τθν Ελλάδα τα τελευταία χρόνια παρατθρείται άνκθςθ ςτθν κυκλοφορία ελλθνικϊν graphic novel.

Από τουσ προαναφερκζντεσ τίτλουσ διαπιςτϊνουμε ότι αρκετά ζργα τθσ νεοελλθνικισ γραμματείασ παλαιότερων εποχϊν ζχουν διαςκευαςτεί ςε graphic novel. Σα κείμενα αυτά είναι ςχεδόν απροςπζλαςτα από τισ νεότερεσ γενιζσ αναγνωςτϊν εξαιτίασ τθσ γλϊςςασ και τθσ ζκταςισ τουσ. ιμερα αποτελεί μεγάλθ πρόκλθςθ το να καταςτιςεισ προςιτό ςε νεαροφσ αναγνϊςτεσ ζνα λογοτεχνικό ζργο ςε κακαρεφουςα. Σο εγχείρθμα αυτό μπορζί να γίνει εφικτό και μζςω των graphic novels.

Αρκεί να ξεπεράςουμε τθν αρνθτικι ςτάςθ των προθγοφμενων δεκαετιϊν και να δοφμε τα κοινά ςθμεία μεταξφ λογοτεχνίασ και οπτικισ αφιγθςθσ, το ότι δθλαδι και ςτισ δφο περιπτϊςεισ ζχουμε • αφηγηματικά μζςα, κακϊσ διθγοφνται ιςτορίεσ με

ιρωεσ και πλοκι • ρητορικά μζςα, κακϊσ αξιοποιοφν ποικίλουσ

εκφραςτικοφσ τρόπουσ, για να ςυγκινιςουν, να υποβάλουν και να προκαλζςουν τθ ςυμμετοχι του κοινοφ

• αιςθητικά μζςα, κακϊσ χρθςιμοποιοφν διάφορεσ τεχνικζσ προκειμζνου να προςφζρουν απόλαυςθ και ψυχαγωγία.

Τα graphic novels ωσ εκπαιδευτικό εργαλείο διδαςκαλίασ : 1. Δίνουν τθ δυνατότθτα ςτουσ ςθμερινοφσ μακθτζσ να προςεγγίςουν κορυφαία λογοτεχνικά ζργα παλαιότερων εποχϊν, επειδι τα τοποκετοφν ςτο ςιμερα και τα κάνουν προςιτά ςτουσ αναγνϊςτεσ των νεότερων γενιϊν, κακιςτϊντασ τουσ κοινωνοφσ τθσ πνευματικισ μασ κλθρονομιάσ. 2. Ενδείκνυνται για τθ διδακτικι τθσ λογοτεχνίασ, επειδι μυοφν τουσ μαθητζσ ςτον κόςμο τησ ανάγνωςησ και προςφζρονται για τθ μελζτη των δομικϊν ςυςτατικϊν τησ αφήγηςησ. Χρθςιμεφουν ωσ ζνα είδοσ γζφυρασ μεταξφ των νεότερων αναγνωςτϊν και του λογοτεχνικοφ ζργου. Oι μακθτζσ αιςκάνοται ότι τα graphic novels απευκφνονται ςτουσ ίδιουσ, ενϊ αντίκετα πιςτεφουν ότι τα κλαςςικά λογοτεχνικά ζργα, που αποτελοφν τον λογοτεχνικό κανόνα, απευκφνονται ςτουσ ενιλικεσ ι ςτουσ νζουσ μιασ άλλθσ εποχισ. Επίπλζον η απόλαυςη που προςφζρει θ ανάγνωςθ των graphic novels τουσ δίνει τθν αίςκθςθ ότι ελζγχουν τθν αναγνωςτικι διαδικαςία και τουσ εμπλζκει με το κείμενο.

3. Ενθαρρφνουν τη ςυμμετοχή των μαθητϊν ςτη μαθηςιακή διαδικαςία και ιδιαίτερα τουσ απρόκυμουσ μακθτζσ, για τουσ οποίουσ ζνα κείμενο και μάλιςτα ςε γλϊςςα κακαρεφουςα ενδεχομζνωσ φαντάηει τρομακτικό. Σα graphic novel με τθ διαδοχι των καρζ χωρίηουν το κείμενο ςε εφκολα διαχειρίςιμεσ ενότθτεσ και με τον ςυνδυαςμό εικόνασ λόγου βοθκοφν ουςιαςτικά ςτθν κατανόθςθ του κειμζνου. 4. Θ παιδαγωγικι τουσ αξία ζχει τεκμθριωκεί από πολλζσ μελζτεσ, οι οποίεσ μιλοφν

για τθν ζλξθ που αςκοφν ςτουσ μακθτζσ (Alongi, 1974) και για τθ ςφνδεςθ τθσ αναγνωςτικισ απόλαυςθσ με τθ γνωςτικι ανάπτυξθ του μακθτι, τον οποίο κακιςτοφν ςταδιακά ‘λογοτεχνικά’ εγγράμματο και δια βίου αναγνϊςτη.

5. Είναι γνωςτό ότι οι ςημερινοί αναγνϊςτεσ εμπλζκονται με πολλοφσ τρόπουσ και μζςα με τα κείμενα. Για το λόγο αυτό οι εκπαιδευτικοί κα πρζπει να εντάξουμε τα κείμενα ςτθ διδαςκαλία με τζτοιον τρόπο, ϊςτε να καλλιεργιςουμε ςτουσ μακθτζσ μασ τουσ νζουσ γραμματιςμοφσ, κακϊσ οι παραδοςιακοί γραμματιςμοί δεν αρκοφν πλζον, για να διαμορφϊςουν οι μακθτζσ μασ μια ςε βάκοσ ερμθνεία των κειμζνων. ιμερα διαπιςτϊνουμε ότι πάρχει διάςταςθ ςτθν εγγραμματοςφνθ των μακθτϊν εντόσ και εκτόσ ςχολείου και κακϊσ θ γλϊςςα ζχει πάψει πλζον να είναι το μόνο και αδιαμφιςβιτθτο μζςο επικοινωνίασ το ςχολείο οφείλει να καλλιεργεί πολυγραμματιςμοφσ.

Θ ανάγνωςθ graphic novels καλλιεργεί ςτον μακθτι πολυγραμματιςμοφσ, κακϊσ διαβάηοντάσ τα ο μακθτισ μελετά το ίδιο το μζςον. Διερευνά τον τρόπο με τον οποίο το χρϊμα αποδίδει τα ςυναιςκιματα, πϊσ μζςω τθσ εικόνασ και του ςκίτςου μεταφζρονται ςτερεότυπα, τον τρόπο με τον οποίο θ οπτικι γωνία επθρεάηει τθν κατανόθςθ και ο ρεαλιςμόσ ι θ απουςία του επθρεάηει το μινυμα του ζργου, οικοδομεί νόθμα και ςυνκζτει τθν προςωπικι του ερμθνεία. Όλα αυτά ςυνεπάγονται τθν καλλιζργεια πολυγραμματιςμϊν (παραδοςιακοφ, κριτικοφ, οπτικοφ) που ςυνάδουν με τθν πολυμεςικι φφςθ του ςφγχρονου πολιτιςμοφ.

6. Σα graphic novels αποτελοφν ζνα εξαιρετικό μζςο για τθν καλλιζργεια του οπτικοφ γραμματιςμοφ, ενϊ ταυτόχρονα ενιςχφουν και τον παραδοςιακό γραμματιςμό, ζτςι ϊςτε πλζον να μιλάμε για υβριδικό γραμματιςμό (Gillenwater, 2012), για τθν ικανότθτα δθλαδι ανάλυςθσ και ςφνκεςθσ των πολλαπλϊν τρόπων ταυτόχρονων πλθροφοριϊν. Κατά τθν ανάγνωςθ του graphic novel ο αναγνϊςτθσ καλείται να αποκωδικοποιιςει πλθροφορίεσ ταυτόχρονα από διαφορετικά ςθμειωτικά ςυςτιματα, όπωσ πλθροφορίεσ από τα καρζ, από τθ διαδοχι των καρζ, από τα διάκενα μεταξφ των καρζ, από τισ λεηάντεσ, από τα μπαλόνια λόγου και ςκζψθσ και από τα θχθτικά εφζ, και παράλλθλα κα πρζπει να επεξεργαςτεί τισ ιδζεσ, τουσ διαλόγουσ και τα ςκίτςα. Θ διεξαγωγι νοιματοσ από τζτοιου είδουσ υβριδικά κείμενα είναι μια ςφνκετθ διαδικαςία, που απαιτεί τθν ταυτόχρονη αποκωδικοποίηςη λόγου και εικόνασ. Αυτθ θ διαδικαςία τθσ ςφνκεςθσ νοιματοσ μζςω διαφορετικϊν ςθμειωτικϊν ςυςτθμάτων καλείται διαμεςικότητα (Transmediation).

Οι μακθτζσ ςε αυτι τθ διαδικαςία γίνονται ενεργοί αναγνϊςτεσ, ερευνοφν/ανακαλφπτουν το «κείμενο» ζχοντασ ωσ εφόδια τθν εμπειρία και τθν εκ των προτζρων αποκτθκείςα γνϊςθ τουσ εκτόσ ςχολείου. υνδζουν το «κείμενο» με τισ κοινωνικοπολιτιςτικζσ καταβολζσ τουσ, για να καταλιξουν ςτθν προςωπικι τουσ ερμθνεία και νοθματοδότθςθ του «κειμζνου». Θ διαδικαςία αυτι οδθγεί ςτθν διεξαγωγή πολλαπλϊν ερμηνειϊν του «κειμζνου», οι οποίεσ διαςαφθνίηονται με τον διάλογο ςτθν κοινότθτα των ςυναναγνωςτϊν - ςυμμακθτϊν. Αυτό το γεγονόσ μασ απομακρφνει από τθν παραδοςιακι διδαςκαλία και οδθγεί τθν πρακτικι μασ ςτθν υιοθζτηςη των θεωριϊν τησ αναγνωςτικήσ ανταπόκριςησ (reader response theories) και τθσ ‘ςυναλλακτικισ’ αναγνωςτικισ κεωρίασ τθσ Rosenblatt, ςφμφωνα με τισ οποίεσ θ νοθματοδότθςθ του «κειμζνου» είναι αποτζλεςμα ςφγκλιςθσ κειμζνου, αναγνϊςτθ και κοινωνικοπολιτιςτικοφ περιβάλλοντοσ.

Για να επιτφχουμε τθν προςζγγιςθ λογοτεχνικϊν ζργων μζςω τθσ διαςκευισ τουσ ςε graphic novel, κα πρζπει να καταςτιςουμε τουσ μακθτζσ μασ κοινωνοφσ τθσ μεταγλϊςςασ, τθσ «ςημαντικήσ» των graphic novels. Να τουσ πλθροφοριςουμε για τα δομικά ςτοιχεία των graphic novels:

Για τον τρόπο με τον οποίο πραγματϊνεται θ ανάγνωςθ τθσ εικόνασ μζςω τθσ κλίμακασ του κάδρου (γενικό, μεςαίο, κοντινό), τθσ οπτικισ γωνίασ και του ςτυλ εικονογράφηςησ (ρεαλιςτικό, καρτουνίςτικο).

Για τον τρόπο με τον οποίο πραγματϊνεται θ αφιγθςθ κυρίωσ από τθν εικόνα και δευτερευόντωσ από τθ ςυλλειτουργία λόγου και εικόνασ κακϊσ επίςθσ και από τθν ακολουκία των καρζ, μζςω τθσ διαδικαςίασ τησ ολοκλήρωςησ ι περάτωςθσ, θ οποία απαιτεί ανάκλθςθ του προθγοφμενου καρζ και ζνα βλζμμα ςτο επόμενο καρζ, με τθν ταυτόχρονθ ςθμαςιοδότθςθ του διάκενου μεταξφ των καρζ.

Θα πρζπει να τουσ πλθροφοριςουμε για τον τρόπο απόδοςησ τησ κίνηςησ (με γραμμζσ, με πολλαπλζσ εικόνεσ, με φωτογραφικά εφζ) και για τον τρόπο απόδοςησ των ςυναιςθημάτων, των αιςκιςεων και των ιδεϊν (με γραμμζσ, ςφμβολα και εξπρεςιονιςτικά εφζ) μζςω του οπτικοφ λεξιλογίου των κόμικσ.

Οι διαςκευζσ λογοτεχνικϊν ζργων ςε graphic novels αποτελοφν μεταγραφή τθσ αφιγθςθσ ςτισ ςυγκεκριμζνεσ προδιαγραφζσ και απαιτήςεισ του μζςου των graphic novels/κόμικσ. Δεν είναι ςωςτό να προβαίνουμε ςε ςυγκρίςεισ, όςον αφορά τθν πιςτότθτα τθσ διαςκευισ λογοτεχνικοφ ζργου ςε graphic novel, επειδι αποτελοφν διαφορετικά πολιτιςτικά προϊόντα, που μετουςιϊνουν τθν αφιγθςθ ςτο δικό τουσ λόγο. Θα πρζπει να μελετοφμε την αφήγηςη εμπλαιςιωμζνη ςτο ςυγκεκριμενο μζςο του graphic novel

ε αυτι τθ λογικι και ζχοντασ γνωρίςει τθ ςθμαντικι των κόμικσ/ graphic novels κα επιχειριςουμε ζνα παράδειγμα προςζγγιςθσ των πρϊτων καρζ τθσ ςελίδασ 5, του graphic novel «Η Φόνιςςα» τησ Ντόρασ Τςαρουχά, που αποτελεί διαςκευή του ιϋ κεφαλαίου του ομϊνυμου διηγήματοσ του Παπαδιαμάντη, ερευνϊντασ τον τρόπο πραγμάτωςθσ τθσ αφιγθςθσ με τισ ςυμβάςεισ και τα μζςα του graphic novel.

Σο κεφάλαιο ιϋ αναφζρεται ςτον πνιγμό τησ Ξενοφλασ ςτο πηγάδι, μζςα ςτθν αυλι του κυρ Αλεξάνδρου του Ροςμαι, όπου η γραία Χαδοφλα ξενόπλενε, βοθκοφμενθ από τθ μικρι κόρθ τθσ, την Κρινιϊ. Θ διαςκευι του ιϋκεφαλαίου ςε graphic novel δεν ακολουκεί πιςτά το λογοτεχνικό ζργο, είναι ελεφθερη διαςκευή. Το ςκηνικό του graphic novel είναι ζνα ποτάμι, όπου θ γραία Χαδοφλα ξενοπλζνει με τισ κόρεσ τθσ και όχι θ αυλι του ςπιτιοφ του κυρ Αλεξάνδρου του Ροςμαι με το πθγάδι.

το 1ο καρζ θ αφήγηςη δίνεται κυρίωσ με τθν εικόνα, και δευτερευόντωσ με το λόγο και αυτό αποτελεί χαρακτθριςτικι ςφμβαςθ των κόμικσ. Θ εικονογράφθςθ παρουςιάηει τθ γραία Χαδοφλα να πλζνει με τισ κόρεσ τθσ ςτθν όχκθ του ποταμοφ. Σο κάδρο είναι μακρινό και η οπτική γωνία ςτο επίπεδο των ματιϊν του κεατι γεγονόσ που δίνει κεατρικι αντίλθψθ ςτθν αφιγθςθ. Το κείμενο του καρζ αποτελεί ςυμπίλθμα αποςπαςμάτων από τισ ςελίδεσ 29-30 του γϋκεφαλαίου του λογοτεχνικοφ ζργου και το μινυμά του δεν ταυτίηεται άμεςα με το μινυμα τθσ εικόνασ.

Ζχουμε, λοιπόν, εκείνθ τθν περίπτωςθ πραγμάτωςθσ τθσ αφιγθςθσ, όπου ο λόγοσ και η εικόνα ακολουθοφν διαφορετικζσ πορείεσ, χωρίσ να ςυναντιοφνται

το 2ο καρζ οι δφο κόρεσ τθσ γραίασ ζχουν φορτωκεί ςτο κεφάλι τα καλάκια με τα πλυμζνα ροφχα, οι γραμμζσ τησ κίνηςησ δείχνουν ότι περπατοφν, ενϊ θ Φραγκογιαννοφ ςτζκεται αναςκουμπωμζνθ και κάκιδρθ. Θ φπαρξθ του δζνδρου ςτθν άκρθ του καρζ υποδθλϊνει ότι βρίςκονται ακόμθ ςτθν όχκθ του ποταμοφ. Το κάδρο είναι μεςαίο και η οπτική γωνία ςτο επίπεδο του ματιοφ του κεατι.

Το 1ο και το 2ο καρζ ςυνδζονται μεταξφ τουσ με τθ διαδοχή/ακολουθία (sequence), ϊςτε το δεφτερο να ςυνεχίηει το νόθμα του προθγοφμενου. Διαβάηοντασ το δεφτερο καρζ ανακαλοφμε το προθγοφμενο και μζςω τθσ ςφμβαςθσ των κόμικσ/ graphic novels που καλείται ολοκλήρωςη ή περάτωςη (closure), νοηματοδοτϊντασ το διάκενο μεταξφ των καρζ, ςυνεχίηουμε τθν ανάγνωςθ τθσ αφιγθςθσ, τθν οποία πραγματϊνει κυρίωσ θ εικονογράφθςθ και δευτερευόντωσ θ ςυλλειτουργία εικόνασ - λόγου. Οι δφο κόρεσ τθσ γραίασ, λοιπόν φεφγουν, αφινοντάσ τθν μόνθ ςτο ποτάμι. Ο λόγοσ του 2ου καρζ είναι απόςπαςμα από τθ ςελίδα 22, κεφάλαιο γϋ του λογοτεχνικοφ κειμζνου, αναφζρεται ςτθ ςυνικθ ευχι τθσ γραίασ προσ τα μικρά κορίτςια «Να μθ ςϊςουν!» και το μινυμά του δεν ταυτίεται με το μινυμα τθσ εικόνασ. Για αυτό θ ευχι τθσ γραίασ, παρόλο που είναι ςε ευκφ λόγο, δεν τοποκετείται από τθν εικονογράφο ςε μπαλονάκι λόγου ή ςκζψησ, επειδι ακριβϊσ ο λόγοσ του καρζ ακολουκεί διαφορετικι πορεία από αυτιν τθσ εικόνασ και επομζνωσ, ενϊ αποδίδεται ςτθ γραία, δεν απευκφνεται τθ δεδομζνθ ςτιγμι ςτα πρόςωπα που απεικονίηονται ςτο καρζ.

Μελετϊντασ με αυτι τθ λογικι το graphic novel, διαπιςτϊνουμε ότι είναι μια ελεφκερθ διαςκευι του διθγιματοσ του Παπαδιαμάντθ, θ οποία αναπλαιςιϊνει τη λογοτεχνική αφήγηςη ςτισ εκφραςτικζσ προδιαγραφζσ του graphic novel, διαλζγεται με το λογοτεχνικό ζργο, επιχειρεί τον δικό τθσ αφθγθματικό πειραματιςμό και με τθ δικι τθσ πλζον «ανάγνωςθ» το τοποκετεί ςτο ςιμερα.

Θ διδαςκαλία αναπτφςςεται ςε τρεισ φάςεισ: Αϋ ΦΑΣΗ: πριν την ανάγνωςη. 1. Διερευνοφμε τον ρόλο των κόμικσ/graphic novels ςτθν κακθμερινότθτα των

μακθτϊν 2. Φζρνουμε ςτθν τάξθ ελλθνικά graphic novels και ςυηθτάμε τα δομικά

χαρακτθριςτικά τουσ (ςκίτςα, πάνελ ι καρζ, μπαλόνια διαλόγου, μπαλόνια ςκζψθσ, διάκενα, εφζ ιχου) και τον τρόπο ανάγνωςισ τουσ.

Δίνουμε ςτουσ μακθτζσ τθν παρακάτω ςελίδα κόμικ ωσ άςκθςθ, για να ςυμπλθρϊςουν τα δομικά χαρακτθριςτικά των κόμικσ/ graphic novels.

Οι ομάδεσ δουλεφουν τθν ίδια άςκθςθ, ανακοινϊνουν τα ςυμπεράςματά τουσ ςτθν ολομζλεια τθσ τάξθσ, ακολουκεί ςυηιτθςθ και κριτικόσ αναςτοχαςμόσ, που ανατροφοδοτεί τισ εργαςίεσ των ομάδων.

υηθτοφμε για τθ διάκριςη ςυγγραφζα – αφηγητή. Δίνουμε φφλλο εργαςίασ ςτο οποίο παραπζμπουμε ςτο Λεξικό Λογοτεχνικϊν Όρων, ςτο λιμμα «αφθγθτισ», δίνουμε φωτογραφία του Παπαδιαμάντθ, τα πρϊτα καρζ του graphic novel και ηθτοφμε να γράψουν κείμενο για τθ διάκριςθ ςυγγραφζα – αφθγθτι και τα ςυμπεράςματά τουσ από τθν εικονογράφθςθ για τθν απόψθ τθσ εικονογράφου. υνεχίηουμε με ερωτιςεισ που ερευνοφν τον αφθγθτι: ποιοσ μασ λζει τθν ιςτορία και ςε ποιο πρόςωπο; ο αφθγθτισ ςυμμετζχει ωσ πρόςωπο ςτθν ιςτορία ι όχι; ο αφθγθτισ είναι ζνα από τα πρόςωπα τθσ ιςτορίασ ι πολλά πρόςωπα; Θ εςτίαςθ είναι μθδενικι, εςωτερικι ι εξωτερικι;

Εργαςίεσ που αφοροφν τουσ αφηγηματικοφσ τρόπουσ/τεχνικζσ : (διιγθςθ /περιγραφι /ςχόλιο αφθγθτι /μονόλογο – εςωτερικό μονόλογο /διάλογο - κεατρικό διάλογο /ελεφκερο πλάγιο λόγο /εγκιβωτιςμζνθ αφιγθςθ). Αφήγηςη: ςυηθτάμε τον τρόπο με τον οποίο πραγματϊνεται θ αφιγθςθ ςτα κόμικσ/graphic novels *(α) με τθν εικόνα (καρζ), (β) με τθν ακολουκία των καρζ και τθ διαδικαςία τθσ ολοκλιρωςθσ, (γ) με τθ ςυλλειτουργία εικόνασ – λόγου+. Δίνουμε φφλλο εργαςίασ με μία ακολουκία καρζ και ηθτάμε να καταγράψουν ςε κείμενο τισ παρατθριςεισ τουσ ςχετικά με τθν παρουςίαςθ του αφθγθματικοφ περιεχομζνου και τθν οικοδόμθςθ του νοιματοσ.

Περιγραφή : διευκρινίηουμε ότι ςτα κόμικσ/graphic novels κυρίαρχθ είναι θ εικόνα. Οτιδήποτε μπορεί να αναπαραςταθεί εικονογραφείται και μόνον ό,τι δεν μπορεί να αποδοθεί με εικόνα, αποδίδεται με τον λόγο. Δίνουμε φφλλο εργαςίασ με ζνα απόςπαςμα από τθ νουβζλα, που περιζχει τθν αφθγθματικι τεχνικι τθσ περιγραφισ, για να το ςυγκρίνουν με το αντίςτοιχο καρζ του graphic novel και να καταγράψουν τισ παρατθριςεισ τουσ.

Εςωτερικόσ μονόλογοσ: δίνουμε φφλλο εργαςίασ με το ςχετικό λιμμα από το Λεξικό των Λογοτεχνικϊν Όρων και ηθτοφμε να εντοπίςουν καρζ με εςωτερικό μονόλογο, να περιγράψουν πϊσ παρουςιάηεται θ Φραγκογιαννοφ ςε αυτά και να ςχολιάςουν το εςωτερικό μονόλογό τθσ

υηθτοφμε τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνεται η απόδοςη των ςυναιςθημάτων, των αιςθήςεων και των ιδεϊν μζςω του οπτικοφ λεξιλογίου των κόμικσ/ graphic novels και δίνουμε φφλλο εργαςίασ με το ςχετικό απόςπαςμα από το ‘Κατανοϊντασ τα κόμικσ’ του McCloud. Ηθτοφμε να εξθγιςουν ςε κείμενο με ποιουσ τρόπουσ αποδίδονται τα ςυναιςκιματα τθσ Φραγκογιαννοφσ ςτα καρζ του φφλλου εργαςίασ.

Εργαςίεσ από το ςχολικό εγχειρίδιο των Κειμζνων Νεοελληνικήσ Λογοτεχνίασ, Βϋ Ενιαίου Λυκείου που

αφοροφν: • τθ διερεφνθςθ των αιτίων που ςυντείνουν ςτθ

διαμόρφωςθ τθσ εγκλθματικισ ιδζασ τθσ βρεφοκτονίασ

• τθν αναηιτθςθ θκικισ ςτιριξθσ ςτισ εγκλθματικζσ πράξεισ τθσ Φραγκογιανοφσ.

• τθν απόδοςθ από τθν εικονογράφο του ςχολίου «Άρχιςε πράγματι να ψθλϊνει ο νουσ τθσ. Είχε παραλογίςει επιτζλουσ. Επόμενον ιτο, διότι είχε εξαρκεί εισ ανϊτερα ηθτιματα».

9. Ηθτοφμε από τουσ μακθτζσ να ςχολιάςουν το νόθμα τθσ τελευταίασ παραγράφου του διθγιματοσ ςε ςφγκριςθ με τον τρόπο με τον οποίο τθν υποςτθρίηει το graphic novel ςτα τελευταία καρζ του.

10. Δίνουμε φφλλο εργαςίασ με καρζ που κίγουν το κζμα τθσ θζςησ τησ γυναίκασ και ηθτοφμε να ςχολιάςουν τον τρόπο με τον οποίο αποδίδεται ςτθν εικονογράφθςθ

Ηθογραφία: δίνουμε φφλλο εργαςίασ με το ςχετικό λιμμα από το Λεξικό των Λογοτεχνικϊν Όρων και ηθτοφμε να εντοπίςουν χρακτθριςτικά τθσ θκογραφίασ ςτα καρζ που παρακζτουμε.

ΓϋΦΑΣΗ: Παράλληλη ανάγνωςη – μεταγραφή ενόσ κεφαλαίου του διηγήματοσ ςε κόμικσ

1. Διαςκευι ςε κόμικσ του κεφαλαίου ιϋ του διθγιματοσ Θ φόνιςςα του Παπαδιαμάντθ από τουσ μακθτζσ. Οι μακθτζσ διαβάηουν το κεφάλαιο ιϋ του διθγιματοσ Θ φόνιςςα του Παπαδιαμάντθ http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=473&author_id=33

και μζςα από ςυλλογικι ςυηιτθςθ ςτισ ομάδεσ αποφαςίηουν ποια ςθμεία του κειμζνου προςφζρονται για εικονογράφθςθ και ποια μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ωσ λόγοσ για τισ λεηάντεσ και τα μπαλονάκια λόγου και ςκζψθσ του κόμικσ. τθ ςυνζχεια ςυηθτοφν και καταγράφουν ςε φφλλο εργαςίασ τον ςκθνικό χϊρο, τα πρόςωπα, το κφριο γεγονόσ του κεφαλαίου, προχωροφν ςτθ ςυγγραφι του ςεναρίου του κόμικσ, αποφαςίηουν για τον αρικμό και το περιεχόμενο των καρζ. Προσ διευκόλυνςθ τουσ δίνουμε προαιρετικά φφλο εργαςίασ για τθν εικονογράφθςθ του ςκθνικοφ χϊρου του ιϋ κεφαλαίου.

Μετά τθ μεταγραφι του κεφαλαίου ιϋ του διθγιματοσςε graphic novel, προχωράμε :

(α) ςε ςυγκριτική ανάγνωςη του κεφαλαίου ιϋ του διηγήματοσ και τησ διαςκευήσ του ςε graphic novel. Επιςθμαίνουμε τα κοινά ςθμεία και τισ διαφορζσ τουσ. Εξετάηουμε πϊσ αποδίδεται ο ςκθνικόσ χϊροσ και χρόνοσ, ποια πρόςωπα πρωταγωνιςτοφν ι δευτεραγωνιςτοφν, ποια χωρία επιλζγονται, για να αποτελζςουν το λόγο του graphic novel, πϊσ παρουςιάηεται το κφριο γεγονόσ και ο αφθγθματικόσ λόγοσ, δθλαδι όλα εκείνα τα ςτοιχεία που μασ προςφζρει ο αφθγθτισ με τισ περιγραφζσ, τισ ςκζψεισ, τα ςυναιςκιματα και τθν αξιολόγθςθ των πράξεων τθσ πρωταγωνίςτριασ.

(β) ςε ςυγκριτική ανάγνωςη τησ δικήσ μασ διαςκευήσ ςε κόμικσ με αυτήν του graphic novel και επιςθμαίνουμε τα κοινά ςθμεία και τισ διαφορζσ μζςα από τισ παρατθριςεισ μασ για τισ επιλογζσ του ςτυλ εικονογράφθςθσ, των αποςπαςμάτων του κειμζνου για τισ λεηάντεσ και τα μπαλόνια διαλόγου και ςκζψθσ, τθσ απόδοςθσ του ςκθνικοφ χϊρου, τθσ ζκταςθσ τθσ διαςκευισ. Μζςα από αυτζσ τισ δφο ςυγκριτικζσ αναγνϊςεισ διαπιςτϊνουμε ότι κάθε διαςκευή είναι ζνα ξεχωριςτό ζργο, προϊόν τησ ςυνομιλίασ του δημιουργοφ με το λογοτεχνικό ζργο, ότι διαπραγματεφεται με διαφορετικζσ επιλογζσ το πρωτότυπο ζργο και γι αυτό μπορεί να είναι άλλοτε πιο πιςτή και άλλοτε πιο ελεφθερη ςε ςχζςη με το πρωτότυπο ζργο.

Προκοπίου Κατερίνα

katproko@hotmail.com