PIJLGIFKIKKERS
http://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_ Dendrobatidae
Poison dart frogs, like this sapphire-blue species, are highly toxic. Their brilliant colors serve as warnings to potential predators to keep away.
Photograph by George Grall
http://animals.nationalgeographic.com/animals/amphibians/poison-frog/
http://en.wikipedia.org/wiki/Dendrobates_azureus
Blauwe pijlgifkikker
Gegevens type-
exemplaren
Collectie NCB Naturalis
Nummer RMNH.RENA.13837A-I, K, 13838, 13839A-D, 13840A-F, 13841A-C, 13842, 13843A-J, UTA-A-15873
Status Holotype (13873A) en paratypen
Naam Dendrobates azureus Hoogmoed, 1969
Huidige naam Dendrobates tinctorius var. azureus Hoogmoed, 1969
Verzameld Vier Gebroeders-berg, Suriname
Juweeltje uit Suriname
Voor reptielen- en amfibieënspecialist Marinus Hoogmoed moet de ontdekking van deze kikker met zijn spectaculaire blauwe kleuren een van de hoogtepunten zijn geweest van zijn expeditie in Suriname in 1969. De nu gepensioneerde onderzoeker van NCB Naturalis beschreef de blauwe pijlgifkikker in hetzelfde jaar als nieuwe soort. Kans op een ontmoeting met het bijzondere dier bestaat tegenwoordig vooral bij terrariumliefhebbers thuis: in het wild is de blauwe pijlgifkikker zeldzaam geworden.
Kleur leidend voor soortnaamMarinus Hoogmoed, van 1963 tot 2003 conservator reptielen en amfibieën van het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie in Leiden (nu NCB Naturalis) verzamelde meerdere exemplaren op de Vier-Gebroedersberg in het zuiden van het land op de grens met Brazilë. Na zijn terugkeer in Leiden koos hij een exemplaar uit om de soort te beschrijven. Het werd als holotype van Dendrobates azureus opgenomen in de collectie van het museum. De andere kikkers kregen de status van paratype. Bij de toekenning van de soortnaam liet Hoogmoed zich leiden door het meest opvallende kenmerk van de kikker: de azuurblauwe kleur (azureus = blauwgekleurd). Tegenwoordig wordt de blauwe pijlgifkikker niet meer als een aparte soort gezien maar als een ondersoort (kleurvariant) van Dendrobates tinctorius. Om dit tot uiting te brengen, luidt de juiste wetenschappelijke naam Dendrobates tinctorius var. azureus. Het museum bewaart de type-exemplaren op alcohol. Dit heeft voordelen maar ook nadelen. Op alcohol blijven de kikkers eeuwig goed, maar helaas lossen hun kleuren langzaam op, waardoor de kikkers hun blauwe schijn nu hebben verloren.
Prachtig maar giftigDe blauwe pijlgifkikker wordt slechts drie tot vier centimeter lang. Toch zul je hem niet snel over het hoofd zien. Het diertje steekt namelijk scherp af tegen de bruine bodem en groene bladeren van het Surinaamse tropisch regenwoud. Het lijf is één en al signaalkleur! Met zijn felle kleur draagt de kikker een niet mis te verstane boodschap uit: 'kom niet aan me, ik ben giftig!' Wie de waarschuwing negeert zal dat snel merken, want zodra de kikker zich bedreigd voelt, scheidt hij via klieren in de huid een dodelijk gif uit.
Blauwe pijlgifkikker. Foto: Paddy Ryan www.ryanphotographic.com
De verdeling van het blauw over het lichaam verschilt per individu. Ook het stippenpatroon is bij geen twee kikkers hetzelfde. Meestal zijn de voor- en achterpoten donkerder dan de rest van het lichaam. Opvallende verschillen tussen mannetjes en vrouwtjes zijn er niet. Vrouwtjes zijn iets zwaarder, en de zuignapjes aan de onderkant van hun tenen zijn rond en niet hartvormig zoals bij de mannetjes.
VerspreidingDe blauwe pijlgifkikker komt slechts voor in een klein gebied in Suriname, op 300-450 meter boven zeeniveau. Het verspreidingsgebied beperkt zich tot een paar stukken bos die tot nog toe aan de aandacht van houtkappers zijn ontsnapt. Deze restanten van het ooit uitgestrekte tropische regenwoud zijn te vinden op de hellingen van het Vier Gebroeders-gebergte, in het oosten van de Sipaliwinisavanne, in het uiterste zuiden van Suriname. Nergens anders ter wereld komt de blauwe pijlgifkikker voor. Dat maakt de soort kwetsbaar. Als het bos van Sipaliwini verdwijnt, is het gedaan met de blauwe pijlgifkikker in het wild.
VoortbestaanBlauwe pijlgifkikkers leven voornamelijk op de bosbodem. Zodra kleine insecten voorbij komen, zoals mieren, termieten en vliegjes, slaan ze toe. Veel vijanden heeft de kikker niet: hij is giftig en dus oneetbaar. In de voortplantingstijd leggen de vrouwtjes twee tot zes eitjes op een blad op de grond. Het mannetje - soms ook het vrouwtje - beschermt de eieren en houdt ze vochtig totdat ze uitkomen. Zodra ze uit het ei zijn, klimmen een of twee kikkervisjes tegelijk op de rug van een van de ouders. Het ouderdier klimt langs een boomstam omhoog en brengt de kikkervisjes naar kleine poeltjes die na een regenbui zijn blijven staan in de vork van een tak of tussen de bladeren van bromelia’s. Daar is het voor de jongen vochtig genoeg om zich verder te ontwikkelen. Blauwe pijlgifkikkers planten zich ook succesvol voort in gevangenschap. Om die reden, en natuurlijk vanwege hun prachtige kleuren, zijn ze geliefd bij terrariumhouders. De illegale handel is lang een groot gevaar geweest, maar kweek in gevangenschap helpt de soort wel in het voortbestaan.
GifkikkerWaar het gif vandaan komt is nog niet bekend. Wetenschappers vermoeden dat de kikkers het binnenkrijgen door het eten van giftige insecten. Die halen het op hun beurt ook weer uit hun voedsel, zoals giftige planten. Tijdens deze keten van eten en gegeten worden neemt het gifgehalte steeds meer toe. Het gif van de pijlgifkikker is dus
sterker dan dat van de planten die het in aanvang produceren. De kikker zelf is immuun voor het gif uit zijn voedsel. Het wordt door de kikker als het ware hergebruikt en ingezet als verdedigingsmechanisme. Andere wetenschappers
denken dat het gif uit bacteriën afkomstig is. Waar ze het ook vandaan halen, duidelijk is dat de kikkers het gif niet zelf produceren, want na een tijdje in gevangenschap verliezen ze hun giftigheid. De naam 'pijlgifkikker' komt van de gewoonte van sommige indianen van het Amazonegebied om het gif op hun pijlen te smeren om op apen en
andere dieren te jagen. Een paar druppels zijn genoeg om een volwassen aap te doden!
Meer informatie
Frost D.R. 2006. Amphibian Species of the World: an Online Reference. Version 4 (17 August 2006). Electronic Database accessible at http://research.amnh.org/herpetology/amphibia/index.php. American Museum of Natural History, New York, USA.
Hoogmoed M.S. 1969. Notes on the herpetofauna of Surinam III. A new species of Dendrobates (Amphibia, Salientia, Dendrobatidae) from Surinam. Zoologische Mededelingen Leiden 44: 133-141.
Hoogmoed M.S. 1969. Blue Poison Frog.http://www.livingunderworld.org/anura/database/dendrobatidae/dendrobates/azureus/ [bezocht op 15 juni 2010]
Thursday, March 3, 2011 authors: Eulàlia Gassó Miracle, Marije Siemensma
http://science.naturalis.nl/collections/schatten-van-ncb-naturalis/amfibieen/dendrobates-azureus
GOUDEN PIJLGIFKIKKER Dendrobates auratus http://nl.wikipedia.org/wiki/Gouden_pijlgifkikker
Considered to be one of the most toxic animals on Earth, golden poison dart frogs have enough venom to kill ten grown humans.
Photograph by Juan Manuel Renjifo/Animals Animals—Earth Scenes
http://animals.nationalgeographic.com/animals/amphibians/golden-poison-dart-frog/
De pijlgifkikker ….. De huid van een pijlgifkikker bevat vele kliertjes waaruit gif kan worden afgescheiden. Als
de pijlgifkikker in gevaar is, komt het gif als een schuimige substantie tevoorschijn op zijn huid. Een enkele
pijlgifkikker kan voldoende gif leveren om ongeveer vijf volwassen personen te doden.
Aardbeigifkikker
Net zoals zovele andere soorten pijlgifkikkers heeft de aardbei-kikker veel ecomorphen /varianten
Vogel ziet aan kleur van kikker hoe giftig deze is
06 januari 2012 Caroline Kraaijvanger 0
Wetenschappers hebben ontdekt dat vogels aan de kleurtint van sommige kikkers kunnen zien hoe giftig ze zijn.
Dr. Martine Maan van de Rijksuniversiteit Groningen bestudeerde samen met haar collega Molly Cummings van de universiteit van Texas de kikker Dendrobates pumilio. De kikkersoort is heel divers. Zo zijn er D. pumilio die helderoranje zijn. Maar er zijn ook kikkers van dezelfde soort die donkerblauw zijn.
Kleur en gifDe onderzoekers bestudeerden in totaal tien verschillende ‘tinten’ D. pumilio. Met de heldere
kleuren geven de kikkers een boodschap af aan vogels: ‘Pas op, ik ben niet lekker’. Maan en haar collega keken hoe vogels de kikkers zagen en ontdekten dat de kikkers die in de ogen van de vogels de meest heldere kleuren hadden ook de meest giftige kikkers waren.
SlangenVogels kunnen dus goed zien hoe giftig de kikkers zijn. Maar hoe zit dat met andere vijanden van de D. pumilio? Konden zij dat ook? De onderzoekers bestudeerden hoe slangen en krabben de kikkers zagen. Ook keken ze hoe kikkers hun soortgenoten beschouwden. “Natuurlijk kunnen alle mogelijke roofdieren (met ogen) de kikkers zien,” legt onderzoeker Martine Maan desgevraagd uit. “Maar verschillende diersoorten hebben verschillende visuele systemen, bijvoorbeeld omdat ze verschillende lichtgevoelige pigmenten in hun ogen hebben. Het gevolg is dat ze kleuren op een andere manier waarnemen. Dat betekent dat de meest opvallende kleur voor een vogel, bijvoorbeeld, niet automatisch ook de meest opvallende kleur is voor een slang. Wij hebben uitgerekend hoe opvallend de kikkerkleuren zijn voor het visuele systeem van slangen, vogels, kikkers en krabben. Vervolgens hebben we bekeken in hoeverre die soort-specifieke opvallendheid van elke kikkerkleur verband houdt met de giftigheid van die kikkerpopulatie. En we vonden vooral in vogels een heel sterke correlatie: de opvallendste kikkers, voor vogels, zijn ook de meest giftige.” Kikkers communiceren met hun kleur dus vooral met vogels. “Dat brengt ons ertoe te speculeren dat de evolutie van de kikkerkleuren met name wordt beinvloed door het gevaar opgegeten te worden door vogels. Het kan goed zijn dat ook slangen belangrijke roofdieren zijn, maar die laten zich bij het selecteren van hun prooi waarschijnlijk minder leiden door visuele informatie. Zij vinden en kiezen hun prooien misschien op grond van chemische signalen en beweging.”
Mensen Hoe giftig zijn deze kikkers nu precies? Kunnen ze bijvoorbeeld een mens vellen? We legden die vraag aan Maan voor. “Het verhaal gaat dat de eerste gifkikker-onderzoekers (zoals farmaceuten op zoek naar nieuwe chemische stoffen voor medische toepassingen) aan kikkers likten om een idee te krijgen hoe giftig ze waren. Ik heb het zelf nooit geprobeerd. Ik weet wel dat sommige mensen huiduitslag krijgen als ze erg veel met deze kikkers in aanraking zijn geweest. En er zijn indianen die het gif van sommige soorten gebruikten tijdens de jacht (vandaar de term ‘pijlgifkikkers’). Een mens zal er niet gauw dood aan gaan, maar ik kan me voorstellen dat je flink ziek zou worden als je er tien van zou opeten.”
VerschillenHet blijft natuurlijk bijzonder dat de kikkers van deze soort zo sterk van elkaar verschillen. Het heeft tenslotte duidelijk voordelen om helder gekleurd en dus flink giftig te zijn. “In andere gifkikkersoorten is wel in experimenten gebleken dat verhoogde giftigheid ertoe leidt dat vogels sneller leren om de kikkers te vermijden, en het ook beter onthouden.” Maar waarom zijn dan niet alle kikkers van deze soort even giftig? “De kikkers zijn afhankelijk van hun dieet om de gifstoffen binnen te krijgen, dus het zou kunnen dat sommige kikkers leven in gebieden waar deze stoffen beperkt beschikbaar zijn, doordat sommige planten of bodemdiertjes er niet voorkomen,” vertelt Maan. “Daarnaast zou het kunnen zijn dat het verwerken van gifstoffen voor de kikkers energie kost, en dat kan leiden tot verminderde giftigheid.”
ImplicatiesHet onderzoek van Maan en haar collega is één van de vele: er wordt ontzettend veel onderzoek gedaan naar kikkers. En dat is geen overbodige luxe, zo benadrukt Maan. Zo heeft haar onderzoek bijvoorbeeld implicaties voor de biologie, geneeskunde en het behoud van soorten. “Er is de fundamentele vraag waarom er in sommige diergroepen zoveel variatie is in kleur, terwijl in andere groepen alle soorten of populaties van dezelfde soort er allemaal hetzelfde uitzien. Vooral in dieren die waarschuwingskleuren gebruiken is het ontstaan van variatie nog steeds mysterieus: misschien zou het voor roofdieren veel handiger zijn als alle giftige dieren er hetzelfde uitzien, want dan hoeven ze al die verschillende verschijningsvormen niet allemaal te leren kennen. Ons werk draagt bij aan het beantwoorden van die vraag: variatie in giftige prooidiertjes en/of variatie in roofdieren kan tot variatie in kleur leiden.” Ook is het belangrijk om
te weten hoe die varaties zijn ontstaan, meent Maan. “Het ontstaan van variatie zegt ook iets over de mechanismen die ten grondslag liggen aan het behoud ervan. “Als we beter begrijpen hoe verschillen ontstaan, kunnen we ook efficienter maatregelen treffen om biodiversiteit te beschermen.” En dan hebben de gifstoffen van kikkers mogelijk ook nog medische toepassingen. Een veelzijdig onderzoek dus.
Meer weten over het werk van Maan? Het volledige onderzoek is terug te vinden in het blad The American Naturalist.
Op onderstaand kaartje van een deel van Panama is goed te zien hoe groot de verschillen tussen de kikkers (die allemaal tot één soort behoren) zijn. Hun locatie op de kaart geeft aan
waar de verschillende varianten kikkers voorkomen. Afbeelding: Martine Maan ©.
Figure 1. Sampled populations of Dendrobates pumilio in the Bocas del Toro Archipelago, Panama. From Isla Bastimentos, two D. pumilio color morphs were collected (green and orange), as well as four individuals of the closely related but nontoxic control species Allobates talamancae.http://www.jstor.org/stable/10.1086/663197Bronmateriaal:"Poison Frog Colors Are Honest Signals of Toxicity, Particularly for Bird Predators" - Jstor.org"Poison Frog Colors Are Honest Signals of Toxicity, Particularly for Bird Predators"
- ASNAMNAT.orgDe foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Wilfredo Falcón (cc via Flickr.com).
Minyobates bombetes (Columbia )
Mug blieft geen gifkikkerPijlgifkikkers schrikken met hun sterke gifklieren niet alleen vleesetende roofdieren af, maar ook hongerige muggen.
De Amerikaanse onderzoeker Paul Weldon en collega’s struinen al meer dan veertig jaar door de oerwouden van Midden- en Zuid-Amerika en worden daarbij natuurlijk
niet zelden lek gestoken door hongerige vliegjes en muggen. Hetzelfde geldt voor veel jungledieren, maar niet voor pijlgifkikkers. Zij lijken de bloeddorstige dans te ontspringen.
De meest voor de hand liggende verklaring is natuurlijk dat ook vliegen en muggen de giftige lijven van de kikkers liever links laten liggen. Maar Weldon wilde het zeker weten. Hij probeerde een veelvoorkomend gif uit op vrouwelijke muggen van de soort ‘Aedes aegypti’. Zijn proeven beschrijft hij deze week in het tijdschrift PNAS. Eerder ontdekten onderzoekers al dat een bepaalde rupsje behoorlijk onwel werd, wanneer ingespoten met dit gif, ‘pumiliotoxin 251D’ genaamd.
Ook de muggendames konden er niet tegen. Een groot deel van hen vermeed gewoon de bakjes lokvloeistof, die waren afgedekt met een dun vlies dat was behandeld met het gif. Degene die wel op de nephuid boven de bakjes landden, moesten het flink bezuren. Ze raakten in een soort shock en bleven vaak op de rug, met wiebelende pootjes liggen. De kleinste hoeveelheid gif waarbij dit gebeurde was 0,1 microgram per vierkante centimeter, meldt Weldon.
De Ecuadoriaanse kikker ‘Epipedobates tricolor’ heeft volgens de wetenschapper op elke vierkante centimeter huid een voorraadje van 6 tot 9 microgram. Ruim voldoende om bloedzuigende insecten verre van hem te houden.
Epipedobates tricolor’http://www.gifkikkerportaal.nl/Home/Artikelen/tabid/333/articleType/ArticleView/articleId/137/Epipedobates-tricolor.aspx#.UbnPi6BCTcc
http://nl.wikipedia.org/wiki/Driekleurige_gifkikker
Hoeveel andere pijlgifkikkers ervan in hun klieren hebben en of ook andere nare prikbeesten erdoor worden afgeschrikt, moet nog worden uitgezocht.
Harlekijn harlekijn kikker (atelopus spumarius)
http://www.dendrobatenwelt.de/Unterseiten/anth.htm
