Αγαπητοί γονείς,

Το βιβλίο αυτό της σειράς «Εξασκούμαι στη Γλώσσα» ακολουθεί μάθημα μάθημα

το σχολικό βιβλίο της Δ΄ Δημοτικού και έχει σκοπό να βοηθήσει τους μαθητές να

κατανοήσουν πλήρως την ύλη της Γλώσσας της Δ΄ Δημοτικού με τρόπο ευχάριστο

και διασκεδαστικό.

Μέσα από σταυρόλεξα, κρυπτόλεξα, εικονοσταυρόλεξα, ακροστιχίδες και μεσο-

στιχίδες οι μαθητές:

• ελέγχουν τις γνώσεις τους στην ορθογραφία

• εξασκούν και αφομοιώνουν τις γνώσεις τους στη γραμματική (ρήματα, ουσια-

στικά, επίθετα κ.ά.)

• εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους (οικογένειες λέξεων, συνώνυμα, αντίθετα κ.ά.).

Αυτή ακριβώς είναι και η διαφορετικότητα των βιβλίων της σειράς αυτής. Η

εξάσκηση στο μάθημα της Γλώσσας δε γίνεται με συνηθισμένες ασκήσεις που κου-

ράζουν τους μαθητές και τους υποβάλλουν σε ατελείωτο γράψιμο, αλλά μέσα από

δημιουργικές δραστηριότητες που καθιστούν ευχάριστη τη διαδικασία της μάθησης.

Οι λύσεις όλων των δραστηριοτήτων δίνονται στο τέλος του βιβλίου.

Νίκη Σάκκου

54 5

Ένα ακόμα σκαλί

• Ο Σεπτέμβρης

• Αναμνήσεις του καλοκαιριού

• Ένα ακόμα σκαλί

• Ξημερώνει μια νέα μέρα… Ώρα για σχολείο

• Αστραδενή

Ενότητα 1

4 554

Αντίθετα λέγονται οι λέξεις που έχουν εντελώς αντίθετη σημασία.

π.χ. γεμίζω ≠ αδειάζω, εύκολο ≠ δύσκολο

Οριζόντια

1. Το αντίθετο της λέξης αληθινά.

2. Το αντίθετο της λέξης απρόθυμο.

3. Το αντίθετο της λέξης πίσω.

4. Το αντίθετο της λέξης διαφωνώ.

5. Το αντίθετο της λέξης φανερά.

Κάθετα

1. Το αντίθετο της λέξης ανυπομονησία.

2. Το αντίθετο της λέξης εύθραυστος.

3. Το αντίθετο της λέξης απαντώ.

4. Το αντίθετο της λέξης μαλακός.

5. Το αντίθετο της λέξης λύπη.

Το σταυρόλεξο των… αντιθέτων

ρ

ρ

θ

φο

5

1

3

2

41

3

5

2

4

5

Ενότητα 1η

555

Συμπλήρωσε τη μεσοστιχίδα του σχολείου.

1. ― ― ― ― ― ―

2. ― ― ― ― ― ― ―

3. ― ― ― ― ― ― ― ―

4. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

5. ― ― ― ― ― ― ― ― ―

6. ― ― ― ― ― ― ―

7. ― ― ― ― ― ― ―

1. Συνώνυμο της λέξης λευκός.

2. Συνώνυμο της λέξης ανυπομονησία.

3. Συνώνυμο της λέξης λίθινος.

4. Συνώνυμο της λέξης εξαιρετικός.

5. Συνώνυμο της λέξης παράξενος.

6. Συνώνυμο της λέξης τάξη.

7. Συνώνυμο της λέξης υποχρέωση.

Συνώνυμα λέγονται οι λέξεις που

έχουν περίπου την ίδια σημασία.

π.χ. αργώ – καθυστερώ

ξανά – πάλι

Η μεσοστιχίδα των… συνωνύμων

σ

χ

οέ

λ

ε

ί

ρ

τ

θ

θ ο

6 7

Ένα ακόμα σκαλί

66

Οριζόντια

1. Συνώνυμο της λέξης συντροφιά.

2. Το αντίθετο της λέξης ακριβός.

3. Έτσι λέγεται η λέξη που απαντά στην ερώτηση «τι; ποιον; ποια; ποιο; ποιους;

ποιες; ποια;» και είναι σε πτώση αιτιατική.

4. Αυτή που αποτελείται από δύο στίχους.

5. Επίθετο παράγωγο από το ουσιαστικό όρος.

Κάθετα

1. Η δυσκολία στην αναπνοή.

2. Ο χρόνος που αναφέρεται σε κάτι που γινόταν στο παρελθόν και είχε κά-

ποια διάρκεια.

3. Το αντίθετο της λέξης μέσα.

4. Έτσι λέγεται η λέξη που απαντά στην ερώτηση «ποιος; ποια; ποιο; ποιοι;

ποιες; ποια;» και είναι σε πτώση ονομαστική.

5. Επίθετο παράγωγο από το ουσιαστικό φως.

Γλωσσικό Σταυρόλεξο

E

Ι

Ν

T

Ο

Θ

4

3

5

1 1

2 3

4

2

5

7

Ενότητα 1η

Σ’ αυτό το κρυπτόλεξο υπάρχουν 5 ουσιαστικά και 5 ρήματα σχετικά με το σχο-

λείο. Μπορείς να τα βρεις και να τα γράψεις;

Ε

Π

Α

Ο

Γ

Η

Α

Σ

Ε

Γ

Τ

Τ

Ρ

Ε

Χ

Ω

Γ

Μ

Ο

Ρ

Ο

Ε

Ν

Μ

Β

Ν

Ο

Ι

Π

Α

Δ

Τ

Ο

Ρ

Η

Χ

Ζ

Λ

Ξ

Φ

Φ

Ρ

Τ

Δ

Ι

Α

Β

Α

Ζ

Ω

Υ

Α

Ψ

Ν

Ζ

Ι

Σ

Π

Ν

Ο

Ε

Δ

Σ

Ε

Τ

Κ

Μ

Σ

Χ

Ν

Θ

Ι

Ζ

Α

Ξ

Τ

Ρ

Α

Γ

Θ

Η

Ο

Θ

Γ

Ε

Α

Α

Ρ

Ξ

Τ

Ο

Κ

Χ

Η

Π

Ε

Ο

Κ

Ε

Ν

Τ

Υ

Β

Λ

Α

Π

Ρ

Ο

Ρ

Ο

Θ

Ν

Ι

Ψ

Ι

Γ

Ε

Υ

Ι

Α

Ρ

Ρ

Β

Υ

Ζ

Τ

Π

Δ

Μ

Τ

Α

Λ

Λ

Κ

Ω

Δ

Ι

Ο

Ω

Ο

Ν

Ζ

Ι

Γ

Λ

Φ

Β

Υ

Ε

Η

Ι

Σ

Ο

Τ

Τ

Σ

Α

Ν

Τ

Α

Ο

Ε

Α

Ε

Π

Ε

Ι

Ι

Ρ

Φ

Ξ

Φ

Ω

Ν

Α

Ζ

Ω

Υ

Π

Ξ

Ουσιαστικά

1. ................................................

2. ................................................

3. ................................................

4. ................................................

5. ................................................

Ρήματα

1. ................................................

2. ................................................

3. ................................................

4. ................................................

5. ................................................

Το κρυπτόλεξο του… σχολείου

8 9

Ένα ακόμα σκαλί

Συμπλήρωσε το σταυρόλεξο με τα ονόματα των φρούτων, σύμφωνα με τα γράμ-

ματα που σου δίνονται.

Κρυπτο-σταυρόλεξο

ς

ο

λ

λ

ζ

π ά α

κ

ρ

ν

ν

δ

κ

ν

φ

π

α

κ

τ

9

Ενότητα 1η

Βρες στο κρυπτόλεξο τα θαλάσσια ζώα που δείχνουν οι εικόνες.

Το κρυπτόλεξο των… θαλάσσιων ζώων

Γ

Π

Ε

Α

Ο

Γ

Η

Β

Δ

Α

Φ

Ω

Κ

Ι

Α

Ω

Φ

Ζ

Α

Κ

Α

Γ

Η

Η

Μ

Β

Ν

Σ

Χ

Ι

Λ

Φ

Θ

Ο

Ρ

Η

Χ

Π

Ι

Φ

Α

Ρ

Ξ

Δ

Ι

Α

Β

Α

Ν

Ω

Ι

Ν

Ε

Ψ

Ν

Ζ

Χ

Υ

Ο

Β

Ν

Ε

Α

Σ

Ε

Τ

Τ

Ο

Σ

Λ

Α

Σ

Τ

Ε

Ρ

Ι

Α

Σ

Υ

Γ

Τ

Ο

Κ

Θ

Γ

Ε

Π

Ω

Β

Δ

Ε

Η

Π

Χ

Λ

Β

Ο

Κ

Δ

Τ

Ι

Ω

Β

Ο

Τ

Ζ

Δ

Ο

Ε

Θ

Κ

Σ

Δ

Ε

Λ

Φ

Ι

Ν

Ι

Υ

Ο

Φ

Ι

Θ

Ε

Κ

Τ

Δ

Ω

Ν

Κ

Α

Β

Ο

Υ

Ρ

Α

Σ

Ψ

Θ

10 11

Ένα ακόμα σκαλί

Συμπλήρωσε την ακροστιχίδα του δασκάλου με λέξεις σχετικές με το σχολείο.

1. ― ― ― ― ― ― ―

2. ― ― ― ―

3. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

4. ― ― ― ― ― ― ― ―

5. ― ― ― ― ― ― ―

6. ― ― ― ― ― ―

7. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

8. ― ― ― ―

1. Η πρώτη μέρα της σχολικής εβδομάδας.

2. Εκεί παίζουν και τρέχουν οι μαθητές την ώρα του διαλείμματος.

3. Ο μήνας που ανοίγουν τα σχολεία.

4. Χώρος του σχολείου όπου πωλούνται τρόφιμα και ποτά.

5. Εκεί κάνουν μάθημα τα παιδιά.

6. Βιβλίο με συγκεντρωμένες κατά αλφαβητική σειρά λέξεις.

7. Η σωστή γραφή των λέξεων.

8. Έτσι λεγόταν παλιά η σχολική

τσάντα.

Η ακροστιχίδα του… δασκάλου

Δ

Α

Σ

Κ

Α

Λ

Ο

Σ

Η

Ι

Κ

Θ

Α

Ρ

11

Ενότητα 1η

Συμπλήρωσε το σταυρόλεξο με ό,τι δείχνουν οι εικόνες.

Το εικονοσταυρόλεξο της… παραλίας

12

3

4

5

6 7

8

λ

π

α

β

τ3

1

2

4

5

6

7

8

131312 13

Ρώτα το νερό… τι τρέχει

• Το νερό συστήνεται

• Το ποτάμι τρέχει να συναντήσει τη θάλασσα

• Το νερό στη θρησκεία, στους μύθους και στις παραδόσεις

• Ο Νερουλάς

• Το νερό ταξιδεύει

Ενότητα 2

Το σταυρόλεξο των… συνωνύμων

Συνώνυμα λέγονται οι λέ-

ξεις που έχουν περίπου την

ίδια σημασία.

π.χ. μεταξύ – ανάμεσα

πελώριος – θεόρατος

Οριζόντια

1. Συνώνυμο της λέξης γιατρεύω.

2. Συνώνυμο της λέξης χρήσιμος.

3. Συνώνυμο της λέξης μεταφέρω.

4. Συνώνυμο της λέξης νευριάζω.

Κάθετα

1. Συνώνυμο της λέξης όρη.

2. Συνώνυμο της λέξης τσουλώ.

3. Συνώνυμο της λέξης άνεμος.

4. Συνώνυμο της λέξης προμηθεύω.

Β

Π

Ι

Ω

1

3

4

2

1

2

3

4

1313

Ενότητα 2η

13

Συμπλήρωσε τα γράμματα που λείπουν και βάλε τόνο όπου χρειάζεται.

Ο ήλιος ζεστ—νει το νερό των ποταμών, των λ—μνών, των θαλασσών και

των ωκ—ανών. Έτσι το νερό εξατμίζετ—, δηλαδή από υγρό γίνετ— αέριο,

και ταξιδεύει με τον αέρα. Όταν κατευθύνετ— προς τον ουρανό, επει-

δή εκεί έχει πολ— κρύο, το αέριο

μετατρέπετ— σε σταγ—νί-

δια νερού, τα οποία ενώ-

νοντ— με άλλα σταγ—νί-

δια νερού και σχηματίζουν

τα σύ—εφα. Τα σύ—εφα

δηλαδή αποτελούντ— από

εκατομμύρια μικροσκοπικές

σταγ—νες νερού. Μέσα στα

σύ—εφα τα μικροσκοπικά

σταγ—νίδια στριμώχνοντ—

τόσο πολύ, που ενώνοντ—

και σχηματίζουν μεγαλύτερες

σταγ—νες, μέχρι που γίνοντ—

τόσο μεγάλες, ώστε δεν μπορούν πια να

αιωρούντ— και αρχίζουν να πέφτουν με τη μορφή βροχής.

Για να φτάσει η βροχή στο έδαφος χωρίς να εξατμιστεί, θα πρέπει ο

αέρας να είναι —γρός. Η βροχή κ—λάει και μέσα από ποτάμια, π—γές και

ρ—άκια καταλήγει στις θάλασσες. Και το ταξίδι αρχίζει πάλι από την αρχή!

Το ταξίδι του νερού

14 15

Ρώτα το νερό… τι τρέχει

Συμπλήρωσε τη μεσοστιχίδα της υγρασίας.

1. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

2. ― ― ― ― ― ― ―

3. ― ― ― ― ― ― ― ―

4. ― ― ― ― ―

5. ― ― ― ― ― ― ―

6. ― ― ― ― ― ― ― ―

7. ― ― ― ― ― ―

1. Το αντίθετο της λέξης δυστυχισμένος.

2. Το αντίθετο της λέξης πωλώ.

3. Το αντίθετο της λέξης λυπάμαι.

4. Το αντίθετο της λέξης κοντό.

5. Το αντίθετο της λέξης φως.

6. Το αντίθετο της λέξης κινητός.

7. Το αντίθετο της λέξης βρόμικο.

Η μεσοστιχίδα των… αντιθέτων

υ

γ

ρχ

α

σ

ί

έ

δ

α

α

Αντίθετα λέγονται οι λέξεις που έχουν εντελώς αντίθετη σημασία.

π.χ. αρχή ≠ τέλος, πρωί ≠ βράδυ

15

Ενότητα 2η

Οριζόντια

1. Χρωστώ κάτι σε κάποιον.

2. Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού γραμμένος με σύντομο τρόπο.

3. Έτσι λέγεται η λέξη που δίνει μια ιδιότητα στο υποκείμενο του ρήματος και

είναι σε πτώση ονομαστική.

4. Λέξη με την οποία παρομοιάζουμε.

Κάθετα

1. Το ουσιαστικό νοτιάς στον πληθυντικό αριθμό.

2. Ειδικά διαμορφωμένο δοχείο με γυάλινα τοιχώματα, όπου διατηρούνται

ζωντανά ψάρια ή άλλοι υδρόβιοι οργανισμοί.

3. Επίθετο που ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα ωφελώ.

4. Ομώνυμη της λέξης όροι.

Γλωσσικό Σταυρόλεξο

Τ

Φ

Υ

Γ

2

3

4

1

1 2

3

4

16 17

Ρώτα το νερό… τι τρέχει

Συμπλήρωσε την ακροστιχίδα με επαγγέλματα και στα τετράγωνα θα σχηματι-

στεί ένα επάγγελμα που είχε σχέση με το νερό και που δεν υπάρχει πια.

1. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

2. ― ― ― ― ― ― ― ―

3. ― ― ― ― ― ―

4. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

5. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

6. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

7. ― ― ― ― ― ― ― ― ―

8. ― ― ― ― ― ― ― ― ― ― ―

1. Ασχολείται με την εκπαίδευση παιδιών προσχολικής ηλικίας.

2. Ελέγχει τα εισιτήρια των επιβατών.

3. Ράβει ρούχα.

4. Ασχολείται με την υγιεινή και τη θεραπεία των δοντιών.

5. Επιδιορθώνει τις βλάβες στις βρύσες.

6. Φροντίζει για την ασφάλεια του λιμανιού.

7. Πουλάει λουλούδια και φυτά.

8. Μελετά τις σεισμικές δονήσεις.

Η ακροστιχίδα των… επαγγελμάτων

Η

Γ

Ι

Φ

Θ

17

Ενότητα 2η

Συμπλήρωσε το σταυρόλεξο με ό,τι δείχνουν οι εικόνες.

Εικονοσταυρόλεξο

ώ

σ

ι

β

δ

➙

➙

➙

➙

➙

➙

➙

18 19

Ρώτα το νερό… τι τρέχει

Συμπλήρωσε την ακροστιχίδα της κοιλάδας με επίθετα από τις οικογένειες λέ-

ξεων.

1. ― ― ― ― ― ― ―

2. ― ― ― ― ― ― ― ―

3. ― ― ― ― ―

4. ― ― ― ― ― ― ― ―

5. ― ― ― ― ― ―

6. ― ― ― ― ― ― ― ―

7. ― ― ― ― ― ― ― ―

1. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα καθαρίζω.

2. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με τη λέξη ομάδα.

3. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με τη λέξη ιερέας.

4. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα λάμπω.

5. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα αγριεύω.

6. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα δροσίζω.

7. Ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ρήμα ανοίγω.

Η ακροστιχίδα της… κοιλάδας

Οικογένεια λέξεων είναι οι λέξεις που προέρχονται από την ίδια λέξη και

έχουν ένα κομμάτι τους κοινό.

π.χ. ψαρεύω, ψάρι, ψαράς κ.ά.

κ

ο

ι

λ

ά

δ

α

ό

ς

ρ

ε

χ

19

Ενότητα 2η

Βρες στο κρυπτόλεξο 10 σημεία που περιέχουν νερό!

Το κρυπτόλεξο του… νερού

Τ

Ω

Κ

Ε

Α

Ν

Ο

Σ

Η

Π

Λ

Δ

Σ

Ν

Ι

Ρ

Ξ

Μ

Γ

Β

Ω

Ι

Κ

Α

Α

Ξ

Θ

Α

Τ

Α

Π

Χ

Μ

Α

Τ

Ζ

Σ

Λ

Π

Η

Γ

Η

Υ

Ν

Τ

Ν

Ρ

Ζ

Ρ

Ο

Κ

Ξ

Γ

Κ

Η

Α

Λ

Υ

Ο

Ω

Τ

Μ

Ο

Α

Δ

Ι

Ρ

Δ

Α

Π

Χ

Α

Ι

Υ

Δ

Ρ

Σ

Ρ

Υ

Κ

Κ

Ι

Μ

Γ

Μ

Ι

Σ

Κ

Α

Δ

Ι

Ζ

Ν

Ο

Α

Τ

Ρ

Ο

Π

Κ

Ι

Σ

Ι

Σ

Σ

Τ

Κ

Α

Β

Ε

Τ

Φ

Θ

Α

Η

Α

Ν

Θ

Ο

Ψ

Λ

Η

Λ

Γ

Ξ

Ι

Λ

Π

Υ

Φ

Ω

Α

Σ

Π

Β

Ρ

Υ

Σ

Η

Δ

Ι

Μ

Γ

Λ

Ε

Ν

Θ

Α

Ρ

Α

Π

Α

Κ

Ο

Π Υ

Η Κ

Ι Α

Γ Θ

Κ Α

Σ Λ

Ι Α

Φ Σ

Ζ Σ

Τ

Σ

Α

Γ