Ληπίδηα, ιηπαξά νμέα

θαη ιηπνεηδή

Nut1_l5

Ληπίδηα

Μείγκα ηξηγιπθεξηδίσλ δει

Έλα κόξην γιπθεξίλεο

Σξία κόξηα ιηπαξώλ νμέσλ

Ληπίδηα ηεο ηξνθήο

Απνηεινύληαη θπξίσο από ηα ιηπαξά νμέα:

Μπξηζηηθό

Παικηηηθό

ηεαξηθό

Διατθό

Ληλειατθό

Ληλνιελη θό

Ληπαξά νμέα

Γηαθέξνπλ κεηαμύ ηνπο σο πξνο:

Σνλ αξηζκό ησλ δηπιώλ δεζκώλ

Σν κήθνο ηεο αλζξαθηθήο αιπζίδαο

Αξηζκόο δηπιώλ δεζκώλ

Κνξεζκέλα (ζηεξεά, θπξίσο δσηθά)

πρ. Βνύηπξν, καξγαξίλε)

Αθόξεζηα (πγξά, θπξίσο θπηηθά)

Μνλναθόξεζηα

πρ ειαηιόιαδν

Πνιπαθόξεζηα

πρ ζπνξέιαην

Μήθνο αλζξαθηθήο αιπζίδαο

14:0 Μπξηζηηθό νμύ

16:0 παικηηηθό νμύ

18:0 ζηεαξηθό νμύ

18:1 ειατθό νμύ

18:2 Ληλειατθό νμύ

18:3 Ληλνιεληθό νμύ

Γηαθνξνπνηήζεηο ιηπηδίσλ

Αλαινγίεο ιηπαξώλ νμέσλ

Πεξηεθηηθόηεηα ζε ιηπνεηδή:

Οξηζκόο: ζπλνδεπηηθά ζπζηαηηθά

παξόκνηα κε ηα ιηπίδηα

Φσζθνιηπίδηα

ρνιεζηεξίλε

Ρόινο ιηπηδίσλ

Φνξείο ελέξγεηαο

Φνξείο αηόκσλ C γηα βηνζπλζέζεηο

παξέρνπλ απαξαίηεηα ιηπαξά νμέα

Φνξείο ιηπνδηαιπηώλ βηηακηλώλ

Δπεξεάδνπλ ηε γεύζε/ζύζηαζε ηξνθήο

ζπλεπώο θαη ηελ πξόζιεςε ηξνθήο

Απνζεθεπηηθόο ξόινο

ιηπηδίσλ

Ιδαληθό πιηθό απνζήθεπζεο ηνπ

νξγαληζκνύ ιόγσ

Μεγάιεο ελεξγεηαθήο αμίαο, 9 kcal/g

Ληπαξά νμέα απνξξνθνύλ ειάρηζηνλ λεξό

νηθνλνκηθή αλαινγία:

απνζεθεπκέλεο ελέξγεηαο

απνζεθεπκέλεο πνζόηεηαο

Άιιεο ηδηόηεηεο ιηπηδίσλ

Τςειή ελεξγεηαθή αμία κηθξόο όγθνο

ηεο ηξνθήο (πρ νηθνδόκνο)

Υξόλνο παξακνλήο ζην ζηνκάρη

κεγάινο πξνθαινύλ ςειό βαζκό

θνξεζκνύ

Πξνζνρή ζην «θξπκκέλν ιίπνο»

Αλάγθεο νξγαληζκνύ ζε

ιηπίδηα

Οπζηαζηηθά δελ ππάξρνπλ

Οξγαληζκόο ζπλζέηεη θνξεζκέλα θαη

κνλναθόξεζηα ι.ν. ζηηο αλαγθαίεο

πνζόηεηεο εάλ έρεη ηελ «πξώηε ύιε»

Απαξαίηεην ι.ν.: ιηλειατθό νμύ

πρ ειηέιαην, θαιακπνθέιαην

3% ελεξγεηαθήο πξόζιεςεο 10 g/εκέξα

Φπζηνινγηθή ζεκαζία

ηνπ ιηλειατθνύ νμένο

Μεηαηξέπεηαη θαη ζην απαξαίηεην

αξαρηδνληθό νμύ

Απαξαίηεηα γηα ηε ζύλζεζε

Φσζθνιηπηδίσλ (δνκηθό πιηθό θπηηάξσλ)

Πξνζηαγιαλδηλώλ (νξκόλεο)

Έιιεηςε απαξαίηεησλ ι.ν.

Βαξηέο δηαηαξαρέο ζην κεηαβνιηζκό

πκπηώκαηα:

Αιινηώζεηο ζην δέξκα

Γηαηαξαρή ηνπ ηζνδπγίνπ λεξνύ

Πξνβιήκαηα γνληκόηεηαο

Αιινηώζεηο νξγάλσλ, ηδίσο λεθξώλ

Πέςε & απνξξόθεζε ιηπηδίσλ

Πνιύπινθνη κεραληζκνί

Πεξηιακβάλνπλ:

Γαιαθηνκαηνπνίεζε

Δλδπκηθή δηάζπαζε

Απνξξόθεζε

Μεηαθνξά από εληεξηθό βιελλνγόλν

Μαθξύηεξε αιπζίδα θαη ςειόηεξνο βαζκόο ηήμεο κεηώλνπλ απνξξόθεζε

Φπζηνινγηθά απνξξνθάηαη ην 95-98%

Γηαηηεηηθά ιηπίδηα

Σξηγιπθεξίδηα κε κέζεο αιύζνπ ιηπαξά

όμεα (MCT fats)

Γηάζπαζε θαη απνξξόθεζε αλεμάξηεηα

από ρνιή ρσξίο απνζήθεπζε

Γηα αζζέλεηεο ηνπ γαζηξεληεξηθνύ κε

δπζθνιίεο ζηελ απνξξόθεζε ιηπηδίσλ

P/S ratio

Ο ιόγνο ησλ πνιπαθόξεζησλ

(polyunsaturated) πξνο θνξεζκέλσλ

(saturated) ιηπαξώλ νμέσλ ηεο ηξνθήο

Τςειόο ιόγνο είλαη θαιόο γηα ηελ πξόιεςε

ηεο αξηεξηνζθιήξπλζεο (0,5-1,0)

Γηα πξόιεςε/ζεξαπεία ζηεθαληαίαο λόζνπ:

Διαηόιαδν !, κνλναθόξεζηα

Δηθνζαπεληαεληθό νμύ: πνιπαθόξεζην (σ-

3, παρηά ςάξηα, απγνηάξαρν)

Υνιεζηεξίλε = ρνιεζηεξόιε

Ληπνεηδήο νπζία

εκαληηθό θαη απαξαίηεην ζπζηαηηθό

δσηθώλ θπηηάξσλ

Πξώηε ύιε γηα ζύλζεζε ζηεξνεηδώλ

νξκνλώλ (επηλεθξηδίσλ, θύισλ)

Δκθαλίδεηαη θπξίσο ζηηο δσηθέο ηξνθέο

Ο νξγαληζκόο

Παξάγεη 400-1200 mg/εκέξα

Πξνζιακβάλεη 200-700 mg/εκέξα

Υνιεζηεξίλε (ζπλέρεηα)

Υνιεζηεξίλε νξνύ ζεσξείηαη

παξάγνληαο θηλδύλνπ γηα

αξηεξηνζθιήξπλζε

Φπζηνινγηθέο ηηκέο: 175-200 mg/100ml

Άλδξεο, Chol >300 mg/100ml

4-πιάζηνο θίλδπλν γηα έκθξαγκα

Φάζκα ιηπνπξσηετλώλ έρεη ζεκαζία

Ληπνπξσηεΐλεο

Δπεηδή ε ρνιεζηεξίλε είλαη κε πδαηνδηαιπηή, κεηαθέξεηαη ζαλ κέξνο ησλ ιηπνπξσηετλώλ ζην αίκα

Κπξίσο ζε β-ιηπνπξσηεΐλεο (LDL)

Αιιά θαη ζε α-ιηπνπξσηεΐλεο (HDL)

Λόγνο LDL/HDL γηα ηελ εθηίκεζε βαζκνύ θηλδύλνπ εκθξάγκαηνο

Αζεξσκαηηθόο δείθηεο ρνι/HDL: 3-5

ύλζεζε ιηπνπξσηετλώλ

VLDLρπινκηθξά Πξν-β

LDLβ

HDLα

Μέγεζνο

(nm)

100-

1000

30-70 15-25 7,5-12

Πξσηεΐλε 1 8-10 20 50

Υνιεζηεξίλε 6 19 45 18

ηξηγιπθεξίδηα 85-90 50 10 2-5

Υνιεζηεξόιε θαη δηαηξνθή

Πνιπζπδεηεκέλε ζρέζε ρνιεζηεξίλεο νξνύ

θαη πξόζιεςεο θνξεζκέλσλ ι.ν.

Υνιεζηεξίλε νξνύ επεξεάδεηαη από είδνο

ηξνθήο:

Υακειή πξόζιεςε ιηπηδίσλ, όρη

πεξηνξηζηηθή αλ πξόθεηηαη γηα

κνλναθόξεζηα ι.ν. (ειαηόιαδν)

ρεηηθά ςειή πξόζιεςε δηαηηεηηθώλ ηλώλ

Όρη από ηξνθέο πινύζηεο ζε ρνιεζηεξίλε