�าเนนการ (cooperative action) ลขสทธกจะเปนขอจ�ากด แตหากเปนการด�าเนนการผานระบบตลาด ลขสทธกเปนแรงจงใจ

อยางไรกด ทกฝายเหนวาภาครฐมบทบาทส�าคญในการสรางบรรยากาศทเอออ�านวยตอการถายทอดเทคโนโลยและควรเปนสวนหนงของนโยบายในการพฒนาประเทศ มาตรฐานดานเทคโนโลยทงในระดบประเทศและระหวางประเทศและการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสย บทบาทเฉพาะของภาครฐและภาคเอกชนทชดเจนกมความส�าคญตอการถายทอดเทคโนโลยเชนกน ทงน ไดมการเสนอแนะให

· เพมการประสานงานระหวางกระทรวงทเกยวของ

· สนบสนนทางการเมองตอสถาบนและโครงการในการถายทอดเทคโนโลย

· สนบสนนการลงทนของภาคเอกชนโดยเฉพาะสรางแรงจงใจ

· สนบสนนเทคโนโลยทสอดคลองกบทศทางการพฒนาของประเทศทรบเทคโนโลย

· สนบสนนการเสรมสรางขดความสามารถของผมสวนไดสวนเสย63

62 รายละเอยดดไดจากมตในทประชมองคกรยอยทปรกษาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (FCCC/SBSTA/2007/INF.1, http://unfccc.int/resource/docs/2007/sbsta/eng/inf01.pdf)

63 รายละเอยดดไดจาก FCCC/SBSTA/2003/INF.4, (http://unfccc.int/resource/docs/2003/sbsta/inf04.pdf) และ ขอสรปเชงวชาการ (http://unfccc.int/ttclear/jsp/EEnvironment.jsp) (http://unfccc.int/ttclear/jsp/EventDetail.jsp?EN=SBSTA24SideEvent)

114


ถงแมวาทกฝายจะเหนความส�าคญของการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยระหวางประเทศภาคและภาคสวนตาง ๆ ทเกยวของเพอเพมขดความสามารถในการจดการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แตกระบวนการด�าเนนการภายใตอนสญญาฯ และพธสารเกยวโตกยงเชองชาและจ�ากด ทประชมสมชชาภาคในอนสญญาฯ และพธสารเกยวโตไดมความเหนรวมกนทจะเรงรดโดยเฉพาะในดาน

· การใช การพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยเปนประเดนส�าคญทตองน�าไปพจารณาตอเมอสนสด การด�าเนนการภายใตพธสารเกยวโต

· การสนบสนนทางการเงนเปนหวใจของการถายทอดเทคโนโลย ควรคดนวตกรรมดานการเงนใหม ๆ เพอจดการดานความเสยงทางการเงนทตองลงทนสง โดยเฉพาะโครงการทไดระบตาม TNA

· ควรพจารณาความสมพนธระหวางความชวยเหลอระหวางประเทศกบการเสรมสรางบรรยากาศทเอออ�านวยในการถายทอดเทคโนโลย

· ควรเสรมสราง partnership กบภาคเอกชนในการรวมมอถายทอดเทคโนโลย

· การพฒนาเทคโนโลยทเปนอยไมเพยงพอในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จ�าเปนตองพฒนา นวตกรรมใหม ๆ เชน hydrogen economy64

ซงในแผนปฏบตการบาหล การพฒนาและถายทอดเทคโนโลยกเปนแกนหลกของการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหลงพธสารเกยวโต และไดน�าประเดนตาง ๆ ขางตนไปเจรจาด�าเนนการตอไป

โดยสรปแลว ทกฝายเลงเหนความส�าคญของ Enabling environment แตอยางไรกตามการสรางบรรยากาศ ดงกลาว จ�าเปนตองเปนการรเรมของภาครฐ โดยใชกลไกของภาคเอกชนเปนเครองมอในการด�าเนนการ ทงน ยงไมมการด�าเนนการทเปนรปธรรมแตอยางใด

CapacityBuilding การเสรมสรางขดความสามารถเปนองคประกอบทแฝงอยในกจกรรมอน ๆ (cross-cutting issue) ภายใตอนสญญาฯ เชน การลดกาซเรอนกระจก การปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การจดท�ารายงานแหงชาต เปนตน วตถประสงคส�าคญขององคประกอบนคอการเสรมสรางขดความสามารถ ความร ความช�านาญของบคลากรในประเทศก�าลงพฒนาในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย และสถาบน เพอการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทมประสทธภาพ การเสรมสรางขดความสามารถตองสอดคลองกบแนวทาง เงอนไขและความจ�าเปนของประเทศก�าลงพฒนาแตละประเทศ

ขอบเขตของกจกรรมดานการเสรมสรางขดความสามารถนคอนขางกวางขวาง เนองจากการเสรมสรางขด ความสามารถแฝงอยในกจกรรมอน ๆ โดยทวไปแลว ขอบเขตการเสรมสรางขดความสามารถรวมถง

· การด�าเนนการทงในระดบประเทศ ภมภาคยอยถงระดบภมภาค

· เสรมสรางความตระหนกตอเทคโนโลยทเปนมตรตอสงแวดลอมไมนอยกวาเทคโนโลยอน

· ใหโอกาสฝกอบรม เรยนรผานโครงการน�ารอง

· เสรมสรางขดความสามารถของบคลากรในเรองการพฒนา การประยกต การใชและการบ�ารงรกษาเทคโนโลยเสรมสรางความเขมแขงใหกบสถาบนโดยเฉพาะความรวมมอระหวางประเทศก�าลงพฒนา

การด�าเนนการดานการเสรมสรางขดความสามารถทผานมาเกอบทงหมดเนนเชงวชาการดานการเสรมสราง ขดความสามารถในการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยเปนส�าคญ

64 รายละเอยดดไดจาก FCCC/SBSTA/2004/2, (http://unfccc.int/resource/docs/2004/sbsta/02.pdf)

115


MechanismforTechnologyTransfer วตถประสงคส�าคญคอการพฒนากลไกในการเรงรดการถายทอดและการเขาถงเทคโนโลยภายใตมาตรา 4 วรรค 5 โดยเฉพาะการเสรมสรางการประสานงานระหวางผมสวนเกยวของ การกระตนการเรงรดการถายทอดและการรบเทคโนโลยโดยผานความรวมมอระหวางภาครฐกบภาครฐ ภาครฐกบภาคเอกชน การด�าเนนการภายใตองคประกอบนเปนการสนบสนนเชงวชาการเชนจดท�าคมอในการศกษาทางเลอกในการลงทนดานเทคโนโลย การเสรมสรางความรวมมอระหวางองคกรระหวางประเทศ

ประเทศไทยกบการพฒนาและถายทอดเทคโนโลย

การพฒนาและถายทอดหรอความรวมมอแลกเปลยนเทคโนโลยเกดขนโดยธรรมชาตของการพฒนาดานตาง ๆ ของประเทศทงภายในประเทศและระหวางประเทศ ทงในกลมหรอระหวางกลมประเทศพฒนาแลว ก�าลงพฒนาหรอดอยพฒนา ในท�านองเดยวกน ประเทศตาง ๆ เหลานกมการแขงขนดานเทคโนโลยเพอการคาและความมนคง เชนกน โดยเฉพาะในชวงโลกาภวฒนและการเปดเสรทางการคา เทคโนโลยกลายเปนกลไกส�าคญในการแขงขน ทางการคาและเปนสนคาส�าคญอยางหนงของการคาระหวางประเทศ โดยธรรมชาตดงกลาวนเอง ท�าใหการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใตอนสญญาฯ และพธสารเกยวโตเปนประเดนส�าคญของการเจรจาขอตกลงตลอดมา

ในหวขอน สวนแรกเปนการสรปถงการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยทเนนสวนทเกยวของกบการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะดานการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกและการปรบตวตอผลกระทบของภาวะโลกรอน สวนทสองเปนการสรปถงสถานะการด�าเนนการดานความรวมมอระหวางประเทศดานเทคโนโลย โดยเฉพาะทเกยวของกบการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กำรด�ำเนนกำรภำยใตอนสญญำฯและพธสำรเกยวโต

ภายใตอนสญญาฯ และพธสารเกยวโต ประเทศไทยเปนประเทศก�าลงพฒนาทเปนผรบการสนบสนน ชวยเหลอดานการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยจากประเทศทพฒนาแลว ในขณะเดยวกน ประเทศไทยกมสวนรวมในการสนบสนนการพฒนาและเทคโนโลยระหวางประเทศก�าลงพฒนารวมทงประเทศดอยพฒนา การแลกเปลยน องคความรทางวชาการ การพฒนาสงเสรม แลกเปลยน นกวชาการดานวทยาศาสตรและสงคมศาสตรทเกยวของ

กำรตอบสนองตออนสญญำฯ ใน 5 องคประกอบของการด�าเนนการดานการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยนน หลงจากทประเทศไทยไดจดท�ารายงานแหงชาตฉบบแรกแลว ประเทศไทยไดด�าเนนการศกษาประเมนความตองการพฒนาเทคโนโลยและองคความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางกวาง ๆ 65 ซงสรปไดดงน

· การพฒนาคาสมประสทธการปลอยกาซ ในสาขาเกษตร (ขาวและปศสตว ทดนเกษตร) ปาไม และการบ�าบดของเสย ตามล�าดบ

· การพฒนาเทคโนโลยการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก โดยเฉพาะเทคโนโลยการอนรกษพลงงาน พลงงานชวภาพ และพลงงานแสงอาทตย

การพฒนาองคความรดานผลกระทบ ความลอแหลมและการปรบตว ซง ไดแก (1) เทคโนโลยวเคราะหการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระดบภมภาคยอย โดยเฉพาะภาพจ�าลองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระดบภมภาคยอย (2) เทคนคการวเคราะหผลกระทบดานการเกษตร โดยเฉพาะการวเคราะหผลกระทบตอผลผลตตอไรของพชเศรษฐกจในระดบพนททวประเทศ และการแพรระบาดของศตรพช (3) เทคนคการวเคราะหผลกระทบดานแหลงน�า เทคนคการวเคราะหผลกระทบชายฝงวเคราะหผลกระทบตอปรมาณน�าทา ปรมาณน�ากกเกบในอนาคต (4) เทคนคการวเคราะหผลกระทบชายฝง โดยเฉพาะการวเคราะหผลกระทบตอระบบนเวศ การใชประโยชนพนทชายฝงตางๆ และ

65 การประเมนความตองการเทคโนโลยนเปนหวขอหนงภายใตโครงการ Enabling Activity II ซงเปนโครงการทมวตถประสงคเพอรกษาความตอเนองของกจกรรมดานการจดท�ารายงานแหงชาต ไมใชเปนการประเมนความตองการเทคโนโลยเพอตอบสนองมาตรา 4.5 โดยเฉพาะ ดงนน การประเมนนจงเปนเพยงการประเมนเบองตนโดยทวไปเทานน

116


(5) เทคนคการวเคราะหผลกระทบดานสขภาพ โดยเฉพาะการวเคราะหผลกระทบตอการระบาดของโรคทเกยวของ ผลการประเมนความตองการเทคโนโลยไดน�าเสนอใหกบส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ เพอเปนขอมลส�าหรบการด�าเนนการตอไป โดยเฉพาะทเกยวของกบกรอบการเรงรดการด�าเนนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใต อนสญญาฯ

จากการด�าเนนการทผานมาทงในระดบอนสญญาฯ และระดบภมภาค ไมพบวามกระบวนการถายทอดเทคโนโลยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตอนสญญาฯ อยางเปนรปธรรมแตอยางใด โดยเฉพาะการด�าเนนการ ดานการสรางบรรยากาศทเอออ�านวยตอการถายทอดเทคโนโลย ในสวนของประเทศไทยนน นอกจากการศกษาวจย ดานความตองการเทคโนโลยแลว กจกรรมดานการถายทอดเทคโนโลยทผานมาสวนใหญเปนดานการเพมขด ความสามารถของบคลากรทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศ เชน การเขารวมประชมสมมนาระหวางประเทศ การฝกอบรมดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เปนตน

กลาวโดยสรป ประเทศไทยไดประเมนความตองการเทคโนโลยเบองตนเพอประกอบการด�าเนนการของ อนสญญาฯ เนองจากกจกรรมภายใตอนสญญาฯ ทผานมาเปนเพยงการแลกเปลยนองคความรเชงวชาการเทานน ไมมการด�าเนนการถายทอดเทคโนโลยจากประเทศพฒนาแลวสประเทศไทยในทางปฏบตอยางเปนรปธรรม จง กลาวไดวา การด�าเนนการภายใตอนสญญาฯ ในสวนน นยงไมมความคบหนาแตประการใด

กำรตอบสนองตอพธสำรเกยวโต นอกเหนอจากการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใตอนสญญาฯ แลว ภายใตพธสารเกยวโต กเปดโอกาสใหประเทศก�าลงพฒนามสวนรวมในกระบวนการลดกาซเรอนกระจกผานกลไก การพฒนาทสะอาด ภายใตหลกการของกลไกการพฒนาทสะอาด ประเทศก�าลงพฒนาควรไดรบการถายทอดเทคโนโลยเพอการพฒนาอยางยงยนในอนาคตมากกวาทเกดขนภายใตโครงสรางหรอระบบตลาดทเปนอย66 ในชวง 2-3 ปท ผานมา ประเทศไทยไดด�าเนนโครงการพฒนาทสะอาด (Clean Development Mechanism: CDM) หลายโครงการ (ตารางท 5-1) โครงการเหลานใชเทคโนโลยพลงงานหมนเวยนโดยเฉพาะจากกาซชวภาพ ชวมวลและพลงงานแสงอาทตย เทาทผานมา ประเทศไทยไมไดก�าหนดเงอนไข การถายทอดเทคโนโลยภายใตโครงการพฒนาทสะอาดเปนการเฉพาะและไมไดก�าหนดกลไกตดตามหรอประเมนผลการด�าเนนการในดานนแตอยางใด

66 เนองจากปญหาในทางปฏบตและการแขงขนดงดดการลงทนจากประเทศพฒนาแลวของกลมประเทศก�าลงพฒนาเอง ท�าใหหลกการน ไมสามารถเปนหลกเกณฑมาตรฐานของกลไกการพฒนาทสะอาด แตใหขนอยกบเงอนไขทประเทศก�าลงพฒนาแตละประเทศ จะก�าหนดขนเองกบประเทศคลงทน

117


ตำรำงท5-1โครงกำรภำยใตกลไกกำรพฒนำทสะอำดทผำนกำรรบรองจำกประเทศไทย

ประเภทโครงกำร จ�ำนวน

ผลตพลงงานความรอนจากกาซชวภาพ 6

ผลตพลงงานความรอนจากชวมวล 2

ผลตพลงงานไฟฟาและพลงงานความรอนจากกาซชวภาพ 19

ผลตพลงงานไฟฟาและพลงงานความรอนจากชวมวล 1

เพมประสทธภาพพลงงาน 2

ผลตปยชวภาพ 1

ลดการปลอยกาซไนตรสออกไซด 1

ผลตพลงงานไฟฟาจากกาซชวภาพ 44

ผลตพลงงานไฟฟาจากชวมวล 15

ผลตพลงงานไฟฟาจากลมรอนทง 9

ผลตพลงงานไฟฟาจากพลงงานแสงอาทตย 2

ผลตพลงงานไฟฟาจากพลงงานน�า 5

รวม 107

ทมา: องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (มหาชน) ขอมล ณ 29 มนาคม 2553

แผนดำนเทคโนโลย นอกจากการด�าเนนการดานการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใตอนสญญาฯ และพธสารเกยวโตแลว ในแผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยกไดใหความส�าคญดานการพฒนาเทคโนโลยและมองคประกอบทเกยวของกบการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยดานการลดการปลดปลอยกาซเรอนกระจกซงสรปสาระส�าคญไดดงน

· แผนการพฒนาพลงงานทดแทนโดยเฉพาะพลงงานชวมวลและพลงงานแสงอาทตย

· แผนการปรบปรงฐานของเทคโนโลยการผลตสเทคโนโลยทสะอาด

· แผนการปรบปรงประสทธภาพการใชพลงงาน

นอกจากแผนยทธศาสตรและแผนปฎบตการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแลว หนวยงานทเกยวของยงไดก�าหนดแผนงานทสนบสนนการพฒนาเทคโนโลยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย เชน ยทธศาสตรเพอรบมอกบภาวะโลกรอนและ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยใชวทยาศาสตรและเทคโนโลย

จากแผนยทธศาสตรและแผนงานดานเทคโนโลยทเกยวของ จะเหนไดวาการบรณาการกระบวนการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยภายใตมาตรา 4 วรรค 5 ของอนสญญาฯ กบกระบวนการพฒนาเทคโนโลยของประเทศท เหมาะสมจะชวยเรงรดการพฒนาเทคโนโลยทสะอาดและประหยดงบประมาณทจ�ากดของประเทศผานกลไก CDM ได ทผานมา ยงไมมการบรณาการทชดเจนแตอยางใด

ความรวมมอระหวางประเทศดานการพฒนาเทคโนโลย

ประเทศไทยไดรวมมอกบประเทศตาง ๆ ทงในระดบภมภาคยอย ภมภาคและระดบโลก เชน ความรวมมอระหวางกลมประเทศอาเซยนดวยกนในการพฒนาเทคโนโลยในกลมสมาชก ความรวมมอในกลมประเทศ APEC และความรวมมอกบประเทศตางๆ ทงในและนอกอนสญญาฯ ความรวมมอตางๆ มทงในสวนทเกยวของกบเทคโนโลยและ การเพมขดความสามารถ ความรตางๆ

118


หนวยงานส�าคญทท�าหนาทประสานงานดานความรวมมอระหวางประเทศของ ประเทศไทยคอส�านกงาน ความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ (Thailand International Development Cooperation Agency: TICA) วตถประสงคส�าคญประการหนงของ TICA คอ การรวมมอกบหนวยงานดานการพฒนาทงภาครฐและองคกรระหวางประเทศใน การพฒนาความรวมมอทางวชาการเพอการพฒนาทงในระดบทวภาคและพหภาค แนวทางการพฒนาความรวมมอ ดานวชาการของรฐบาลไทยเปนแนวทางทสอดคลองกบหลกการความรวมมอภายใตอนสญญาฯ เปนอยางยง ประเทศไทยไดก�าหนดตวเปนฐานเชอมโยงระหวางความรวมมอระหวางประเทศพฒนาแลวกบประเทศดอยพฒนา โดยใชจดยทธศาสตรเชงพนทและระดบการพฒนาของประเทศไทยเปนประโยชนอยางเตมประสทธภาพ (North-South-South Cooperation) ประเทศไทยโดยผาน TICA วางกรอบขยายความรวมมอดานการพฒนาระหวางประเทศ ก�าลงพฒนาใหกวางขวางยงขนจากประเทศเพอนบาน เขตภมภาคยอยไปสเอเชยใต ตะวนออกกลาง ประเทศ ในเครอจกรภาพองกฤษ อฟรกาไปจนถงประเทศในลาตนอเมรกาและคารบเบยนตามแผนงานหนงทส�าคญคอ Thai International Cooperation Program (South-South Cooperation)

ตารางท 5-2 และตารางท 5-3 แสดงถงความสนบสนนของประเทศไทยทมตอประเทศตางๆ ทมแนวโนม เพมขนเรอยๆ จนมยอดรวมประมาณ 380 ลานบาทในป ค.ศ.2008 ยอดเงนชวยเหลอสวนใหญอยในรปของทวภาค การสนบสนนจากประเทศไทยมทงการพฒนาโครงสรางพนฐาน การฝกอบรม การใหทนการศกษา ซงเปนองคประกอบหนงของการพฒนาเทคโนโลย ในขณะเดยวกนการสนบสนนตอประเทศไทยจากประเทศตางๆ กมแนวโนมลดลงเรอยๆ จากประมาณ 113 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป คศ.1997 เหลอเพยงไมถง 50 ลานเหรยญในป ค.ศ. 2007 มากกวา ครงหนงของความชวยเหลอเปนดานผเชยวชาญและเงนใหเปลา

ตำรำงท5-2กำรสนบสนนควำมรวมมอดำนกำรพฒนำระหวำงประเทศของประเทศไทย

(1997-2008)(พนบำท)

Year bilateral AITC TIPP TCDC Trilater Fr.work Total

1997 300,601 66,891.0 - 7,849.0 8,332.0 - 385,673.0

1998

1999 105,569 11,204.0 - 3,295.0 2,991.0 123,059.0

2000 100,569 6,159.0 - 1,439.0 5,016.0 113,183.0

2001 94,544 13,435.0 - 1,793.0 3,264.0 113,036.0

2002 93,807 13,338.0 - 993.0 9,402.0 117,540.0

2003 139,591 19,677.0 19,356.0 313.0 13,168.0 192,105.0

2004 112,664 23,977.0 22,124.0 - 11,709.0 170,474.0

2005 140,212 34,762.0 17,810.0 - 16,224.0 209,008.0

2006 143,701 38,325.0 23,605.0 9,207.0 19,146.0 86,258.0 320,242.0

2007 191,017 59,015.0 24,859.0 11,934.0 26,909.0 11,573.0 325,307.0

2008 220,940 72,938.0 23,632.0 4,873.0 23,357.0 29,018.0 374,758.0

ทมา: ส�านกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ

119


ตำรำงท5-3กำรสนบสนนทประเทศไทยไดรบจำกตำงประเทศ(พนเหรยญสหรฐ)

Experts Mission Volunteer Fellow Equipnt Grants Others Total

1997 46,301 4,731.7 79,308.0 19,783.2 15,362.1 117,220.4 112,796.5

1998 48,928 4,205.3 10,731.7 13,082.2 11,000.6 18,130.2 16,078.8

1999 50,703 1,988.6 19,772.8 7,876.3 15,259.8 23,911.0 119,511.8

2001 34,965 2,175.1 4,704.7 13,397.0 4,553.7 14,734.5 13,300.9 87,831.5

2002 27,927 1,305.9 4,233.4 10,575.3 8,405.3 10,822.5 9,063.6 72,333.2

2003 25,245.0 535.7 4,432.2 8,539.8 8,672.9 9,156.5 10,527.6 67,109.7

2004 22,288.6 703.7 4,447.3 6,102.0 5,119.4 11,491.3 5,796.9 55,949.2

2005 20,566.6 344.1 4,515.7 3,245.5 1,903.9 10,807.3 14,121.5 55,504.6

2006 17,780.5 274.8 4,436.1 2,441.3 1,886.2 11,124.1 15,620.6 53,563.6

2007 16,025.2 407.6 4,447.1 2,070.9 1,455.3 15,996.6 7,218.0 47,620.7

ทมา: ส�านกงานความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศ

นอกจากนน ประเทศไทยยงไดรวมมอกบประเทศอนๆ ในการพฒนากลยทธดานการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศ เชน APEC Center for Technology Foresight, ซงเปนหนวยงานนานาชาตทเชยวชาญดานการคาดการณอนาคตของเทคโนโลยไดด�าเนนโครงการ Research on the Futures of Low Carbon Society: Climate Change and Adaptation Strategy for Economies in APEC Beyond 2050 ภายใตการรบรองโครงการจาก Industrial Science and Technology Working Group (ISTWG) ของ APEC และการสนบสนนงบประมาณจากโครงการสนบสนนภารกจตางประเทศแบบบรณาการ (FMIP) ของกระทรวงการตางประเทศ โครงการนมวตถประสงคหลกในการหายทธศาสตรในการปรบตวตอสงคมคารบอนต�าของสมาชกในเขตเศรษฐกจภมภาคเอเปคภายหลงป 2050 จากหลกการสรางภาพอนาคต (Scenario Building)

นอกจากน ในแผนปฏบตการพลงงานอาเซยน ระหวางป 2553-2558 ซงเปนแผนปฏบตการส�าคญของประเทศภาคอาเซยนทจดท�าตามแนวทางของประชาคมเศรษฐกจของอาเซยน หรอ ASEAN Economic Community เพอใหเกดความเชอมโยงดานการพฒนาเศรษฐกจและพลงงานกบการอนรกษสงแวดลอมและลดผลกระทบของโลกรอน มแผนงานทส�าคญประกอบดวยการจดตงศนยพลงงานชวภาพแหงอาเซยน การกระจายแหลงเชอเพลงส�าหรบ ผลตไฟฟา การสรางโครงสรางพนฐานเพอการคาพลงงานขามแดน การพฒนาโครงการภายใต CDM กจะมการ ยกระดบเปนการด�าเนนการในระดบภมภาคอาเซยนเพอใหการพฒนาโครงการสอดประสานกนยงขน

ความรวมมอในระบบการสงเกตการณสภาพภมอากาศโลกภายใตอนสญญาฯ

ในหวขอนครอบคลมความหมายและกรอบการด�าเนนงานภายใตอนสญญาฯ งานวจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยและระบบการสงเกตการณสภาพภมอากาศของโลก ซงไดแก บรรยากาศ มหาสมทรและแผนดน เพอความเขาใจในระบบภมอากาศของโลกและความรวมมอและสนบสนนการพฒนาองคความรดานระบบภมอากาศ ความถกตองและทนสมยของขอมลดานตวแปรทเกยวของกบระบบภมอากาศของโลก

120


อนสญญาฯ สนบสนนใหประเทศภาคน�าเสนอการพฒนาองคความรดานระบบภมอากาศ การมสวนรวมในการวจยและพฒนาดานระบบภมอากาศทงในระดบประเทศและระดบโลก ขอมลตาง ๆ อาจรวมถงสถานภาพของระบบการวจยและตดตามสภาพภมอากาศ บรรยากาศ และสมทรศาสตร ระดบการด�าเนนการ ระดบความส�าคญและ ความตองการการสนบสนนในเชงวชาการและอน ๆ ดงทไดระบในมาตรา 4.1(g) และมาตรา 5 ของอนสญญาฯ หนวยงาน ระหวางประเทศทส�าคญในดานเครอขายระบบการสงเกตการณ (systematic observation network) คอ GCOS (Global Climate Observation System)

ระบบการสงเกตการณสภาพภมอากาศโลก

GCOS ไดจดตงขนเมอปค.ศ.1992 ภายใตความรวมมอระหวาง WMO (World Meteorological Organization) กบ IOC (Intergovernmental Panel Oceanographic Commission) UNEP และ ICSU (International Council for Science) โดยมภารกจทส�าคญ คอการสงเกตการณสภาพภมอากาศในบรรยากาศ มหาสมทรและผนแผนดน (Terrestrial) ระบบสงเกตการณในมหาสมทรไดวางแผนด�าเนนการรวมกบ Global Ocean Observation System (GOOS) สวน Terrestrial observation system ไดเตรยมการไวรวมกบ Global Terrestrial Observation System (GTOS) GCOS มวตถประสงคส�าคญคอ ตดตามระบบภมอากาศ ปจจยทมอทธพลตอภมอากาศ ประเมนผลกระทบและสนบสนนการปรบตวตอความแปรปรวนและการเปลยนแปลงของภมอากาศ การวจยและพฒนาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและเปนศนยกลางขอมลดานภมอากาศเพอใหมการแลกเปลยนขอมลในการด�าเนนการดานภมอากาศของประเทศตาง ๆ (ภาพท 5-1)

121


ภำพท5-1ควำมเชอมโยงของระบบกำรสงเกตกำรณระดบโลกระดบภมภำคและระดบประเทศ

122


ขอมลของ GCOS ไดจากการระบบการสงเกตการณของสถานตรวจวดทไดมาตรฐานตามก�าหนดของประเทศสมาชกทวโลก จ�านวนสถานและขอมลทไดแตกตางกนไปในแตละดานทตรวจวดขนอยกบการพฒนาระบบการสงเกตการณของประเทศตางๆ ดงนน การพฒนางานวจยและระบบการสงเกตการณดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจงขนอยกบความรวมมอของประเทศสมาชกในการพฒนาระบบการสงเกตการณดงกลาว ประเทศตางๆ ไดน�าขอมลทไดนมาพฒนาองคความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกนอยางแพรหลาย เชน การศกษาภาพจ�าลองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกและของภมภาค

ระบบการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทอนสญญาฯก�าหนดขนนนมวตถประสงคส�าคญสองดานใหญๆคอ เพอสนบสนนการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศและเพอสนบสนนการพฒนาระบบการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระดบโลก โดยเฉพาะอยางยง การเพมฐานขอมลในการพฒนาความร ความเขาใจเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตลอดจนเหตการณรายอนเนองมาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทรนแรง (Climate extreme events) ทเกดขน สงส�าคญท GCOS ก�าลงด�าเนนการอยคอ การพจารณาคอความพอเพยงของระบบ ซงรวมถง จ�านวนสถานตรวจวดในภมภาคตางๆ คณภาพและมาตรฐานของขอมลทงในอดต ปจจบนและอนาคต ระบบการแลกเปลยนขอมลของเครอขาย ความเชอมโยงของแผนงานระดบประเทศ ภมภาคและระดบโลก

GCOS อยภายใตองคการอตนยมวทยาโลก (WMO) เครอขายและประเภทของขอมลจากการเฝาสงเกตตางๆ ท GCOS ตองการไดแก

- การเฝาสงเกตดานอากาศ และอตนยมวทยา

- การเฝาสงเกตดานสมทรศาสตร

- การเฝาสงเกตดานมลภาวะ รงส โอโซน และสงทถกปลดปลอยหรอเกดจากการเปลยนแปลงของโลก

การเฝาสงเกตดานอากาศ และอตนยมวทยา แบงเปนประเภทของการตรวจอากาศดงน

- ตรวจอากาศผวพน

- ตรวจอากาศชนบน

- ตรวจอากาศเกษตร

- ตรวจอตนยมวทยาอทก

- ตรวจอากาศพเศษ

การเฝาสงเกตดานสมทรศาสตร

- ตรวจลกษณะทะเล

- การเฝาสงเกตดานมลภาวะ รงส โอโซน และสงทถกปลดปลอยหรอเกดจากการเปลยนแปลงของโลก

- ตรวจมลภาวะและรงสโอโซน อยในตรวจอากาศพเศษ

ประเภทของพารามเตอรทมการตรวจวดตามความตองการของ GCOS คอคาการตรวจอากาศตามแบบองคการอตนยมวทยาโลก การรายงานคาตรวจวดตางๆเหลาน ประเทศสมาชกขององคการอตนยมวทยาโลกไดมการรายงานเขาสระบบเครอขายอยแลว ซงประกอบดวย

กำรตรวจผวพน ไดแก ความเรวลม จ�านวน ชนดและความสงของฐานเมฆ ทศนวสย อณหภมอากาศรวมทงสงสด ต�าสด ความชน การระเหยของน�า ความกดอากาศ หยาดน�าฟา ทศทางการเคลอนทของเมฆ พลงงานแสง

123


อาทตย ปรากฏการณทางธรรมชาต ส�าหรบสถานทอยบนเรอจะตองตรวจ ทศทางและความเรวของเรอ อณหภมน�าทะเล ทศทางการเคลอนท ชวงและความสงของคลนเพมเตม

ตรวจอำกำศชนบน ไดแก การตรวจวดคาของทศทางและความเรวลม ความกดอากาศ ความชนสมพทธ อณหภมของอากาศในระดบสงตางๆขนไปในบรรยากาศ ซงสงจากพนดน 12 เมต รขนไปเรอยๆ จนถงระดบบอลลนแตก คอประมาณ 30 กโลเมตร

ตรวจอำกำศเกษตร ไดแก ขอมลสารประกอบอตนยมวทยาทกขอมลเชนเดยวกบการตรวจอากาศผวพน และขอมลเพมเตมคอ อณหภมดน 6 ระดบความลก อณหภมและความชนอากาศระดบความสง 7 ระดบ อณหภมต�า สดยอดหญา ปรมาณน�าคาง สภาพดนและสภาวะการเกษตร

ตรวจอำกำศอตโนมต ไดแก การตรวจวดสารประกอบอตนยมวทยาดานอากาศการบน ซงจะตดตง ณ ทาอากาศยานพาณชยตางๆ จดประสงคเพอบรการขาวอากาศการบนใหกบหอบงคบการบน และแจงใหกบนกบนน�าไปใชประกอบการก�าหนดแผนการบน

ตรวจอตนยมวทยำอทกไดแก การตรวจลกษณะอากาศปจจบนและทผานมา ทศทางและความเรวลม จ�านวน ชนดและความสงของฐานเมฆ ทศนวสย อณหภมอากาศรวมทงสงสด ต�าสด ความชน การระเหยของน�า ความกดอากาศ หยาดน�าฟา แสงแดด ระดบน�า ปรมาณการไหลของกระแสน�า

ตรวจลกษณะทะเลไดแก ลกษณะอากาศปจจบนและทผานมา ทศทางและความเรวลม จ�านวน ชนดและความสงของฐานเมฆ ทศนวสย อณหภมอากาศรวมทงสงสด ต�าสด ความชน การระเหยของน�า ความกดอากาศ หยาดน�าฟา ทศทางการเคลอนทของเมฆ พลงงานแสงอาทตย ปรากฏการณทางธรรมชาตและลกษณะทะเล ส�าหรบสถานทอยบนเรอจะตองตรวจทศทางและความเรวของเรอ อณหภมน�าทะเล ทศทางการเคลอนท ชวงและความสงของคลนเพมเตม

ตรวจอำกำศพเศษประกอบดวย

ก) เรดาร ตรวจวดฝน

ข) ดาวเทยมอตนยมวทยา ตรวจวดเมฆ

ค) มลภาวะและรงสโอโซนตรวจวดรงสดวงอาทตย ปรมาณกาซโอโซน ฝนละออง ความขนมวของบรรยากาศ การเกบตวอยางน�าฝน การหาระยะทางเดนของแสงอาทตยทผานชนบรรยากาศ

การด�าเนนการของ GCOS อยภายใตการประสานและก�ากบของ CEOS (Committee on Earth Observation Satellites) รวมกบกลมตดตามการเปลยนแปลงของโลกหรอ GEO (Group on Earth Observation) มการจดตงระบบการสงเกตการณโลกทเรยกวา GEOSS (Global Earth Observation System of Systems) ซงเปนไปตามแผนงานระยะ 10 ป (2005-2015) GEOSS ครอบคลมสาขาส�าคญคอ ภยพบต สขภาพ พลงงาน สภาพภมอากาศ น�า ดนฟาอากาศ ระบบนเวศ การเกษตร และความหลากหลายทางชวภาพ ในสวนของสภาพภมอากาศนน GEOSS ใหความส�าคญกบการลดความไมแนนอนในปจจยดานเมฆ การเพมขนของระดบน�าทะเลวงจรคารบอน ผลกระทบของซลเฟตและกาซอน ๆ

การด�าเนนการของ GEOSS ครอบคลมสวนส�าคญดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตาง ๆ ดงน การประมวลและวเคราะหขอมลซ�า การรวบรวมขอมลผานดาวเทยม Terrestrial observations, global ocean observation และ seamless weather and climate prediction system กลาวโดยสรปคอ การด�าเนนงานของ GEOSS เปนการปรบปรงประสทธภาพการรวบรวมและแลกเปลยนขอมลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอการศกษาวจยและพฒนาองคความรในดานนอยางมประสทธภาพ ภาพท 5-2 ขางลางแสดงถงโครงสรางความสมพนธระหวาง GCOS, GEOSS และองคกรทเกยวของ

124


ภำพท5-2โครงสรำงควำมสมพนธเครอขำยสงเกตกำรณ

การด�าเนนการของอนสญญาฯ

อนสญญาฯ ไดพจารณาประเดน Research and systematic observation network ตงแต COP 3 โดยขอใหประเทศภาคสนบสนนงานทเกยวของกบระบบการตดตามสภาพภมอากาศและใน COP 5 ไดขอใหจดประชมสมมนาแลกเปลยนความคดเหนดาน GCOS ในระดบภมภาคและจดท�าขอแนะน�าการน�าเสนอประเดนดงกลาวในรายงานแหงชาตของประเทศในภาคผนวกท 1 สนบสนนใหประเทศนอกภาคผนวกท 1 รายงานกจกรรมของตนตามความสมครใจ

ในป พ.ศ. 2548 WMO ไดน�าเสนอรายงานสถานภาพของระบบสงเกตการณสภาพภมอากาศโลกตออนสญญาฯ ซงสรปถงความตองการพฒนาในดาน Atmospheric Networks, Ocean Networks และ Terrestrial Networks เพอทราบถงลกษณะ สถานภาพและการเปลยนแปลงของระบบภมอากาศโลกและตดตามแรงกระท�าของระบบภมอากาศและสนบสนนการคาดการณการเปลยนแปลงในอนาคตของภมอากาศโลก ระดบภมภาคและระดบประเทศตลอดจนการตดตามลกษณะของความแปรปรวน การประเมนผลกระทบและการปรบตว ซงรวมถงการประเมนความลอแหลมและความเสยงเพอการปรบตว67 อนสญญาฯ เชญชวนใหประเทศภาคจดตงหนวยประสานงาน GCOS ในประเทศ ส�าหรบประเทศไทยนน กรมอตนยมวทยาเปนหนวยประสานงานกลางในการด�าเนนการทเกยวของกบ GCOS อนง ส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) กเปนประธานของ Committee on Earth Observation Satellites ทสนบสนนการท�างานของ GCOS ดวยเชนกน

อนสญญาฯ มมตใหจดท�าแผนด�าเนนการ GCOS (Implementation plan for the global observing system for climate in support of the UNFCCC68) และน�าเสนอตอทประชม SBSTA 30 การจดท�าแผนด�าเนนการพจารณาถง

67 รายละเอยดของรายงานดไดใน WMO/UNEP, 2003, The Second Report on the Adequacy of the Global Observing Systems for Climate in Support of the UNFCCC (http://www.wmo.ch/pages/prog/gcos/Publications/gcos-82_2AR.pdf)

68 WMO, IOC, ONEP and ICSU, Implementation plan for the global observing system for climate support of the UNFCCC, October 2004 (http://www.wmo.ch/pages/prog/gcos/Publications/gcos-92_GIP.pdf)

125


สถานภาพของฝายตาง ๆ ทเกยวของและตวแปรดานเทคนคของระบบภมอากาศโลกทส�าคญ องคประกอบของระบบ ภมอากาศโลกทจ�าเปนตอการพฒนาระบบ จากนนไดศกษาและวเคราะหเพอก�าหนดแผนด�าเนนการระยะ 10 ป ของ GCOS ทมคาใชจายทงสนมากกวา 630 ลานเหรยญสหรฐฯ สาระส�าคญของแผนด�าเนนการประกอบดวย

· การพฒนาระบบตรวจวดทางอากาศ (ดาวเทยม เครองบน) ทางบกและทางน�าททนสมยและตอเนอง

· ตงองคกรประสานงาน ตดตาม ประเมนผลและรายงานการด�าเนนงานอยางเปนระบบ

· การสนบสนนการด�าเนนงานดานขอมลจากหนวยงานระหวางประเทศทเกยวของอยางเตมท

· ปรบแผนปฏบตการระดบภมภาคใหสอดคลองกบแผนด�าเนนการของ GCOS

· ประเทศภาคด�าเนนงานระดบประเทศในการตอบสนองตอแผนด�าเนนการของ GCOS

· สนบสนนสงเสรมขดความสามารถของประเทศก�าลงพฒนาและดอยพฒนาในบทบาทของ GCOS

· พฒนาศนยขอมลระหวางประเทศ

· จดระบบมาตรฐาน ระเบยบและคมอการท�า terrestrial observing system

· ประเทศภาคตองใหการสนบสนนระบบตดตามอยางตอเนองและมประสทธภาพ

เนองจากการพฒนาของ GCOS ขนอยกบการพฒนาระบบสงเกตการณของประเทศสมาชก69เปนส�าคญ ความกาวหนาของการด�าเนนการตาง ๆ ทไดน�าเสนอตออนสญญาฯ จงเปนเพยงการเสนอความจ�าเปนและ ความตองการของระบบ แตการสนบสนนตาง ๆ กขนอยกบขดความสามารถของประเทศสมาชก โดยเฉพาะภาคสมาชก ทเปนประเทศก�าลงพฒนาและดอยพฒนาทมทรพยากรมนษยและเทคโนโลยจ�ากด การกระจายของขอมลภมอากาศทไมสม�าเสมอกจะมผลตอการวจยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศทเกยวของอกเชนกน

การด�าเนนการในระดบภมภาค

นบตงแตการเสนอรายงานแหงชาตฉบบแรกของประเทศไทยตออนสญญาฯ การด�าเนนงานดาน Research and Systematic Observation Network ในระดบภมภาคภายใตอนสญญาฯ ทส�าคญคอการจดประชมแลกเปลยนความคดเหน ระหวางผเชยวชาญดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอเพมขดความสามารถในระดบภมภาค70 ซงไดพจารณาประเดนตางๆทส�าคญในการพฒนาระบบการตดตามระดบภมภาค ประกอบดวย

· ระบบการสงเกตทส�าคญ (GSN/GUAN, GAW, SEAGOOS, GLOSS, Hydrology, Carbon Cycle, การตดตามการเปลยนแปลงการใชทดน การเปลยนแปลงภมอากาศทรนแรง)

· ระบบการระวงภยพบต (Disaster Preparedness)

· Data Rescue และ Reanalysis

· ระบบการสอสารเพอแลกเปลยนขอมล

· Capacity Building

· Regional Climate Information Centre

· National Plans and Coordination

69 ณ ค.ศ. 2007 WMO มสมาชกทงหมด 182 ประเทศ ประเทศไทยเปนสมาชกในป ค.ศ. 194970 Capaticiy Building for Observing Systems for Climate GCOS Regional workshop for East and Southeast Asia, Singapore,

16-18 September 2002

126


การประชมดงกลาวไดสรปถงความจ�าเปนทตองมการประสานความตองการระดบภมภาคเพอสนบสนนระบบการสงเกตระดบโลกกบความตองการระดบประเทศใหสอดคลองกน นอกจากนน ยงตองเพมขดความสามารถของประเทศภาค การพฒนาระบบสอสารเพอแลกเปลยนขอมลและการจดตงศนยขอมลอตนยมวทยา สงส�าคญทสดคอการสรางความเปนเจาของใหกบประเทศในภมภาคน โดยเฉพาะการสนบสนนใหใชประโยชนขอมลทมอย เชนการคาดการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอเตอนภยหรอการวจยทเกยวของ อยางไรกด ปจจบนยงไมมความคบหนาในการด�าเนนการดานนแตอยางใด

การด�าเนนการของประเทศไทย

กรมอตนยมวทยา (Thai Meteorological Department) เปนผแทนประเทศไทยภายใต WMO และไดพฒนาระบบสถานตรวจวดและแลกเปลยนขอมลระหวางประเทศภายใต WMO มาโดยตลอด ปจจบน กรมอตนยมวทยากยงเปนหนวยประสานงานกลางของประเทศไทยของ GCOS ดวย

หนวยงานทมการตรวจสารประกอบอตนยมวทยาในประเทศเปนประจ�า ไดแก กรมอตนยมวทยา กรมชลประทาน และส�านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ เปนตน แตเนองจากหลกการของ GCOS เปนแบบเดยวกน กบองคการอตนยมวทยาโลก ดงนนสถานตรวจอากาศทกแหงจะตองขนทะเบยนและมการตรวจสอบเครองมอตามวนเวลาทก�าหนด ดงนน หากหนวยอนตองการจะเปนเครอขายการตรวจอากาศจะตองอยภายใตสถานฯ ของกรมอตนยมวทยา โดยตองไดรบความเหนชอบจากอธบดกรมอตนยมวทยา และกรมอตนยมวทยาจะตองสง รายชอสถานฯนน ไปทองคการอตนยมวทยาโลกตอไป

ในการศกษาของโครงการ Enabling Activities II ของประเทศไทยไดมการทบทวนการด�าเนนการทเกยวของกบ GCOS พบวา ถงแมประเทศไทยยงไมไดด�าเนนการใด ๆ เพอสนบสนนการด�าเนนการภายใตอนสญญา ฯ โดยตรง แตประเทศไทยมสวนรวมในการตรวจวดขอมลดานภมอากาศในระบบเครอขายขององคการอตนยมวทยาโลกมาโดยตลอด กลาวไดวามสวนรวมในการพฒนาระบบฐานขอมลดานสภาพภมอากาศส�าหรบสถาบนวจยระบบภมของประเทศตางๆ ทวโลกอยแลว

เนองจากกรมอตนยมวทยา อยภายใตขอก�าหนดหรอกฎขององคการอตนยมวทยาโลก ดงนนขอมลท กรมอตนยมวทยาตรวจวด จงสอดคลองกบ GCOS ทงสน ปจจบนมระบบการเฝาสงเกตหรอการตรวจวดดงน

ตรวจอำกำศผวพนคอ การตรวจอากาศเพอการพยากรณ โดยการตรวจอากาศผวพนจากสถานทอยบนบก จะตองตรวจสารประกอบอตนยมวทยาดงน ลกษณะอากาศปจจบนและทผานมา ทศทางและความเรวลม จ�านวน ชนดและความสงของฐานเมฆ ทศนวสย อณหภมอากาศรวมทงสงสด ต�าสด ความชน การระเหยของน�า ความกดอากาศ หยาดน�าฟา ทศทางการเคลอนทของเมฆ พลงงานแสงอาทตย ปรากฏการณทางธรรมชาต ส�าหรบสถานทอยบนเรอจะตองตรวจ ทศทางและความเรวของเรอ อณหภมน�าทะเล ทศทางการเคลอนท ชวงและความสงของคลนเพมเตม

ตรวจอำกำศชนบน คอ การตรวจวดคาของทศทางและความเรวลม ความกดอากาศ ความชนสมพทธ อณหภมของอากาศในระดบสงตางๆขนไปในบรรยากาศ ซงสงจากพนดน 12 เมตรขนไปเรอยๆ จนถงระดบบอลลนแตก คอประมาณ 30 กโลเมตร การตรวจอากาศชนบนของกรมอตนยมวทยาม 3 ประเภท คอ

ก) การตรวจไพลอตบอลลน (Pilot Balloon) เครองมอทใชตรวจคอ Balloon Theodolite

ข) การตรวจเรวนด (Rawind) เครองมอทใชตรวจคอ Radiotheodolite

ค) การตรวจเรวนดซอนด (Rawindsond) เครองมอทใชตรวจคอ Radiotheodolite Automatic, Radiotheodolite Navaid และ GPS

ตรวจอำกำศเกษตร คอ การตรวจอากาศผวพนและการตรวจสารประกอบอตนยมวทยา เพอการเกษตร การตรวจอากาศเกษตรจะไดรบขอมลสารประกอบอตนยมวทยาทกขอมลเชนเดยวกบการตรวจอากาศผวพน และ

127


ตรวจขอมลเพมเตมคอ อณหภมดน 6 ระดบความลก อณหภมและความชนอากาศระดบความสง 7 ระดบ อณหภมต�าสดยอดหญา ปรมาณน�าคาง สภาพดนและสภาวะการเกษตร

ตรวจอำกำศอตโนมต คอ การตรวจอากาศทใชเครองมอตรวจอากาศอตโนมตเปนเครองมอตรวจวดสารประกอบอตนยมวทยา ดานอากาศการบน ซงจะตดตง ณ ทาอากาศยานพาณชยตางๆ จดประสงคเพอบรการขาวอากาศการบนใหกบหอบงคบการบน และแจงใหกบนกบนน�าไปใชประกอบการก�าหนดแผนการบน

ตรวจอตนยมวทยำอทกและโทรมำตรคอ การตรวจอากาศผวพนและการตรวจสารประกอบอตนยมวทยาอทก เพอน�าขอมลไปใชประโยชนในดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม คมนาคม การพฒนาแหลงน�ารวมทงการพยากรณน�า ท�าการตรวจลกษณะอากาศปจจบนและทผานมา ทศทางและความเรวลม จ�านวน ชนดและความสงของฐานเมฆ ทศนวสย อณหภมอากาศรวมทงสงสด ต�าสด ความชน การระเหยของน�า ความกดอากาศ หยาดน�าฟา แสงแดด ระดบน�า ปรมาณการไหลของกระแสน�า

ตรวจลกษณะทะเล คอ การตรวจอากาศเพอพยากรณลกษณะทะเล โดยการตรวจลกษณะทะเลจากสถาน ทอยชายฝงจะตองตรวจสารประกอบอตนยมวทยา ดงน ลกษณะอากาศปจจบนและทผานมา ทศทางและความเรวลม จ�านวน ชนดและความสงของฐานเมฆ ทศนวสย อณหภมอากาศรวมทงสงสด ต�าสด ความชน การระเหยของน�า ความกดอากาศ หยาดน�าฟา ทศทางการเคลอนทของเมฆ พลงงานแสงอาทตย ปรากฏการณทางธรรมชาตและลกษณะทะเล ส�าหรบสถานทอยบนเรอจะตองตรวจทศทางและความเรวของเรอ อณหภมน�าทะเล ทศทางการเคลอนท ชวงและความสงของคลนเพมเตม

ตรวจอำกำศพเศษประกอบดวย

ก) เรดาร หมายถง การใชคลนวทยในการคนหาต�าแหนง (ทศทางการเคลอนตวและระยะหาง) ของสงทตองการคนหาหรอเปา ในทางอตนยมวทยา เปา หมายถง ปรากฏการณทเกยวกบสภาพอากาศตางๆทสามารถสะทอนคลนเรดาร เชน ฝน ฝนฟาคะนอง พาย ลกเหบ เปนตน ปจจบนใชเรดารตรวจอากาศทเรยกวา Doppler Radar ซงม 3 ชนด คอ 1.ชนด X-band รศมหวงผลประมาณ 100 กโลเมตร เหมาะในการตรวจฝนก�าลงออนถงปานกลาง 2.ชนด C-band รศมหวงผลประมาณ 250 กโลเมตร เหมาะในการตรวจฝนก�าลงปานกลางถงแรง หรอพายหมนทมก�าลงไมแรง เชนพายดเปรสชนหรอพายโซนรอน 3. ชนด S-band รศมหวงผลมากกวา 300 กโลเมตร เหมาะในการตรวจฝนก�าลงแรงถงแรงมาก หรอหาศนยกลางพายหมนทมก�าลงแรง เชน ไตฝน

ข) ดาวเทยมอตนยมวทยาในปจจบนท�าการรบสญญาณจากดาวเทยมอตนยมวทยา 2 ประเภท คอ ดาวเทยมอตนยมวทยาทอยกบท (Geostationary Satellite) ไดแก ดาวเทยม GMS-5 ของประเทศญปน และดาวเทยมอตนยมวทยาทโคจรรอบโลกในแนวเหนอใต (Polar Orbiting Satellite) ไดแก ดาวเทยม NOAA-12 และ NOAA-14 ของประเทศสหรฐอเมรกา โดยทดาวเทยม GMS-5 รบสญญาณทกชวโมง วนละ 24 ครง ดาวเทยม NOAA-12 และ NOAA-14 รบสญญาณทก 6 ชวโมง วนละ 4 ครง

ค) มลภาวะและรงสโอโซน ไดแก การตรวจรงสดวงอาทตย ปรมาณกาซโอโซน ฝนละออง ความขนมวของบรรยากาศ การเกบตวอยางน�าฝน การหาระยะทางเดนของแสงอาทตยทผานชนบรรยากาศ จดมงหมายหลกของการตรวจตดตาม คอ การตรวจ การผลตขอมล การศกษาสภาวะของบรรยากาศ และการสงเสรมการใชประโยชนจากขอมลในดานอตนยมวทยาและสงแวดลอมในบรรยากาศดานตางๆ

ขอมลดานภมอากาศทสงใหกบองคกรขางตนนน ประเทศไทยกไดน�ากลบมาใชประโยชนดวยเชนกน ในการวเคราะหแผนทลกษณะอากาศในประเทศไทยและทวโลก จะตองใชขอมลผลการตรวจอากาศจากสถานตรวจอากาศทงโลก มาบรรจลงบนแผนทพารามเตอรทนกอตนยมวทยาใชในการพยากรณอากาศ ไดแก ความกดอากาศ ความเรวและทศทางลม อณหภม ความชน และขอมลอตนยมวทยาในระดบบน กอนทจะไดผลการวเคราะหขอมลทไดจากการ

128


ตรวจอากาศ ขอมลเหลานจะตองถกตรวจสอบคณภาพ เพอปองกนความผดพลาดทอาจกอใหเกดความแตกตนหรอเสยหายและขาดความนาเชอถอ

ตวอยางของประโยชนทประเทศไทยไดรบ เชนถาเกดไตฝ นบรเวณทะเลจนใต แลวประเทศไดรบขอมล ผลการตรวจอากาศจากกมพชา เวยดนาม ฟลปปนส กสามารถวเคราะหและพยากรณอากาศไดอยางถกตอง ลดการสญเสยทงชวตและทรพยสน ผลการตรวจอากาศในพนทหนงทเกบสะสมเปนขอมลตามชวงเวลาทนานพอ กจะเปนสภาพภมอากาศทสามารถบงบอกถงพฤตกรรมของฤดกาลในพนทนนๆ และสามารถใชในการวางแผนจดการดานตาง ๆ เชน การทองเทยว การเกษตร และสามารถน�าไปเปนขอมลในแบบจ�าลองเพอศกษาวจยพฤตกรรมของฤดกาลตอไป

กลาวโดยสรป จากการทโลกไรพรมแดนในเรองอากาศ ดงนนผลการตรวจอากาศของทกๆ ประเทศทงโลก จงมสวนส�าคญในการวเคราะหและพยากรณลกษณะอากาศ ดงนนการตดตงสถานฯ บคลากรทเชยวชาญดานตรวจอากาศ ขอมลทถกตองและมคณภาพ การสรางเครอขายและการสอสารททนสมยรวดเรว การวเคราะห และการพยากรณลกษณะอากาศ ทงหมดนจะสรางความปลอดภยใหกบชวต และทรพยสน

ประเทศไทยมการปรบปรงระบบการตรวจวดแตเปนไปตามความจ�าเปนของสถานการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะในกรณทเกดภยพบตทเกดจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทรนแรง แตยงขาดการพฒนาระบบการสงเกตการเปลยนแปลงปจจยสภาพภมอากาศในระยะยาว โดยเฉพาะการพฒนาบคลากรและการใชประโยชนในการพฒนาการคาดการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกยวของกบสภาวะเรอนกระจก GCOS สนบสนนประเทศสมาชกภาคใหมการวางแผนพฒนาระบบการสงเกตฯภายในประเทศเพอใชประโยชนในการด�าเนนการ ดานการเปลยนปลงสภาพภมอากาศ ประเดนส�าคญทเปนเงอนไขของการด�าเนนการดานนคอแหลงเงนทนและวชาการทจะใหการสนบสนนการด�าเนนการของประเทศสมาชกทยงไมมความคบหนา ประเทศไทยอาจใชโอกาสนในการประเมนและจดท�าแผนพฒนาระบบการสงเกตการเปลยนแปลงปจจยสภาพภมอากาศภายในประเทศเพอรองรบความคบหนาของการด�าเนนการดานนภายใตอนสญญาฯ

ตารางท 5-4 ถง 5-6 เปนการประเมนสถานภาพของสถานตรวจวดดานตางๆ ของประเทศไทยในเบองตน จะเหนไดวา ประเทศไทยมระบบการเฝาสงเกตบรรยากาศ แตยงจ�าเปนตองประเมนการสนบสนนระบบ Global Air Watch นอกจากน ประเทศไทยยงขาดระบบการสงเกตทางสมทรศาสตรเปนอยางมาก ในดาน Terrestrial นน ประเทศไทยมสถานตรวจวดเพอสนบสนนดาน Permafrost และ Carbon แตยงตองประเมนคาพารามเตอรและคณภาพของขอมลตลอดจนความพอเพยงของสถานในการสนบสนนการด�าเนนการระดบโลก

ตำรำงท5-4สถำนภำพของระบบกำรเฝำสงเกตบรรยำกำศของประเทศไทย

GSN GUAN GAW Other

How many stations are the responsibilities of the party? 111 11 (3) NA

How many of those are operating now? 111 11 NA NA

How many of those are operating to GCOS standard now? 111(6) 11(1) NA NA

How many expected to be operating in 2005? 111 11 NA NA

How many are providing data to international data centres now? 57 4 NA NA

หมายเหต: เปนการประเมนเบองตนจากขอมลสถานและการด�าเนนงานโดยคณะผศกษาโครงการ Enabling Activity II ตวเลขในวงเลบเปนขอมลในการประชม Capacity Building for Observing Systems for Climate GCOS Regional workshop for East and Southeast Asia, Singapore, 16-18 September 2002

Note: GSN : GCOS Surface Network; GUAN : GCOS Upper Air Network; GAW :GCOS Atmosphere Watch; Other : Provide brief details

129


ตำรำงท5-5สถำนภำพระบบกำรเฝำสงเกตดำนสมทรศำสตรของประเทศไทย

VOS SOOP TIDEGUAGES

SFCDRIFTERS

SUB-SFCFLOATS

MOOREDBUOYS

ASAP

For how many platforms are the party responsible?

- - - - - - -

How many are providing data to - - - - - - -

International centres? - - - - - - -

How many are expected to be operating in 2005?

- - - - - - -

หมายเหต: เปนการประเมนเบองตนจากขอมลสถานและการด�าเนนงานโดยคณะผศกษาโครงการ Enabling Activities II

Note: VOS : Volunteer Observing Ship; SOOP : Ship of Opportunity Programme; SFC DRIFTERS : Surface

Drifters; SUB-SFC : Sub-Surface; ASAP : Automated Shipboard Aerological Programme

ตำรำงท5-6สถำนภำพระบบกำรเฝำสงเกตดำนTERRESTRIALของประเทศไทย

GTN-P GTN-G FLUXNET Other

How many sites are the responsibilities of the Party? - 34 3 *

How many of those are operating now? - 34 3 -

How many expected to be operating in 2005? - 34 3 -

หมายเหต: เปนการประเมนเบองตนจากขอมลสถานและการด�าเนนงานโดยคณะผศกษาโครงการ Enabling Activities II

* ประเทศไทยมสถานอทกวทยามากทสดในภมภาคอาเซยน

Note GTN-P : Global Terrestrial Network-Glaciers

GTN-G : Global Terrestrial Network-Permafrost

FLUXNET : Global Terrestrial Network-Carbon

โดยสรปแลว ประเทศไทยมระบบการสงเกตการเปลยนแปลงภมอากาศเพอตอบสนองความตองการภายในประเทศเปนหลกและมการแลกเปลยนขอมลภายใตองคการอตนยมวทยาโลก แตยงไมมการเชอมโยงกบ GCOS ทเปนระบบ ความตองการในระดบประเทศของประเทศไทยทจะมสวนสนบสนนการด�าเนนการระดบโลกทส�าคญคอ ระบบการตรวจวดดานสมทรศาสตร การประเมนขดความสามารถของบคลากรโดยเฉพาะทเกยวของกบการรายงานคาพารามเตอร คณภาพและระบบการสอสารแลกเปลยนขอมล ซงจะตองมการประเมนอยางละเอยดตอไป

ในการทบทวนการด�าเนนงานทผานมา ความตองการดานการวจยและพฒนาระบบการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ มทงในระดบประเทศและระดบโลก ซงประกอบดวย

· เพมเครอขายส�าหรบตรวจวดสภาพภมอากาศใหครอบคลมพนทส�าคญ

· ตรวจสอบความถกตองของขอมลทตรวจวดไดและสรางมาตรฐานเพอแลกเปลยนขอมลกบภมภาคอน

· จดหาระบบสอสารทมประสทธภาพเพอรบสงขอมล

130


· จดหาบคลากรทมความรความสามารถและจดฝกอบรมพฒนาดานขอมลอยางตอเนอง

· ใหความรเรองการตรวจอากาศแกเจาหนาทอตนยมวทยาและอาสาสมครท กรมอตนยมวทยาจดตงขน

นอกจากการพฒนาระดบประเทศดงกลาวขางตนแลว ในการพฒนาระบบการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระดบโลกนน ประเทศไทยควรด�าเนนการในดานตางๆ ภายใตเงอนไขการสนบสนนทางการเงนและ ทางเทคนคทพอเพยงดงน

· ก�าหนดแผนการด�าเนนงานเกยวกบการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเปนระบบ

· สนบสนนและสงเสรมการศกษาวจยและการใชขอมลจากระบบการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

· สนบสนนการศกษาตอและดงานในประเทศพฒนาแลวทเกยวของกบการพยากรณสภาพภมอากาศระยะสนและระยะยาว

· สงเสรมและสนบสนนการแลกเปลยนนกวจยและการด�าเนนโครงการวจยรวมระหวางประเทศ

นบตงแตไดด�าเนนการศกษาดานระบบการเฝาสงเกตการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระดบโลก ประเทศไทย ไดตดตามความกาวหนาของแผนปฏบตการในระดบภมภาคทไดน�าเสนอตอองคกรรบผดชอบ GCOS ซงจนถงปจจบนกยงไมมความคบหนาแตอยางใด การด�าเนนการ ในสวนของประเทศไทยมเพยงการเพมสมรรถภาพระบบเตอนภยในฝงทะเลอนดามนอนเปนผลจากภยสนามเปนหลก นอกนนกเปนการพฒนาระบบการรายงานสภาพภมอากาศของประเทศทชวยสนบสนนขอมลใหกบองคการอตนยมวทยาโลกซงไดด�าเนนการเปนประจ�าอยแลว

ในดานการวจยนน อนสญญาฯ เนนงานวจยทเกยวของกบระบบการตดตามตวแปรดานสภาพภมอากาศมากกวาจะเปนการวจยทวไป ประเทศไทยไดท�าการศกษาวจยเพอก�าหนดแผนงานวจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเสรจตงแตเมอป พ.ศ.2546 ซงผลการศกษาไดใหความส�าคญกบการวจยดานระบบการตดตามสภาพภมอากาศดวยเชนกน71

ระบบการตดตามสภาพภมอากาศกบระบบเตอนภย

มหนตภยสนามเมอเดอนธนวาคม 2004 เปนภยพบตครงใหญทเกดขนกบประเทศไทยและประเทศใกลเคยง มหตภยครงนน ท�าใหประเทศไทยตองทบทวนและพฒนาระบบการตดตามภยพบตทมประสทธภาพ เปนทเชอกนวา หากมระบบเตอนภยทสมบรณ และผอยในพนทเขาใจมประสบการณ ในการอพยพหนภยสนามแลวความเสยหาย ดานชวตและทรพยสนทเกดจากมหนตภยดงกลาวจะลดลงกวานมาก

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบภยพบตนนแตกตางกนในหลายๆ ดาน แตสงหนงทเหมอนกนคอ ความพรอมทจะรองรบการเปลยนแปลงทเกดขน ขณะทโอกาสเกดภยสนามไมแนนอน ภยสนามเปนภยพบตทเกดขนอยางรวดเรว ระบบเตอนภยตองสามารถตอบสนองการอพยพผคน ออกจากพนทเสยงภยใหปลอดภยโดยเรวทสดนน ระบบการตดตามสภาพภมอากาศเปนระบบการตดตามเพอศกษาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยรวมในระดบภมภาคและระดบโลก ซงเปนมหนตภยทเกดขนอยางชา ๆ ในรปแบบของผลกระทบดานปรมาณ ความถและความรนแรงของฝนและการเพมขนของระดบน�าทะเล การเตรยมความพรอมของประชาชนเพอตอสกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจงไมใชเปนการเตรยมความพรอมเพอสภยพบตเชนสนาม แตเปนการเตรยมความพรอมเพอตอสกบภยพบตทคอยๆ เปลยนแปลงทงขนาด ทศทางทไมสามารถจะคาดเดาไดอยางชดเจน รปแบบของระบบการเตอนภย หรอเตรยมความพรอมทสอดคลองกบลกษณะของภยธรรมชาตจงส�าคญเปนอยางยง

71 แผนปฏบตการวจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมไดน�าเสนอเพอขออนมตตอคณะรฐมนตรแตอยางใด

131


ประสบการณสนามของประเทศไทยน�าไปสการพฒนาระบบเครอขายส�าหรบเตอนภย ธรรมชาตทน�ามาใชประโยชนรวมกนทงหนวยงานดานอตนยมวทยาและชมชนทองถนไดเปน อยางด กรมอตนยมวทยาของประเทศไทยไดพฒนาระบบ CDMS (Climate Data Management System) เพอใชประโยชนในการคาดการณดานสภาวะดนฟาอากาศและเพอถายทอดขอมลกลบสพนทโดยเฉพาะ 11 จงหวดภาคใตทการประมงเปนกจกรรมทางเศรษฐกจทส�าคญ ปจจบน เครอขายระบบ CDMS มสมาชกทงสน 367 รายทรวมตดตามตรวจสอบ เฝาระวงความเปลยนแปลงขอมลในพนททสอดคลองกบความเปนจรงมากขน72

จากบทเรยนของสนามทผานมา ประเทศไทยไดพฒนาระบบเตรยมความพรอมใหกบชมชนในการปองกนภยพบต โดยกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยไดรวมกบสภากาชาดและกรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง สงเสรมความเขมแขงชมชนในการรองรบภยพบต มการจดตงอาสาสมครในชมชน จดการฝกอบรมการจดการในกรณ เกดภยพบต การสาธตระบบเตอนภย การสรางเครอขายระหวางชมชน ระบบภมคมกนของชมชนทจดตงขนน เปนฐานส�าคญทประเทศไทยไดจดท�าโครงการน�ารองเสรมสรางขดความสามารถของชมชนชายฝงเพอการจดการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ73

โครงการประสานระบบการสรางภมคมกนใหกบชมชนในพนทชายฝงเปนกาวส�าคญของการพฒนาบทบาทชมชน ในการผนวกการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเขากบกระบวนการพฒนาชมชนทองถนของตนเอง ปจจบนประเทศไทยไดกระจายกระบวนการพฒนาเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมใหอยในระดบจงหวดหรอกลมจงหวด สถาบนระดบจงหวดจะมบทบาทส�าคญยงในการก�าหนดการพฒนา การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของตนเอง การใชประโยชนจากระบบการตดตามสภาพภมอากาศในระดบพนทรวมกบองคความรในการบรหารจดการดานอบตภยมาเสรมสรางขดความสามารถของ ชมชนทองถนเพอการจดการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจงเปนโครงการทนาสนใจเปนอยางยง ประสบการณของโครงการน�ารองน จะน�าไปขยายตอผานระบบขอมลขาวสารดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอไป

การศกษา การฝกอบรมและการเสรมสรางจตส�านก

การแกปญหาสภาวะโลกรอนตองรวมมอของทกฝายทงภาครฐ เอกชน ชมชนทองถน หวขอนอยภายใตมาตรา 6 ของอนสญญาฯ ซงก�าหนดใหประเทศภาคใหการสนบสนนและสงเสรมทงในระดบประเทศและระหวางประเทศ ในดานตาง ๆ ไดแก

· พฒนาและด�าเนนการแผนงานการศกษาและการสรางจตส�านกดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบ

· การเขาถงขอมลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและผลกระทบ

· การมสวนรวมของสาธารณชนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการปรบตว

· เสรมสรางขดความสามารถของบคลากรดานวทยาศาสตร วชาการและการจดการ

72 ส�านกเฝาระวงและเตอนสภาวะอากาศ กรมอตนยมวทยา73 โครงการ Strengthening the Capacity of Vulnerable Coastal Communities to Address the Risk of Climate Change and

Extreme Weather Events ไดรบการสนบสนนจาก Special Climate Change Fund อยระหวางการจดท�าเอกสารโครงการ พนทโครงการทก�าหนดคอนครศรธรรมราช พทลงและตรง มก�าหนดระยะเวลา 3 ป สภากาชาดไทยและกรมปองกนและบรรเทาสาธารณภยเปนแกนน�าในการด�าเนนโครงการ คาดวาจะเรมโครงการไดในปลายป 2553

132


นอกจากน อนสญญาฯ ยงขอใหประเทศตางๆ โดยเฉพาะประเทศพฒนาแลวสนบสนนและรวมมอกน ในการให การสนบสนนแกประเทศก�าลงพฒนาในการด�าเนนดงกลาวขางตน ในมาตรา 10 (e) ของพธสารเกยวโตกก�าหนดใหประเทศภาคด�าเนนการดานการศกษาและการเสรมสรางจตส�านกในลกษณะเดยวกน

การด�าเนนการภายใตอนสญญาฯ ทผานมา

ทประชมสมชชาภาคอนสญญา ฯ ไดเรมเจรจาเรองการด�าเนนการดานมาตรา 6 ตงแตป พ.ศ.2541 ในการประชมสมชชาภาคสมยท 4 จนในการประชมสมชชาสมยสามญครงท 8 ทกรงนวเดล ประเทศอนเดยไดมมตท 11/CP.8 รบรองกรอบแผนการด�าเนนงานดานมาตรา 6 ระยะ 5 ป ของอนสญญา ฯ เมอป พ.ศ. 2545 แผนงานดงกลาวก�าหนดใหประเทศภาคด�าเนนการในดานความรวมมอระหวางประเทศ การศกษา การฝกอบรม การเสรมสรางจตส�านก การมสวนรวมและการเขาถงขอมลของสาธารณชน โดยใหมการเสรมสรางขดความสามารถของสถาบน บคลากรทเกยวของ พฒนาเอกสารทงความรทวไปและเชงเทคนคของประเทศ พฒนาระบบฐานขอมลและการประชาสมพนธและมการแลกเปลยนขอมลผานรายงานแหงชาตทเสนอตอทประชมสมชชาประเทศภาคอนสญญา ฯ ทงน ทประชมก�าหนดใหมการทบทวนความกาวหนาของกรอบแผนงานในป พ.ศ. 2547 และประเมนผลการด�าเนนงานเมอสนสดแผนในป พ.ศ. 2550 ทประชมสมชชาภาคฯยงขอใหส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ

· จดประชมเชงปฏบตการในระดบภมภาคเพอประเมนความตองการ ล�าดบความส�าคญและแลกเปลยนขอมลในกจกรรมทเกยวของ

· ด�าเนนการดาน information clearing house รวมถงการใชทรพยากรดานระบบขอมลทมอย

ส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ ไดจดประชมเชงปฏบตการระดบภมภาคทง 4 ภมภาค (ยโรป อฟรกา ลาตนอเมรกา และคารบเบยน และเอเชยและแปซฟค) ประเทศญปนเปนเจาภาพจดการประชมส�าหรบภมภาคเอเชยและแปซฟคเมอวนท 11-15 กนยายน 254874 และประเทศไทยไดเขารวมประชมดวย ผลการประชมสรปไดดงน

· ประเทศตาง ๆ ในภมภาคมการด�าเนนการดานมาตรา 6 ในระดบทแตกตางกน

· ยงจ�าเปนตองสงเสรมขดความสามารถ การแลกเปลยนประสบการณ ขาวสารขอมล ความรวมมอระหวางประเทศก�าลงพฒนาดวยกนเอง และความรวมมอระหวางประเทศพฒนาแลวกบประเทศก�าลงพฒนา

· กลยทธส�าคญในการด�าเนนการตามแผนปฏบตการทก�าหนดคอการสราง Partnership ในระดบตาง ๆ เพอใหมการใชทรพยากรเพอการด�าเนนการตามมาตรา 6 อยางมประสทธภาพทดทสด

การด�าเนนการระดบภมภาค

ในระดบภมภาคไมมการด�าเนนการตอบสนองมาตรา 6 โดยเฉพาะแตอยางใด สวนหนงเนองจากเรองการศกษา การฝกอบรมและการเสรมสรางจตส�านกเปนกจกรรมพนฐานดานการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทประเทศตางๆ มประสบการณอยแลว อกสวนหนง ภายใตกรอบแผนงานมาตรา 6 ของอนสญญาฯ ไมมแนวทางหรอมาตรการทแนชดในดานการสนบสนนดานวชาการหรอการเงนกบประเทศภาคก�าลงพฒนา มเพยงการแลกเปลยนขอมลและการจดท�า information clearing house ของส�านกงานเลขาธการฯ เทานน อยางไรกด ในดานการฝกอบรมนน การด�าเนนการดานการเพมขดความสามารถในระดบภมภาค (หวขอขางลาง) มองคประกอบดานการฝกอบรมแฝงอยบางแลว ประเทศไทยกมสวนชวยฝกอบรมความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระดบภมภาคดวยเชนกน75

74 เปนการประชมรวมกบ the 15th Asia-Pacific Seminar on Climate Change ซงจดขนทกป75 เมอกลางป พ.ศ. 2551 ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมไดจดฝกอบรมดานการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศใหกบประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะประเทศดอยพฒนาในแถบเอเชย และในชวงด�าเนนการโครงการจดท�ารายงานแหงชาตฉบบแรกและฉบบทสอง มนกวจยหลายประเทศในแถบเอเชยมาศกษาดงานและรบการฝกอบรมในประเทศไทย

133


ส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ ไดจดท�าตนแบบของ information clearing house โดยท�า webpage CC:iNet (http://unfccc.int/cc_inet/items/3514.php)

การทบทวนการด�าเนนงานดานมาตรา 6 ของประเทศภาคอนสญญาฯ พบวา ยงไมมประเทศภาคใดด�าเนนการเพอตอบสนองกรอบแผนงานดานมาตรา 6 ของอนสญญาฯ โดยเฉพาะ แตประเทศตาง ๆ ไดเสรมสรางจตส�านกดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การรณรงคใหประชาชนตระหนกถงปญหาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนระยะๆ มการฝกอบรมแฝงในโครงการวจยหรอการประชมเชงปฏบตการทเกยวของ

การด�าเนนการของประเทศไทย

กำรด�ำเนนกำรภำยใตอนสญญำฯ

ประเทศไทยไดด�าเนนการดานการใหการศกษาและฝกอบรมดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตงแตเรมเปนภาคในอนสญญาฯ ในชวงเรมแรกนน ความตระหนกดานสภาวะโลกรอนยงไมแพรหลายในสถาบนการศกษา การเผยแพร ความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนเพยงหวขอยอยหนงในสาระของวชาบางวชาในโรงเรยนหรอ เปนหวขอหนงในวชาทเกยวของในระดบมหาวทยาลย ประเทศไทยเรมด�าเนนการดานการศกษาและฝกอบรมอยางเปน รปธรรมหลงจากทอนสญญาฯ ไดมมตใหประเทศภาคด�าเนนการตามมาตรา 6 ของอนสญญาฯ โดยไดจดท�าแผน ด�าเนนการเพอตอบสนองตอมาตรา 6 ของอนสญญาฯ76

ระดบภมภำค

กจกรรมส�าคญในระดบภมภาคคอการแลกเปลยนองคความรและประสบการณดานการใหการศกษาและฝกอบรมตลอดจนการเสรมสรางจตส�านกใหกบสาธารณชนระหวางประเทศในภมภาคและการสงเสรมสนบสนนทเกยวของจากประเทศพฒนาแลวใหกบประเทศก�าลงพฒนา ประเทศไทยมสวนรวมในการประชมดานมาตร 6 ของภมภาคเอเชยซงจดในประเทศญปน77 เพอแลกเปลยนขอคดเหนในประเดนตาง ๆ ทเกยวของกบการด�าเนนการตามแผนด�าเนน การมาตรา 6 นวเดลฮ (New Delhi work program on article 6 of the Convention) ทประชมสรปวามสงทาทายหลายประการในการบรรลตามมาตรา 6 ของอนสญญาฯ ขอจ�ากดทส�าคญ คอ การเสรมสรางการมสวนรวมของผมสวนเกยวของโดยผานการใหขอมลทกวางขวางและทนสมย องคกรภาคเอกชนสามารถมบทบาทส�าคญในการเสรมสราง การมสวนรวมและจ�าเปนตองสรางแรงจงใจในการมสวนรวมของทกฝาย หลายประเทศในภมภาคไมไดก�าหนดนโยบายดาน มาตรา 6 ทเดนชดสวนหนงเนองจากมความจ�าเปนดานอนในระดบประเทศมากกวา

ภมภาคเอเชยมความรวมมอดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน Asia-Pacific Network on Climate Change หรอความรวมมอระหวางประเทศอาเซยนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แตไมมดานการด�าเนนการเพอตอบสนองตอมาตรา 6 โดยเฉพาะ ประเทศไทยสามารถใชเวทอาเซยนสนบสนนการแลกเปลยนองคความร ในการด�าเนนการดานมาตรา 6 ระหวางประเทศสมาชกได

กำรด�ำเนนกำรในประเทศ

ประเทศไทยใหความส�าคญกบการใหสงเสรมการเรยนรของเยาวชนผานระบบการเรยนรในหองเรยนและ นอกหองเรยนในทกระดบ ระบบการเรยนรนเปนพนฐานส�าคญของการสงเสรมการเรยนรแกเยาวชนในสงแวดลอมทเปลยนแปลงและซบซอนมากขนเรอยๆ โดยเฉพาะการเปลยนแปลงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางประเทศหรอทเรยกวาขามเขตแดน (Transboundary)

76 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โครงการจดท�ารายงานแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ: การศกษาเตรยมการด�าเนนงานตามมาตรา 6 ของอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงหาคม 2547

77 Asia-Pacific regional workshop on article 6 of the Convention, 13-15 September 2005, Yokohama, Japan

134


ประเทศไทยใชหลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544 เปนกรอบหรอทศทางส�าหรบการจดท�าหลกสตรของสถานศกษาขนพนฐาน การจดการศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศยและการศกษาเฉพาะทาง โดยมหลกสตรแกนกลางทก�าหนดโดยกระทรวงศกษาธการและหลกสตรสถานศกษา หลกสตรเปดโอกาสใหโรงเรยนจดกจกรรมการเรยนเชงบรณาการทสอดคลองกบสภาพชมชนและการพฒนาทองถน การเรยนการสอนในการศกษาขนพนฐานทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดแกสาระการเรยนรดานวทยาศาสตร สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมและสขศกษาและพลศกษา ทเหลอเปนสาระการเรยนรเฉพาะทไมเกยวของกบดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ78

การรณรงคดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนสวนส�าคญในการเสรมสรางจตส�านกของชมชน เปาหมายทส�าคญคอภาคเอกชนและสาธารณชนเพอเพมความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เพมการมสวนรวม ในการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและเพมการยอมรบแนวทางนโยบายและการด�าเนนงาน ดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของรฐบาล หลายประเทศเนนกลมเยาวชนในการด�าเนนกจกรรม เชน ประเทศองกฤษ เดนมารค เปนตน

ในสวนของการเขาถงขอมลขาวสารนน วธการเผยแพรและการพฒนาระบบการเขาถงขอมลมบทบาทส�าคญในการบรรลเปาหมายดงกลาว เชน สหภาพยโรปนอกจากจะใชวธการพบปะชมชนแลกเปลยนความรขาวสาร ดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กยงไดพฒนาโครงการระบบสอสารดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศระหวางประเทศในแถบยโรป A European and Global Climate Change Communication Program และใหเปนโครงการตวอยางเพอขยายการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางประเทศภาคอนสญญาฯ ตอไป

ประเทศไทยไดพฒนาแนวทางการเผยแพรและสอสารสาธารณะ โดยใชประเดนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนโครงการน�ารอง79 ในการเสรมสรางการสอสารระหวางหนวยงานทรบผดชอบกบผมสวนไดสวนเสยตลอดจนการสรางจตส�านกและการมสวนรวมของประชาชนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กลไกส�าคญหนงคอการจดเวทสาธารณะในรปแบบตาง ๆ เพอใหมการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางผทมสวนไดสวนเสย ซง พบวาไดกระตนใหเกดการมสวนรวมเพมมากขน นอกจากน ภายใตโครงสรางการก�าหนดนโยบายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย ไดใหมคณะอนกรรมการดานสอสารสาธารณะเพอพฒนากลไกการเสรมสรางการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยอยางเปนรปธรรม ทงน อธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมท�าหนาทเปนประธานคณะอนกรรมการดงกลาว

กำรศกษำและกำรฝกอบรม องคความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไดสะสมขนตงแตกอนทประเทศไทยจะใหสตยาบนอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ แตจ�ากดในกลมนกวชาการและ นกวจยเฉพาะสาขาเปนหลก ในชวงทศวรรษแรกของอนสญญาฯนน องคความรดานวทยาศาสตรไดชใหเหนถง ความรนแรงของผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและระดบน�าทะเล ท�าใหทกภาคสวนเรมสนใจและ มการเผยแพรความรมากขน

กระบวนการศกษาดานสงแวดลอมในโรงเรยนสวนใหญเปนเรองคณภาพสงแวดลอมกบการพฒนาทยงยนทวไป การฝกอบรมทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมกเปนการแลกเปลยนความรระหวางนกวชาการและหนวยงานทเกยวของเปนส�าคญ องคกรอสระมบทบาทคอนขางสงในการเผยแพรความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศสาธารณชน

78 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โครงการจดท�ารายงานแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ: การศกษาเตรยมการด�าเนนงานตามมาตรา 6 ของอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงหาคม 2547

79 กจกรรมภายใตโครงการ Strengthening Thailand’s responsiveness on international Environmental Cooperation ซงเปนโครงการกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยการสนบสนนจาก UNDP

135


นบตงแตป พ.ศ.2543 เปนตนมา ประเทศไทยไดด�าเนนการตามกรอบแผนงานดานมาตรา 6 ของอนสญญาฯ โดยจดท�ากรอบแผนปฎบตการดานการศกษา การฝกอบรมและการเสรมสรางจตส�านกดานการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศของประเทศไทย และเพอสนบสนนการเรยนรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดจดท�าเอกสารอาน นอกเวลาเรยนตนแบบดานความรเบองตนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการด�าเนนการดาน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย โดยคาดหวงวาจะน�าไปสการน�าไปปฏบตตอไป อยางไรกด แผนปฎบตการดานการศกษา การฝกอบรมและการเสรมสรางจตส�านกไมไดน�าไปใชปฎบตการแตอยางใด

ประเทศไทยด�าเนนการดาน education, training and public awareness ในรปแบบตางๆ กน การด�าเนนการดานการศกษาสวนใหญเปนการศกษาในลกษณะเสรมสรางความรทงในระบบและนอกระบบการศกษา สวนใหญเปนวชาหรอสวนหนงของวชาดาน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทวไปหรอเปนกจกรรมเสรมสรางความรทวไปของนกเรยนระดบประถม มธยม การศกษาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทยในสถาบนการศกษามการขยายตวอยางตอเนอง มรายวชาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในสถาบนการศกษาหลายแหง80 แตยงไมไดพฒนาเปนหลกสตรโดยเฉพาะ นอกจากการศกษาในระบบแลว การศกษานอกระบบโรงเรยนในดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกเปนอกองคประกอบหนงของการใหการศกษา การเสรมสรางการศกษาในสวนนของประเทศไทย ยงคงจ�ากดอย การรณรงคเยาวชนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงไมเปนไปอยางตอเนอง81

หลงจากมรายงานส�าคญ ๆ ดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระดบโลกในชวงไมกปทผานมา82 มการเปลยนแปลงดานการเสรมสรางจตส�านกเปนอยางมาก มการจดการเผยแพรความร ประชมสมมนา ฝกอบรมใหกบ หนวยงานทงภาครฐและเอกชนกนอยางแพรหลาย ผนวกกบการพฒนาดานระบบสอสารอนเตอรเนต โรงเรยนได จดท�าโฮมเพจดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอการเรยนรของนกเรยนเพมขนอยางตอเนอง

การปรบเปลยนแนวทางการจดการเรยนการสอนตามแนวทางปฏรประบบการศกษาถอเปนปจจยหนงท ชวยใหการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบสถานะการณทเปลยนแปลง มความทนสมยเชนกรณเรองของ โลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ โดยเฉพาะในชวงหลายปทผานมา มขาวกจกรรมนอกหองเรยนทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศผานระบบอนเตอรเนตอยางแพรหลาย

ในดานการฝกอบรมนน มองไดสองลกษณะคอ การฝกอบรมเทคนคเฉพาะดาน เชน ดานการค�านวณปรมาณการปลดปลอยกาซเรอนกระจก ดานการวเคราะหทางเลอกในการลด กาซเรอนกระจก ผลกระทบและการปรบตวเปนตน การฝกอบรมอกลกษณะหนงคอการฝกอบรมลกษณะความรทวไปดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ นอกจากการฝกอบรมบคลากรในดานการประมาณปรมาณการปลดปลอยกาซเรอนกระจกแลว ประเทศไทยกไมไดมโครงการฝกอบรมเชงเทคนคดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางใดเปนการเฉพาะ กจกรรมทแฝงการฝกอบรมอยเสมอคอการประชมเชงปฏบตการทมนกวชาหรอผเชยวชาญมาใหความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหรออนๆ

80 เชน ระดบปรญญาตร (เศรษฐศาสตรวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเบองตน สภาวะโลกรอน: มตทางภมศาสตร ความหลากหลายทางชวภาพกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ) ระดบปรญญาโท (อตนยมวทยาดาวเทยมและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลก การเปลยนแปลงภมอากาศ ภมอากาศและ การเปลยนแปลงภมอากาศ) ระดบปรญญาเอก (การเปลยนแปลงของภมอากาศและระบบนเวศ Climate, energy and food security in Asia and the Pacific)

81 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม “โครงการจดท�ารายงานแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ: การศกษาการเตรยมการด�าเนนงานตามมาตรา 6 ของอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ” 2547

82 เชน รายงาน AR4 ของ IPCC รายงานน�าเสนอตอรฐสภาประเทศองกฤษของ Stern การไดรบรางวลโนเบลของอดตรองประธานาธบดอลกอรและประธาน IPCC

136


ทเกยวของทงในระดบประเทศ ภมภาค และระหวางประเทศ ไดมการจดขนเปนประจ�าทงภาครฐและองคกรพฒนาเอกชน83 หรอการประชมทแฝงในโครงการอนเปนระยะอยเสมอ โดยเฉพาะในชวงสองปทผานมา

กำรเสรมสรำงจตส�ำนกการเสรมสรางจตส�านกเปนกระบวนการเสรมสรางประสทธภาพของการด�าเนนงาน เพอบรรลเปาหมายดานสงแวดลอม จตส�านกทดจะชวยเพมแรงผลกดนทางสงคมโดยเฉพาะการมสวนรวมในการพฒนาดานสงแวดลอม หนวยงานตาง ๆ ทเกยวของกบดานสงแวดลอมภายใตกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตางกมกจกรรมทเสรมสรางจตส�านกดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทรบผดชอบดวยทงสน หนวยงานหลกทรบผดชอบการเสรมสรางจตส�านกดานสงแวดลอมโดยตรงคอ กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ซงมอ�านาจหนาทรบผดชอบดานนโดยเฉพาะ การสงเสรมจตส�านกดานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกเปนกจกรรมหนงทหนวยงานทเกยวของไดด�าเนนการอย นอกจากหนวยงานภาครฐแลว ภาคเอกชนและองคกรภาคเอกชนกม บทบาทในการเสรมสรางจตส�านกใหกบสาธารณชนในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเชนกน โดยเฉพาะบรษทเอกชนขนาดใหญไดจดกจกรรมรณรงคดานสงแวดลอมอยางสม�าเสมอ

ในระยะหลายปทผานมา แนวโนมการเสรมสรางจตส�านกดานสงแวดลอมไดเพมสาระทเชอมโยงการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมกบปญหาโลกรอนหรอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมากขน เชน การณรงคลดขยะ ลดโลกรอน รวมพลงลดโลกรอน ปลกตนไมลดโลกรอน หยดโลกรอนดวยชวตพอเพยง บรษทเอกชนตาง ๆ ไดเนนกจกรรมสงเสรมการขายในรปของการรณรงคชวยลดโลกรอนในรปแบบตางๆ เชน การแจกถงผา จดกจกรรม สงเสรมความรดานโลกรอน การจดการประชมวชาการประจ�าปของหนวยงานตาง ๆ รวมทงกระทรวงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม นอกจากน ประเทศไทยยงไดรวมกบประเทศอน ๆ ทวโลกรณรงคเปนระยะ ๆ เชนโครงการดบไฟฟา 1 ชวโมงเพอลดโลกรอน

นอกจากการรณรงคเปนระยะ ๆ เพอเสรมสรางจตส�านกการแกปญหาโลกรอนแลว ประเทศไทยยงไดเสรมสรางความตระหนกใหกบสาธารณะผานการบรโภคสนคา เชน การจดท�าโครงการแสดงปรมาณคารบอนในสนคา (carbon label) หรอการค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในกระบวนการผลตสนคาของโรงงาน (carbon footprint) ซงถอเปนการรเรมใหสงคมมสวนรวมในการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกผานกระบวนการคาการตลาด

สรป

ประเทศไทยไดด�าเนนการดานการศกษา การฝกอบรมและการเสรมสรางจตส�านกตงแตเรมกระบวนการรางอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจนถงปจจบน การใหการศกษาระดบเยาวชนมทงในหองเรยนและนอกหองเรยน การเรยนรในระดบการศกษาตาง ๆ มการขยายตวอยางตอเนอง ปจจบนนกเรยนนกศกษาและสถาบนตาง ๆ ใชประโยชนจากระบบอนเตอรเนตแลกเปลยนความร จดกจกรรมตาง ๆ เพอเสรมสรางความรใหกบเยาวชนกนอยางแพรหลาย

ในดานการฝกอบรมนน ประเทศไทยไดจดการฝกอบรมเชงเทคนคดานการค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก การฝกอบรมทเกยวของกบการลดกาซเรอนกระจกโดยเฉพาะ CDM

คณะอนกรรมการดานสอสารสาธารณะจะมบทบาทส�าคญในอนาคตในการพฒนาและเสรมสรางประสทธภาพของกลไกดานการมสวนรวมของประชาชนทกภาคสวนทงในดานการศกษา ฝกอบรมและเสรมสรางจตส�านกดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอตอบสนองตออนสญญาฯ และสอดคลองกบมาตรา 6 ของอนสญญาฯ

83 เชน การจดประชมสมมนาขาราชการกทม. การจดประชมแผนยทธศาสตรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทง 4 ภาค การจดประชมดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในวนสงแวดลอมโลก โครงการโรงเรยนสเขยว (TEI) โครงการอนรกษพลงงานในระดบทองถน (WWF) การประชมแลกเปลยนความคดเหนดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตโครงการ Strengthening Thailand’s International Environmental Cooperation การประชมแลกเปลยนความคดเหนในการก�าหนดทาทของประเทศไทยภายใตโครงการจดท�ารายงานแหงชาตฉบบทสอง เปนตน

137


การเสรมสรางขดความสามารถ

การเสรมสรางขดความสามารถเปนองคประกอบทส�าคญประการหนงของอนสญญาฯ การเสรมสรางขดความสามารถเกยวของกบกจกรรมทกกจกรรม เนองจากความสามารถของประเทศภาคในการด�าเนนกจกรรมแตละดาน แตกตางกน ความรวมมอในการเสรมสรางขดความสามารถของประเทศภาคเพอการด�าเนนกจกรรมอยางมประสทธภาพจงเปนประเดนส�าคญในการเจรจาในทกหวขอ โดยเฉพาะดานการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก ความลอแหลมและการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การพฒนาและถายทอดเทคโนโลย การจดท�ารายงานแหงชาต การวจยและพฒนาระบบการตดตามสภาพภมอากาศ ฯลฯ การเสรมสรางขดความสามารถอยในมาตรา 9 ของอนสญญาฯ และมาตรา 10(e) ของพธสารเกยวโต

การเสรมสรางขดความสามารถแฝงอยในการด�าเนนการดานตางๆ มาโดยตลอด และไดเรมน�ามาเจรจาเปนวาระหนงตงแตใน COP5 ในป พ.ศ.2538 การเจรจาดาน capacity building ไดด�าเนนการมาและมมตใน COP7 (Marrakesh Accords) ในป พ.ศ. 2544 ทก�าหนดใหมลกษณะด�าเนนการแบบองครวม (integrated manner) ส�าหรบประเทศก�าลงพฒนาและประเทศทอยระหวางการเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจ (economies in transition) โดยม มตเหนชอบกบ framework for capacity building in developing countries ซงมสาระส�าคญคอ

การเสรมสรางขดความสามารถครอบคลมดานตาง ๆ ทกลาวถงในการจดท�ารายงานแหงชาต (institution development, Inventory, emission projection, mitigation, adaptation, technology transfer, research and systematic observation, education, training and public awareness, information and networking policies and measures)

· การเสรมสรางขดความสามารถครอบคลมกจกรรมภายใตพธสารเกยวโตรวมถงการด�าเนนกจกรรมดาน CDM และอนๆ ทเกยวของคลายคลงกบในอนสญญาฯ

· เนนการแลกเปลยนขอมล ความรวมมอระหวาง South-South, North-South ทงในระดบภมภาคและระดบโลก สนบสนนการมสวนรวมของทกภาคสวน ความรวมมอระหวางผมสวนไดสวนเสย

· เนนการสนบสนนประเทศดอยพฒนา

· เรยกรองใหประเทศพฒนาแลวสนบสนนดานการเงนและวชาการในการเสรมสรางขดความสามารถของประเทศก�าลงพฒนา ตอบสนองตอความตองการเสรมสรางขดความสามารถของประเทศก�าลงพฒนา โดยเฉพาะประเทศดอยพฒนาและประเทศก�าลงพฒนาทเปนหมเกาะ

· เรยกรองใหฝายตาง ๆ โดยเฉพาะภาครฐและภาคเอกชนของประเทศพฒนาแลวใหการสนบสนนผานหนวยปฏบตการทเกยวของดวยการแปลงความตองการของประเทศก�าลงพฒนาสโครงการหรอแผนงานทางปฏบต

· ทงน การเสรมสรางขดความสามารถควรเปนการรเรมของประเทศทตองการและเนนการด�าเนนการในระดบประเทศ

· Subsidiary body for Implementation (SBI) จะตดตามและทบทวนการด�าเนนการดานการเสรมสราง ขดความสามารถภายใตอนสญญาฯ เปนระยะ ๆ การทบทวนครงแรกไดด�าเนนการใน COP 10 การทบทวนครงทสองใน SBI 28 (มถนายน 2551) และจะด�าเนนการทบทวนใหเสรจสนภายใน COP15 (ธนวาคม 2552)

· อนสญญาฯ ใหประเทศภาคสงขอคดเหนเพมเตมส�าหรบการทบทวนครงทสองภายในเดอนกมภาพนธ 2552

138


การด�าเนนการของอนสญญาฯ

ดงทกลาวมาแลว อนสญญาฯ ไดพจารณาการเสรมสรางขดความสามารถของประเทศภาคก�าลงพฒนาและไดมมตส�าคญคอ Marrakesh Accords นบจากทประชมสมชชาภาคครงท 7 ไดมมตเรอง capacity building ส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ ไดท�าการวเคราะห การด�าเนนการตามกรอบการเสรมสรางขดความสามารถของประเทศ ก�าลงพฒนา (FCCC/SBI/2003/14) ในป คศ.2000 GEF ไดจดท�าโครงการ Capacity Development Initiatives และไดด�าเนนโครงการ National Capacity Self Assessment (NCSA) ซงเปนสวนหนงของการประเมนความตองการ ในการเสรมสรางขดความสามารถของประเทศก�าลงพฒนา84

ใน COP 9 ป พ.ศ.2546 ทประชมสมชชาภาคมมตใหทบทวนประสทธผลของการด�าเนนงานตามกรอบ แผนงานการเสรมสรางขดความสามารถใหเสรจสนภายใน COP 10 แลวใหทบทวนทก 5 ปโดยองการทบทวนรายงานแหงชาตของประเทศภาคและเอกสารอนๆ ทเกยวของ เชน NAPA, NCSA ฯลฯ โดยจดท�าขอก�าหนดในการทบทวนประสทธผลดงกลาว (FCCC/SBI/2003/8 Annex III) ผลการทบทวน ทประชม COP 10 สรปวาการด�าเนนงาน ตามกรอบแผนงานมความกาวหนา แตยงมชองวางทควรปรบปรงอกมากรวมทงการเขาถงแหลงสนบสนนทางการเงน โดยปจจยส�าคญทควรค�านงคอ

· ใหความส�าคญตอการเสรมสรางขดความสามารถของสถาบนและโครงสรางพนฐานของสถาบน

· เพมจตส�านกดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในทกระดบและการมสวนรวมขององคกรภาครฐในการเสรมสรางขดความสามารถ

· พฒนาและสงเสรมการแลกเปลยนองคความร ประสบการณและขอมลตาง ๆ ทเกยวของ

· เพมทรพยากรทางการเงนและทางวชาการเพอใหการสนบสนน

· ใชแนวทาง learning-by-doing approach ทงในระดบประเทศและทองถน

ทงน การทบทวนประสทธผลของการด�าเนนงานตามกรอบแผนงานของการเสรมสรางขดความสามารถครงทสองจะเรมด�าเนนการใน SBI 28 (มถนายน 2551) และใหเสรจสนใน COP 15 (ธนวาคม 2552)

ในสวนของอนสญญาฯ นน การเสรมสรางขดความสามารถแฝงอยในภารกจของแตละแผนงานของอนสญญาฯ โดยเฉพาะแผนงานดาน National Communication from Parties not included in Annex I, Technology Transfer เปนตน โดยทวไปเปนการประชมสมมนาเชงปฏบตการ การฝกอบรมเชงสมมนาปฏบตการ (Training workshops) รายละเอยดของการประชมสมมนาตาง ๆ ของอนสญญาฯ ทเกยวของกบภมภาคเอเชยระหวางป พ.ศ.2544-2550 แสดงในตารางท 5-785 จะเหนไดวา สวนใหญเปนการประชมสมมนาเชงปฏบตการทแลกเปลยนประสบการณและขอคดเหนระหวางผเชยวชาญของประเทศภาคเปนหลก สาระในการประชมมทงประเดนกวาง ๆ เชนการจดท�ารายงานแหงชาต การแลกเปลยนขอมลเทคโนโลย นโยบายและมาตรการ การปรบตวตอผลกระทบ จนถงประเดนดานเทคนคเฉพาะ เชน Afforestation and reforestation, reduction of emission from deforestation เปนตน

84 ประเทศไทยอยระหวางด�าเนนการศกษาโครงการ NCSA ซงลาชากวาประเทศอนโดยทวไป http://ncsa.undp.org/report_detail.cfm?Projectid=216

85 รายการการประชมเชงปฎบตการภายใตอนสญญาฯ สามารถดไดท http://unfccc.int/meetings/unfccc_calendar/items/2655.php ซงในแตละรายการสามารถ link ตอไปยงรายละเอยดของการประชม เชน วาระการประชม รายชอผเขารวมการประชม เอกสารประกอบการประชมสไลดหรอเอกสารน�าเสนอในทประชม รายงานผลการประชม เปนตน

139


ตำรำงท 5-7 กจกรรมส�ำคญทมสวนเสรมสรำงขดควำมสำมำรถภำยใตอนสญญำฯ ทเกยวของกบภมภำคเอเชย

และแปซฟคปพ.ศ.2544-2550

2 0 0 1 Interregional Workshop of the Consultative Group of Experts on National Communications from Non-Annex I Parties

UNFCCC Workshop on Methodologies on Climate Change and Adaptation

Workshop on “Good Practices” in Policies and Measures among Parties included in Annex I to the Convention

2 0 0 2 Interregional workshop of the consultative group of experts (CGE) on national communications from non-Annex I Parties

UNFCCC workshop on adjustments under Article 5.2 of the Kyoto Protocol

UNFCCC workshop on definitions and modalities for including afforestation and reforestation activities under Article 12 of the Kyoto Protocol

UNFCCC expert workshop on technology information

UNFCCC/UNDP Expert meeting on methodologies for technology needs assessments

UNFCCC workshop on cleaner or less greenhouse gas-emitting energy: Exchange of information and views

UNFCCC Workshop on the status of modelling activities to assess the adverse effects of climate change and impacts of response measures

UNFCCC workshop for the development of a work programme on Article 6 of the Convention: Education, Training and Public Awareness

Workshop of the Consultative Group of Experts (CGE) on National Communications from non-Annex I Parties Improvement of the preparation of national communications of non-Annex I Parties

UNFCCC Pre-sessional Consultations on “Good Practices” in Policies and Measures among Parties included in Annex I to the Convention

2 0 0 3 Workshop on definition and modalities for including afforestation and reforestation project activities under Article 12 of the Kyoto Protocol in the first commitment period

Second workshop to elaborate draft technical guidance on methodologies for adjustments under Article 5, paragraph 2 of the Kyoto Protocol (Second adjustments workshop)

Workshop on the use of the guidelines for the preparation of national communications of non-Annex I Parties”

Workshop on enabling environments for technology transfer

Workshop on insurance and risk assessment in the context of climate change and extreme weather events

UNFCCC Workshop on insurance-related actions to address the specific needs and concerns of developing country Parties arising from the adverse effects of climate change and from the impact of the implementation of response measures

Expert workshop on local coping strategies and technologies for adaptation

Pre-sessional consultations on definitions and modalities for including afforestation and reforestation activities under Article 12 of the Kyoto Protocol

Pre-sessional consultations on the Implementation of Article 4, paragraphs 8 and 9, of the Convention, progress on the implementation of activities under decision 5/CP.7,

140


2 0 0 4 UNFCCC workshop on the preparation of national communications from Parties not included in Annex I to the Convention

First UNFCCC Workshop on the implementation of Article 6 projects under the Kyoto Protocol

In-session workshop on Climate Change adaptation: vulnerability and risk, sustainable development, opportunities and solutions

In-session workshop on Climate Change mitigation: vulnerability and risk, sustainable development, opportunities and solutions

UNFCCC workshop Harvested Wood Products

Workshop on innovative options for financing the development and transfer of technologies

2 0 0 5 CGE hands-on training workshop on national greenhouse gas inventories for the Asia-Pacific region

Article 6 of the Convention: Regional workshop for Asia

CGE Hands-on Training Workshop on Mitigation Assessments

Inter-sessional workshop on the five-year work programme on adaptation

UNFCCC workshop on innovative options for financing the results of the technology needs assessments

2 0 0 6 CGE Hands-on Training Workshop on Vulnerability and Adaptation Assessments for the Asia and the Pacific Region

Workshop on carbon capture and storage

Consideration of carbon capture and storage as clean development mechanism project activities (Workshop working paper)

Workshop on mitigation: agriculture, forestry and rural development

Workshop on reducing emissions from deforestation in developing countries

2 0 0 7 Second workshop on reducing emissions from deforestation in developing countries

Expert meeting on networking technology information centres

UNFCCC regional workshop on adaptation to be held for the Asian region

Workshop on climate related risks and extreme events under the Nairobi Work Programme

Workshop on adaptation planning and practices under the Nairobi Work Programme

Workshop on exchange of experiences and good practices among non-Annex I Parties in preparing national communications and on cross-cutting issues

Expert workshop on monitoring and evaluating capacity building in developing countries

In-session workshop on mitigation: Non-CO2 emissions, including methane recovery and utilization

ทมา: UNFCCC

141


การด�าเนนการในระดบภมภาค

นอกจากกจกรรมทเกยวของกบการเสรมสรางขดความสามารถทแฝงอยในกจกรรมดานตางๆ ทอนสญญาฯ จดในระดบภมภาคแลว กลาวไดวา ไมมการด�าเนนการดานการเสรมสรางขดความสามารถดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะอยางเปนรปธรรมแตอยางใด86 การเสรมสรางขดความสามารถในระดบภมภาคทแฝงในกจกรรมดานตาง ๆ เชน กจกรรมภายใต Asia Pacific Network for Global Change Research (APN http://www.apn.gr.jp/en/ indexe.html) กจกรรมภายใต National Communication Support Program (NCSP)87 ของ UNDP/UNEP

นอกจากกจกรรมภายใตอนสญญาฯ แลว กจกรรมในระดบภมภาคภายใตพธสารเกยวโตทมสวนเสรมสราง ขดความสามารถของฝายตาง ๆ ทเกยวของคอกจกรรมดานกลไกการพฒนาทสะอาด ประเทศพฒนาแลวโดยเฉพาะญปน เดนมารคและสาธารณรฐเยอรมนไดใหการสนบสนนการประชมเชงปฏบตการดานกลไกการพฒนาทสะอาดเปนอยางด อยางไรกด กจกรรมเสรมสรางขดความสามารถภายใตพธสารเกยวโตไมไดมเปาหมายทกวางขวางเหมอนกบกจกรรมภายใตอนสญญาฯ กจกรรมภายใตพธสารเกยวโตเปนกจกรรมเพอประโยชนรวมกนระหวางประเทศก�าลงพฒนาและพฒนาแลวเฉพาะดานการลดกาซเรอนกระจกและการถายโอนเครดตใหกบประเทศพฒนาแลว ไมไดครอบคลมประเดนอน ๆ เชน การปรบตวตอผลกระทบ การถายทอดเทคโนโลย การสนบสนนดานวชาการ

การเสรมสรางขดความสามารถในอกรปแบบหนงคอ การผานกระบวนการศกษาวจยและพฒนาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศรวมกน ภมภาคเอเชยมความรวมมอการวจยและพฒนาดานนบาง เชน โครงการ ภายใต AIACC (Assessment of Impacts and Adaptations to Climate Change in Multiple Regions and Sectors, http://www.aiaccproject.org/ aiacc_studies/aiacc_studies.html), APN แตกถอวาจ�ากดมาก

การด�าเนนการระดบประเทศ

การเสรมสรางขดความสามารถระดบประเทศสวนใหญเปนการเสรมสรางขดความสามารถของหนวยประสานงานกลางดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สาเหตส�าคญคอการปรบองคกรและการปรบเปลยนบคลากรทรบผดชอบดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตงแตป 2544 เปนตนมา เนองจากการเจรจาและการอนวตตามอนสญญาฯ ไดมการด�าเนนการมานานแลว บคลากรทเขามารบผดชอบจ�าเปนตองเรยนรกระบวนการทผานมาอยางตอเนอง จงจะมสวนรวมในการเจรจาไดอยางมประสทธภาพ การปรบโครงสรางองคกรจากกองสงแวดลอมตางประเทศเปนส�านกความรวมมอดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมระหวางประเทศท�าใหบคลากรตองปรบเปลยนกระบวนการท�างานตามอ�านาจหนาทใหม หลงจากนน กระทรวงไดเปลยนภาระหนาทของหนวยประสานงานกลางดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมาอยภายใตส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอกครงหนง

ในชวงการปรบเปลยนนเปนชวงทพธสารเกยวโตมผลบงคบใช ประเทศไทยไดมกจกรรมการเสรมสรางขดความสามารถทคอนขางชดเจนคอ การประชมสมมนาเชงปฏบตการรวมกบประเทศทพฒนาแลว เชน ญปน เดนมารคและเยอรมน

อยางไรกด ปจจบน กลาวไดวาหนวยประสานงานกลางดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและไดมกจกรรมประสานงานกบหนวยงานทเกยวของในการ เสรมสรางขดความสามารถมากขน กจกรรมสวนใหญแฝงในรปการขยายความรความเขาใจ เสรมสรางจตส�านก เชน การจดประชมสมมนาดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนระยะ ๆ การจดแลกเปลยนขอคดเหนระหวางฝายตาง ๆ

86 ตวอยางโครงการเสรมสรางขดความสามารถโดยเฉพาะเชน โครงการ US Country Studies87 NCSU จดกจกรรมเสรมสรางขดความสามารถในการจดท�ารายงานแหงชาต เชน การฝกอบรมแบบจ�าลองพลงงาน การฝกอบรม

การวเคราะหดานการปรบตว ทงน ผเขาฝกอบรมตองออกคาใชจาย (จากงบประมาณการจดท�ารายงานแหงชาต) ในการเขารบการฝกอบรมเอง

142


ทเกยวของในการก�าหนดทาทการเจรจาของประเทศไทย การประสานงานกบนกวชาการดานการศกษาวจยโดยเฉพาะกจกรรมภายใต ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย

ประเทศไทยเหนความส�าคญของการเพมศกยภาพของฝายตาง ๆ ทเกยวของโดยเฉพาะบคลากรและหนวยงานทเกยวของ ดงทก�าหนดไวในยทธศาสตรท 5 ของยทธศาสตรแหงชาต วาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศโดยมแนวทางส�าคญคอ

· สนบสนนบคลากรไดรบการพฒนาความรทางวชาการและทกษะในการด�าเนนการอยางตอเนอง

· สรางกลไกในการถายทอดองคความรและแลกเปลยนประสบการณในการวางแผนและด�าเนนงานระหวางหนวยงานทเกยวของและภายในหนวยงานเดยวกน

· กจกรรมหรอมาตรการหลกในการด�าเนนการตามแนวทางขางตนคอการพฒนาระบบเครอขายของบคลากรทเกยวของ เชอมโยงเครอขายระหวางนกวจย นกวชาการกบหนวยงานทเกยวของ จดกจกรรมแลกเปลยนองคความรและสนบสนนการพฒนาทกษะของบคลากรทเกยวของ จดท�าคมอรวบรวมองคความร สรางระบบด�าเนนงานทเออตอการถายทอดองคความร เอกสารสรปผลการด�าเนนงานและแผนงานในอนาคตของฝายตาง ๆ ทเกยวของ

· กจกรรมหรอหนวยงานทมสวนในการเพมขดความสามารถใหกบนกวชาการของประเทศนน มการด�าเนนการทงภายในประเทศเองและรวมมอระหวางประเทศ เชน

· โครงการตางๆ ภายใตยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (2551-2555) (http://climate.onep.go.th/)

· ส�านกงานกองทนสนบสนนงานวจยทใหการสนบสนนงานวจยดานตางๆ ทเกยว กบการประเมนปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก การลดกาซเรอนกระจกและการปรบตวตอผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศ

· ศนยจดการความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทตงขนเพอเปนศนยรวบรวม สงเคราะหและเสรมสรางองคความรดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะดานการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

· โครงการเวทแลกเปลยนความรเพอการปรบตวตอการเปลยนแปลงภมอากาศในภมภาคเอเชย (Regional Climate Change Adaptation Knowledge Platform for Asia)

· โครงการรวมมอกบ GTZ ในการเพมขดความสามารถดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศไทย

· แผนพฒนาศกยภาพขององคกรและบคลากรภายใตแผนบรรเทาภาวะโลกรอนดวยการเกษตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ

· โครงการภายใตแผนยทธศาสตรอนามยสงแวดลอมแหงชาต (2551-2554)

· ยทธศาสตรการแกไขปญหาดานพลงงาน

143


ขอมลขาวสารและเครอขาย

ขอมลขาวสารและการสรางเครอขายเปนองคประกอบทเชอมโยงหลายๆ สวนดวยกนในกระบวนการจดท�ารายงานแหงชาตและกจกรรมอนๆ ทเกยวของกบการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ในหวขอน อนสญญาฯ ไดขอใหประเทศภาคใหขอมลดานการสอสารกบสาธารณชนทเกยวของกบการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตลอดจนการพฒนาเครอขายขอมลทงในระดบประเทศ ระดบภมภาค

การด�าเนนการระดบอนสญญาฯ

ในระดบอนสญญาฯ ไมมการเจรจาเพอด�าเนนการใด ๆ ในเรองนเปนการเฉพาะ แตเปนภาระหนาทสวนหนงของส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ ทตองเผยแพรขอมลใหกบผทเกยวของอยางมประสทธภาพ การเผยแพรขอมลของส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ ใชผานอนเตอรเนตเปนหลก (www.unfccc.int) โฮมเพจของส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ จะรวบรวมทกเรองทเกยวของกบการด�าเนนการของอนสญญาฯ และมฐานขอมลรายงานและบนทกวดโอการประชมสมชชาภาคอนสญญาฯ และการประชมคณะกรรมการทส�าคญใหตดตามไดอยางตอเนอง กลาวไดวา เปนระบบขอมลททนสมยทสดแหงหนง ในสวนของการสรางเครอขายนน อนสญญาฯ ไดสรางเครอขายเชอมโยงขอมลระหวางองคกรระหวางประเทศภายใตองคการสหประชาชาตหรอทเรยกกนวา clearing house ของมาตรา 6 ภายใตอนสญญาฯ คอ CC:iNet (http://unfccc.int/ cc_inet/items/3514.php) และเครอขายในเรองเฉพาะ เชน การพฒนาและการถายทอดเทคโนโลย หรอ CDM ภายใตพธสารเกยวโต ฯลฯ

CC:iNet เปน homepage ของอนสญญาฯ ทใหขอมลทเกยวของกบมาตรา 6 ของอนสญญาฯ โดยครอบคลมเรองของ education, training, public awareness, public participation, public access to information และ international cooperation โดยเชอมโยงแหลงขอมลกจกรรมขององคกร ประเทศตาง ๆ ทเกยวของเชน UNEP, SPREP (South Pacific Regional Environmental Program), TERI (The Energy and Resources Institute)88 ขอมลทอยในฐานขอมลมทงเปนเอกสารและแหลงเชอมโยงไปยงองคกรทเกยวของ

ระบบขอมลขาวสารทส�าคญอกสวนหนงทส�านกงานเลขาธการอนสญญาฯ พฒนาขนมาคอการถายทอดสดผาน webcast ของการประชมสมชชาภาคและการประชมขององคกรยอยภายใตอนสญญาฯ รวมทงการประชมของ CDM Executive Board ซงท�าใหผทมสวนเกยวของสามารถตดตามสถานการณไดอยางใกลชด

การด�าเนนการระดบภมภาค

ในระดบภมภาคไมมการด�าเนนการเรองขอมลหรอเครอขายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนการเฉพาะแตอยางใด ยกเวนโครงการทดลองระบบเครอขายขอมลดานเทคโนโลยและการศกษา การฝกอบรมและการเสรมสราง จตส�านก ขอมลส�าคญในระดบภมภาคคอขอมลการศกษาวจยทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทไมอยภายใตอนสญญาจะแฝงอยในองคกรระหวางประเทศเปนสวนใหญ เชน ขอมลดานคา emission factors (คาสมประสทธตวแปร) ดานการปลอยกาซเรอนกระจก (http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/EFDB/main.php) ขอมลดานการศกษาวจยทเกยวของ (http://www.apn-gcr.org/en/link/gcresearchdata.html; http://www.ap-net.org/; http://climate.start.or.th/

88 ดตวอยางขอมลไดท http://unfccc.int/cc_inet/six_elements/education/items/3526.php#target; http://unfccc.int/cc_inet/six_elements/public_awareness/items/3529.php#target

144


การด�าเนนการระดบประเทศ

หนวยประสานงานกลางดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ89เปนหนวยงานทเกยวของกบขอมลดาน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในระดบประเทศเปนหลก การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมความสมพนธกบกจกรรมในสาขาตางๆ ของประเทศอยางกวางขวาง หนวยงานทเกยวของจงพฒนาขอมลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนระยะๆ โดยเฉพาะการเผยแพรขอมลผานระบบอนเตอรเนตดงตวอยางขางลาง

ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและ สงแวดลอม

http://www2.onep.go.th/CDM/cmc.html

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม http://www.deqp.go.th/main/

http://www.environnet.in.th/

สถาบนสงแวดลอมไทย http://www.thai-sbc.org/Default.asp

กรมอตนยมวทยา (ศนยภมอากาศแหงชาต) http://www.tmd.go.th/NCCT/climate_change.php

กรนพชเอเซยตะวนออกเฉยงใต http://www.greenpeace.org/seasia/th/campaigns/climate-and-energy

ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย http://www.measwatch.org/

ในชวง 2-3 ปน ประเทศตางๆ มความตนตวดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนอยางมาก ในประเทศไทย มการจดการประชมสมมนาเผยแพรองคความรและขาวสารตางๆ ทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศผานระบบอนเตอรเนตกนอยางแพรหลาย กลาวไดวาปจจบน ขอมลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทยไดมการเผยแพรผานระบบอนเตอรเนตอยางกวางขวาง

การพฒนาระบบเครอขายขอมลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนไปอยางตอเนอง ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดจดท�าระบบ ONEP’s information portal (http://www.onep.go.th/portal/) สนบสนนการพฒนาระบบฐานขอมลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโดยเฉพาะดานกจกรรมหรอโครงการของหนวยงานทเกยวของในการด�าเนนการทสนบสนนยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ในดานการพฒนาเครอขายดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศนนยงไมแพรหลายมากนก เครอขายการศกษา วจยมลกษณะอยางไมเปนทางการเชน กลมศกษาวจยทเกยวของภายใตส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย กลมนกวชาการทใหการสนบสนนคณะกรรมการทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศเปนตน ในชวงหลงน มการพฒนาเครอขายในรปแบบตาง ๆ มากขน เชน ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมไดรเรมพฒนาเครอขายของประเทศไทย (Thailand Climate Change Network) http://www.ertc.deqp.go.th/ertc/000000.jpg) องคกรพฒนาเอกชนกไดพฒนาเครอขายระดบโรงเรยนทเกยวของกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชนสถาบนสงแวดลอมไทย (http://www.thai-sbc.org/school.html) ส�านกงานนโยบายและแผนพลงงานจดท�าเครอขายสาระสนเทศดานพลงงานและสงแวดลอมของประเทศไทย (http://www.eppo.go.th/encon/ teenet/ index_thai.html) เปนตน

89 ส�านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดจดตงศนยประสานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศภายใตการก�ากบดแลของส�านกงานฯ

147


ปญหา อปสรรคและความตองการสนบสนนในการพฒนา

ดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

บทน�า

ในชวงระยะเวลา10 ปทผานมา ประเทศไทยในฐานะประเทศก�าลงพฒนา ไดด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอยางเตมท ปญหาและอปสรรคดานเศรษฐกจในชวงเวลาดงกลาว ท�าใหประสทธภาพของการด�าเนนการ เปนไปไดอยางล�าบากยง นอกจากนน ประเทศไทยยงตองการความสนบสนนในดานตางๆ เพอพฒนาขดความสามารถการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศ โดยเฉพาะการจดการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเสรมประโยชนใหกบการพฒนาเศรษฐกจทยงยนโดยรวมของประเทศ ในฐานะประเทศนอกภาคผนวก ท 1 ภายใตอนสญญาฯ ประเทศไทยมความตองการทงดานเงนทนและวชาการ ในการสนบสนนการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของประเทศทครอบคลมตามบทตาง ๆ ของรายงานแหงชาตฉบบท 2 น ความตองการนเปนเพยงกรอบกวาง ๆ เทานน รายละเอยดของความตองการตางๆ จะตองมการประเมนความตองการสนบสนนอยางเปนระบบอกครงหนงตามการประเมนความตองการเทคโนโลยทเปนมตรตอสงแวดลอมดงทก�าหนดในกรอบแผนการด�าเนนการดานการพฒนาและถายทอดเทคโนโลยตามมาตรา 4.5 ของอนสญญาฯ ทงน มาตรา 4.3 ของ อนสญญาฯ ก�าหนดใหประเทศในภาคผนวกท 1 สนบสนนเงนทนทครอบคลมคาใชจายทงหมดในการจดท�ารายงานแหงชาตตามมาตรา 12

การค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

ประเทศไทยไดจดท�าบญชปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกส�าหรบป ค.ศ.1994 และ 2000 โดยใชคมอของ IPCC และ UNFCCC ตลอดจนเอกสารอน ๆ ในการสนบสนนการพฒนาการค�านวณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก การด�าเนนการทผานมาไดเรยนรปญหาตางๆ และสามารถสรปความตองการเบองตนในการพฒนาการค�านวณใหดยงขนดงน

· การพฒนาคาสมประสทธการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศเองโดยเฉพาะในสาขาหลกและสาขาทส�าคญตอเศรษฐกจของประเทศไดแก สาขาเกษตรและปาไม

· การพฒนาขอมลกจกรรมใหละเอยดและสอดคลองกบวธการประเมนคาปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกมากขน โดยเฉพาะสาขา พลงงาน เกษตร ปาไม และการจดการของเสย

· การพฒนาวธค�านวณใหมความละเอยดมากขน โดยเฉพาะในสาขาส�าคญ ไดแก พลงงาน เกษตรและปาไม

· การฝกอบรมใหเจาหนาทในหนวยงานทเกยวของสามารถด�าเนนการค�านวณในสาขาทเกยวของได อยางตอเนอง

· พฒนานกวชาการเฉพาะสาขาเพอพฒนาเทคนคการค�านวณทเหมาะกบประเทศไทย

· การพฒนาเทคนคการคาดประมาณปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกในอนาคต

148



การศกษาวจยดานผลกระทบ ความเปราะบางและการปรบตวตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และความแปรปรวนและอบตการณทรนแรงมความกาวหนาอยางรวดเรว อยางไรกด ถงแมจะเรงรดศกษาวจยอยางเรงดวน ความตองการผลการศกษาวจยเพอก�าหนดนโยบายการจดการดานการปรบตวกยงไมทนกบสถานการณทเปลยนแปลงอยางรวดเรว ความจ�าเปนในการสนบสนนเพอแกปญหาและขอจ�ากดของการด�าเนนการดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในดานนสรปไดดงน

ดำนกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ปญหาและอปสรรคในการศกษาวจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแบงไดเปน ก) ปญหาพนฐานของการศกษาวจยดานผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกคอ ดานความไมแนนอนของภาพจ�าลองทเกดจากแบบจ�าลอง Global Circulation Model ถงแมจะมแบบจ�าลองระดบภมภาค ทเหมาะกบพนทมากขน แตการขาดแบบจ�าลองทหลากหลายกยงเปนขอจ�ากดในการศกษาความไมแนนอน หากไมสามารถพฒนาดานนไดอยางเพยงพอ การศกษาตอยอดกจะมขอจ�ากดเปนอยางมากและไมสามารถน�าไปใชประโยชนเชงนโยบายได นอกจากการพฒนาการประเมนผลกระทบทมความแนนอนมากขนแลว ข) ขาดภาพจ�าลองการพฒนา เศรษฐกจและสงคมในชวงเวลาทสอดคลองกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ค) ขาดเทคนคการประเมนผลกระทบ ใหมๆ ในสาขาส�าคญๆ ของประเทศไทย โดยเฉพาะดานพชลมลกและพชยนตน ดานทรพยากรน�า และดานสขอนามย ง) แนวทางอนในการวเคราะหทางเลอกในการปรบตว จ) การผสมผสานผลของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศกบกระบวนการพฒนา จากปญหาขางตนสามารถก�าหนดความตองการสนบสนนดงน

· การพฒนาภาพจ�าลองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทหลากหลายและเหมาะกบภมภาคเพอลดความไมแนนอน

· การพฒนาเทคนคการสรางภาพจ�าลองดานเศรษฐกจและสงคมทสอดคลองกบภาพจ�าลองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอวเคราะหความเปราะบาง

· การพฒนาเทคนคใหมๆ ในการวเคราะหผลกระทบในสาขาส�าคญโดยเฉพาะดานพชเศรษฐกจทงพชลมลกและไมยนตน การวเคราะหผลกระทบตอทรพยากรน�า และสขอนามย

· เทคนคการจดล�าดบความส�าคญระหวางทางเลอกในการปรบตวในแตละสาขา และระหวางสาขาตลอดจนการพฒนาดานอน ๆ

· ระบบเตอนภยสาธารณสขในพนทเสยงตอโรคระบาดเนองจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ประเทศไทยจ�าเปนตองเพมขดความสามารถของนกวจยโดยเฉพาะการใชเทคนคใหม ๆ ทเกยวของกบประเดนขางตน โดยเฉพาะผลกระทบตอพชเศรษฐกจทหลากหลายและทรพยากรน�าของประเทศ ปจจบนความสนบสนนจากประเทศพฒนาแลวในดานวชาการและการเงนในดานนมนอยมาก

ดำนควำมแปรปรวนและอบตกำรณทรนแรง ประเทศไทยเพงเรมด�าเนนการศกษาแนวทางปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรงเพอตอสกบผลกระทบดงกลาว ปญหาและอปสรรคของการศกษาวจยทางเลอกในการปรบตวตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรงคอ ก) เทคนคการวเคราะหทางเลอกโดยเฉพาะการจดล�าดบความส�าคญ และการวเคราะหทางเลอกทดทสดในการปรบตว และ ข) การผสมผสาน (integrate) แนวทางการปรบตวเขากบกระบวนการพฒนาชมชนของทองถนทประสบปญหา ดานผลกระทบจากความแปรปรวนสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรง โดยเฉพาะในการเปรยบเทยบกบ โครงการพฒนาอนๆ ทเรงดวน เชน การแกปญหาความยากจน ค) เทคโนโลยเพอตอบสนองทางเลอกของชมชน ทประสบปญหาภยพบตอยแลว ซงสามารถสรปความตองการทส�าคญไดดงน

149


· เทคนคการวเคราะหทางเลอกทละเอยดและเสนอแนะเชงนโยบายไดชดเจน

· เทคนคการจดล�าดบความส�าคญโดยเฉพาะระหวางทางเลอกในการพฒนาดานตาง ๆ รวมทงการปรบตว ตอผลกระทบของความแปรปรวนสภาพภมอากาศและอบตการณทรนแรง

· เทคโนโลยระบบเตอนภยในพนทเสยงตอภยพบต

· เทคโนโลยดานการปองกนการกดเซาะชายฝงทเหมาะสมกบทองถน

· เทคโนโลยระบบพยากรณและเตอนภยการผลตทางการเกษตร

· เทคโนโลยการพฒนาพนธพชทตอสกบความแปรปรวนของธรรมชาตไดด

· ระบบจดการสาธารณสขและปองกนโรคในพนทเสยงตอภยพบตและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

นอกจากการจดล�าดบความส�าคญและการผสมผสานกบกระบวนการพฒนาพนทแลว สงหนงทมความส�าคญยงตอการวเคราะหดานความแปรปรวนและอบตการณทรนแรงคอ การสนบสนนดานการเงน การประกนภยและการถายทอดเทคโนโลยในการปรบตวตอผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจากประเทศในภาคผนวกท 1 ของอนสญญาฯ ดงทไดก�าหนดไวในมาตรา 4.8 และ 4.9 การพฒนาขดความสามารถในการวเคราะหผลกระทบและสวนทสมควรชวยเหลอสนบสนนจากประเทศในภาคผนวกท 1 มความส�าคญตอความสามารถในการบรรลพนธกรณของประเทศก�าลงพฒนารวมทงประเทศไทย

การลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก

ประเทศไทยมยทธศาสตรดานการอนรกษพลงงานและการใชพลงงานหมนเวยนทดแทนพลงงานทก�าหนดเปาหมายไวสงมาก การด�าเนนการใหไดตามเปาหมายดงกลาว ตองใชเทคโนโลยททนสมยและมความคมคาในเชงเศรษฐกจ มเทคโนโลยหลายชนดทเปนไปไดเชงเทคนคแตไมเหมาะสมเชงเศรษฐกจภายใตโครงสรางระบบตลาดทเปนอย เชน เทคโนโลยแสงอาทตยและลมเปนตน การยกระดบใหทางเลอกทไมเหมาะสมใหมความเปนไปไดเปนเงอนไขส�าคญในการทประเทศไทยจะสามารถด�าเนนการตามเปาประสงคของอนสญญาฯ ไดอยางมประสทธภาพ ประเทศพฒนาแลวทอยในภาคผนวกท 1 มพนธกรณอยางชดเจนทตองใหการสนบสนนดานเทคโนโลยและดาน การเงนแกประเทศก�าลงพฒนารวมทงประเทศไทยเพอใหสามารถด�าเนนการบรรลเปาหมายหลกของอนสญญาฯ ได ความตองการเทคนคการวเคราะหหรอเทคโนโลยทจ�าเปนในการลดกาซเรอนกระจกประกอบดวยสวนส�าคญ ๆ ดงน

· เทคนคการประเมนความเหมาะสมของทางเลอกตาง ๆ โดยเฉพาะดานการลดกาซจากการอนรกษและ การทดแทนพลงงาน

· เทคโนโลยในการประหยดพลงงานทงดานการผลตและการใชไฟฟาททนสมยกวาทเปนอยในปจจบน เชน ระบบประหยดพลงงานในอาคาร

· เทคโนโลยและระบบจราจรและขนสงมวลชนทมประสทธภาพโดยเฉพาะดาน logistic

· เทคโนโลยการผลตพลงงานจากชวมวลหรอการผลตกาซชวภาพทเหมาะสมกบพนท

· เทคโนโลยกระบวนการผลตซเมนตทเปนมตรตอสงแวดลอม

· การสรางนวตกรรมเทคโนโลยดานพลงงานทสะอาด ซงจ�าเปนตองสรางองคความรและผลตบคลากรไวรองรบความตองการดงกลาว

· เทคโนโลยดานการลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกจากนาขาว

150


การเอออ�านวยตอการถายทอดเทคโนโลยดงกลาวขางตนของภาครฐบาลกลมประเทศในภาคผนวกท 1 ตามพนธกรณภายใตมาตรา 4.5 ของอนสญญาฯ โดยเฉพาะการสรางแรงจงใจหรอเออประโยชนดานทรพยสนทางปญญา ในการถายทอดเทคโนโลยจากประเทศตนทาง (ประเทศพฒนาแลว) ใหกบประเทศไทย การสนบสนนทนการศกษาขนสง และความรวมมอในการวจยนวตกรรมพลงงานทสะอาด

ดานอน ๆ

นอกจากความตองการดานการจดการการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศส�าคญๆ แลว ประเทศไทยยงตองการการสนบสนนทงดานการเงนและวชาการในดานตางๆ จากประเทศพฒนาแลวตามพนธกรณของอนสญญาฯ โดยเฉพาะในดานตอไปน

· การวจยและระบบการตรวจวดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในประเทศไทยเพอสนบสนน GCOS ในภมภาคเอเชย โดยเฉพาะดานสมทรศาสตร

· การเพมเครอขายตรวจวดสภาพอากาศในประเทศไทย

· การพฒนาคณภาพระบบการสอสารแลกเปลยนขอมลระหวางประเทศในภมภาค

· พฒนาขดความสามารถในการพยากรณสภาพดนฟาอากาศในระยะสนและปานกลางใหดยงขน

· พฒนาบคลากรดานสภาพภมอากาศ

· พฒนาเครอขายขอมลระหวางประเทศในภมภาค โดยเฉพาะการแลกเปลยนองคความรและนกวจยระหวางประเทศภาคในภมภาค

· พฒนาบคลากรดานการเจรจาภายใตอนสญญาฯ และพธสารฯ

152


Date post:	10-Aug-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	2 times
Download:	0 times

è ü Gèë ø êý ýú ' â é ÷ú, è ü Gèë ø êý ýú Vol 3... · 2012-08-02 ·...

Documents