+ All Categories

[email protected]

Date post: 07-Jul-2018
Category:
Upload: manticora-patiens
View: 273 times
Download: 7 times
Share this document with a friend
158
8/19/2019 [email protected] http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 1/158 Himnos de la antigua liturgia hispanica Edicion critica, traduccion y fuentes* por CAsTROSANCHEZ  Cordoba) El presente artIculo estudia una serie de himnos de la liturgia hispanica, la mayor parte del Proprium de Sanctis, alguno de Tempore,e los siglos VIII y lXI, tomando como referencia a edici6n de los himnos de Clemens Blume2.Nos ha parecido que esta selec- ci6n de himnos podria resultar significativa tanto par el hecho de que el estudio de estos himnos estapracticamente concluido como par las correccionesque se proponen a la edici6n de Blume. .Este estudio es una pequefia muestra de la edici6n critica de los himnos de la liturgia hispanica que estamospreparando. Agradecemos al profesor Emilio Garcia Ruiz la lecrura de este trabajo y sus observaciones. I Para la dataci6n de los himnos de la liturgia hispanica c£ U. CHEVALIER, Repertorium Hymnologicum, Leipzig, 1901; reprint 1971. W. M. WHITEHILL- J. PEREZDE URBEL,Losmanuscritosdel RealMonasterio de SantoDomingo de Silos, Madrid, 1930. M. C. DfAZ Y DfAZ, Index Scriptorum Latinorum Medii Aevi Hispanorum, 2 v., Salamanca-Madrid, 1958-1959. J. SZOVERFFY,berian Hymnody, Worcester, Mass., 1971. A. MUND6, La datacion de los codices irurgi- CDS isigoticos oledanos, n Hispania Sacra, 18, 1965, p. 1-25. Segtin SZOvERFFY  op. cit. pp. 44, 45, 53, 55), los himnos Ad sanctae Agathae virginis; Christe lux /ucis,Deus; Exsulta nimium, turba fidelium; 0 beate mundi auctor; 0 Dei verbum parris ore; 1t deprecamul; Domine; Vrbis Romuleae am toga, se habrian compues- to en el s. VIII. Los demas, Adrtantespariter sexus omnigenus; Christe, tu rerum opifexque operum; Clementis tstum celebratur hodie; Festum nsigneprodiit corus- cum; Festum Christe rex per orbem; Fons Deus aeternae paris, lux; Gaudet caterva nobilis; Lucis auctor clemens umen; 0 caelorum alme princeps; 0 rerum domine, conditor omnium; 0 secerdotumnclita corona; Sollemne tstum plebs benigna; Ecce micantia veluti sidera; 1t decet mnus in Sion, omnipotens,en el s. IX. 1 C. BLUME,Hymnodia Gothica. Die MozarabischenHymnen des alt-spanischen Ritus, Leipzig, 1897, AH XXVII. EPOLSe
Transcript
Page 1: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 1/158

Himnos de la antigua liturgia hispanica

Edicion critica, traduccion y fuentes*

por

CAsTROSANCHEZ

 Cordoba)

El presente artIculo estudia una serie de himnos de la liturgia

hispanica, la mayor parte del Proprium de Sanctis, alguno de

Tempore, e los siglos VIII y lXI, tomando como referencia a edici6n

de los himnos de Clemens Blume2. Nos ha parecido que estaselec-

ci6n de himnos podria resultar significativa tanto par el hecho de

que el estudio de estoshimnos esta practicamente concluido como

par las correcciones que se proponen a la edici6n de Blume.

.Este estudio es una pequefia muestra de la edici6n critica de los himnos de la

liturgia hispanica que estamos preparando.

Agradecemos al profesor Emilio Garcia Ruiz la lecrura de este trabajo y sus

observaciones.

I Para la dataci6n de los himnos de la liturgia hispanica c£ U. CHEVALIER,

Repertorium Hymnologicum, Leipzig, 1901; reprint 1971. W. M. WHITEHILL-

J. PEREZDE URBEL,Los manuscritosdel RealMonasterio de SantoDomingo de Silos,

Madrid, 1930. M. C. DfAZ Y DfAZ, Index Scriptorum Latinorum Medii Aevi

Hispanorum, 2 v., Salamanca-Madrid, 1958-1959. J. SZOVERFFY, berian

Hymnody, Worcester, Mass., 1971. A. MUND6, La datacion de los codicesirurgi-

CDSisigoticos oledanos, n Hispania Sacra, 18, 1965, p. 1-25. Segtin SZOvERFFY

  op. cit. pp. 44, 45, 53, 55), los himnos Ad sanctaeAgathae virginis; Christe lux

/ucis, Deus; Exsulta nimium, turba fidelium; 0 beatemundi auctor; 0 Dei verbum

parris ore; 1t deprecamul; Domine; Vrbis Romuleae am toga,se habrian compues-

to en el s. VIII. Los demas, Adrtantes pariter sexusomnigenus; Christe, tu rerum

opifexque operum; Clementis tstum celebratur hodie; Festum nsigne prodiit corus-

cum; Festum Christe rex per orbem; Fons Deus aeternaeparis, lux; Gaudet caterva

nobilis; Lucis auctor clemens umen; 0 caelorum alme princeps; 0 rerum domine,

conditor omnium; 0 secerdotum nclita corona; Sollemne tstum plebs benigna; Ecce

micantia veluti sidera; 1t decet mnus in Sion, omnipotens,en el s. IX.

1C. BLUME, Hymnodia Gothica. Die Mozarabischen Hymnen desalt-spanischen

Ritus, Leipzig, 1897, AH XXVII.

EPOLSe

Page 2: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 2/158

124

CASTRO sANCHEZ

Parece oportuno recordar aqui las enormes dificultades que el

estudio de la himnologia de nuestra liturgia plantea al investigador

y 10 nseguro que resulta transitar pOT stecampo. Yello pOTa esca-

sa tradicion manuscrita para algunos himnos, pOTel mal estado de

conservacion de algunos de los codices, que hace muy dificil su

lectura, y tambien, a veces, pOT a mala factura de su escritura. A

estasdificultades, de orden formal, hay que afiadir las referentes al

contenido, como son el recurso al resumen pOTparte del autor, lle-

vado a vecesa extremos que hacen ncomprensible el texto (dificul-

tad que a veces puede obviarse recurriendo a la Fuente correspon-

diente); la gran cantidad de faltas, que, mas que en una sintaxis y

morfologia ya averiadas , hacen pensar en un copista que, en no

pocas ocasiones, no entendia 10 que estaba escribiendo; y final-

mente la inseguridad en la datacion de algunos de los manuscritos

conservados.

Teniendo como referencia a citada edicion de Blume, la prime-

fa, y la unica completa, de los himnos, y teniendo en cuenta las edi-

ciones anteriores y posteriores a el y los estudios sobre la himno-

logia de nuestra liturgia3, hacemosuna nueva lectura de los manus-

critos en los que se encuentran estos himnos, los codices ME Z L

0 B D F Q y x, que describimos mas abajo.

El estudio, marcado pOT un deseo de fidelidad a la tradicion

manuscrita, tiene cuatro partes: texto, aparato critico, traduccion y

fontes/loci similes. En cuanto al texto, hemos tratado de respetar al

m:iximo la lectura de los codices, hasta el punto de que en algun

caso, 10 reconocemos, nuestra propuesta puede resultar forzada.

Tambien en la grafia tratamos de seT ieles a las Fuentesmanuscri-

tas, segun criterio hoy comunmente aceptad04.Pero no resulta facil

aplicar este criterio cuando hay mas de un manuscrito y alguno de

ellos es ademasde datacion no segura. Porque ~que grafia adoptar

cuando un himno esta recogido en varios codices, cuando ademas

3B. THORSBERG, tudes sur l'hymn%gie, Upsala, 1962. M. C. DiAZ Y DiAZ,

Estudios sobre fa antigua literatura refacionada con Santiago el Mayor, in

Compostellanum, 11, 1966, p. 457-502. J. GIL, EI himnario gtftico, in Habis, 7,

1976, p. 187-211. A. DE ALMEIDA MATOS,Hinos do Temporal Hisp/inico ate a

invas/io mufUlmana. Estudo histtfrico-critico, Coimbra, 1977.

4J. GIL, Para fa edicitfn de /os textos visigodos, n Habis, 4, 1973, p. 193 ss. 10.

Corpus scriptorum muzarabicorum, Madrid, 1973, p. LV ss.J. FONTAINE, sidore de

Seville. Traite de fa nature, Burdeos, 1960, p. 86-103.

Page 3: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 3/158

125

IMNOS DE lAANnGUA UTURGIA HISPf.NICA

en un mismo codice, separados tan solo par dos palabras, nos

encontramos cum y quum con el mismo valor? En la necesidadde

teller que adoptar un criteria 10 mas coherente y homogeneo

posible, si bien abiertos a la posibilidad de modificarlo en el futu-

ro, seguimos a grafla del manuscrito considerado mas antiguo. Los

himnos aparecenen el orden que tienen en la edicion de Blume y

se resaltan con cursiva y negrita las lecturas que proponemos.

El aparato Crltico es, en general, negativo. Hemos de afiadir que

se ban subsanado numerosos fallos de lectura cometidos par

Blume. Cuando las variantes propuestas par el a la leccion de los

codices se refieren a la grafla, regularizada en su edicion, no se

recogensiempre en nuestro aparat05.

El texto va acompafiado de una traduccion. Segunnuestra nfor-

macion, la primera que se hace. Asumimos el enorme riesgo que

siempre compacta abrir camino, sabre todo en un campo tan inse-

guro como este, como declamos antes.A pesarde ella, 10hacemos

en beneficia del lector, que de este modopodra comprender mejor

nuestras propuestas, al que pedimos desde aqlli que haga extensiva

esa comprension a los fallos que hayamos cometido. La traduccion

se presenta en parrafos numerados, correspondientes a las estrofas

de cada himno. En ella los corchetes, como es habitual, encierran

palabras no existentes en el texto latino, pero convenientes para su

mejor comprension.

Finalmente, y siguiendo a grandes rasgos a llnea de otros traba-

jos, especialmente el de Thorsberg, afiadimos una seleccionde tex-

tos, que guardan relacion mas 0 menDs estrecha con el texto del

himno y que, en algun caso ha podido inspirar a su autor. Son tex-

5Las cifras que aparecen allado de las siglas de Ios codices en cada himno se

re6eren a folio para los manuscritos, entre los que incluimos X a columna para

la PatT%gia Latina, y a pagina, para la edicion de Blume.

A vecesse distingue entre PL1 y PL2 para referirnos a las Iecturas de los codices

35.1 y 33.3, respectivamente, contenidas en la PatT%gia Latina, en la que se

recogen os himnos: Lucis auctor clemens,umen inmensum; Festum nsigneprodiit

coruscum; 0 sacerdotum nclita corona; 0 beate mundi auctor atque rerum condi-

tor; Clementis istum celebratur odie; Xriste, lux lucis, deus ange/orum; 1e decet

ymnus in Syon, omnipotens; Gaudet caterba nobilis; 0 rerum, domine, conditor

omnium; 0 dei uerbum,patTis ore proditum; Xriste, tu rerum opifexque operum; 0

cae/orum alme princeps, Micael potissime; Solemne istum, plebs benigna, promite;

Festum,Xriste rex, per orbem inluxit almificum; Exsulta nimium, turba fidelium;

Vrbis Romulee am toJ[acandida.

Page 4: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 4/158

126

CASTRO ANCHFZ

tos de la correspondiente pasi6n 0 misa del santo de las Sagradas

Escrituras de los Santos Padres6.

De los c6dices colacionados el Myel L contienen las colec-

ciones mas importantes de himnos de nuestra liturgia. Ambos tie-

nen un nucleo comun de himnos y se complementan en la parte no

comun.

M = Psalmi Cantica Hymni. Es mas rico que el L pero plantea una serie de

problemas referidos sobre todo a su origen y fecha de composici6n que por

10generalse situa entre los siglos X y x si bienA. Mund6 la retrasaalII 007.

Tiene 172 folios en pergamino de 230 x 250 mm. ados columnas de 29

lineas en minuscula visigoda de la segundamitad del IX 0 principios del x.

La numeraci6n del s. XVIII esta hecha por paginas. Una primera parte en

numeros arabigoshasta a rag. 215 contiene salmos y cinticos. La segunda

parte en romanos hasta a 123 contiene los himnos. Perteneci6al Archivo

catedral de Toledo donde llev6la signatura35.1 y de alii pas6ala Biblioteca

Nacional de Madrid donde lleva la signatura 10001. Blume 10 designa con

la sigla MT8.

E = Antifonarium. Es uno de los c6dices mas perfectos de cuantos nos haD

legado os monjes copistas seglin Ferotin9. Escaescrito en minuscula visig6-

tica del norte de la Peninsula en folios de 280 x 170 mm. de caja en una sola

columna de 23 a 26lineas en as paginasque s6lo tienen texto y de 12 a 13

en as que s610 ienen precescon notaci6n musical. Fue escrito en a segunda

mitad del siglO X por una sola mano y lleva anotacionesposteriores en los

folios 87 116 149.

Es un Antifonario con oracional festivo himnario y Liber fretUm. Su esta-

do de conservaci6nes amentable por efecto de la humedad y el vandalismo.

6 C£ B. THORSBERG tudes cit. n. 4. Acta Sanctorum quotquot toto orbe colun-

tu7: Edic. Socii Bollandiani Pans 1863 ss. F. CABROL H. LECLERCQ M.

FEROTIN Ie liber Mozarabicus Sacramentorum Paris 1912. A. FABREGA

Pasionario Hispdnico 2 Y. Barcelona-Madrid 1953 y 1955. La abreviatura Pass.

de las fuentes hace referencia al Pasionario Hispanico.

7 Cf. J. ENCISO El Breviario Mozdrabe de fa Biblioteca Nacional in £Studios

Biblicos 11 1943 p. 189-211; A. MUND6 La datacion cit. n. 2 p. 1-25. J. PEREZ

DE URBEL Los himnos mozdrabes. Congreso nternacional de £Studios mozdrabes

Toledo 1975. p. 135-162.

8Contiene los himnos: Lucis auctor clemens umen inmensum; Festum nsigneprodiit

coruscum; 0 sacerdotum nclita corona; 0 beate mundi auctor atque rerum

conditor; Clementis estum celebratur odie; 1e decet mnus in Syon omnipotens; 0

rerum domine conditor omnium; 0 dei uerbum patris ore proditum; Xriste tu

rerum opifexque operum; Festum Xriste rex per orbem inluxit almificum; Exsulta

nimium turba fidelium; Vrbis Romulee am toga candida.

9F. CABROL H. LECLERCQM. FEROTIN e liber Mozarabicus cit. n. 7 col.

893.

Page 5: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 5/158

127

IMNOS DE LAANnGUA Ln URGIA HISPANICA

Su parecido con el Antifonario de Leon ha permitido reconstruir con cierta

facilidad sus numerosas agunas. El himnario es practicarnente gual a los

himnarios de Silos (ms. 30851 del Museo Britanico, en nuestra edicion L) y

de Toledo (ms. 35.1 en nuestra edicion M). Hoy seencuentra en a Biblioteca

de la Real Academia de la Historia de Madrid con la signatura Aemilianensis

30. Blume 10 designa con la sigla MClo.

Z = Officia et Missae.El codice tiene 199 folios a lInea tirada de 27lfneas, en

caja de 230 x 135 mm. Esta ncompleto al principio y al final y tambien en

el medio. SegunMundo, es de finales del siglo X y principios del XI. SU etra

visigotica no tiene trazosanchoscomo la toledana-andaluza, ino que es bas-

tante fina, como la de los codices del norte. Pudo haber sido escrito en

Toledo. Fue utilizado por Ortiz y luego paso a la Catedral de Toledo, donde

lleva la signatura35.6. Blume 10designa con la sigla T ClIo

L = PsalteriumHymni. El codice, ormado probablementeen Castilla a partir

del mismo rondo visigotico que el M, se data en el siglo XI y escl incomple-

to. Esta escrito en folios de 400 x 310 mm., ados columnas, con amplios

margenesmuy fragiles por efecto de la humedad. Especialmenteen los him-

nos hay glosasde fechasdistintas y dudosas.Procedentedel Archivo monas-

tico de Santo Domingo de Silos, boy seencuentra en a Biblioteca del Museo

Britanico con la signaturaAdd. 30851. Blume 10designacon la sigla Lsd12.

0 = Manuale Antiquissimum, Rituale, Horae diurnae et nocturnae.El c6dice,

escrito en letra visigotica del s. XI, comprende dos libros diferentes: un

Misticus (fr. 1-30), con notacion musical del norte de la Peninsula,y un Liber

horarum (fr. 31-42), escrito probablementeantes del 1080. Sus olios son de

245 x 160 mm., con 16 lfneas. Le faltan algunos folios. Se encuentra en el

monasterio de Santo Domingo de Silos, donde lleva la signatura Silos 7. Su

10Editado pOTM. S. GROSS PUJOL,El Liber Misticus de San Milldn de fa

Cogolfa (Madrid, Real Academia de la Historia, Aemil. 30), Barcelona, 1984.

Contiene los pimnos: [Ad sancte A]gathe uirginis; Clementis estum celebratur

odie; Xriste, lux lucis, deus angelorum; Adstantespariter sexusomnigenus; Solemne

festum, plebs benigna,promite; Exsulta nimium, turba fidelium.

II Editado pOT . JANINI, Liber Missarum de 1Oledo, . II, Toledo, 1983, p. 151-

229. Contiene solo el himno: 0 beate mundi auctor atque rerum conditor.

12Fue editado pOT . P. GILSON, The MoMrabic Psalter (ms. British Museum,Add.

30.851), Londres, 1905. La edicion fue revisada pOTH. M. BANNISTER.

Contiene los himnos: 1e deprecamul; domine; Lucis auctor clemem, umen inmen-

sum; 0 sacerdotum nclita corona; 0 beate mundi auctor atque rerum conditor;

C/ementis estum celebratur odie; Eccemicantia ueluti sidera; Adstantes ariter sexus

omnigenus; Fom, deus,eteme paris, lux, origo luminis; 0 rerum, domine, conditor

omnium; 0 dei uerbum,patris ore proditum; Xriste, tu rerum opifexque operum; 0

caelorum alme princeps, Micael potissime; Festum, Xriste rex, per orbem inluxit

almificum.

Page 6: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 6/158

128 CASfRO sANCHEZ

arquetipo, en opini6n de Ferotin 3, no puede remontarsemas alia del s. IX y,

segtin el, rue utilizado For Ortizl4.

B = Officia et Missae.El c6dice tiene 177 folios de 400 x 320 mm. Incluye

un Misticus propiamente dicho (ff. 1-172v) del s. XI, procedentede la mitad

norte de la Peninsula Iberica, run fragmento del Liber Canticorum (ff. 173-

177v) del s. x. Esta escrito en minuscula visig6tica, ados columnas,de 22 a

24 lineas. Procede del Archivo monastico de Santo Domingo de Silos y boy

se encuentra en la Biblioteca del Museo Britanico, donde lleva la signatura

Add. 30844. Blume 10designa con la sigla Lsa15.

D = Alia Officia 1iJietana. iene estec6dice 161 folios de 365 x 254 mm. Esta

escrito ados columnas, con notaci6n musical del norte de la Peninsula.Los

trazos de su grafia estan muy desdibujadosy son de mala factura. Los folios

1-7v, ados columnasde 31lineas, en etra visig6tica de finales delX. Los folios

8-159v son del siglo XI, ados columnas de 27 lineas (a veces29). Los folios

89-92v son posterioresy aftadidos. Procededel Archivo monastico de Santo

Domingo de Silos y boy se encuentra en la Biblioteca del Museo Britanico,

donde lleva la signaturaAd. 30845. Blume 10designa con la sigia Lsb 6.

F = Officia et Missae.Este c6dice tiene 175 folios de 285 x 221 mm. Esta

escrito en minuscula visig6tica de varias manos, en la mitad norte de la

Peninsula, en el siglo XI. Las piezasde canto escin en visig6tica menor. El

c6dice, ya mutilado a finales del s. XV, rue manejado For el can6nigo Ortiz

para la edici6n de su Breuiarium Gothicum.Guarda relaci6n con los manus-

critos 35.4 y 35.6. Procede del Archivo monastico de Santo Domingo de

Silos y boy se encuentra en la Biblioteca del Museo Britanico, donde lleva la

signaturaAdd. 30846. Blume 10 designa con la sigla LsCI7.

Q = Officia et Missae.El c6dice, primorosamente decorado, iene 177 folios

de 345 x 278 mm, ados columnas de 27 lineas, en caja de escritura de 283

x 222 mm. Su notaci6n musical es a toledana del ultimo periodo. Los folios

176 a 177v pertenecena ottO c6dice. Su letra es a visig6tica redonda, bas-

tante fina, de mediados del XI. SegunMund6, es del siglo XII-XIII. Procedede

col.

. CABROl, H. LECLERCQ,

:tROllN, Le liber Mozarabicus,it. n.

842.

14 ditado por J. JANINI, Liber Horarum de Silos, n Anales Valentinos,12, 1986,

p. 17-73. Contiene s61o el himno: Lucis auctor clemens,umen inmensum.

15Editado por J. JANINI, Officia Silensia. Liber Misticus I, in Hispania Sacra,

29, 1976, p. 3-57. Contiene los himnos: Adstantespanter sexus omnigenus;

Festum,Xriste rex,per orbem inluxit almificum.

16Editado pOT . JANINI, Officia Silensia. Liber Misticus II, in Hispania Sacra,

30, 1977, p. 59-143. Contiene los himnos: 0 beate mundi auctor atque rerum

conditor,. Gaudet caterba nobilis; 0 rerum, domine, conditor omnium.

17Editado pOT . JANINI, Officia Silemia. Liber Misticus III, in Hispania Sacra,

31, 1978, p. 147-273. Contiene el himno: Vrbis Romulee am toga candida.

Page 7: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 7/158

129

IMNOS DE LA ANllGUA UTURGIA HISpANlCA

la parroquia de santa Eulalia de Toledo, rue utilizado por el can6nigo Ortiz y

luego pas6 a la libreria de la Catedral de Toledo, donde lleva la signatura

35.418.

X = Con esta sigla, que nosotros mantenemos,designaBlume el Breuiarium

Gothicumsecundum egulambeau sidori. Es una edici6n llevadaa cabo por el

can6nigo Alfonso Ortiz enToledo en 1502 por encargodel cardenalCisneros

con el fin de proporcionar a las parroquias de Toledo los textos necesarios

para la celebraci6n del culto en el rito mozarabe'9.No conocemos odos los

c6dices de que se sirvi6 Ortiz para esta edici6n, aunque se piensa que no

todos los c6dicesutilizados por el hall llegado a nosotros. SegunBlume, aquI

radica su importancia2°.

A continuacionpresentamos n tabla sinoptica os incipit de los

himnos aqui editados,asicomo os mss.y folios de los mismosen

que seencuentran.

'8 Editado par J. JANINI, Liber Missarum de Toledo, . II, Toledo, 1983, p. 9-

145. Contiene el himno: Vrbis Romulee am toga candida.

19El Breuiarium de Ortiz rue editado par F. A. Lorenzana, en Madrid en 1775.

Edici6n que rue recogida en J.-P. Migne, Patrologiae Cursus Completus, Series

Latina, Tomus LXXXVI, Parisii, 1891. Cf. L. BROU,EtUdessur le misselet le bre-

viaire mozarabes mprimes, in Hispania Sacra, 11, 1958, p. 349-398.

20Contiene los himnos: Lucis auctor clemens, umen inmensum; Festum nsigne

prodiit coruscum; 0 sacerdotum nclita corona; 0 beate mundi auctor atque rerum

conditor; Clementis tstum celebratur odie; Xriste, lux lucis,deus angelorum; Gaudet

caterba nobilis; 0 rerum, domine, conditor omnium; 0 dei uerbum, patris orepro-

ditum; 0 caelorum alme prin ;'eps,Micael potissime; Solemne tstum, plebs benigna,

promite; Festum,Xriste rex, per orbem inluxit almificum; Exsulta nimium, turba

fidelium; Vrbis Romulee am toga candida.

Page 8: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 8/158

130 JoCASTROSANCHEZ

,

iON.t-.it~~~or-lDo"'O\ "'~ID~~"'~O\""

~ ~ ::;~ ~ ~ ~..'~ ~,~ ~ ~ ~ ~ ~ ~,~ I't ~;pj ~;;~

~ ~

I ..'c ~ t. I, "0-

)

" c", ",.. ,(

"'4:~,cc"'~,,".Jr co" '~""c"cnoi,"';o'

;" ., ,

...i~ 1~~~~ j ) ~ ~~~i~ ~

~ I"~ ~.. [;'i &~ ~ ~ ~ b ~ 1:' I;, i', S i ~ ~ i 5 J ;.

If; ~~~~ i..' 1.""" ...,...,

", '" f1 4 ,;

, "'

I'" , C .,

C1 i ..,.,.1"" 'A

..

.\

" I' "'" , ., '"' ,

ci"";';jc,:)bi~ t.(\t It,ji} i 11 , cc,'.\c'~

" " ,

~ ~

Q ~ c' f ~ ~

I fcc

~ .~

0 8 '.

-

~~~ ~,,~ ~~~ ~~;::

f

"f c 1 j

or- : t N

181 ...A-" ..-

N

~ = ;t,,~-o" co ~~g =~~

~'?;"' '.c,,1 ""':i c:'I'-;c aa'

" e;, 'ft c;) "...: K. K. e I

I ,,~. fl~ 4.c'it. i'" f :§ ~ ~ ~, ~

,cc 'c ~ :e:t 'I ~ ~ ~ ~

j M H H o~ ~ £ ~ ~ Oil o~ c oJ ,=

§ ~ ~ j Co °5 1 15oc t; -<:s ~ -g o~ e 'l g

o~ I. I. ,- o~ E .p .p 1 ~ ~ '": ,- 8 I to ~ ~ j .= e-

II <: <:; ~ .j Q Q ~ ~ 5 ° a '5 ~I~ ~ tJ5 f-o f-o.s

o~ } ~ g °8 ] 0] g g g g ~ ~ ~ ~ °g °g °g °g °g °e os

°2 13 .i i i i i i i i = = ~ ..a a a a a a i

It~.s.s.s.s.s.s.s.s .s.s.s~.s.s.s.s.s.s.s.s

~ ~ .~ J: o's~ ::'~ ,~ : ~ ~ ~ ~ ~ ;1 ~ ~ ,~

:0,-- -\

Page 9: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 9/158

131

IMNOS DE LA ANnGUA ilTURGIA HISpANICA

Abreviaturas tilizadas

into

n.

om.

p.

pot.

punct.

ras.

scrip.

SIgn.

supt:

uirg.

= ante

= ceteri

= codex

= codices

= erasit

= expunxit

= incipit

= infra

= inseruit

= linea

= legi

= manu

a.

celt.

cod.

caddo

eras.

expo

Inc

in

1m.

t.

leg.

m.

= inter

= non

= omisit, omiserunt

= post

= potest

= punctum, puncta

= rasura

= scripsit

= signum

= supra

= uirgulam

Page 10: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 10/158

132

CASTRO ANCHEZ

46. Feria ertia.:

Te deprecamur, omine,

misericordem t pium,

propter nomen uum, domine,

estonobis propitius.

5 Sollicitudinemnostram

super e, deus, actamus;

nisi misertus ueris,

in llano lauorabimus.

Ea, que tibi displicent,

10 te adiubanteuincamus;

saluasti os uigilantes,

custodinos dormientes,

Vt in pace n idipsum

secun equlescamus,

15 exsurgentesiluculo

sobrie e adoremus.

Peccata ostra dilue

et miserere, omine,

qui regnas n perpetuum,

20 adestonostrisprecibus.

46: cod.: L 164)

cd. Blume 100)

1 deprecamur]perfruamur Blume domine] dominum in ras.a domine) L

Almeida 3 domine] deus Blume domine+ Gilson 5 sollicitudinem nos-

tram] nostram sollicitudinemAlmeida 6 iactamus] acimusAlmeida p. iac-

ramusuirg. scr.Blume 10 te adiubante]adiuuante eAlmeida uincamus]uin-

cemusAlmeida p. uincamusuirg. SC7:lume 11 nos uigilantes]uigilantesnos

Almeida 12 nos dormientes]dormientesnos Almeida p. dormientes unct.

SC7: lume 13 ut in pace]Banniste1;n pace L, in pacenunc BlumeAlmeida

in idipsum] id im.) L Almeida, n hoc ipsum Blume 14 requiescamus]

requiescemus lmeida 16 sobrie te adoremus] e sobrie adorabimusAlmeida

17 dilue] a. ras.)L Almeida,ablue in ras.)L Blume 18 et misereredomine]

 a. ras.) Almeida,miserere obis deus in ras.) Blume

21Este himno fue objeto de una comunicacional IV CongresoAndaluz de

Estudios Clasicos, elebradoen Cordoba en septiembredel 2002. El himno ha

sido editado por A. DE ALMEIDAMATOS, inosdo Temporal,it. n. 4, p. 110.

Page 11: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 11/158

133

IMNOS DE IA ANnGUA uruRGIA HISPANICA

Qui es unus potentia,

dele nostra cirografa,

ut tuarn semper loriarn

cuncta audemusper secla.

23 tuam...gloriam] ua...gioria Lt tua+...gloria+Gilson

46. El martes.

1. Te rogamos, senor misericordioso y bueno, par tu nombre, senor, SenDS

proplclo.

2. En ti, Dios, abandonamos nuestra angustia; si no te compadecieras,en

vano trabajaremos.

3. Que con tu ayuda venzamos 10que te desagrada;nos salvasteen la vigi-

lia, guardanos en el sueno.

4. Que en seguida nos durmamos sin peligro y en paz y, levantandonos al

alba, sobrios, te adoremos.

5. Lava nuestros pecados y ten misericordia, Senor, tu que reinas par

siempre, atiende nuestras suplicas.

6. Tu que eresunico par tu poder, borra la sentencia que pesasabre noso-

tros, para que siempre alabemos tu gloria par todos los siglos.

Fontes / Loci similes:

£1 himno, como dice Perez de Urbel22,es una oraci6n de la noche inspi-

raJa fundamentalmente en 10ssalmos, aunque tambien hay algunas refe-

rencias a otros libros de las SagradasEscrituras.

uu. 1-4

Hym.182,4

huius adclines,domine,f te deprecamur, recibus,fetherea onsortia,fcelsa

dona fastigia

Hie,; C. loan. col. 408, in. 10

"tuae uero sanctimoniae, ro optima uoluntate quasiad finem usque per-

ducta sit, deprecamurdominum in sanctis ocis nocte ac die, ut ei reddat

perfectammercedem, t coronamuitae argiatur."

Aug. Ep. 140, 7

cum itaque non exaudimurad temporaliabona retinenda uel adipiscenda,

quandopro his deprecamur eum, n eo,quod nos non exaudit,derelinquit

nos; sedad potiora, quae uult, Ut intellegamus t praeferamus t concupis-

camus,non nos derelinquit.

22 . PEREZDE URBEL,Origen de os himnos mozdrabes,n Bulletin hispanique,

23, 1926, . 240.

Page 12: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 12/158

134 J. CASTROANCHEZ

Ps.24 11

Propter nomen tuum Domine propitiaberis peccato mea; multum est

enim.

Ps.78 9

Et propitius estopeccatisnostris propter nomen uum.

PI. 142 11

Propter nomen tuum Domine uiuificabis me; in aequitate ua educes e

tribulatione animarn mearn;

uu. 5-8

Petro 5 7

omnemsollicitudinemuestram roicientes n eum quoniarn psi cura estde

uobis

PI. 54 23

Iacta super Dominum curarn tuam et ipse e enutriet; non dabit in aeter-

num fluctuationem usta

Ps. 126;1

Nisi Dominus aedificaueritdomum in uanum aboraueruntqui aedificant

earn; nisi Dominus custodieritciuitatem rustra uigilauit qui custoditearn.

uu. 9-12

PI. 4 9

In pace n id ipsum dormiarn et requiescam.

PI. 56; 9

Exsurge loria mea; exsurge salteriumet cithara; exsurgarn iluculo.

uu. 17-20

Iilb. 8 10

dixit itaque Sara: misererenobis Domine misererenobis et consenesca-

musarnbo pariter sani.

uu.21-24

Col. 2 14

delensquod adversum os erat chirografumdecreti quod erat contrarium

nobis et ipsum tulit de media adfigens llud cruci.

Sed.Scot.Eph.p. 118 1

id est ut laudemus loriarn gratiae psius.

Sed Scot.Eph.p. 120 16

quos redimendosuo sanguineadquisiuit ut etiam n hoc laudemus loriarn

eius quod non cleosed audatoribusprosit non cesso ratiasagens.

Page 13: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 13/158

135

IMNOS DE LA ANTIGUA UTURGIA HISPANICA

76. Ad Completorium.

Lucis auctor clemens,umen inmensum,

lumen cuius fulget sanctus ternus

Xristus, cum quo regnat,quum ipso in unum

et sanctus piritus,una potestas.

5 Tetre noctis huius caliginempelle

serpentisqueraudem, quesumus,uga,

nos armatos rucissignaculosalua,

sacrosanctouo nomine dita,

Quos peccatimole graui depressos

10 suamilleformis fraude decepit

se uictoremgaudens quoquese uictum

cognoscat irtute omnipotentis.

Pater nmortalis, omnium pastor,

inuidentem hostem lange fuscantem,

15 lumen nobis Plebeperhennede fonte,

tenebroso alle non pabeamus.

76: codd.: M (118), L (165), 0 (106), X (304v)

edd.PL1 (930), PL2 (966), Blume (112)

1 inmensurn] mmensumX PLl-2 BlumeAlmeida 3 Xristus] Christus PLl-2

BlumeAlmeida anini Flort s cum quo regnat] cum regnatX quo cum regnas

Almeida quurn] cum LX PL2 BlumeAlmeida anini Flort s 4 et sanctus pi-

ritus] spiritus et sanctusAlmeida 5 caliginem] calliginem 0 Janini 6 frau-

dem] raude MLOX PLl, fraudesPL2 fraude+Gilson 7 signaculosalua] alua

signaculoAlmeida salua]salba0 Janini 8 p. dita punct. SeT.lume 9 graui

depressos]rauide pressit0 Flort s, rauidepressos PLl-2 Blume anini 10

milleformis] mille formis OX PI1 BlumeAlmeida anini Flores 11 p. gaudens

uirg. SeT.lume 12 cognoscat] gnoscat O Almtida Flores uirtute] uirtutem

MLO PLl Florts uirtUtequeAlmtida uirtutem+ Gilson uirtuteque agnos-

cat Almtida 13 inmortalis] immortalis X PLl-2 BlumeAlmeida 14 frange

fuscantem] onfringe saluator O Florts, range peccantemX 15 perhenne]per-

enneX PL2 Blume Flores, erene0 Janini de Fonte]Gi£ de sancto MLOX PL

Blume anini Flores, FonteAlmeida 16 tenebrosocalle non pabearnus] os

eterneuite reddebeatosLO Janini Flores,enebroso alle non paueamus PLl-

2 BlumeAlmeida nos+... beatos+Gilson

23El himno ha sido editado pOTA. DE ALMEIDA MATOS, Hinos do Temporal

cit. n. 4, p. 109-10 Y pOT . J. FLORESMCAS, Las horas diurnas del Liber Horarum

de Silos. ntroduccion y edicion crltica (Cod. Silos, Arch. Monast., 7), Abadia de

Silos, 1997, p. 185-86.

Page 14: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 14/158

136

J. CASTROSANCHEZ

Redemtorexcelse,exomnis terre,

delictorumpius gemitusadtende,

insidiantemhostemconfringe,saluator,

20 nos eterneuite reddebeatos.

Noctem nobis stam dona quietam,

inimicum hostem uga a nobis,

crucis signum uincat omne inicum,

te, Xriste, rogamus:manenobiscum.

25 Gloria et honor,potestas t uirtus

ingenito cleogenitoqueXristo

spirituque simul paraclito sancto,

cuius uerbo clarentsecula uncta.

17 redemtor] redemptor -p- ins.) LOX PL2 Blume Almeida Flores excelse] eter-

ne MX PLl-2 18 adtende] attende Blume Almeida Flores 19 insidiantem hos-

tern confringe saluator] MX PLl-2 Blume £range)Almeida, lumen nobis prebe de

fonte ffonte 0) perenne L Janini Flores lumen+...perenne+ Gilson 20 nos

eterne uite redde beatos] tenebroso calle non pabeamus LO Janini paueamus

Flores) tenebroso+...pabeamus+ Gilson 22 fuga] M ras. intr. g-a) LX PLl-2

Blume Almeida Janini Flores, ugat 0 fuga hostem Almeida 23 crucis] cricis

0 Janini omne] et omne et ins.) L Flores, et orne 0 inicum] iniquum LX

PL2 Blume Flores, nimicum PLl Almeida, inicuum Janini 24 Xriste] Christe

PLl-2 Blume Janini Flores Christe te Almeida 25 et honor] atque honor

Almeida potestas et uirtus] deitati trino LO Flores,potestas et uirtutis X; tri-

nae deitati Almeida trino+ Gilson 26 ingenito deo genitoque] MLX PLl-2

Blume genito Almeida) Janini, genito a deo genitoque 0 Xristo] Christo PLl-

2 Blume Almeida Janini, nostto 0 Flores 27 spirituque simul] spirituique X

PLl-2, paraclito simul Almeida paraclito sancto] paraclitoque -que ins.) sanc-

to L, spiritu sancto Almeida paraclitoque+ Gilson 28 clarent] claret LO

cuncta] regnans in ras.) L

76. A completas.

1. Creador bondadoso de la luz y luz infinita, cuya luz, Cristo, brilla eter-

namente santo, con quien reina, y junto con el Espiritu Santo, poder

unico.

2. Aleja las tinieblas de esta negra noche y ahuyenta, te pedimos, a la

engafiosa serpiente; armados con el signo de la cruz, salvanos y enrique-

cellOScon tu sacrosanto nombre a nosotros,

3. A quienes engafi6 y humiU6 con la pesadacarga del pecado el que tiene

mil formas, alegrandosede su victoria; que reconozca que tambien el ha

sido vencido por el poder del todopoderoso.

4. Padre inmortal, pastor universal, quebranta al enemigo embustero y

envidioso, danos la luz de la fuente eterna, que no temamos en la senda

tenebrosa.

Page 15: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 15/158

137

IMNOS DE LAAN11GUA UfURGIA HISP .NlCA

5. Redentor excelso, ey de toda la tierra, ore piadoso eilianto de los peca-

dares, vence, salvador, al enemigo que acecha y a nosotros haznos eterna-

mente bienaventurados.

6. Danos estanoche tranquila, aleja de nosotros al Enemigo hostil, que el

signa de la cruz venza toda injusticia; a ti, Cristo, te pedimos: quedate

con nosotros.

7. Gloria y honor, poder y virtud aDios ingenito y a Cristo engendrado

y al Espiritu Santo paraclito, par cuya palabra resplandecen todos los

siglos.

Fontes Loci similes:

En el himno, en nuestraopinion, puedeapreciarse na nfluencia emati-

ca de 10sextosque presentamos.

uu. 1-4

Prud. Peri. 10,316

Intemporalis,antequam rimus dies, esse t fuissesemper nus obtinet; /

lux ipseuera ueri et auctor uminis, / cum lumen essetumen effudit suum,

/ ex uce fulgor natushic est ilius. /

Aug. Eu. 10.39, 3

trinitas unus deus; trinitas, una aeternitas, na potestas, na maiestas; res,

sed non dii.

uu. 5-8

Sacram.Gello.2112

Gratiasagimus nennarrabilepiaetati[s] uae omnipotens <deus>qui nos,

depulsanoctis caligine,ad diae<i>huius principium perduxisti et, abiecta

ignorantiaececitate, d cultum tui nominis adquestientiam euocasti; nla-

be sensibus ostrisomnipotens pater ut <in> preceptorum uorum luce[m]

gradientes e ducem sequamur t principem.

Isid. Sent.3, 660, 25

Inter easpoenasquas ustus n corpore patitur, atque easquas mente per

fraudem diaboli tolerat multum interest.

Ambr.Parad. 12,58

et ideo diaboli fraudesuel in hac legimus ectione uel prophetia,ut disca-

mus quemadmodumacreseius cauerepossimus;cognoscenda unt enim

temptamenta illS non ut sequamur, ed ut docti instructiquecaueamus.

Bed.Mund. 4, 3, 1

Sanctae rucis signaculo/tuosacratocorpore/defendenos ut filios,/omnes

rogamus, ndique.

uu. 9-12

Ambr. ob. 1, 3, 7

Quid enim estaliud peccatumnisi sarcina, uod huius saeculionerat uia-

torem graui depressumascedelicti?

Page 16: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 16/158

138

J. CASTRO SANCHFZ

uu. 13-16

Aug. Serm.30BA, 43

lucernarnergo dixit Iohannem,accensarne fonte luminis, ut testimonium

perhiberetueritati.

Apoc.21, 6

et dixit mihi: factum est:ego suma et co: nitium et finis: ego sitienti clabo

de fonte aquae ivaegratis

uu.21-24

Sacram. ug. 1366;1

Quaesumus omine deusnosterdiei molestias octis quiete[m] sustenta t

necessari<a>emporumuicisitudine succedente ostra reficiatur nfirmitas:

per dominum nostrum.

Sacram. ng. 1904,1

QuaesumusDomine Deus noster,diei molestiasnoctis quiete sustenta,ut

necessariaemporum uicissitudinesuccedente,ostra reficiatur nfirmitas.

Lc. 24, 29

Et coegerunt lium, dicentes:Mane nobiscum,quoniarn aduesperascit,t

inclinata est arn dies. Et intrauit cum llis.

88. In sanctaeAgathae 4

[Ad sancte A]gate uirginis

festum sacratum sanguine

[n]unc, plebs pia, concurrite

Xristoque uota reddi[te].

[H]ec uirgo digna germine,

sed passione [digni]or,

mundi refellit noxia,

adepta est celestia.

5

88. cod: E (21.5)

ed. Blume 127)

1 [ad sancteA]gate scrips;, ...]gateE, [ad sanctae ]gathaeBlume 3 [n]unc]

scrips;,...]unc E, nunc Blume 4 reddi[te] scrips;, eddi[...]E, eddite Blume 5

[h]ec scrips;, ...]ec E, haec Blume 6 [digni]or] Blume, ...]or E p. [digni]or

u;rg. scrips;

24 stehimno fue objeto de una comunicacional IV Congreso nternacional

de Poesia atina Me~ieval,celebradoen Santiagode ~ompostela en septiembre

del 2002. Paraestehlmno cr. B. THORSBERG,tudes, lt. n. 4, p. 152-3.

Page 17: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 17/158

139

IMNOS DE IAANnGUA IlTURGIA HISpANICA

[Qu]e nauiter Xristum arnans

10 ipsumquesolumpredicans

est emta iussupresidis,

artatur ima carceris.

Temtatamultis narn prius,

ut imolaret dolis,

15 seduirgo sancta mpiis

libare rennuit aris.

Tunc trux tyrannusacrius

urit puellarn cedibus,

pectuspapilla tollitur

20 castumque orpus unditur.

MagnusqueXristi senior

tunc claustra upit carceris,

reddetpapillarn ntegram

curatqueomni uulnera.

25 Sic,sic puella sanctior

tanto adeptapremio

genuorando flectitur

funditque celo spiritum.

Max namqueuir clarissimus

30 scribtarn ab ellamportat],

mentemsacrampronuntians

defens[ionem atrie].

9 [qu]e] scripsi, ...]e E, haec Blume nauiter] grauiter Blume Xristum]

Christum Blume 12 ima] imo Blume 13 temtata] emptataBlume 14 imo-

laret] immolaret Blume 16 rennuit] renuit Blume 17 tunc] turn Blume

trux] Git, trox E, atrox Blume 18 cedibus] edibusBlume 19 p. tollitur uirg.

scr.Blume 21 Xristi] Christi Blume 22 cupit] rumpit Blume 23 redder]

reddit Blume reddet= reddit)25 24 omni] omnia Blume omni uulnera26 26

adepta]adepto Blume 30 scribtam]scriptam Blume tab[ellam portat] scrip-

si, tab[...] E, tabell[am deferens]Blume 31 sacr.lm]sanctamBlume 32

defens[ionem atrie] scripsi, efens[...]E, defens[ionem atriae]Blume

25Cf. M. C. DfAZ Y DfAZ, Movimientos foneticos en latin visigodo, n Emerita,

25, 1957. 10., Ellatin de la Pen/mula Iberica, cit. n. 12, 17955. J. GIL, Notas sobre

fonetica dellatin visigodo, n Habis, 1, 1970, 54.

26 . GIL, Miscellanea Wisigothica, Sevilla, 1972, p. 17 is. 10. El himnario, cit.

n. 4, p. 189.

Page 18: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 18/158

140

J. CASTRO sANCHEZ

Nam mantis Etne incendium

dum cu[rsu rapidissimo]

35 pronum ad urbem lectitur,

claret puellemeritum].

Tunc e sepulcromartyris

uelum s[acrumplebs] deferet,

cuius piapresentia

40 mox flamm[e uis extinctaest].

lam uirgo nunc sanctissima,

plebi fi[deli proroga]

pro horum indulgentia

pacis ed[dendocommoda].

45 Que enim concibes uos

magnaab [igne eruis],

[tu] reddenos am li[ueros]

iugo remo[to pessimal.

Sit functis et fidelibus

50 locusquiete abtior,

presta utelam orfanis

subsidiumque iduis.

Oeo patri [sit gloria

eiusquesoli filio

55 cum spiritu paraclito

in sempiterna ecula].

33 Erne]AernaeBlume 34 cu[rsu rapidissimo]Blume, u[...] E 35 pronum]

pronusE 36 claret puellaemeritum] Blume, ...] E 38 s[acrumplebs] Blume,

s[...] E deferet]deferunt Blume deferet= defert)27 40 flamm[e uis extincta

est] scrips;, lamm[...] E, flamm[ae uis exstinctaest] Blume 41 p. sanctissima

u;rg.scrips; 42 fideli] Blume, i[...] E proroga] Blume, ...] E 43 pro horum]

probrorum Blume indulgentia] ndulgentiamBlume 44 red[dendo] Blume,

red[...] E commoda] Blume, [...] E 45 que] scrips;,qui E, quae Blume

concibes] onciuesBlume 46 ab [igne eruis] Blume,ab[...] E 47 tu] Blume,

[...] E li[ueros] scrips;,i[...] E, li[beros] Blume 48 remoto] Blume, emo[...]

E pessimo]Blume, ...]E 50 abtior] aptior Blume 51 orfanis] orphanis

Blume 53 cleopatri...secula] crips;, leopatri. E, cleopatri...saecula lume

88. En honor de santaAgueda.

1. Acude ahara,pueblo piadoso, la fiestade a virgensantaAgueda, an-

tificada par su sangre, dirige tus suplicasa Cristo.

27

GIL, El himnario,cit. fi. 4, p. 189.

Page 19: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 19/158

HIMNOS DE LAAN1lGUA lJTURGIA HISpANICA

2. Esta virgen lustre For su nacimiento pero mas lustre For su pasion

rechazoos malesdel mundo y alcanzoos bienesdel cielo.

3. Ella que amaba elosamente Cristo y que a el solo predicaba sapre-

sadaFor orden del magistrado encadenada n 10masprofunda de una

circel.

4. Fue primero tentadaFor muchasparaque sacrificara los idolos pero

la santavirgen rechazohacersacrificios los impios altares.

5. Entoncesel cruel tirano quemaviolentamentea la joven con teas; e

sonarrancadosos pewnesde su pecha y su castocuerpoesazotado.

6. Y entoncesun noble ancianode Cristo rompe os cerrojosde a circel

devuelvea integridada suspezones Ie cura de todassusheridas.

7. La santa oven despues e conseguir si an grande ecompensa obla

su rodilla orando y entregasu alma al cielo.

8. Despuesun varon resplandeciente uestrauna tabla escritaprocla-

mando que su santo corazonera a proteccionde a patria.

9. Plies cuando el fuego del monte Ema en rapidisimacarreracarre en

direcciona la ciudad brillan los merecimientos e a joven.

10. Entoncesdel sepulcrode la martir el pueblo arrancael sagrado ela

con cuyapresencia iadosa ronto seapago a violenta lama.

11. Y ahara virgen sancisima uegaFor el pueblo fiel devolviendoleFor

su Ferdonel bien de la paz.

12. Tu que a tus conciudadanosos preservaste el fuego destructor u

haznos a lib resa nosotrosy aleja el yugo malvado.

13. Tengan os fielesdifuntos ellugar apropiadopara su descanso a tu

protecciona los huerfanosy a lasviudasapoyo.

14. A Dios padre y a su unico hijo con el espiritu paraclito sea a gloria

For os siglosde los siglos.

Fontes/Loci similes:

Las estrofas narrativas del himno igual que el himno 90 Festum nsigne

prodiit coruscum parecen inspiradas en la pasion de la santa martir de

Catania Agueda. Esta pasion entro en Espana no antes del siglO IX segun

Fabrega28.

UU.5-8

Pass.2

Hec enim nobilissimisorta paremibuserat mente et specieualde pulcher-

rima. Nam quum in eandemCatiniensium ciuitatem uirtutibus plenam

gereretuitam acDeo dicatam uirginitatemab neunte crate ancteet pudi-

ce uiuens ...

p. 184; v. II 220-232.

8A. FABREGA Pasionario cit. fi.

Page 20: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 20/158

142 J. CASTRO sANCHEZ

UU. -16

Pass.

His itaque et huiuscemodi uriis conprehensus eatamAgathem ubet a

suis apparitoribusquoartari atque earncuidam matrone Mrodisie nomine

precepit radi; que Mrodisia nouem filias turpissimashabebat sicut erat

materearum.Hoc autem deo fecit ut per dies riginta quotidie blandiren-

fur ei et si possent aliqua ratione eius animum conmutarent.Mrodisia

autem accipiensearn adiunctis secum iliabus suis modo inlicita promit-

tendo modo a spemdeterrendo perabat e mentemsanctam osse bono

proposito reuocari.Quibus sanctaAgathe ibera uoce dicebat: Mens mea

superpetre solidatama Christo fundata est: uerbauestrauemi sum; pro-

missionesuestrepluuie sum; retraces lumina sunt que quantumuis in

pugneadomus mee fundamemum non poterit cadere undata enim est

superpetram.

UU.17-20

Pass. 6

Et confestim iussit testasacutas spargi et subtus testascarbones gnitos

mitri et ibidem Agathemsanctissimam uda corporeuolutari.

Pass. 1

Furens terum Quimianus iubet earn n mamillam torqueri et diutissime

facta eademmamillam iussitabscidi.

UU.21-24

Pass. 2

Quumque uirgo beata n carcerem uisset nclusa eccecirca media nacre

uenit subito senes uidam ante quem fortiter luminis ambulabat erens n

manu suadiuersamedicamenta.

Pass. 4

Tunc beata Agathe in hoc gaudens ac se in oratione proiciens dixit:

Gratias ibi ago Domine IesuChriste qui memor factuses mici et misisti

ad me apostolum tuum qui me confortauit et recreauit uiscera mea.

Quumque conpleret orationem suam espiciens n celum seuad omnes

maculascorporis sui uidit quod salua acta eram omnia membra eius et

recuperata ratmamilla eius.

UU. 5-28

Pass. 7

[Domine] te deprecor ut accipiasspiritum meum modo quia iam tempus

est: quod me iubeasseculum stum derelinquere t ad tuam gloriam per-

uenire.Hec quum in conspectu lurimorum magnauocedixisset tatim ut

flexit genua emisitspiritum.

UU.29-32

Pass. 8

Factumest autem dum aromatibusac pigmemis uariis rota diligemia cor-

pus sancte uirginis condiretur aduenit subito preclarusquidam iuuenis

indutus uestibussericiis quem sequebamur mplius quam centum pueri

omnes omati et pulchri quem nemo umquam in ilia ciuitate uiderat uel

Page 21: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 21/158

143

IMNOS DE LA AN11GUA UTURGIA HISpANlCA

posteauidit, sednec quisquam nuentus est,qui se diceret, lIum aliquando

uidisse,uel nosse.Veniensergo, ngressus st ocum ubi corpus sacratissi-

mum condebatur, ortans abulam enemex marmorescribtam.Quumque

corpus n novo sarcofago oneretur,posuit et ille tabulam continenshoc:

Mentem sanctam pontaneam,Dei honorem et patrie iberationem.

UU.33-40

Pass. 0

Vt autemsctibtura ilIa, quam Dei angelusposuerat,euidentiusprobaretur,

transactoanni circulo, in ipso die anniuersariiejusdem enerabilisuirginis,

mons Ethenuseructuauit ncendium; et eccequasi luuius torrens ta uehe-

mentissimus gnis, saxa et terra liquefaciens,magno impetu ueniebatad

Catiniensium ciuitatem. Tunc grandis multitudo paganorum,de monte

fugientes, escenderunt, t ueneruntad locum ubi posita eratbeataAgathe;

et arripientes nde uelum, uncle erat coopertumsepulctumeius statuerunt

illut contra ueniente<m>ncendium,et confestim n eadem ora stetit gnis

diuin<us>; inquoueratenim gnis pridie kalendas ebruarias, t cessauit ie

nonas ebruarias, ui estdies sepultureeius.

90. In sanctaeAgathae 9

In Laudibus.

Festum nsigneprodiit coruscum,

uoces n aula resonent unctorum

deo dicata,plebsalumna rota,

pandite uota.

Hec uirgo sanctagermineque lara

seculicuncta respuitcaduca,

Xristum secutaacriori pelle

subdidit membra.

5

3 alumna]alternaX

5 sancta]

90. codd.:M (34),X (347v)

edd.PI (1094), Blume (129)

1 prodiit] prodit PI 2 resonent] esonetX

sacraX 7 pene]pena M

29Este himno fue objeto de una comunicacion al IV Congreso Internacional

de Poesia Latina Medieval, celebrado en Santiago de Compostela en septiembre

del 2002. Para algunas estrofas de estehimno cf. B. THORSBERG, tudes,cit. n. 4,

p.152-153.

Page 22: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 22/158

144

J. CASTRO ANCHFZ

Iudex inicus ipse Quintianus

10 uirginem sanctam Agatem cum uidit,

decem malignis feminis obscenis

tradi precepit.

Quam cum uidissent, blandiuntur uerbis:

 audi preceptum iudicis monentis,

15 adora deos et lucrare uitam,

premia multa.

Set fide plena nobilis puella

execrat cuncta uanitatum uerba

spemque defixam refiner in Xristo

20 semper inuicta.

Quam Quintianus presentari iubens

idola uana cogit adoranda;

fonis puella retinet in Xristo

fidem perfectam.

25 Iratus judex siuilat crudelis,

tonores suos excitat in malis,

torqueri iubet delicatum corpus

puelle sacrum.

Penas nlatas uiriliter portal,

30 corpus intactum domino conseruat,

fide, qua credit, omnia tormenta

fortiter uincit.

Additur pena crudelis et selia,

uirginis sacre torquitur mammilla

9 inicus] niquus X PI Blume 10 Agatem]AgathamX PI Bume 13 quam]

X PI Blume,qu[...]M 15 adoral adorareM 16 premia multa] premiaque

multaX PI 17 set]sedX PI Blume 18 execrat]exsecratXPL Blume 19

defixam] lXamX PI Xristo] Christo X PI Blume 20 semper] pemqueBlume

inuicta] inuitam M, inuictam Blume, n uita Gil 21 iubens] ubet X 22 idola]

ydola X p. adorandauirg. SC7: lume 23 retinet in Xristo] Xristum estpro-

fessaX Blume 24 fidem perfectam] ide perfectaMX Blume 25 siuilat] sibi-

lat X PI Blume 26 in malis] n mammillis X, inmanis PI Blume 28 sacrum]

sacreX 29 inlatas] llatas PI Blume 34 torquitur] torqueturX PI Blume tor-

quirur = torquetur)30 mammilla] mamilla PI Blume p. mammilla uirg. SCI:

Blume

30Cf. M. C. DfAZY ofAZ, Movimientos, it. n. 26, Io. Ellatin de a Pen/mula

Iberica, n Enciclopedia ingitisticaHispdnica, , Madrid, 1959,p. 179 s. J. GIL,

Notassabre onetica, it. n. 26, 54.

Page 23: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 23/158

145

IMNOS DE LAAN11GUA UTURGIA HISpANICA

35 diuque torta abscidiprecepit

uberasacra.

Tunc uirgo sancta in carcere trusa

fortis in Xristo facta est alleta,

cuius e celis angelica cura

40 sanat mammillam.

Splendor cum sanctus enebras inlustrat,

per totam noctem lux e celis micat,

pabore multo tertiti custodes

fugiunt omnes.

45 Furore plenus ultroneus tortor

testas acutas, gnitos carbones

corpus sacratum uolutari iubet

latere nudo.

En terremotus actusest nmanis

50 merorquecunctos erruit tortores,

unum oppressit, omine Siluanum,

parsparietis.

Omnis conuentus lle ciuitatis

tremoreuiso sic concurtunt omnes

55 iudicem seuumuolentesoccidi,

fugiit ipse.

Postuirgo leta ergastulis lausa

expanditmanusdominum exorans,

sacrameffiauit animam n celos

60 toga cum sancia.

35 abscidi]abscindiPI Blume 38 alleta] athletaX PI Blume 39 e] n Blume

40 mammillam] mamillam PI Blume 41 cum om. X sanctus] anctis M

Blume inlustrat] illustrat PI Blume 42 micat] emicatM 47 uolutari] uoli-

tariM 49terremotus] erraemotusPI Blume inmanis] mmanisXPIBlume

p. inmanis uirg. SCI: lume 50 merorque]moerorquePI cunctos]cunctis M

55 p. occidipunct. et uirg. scy.Blume 56 fugiit] fugit X; [au]fugit Blume fugiit

= fugiuit)31 59 celos]coelosPI, celoX p. animam uirg. SCI: lume 60 toga]

lata Blume sancta] anctisM PI Blume,sancrusGil toga cum sancta32

31C£ M. C. DiAZ Y DiAZ, Et lat/n de Ia Pen/mula berica, it. n. 31 p. 182;

J. GIL, Et himnario,cit. n. 4, po. 89.

32 sa metonimico de toga,c£ togamonachorumcongre~ci6nde monies,Ap.

Pez.)

Page 24: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 24/158

146

J. CASTRO sANCHEZ

Angelusdei descendit e celo

corpusque anctumcumu/at bonorum,

tabula signataureis scripta

literis sacram.

65 Iudex nicus nunquam erubescens,

uolens nquiri eius facilitates,

pessimamorte morsibusequorum

neceuastatur.

Mira tam satisprodierunt signa,

70 anni uertentis acta comprobantia,

Etheneuspsemons eructuabit

ignemardentem.

Videntes cuncti rogum uenientem,

uelum sepulcrisimul expandentes,

75 ignis ~tetit honorificandum

corpusbeatum.

Deus,qui tanta tribuisti dona

uirgini tile, celestia egna,

nobis ndignis ob honoremeius

80 dilue culpas,

Ob cuius laudemclerusdecantatur;

precibuseius tibi sit acceptum

ratumque reddatpleuis tile uictum

honore sacra.

62 corpusquesanctum]corporis sancti Thorsberg cumulat] Gil, tumula M,

tumulat X PL Blume, umulum Thorsberg p. tumulat uirg. scr.Blume cumu-

laf3 bonorum] honoris X; honorans Thorsberg p. bonorum uirg. scripsi 63

tabula...scripta] abulas...scriptas L 64 literis] litteris X Thorsberg sacram]

sacrisPL 65 inicus] niquus X PL Blume 66 uolens nquiri] uoluens nqui-

fit X PL 69 mira tam] miratam X; mira turn Blume 70 comprobantia]com-

probaris M, comprobareGil 71 Etheneus]AethneusPL Blume eructuabit]

eructauit X PI, eructuauit Blume 74 expandentes] xpandentemM 80 p.

culpaspunct. SC7:lume 81 decantatur]decantans PL Blume (decantatur=

decantat)34 p. decantans irg. scr.Blume 82 acceptum]acceptusBlume p.

acceptus irg. SC7:lume 84 sacco] acrumMX PL

33Cf. J. GIL, El himnario, cit. n. 4, p. 195. Tarnbien ThLL IV 1382, 62.

34Variante deponente de decantat. Cf. P. FWBERT, Les verbesdeponents atins

desoriginesa Charlemagne,Paris, 1975, p. 264. J. GIL, Apuntessobre morfologfade

Albaro de C6rdoba, n Habis, 2, 1971, p. 203.

Page 25: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 25/158

Page 26: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 26/158

148

J. CASTRO sANCHEZ

7 El cruel magistrado grita airado incita a sus verdugos en media de los

castigos y les ordena torturar el cuerpo fragil y sagrado de la joven.

8. Soporta virilmente los castigosque Ie infligen conserva ntacto su cuer-

po para el senor vence con valentia todos los tormentas con la fe con la

que cree.

9. Se anade un castigo cruel y despiadado: los senosde la santa virgen son

lacerados y despues de lacerados mucho tiempo ordena que sus santos

pechos Ie sean arrancados.

10. Despues la santa virgen fue encarcelada haciendose en Cristo una

valiente atleta cuyos senos cura el cuidado de un angel bajado del cielo.

11. Un sagrado resplandor ilumina las tinieblas una luz brilla desde el

cielo toda la noche y los guardianes huyen todos llenos de reroof.

12. El diligente verdugo enfurecido ordena que su sagrado cuerpo sea

desnudado y se Ie haga radar sabre tiestos en punta y carbones encendi-

dos.

13. He aquf que se produjo un enorme tertemoto y la tristeza y el temor

se apoderaron de todos los verdugos y a uno de elIas llamado Silvana 10

aplast6 un trow de pared.

14. El pueblo todo que se habfa reunido despuesde ver el temblor co-

rren rodas queriendo matar al cruel magistrado pero el huy6

15. Despues a virgen que habfa sido encarcelada lena de alegria extien-

de sus manos suplicando al senor; exhal6 su santo espfritU a os cielos con

el cora de los santos.

16. Un angel de Dios baja del cielo y honra el cuerpo sagrado; una tabla

escrita con letras de ora senala a la santa.

17. EI inicuo magistrado sin avergonzarseen ningun momenta querien-

do averiguar las propiedades de la santa es destrozado a bocados par sus

caballos con una muerte tristisima.

18. Aparecieron de forma clara extranas senates ara probar los sucesosdel

aDo terminado incluso el monte Etna arroj6 llamas ardientes.

19. Cuando todos vieron el fuego corriendo bacia elIas extendieron al

punta el vela del sepulcro y las llamas se detuvieron para honrar el cuer-

po santo.

20. Oh Dios que a tu virgen otorgaste el don inmenso del reino cdestial

a nosotros indignos lfbranos de nuestros pecados par el merecimiento de

aquella

21. En cuya alabanza canta el clero; que par sus suplicas a vida de tu pue-

blo te sea grata y se vea aprobada par sus sagradosmeritos.

22. Que el sacerdote se distinga par su vida que para ti este adornado de

buenas costumbres para que dignamente pueda sacrificar tu sagrado

cuerpo.

23. Y que nos alegremos con tus santos en el cielo gracias a aquella en

cuya festividad carla aDO e alabamos y glorificamos.

Page 27: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 27/158

149

IMNOS DE IA ANnGUA UTURGIA HISpANICA

24. Que el que enton6 en honor de la santavirgen estoscantosy cont6

susmartirios por tu don seaherederoen el cielo con el coro de tus san-

tos.

25. Gloria a ti padre glorioso y a Jesucristo uestroredentor ue conti-

go reina con el espiritusanto por siempre.

Fontes I Loci similes:

A 10 dicho al hablar de las fuentes del himno n° 88 hay que afiadir que la

parte narrativa de estehimno es mas extensa y en ella se cuentan con todo

detalle los padecimientos de la santa.

UU.5-8

Pass.

Hec enim nobilissimisorta parentibuserat mente et specieualde pulcher-

rIma.

UU. -12

Pass.

Nam quum in eandemCatiniensium ciuitatem uirtutibus plenam gereret

uitam ac Oeo dicatam uirginitatem ab ineunte elate sancte et pudice

uiuens n omnibus perornaretQuintianus quidam sceleratissimusonsula-

cis Sicilie audienssancteuirginis opinionem multifaria intentione satage-

bat ...

Pass.

His itaque et huiuscemodi uriis conprehensus eatam Agathem ubet a

suis apparitoribusquoartari atque earncuidam marrone Mrodisie nomine

precepit radi; que Mrodisia nouem filias turpissimashabebat sicut erat

materearum.

UU.13-16

Pass.

Hoc autem deo fecit ut perdies riginta quotidie blandirenturei et si pos-

sent aliqua ratione eius animum conmutarent.Mrodisia autem accipiens

earn adiunctis secum iliabus sills modo inlicita promittendo modo a

sperodeterrendo perabat e mentemsanctam osse bono proposito reuo-

carl.

UU.17-20

Pass.

Hoc autemdicens lebatquotidie et orabat et sicutsitiens n ardorem olis

nonnisi fluenta fontium concupiscit ta ilia nicil aliut desiderabat isi ad

martyrii coronamperuenire.

Pass.

Ego gemaset ornamenta nsignia uestimentaauto texta obtuli; egodomos

et prediasuburbana epromisi; ego uarium ornamentumdomus; ego fami-

lias diuersi sexus tatis exhibui; sed ilia quasi terram quam suis pedibus

conculcat ta ilia omnia pro nicilo habuit et despexit.

Page 28: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 28/158

150

J. CASI ROsANCHEZ

UU.21-24

Pass.

Hoc audiensQuintianus ira comotus, ussit earnconfestimad suum secre-

tarium duci.

Pass.

Quintianus dixit: Elige tibi unum quodcumque consilium, aut diuersas

penas nter damnaticiosquasistulta incurrere,aut quasisapienset nobilis,

quod teneaturabsquedubitationem aliquam molare.Vnde nunc accede t

sacrificadiis omnipotentibus,quos uerosdeosesse iuinitas demonstrauit.

Pass.

Quintianus dixit: Quid mici uerborum superfluumcursum?Aut sacrifica

diis, aut faciam e uariis interiri suppliciis.Agathedixit: Quibus me suppli-

ciis terres?Si feras mici inmittas, audita Christi nomine, mansuescent; i

ignesadhibeas, e celo mici saluificum os angeliministrabunt; si plagaset

uerbera ngeras, abeo ntra me Spiritum Sanctum,per quem uniuersa ua

tormenta despiciam... unc iratus Quintianus, iussit earncelerius rahi ad

carcerem, uia cum uocepublica confundebat.

Pass. 0

Sequenti gitur die impiissimusQuintianus earnsuisaspectibusussit abta-

ri. Cui et dixit: Quid tractasti circa salutem tuam? Agathe ueneranda

respondit: SalusmeaChristus est.

uu. 25-28

Pass. 1

Tunc comotusuehementissime uintianus iussitearn n eculeosuspendi t

torqueri.

uu. 29-32

Pass. 1

Agathe respondit: Ego in his penis ta delector,sicut qui bonum nuntium

audit, aut sicut qui uidet quem diu desiderauit,aut qui inuenit thesauros

multos: ita et ego delector n his penis corporalibusposita.

uu. 33-36

Pass. 1

Furens terum Quintianus, iubet earn n mamillam torqueri, et diutissime

tona, eademmamillam iussitabscidi.

uu. 37-40

Pass. 2

TunccrudelissimusQuintianus iussit earn terum in carcerem ecipi et pre-

cepit ut nulli medico um ad earnuenire penitus icuisset,et neque panem,

nequeaquamab aliquo ministrari. Quumque uirgo beata n carceremuis-

set nclusa,ecce ircamedianacre uenit subito senes uidam ante quem or-

titer luminis ambulabat, erens n manusuadiuersamedicamenta;...

Pass. 3

Tunc subridensseniordixit: Et me ipse misit ad fe, nam et ego apostolus

eius sum,sedscito te in eius am nomine esse aluatam.

Page 29: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 29/158

151

IMNOS DE LAANllGUA UTURGIA HISP.J..NICA

uu. 41-44

Pass. 4

Ita autem per coramnoctem n illo carcere ancte ux splendidacircumful.

sit ut pauorecustodes erriti effugerent et carcerem pertum eliquissent.

uu. 45-48

Pass. 6

Et confestim iussit testas acutas spargi et subtus testas carbones ignitos

mitti et ibidem Agathem sanctissimam nudo corpore uolutari.

uu. 49-52

Pass. 6

Quumque hoc fieret ecce ubito terremotusgrandis actusest et ocus pse

in quo sancteuirginis [corpus] uolutabatur exagitatusest et pars parieti5

ipsius cecidit et oppressit onsiliariumQuintiani nomine Siluanum ...

UU. 53-56

Pass. 16

Omnis etiam Catiniensium ciuitas nimia terremotus concussa est in tan-

turn ut omnes populi ad secretarium Quintiani concurrerent atque ingen-

ti tumultu clamarent: Quod quia ipse sanctam Dei Famularo mpiis crucia-

tibus ageret idcirco ipsi periculum sustinerent. Tunc nefandissimus

Quintianus fugiens ex uno latere terremotum timebat ex alio autem sedic-

tionem populi formidabat.

uu.57-60

Pass. 7

Beatissima ero Agathe ngressaterum in carcere xpanditmanussuasad

Dominum et dixit: Domine Deus meus qui me creasti et custodistiab

infantia mea et fecistime in iuuentute uiriliter agere ui tulisti a me amo-

rem seculihuius qui corpusmeuma pollutione liberasti qui fecistime uin-

cere tormenta carnificum ferrum ignem et uincula qui mici inter tor-

quentes uirtutem et patientiam tribuisti; te deprecor ut accipiasspiritum

meum modo quia jam tempusest: quod me ubeasseculum stum derelin-

quere et ad tuam gloriam peruenire.Hec quum in conspectu lurimorum

magnauoce dixisset statim ut flexit genua emisitspiritum.

uu. 61-64

Pass. 8

Factum est autem dum aromatibus ac pigmentis uariis tota diligentia cor-

pus sancte uirginis condiretur aduenit subito preclarus quidam iuuenis

indutus uestibus sericiis quem sequebantur amplius quam centum pueri

omnes ornati et pulchri quem nemo umquam in ilIa ciuitate uiderat tiel

postea uidit sed nec quisquam inuentus est qui se diceret ilIum aliquando

uidisse tiel nosse. Veniens ergo ingressus est locum ubi corpus sacratissi-

mum condebatur portans tabulam lenem ex marmore scribtam. Quumque

corpus in nouo sarcofago poneretur posuit et ille tabulam continens hoc:

Mentem sanctam spontaneam Dei honorem et patrie liberationem.

Page 30: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 30/158

152

J. CASTRO sANCHEZ

uu. 65-68

Pass. 9

Quod audiens nsipientissimusQuintianus, atripuit iter cum suo officio,

pergens nuestigarebeate uirginis facultates,ac, si quos de eius parentela

fuisse cognosceret,erocitate propria terruisset. udicio autem Dei, dum

uadit in medio itinere interiit. Dum enim per flumen, nauemsedens,ran~

situm faceret, uo equi in eadempositi, fremitum contra se dances, t calces

aduersusnuicem mittentes,unus ex illis Quintianum morsu uastauit,alius

autem calcibus eum tundens, n flumine proiecit, et ex ilia hora non est

inuentum corpuseius...

uu. 69-72

Pass. 0

Vt autemscribtura lIa, quam Dei angelusposuerat, uidentiusprobatetur,

transactoanni circulo, in ipso die anniuersariiejusdem enerabilisuirginis,

mons Ethenuseructuauit ncendium;

uu. 73-76

Pass. 0

et eccequasi luuius torrens ta uehementissimusgnis,saxaet terra iquefa-

ciens, magno impetu ueniebatad Catiniensium ciuitatem. Tunc grandis

multitudo paganorum,de monte fugientes,descenderunt, t uenerunt ad

locum ubi posita frat beataAgathe; et arripientes nde uelum, uncle frat

coopertumsepulcrumeius,statuerunt llut contra ueniente<m>ncendium,

et confestim n eademhora stetit ignis diuin<us>; inquouerat enim ignis

pridie kalendas ebruarias, t cessauit ie Donasebruarias, ui estdies sepul-

ture eius. Quod ideo gestumest celesticlementia,ut merita sancteuirginis

manifesta,et probata,omnes habuissent, uia de periculo mortis et incen-

dii eiussuffragiamattyris liberasset, perantediuina uirtute, que sanctis uis

gloriam semper ribuit et honorem.

94. In sanctiBabilae.

0 sacerdotumnclita corona

atquecoruscuseuitarum ordo,

clero adscitoprecinamus mnum

mentebenigni.

94. codd.: M 30), L 126: uu. 1-51), X 342v)

edd.PL 1079), Blume 134)

2 coruscus] oruscumM PL 3 adscito]ascito Blume

PL Blume 4 benigni] benignaX PL

yrnnum] hymnum X

Page 31: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 31/158

153IMNOS DE LA ANTIGUA uruRGIA HISpANlCA

5

FormamexempliBabilasantestis

nobis tenendamdimicans npressit,

ne templi dei hostiapandamus

callido hosti.

Hic uir uirtute fidei munitus

10 Antiocenamdum regeretarcem,

sprebitprofanumatriis a sanctis

Numerianum.

Ilico captUS istitur tiranno

infola uerusXristo immolandus,

5 uersutiosa bdicatasserta

uerautendo.

20

Reputans amquedogmataperuersa

rerum fatetur omnium auctorem,

celsiparentisquoeternumprolem,

orbemcreasse.

Aris ortatur demonum itare,

spernens rtatur uaciscatenarum,

colla grauaturpondere boiarum,

compede ede.

5 antestis] ntistesX PL Blume 6 inpressit] mpressitX Blume 7 templi] tem-

plum L templum+ Gilson hostia]ostia X PL Blume 8 callido] callidi ML

callidi+ Gilson hosti] ostis M, hostis L hostis+Gilson 9 hic uir] uir hic L

p. munitus uirg. SC1:lume 10 antiocenam]antiochenamX PL Blume dum

regeret] egeretX, regeretdum Blume 11 sprebit] spreuitX PL Blume atriis

a sanctis]matriis sanctisM, atriis sanctisPL 13 ilico] yiico L, illico X tiran-

no] tyranno PL Blume 14 nfola uerus] nfula uero X infola+ Gilson immo-

landus] nmolandus M 15 uersutiosa] ersutioraBlume uersutiosa+Gilson

16 uera] ueram ML, uerum Blume ueram+ Gilson 17 reputans] efutans

Blume 19 quoeternum]coeternamX PL Blume quoeternum+Gilson p.

prolem uirg.scripsi prolem36 21 ortatur] abtatur L, hortatur PL Blume 22

spernens] pernesL spernes+Gilson artatur] arctatur PL uacis] ace X;

bacisBlume catenarum]cathenarumX 23 collo] colla L Gil, colo PL boia-

rum] bolarum ML PL Blume 24 compedepede]compede n pede X

36Para el uso de prolescomo masculino,ampliamentedocumentadoen 105

himnos 85, 6; 96, 1; 113,66; 155,59; 164,52), cf. J. GIL, El himnario,cit. n.

4, p. 188-89.

Page 32: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 32/158

154 J. CASTRO sANCHEZ

25 Fit gregi pastormagnumdocumentum,

urbi monstraturueluti contemtus,

hinc obansdefertXristo uota laudum

uictor insignis.

Fictile uicit ratiocinando,

30 uanas erdocensiberatesartes,

indicit sensum otius disertum

trium puerorum,

Suboles equens enetrix,quos mittit

agonizandos resulecum almo,

35 qui alapatipattern et magistrum

eundemdicunt.

Hic quippe parensuerusut Abraham est,

hostiaqui se ribus cum pueris

obtulit sacra tipitis in ara

40 regi polo um.

Inter insontes otis ulnis ambit

sacrumaltarestipite elatus;

dira dum perfert uincla uel tormenta

comitans ocet.

45 Simul confessi omen rinitatis

sustinentsimullacerantumhictus,

sed capuere b hoste ropeum

dono diuino.

25 gregi] gregeM 26 urbi] urbis ML contemtus]contemptusPL Blume,

contentusX p. contemtus una. et uirg. SC1:lume 27 obans]OUallS PL

Blume 29 fictile] fictilem MLX PL ratiocinando] ratiocinandwnL 30

uanas]uanansM perdocens] erdocetM PL Blume liberalesacres] cresibe-

calesBlume 31 disertum] desertumM 32 p. puerorum unct. SC7:lume 33

suboles] ubolensML, sobolesX PL p. sequens irg. scr. Blume genetrix]

genitrix X PL p. genetrix uirg. scripsi 34 alma] multo M agonizandos]

agonizandoX 35 qui alapati]qualia pari PI, qui pari patternX 37 Abraham]

Abraam MX PL 38 hostia] hostiam Blume cum pueris] cum puris X 39

obtulit] obstulit PL stipitis] stipiti PL ara] aram L 41lotis ulnis] lotus

undasX 42 stipite] stipiti MX PL elatus]delatusX p. elatusuirg. SC1:lume

43 dum SUp7:. L 44 comitans]comites Blume 46 sustinent] sustinet M

lacerantum] aceratum ras. nto a-t) M, laceratus , lacerantem L hictus] ctus

X PL Blume 47 sed]set M capuere]apuereBlume capuere cepere)37 tro-

pewn] tropheum LX, trophaeumPI, tropaeumBlume

37 r. Liber Sacramentorum,. 538, 5 y J. GIL, Hi himnario,cit. n. 4, p. 189.

Page 33: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 33/158

155

IMNOS DE LA AN11GUAuruRGIA HISpANICA

Ad perimendumpostmodumproducti

50 alacres ergum carmenprecinentes

tipudii ultricem quadragenum

uocesonora.

Tunc presulplebemcontestans ffatur,

ita ut esset inclis oneratus,

55 ad confundendum udicem profanum

sepeliretur.

ParuulosquoqueBabilas itandos

patri adsignat nseuerberandos,

quorum agonem ulcrius consummat

60 sanguine uso.

Quique consepti uma sepulcralJ

uigent perenni memoria passi,

sede promissa potiti in arce

diademati.

65 Bino in ipsismunere per psos

obtines missos, iuitas,quesita,

nimium gaudeglorians n Xristo

iubilo magna.

Hic obsequendamembra ediuiba

70 possidet ursumanimasuictrices,

stolis ndutas candidis, ulgentes

palmasgerentes.

lnde, redemtor,cernede supernis

ratem redemtigregis ncubantem

51 tripudii] Gi£ tripudi salmi M, tripudi cett. om.) L, tripudii almi X tripudi

psalmi PI, tripudi psalmumBlume ripudii38 ultricem] ultrice M, ultra Blume

52 uoce sonora]uoceshonora M, uoce honorant X 54 uinclis] uinculis M

oneratus]honeratumM 58 adsignat]assignat lume 59 pulcrius] pulchrius

PL Blume 61 consepti]consceptiX sepulcrali]sepulcrariX 63 sedepro-

missa]sedes romissasM arce]arcemMX PL 64 diademati]diademateX

PL 66 obtines]obtinensX ciuitas quesita] iuitasqueta X p. ciuitas uirg.

scripsi 67 gaude]gaudetMX 68 iubilo] iubili M 70 possidet]possident

X Blume p. possidetuirg. scr.Blume 73 redemtor] redemptorX PL Blume

74 redemti] redemptiX PL Blume

30C£

:;IL, El himnario,cit. fi. 4, p. 198.

Page 34: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 34/158

156

J. CASTRO sANCHEZ

75 secli in mare, turbine impulsam

temtationum.

Dextere cue auxilium prebe

eamque cunctis a malis defende,

tecum uicturam ueens in supernis

80 euo perenni.

Gloria summa, Xriste, tibi semper

simul cum patre spirituque sancto

sit nunc et semper, soli tibi cleo

trino et uno.

75 turbine] torbina t- sup. ., -a in ras.e -f) M, turbina PL impulsarn emta-

tionum] scripsi,npulsantem emtationum tem-sup. I.) M, impulsarn emptatio-

num X; impulsantem tentationum PL, impulsam tentationum Blume

78 a malis] a mali M

94. En honor de san Bcibilas.

1. Dh ilustre asambleade sacerdotesy brillante orden de diciconos,convo-

cado el clero, cantemos este himno con corazon bondadoso.

2. El obispo Bcibilas, uchando, nos clio un ejemplo que nosotros debemos

mantener [en el recuerdo], para que no abramos las puertas del templo de

Dios al astuto enemigo.

3. Este varon, protegido con la fortaleza de su fe, cuando presidia la sede

de Antioqufa, alejo del atria santo al impfo Numeriano.

4. AI instante es apresado y llevado a presencia del tirano cual verdadera

vfctima que va a seT nmolada a Cristo, mas con la verdad rechaza las

engafiosasafirmaciones.

5. rues discute las perversasdoctrinas y confiesa que el aurar de todas las

cosas,hijo coeterno del padre altfsimo, creoel mundo.

6. Es exhortado a sacrificar en el altar de los fdolos; par negarsees enca-

denado, su cuello es cargado con el peso de las cadenas y sus pies con

grilletes.

7. El pastor se convierte en precioso ejemplo para su rebafio; es presenta-

do al pueblo como despreciable, mas despues,claro vencedor, lleno de

gow, ofrece a Cristo alabanzas.

8. Vencio la falsedad con la razon, ensefia que son vanos los estudios libe-

fales, dice que es mas elocuente el sentir de los tres nifios.

9. Sigue a madre a sushijos y los envfa a padecer el martirio junto al santo

obispo, al que llaman padre y maestro mientras son golpeados.

10. Como Abraham, ciertamente esverdadero padre el, que junto con los

tres nifios, se ofrece como vfctima al fey de los cielos en el sagrado altar

de lefios.

Page 35: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 35/158

157

IMNOS DE lA ANTIGUA UfURGIA HISpANICA

11. Con sus manos lavadasentre los inocentes evantado sobre los lenos

rodea el altar sagrado; mientras soporta sus crueles ataduras y tormentos

acompafiandolos los instruye.

12. Confesando con una sola voz el nombre de la trinidad juntos sopor-

tan los golpes de sus verdugos mas por la gracia de Dios arrebataron el

trofeo al enemigo.

13. Conducidos despuesala muerte caminan aprisa entonando con voz

sonora un canto de gozo el vengador [salmo] cuadragesimo.

14. Entoces el obispo se dirige al pueblo pidiendo ser enterrado asi car-

gado como estaba de cadenas para confundir al impio magistrado.

15. Destina tambien Bibilas a los ninos para que fueran atravesadospor

la espaday ofrecidos como victimas al padre mas su padecimiento termi-

na hermosamente al derramar su sangre.

16. Encerrados en la urna sepulcral despuesde padecer el martirio flore-

cell en el eterno recuerdo coronados de diademas y duenos de la sedepro-

metida en el alcazarceleste.

17. Tu ciudad logras 10 que deseascon doble presente por medio de tus

enviados y en ellos mismos; alegrate sobremanera y glociate en Cristo con

profundo jubilo.

18. [Esta ciudad] posee aqui sus miembros que tras la resurrecci6n

seguirin al cielo a sus almas vencedoras vestidas de blancas tunicas lle-

vando resplandecientespalmas.

19. Por eso redentor mira desde el cielo la nave de tu grey redimida

zarandeada en el mar del siglo y empujada por las olas de las tentaciones.

20. Aytidala con tu diestra defiendela de todos los males levala para que

contigo viva en el cielo por los siglos eternos.

21. Sea a ti Cristo siempre la gloria suma y al padre y al espiritu santo

ahora y siempre a ti solo Dios uno y trino.

Fontes Loci similes:

Como hace notarJ. Perez e Urbel al comienw de estehimno a diferen-

cia de la mayor parte de los himnos no se nvita al pueblo sino que se

requiere a presencia el clero. En su opini6n en estehimno hay remi-

niscencias e la misa dedicadaal santo en la liturgia mozarabe:i9.si

mismo puedeseguirse 10 argo de todo ella influencia de la pasi6ndel

..

santo.

uu.5-8

Pass.

...Babylas nobis prestat exemplum: ...

39 . PEREZDE URBEL Origen cit. n. 23 p. 130.

40 . FABREGA asionario cit. n. 7 v. II p. 196 55.

Page 36: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 36/158

158

J. CASTRO sANCHEZ

uu. 9-12

Pass.

Nam quum Numerianus imperator nouis sacrificibus hure redundans

necdum nluuie sordidi nidoris ablutus acto impetu ingredi pararetecle-

siam ut locum ilIum uenerationedignissimumprofanauiolatione calcaret

Babylas episcopus llius et ciuitatis et temporibus conuocatis omnibus

christianis ubi hoc primum comperit quid agere deberet ostendit hac

omnes atione confirmans...

Pass.

Hoc sermoneconpleto eclesieanua repugnaturusobsedit epellens due-

nientem regem ncrepationenon modica qua diceret: Hic non licet intrare

pollutum.

Sacram.122

...aditumquedomus ue Numeriano ocum sanctum alcareuolenti eximius

palestra epugnaturus bstrusit...

A.S. Ian. XXIV 889

Ipse uero egressus oras expectabat Numerianum. Adueniente uero

Numeriano et uolente ingredi ecclesiamDomini habensmanus pollutas

ui ingredi conabatur.At uero farnulus Dei Babylas epellenseum dixit:

lam dixi tibi EcclesiamDomini non potesthomo sacrilegus t immundus

introire. Videns uero iduciam uiri Numerianus imens etiam amam maxi-

mam qua: eratde eo iussit eum in crastinumcustodiri.

uu. 13-16

Pass.

Alia die quum in excelsa alatii sui residisset ede exhibitum eum iussit

induci et presentibus unctisait: Quis te nfelicissimehominum insipien-

tie error nuasit...

I Co7:8 6

...et unus Dominus lesusChristus per quem omnia et nos per ipsum.

uu.21-24

Pass.

Numerianus air: Scribture uestre plene mendacio sunt nostre ueritate

nituntur. Quare sacrifica e per tormenta moriaris...

Pass. 1

Numerianus air: Amplius tuam contumaciamFerrenon possum. Quin

ceruix boiarum ponderibus grauata desideat pedesuincula altiora susci-

piant...

Sacram. 22

...quod pro roo nomine boiarum ponderibus nligatus pedibusque euinc-

tus in rota...

Sacram.124

...boiarumponderibusadicitur uinculis arctioribus nligatur eculeoque us-

penditur...

Page 37: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 37/158

159IMNOS DE LA AN"nGUA UfURGIA HISpANICA

uu. 25-28

Pass. 3

His Victorinus auditis, BabylamFerroonustum, ut ab omnibus discipulis

cerneretur, ota iussit urbe monstrari. Qui exultans etitia, gratiasDomino

precesqueundebat,et gloriabaturuirtutem suamab omnibus prespici.

Sacram. 22

...quasi uiturus quod professusuerat, ubetur urbe monstrari: quo potius

plus nde sumeretgaudii, quod pro tuo nomine dignus esset ontumeliam

patio

A.S. Ian. XXIV 889

Numerianusdixit Victorino duci: Babylam nsipientium doctorem ormen-

tis subiice. gitur iubeo imponi torquem erream olla eius,similiter et pedi-

bus eius compedes erreosad turpitudinem suam et gentis su;]:...Duxautem

imposuit Babyl;]: orquem ferream n ceruicem,similiter et in pedeseius

compedes:et dimisit cum subcustodibus n propatulo ut ab omnibus uide-

retur. Babylasuero eleuansoculos SUDSd aelum, dixit: Deo mea gratias

ago, qui me ad tantum perduxit honorem, per confessionem ominis sui.

Christo autemmea credo,et fiduciam in eo habeo, uoniam dabit mihi for-

titudinem et tolerantiamaduersusnsidias uestras, t patris uestri nstigan-

tis satan;]:.

uu. 29-32

Pass. 4

Numerianus ait: Sacrifica ergo, si tibi cordis est lux ista, quam conspi-

cis,...Babylasespondit: Vis scire, quia perfecta sapientia non semper n

etate consistat?Habeo tres disci ulos infantes: accersireeos precipe, et

aduertes uanta in illis plenitudo timoris Dei, quanta sit gratia...

Sacram. 23

Dux quippe preuius atque magisterBabilas ttium puerorum presentiam

expetiit, per quam confutaretur niusta uerbositasNumeriani.

uu. 33-36

Pass. 4

...Ad hec nfantuli, Babylamsibi pattern,Babylamdominum, Babylamdoc-

torem esse ixerunt.

Pass. 5

Induci post hec precepitet mattem...

Pass. 6

Imperator iratus cedi iussit alapis nfantes,et uerberatos ub custodia uta

seruar .

Sacram. 123

Qui dum cum matre accersiti uenerunt, interrogati una cum matre,

Babilam sibi patternesse estatisunt... Quin etiam mattempersequensuror

ante filios, quos non agnosceret erberarialapis mandat; sed una ttium

infantium societasuoce clamabat,quod Babilas sibi essetdominus atque

pater,pro quo forum mater alia sustineret.

Page 38: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 38/158

160

J. CASTRO ANCHEZ

uu. 41-44

Sacram. 24

Is igitur ueri pontificatusperagens ursum, otis inter innocentesmanibus,

uerum diuino sacrificium litauit altario: dum se cum his quos nutrierat

salutarem ictimarn per gladii animaduersionem btulit Christo Domino et

Redemptorieterno

uu. 49-52

Pass. 4

...Babylas grediens ortam, hymnum Domino pro gratiarumactionepre-

cesque undebat,dicens: Liberastienim nos exafIligentibusnos, et eos,qui

nos oderunt, confudisti. Eundem psalmum et infantes dicebant, dulcem

magistrumetiam in morte conmitantes.

uu. 53-56

Pass. 4

Ad hec imperator iratus, Babylam cum infantibus refire giadio iubet.

Babylas uero, egrediens ctus, circumadstantesam feriendus adloquitur,

obtestans ingulosper Dominum IesumChristum, ut cum omnibus uincu-

lis, que uel pedibuserant igata uelcollo eius, n tumulo poneretur; et tyran-

nus lugeretextinctus,quum intellegeretd pro honore haberi,quod fecerat

pro dolore.

uu. 57-60

Pass. 5

Qui quum interficiendi essent, abylas ogabat,ut anteoculoseius decolla-

rentur infantes, et sic demum pse am securus bcumberet.Quod quum

carnifex annuisset,Babylas nfantes dextra euaque conplectens, it: Ecce

ego et filii mei, quos a Domino acceperam, omino rursusadsigno; ..

101 In sanctiChristophori:

0 beatemundi auctoratque rerum conditor,

qui non es acceptor mnis persone ec munerum,

sed n his qui te requirunt ades lementissimus.

101. codd...M (70), Z (160v), L (136) [uu. 1-4J,D (38), X (387v)

edd.PL (1166), Blume(143)

1 atque]adqueZD 2 omnis] omne Z 3 sed n his qui te requirunt] setdum

quisque e requirit M (sed)X PL p. sed et requirunt uirg. SC1:lume ades]

adhesZ

.1 C£ B. THORSBERG,tudes, it. n. 4, p. 153-54.

Page 39: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 39/158

HIMNOSDE AANnGUA UTURGIAHIspANIa

161

Qui beatumceli ciuem, Xristoforum martirem,

5 eximensa cenulento imo praui germinis,

glorioso uo nutu presciendo dtrais,

Spretaquoqueuir deuotusgeneris lagitia

ueritatis sequeretur romtior uestigia

hac proinde tuam, Xriste, potiretur gratiam.

10 Oeciusquemperator captuma comitibus

necti suishunc beatumnititur militibus,

quem uirilem prorsusesse ello adprobaberat.

Eligansquestatura,mente eligantior,

uisu fulgens, ordeuibrans et capillis rutilans,

15 ore Xristum, corde Xristum Xristoforus nsonat.

Iste nempe ingue nostrenesciens loquia,

Xristi in uirtute dari sibi patrem nprecans,

ilico cleo abente oquebaturomnia.

4 qui beatum celi ciuem Xristoforum] MZ (cibem) DX PL (Christophorum)

Blume,qui beatumXristoforurn celi cibem L cet.om. L martirem] marty-

rem Z PL Blume 5 a cenulento]atenulentoDX limo] uino X praui] prabi

ZD p. germinis uirg. scripsi 6 nutu] nuto Z presciendo] recinendoM

adtrais]adtrahisZX PL Blume 7 spretaquoque uir deuotus]secreta uos uide-

batur Z, secretasui deuotusD, spretaqueuir deuotusX, spretasui uir deuotus

Blume quoque (= quo-que)42 flagitia] effiagitat Z, flagitie X 8 ueritatis] ut

ueritatisX PL sequeretur-re- sub. .) D promtior] protior M, promptior X

PL Blume 9 hac proinde tuarn] adque nde tuam D, ac proinde tua X PI, ac

proinde tuam Blume Xriste] Christe Z PL Blume gratiam] gratia ZX PI,

grati- (cet.nonpot. leg.)D 11 12 in D necti suis]nectissuis Z 12 11 in

D quem uirilem prorsus]quemuirile prorsusMD, quem uirili prorsusZ, quem

uiti leprosusX adprobaberat] dprobaberitZ, approbauerat , adprobauerat

PL Blume 13 eligansque] liganshic ZD, elegansque PI, elegans ic Blume

eligantior] eleganciorX; elegantiorPL Blume 14 uisu] uiso Z corde]corda

D uibrans] ibrans ZD rutilans] rutillans X 15 ore Xristum cordeXristum]

Xristum mente seculumD Xristoforus] ChristophorusPL Blume 16 iste]

ste D 17 Xristi] Xriste D dari sibi] sibi dare D inprecans] npetrat D,

imprecansBlume 18 ilico] iloco Z, illico X fabente] auenteX PL Blume

42 que (como -ue en 115,42; 124,42) tiene un valor puramente expletivo (=

101,10yI3; 113,10; 155,7, 27, 63y74; 164,28).

Page 40: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 40/158

162 J. CASTROSANCHEZ

Tunc deinde aulamXristi precaturus diens

20 postulata npetrabit uirgamsuam rondere;

uirtute con-oboratusn agoneproficit.

Veritatisplena ide insequens estigia

militum se persequentumracmina multiplicat

quo aberentsaturatiplena cuncti saccula.

25 Ad fidem Xristi proinde conuocatimilites

quum beatoXristoforo fonte alma labacri

expiati gestiebantudimento gratie.

Vnde tunc beatum stum conligantesmilites

una uoluntate sistunt Oecii conspectibus

30 quem diro sermone anctus rotinus adgreditur.

Nec moratus ex crudelis uribundus acriter

sanctum ubet Xristoforum pensumcadi ungulis

denudatiseiuscostiscarnibusexcerperent.

19 aularn]aula ZD Xristi] Christi PL Blume adiens]aderensM adsistitD

audiensX adhaerens L 20 posrulata npetrabit] posrulata mperabit Z pos-

rulabit inpetrare D posrularus npetrauit X; posrulata npetravit PI posrulata

impetravit Blume p. inpetrabit uirg.scripsi uirgarn suarn]uirgarnsuaD p.

frondereuirg. scr.Blume 21 corroborarus] ua rouorarusZ; quam roboratusD

qua roborarusX Blume 23 se persequenrum] empersequentem se perse-

quentium X fracmina] ragmina ZDX PL Blume 24 quo aberent]quo uehe-

rent M PI quod habereX plena cuncti] cuncti plena Z plenacuncta D plena

cunctis X saccula] colaX 25 Xristi] Christi PL Blume proinde] deinde

D conuocati]euocatiM PI prouocati D 26-28 om. Z quum] cum DX

PL Blume Xristoforo] Christophoro PL Blume fonte almo labacri] onte agni

labacrisD 27 rudimento] rudimentaD Blume gratie] idei Blume 28 uncle

tUnc] uatemhunc MX PI unclehunc Blume p. hunc uirg. SC1: lume bea-

rum] deinde MX PL Blume isrum] isti M PI istos X Blume conligantes]

conligarumM PI conligatosX Blume 30 quem diro] quemduro ZX Thorsberg

quem suo D qui duro Blume anini sancrus] anctosM PL Blume adgredi-

rur] aggredirurBlume 31 nec morarus]nec morarum M memorarus D Blume

p. crudelis uirg. scripsi acriter] agriter Z p. acriter uirg. scripsi 32

Xristoforum] Christophorum PL Blume cadi ungulis] rudis ungulus X 33

denudatis fillS costis] denudatis donec costis Z Blume denudate eius coste X

excerperent] xerperent discerperentD Blume excerperet

Page 41: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 41/158

163

IMNOS DE lA ANnGUA UTURGIA HISpANICA

Aquilinam tunc deindesanctamqueGallenicam

35 uehementerenis actasditat Xristo martires;

pugione consecrauitmemoratosmilites.

19nibuspost hoc beatumdeputat atrocibus,

attigit sed nusquam lIum flammepirus ualidus,

non secusut aurum ulgens utilans adgreditur.

40 Sociisdehinc ad astradecemmisss milibus,

quos pro Xristo desecauit ladius irannicus,

ense dem uerberatus therisproueitur.

lode omnes e precamur, ponsor6delissime,

ut rue promissionis ederanon abneges,

45 que cum sanctoXristoforo pepegistidulciter,

Sedper eum mereamuradsequi elestia,

amputataprorsusnobis omnia piacula,

fulgeatperennisdeus n eternasecula.

34 Aquilinarn] M -m n. pot. kgz)D PL Blume,Aquilina ZX; Aquillinarn Janini

Gallenicam]MZ -m n. pot. kgz)D PL Blume,Gallonicam X 35 uehementer

penis actas] uehementer enis hactas Z, penis actas seuienterD Blume,uehe-

menterpenis actarnX, uehementer enisactosPL ditat Xristo martires]dicans

Xristo martyrem Z, dicat Xristo martiresD, seuienter icant Christo martyresX,

litat Christo martyresBlume 36 consecrauit] onsecrabit D 37 post hoc]

post hec X PL Blume atrocibus] atrociter M 38 attigit sed nusquarn]atti-

gissenusquamM, adtingit sed nusquamZ, adtegisse usquamD, attigit sensus

postquamX, adtigit nusquamPL ilium] ille X pirus] rictus MD, sputuSX,

pyrus PI, pyrsusBlume ualidus]ualidis Z 39 non secus]Darn ecusMD PI,

Darnsicut Z ut am. D adgreditur]am. D, egrediturBlume 40 sociis]socii

ZX dehinc ad astra]dilatat astra M, dehic ad astraD, dehinc dilatant castraX

decemmissis]decemmissosD, decemmilia X milibus] milites MDX 41

Xristo] Christo PL Blume desecauit] esecabit D, dessecauit L tirannicus]

tyrannicus ZX PL Blume 42 uerberatus] erueratusZ; uerberatiX etheris]

ethere Z, ethera X PL proueitur] prouoluitur D, prouehuntur X, prouehitur

Blume 43 am. D sponsor]pater X, Christe Blume 6delissime]clemen-

tissimeX 44 ut rue] et rue X federa] edereX non abneges] on negesX,

adneges L 45 que] quarn ZD, qua M, quo X Xristoforo] Christophorum

D, Christophoro PL Blume pepegisti]pepigisti DZX PL Blume p. dulciter

punct. scr:Blume 46 am. D sed] set M, sic X adsequi]assequi L Blume

celestia -a supr: .) Z 47 prorsusnobis]prorsusa nobis MD PL piacula]pec-

camilla D 48 fulgeat] et fulgeatX PL perennisdeus]perenne idus Z, per-

enne deusX

Page 42: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 42/158

164

J. CAsrRO SANCHEZ

101. En honor de san Crist6bal.

1. Oh santo autor del mundo y principio de las cosas que no hacesacep-

ci6n de personas ni de ofrend as sino que lleno de clemencia estaspre-

sente en aquellos que te buscan

2. Que sacando al martir Crist6bal santo ciudadano del cielo del cena-

goso lodo de su envilecido origen pOT u gloriosa voluntad 10 atraesbacia

ti predestinandolo

3. Para que el celoso varon menospreciando las ignominias de su origen

siguiera con decision los pasosde la verdad y pOT anto Cristo se apode-

Tarade tu gracia.

4. El emperador Decio se esfuerzaen uniT a sus soldados a este santo cap-

turado de entre sus compafieros y cuya valentia habia probado en la lucha.

5. Distinguido pOTsu estatura y mas distinguido aun pOTsu espiritu de

rubios cabellos de brillante mirada y de corazon ardiente Cristobal hace

resonar a Cristo en su corazon y en su boca.

6. Pues aunque el desconocia nuestra lengua pidiendo al padre que Ie sea

dada pOTel poder de Cristo al punto con la ayuda de Dios 10 hablaba

todo.

7. Entonces acerclndose al templo de Cristo para orar consiguio 10 que

redia que su vara floreciera; fortalecido pOTeste milagro venci6 en el

combate.

8. Siguiendo los pasosde la verdad con fe plena multi plica los pedazosde

pan de los soldados que Ie perseguian de manera que todos saciados le-

naron sus bolsas.

9. Llamados despues os soldados ala fe de Cristo purificados junto con

el santo Cristobal en las santas aguas del bautismo se alegraban con las

primicias de la gracia.

10. Atando entonces los soldados al santo se detienen con un solo deseo

en presencia de Decio a quien el santo al instante ataca con Juras pala-

bras.

11. Sin demora el cruel fey fuera de sf ordella que cuelguen al santo

Cristobal y 10 despellejen violentamente con garfios que descubran sus

costillas y las arranquen de las carnes.

12. Luego [el fey] inmola a Cristo como maTricesa las santasAquilina y

Galenica despues de hacerles padecer crueles tormentos; con la espada

consagro a los soldados recordados.

13. Despues manda al santo a la tertible hoguera pero en ninguna parte

Ie toca la llama del fuego devorador 10 mismo que ataca al oro dandole

brillo y resplandor.

14. Son enviados a los cielos diez mil compafieros a quienes degollo pOT

Cristo la espada del tirano; despues tambien el es golpeado pOT a espada

y llevado a los cielos.

15. POT sto todos te suplicamos garante fidelisimo que no reniegues del

pacto de tu promesa que gustosamente sellaste con san Crist6bal

Page 43: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 43/158

165IMNOS DE LA ANTIGUA UTURGIA HISPANlCA

16. Sino que por el merezcamos alcanzar 10scielos y que, arrancada de

nosotros en adelante toda maldad, Dios eterno resplandezcapor 10s iglos

perdurables.

Fontes I Loci similes:

En opinion de Fabrega43, erez de Urbel dejo ya suficientemente probada

la dependencia inmediata de este himno de la pasi6n del santo, 10 mismo

que la misa que se Ie dedica en el Liber Sacramentorum, 10 mas bello del

Sacramentario 44.

u.2

Act.10,34

aperiensautem Petrusos dixit: in veritate conperiquoniam non estperso-

narum acceptorDeus.

Par. 19, 7

sit timor Domini vobiscum et cum diligentia cuncta facile: non est enim

apud Dominum Deum nostrum iniquitas nec personarumacceptio nec

cupido munerum.

Rom.2,11

non est enim personarum cceptioapud Deum.

Ephes. ; 9

et vos domini eadem acile illis remittentesminas: scientes uia et illorum

et vesterDominus est n caelis: et personarum cceptionon estapud cum.

Col. 3, 25

qui enim iniuriam facit recipiet d quod inique gessit; et non est persona-

rum acceptioapud Deum.

uu. 10-12

Pass.

Quidam autem uir, cum esset lienigena egioniscorum, qui hominesman-

ducabant,qui habebat erribilem uisionem,et quasicanino capite, n bello

conprehensus ste comitibus temporibus llius, et perductusestad regem.

Probauitautem lium in numero armarianorum,qui adsistebant d manum

regls.

uu. 16-18

Pass.

Quum autem proponeretur mpiisimum edictum a judice, hic ei beatissi-

mus non polecat oqui nostre ingue sermonem.Corde autemperturbaban-

fur uiscera iusualde.Egrediens utemde palatio foris, proiecitse n faciem,

deprecansDeum dari sibi oquelam per uirtutem Christi. Deusautem,dili-

genshumanum genus,non distulit, sedstatim adstitit in similitudinem uiri

43 . FABREGA, asionario, cit. n. 7, v.I, p.221 55.;V. II, p. 299-309.

44 . PEREEZDE URBEL,Origen, cit. n. 23, p. 465 55.

Page 44: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 44/158

166

CASfRO sANCHEZ

fulgentis,dicens:Surge.Et adprehendens i manum, erexiteum, et aperiens

os eius, nsuffiauit in eum, et dedit ei spiritum intellectus,et loquebatur

omnia quecumqueuolebat.

UU. 13-15

Pass.

Quid uidisti? Dic. Et air: Quod uidi renuntio meo domino; caputeius ter-

ribile ita ut canis est: capilli capitis eius nimium expansi, utilantes sicut

aurum.

19-21

Pass.

Hec eis cogitantibus, beatUs Rebrebus ingressus domum Domini, ante alta-

re fixit uirgam suam contra fenestram, et procidens in faciem suam, ado-

rauit, dicens: Domine Deus meus, fac uirgam istam frondescere, si uere

uocasti me ad meditanda eloquia tua. Et statim uirga fronduit, et fides

uirum confortauit.

UU.22-30

Pass.

Nunc autem, si tibi non placet uenire nobiscum, remane. Et dixit eis:

Audite meam uocem,et manducabitisbona. Milites autempromto animo

dixerunt: Quid est quod uis? Dic nobis. Et dixit illis: Deponite ea, que

superaueruntuobis, et orabo pro uobis ad Dominum meum, et uidebitis

uirtutem Dei mei.

Pass.9

Exaudiuit Dominus deptecationem serui sui, et mittens angelum, benedixit,

et multiplicati stint, ita ut omnes satiarentur, et sacculos suos impleuerunt.

Et glorificauerunt Deum et dixerunt: Vere magnus est Deus christianorum,

et exaudit eos, qui sperant in eum. Et nos credimus in eum per quem has

uirtutes facis, quia potens est saluare nos. Beatus autem Rebrebus cepit psal-

lere, dicens: Ecce nunc benedicite Dominum, omnes serui Domini.

Respondebant autem milites. Conpleto uero psalmo, inclinantes genua sua

adorauerunt. Et surgentes accersierunt presbyterem sancti loci, nomine

Petrum. Veniens autem babtizauit milites, similiter autem et beatum

Rebrebum, et uocauit nomen eius Christophorus, id est Christum induens.

Pass. 0

Babtizatis autem eis, exultantibus in Domino, cepit beatusChristofotus

exhortare os,...Hecautemeo dicente,properabant d ciuitatem. Et dicit cis

beatusChristoforus: Fratresmei, ligate me, ne forte ut quis uidet me non

ligatum, accuser os, et inueniamini culpabilespropter me. Illi autempro-

tulerunt preparatam atenam. pseuero post tergum aciensmanus, igaue-

runt cum sicut arietemelectum ex magna grege, n sacrificiumDeo para-

turn; et ita prolatus estregi.

Pass. 1

Rexuero uidens uultum eius,properauitcadere e sede ua. Dixit autemei

athleta ortissimusChristi: 0 infelicissimum egnum,et corruptibilem Si

Page 45: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 45/158

167

HIMNOS DE LAAN11GUA UTURGIA HISP}..NICA

me seruum Dei ita timuisti Deo rationem quomodo redditurus es?Punire

enim te Deus habet er exiget de manibus tuis animas quas perdidisti.

uu.31-33

Pass. 2

Tunc rex ratus iubet eum suspensum ungulis radioHoris autem multis tran-

sactis sanctus martyr non respondit quicquam sed tantummodo Domino

loquebatur et deprecabatur. Iterum iubet eum torqueri fortiter. Et quum

denudate fuissent coste eius ministri dicunt ei: Miserere tibi ipsi et nostri

et sacrificare.

uu.34-36

Pass. 3

Tunc dicit officium: Sunt due mulieres meretrices in hac ciuitate. Has iube

adduci et pretiosissimis uestimentis induantur et uariis unguentis et sic

precludarnus eum in domicilio paruo una cum ipsis et blandiantur ei et

inclinent eum ad nostros libitus. Placuerunt autem regi sermones sti.

Pass. 9

Tunc nimium iratus est rex et iussit subulam adferri et terebrari calcaneum

eius ut usque ad scapularn penetraret et sic earn suspendi et duos lapides

molares adpendi ad pedes eius et unum in collo eius...Et quum consum-

mala fuisset hec beatissima iussit tyrannus serua[re] corpora beatissimarum

martyrum ut incenderet ea. Consummate sunt autem octauo kalendas

iulias.

Pass. 1

...Nos autem ex quo cognouimus setuum Dei perfectissimum solidam

escam accipientes et Christo Domino credentes ignem et tormenta

contemnimus. Tunc iratus tyrannus dixit: Ne forte et alii accedant ad illos

hii celerius interficiantur. Iubet ergo capita corum amputari.

UU. 37-39

Pass. 2

Iratus rex iussit fieri scamnum ereum aduersus statum hominis et poni in

medium ciuitatis et clauis confingi sanctum desuper in scamno. Et quum

factum fuisset iussit adferri copiam lignorum et nucleum oliuarum mul-

turn nimis et decem et octo mensuras olei et picem multum inponi super

ligna et ita subposuerunt ignem a tribus partibus. Calefactum autem pice

et oleo decutrebat fluuius igneus per circuitum flamme ita ut multitudo

gentilium perirent. Volumtate autem Dei uentus flauit et minauit flam-

mam contra domas que proxime fiebant et succendit cas et ruerunt tri-

ginta domos.

uu. 40-42

Pass.24

Hec audientes populi clamauerunt dicentes: Vnus est Deus in quo credit

sanctus Christoforus. Vere non frustra laborauit; scit enim ad quem confu-

giit. Et nos tibi credimus qui pores saluare sperantes in fe Domine Deus.

Et simul decem milia crediderunt et clamauerunt dicentes: Omnipotens

Deus tibi credimus...Si enim non fugieris forsitan et tu morieris. Decem

milia enim unanimes crediderunt in Christo et querunt te interficere.

Page 46: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 46/158

Page 47: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 47/158

169

IMNOS DE LAANllGUA LnVRGIA HISpANICA

Hic predicandoXristi euangelium

et conuocando aterbasidelium

Traiani ussuducitur exilium

trans Pontum mare n preruptumeremum;

15 ibi peregit nsignemiraculum.

Aquarum uenasex abissoeduxit

et satiabitsitientes ncolas,

qui per metalla excidebantmarmora

et estuebantabe et siti ualida

20 pro Xristi nomenportantessupplicia.

Quos ubi cernit beatusa ter binD

poculum fetre sibi miliario,

ortatur cunctospredicandumdominum,

ut suis fontem aperiret aticum

25 sacrissalubremmire confessoribus.

Quorum oblata dum litaret mmolans

sacer ntistes,meritis insignior,

agnumadstare ernit sibi dominum

signantem ocum, quem ut idem pupugit,

30 elicit undam affluentem n fluuium.

Hec fama cunctasper girum prouincias

complens unc plebesad credendumexcitat,

que confluentes uscepto aptismate

capiunt normam fidei catholice,

35 condiunt edesquindecenas uinquies.

11 Xristi] Christi PL Blume 12 caterbas] aterbasEL, cateruasPL Blume

katerbas los.L turbas 13 Traiani]Traiano L exilium] exsiliumL, in exilium

PL exsiliumglos.L damnatione 14 trans Pontum] transpontumX ere-

mum] heremumEX 15 ibi om.X peregit nsigneglos.L fecit magnum 16

aquarumuenas]MLX PL Blume, ...] E abisso] byssoE eduxit] protulit X

17 satiabit] satiauitX PL Blume incolas]MLX PL Blume, ...] E 18 qui per]

MLX PL Blume, ...] E excidebant los.L exardescebant 19 et estuebant]M,

[...]nt E, et satiabit L, et extuabantX et aestuabant L Blume satiabit Gilson

tabe et siti] MX, [...]t tabe E, tabe siti L PL Blume 20 Xristi] Christi PL Blume

nomen] nomine X, nomini PL portantes]MLX PL Blume,por[...] E 21-35

om.MEL beatusa ter bino] Thorsberg it; beatus terbino X beatuspaterbino

Blume 23 ortatur] hortatur PI Blume predicandum] cripsi, d predicandum

X PI, praedicandumBlume 24 p. laticum uirg. scr.Blume 28 adstare]asta-

re PL Blume 29 pupugit] pupungit X 30 affiuentem]adfluentemBlume 31

girum] gyrum PL Blume 32 complens unc plebes] omplensplebesX, com-

plens [mox] plebesBlume 34 capiunt] cupiunt PL p. catholiceuirg. scripsi

35 condiunt edes]condunt et edesPL Blume quinquies]quinquis X

Page 48: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 48/158

170

CASTRO sANCHEZ

Ob hoc crescenteemula inuidia

profundo mari mergitur cum ancora;

ibi humatur sepulcrali camara

in qua receptus; extat nunc eclesia,

40 ubi fideles confluunt per secula.

Qui cursu anni tectus aqua ualida

alto in mari subtus undas latitat;

cuius recurrens annua fesriuitas,

recedensmare fere tria milia

45 per septem dies uias prebet fulgidas.

Cuius sepulcrum uelut aurum rutilat,

ancora colli ut argentum emicat;

fiunt uirtutes per fideles petitas

agentescleo gratias multimodas,

50 qui prestat sanctis tanta mirabilia.

Te ergo, Clemens, martir alfie, supplice1

agonis tui celebrantes gaudia

te odierno poscimus cum fletibus,

ut reis adsis, succurras labentibus,

55 hac per te culpe careamus cumulo.

Exemplo tuo uersi a peioribus

ad meliora adtendamus iugiter,

36 inuidia] MIX PL Blume, ...]E 37 prof undo] profundum L Blume pro-

fundum+ Gilson maTi]maris EIX Blume ancora]anchoraX PL 38 ibi] ubi

X humatur] MX PL Blume, ...]atut E, umatur L sepulcrali]sepulchraliE

PL camara] ameraX Blume 39 in qua receptus] n qua fundata X extat]

exstatBlume nunc] MIX PL Blume, ...]nc E eclesia]ecclesia PL Blume

41 cursu] cursusML, cursis?Gil qui cursu] MIXPLBlume, [...] E 42 undas]

unda E 43 recurrens]MIX PL Blume, ...] E p. festiuitasuirg. scripsi 44

recedens]eceditEL mare] ponti X tria milia] tria miliaria X PL 45 per

septem]MIX PL B ume, ...] E prebet]prefectL 46 sepulcrum]sepulchre

E uelut aurum] MIX PL Blume,uel[...] E 47 ancora]anchoraEX PL emi-

cat] MIX PL Blume,em[...] E 48 fiunt] MIX PL Gi£ [...] E, facit Blume

fiunt+ Gilson 49 gratiasmultimodas]MIX PL Blume,gr[...]dasE 50 mira-

bilia] MIX PL Blume,mira[...] E 51-60 om.EL 52 p. gaudiauirg. scr.Blume

53 odierno] hodie X, hodierno PL Blume 54 adsis] apsisX; assisBlume 55

hac] ac X PL Blume culpe] culparumX, culpae Blume cumulo] cumulum

M 57 adtendamus] ontendamusX Blume 58 obtimiora] optimiora Blume,

optima X PL p. ambientesuirg. scripsi dignius] et nos dignius PL

Page 49: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 49/158

HIMNOS DE LA ANllGUA LITURGIA HISpANICA

obtimiora ambientes, ignius

mandatauite seruemus,elicius

60 ut post sanctorumadunemurcetibus.

Xristum rogemus,uerbumpatris unicum,

et obsecremus lmumque spiritum,

ut mundi procul auferat actantiam,

uirtutum nobis donet abundantiam,

65 per quam eternammereamur loriam.

Gloria patri, gloria sit filio,

gloria sanctoprocedentispiritu,

qui deus unus regit mundi macinam,

disponit cuncta reuolbendoempora

70 tenetqueregnum perpetim per secula.

61 Xristum] LX Blume, psum M PI, x[...] E rogemus]LX PL Blume, ogue-

mus M, [...]ge[...] E 62 et obsecremus]MLX PL Blume,et adorem[...]E spi-

ritum] spirituum L 63 mundi] MLX PL Blume, ...]ndi E iactantiam]LX

PL Blume, actantia M, iactant[...]E 64 uirtutum] MLX PL Blume, ...]tutum

E abundantiam]habundantiamEL 65 per quam] per quod M, per quemX

eternam]MLX PL Blume,etern[...] E mereamur]habeamusMX PL 66 glo-

ria patri] sit trinitati M (cet. om.) M prestaquesumusunita potentia X PL

67 procedenti] precedentiL precedenti+Gilson replensque lobi cunctam

solusmachinamX PL 68 macinam]scripsi,macinaEL, machinamBlume uir-

cute firmans ingens adestogloria X PL 69 reuolbendo] resolbendiE, reuo-

luenda Blume eterna cuius aus et clementiaX PL 70 perpetim] perpetuum

E et honor iugis affatim per seculaX PL

102. En honor de san Clemente.

1. Hoy se celebra a festividad de Clemente,venid, fieles,y veneradal

sucesor e Pedro, ap6stol del senor, ercerobispo de la sede omana,al

que Cristo consagr6 omo martir para S1.

2. Cuando vivia en a ciudad de R6mulo y anunciabaal senorJesucristo,

Teodora,al mismo tiempo que en su oraci6n ve y reconocea Pedro,

devolvi6 a vista a Sisinio; asicrey6 y fue bautizadopor Clemente.

3. Porquepredicabael evangelio e Cristo y reunia a los fieles,por orden

de Trajano [Clemente]esconducidoal exilio al otro lado del mar Negro,

a un desiertoescarpado; lIi hiw un extraordinariomilagro.

4. De las profundidades ac6arteriasde aguay saci6a sussedientos abi-

tantesque en las minas cortabanmarmolesy se monan por la enferme-

dad y la falta de agua,soportando os castigosen nombre de Cristo.

5. Cuando el santove que ellos traen el aguadesde eismillas, os exhor-

ta a todos a alabaral senor,para que milagrosamente iciera brotar una

Fuente e aguasaludable ara sussantos onfesores.

Page 50: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 50/158

172

CASfRO sANCHFZ

6. Mientras el santo obispo insigne por sus meritos consagraba y pre-

sentaba as ofrend as de estos ve junto a si al cordero del senor senalando-

Ie un lugar; cuando 10 golpe6 hiw salir de el un manantial de abundan-

te agua.

7. Esta noticia se extiende por todos los pueblos de alrededor y pronto

lleva a creer a las gentes que confluyen alIi y despuesde recibir el bautis-

roo roman la fe cat6lica y lrvantan setenta y cinco templos.

8. Crece por esto la emula envidia y Clemente es sumergido con un ancla

en la profundidad del mar; alIi esta sepultado en la camara sepulcral en la

que rue recibido; ahora hay una igiesia adonde los fieles van por siempre.

9. Durante todo el afio esta cubierto por la masa de agua y sepultado bajo

las ondas en la profundidad del mar; alilegar su festividad cada ano el

mar se retira casi tres millas durante siete dias ofreciendo caminos llenos

de luz.

10. Su sepulcro brilla como el oro el ancla atada a su cuello brillacomo

la plata se producen los milagros que piden los fieles y de muchas formas

ellos clan gracias a Dios que confia a sus santos tan grandes maravillas.

11. A ti pues Clemente santo martir al celebrar los gows de tu pasi6n

boy suplicantes te pedimos con lagrimas que ayudes a los reos socorras a

los debiles y que por ti nos veamos lib res de nuestras nnumerables culpas.

12. Que alejados del mal con tu ejemplo sin descanso endamos a 10

mas bueno y aspiremos a 10 mejor observando dignamente los manda-

mientos de vida para que despues elizmente seamosunidos al grupo de

tus santos.

13. Roguemos a Cristo verbo unico del padre y pidamos al santo espiri-

tu que aleje la vanidad de este mundo que nos de abundantes virtudes

por las que merezcamos a eterna gloria.

14. Gloria al padre gloria al hijo gloria al espiritu santo que procede

Dios unico que gobierna la maquina del mundo ordena todas las cosas

hace rodar los tiempos y posee el reino siempre por los siglos.

Fontes I Loci similes:

En nuestra opini6n el himno 10 mismo que la misa que se Ie dedica en

el Liber Sacramentorum esta nspirado todo el en las Actas de la pasi6n46

uu.3-4

Pass.

<In> tempo rib us illis <te>rtius romane <Eclesi>e prefuit episcopus

<Cle>mens qui <dis>ciplinam <apos>toli Petri se<qu>utus ita morum

ornamenta pollebat ut a iudeis et gentibus et omnibus christianis parulis

amarerur.

v. II 40-46.

. FABRE

Pasionario cit. fi.

Page 51: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 51/158

173IMNOS DE IAANnGUA UTURGIA HISpANICA

uu. 8-9

Pass.

Orante autemTheodora et flente ecce ubito ad uesperumapparuit ei uir

[clarissimus anitie] uenerandus ixitque ei: Per e sanuserit Sisinnius ut

impleatur quod dixit FratermeusapostolusPaulus: Sanctificabituruir infi-

delis per mulierem idelem. Et quum hec dixisset protinus ab aspectu ius

abscessit. nde non est dubiurn illi beatum Petrum apostolumapparuisse.

Denique statim clamauitad se SisinniusTheodoram et dixit: Obsecro e

ut rogesDominum ruum ne irascaturmici; zelo enim tui ductus adi post

te eclesiam;et durn uolui uidere que ag<eb>antur t audire que diceban-

tur amisi et auditum et uisum.

Pass.Hec et his similia multa dicente Sisinnio gaudiummagnum actum est cre-

diditque cum omni domo sua; et Jato nomine proximo Pascha uturum

babtizatusest.

uu. 13-14

Pass. 1

Cui imperator Traianus huiusmodi rescribtum ransmisit: Traianus cesar

Mamertino prefecto urbis Rome debere Clementem episcopum que

Romaneurbis populus ob criminis sacrilegiiadcusandurn onqueritur per-

suadendum ut sacrificiadeorum nostrorum ibare aut Transpontummare

in eremo quod adiacetciuitati Cersone ubireexilium.

uu. 18-25

Pass. 3

Quum peruenissent d locum exilii inuenerunt bi in ergastulis d secanda

saxa duo milia christianosdiuturna religatione damnatos qui uidentes

sanctum ac nominatum Clementemurbis Rome episcopum omnes una

uoce cum gemitu proruperunt et fletu. Quos quum cognouisset anctus

Clemens pro Dei nomine religatos dixit: Non inmerito me ad uos

Dominus misit sed huc ad uestramcoronam adduxit ut particeps actus

passionisuestre tiam consolationis fficiar. Et quum multa tis consolatio-

nis et patientieuerba ntimasset didicit ab tis quod a sextomiliaria aquam

sibi humeris suis adportarent. Tunc Clemens sanctus dixit: Oremus

Dominum nostrum IesumChristum ut confessoribusuis orsitan ontis in

isto oco uenas periat: et qui percussit etram n desertoSynay t fluxerunt

aque n satietatem pse aticemnobis affiuentem npertiat ut eiusbeneficiis

gratulemur.

uu. 26-30

Pass. 4

Quumque oratione conpleta hinc inde conspiceret idit agnum stantem

qui pede dextro erecto quasi locum sancto Clementi ostenderet.Tunc

sanctusClemens ntellegensDominum Iesum Christum esse uem solus

ipse respiceret t preter psealius non uideret perrexitad locum et dixit: In

nomine Parris et Filii et Spiritus Sancti n isto loco percutite. Sed quum

omnes per girum rastris effoderent et non ipsum ocum in quo agnussta-

bat contingerent acceptobreui sarculo sanctusClemens eui ictu locum

Page 52: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 52/158

174

J. CASfRO SANCHEZ

subpede agni percutiens, ontem affiuentibusuenis ornatum apparuit,quo

suo impetu euomens, luuium fecit. Tunc uniuersis gaudentibusbeatus

Clemens esponsurium edit: Fluminis impetus etificat ciuitatemDei.

uu.31-35

Pass. 5

Ad istam autem amam confluxit omnis prouincia, et uenientesuniuersiad

doctrinam sancti Clementis, conuertebantur ad Dominum Iesum

Christum. Ita ut in [una] die quingente anime seu amplius, babtizati in

nomine Patri et Filii et Spiritus Sancti,et confirmati in fide, christiani abs-

cedebant.Per otam autem prouinciam ntra unum annum a credentibus

septuagintaet quinque eclesie undate <sunt> et omnia templa dextructa

sunt, omniaque dola confracta sunt. Omnis locus per trecentamilia in

forum girum incisi, et euersi unt.

uu. 36-45

Pass. 6

Postannos autem res,paganis nsistentibus, am inuidiosa relatio cucurrit

ad imperatoremTraianum, ut dicerent bi per Clementem nnumerabilem

populum christianorumadcreuisse: t missusest dux, Orfidianus nomine,

qui multos christianorum urmis diuersispenis afficeret. Et dum uideret

Orfidianus omnesgentesad passionem ccedere audentes, essitmultitu-

dini, et solum Clementemepiscopumcogebat d sacrificandum.Et quum

uideret lIum sic fixum in Domino, ut mutari penitus non posset,dixit ad

suos: Perducatur d mare et ligetur ei ad collum ancora,et precipitetur n

medio mari, ut non possint sti populi christiani hunc pro Deo colere. Et

quum factum fuisset,omnis multitudo christianorumad litus cepit stareet

flere, et, flentibus illis, dixerunt Cornelius et Fidius, discipuli eius: Audite,

fratres,omn~ unanimesoremus,ut ostendatnobis Dominus martyris sui

excubias.

uu. 36-45

Pass. 7

Orantibus autem populis, recessitmare in sinu suo per fere tria milia. Et

irtgressiper siccum populi, inuenerunt in modum templum marmoreum

habitaculuma Deo preparatum,et ibi in arcasaxea orpussanctiClementis

episcopipositus, Petri discipulus; ita et ancora cum qua missusest uxta

eum esse osita. Posthec reuelatumest autemdiscipulis llius, ut non inde

tollerentcorpuseius: quibus hoc etiam intimatum est,quod omni anno die

passioniseius recedatmare, et per septemdies aduenientibussiccum ter

preparet.Quod ad laudemnominis sui facit Dominus usque n hodiernum

diem. Hoc autem acto,omnesgentesper girum crediderunt n Christo, ubi

nullus gentilis,nullus iudeus,nullus prorsus nuenitur hereticus.

uu. 48-50

Pass. 8

Fiunt ibi omni anno, die natalis eius, multa beneficiaorationibus sancti

Clementi, Domino protegente:ceci nluminantur, demoneseffugantur,et

omnes nfirmi saluantur,qui illic potuerint peruenire.Et est bi pax Dei, et

laus Domini cum omni gaudio, et benedicitur llic Christus Filius Dei, qui

cum Patte egnat n unitate Spiritus Sancti n seculaseculorum men.

Page 53: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 53/158

175

IMNOS DE LAANnGUA LITURGIA HISpANlCA

110. In sanctaeDorotheae.

Ad Vesperas.

Xriste. lux lucis. deusangelorum.

uita sanctorum.salus nnocentum.

plebisconuentuscelebrantis estum

accipeuotum.

5 En tua uirgo Doroteasancta

te sequens emper uro cordeamat.

et suumcorpus ibi castumserbat

menteque asta.

Duplicis portat meriti choronam,

10 dum mallet uirgofuditet beatum

sanguinem ro te proprium. ad mortem

ultro deuicta.

Iudicis iussucapitur cruenti

sicque lagelliscruciatur diris,

15 sed manetconstans iridendo nigra

idola muta.

Turn duas grabi deditas n lapsu,

unam Xristetemsuamet sororem

pacemCallistem, ibi conquisibit

20 igne piatas.

110. codd...E 218), X 348)

edd.PI 1096), Blume 155)

1 Xriste] X Christe)PI Blume, ...] E lucis deus] ucis uera deusX PI 2

salus]X PI Blume, ...]alusE 3 plebisconuentus elebrantis estum]plebspia

optat celebraTeestum X PI 5 en tua] X PI Blume, ...] tua E p. en uirg.scr.

Blume Dorotea] Dorothea X PI Blume 6 puro] X PI Blume, ...]ro E 7

serbat]optat X; seruatPI Blume 8 mentequecasta]mentequepura X PI 9

duplicis] scripsi, uplici EX PI Blume meriti choronam]merito coronam X PI

Blume 10 fudit] fundit Blume 11 sanguinem ro te proprium ad mortem]

sanguinem rompte proprium uolendo X PI 12 ultra deuicta] Gil, ultra deui-

ta E, uincere mortem X PI, ultra deductaBlume deuicta = deuecta)48 13

judicis] iudici E 15 diridendo] deridendo X PI Blume 16 idola] ydola X

17 turn duas grabi deditas in lapsu] E tunc) Blume, urn duas lapsu grauiter

ruentesX PI 18 unam Xristetemsuametsororem]una Cristetes ocitata soror

X, una Crystetesuocitassaror PI 19 parem Callistem] siue CalistesX, siue

CallistesPI 20 piatas]pietasX PI

GIL, El himnario,cit. n. 4, p. 200.

8 Cf

Page 54: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 54/158

176

CASfRO ANCHFZ

Tenditur posthinc n catastamartir

sustinens enasdiu uerberata;

sic deo dignam animam donabit

sanguine uso.

25 Teufilo mittit nibeum puerum

tribus cum rosis othidemque me/is;

uidit et stupet nimium sagacem

munus et dignum.

Hic fide plenusuocitando Christum

30 intimae credi; patuit tyranno

caput abscissummeruit choronam

etherisaula.

Nunc fabe uirgo precibus uorum

seruulisdona ueniam malorum

35 fac tuos nobis sociospatronos

longum in euum.

Simus et nostro placidi amore

festaqui digno colimus honore

pacis ruamur pariter conexi

40 muneredigno.

Pestisabscedatugiatque anguor

premit quod iugum populos depelle

sit quies unctis medicinaegris

uitaqueabta.

22 p. penasuirg. SC1:lume 25 Teufilo] TheophiloXPL Theufilo Blume mit-

tit] mitit X 26 tribus cum rosis tothidemque] cum rosis tribus totidemque

Blume melis] malis PL Blume p. melis duo punct. scr.Blume 27 sagacem]

sagace PL 28 dignum] aptum X PL Blume 29 uocitando]uocinandoPL

Christum] Xristum X 30 intimat credi] ntima credit E Blume p. credi uirg.

SC1:lume patuit] potuit X PL tyranno] tiranno X 31 caput abscissum]

uertexabscissa ; uertexabscissus L meruit] meruitqueX meruisse L cho-

ronam] scripsi horona E clarum X; claram PI coronam Blume 32 aula]

aulamX PL 34 dona] prebe X; praebePL 36 p. euum punct. et uirg. scr.

Blume 37 et] ut X PL Blume nostro] uestroX PL 38 Festa ui] festoque

E 39 pacis ruamur] pacisutamur X conexi] connexiPL 41 languor] an-

goTX 42 premit quod jugum] Thorsberg rem[...] jugum E quod jugum pre-

mil X PI jugum quod premit Blume 43 quies functis] quiesdefunctisX PL

44 p. abtapunct. et uirg. SC1:lume

Page 55: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 55/158

177

IMNOS DE LA ANnGUA UTURGIA HISPANICA

45 Simul ut tecum,Dorothea sancta,

aularn celorum enearnus rnplarn,

nostrasic Xristo prebeantplacentem

ora chanorem.

45 Dorothea]DoroteaX 46 aulam]aulaE 47 nostrasicXristo prebeantpla-

centem]nostra sint Xristo reboantiaX, nostraqueChristo sint reboantiaPI 48

chanorem]canoraX, canoremPI Blume

110. En honor de santa Dorotea. A visperas.

1. Cristo, luz de luz, Dios de los angeles,vida de los santos, salud de los

inocentes, recibe las suplicas de la asambleade tu pueblo, que celebra esta

festividad.

2. He aqui que tu santa virgen Dorotea, siguiendote siempre, te ama con

puro coraron y guarda para ti su cuerpo limpio y su alma casta.

3. Lleva una corona de doble merito, ya que permanece virgen y derrama

For ti su santa sangre,siendo arrastrada a una muerte voluntaria.

4. Es apresada For orden del cruel magistrado y castigada con crueles

azotes,pero permanece firme burlandose de los negros y mudos idolos.

5. Entonces, a sus dos hermanas, Cristeta y Calista, que habian caido en

grave pecado, as conquisto para ti, tras ser purificadas For el fuego.

6. Despues de esto la martir es estirada en el potro de tortura, y, azotada

largo tiempo, soporta los castigos; asi, derramando su sangre, entrego a

Dios su alma digna.

7. Hace llegar a Teofilo un nino vestido de blanco con tres rosas y tres

manzanas; [aquel] contemplo maravillado el muy sutil yapropiado rega-

10.

8. Entonces lleno de fe, pregonando a Cristo, proclama que cree; quedo

claro al tirano, fue decapitado y merecio la corona en el alcazar del cielo.

9. Ahora, virgen, sepropicia a las suplicas de los tuyos, da a tus siervos el

Ferdon de sus pecados y haz a tus compafieros patronos nuestros para

slempre.

10. Que siempre For nuestro amor te seamosgratos quienes celebramos

tu festividad con digno honor y que gocemos, igualmente unidos, del

digno regalo de la paz.

11. Que se aparte la peste y huya la enfermedad, aleja el yugo que opri-

me a los pueblos, que haya descansopara los muertos y para los enfermos

medicina y una vida apropiada.

12. Que junto contigo, Dorotea santa, poseamos el resplandecientepala-

cio de los cielos y que nuestros labios ofrezcan a Cristo un canto grato.

Page 56: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 56/158

178

CASTRO sANCHEZ

Fontes I Loci similes:

En cuanto a la dataci6n de este himno la vacilaci6n de Fabrega48ue 10

situa en el siglo VIII 0 en el IX es precisada por Perez e Urbe149 ue 10situa

en el siglo IX mientras que Swverffy como vimos mas arriba opina que

rue compuesto en el siglO VIII. En opini6n de Fabrega l himno esta calca-

do de un relato escrito del martirio de la santa.50

UU.9-10

Pass.

Que in tantum extitit in caritate Christi perfecta ut ad eius thalarnumper-

ueniret dupplicauit sui sancti cerrarninispalmarn; et unarn uirginitatis

coronarn enens lterarnmartyrii cum gaudio peruenitad Christum.

uu.17-20

Pass.

Tunc Sabricius ussit earn duci ad duas sororesChris[te]tem et Callistem

que nuper apostatauerant t comendauitearn llis Sabricius icens: Sicut

liDS elicta imitate et supprestitione hristiana diis sacrificastisnuictis et

remunerari eci uos;

Pass. 0

Tunc miserunt sead plantaseius lentesac deprecantes t oraretpro eis;

Pass. 1

Errauimus et satis nique egimus imentes penaset dolo es transitorios

quia sacrificauimusdolis uanis: et deo rogauimusearn et dedit nobis peni-

tentiarn ut possimus d Christi indulgentiarnuenire.Tunc Sabriciusscidit

uestimentasua et in furore nimio accensus ussit ut dorsum ad dorsum

ligate mitterentur in cupa si statimsacrificare oluissent.At ille clarnabant

dicentes: Domine Iesu Christe accipe penitentiam nostrarn et da nobis

indulgentiarn uarn.

Pass. 2

In his uerbis et in ista confessione urantes n cuparnmissesunt et incen-

se n conspectu ancteDorothe.

uu.21-24

Pass. 3

Tunc Sabriciusussit sanctamDorothearn n catastaeuari. Quumque leua-

ta esset anto gaudioexhilarataest ut probareturuirgo ad desideratum er-

uenisse uedeuotioniseffectum.

Pass. 4

Item depositade catasta ecit earndiu in faciempalmis cedi dicens: Ipsa

facies cedatur que mici insultat. Quumque diu multumque cesa terum

gauderet et cedentes arn atigati deficerent hoc ordine Sabriciusdictauit

..A. FABREGA asionario it. n. 7 v. I p. 206-7; v.II p. 226-32.

49 . PtREZDEURBEL rigen it. n. 23 p. 133-4.

50 . SzovtRFFY berian cit. n. 2 p. 44.

Page 57: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 57/158

179

IMNOS DE lAANnGUAUTURGIA HISPAN CA

sententiam, icens: Dorotheam superbissimam uellam,que sacrificare iis

inmortalibus noluit, ut uiueret, sed uoluit absolute mori propter nescio

quem hominem, qui dicitur Christus, iussimus giadio percuti. Ad hec

Dorothea cum clamoredixit: Gratias ibi ago,amatoranimarum,qui me ad

paradisum uum uocasti,et ad thalamum uum inuitasti.

uu. 25-28

Pass. 16

Quum autemhec narraret,et inrideret promisioni,eccepuerante cum cum

orario, in quo ferens ria mela mirifica et tres rosas loridissimas, t ei dixit:

Eccesicut petenti tibi promisit uirgo sacratissima orothea, ransmisit ibi

de paradisosponsisui.

uu. 29-32

Pass. 17

Tunc Theufilus, accipiens,exclamauituoce magna,dicens: Verus Deus

Christus, et non estulla simulatio in eo.

Pass.24

Quumque et tortores,et ipsa ormenta deficerent, anc presesmpiissimus

dictauit sententiamdicens; Theufilus, qui nunc usque diis inmortalibus

sacrificauit,et cultor ipsorum extitit, nunc uero preuaricator nuentus est,

ita ut ab cis discederet, t secte e traderetchristiane,ussimus apiteplecti.

Ill. In sanctaeDoromeae.\

5

Te decet ymnus in Syon, omnipotens,

dum quisque reddit uotum in lherusalem

fideque sumens in uoto constantiam

expellit sesecunctis ab inlecebris,

ut te sequatur crucem sibi baiulans.

Hoc documento priores apostoli

egerunt, actu fidei probabiles

hoc predicando fundabere eclesiam,

111. cod.:M(36)

edd.PL (894), Blume 156)

1 ymnus] hymnus Blume Syon] Sian Blume 2 lherusalem] erusalemBlume

3 fideque] ide M PL, fidei Thorsberg 4 inlecebris] llecebrisBlume 6 p. pro-

babilesuirg. SC7: lume 7 egeruntactu] egerumcactuM 8 fundabere] un-

dauereBlume eclesiam] cclesiam lume

Cf. B. THORSBERG, tudes,cit. n. 4, p: 43 55.

Page 58: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 58/158

180

CASTROSANCHEZ

mater queuerapersistensncolumis

10 enixasponsoprofert alma pignora.

In infolatis agmina potissima,

nectareosqueructus in martiribus,

in confessoreert donum uberrimum,

dum gloriatur in regniscelestibus

15 sepercepturaopes neffabiles.

Hinc odierno bis binis in testibus

resultansuictrix transmittit regalia

tibi, rex poli, abta tiel suabia

munera,uereualde perobtissima,

20 que tuo idem lucrauit ex sanguine.

In Dorotea igustrumambroseam

liliorumque hac rosarumdestinat

tiel in CallisteXristetequeuiolas

oppletasualdeadore gratissimo

25 tiel pretiosum erculum n Teufilo.

Quorum certatrisDorotea prior est

duplici comta aureaprefulgida,

uirginitatis nempehac martirii,

adepta ructum in lucro consortium

30 sororumduum tertium tiel Teufili.

9 mater que] scrip~i,materqueM P - Blumt' 10 sponso]sponsumM PL p.

pignora duo punct. scr. Blumt' 11 infolatis] scripsi, nfolatus M PI, infulatis

Blumt', nfolatos Thorsbt'rg 13 confessore]onfessores PL 15 perceptura]

percepturamBlumt' 16 odierno] hodierno Blume 18 abta uel suabia]apta

uel suauiaPL Blume 19 ualde perobtissima] aldeprobatissimaPI, ualde per-

optissima Blumt' 20 idem] pridem Blume 21 Dorotea] Dorothea Blumt'

ligustrum] Thorsbt'rg,igustra M PI, ligustri Blumt' ambroseam]Thorsberg,

ambroseaM PI, ambrosiamBlumt' 22 hac] ac Blume p. destinatuirg. scr.

Blume 23 Calliste] Callistem M PL Xristeteque]scripsi,XristetemqueM,

ChristetemquePL, ChristetequeBlumt' 24 p. gratissimouirg. scr.Blumt' 25

pretiosum]preciosumPL Teufilo] Theufilo Blumt' 26 certatrisDorotea] cer-

tatrix Dorotea PI, certatrixDorothea Blume certatris sc.certatrix)'2 28 hac]

ac Blume martirii] martyrii Blumt' 29 adepta]adeptamM PL 30 duum]

duplum Blume p. duplum uirg. SC7:lume tertium] tertii Thorsberg TeUfili]

scripsi, eufilo M PI, Theufili Blume

52Evoluci6n del grupo -cs (= x) a -s en final de palabra en latin vulgar.

Documentada ya en inscripciones. C£ B. THORSBERG, tudes,cit. n. 4, p. 62. M.

BASSOLS E CLIMENT, Fonetica Latina, Madrid, 1962, p. 231.

Page 59: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 59/158

181

IMNOS DE LAAN11GUAUfURGIA HISPANICA

Cappadocene esaree uitans

hec ciuis orta summa n presidio

specimenurbi prebet mitabile,

fide prepollens, ita morum enitens,

35 martiriale triumfum expediens.

Opinione huius sacreuirginis

infanduspreses ompertaSabricius

discutiendam isti sibi precipit,

temtatur blandisac suadellisdecipi,

40 idem deterrit minis perasperrimis.

Quam ut prespexitpresesmperterritam,

furenscatasta rucidandamsublimat,

set nsonspenam ncunctanterperferens

elatauoce nomen Xristi predicat

45 unum cum patre ore h« paradito.

Huius ad fidem eneruandam allidus

Xristetemsimul cum Calliste prouocat,

sibimetipsisparilem ut faciant,

set mox correcte er ipsam credidere,

50 que facta esset eleps am augustior.

Quis enarrare ua, Xriste, ualeat

miraculorumopera nsignia,

que agis pse,dum sanctos lorificas?

nam stanti adespresulad custodiam,

55 cum corruentes orrigasclementi s.

Afflata cuiusuirgo sancta lamine

fert iam elapsis alutem ororibus

restauransmen ern ortamentis idei;

31 auitans]Garcia, iuitas M PI Gil, nclita Blume, iuibus Thorsberg 32 ciuis]

ciues M PI, uirgo Thorsberg 33p. imitabile duopunct. scr.Blume 35 marti-

riale] scripsi,martiriali M PI, martyriale Blume triumfum] triumphum Blume

36 opinione] opinionem M PI 37 Sabricius]SarnbriciusM, FabriciusBlume

38 sisti sibi] sibi sisti Blume p. precipitpunct. et uirg. SC1: lume 39 temta-

tur] tentatur Blume ac]hanc Thorsberg suadellis] uadelisBlume 40 deter-

fit] deterretBlume perasperrimis] er asperrimisBlume 41 prespexit]pers-

pexit Blume imperterritam] mperterrita M PI 43 set] sedBlume 44 p.

predicatuirg. scr.Blume 45 hac] ac Blume 46 fidem] finem M PI 47

Calliste] Callistem M PI 48 sibimetipsis]sibimetipsiM PI p. faciant unct.

et uirg.SC1:lume 49 set]sed Blume per ipsamcredidere] redidere er ipsarn

Blume 50 celeps] aelebs lume augustior]angustiorM 54 ades]alesM

PI 56 affiata] adflataBlume 58 ortarnentis]hortarnemisBlume p. fidei

uirg. scr.Blume

Page 60: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 60/158

182

CASrRO sANCHEZ

in his ferborem ecreatmartirii

60 quo properarenthinc ad palmamalacres.

lnlusum ita sedolensSabricius

arnbarumcenser rtuscupa urere;

quarum ex necedum ulcisci nititur

uictrices ecit etheraconscendere

65 ad obtinendadiadema egia.

Gauisacelepsdum ex hoc presisteret

luendapenis sublimaturstipite;

dilaniatur flagrisadqueungulis

libenter perfert aces n lateribus

70 ad palmasuultu properanslarior.

Atrocitatemsupergressaresidis

spiculatoriperimenda raditur

nubtura sponsurn am quoheresmartirurn;

sibi petentiTeufilo scolastico

75 muneremisso aureatur anguine.

E paradisodestinatamunera

Teufilus sumensadmiraturstupidus

trium melorum iel rosarumsuabium

quorum affiatu renobatus iuido

80 credendo audatXristum dei filium.

Quum esset lim crucis Xristi derisor

confessoractus epentepotissimus

diffuso ore crucifixum predicans

59 martirii] martyrii Blume 60 quo] Thorsberg uod M PI Blume hinc]

Thorsberg ic M PI sic Blume 61 inlusum] illusum Blume Sabricius]

SapriciusPI FabriciusBlume 62 cupa] cupam M PI 65 obtinendadiade-

ma regia]obtinendam diademam egiam Thorsberg 66 celeps] aelebsBlume

presisteret] ersisteret lume presisteret\3 67 p. stipite uirg. SCI: lume 68

flagris] fragil M adque]atque PI Blume p. ungulispunct. et uirg. scr.Blume

69 faces]aciesM PI 70 uultu] uultum PI properans] roperasM PI ila-

rior] illarum PI n p. traditur uirg. scr.Blume 73 nubtura] nuptura Blume

p. sponsumuirg. scripsi quoheres] oheresBlume martirum] martyrum

Blume p. martirum uirg. scr.Blume 74 Teufilo scolastico] heufilo scholas-

rico Blume 77 Teufilus]Theufilus Blume 78 melorum] malorum Blume 79

affiatu] scripsi fHatusM PI adflatu Blume renobatus]scripsi enobatur M

renouatur PI renovatusBlume 81 quum] cum Blume

GIL Notassabreonetica it. n. 26 p. 78 55.

f

Page 61: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 61/158

183IMNOS DE lAAN11GUA UfURGIA HISpANlCA

simulacrorum mposturam nfamans

85 funestamcoram presideprenuntiat.

Tunc furens udex hunc sistit eculeo

afficieridumpenis noxialibus,

quem ut aduertit uultu imperterritum

hac pertinacem n fide persistere,

90 perimit ensemox effectummartirem.

Ob hoc, redemtor, upplicesexposcimus,

ut, quique horum congaudemus eritis

et diem festumuotibe excolimus,

ab his defensi areamus itiis

95 expiemurque unctis a deliquiis.

Hii quoque nostri abendomiseriam

compatiendoqueecessitatibus

cunctis adsistant atroni assidui,

ut nunc ereptosab aduersitatibus

100 uicturos secum rofeant ad premium.

Presta,quesumus,rinitas, potentia

summa,qui regisseculorumsecula,

ut te fruamussine ine tempora,

lux angelorumet diesperennius

105 sol pse nobis uigeasperpetuus.

84 infamans] Gil, in flammas M PL Blume 85 funestam] Gil, funestaM

PI, funesto Blume, unestum Thorsberg preside]presidemThorsberg 89 hac]

ac Blume 90 effectum]effectaM PL 91 surplices]surplice PL 92 quique]

queque M 93 uotibe] botibe PI, uotiue Blume 96 hii] hi Blume nostri]

Garcia,nostris M PL Blume, nostram Thorsberg fabendo] auendo Blume

miseriam]miseriis Blume 97 compatiendoque] t compatiendoBlume 98

adsistant]assistant lume 100 profeant] profean PI, prouehantBlume 101

quesumus] uaesumma Blume trinitas] Thorsberg,nitas M PL Blume 102

qui] quae Blume 103 ruamus] ruamur Blume tempora] emporum Blume

104 dies]die Blume p. angelorumuirg. S(7:Blume

111. En honor de santaDorotea.

1. A ti, omnipotente,sedebealabanza n Si6n,mientras odos dirigen su

suplica en Jerusalen , teniendo par Ia fe confianzaen su suplica, e apar-

tan de todas as entaciones araseguirtea i Ilevandosu cruz.

2. Con estaensenanzaivieron Ios primeros ap6stoles, ignosde alaban-

za par su acto de fe, predicandoesto fundaron a igiesiaque, cual verda-

dera madre,manteniendosenc6lume,da a Iuz y ofrecea su esposo an-

tos presentes.

Page 62: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 62/158

Page 63: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 63/158

HIMNOS DE I.AANnGUAUTURGIA HISPANICA 185

15. Sobreviviendo ala crueldad del magistrado, es entregada a un verdu-

go para que surra la muerte, pronta a unirse a su esposo y coheredera ya

con los martires; es laureada con su sangre, enviandose al magistrado

Teofilo el presente que pedia.

16. Teofilo, lleno de admiracion y estupor, toma el presente de tres man-

zanas y tres rosas olorosas enviado desde el paraiso, y renovado por su

fuerte aroma, cree y alaba a Cristo, hijo de Dios.

17. Aunque antes se habia burlado de la cruz de Cristo, convertido de

pronto en valiente confesor, predica a grandes voces al crucificado y en

presencia del magistrado denuncia el fatal engafio de .las estatuas,

difamandolas.

18. Entonces el magistrado, fuera de sf, manda ponerlo sobre el potro,

para que sea torturado con crueles castigos; cuando advierte que resiste

con rostro imperterrito y fe inmutable, en seguida 10atraviesa con la espa-

da, dandole el martirio.

19. Por esto, redentor, suplicantes pedimos que cuantos nos alegramos

con sus meritos y les damos culto devotamente en su festividad, defendi-

dos por ellos, estemos libres de pecados y seamos purificados de todas

nuestras faltas.

20. Que tambien ellos, cuidando de nuestras miserias y compadeciendo-

se de todas nuestras necesidades, os ayuden como patronos permanente-

mente, para que arranclndonos de las adversidadesde ahora nos arrastren

a la recompensa de la vida junto a ellos.

21. AyUdanos te suplicamos, trinidad, poder sumo, que gobiernas los

siglos de los siglos, para que gocemos de ti sin limite de tiempo y reines

en nosotros eternamente, tli, luz de los angeles,dia y sol perpetuo.

Fontes I Loci similes:

Seglin Fabrega54,el himno es del siglo VIII-IX, fecha precisada por

SzOverffy55,ue 10 sitlia en el siglO IX. En opinion de Fabrega, anto este

como el himno Xriste, lux lucis,Deus angelorum,escln inspirados en gran

parte en un relato escrito de la pasion de la santa.

uu. 1-5

Pi. 64, 2

Te decet hymnus, Deus, in Sion, et tibi reddetur votum in Hierusalem.

Luc.14,27

et qui non baiulat crucem suam, et venit post me, non potest essemeus dis-

cipulus.

54 . FABREGA, asionario, cit. n. 7, v. I, p. 206-7; v. II, p. 226-32.

55 . SzovtRFFY, Iberian, cit. n. 2, p. 55.

Page 64: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 64/158

186

CASTRosANCHu

UU.26-35

Pass.

<I>n diebus llis in prouincia Cappadocie pud Cesarearn iuitatem erat

quedarnDei puella nomine Dorothea. Hec quotidianis diebus n castitate

et sobrietate n humilitate et mansuetudine n ieiuniis et orationibus nsis-

tebat. Erat autem ta prudentissima ut uix earn mitari possentuiri pauci.

Dmnes autem qui earnnossepoterant magnificabantnomen Domini nos-

tri Iesu Christi qui talem haberet amularn; cuius et aspectus ratus uita

sanctaet sapiefltia nconparabiliserat et nmaculatauirginitas. Que in tan-

turn extitit in caritateChristi perfecta ut ad eius halamumperueniret up-

plicauit sui santti certaminispalmarn; et unarn uirginitatis coronarn enens

alterammartyrii cum gaudio peruenitad Christum.

36-38

Pass.

Quumque fama <sanctita>tis ius per aureshominum curre<ret> peruenit

ad presidis persequutoris auditum. Qui ingressus ciui<tatem>

Cappadociam d est Cesar<eam>amosissimam hristianorum<precepit>

Dorotheam Dei famulam coa<rtari>.

UU. 41-43

Pass.6

Quumque hoc diceret Sabricius uehementer iratus est et conuersus ad tor-

tares SUDSixit: Sistite earn in catasta ut uidens se constitutarn in penis uel

sic conserniat diis se exhiberi cultricem. Dei uero famula quum se uidisset

erectam in catasta constanter irnrepida et non interrogata air ad iudicem:

Quid me tricas Sabrice? Fac quod facturus es ut passim cum uidere pro

cuius arnore mori non timeD et torqueri non palleD. Sabricius dixit: Et quis

est quem desideras? Dorothea respondit: Christum Filium Dei uiui.

Sabricius dixit: Vbi est Christus? Dorothea respondit: QuantUm ad omni-

potentiarn eius rectifier ubique est; quantum autem ad humanam capaci-

tatem sensushumane fragilitatis uanum pucar quod non in loco aliquo esse

didicerit et ideo confitemur Filium Dei ascendisse n celum et sedere ad

dexterarn Parris sui Dei omnipoternis: quiunitatem deitatis obtinens cum

Patre et Filio et Spiritu Sancto inuiiat nos ad paradisum deliciarum Dei.

UU. 46-50

Pass.

Tunc Sabricius ussit earn duci ad duas sororesChris[te]tern et Callistern

que nuper apostatauerant t cornendauitearn llis Sabricius icens: Sicut

uos elicta uanitate et supprestitione hristiana diis sacrificastisnuictis et

rernunerari eci uos; adhuc rnelioribus donis honorari uos faciarn si istarn

potueritis ab hac stultitia reuocare.

Pass. 0

Tunc miserunt se ad plantas eius lentes ac deprecantes t oraretpro eis

quatenuspossent uampenitentiam per psamDeo offerre ut indulgentiarn

diuinam acciperent.

Page 65: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 65/158

187

IMNOS DE LA ANTIGUA UTURGIA HISpANICA

uu. 61-62

Pass. 1

Tunc Sabriciusscidit uestimentasua et in furore nimio accensusussit ut

dorsum ad dorsum igate mitterentur in cupa si statim sacrificarenoluis-

sent. At ille clamabant icentes:Domine Iesu Christe accipepenitentiam

nosttam et da nobis ndulgentiam uam.

UU.66-70

Pass. 2

In his uerbis et in ista confessione durances n cuparn misse sunt et incen-

se in conspectu sancte Dorothe. Gaudebat autem Dorothea in hora exitus

earum et clamabat eis dicens: Antecedite me secure de indulgentia crimi-

nis uestri et scitote palmarn martyrii quarn perdideratis sine dubio inue-

nisse. Occurret in arnplexu uestro Pater qui in filio perdito et recuperato

letatur.

Pass. 3

Tunc Sabricius ussit sanctamDorotheam n catastaeuari. Quumque leua-

ta esset anto gaudioexhilarataest ut probareturuirgo ad desideratum er-

uenisse uedeuotioniseffectum.

Pass.13

At uero Dorothea magis ac magis faciem suam hilarem et insultantem

ostendens iudici dicebat ei: <Miser > ad nicilum redactus es cum idolis tuis.

71-80

Pass.14

Item deposita de catasta fecit earn diu in faciem palmis cedi dicens: Ipsa

facies cedatur que mici insultat. Quumque diu multumque cesa iterum

gauderet et cedentes earn fatigati deficerent hoc ordine Sabricius dictauit

sententiarn dicens: Dorothearn superbissimarn puellarn que sacrificare diis

inmortalibus noluit ut uiueret sed uoluit absolute mori propter nescio

quem hominem qui dicitur Christus iussimus gladio percuti. Ad hec

Dorothea cum clarnore dixit: Gratias tibi ago amator animarum qui me ad

paradisum tuum uocasti et ad thalarnum tuum inuitasti.

Pass. 5

Et quum egrederetur retorium judicis dicit ad earn quidarn aduocatus

nomineTheufilus: Eia tu sponsaChristi mitre mici de paradisosponsi ui

melasaut casas.Et Dorothea respondit: Planequia ita faciarn. Quum ergo

uenissetn ictu percussoris ogauit carnificem ut modicum earnpermitte-

retur Grafe.Que dum complesset rationem eccesubito Fuel ante earn

apparuit erens n orario tria metaobtima et trescasas.Cui ilia ait: Obsecro

te ut feraseas heufilo scholastico t dicasei: Eccequod me oblasti ut tibi

de sponsi mei paradiso ransmitrerem. psa autem percussagladio cum

triumpho martyrii perrexitad Christum. Cui est honor et gloria in secula

seculorum.

Page 66: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 66/158

188

CASTRO sANCHEZ

UU. 81-85

Pass. 9

Quumque hec et his similia diceret, ngressiStint quidam, et dixerunt ad

presidem: ScholasticusCUtiS heofilus, qui usquehodie postulabatcontra

chriscianos, t persequebaturosusquead mortem, hic pro foribus uocife-

ratur, audanset benedicens omen llius nesciocuius IesuChristi, et multi

creduntpredicationieius.Tunc presesussitcum introduci ad se.Quo intro-

misso air: Quid est, quod Faris oquebaris?Theufilus dixit: Laudabam

Christum feliciter,quemusquehodie infeliciterdenegabam. icit ei preses:

Miror te uirum prudentem,hoc nomine tiel nominare uoluisse, uod nunc

usque quicumque nominauit persequutus s. Dicit ei Theufilus: In hoc

apparetuerum esseDeum, qui me conuertit ab errore ad uiam rectam,et

fecit me cognoscere,uia ipse estuerusDeus.

UU. 86-90

Pass. 3

Infelix, parcecarnibus uis. Cui Theufilus respondens,ir: Tu infelix, parce

anime cue.Ego enim carnibusmeis temporaliternon parco, ut anime mee

in eternum parcatur.Tunc in furore ductus preses, ngulis latera [eius]

adtrectariprecepit,et lampadibus rdentibusexuri. At uero Theofilus nicil

aliut in tormenta clamabat, nisi hoc: Christe, Filius Dei, te confiteor;

adiungeme in numero seruorum uorum.

113. In sanctaeEuphemiae.56

Eccemicantia ueluti sidera

nostreEufimie certatrix trophea

seuoluensaduexitanni rotatile

cursunobis am celeri.

Vota cum gaudiis,crimina lacrimis

mixta perpandere unc omnes quoimus,

5

113. cod.: L 143v)

ed.Blume 160)

1 p. ecceuirg. SC7: lume 2 certatrix rophea]certantis ropaeaBlume certa-

trix57 6 perpandere] erpendereBlume quoimus] Thorsberg,uo imus L,

cogimur Blume

56Cf. B. THORSBERG, tudes,cit. n. 4, p. 7 SS.

57 orma de genitivo probablemente debida a una confusi6n del autor. Aunque

tambien podria explicarse par razones foneticas. Cf. B. THORSBERG, tudes,cit.

n. 4, p. 22-23. Para certatrix referido a Eufemia cf. Liber Sacramentorum, ol. 427,

25 Y 32.

Page 67: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 67/158

189

IMNOS DE LA ANnGUA UTURGIA HISPANICA

causapiaculi uenite prepetes

Xristo regi persolbere

laudum excubia,dollar qui copiam

10 uirtutis, dimicent utque uiriliter,

eum querentium psum ceupropter

animo/as omperdere.

Hoc talis exemplumuirgo nam insequens

siue cum socios ui auentia

15 teatra respuens, risti concremata

amoris am igniculo,

Gliscunt precordiaoppido uirginis

celestem rincipis adire alamum;

reppulit orridi ab hoc edictio

20 Priscinempeproconsuls,

In omnem qui iubet jure prouinciam

suum obseruantem reconem onare,

talis cum ussioagnita fuerit

tube uoxque,ut ilico

7 causa]causarnBlume p. persolbere unct. ScT. lume 9 qui] quae Blume

10 dimicent] Thorsberg i~ dimicet L Blume utque] usqueBlume utqueS8

p. uiriliter uirg. scripsi 11 propter] praepetes lume 12 animolas]animabus

Blume comperdere] omprendereBlume 13 hoc] oc BlumeThorsbtrg calis]

Gil, tali L Blume, ale Thorsberg p. insequens irg. ScT. lume 14 siue] ibens

Blume socioseui] Thorsberg,ocio seuiL, socio saecliBlume lauentia] aben-

ria Blume 15 teatra] heatraBlume' 16 jam] sanctiBlume' p. igniculo uirg.

scripsi 18 talarnum] thalamum Blume 19 orridi] horrida Blume' ab hoc]

obhoc L edictio (sc.edictum)S9 20 proconsulis]praeconsulis lume' p.

proconsulispunct. scr.Blume' 21 jure] re Blume',ura Thorsbe'rg 22 suum]

sua Thorsbtrg p. tonareduo punct. SC7:lume 23 calis] ali L

58 que expletivo. Para og versos 10-12 cf. B. THORSBERG, tUdes, it. n. 4, p.

25-6 Y J. GIL, El himnario, cit. n. 4, p. 187-8. Preferimos la interpretaci6n del

profesor Gil que supone dog anastrofes (Um...propter y ipsum...ceu (= ut).

Pensamos sin embargo que tal vez se pueda entender querentium como tal geniti-

vo dependiendo de uirtutis ( ...que da en abundancia el valor de quienes desean...

= ...a quienes desean...).

59Cf. J. GIL, El himnario, cit. n. 4, p. 193. Entiende edictio como un nomina-

tivo anquilosado (= edictionem) al tiempo que corrige la lectura de L obhoc en ob

hoc.

Page 68: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 68/158

190

J. CASTRO ANCHEZ

25 Vsquese npronanshumi confinia

dei uestigiisMartis sit prostrata,

conlaudans doret,uenerans xcolat

libamenqueexibeat.

Sicque epperitur stiussanctio

30 legis uiolatrix ore Eufimia

inquiens icitum neueexistere

fas Marti turificare.

Hec ubi factum estpate proconsuli,

suis mox adfore ubet obtutibus

35 coram Eufimiam nquiens: quur eui

data neclegisulgida?

Cedenssi placidemeo ntenderis

salubri ortamine,hoc a proposito

discedesenaci, ungi eximiis

40 merebisnam honoribus.

Rennuensetrico damnaturcarceris

seuiergastulocum sibi conpares;

distincti numero septeni epties

Xristo pro mori nitentes.

45 Ita cruentior upo ingrediens

sanctamab agmine sanctorumeripiens,

25 confinia] confinium Thorsberg 26 dei] dii L uestigiis]uestigia Blume

Martis] mattir L prostrata]scripsi, rostratusL Blume,prostratum Thorsberg

27 conlaudans] ollaudansBlume excolat]excolans 28 exibeat]exhibeat

Blume 29 repperitur] reperitur Blume sanctio] sanctior Gilson Thorsberg

sanctio sc.sanctionis)60p. sanctiouirg. SC7:lume 30 fore] fortis Blume 31

neue]neque Thorsberg existere] xsistere lume 32 Marti] Thorsberg, artir

L, Martis Blume turificare] Thorsberg,urifica L, turificia BlumeGil 33 hec]

hoc Blume p. estuirg. scr.Blume pate] pater Blume 35 p. inquiens uirg.

SC7: lume quur] cur Blume 35-36 cui data] ThorsbergGil, euitata L, leuis

temneretBlume 36 neclegis]Thorsberg,ec egis L, legis Blume 38 ortami-

fie] hortamini Blume 39 discedes] iscedensGil tenaci] Blume, enui L 41

damnatur]damnatusL 42 seui] Thorsberg,erui L, saeuiBlume p. ergastu-

10uirg. scr.Blume p. conpares unct. et virgoscripsi 43 distincti] distenti

Thorsberg septeni]septemL 44 Xristo pro] pro Christo Blume nitentes]

scripsi, itens L, niten[te]s Blume 45 p. ingrediensuirg. ICY. lume 46 eri-

piens] eripit Thorsberg

60 Cf.

GIL, El himnario,cit. fi. 4, p. 193.

Page 69: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 69/158

191

IMNOS DE LA ANTIGUA l111JRGIA HISPANICA

passer uod, opinans,hanc or sam ragili

sexu andem nlicere.

Vt quam obstinantem rospexitmilitem

50 proconsulmox Xristi, rotarum fieri

ita compositumargumentum ubet,

per quod rita occuberet.

Hec postper alia uirgo pertolerans

penarumgeneraadscitur expirans

55 celi agminibus,brabium perpetim

regnaturapercipiens.

Ob hoc te cernuacoors idelium

cuncta expostulatmente,piissima

patrona,diluas errorum ut notas

60 tuis omnium meritis.

Pax sit tiel coria, sanctadeifica,

orbem per terrarum omnemecclesia

diffusa redundet,prabasit odiens

cuncta probaqueamplectens.

65 Prestare ignare,pater ngenite,

prole cultl genito regnansque erpetim

sanctocum spiritu, affine per seculum

sustentans ie condita.

47 forsam] Gil fonsamL, sponsamBlume Thorsberg 48 inlicere] llicere Blume

49 ut quam] quam ut Blume obstinantem] Thorsberg,btinantem L, obtinen-

tern Blume militem] militiam L 50 proconsulmox Xristi] Christi proconsul

mox Blume p. Christi uirg. S(7:Blume 52 per] pro Blume quod] Gilson,

quo L Blume occuberet]occumberetBlume Thorsberg 53 per alia] pericula

Blume,parilia Gil 54 adsciturexpirans]ascitisexspiratBlume 57 ob hoc]

obhoc L Thorsberg cernuacoors]cernuicohorsBlume 58 p. menteuirg. scrip-

si etp. piissimauirg. erasi 59 errorum ut notas] ut notis [reatus]Blume 60

meritis] miseransBlume 61 pax sit tiel copia] Gil passis iel copiam L, pacis

tiel coria Blume Thorsberg p. sanctauirg. SC7:lume 62 omnem] DroneL

63 sit] Thorsberg, tint L, ut Blume 65 dignare]digneris Blume p. ingenite

uirg. scripsi 66 prole6 67 p. seculumuirg. SC7:lume

113. En honor de santaEufemia.

1. He aqul que la rueda del ano girando en rapida carreranos trajo ya,

como estrellas esplandecientes,os trofeosde nuestraguerreraEufemia.

61Cf. cit. n. 37.

Page 70: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 70/158

192

CASTRO ANCHFZ

2. Acudimos ahora todos a descubrir coq alegria nuestras plegarias y con

lagrimas nuestros pecados; para vuestra purificacion venid presto a rendir

el tributo de alabanza en honor de Cristo fey,

3. £1 cual da valor en abundancia, para que luchen virilmente, a quienes

buscan dar su vida For el, como el [la clio For nosotros].

4. Siguiendo pues la santa virgen esteejemplo y rechazando unto con sus

compafieros el engafioso teatro del mundo, abrasadaya For la llama del

amor de Cristo,

5. Su coraz6n ansia profundamente partir a la morada del principe celes-

tial; de esto pretende apartarla el edicto del terrible proconsul Prisco,

6. Que ordella mediante ley que un pregonero atruene toda la provincia

que obedecesus ordenes, [diciendo] que cuando se haya oido el sonido de

la trompeta y tal orden haya sido dada, que al punto

7. Sus habitantes se inclinen ~n tierra y se postren a los pies del dios

Marte, 10 adoren colmandole de alabanzas,10 honren venerandole y Ie

presenten of rend as.

8. Y asi se descubre que £ufemia viola la sanci6n de esta ley, diciendo que

no estabapermitido ni era licito ofrecer incienso a Marte.

9. Cuando esto se descubrio al proconsul, ordella que £ufemia inmedia-

tamente se presente ante el, preguntandole: ~por que no escoges os

brillantes clones del mundo?

10. Si accediendo de buen grado escuchasmi saludable consejo y te apar-

tas de tu obstinado prop6sito, sin duda mereceras gozar de los mas

glandes honores.

11. Por negarsea ello es condenada al sombrio castigo de una terrible cir-

cel junto con sus compafieros; estan encarceladoscuarenta y nueve, los

cuales pOllen su empefio en morir For Cristo.

12. Asi, mas deseosode sangre que un lobo, entra y arranca a la santa del

grupo de los santos, creyendo que al fin tal vez podria seducirla For su

debil sexo.

13. Cuando el proconsul vio a esta soldado de Cristo resuelta,ordella que

se prepare el porro de tortura For el que ella extenuada muriera.

14. Despues de esto, soportando la virgen basta el final otros tipos de cas-

tigo, tras expirar, es acogida en el ejercito del cielo, recibiendo el premio

del reino eterno.

15. Por esto la corte de los fieles postrada te ride con todo su coraz6n,

santisima patrona, que por tus meritos borres las manchas de todos sus

pecados.

16. Que haya paz en abundancia, santa obra de Dios, que la iglesia crez-

ca difundiendose por todo el orbe de la tierra. que odie todos log males y

abrace todos los bienes.

17. Dignate ayudarnos, padre ingenito, reinando siempre con tu hijo y

con el espiritu santo, conservando con bondad todo 10 creado por todos

los siglos.

Page 71: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 71/158

193

IMNOS DE LA ANnGUA UTURGIA HISPAN CA

Fontes / Loci similes:

Aunque realmente es muy diffcil saber con seguridad cuaI fue la Fuente

utilizada par el poeta para la composicion de este himno, creemos que

puede seT e utilidad presentar os siguentes extos de la pasion62.El acros-

tico del comienzo de las ocho primeras estrofas nos da el nombre de

Eulogio, que podrfa seTsu autor.

UU.19-28

Pass.

Placuit hic sermo proconsuli Prisco ad subuersionem nimarum perdita-

rum; uncleet edicta scribens,erribilia in publicis ocis et festiuisproposuit,

ita designans:Viri amici Calcidonenses,mnibus notum sit, ut purificemus

nos diebus octo, et decretum regis custodientes, molemus magno cleo

Marti; si quis autemneglegens, ut alteriussectecultor inuentus uerit, tor-

mentis pessimispunietur. Est autem signum hoc sacrificii: ut quacumque

bora tuba personauerit, mnessimul ad templum Marti conuenientes, la-

criter sacrificemus,epropitiantesnobis magnumdeum Martem.

uu. 29-30

Pass.

Erant autem et qui deum habebant n animo in domo una in superiora

inclusi, et instabantorationibus; assidue utemad illos frat sanctaEufimia,

filia Filofronis sen[a]toris, uius materTheodora [frat]. Ascendebat utem

Dei cultrix, facienselemosynam, xpectans e celo mercedem uperuentu-

ram sibi. Appellianusautem,discipulusdiaboli, dixit ad proconsulem:Sunt

hic uiri aliqui, qui se n superioradomus incluserunt,qui nec mperatoris

decreto,nec rue potestatisprecepto,obedireuolunt.

uu. 33-40

Pass.

Hoc audito, proconsul ussit eos adduciad Sf. Qui quum adducerenturn

medio corum, frat sanctaEufimia, gratissimum abensuultum et habitum,

pudica superomnes,qui erant cum ea nluminans continentia et pudicitia

sua aciesuidentium. Quumque uenissent t stetissent nte tribunal, dicit

ad eos proconsul: Obedite omnes pariter decreto mperatoris,et imolate

magno cleoMarti. Illi autemomnessimul cum sanctaEufimia sicutab uno

ore dixerunt: Notum tibi sit, proconsul,quod nos seruimusmagno et per-

petuo regi, qui seder n celis,... Proconsulautem Priscus, oc audito, dicit

ad eos ... Propterquod obedite mperatori, et sacrificiisdeorum fruemini,

ex quibus magni potestisesseamici, et cogniti regis,necnon et ducatum

uobis et principatum adquiritis.

uu. 41-48

Pass.

...et iussiteos mini in carcerem, onec mitteret eosad regem.

Pass.

Erant autem sanctinumero quadragintaet nouem, cum quibus frat sancta

Eufimia. Qui quum ducerentur n carcerem, enit quasi upus in gregem, t

p. 212; v. II, p. 338 55.

2 . FABREGA, asionario, cit. fi. 7, v.

Page 72: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 72/158

194

CASTRO ANCHEZ

arripuit magnamet beatamEufimiam, extimanshoc, quod sicut pse nfir-

mus et inutilis frat, infirmum uas nueniret.

49-52

Pass.

Tunc Priscus roconsul ratusquod amuliere uinceretur, ussitargumentum

rotarum fieri, et in medio illam inponi, ut extensaet contrita, [cito] spiri-

turn redderet.

115. In sanctaeEugeniae.63

Astantes pariter sexus omnigenus,

eras cum senibus, uirgo et anula,

infantes, iubenes, ambitus affiuens

Xristi quos placidus sanguis emaculat,

5 Gaudete sobrie gaudia maxima,

reddentes domino uota salubria;

exstant Eugenie Festaceleb ia,

quo celi meruit scanderepatriam.

Hec martyr nitidis acta parentibus

10 plene studuit dogmata artium,

Pauli sed subito normam dum attigit,

mundi mox arida gaudia orruit.

Nam patTernpenitus matremue deserens,

fratres et propriam omnem familiam,

115. codd... (134), L (121v),B (86v, om. 22-79)

ed.Blume(164)

1 astantes] dstantes B omnigenus] Thorsberg;nigenosE (uni- in ras.)LB,

unigenaeBlume 2 eros]herosL Blume 3 iubenes] uuenesBlume ambi-

tus] ambitu Blume affiuens]afluensL 6 p. salubtiauirg. scr.Blume 7 exs-

tant] extantL 8 quo] quaeBlume 10 studuit] studuit L, et studuit EB, estu-

duit Blume,stUduit+Gilron dogmata]docmataB 11 sed]setL normam]

norma B attigit] adtigit L 12 orruit] horruit Blume 13 matremue]mate-

rue E, materqueB 14 propriam] propria B omnem] omne ELB, omne+

Gilron familiam] familia B

GIL,El him-

3 ara est himno c£ B. THORSBERG, tudes,cit. n. 4, p. 156-63

nario, cit. n. 4, p. 192, 200.

Page 73: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 73/158

195

IMNOS DE lAAN1lGUA uruRGIA HISPANICA

15 aurum et lapides,abitus serichos,

ad Xristum nam uiam querit ut deaf.

Cui mox, qui uia est,se uiam exibet,

per quam Eugeniamadsociat uis

Xristus am famulis atquemonasticis

20 sponsam lArificam et sibi copUlat.

Nam cum conspicere redia properat,

audit xristicolaspsallere elica:

 omnesdemonia sunt dii gentium,

nam celosdominus fabricatopifex.

25 Eunuchisprecipit Proto acintoque

tondant cesariem i et ambulent,

uasternamuacuam roperedeserunt,

ad sanctosdomini ilico transeunt.

Nulli nam profitensse ore feminam,

30 soli magnificopapesetEleno,

a quo post auacro incta renascitur,

adesit ociisuirgo monasticis.

Et ita domini fulta presidio,

ut omnessuperetnfra biennium;

35 nam, quod canonicinunc libri continent,

adesitanimo Xristi puellUle.

Abbasad dominum post ria tempora

migrat, continuo preuiam eligunt

fratresEugeniam, uosea mox reget

40 affectupatrio rectecenobio.

15 abitus] abitu B, habitus Blume serichos] ericos Blume, erichoB 16

adeat]audearEB, adueharBlume 17 uia] uita Thorsberg exibet] exhibet

Blume 18 adsociat]adsocietB, associatBlume 20 clarificam] clarificat EL

Blume copulat] copulet B 21 cum] quum L conspicere]Gilson, onspi-

ceretELB Blume properat]prosperaBlume 22 audit hinc usque d opes,uers.

79, om. B xristicolas]xristicola E 25 eunuchis]eunucisL lacintoque]

lacinthoque Blume p. lacintoque uirg.scr.Blume 26 cesariem i] cesariemei

E p. ambulent uirg. scripsi 27 uasternarn] isternarnBlume p. uacuam

punct. et uirg. SC7:lume propere] Gilson Gil, proprie L, propria E Blume 29

fore] fori L, fori+ Gilson 30 set] Gil et EL Blume Eleno] Heleno Blume

311auacro] abacroL 32 adesit]adhaesitBlume 36 adesit]adhaesitBlume

37 post tria] postria L, postria+ Gilson 38 preuiam] praeuiamBlume 39 p.

Eugeniam unct. et uirg. SC1: lume ea mox reget]earn mox regetE, cum mox

regeretBlume 40 p. cenobio uirg. scr.Blume

Page 74: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 74/158

196

CASTRO sANCHEZ

Tanta a cleoestcessa atismata,

ut cecisoculos curetue anguidos,

pellat demoniamulta a corpora,

omnes nualidossanitas dsequat.

45 Matrona uidua,dicta Melantia,

quartanoualido fuit tipo saucia,

quam dum Eugeniaoleo linuit,

omnem nigredinem ellis euomuit.

Sedmox decipitur per eligantiam,

50 sexumducit uiri, non ore feminam;

quam Xristi famula uerbis ut increpat,

inmitis meretrix udicem ncitat.

 Estseuus ubenis, air, in cenobio,

fallax opinio quem medicum uocat,

55 a quo, ut mederer, um peto languida,

fedareuoluit membra iuidine.

Sedem ubliciter presidispreparat,

mandatpernicitersanctosegredere,

stant et carnifices, ui caput amputent

60 iactent et canibussancta adauera.

Ad hec,nigredinis dicta, Melantia

ancillam obicit testem anaticam,

sed mox Eugeniauestedeposita

sexumemineum iudici comprobat.

41 carismata] harismataBlume 42 oculos]oculis E curetue] Gil, curet uel

EL Blume languidos+Gilson, ui legit anguidis 43 corpora (= corporibus)64

44 adsequat] ssequat lume 45 Melantia] Melania Blume 46 fuit] fit Gilson

tipo] typha Blume 48 omnem nigredinem]affine nigredineE 49 eligantiam]

elegantiamL Blume 50 ducit] Gil dicit EL Blume fore] esseBlume 51

famula] domini L 52 inmitis] immitis Blume 53 est seuus]astseuusEL

iubenis] uuenis Blume air] art L cenobio]coenobioBlume 54 medicum

(-c- sup. l.) L uocat] uocantE 56 fedare] oedareBlume liuidine] libidi-

ne Blume 57 publiciter] publicitus E presidis]presidesL, praesidi Blume,

presides+Gilson preparat]E (-rat in ras.)L, praeparantBlume,preparat+

Gilson 61 Melantia] Melania Blume p. hec etp. dicta uirg. scripsi 64 sexum

femineum] scripsi, exu emineo EL Blume iudici] (sup. .) E, iudicem L Blume

comprobat]conprobatL

64Cf. J. BASTARDAS ARERA,Particu/aridades sintdcticas del Latin Medieval,

Barcelona, 1953, p. 20-23, 86-87. J. GIL, Apuntes sabre morfologia, cit. n. 35.

Page 75: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 75/158

HIMNOS DE LAANnGUA UfURGIA HISPANICA

197

65 Agnoscit am pater materque iliam

fratrescongratulantatque familia

ornantesabitu testileaureo

adtolluntque rona earn n arduo.

Tanta n populo gratia ingruit

70 ut omnescolere am deum ndicent;

sanctiad propria redeuntatria

plebs estcatholica eddita iuera.

Prefectusauacro lico tingitur

cum Xristo placidaconiugeClaudia

75 et cum pigneribusatque amilia

papascontinuo idem eligitur.

Hic postquampopulum ad fidem imbuit

post offert domino pura libamina

post dat pauperibusnnumerasopes

80 Xristi martyrium in paceperficit.

Ad sedesemeatClaudiaproprias

Abito pariter Sergio iliis

et cum Eugenia Proto Iacintoque;

manetxristicolaomnis familia.

85 Quibus siderea ratia presti it

ut multe uidue Claudiam adsequant

sic et Eugeniamnobiles innube

et Protum ubenessimul Iacincthumue.

Inter quos gitur uirgo egregia

90 BasilIa epulit sponsumet omnia

65 materque]materue L Blume 67 abitu testile] habitu textili Blume 68

adtolluntque]attolluntque Blume trono] throno Blume 70 p. indicent uirg.

SC7:lume 72 liuera] ibera L Blume 73 lauacro] abacroL tingitur] tin-

guitur L 75 pigneribus]pignoribus Blume familia] familiis L Blume 77

postquam]post quam L imbuit] inbuit L 79 p. opes rursus nc. B 80

Xristi] Xristo L martyrium] martirium L 81 ad sedes...proprias]d

sedem...propriam Blume 82 Abito] Auito B Blume Sergio]SerigioEB p.

pariter uirg. scr. Blume p. filiis uirg. scripsi 83 lacintoque] acintoue L

lacinthoue Blume p. lacintoque uirg. scr.Blume 84 manet] nam et EB

omnis] omne EB 85 gratia] gratiam B 86 Claudiam] Claudia EB adse-

quant] adsequiEB assequant lume 87 innube] Thorsbergnnupte L Blume

innubte EB 88 et] sedL Blume iubenes] uuenesBlume lacincthumue]

lacintumue L lacinthumue Blume 90 pepulit] reppulit Blume

Page 76: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 76/158

198

CASTRO ANCHEZ

mallenssegladio ferbido plectere

quam sponsi auido copulo radere.

Tempestas ritur Selia irannidis,

sanctosperniciter cedit et interit;

95 ad hec Eugeniauirginesammonet,

ut summa studio secleopreparent.

BasilIagladio plectitur ili<;o

necnonet sociiProtus acintusue,

postquos Eugeniamad aram mperant

100 cultu demonico ut tufa offerat.

Sedmox ad Dominum palmasut erigit,

templum continuo pulberi traditur;

innexo apideTiberi gurgite

in precebslubio uirgo dimergitur.

105 Nec mergi patitur rupta funabula,

uadit per aticessupra natatibus,

nam, Petro n pelagoqui fuit obuius,

nouit iampopulus esse um innuba.

Se nil proficerecernit ut inpius,

110 mandat ornacibusmittere celibem;

fornax frigidior mox nibe facta est,

nec gnis ibidem uisus est terum.

Post n carcereoubrico truditur

nec defit radians ux ibi martiri;

115 morte per gladium am caro fungitur,

uadit siderea d loca spiritus.

91 mallens]malensBlume ferbido] feruido L Blume 92 sponsi]sponsoEB

rauido] rabidi Bl,tme copulo] copulaeBlume 93 tirannidis] tyrannidis B

Blume 95 ad hec] adhecLB, ad haec Blume ammonet] admonetL Blume

96 ut summo] summo ut L Blume 97 BasilIa]BassillaB 98 lacintusue]

lachinctusueB, lacinthusue Blume 99 post quos] post quam B imperant]

inperant L, inpetfant B 102 pulberi] pulbere E, pulueri Blume p. traditur

punct. scr.Blume 103 innexo] scripsi, n nexu L, innexu EB, nnexa Blume, n

nexu Gilson lapide] lapidi Blume 104 precebs] raeceps lume flubio]

fluuio Blume dimergitur] demergiturBlume 105 nec] hec EL, hec Gilson

106 natatibus] ThorsbergGil, natantibusELB Blume 107 obuius] UillSL

108 populus]populis Blume innuba] nnubis Blume 111 nibe] nine Blume

113 p. truditur uirg. SC7: lume 114 martiri] scripsi,martiris EL, martyri B

Blume 115 monel scripsi,mortis EL Blume,moni B 116 nadir] uadetB

Page 77: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 77/158

199

IMNOS DE LA AN11GUA UTURGIA HISpANlCA

Ad cuius tumulum Claudia acrimans

adest,Eugeniamatri seobicit:

 mater,gaude, art, te deusaspicit,

120 sanctorumgremio ungerisocius;

Manda pigneribusnam lUis, ut colant,

sicut didicerunt, Xristum et ambiant;

matercontinuo uolat ad ethera

ac demumsubolespostplura tempora.

125 lam, Xristi famula, abe ugentibus,

jam nunc, Eugenia, rige supplices,

Ihesuscunctipotensprotegatexules,

uitam percipiantcuncta amilia.

Ab egrisperimens e uis aboleat,

130 sit functis requiesampla fidelibus,

iugum, quod estdurum, auferatocius,

bellum aufugiat,pacemet inferat.

Maternum gremiumparuulos nstruat,

pascatet populos ectio euidens,

135 purget et facinusomnibus ocius,

regnumconcilietsecla n omnia.

Sit trino domino gloria unico,

patti cum genito atque paraclito,

qui solusdominus rinus et unus es,

140 seclorumualidesecula ontinens.

117p. lacrimans una. etuirg. SC7:lume 118p. adestuirg. scripsi p. Eugenia

uirg. scr.Blume obicit] ouicit L 119 art] ait B Blume 120 ocius]occius

EB p. ociuspunct. scr.Blume 121 pigneribus]pignoribusBlume 124 plura]

multa Blume 125iam Xristi] nam Xristi B fabe] aue Blume 126 Eugenia]

sanctissima B 127 Ihesus] esuE, IhesuB, IesusBlume cunctipotens] onti-

nuo L, cuncti potensE, cunctispotens 129 se uis] Gil sebusL, seuisEB, sce-

Ius Blume, ebris Thorsbcrg aboleat]E (-1- n ras.)LB Blume,aborreatGilson

Thorsberg 130 sit] sint L 131 jugum q.e.durum] durum q.e.iu~m B

ocius]occiusB, ocius+ Gilson 132 bellum] uellum L bellum in ras.B 133

paruulos]parbulosLB 135 ocius]occiusB 139 es]estB Blume 140 seclo-

rum] sanctorumEB

115. En honor de santaEugenia.

1. Fielespresentes e uno y otro sexo,adultos y ancianos, oncellasy

ancianas, ifios y j6venes, cudiendoen masa os del contorno,a quienes

purifica la Juice sangre e Cristo,

Page 78: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 78/158

200 CASTRO ANCHFZ

2. Participad con moderaci6n de esta gran alegria, ofreciendo al senor

saludablesalabanzas; comienza a celebrarse a festividad de Eugenia el dia

en que mereci6 subir a la patria celestial.

3. Esta martir, nacida de padres ilustres, estudi6 profundamente las

ensenanzas e las ciencias, pero cuando conoci6 el ejemplo de Pablo, al

punta rechaz6 os mezquinos goces de este mundo.

4. Pues dejando completamente a su padre y a su madre, a sus hermanos

y a todos sus criados, el ora, las piedras preciosas y los vestidos de seda,

busca un camino para marchar a Cristo.

5. El que es el camino enseguida se muestra a ella como el camino, par el

cual Cristo reune a Eugenia con sus siervos y monjes, y la une a si como

esposa esplandeciente.

6. Pues cuando se acerca aver su hacienda, ore a los cristianos entonar

cantos celestiales: Todos los dioses de los gentiles son espiritus del mal,

pues el senor es el aurar de los cielos.

7. Ordena a sus eunucos Proto y Jacinto que Ie carteD el pelo y caminen,

rapidamente abandonan la litera dejandola vacia y al punta se unen a los

santos del senor.

8. Sin confesar a nadie que es una mujer salvo al ilustre prelado Eleno, de

cuya mana renace bafiada par el bautismo, la doncella se uni6 a sus com-

paneros de cenobio,

9. Y se apoy6 en la ayuda del senor de tal maDera que en menos de dos

anos aventaja a rodas, pues qued6 grabado en el coraz6n de la jOyeDde

Cristo 10 que contienen los libros sagrados.

10. Tres afios despues el abad marcha junto al senor, sin demora los her-

manos eligen a Eugenia como guia, y ella pronto, con afecto paternal, los

conduce par el camino recto en el cenobio.

11. Tan glandes clones e haD sido concedidos par Dios, que a los ciegos

cura sus ojos sin vida, del cuerpo arroja muchos demonios y la salud llega

a todos los enfermos.

12. Una matrona viuda, llamada Melantia, estaba afectada par una grave

hinchaz6n de cuatro dias, y cuando Eugenia la ungi6 con 61eo vomit6

toda la negrura de su hiel.

13. Mas despueses seducida par la bellezade Eugenia, cree que es hombre

y no mujer; cuando la sierva de Cristo la reprende, la orgullosa mujer-

zuela la acusaante el magistrado.

14. Hay , dice, en el cenobio un malvado jOyeD,al que una falsa fama

llama medico; cuando yo, enferma, Ie pedi que me curara, quiso manchar

mi cuerpo con su pasi6n .

15. Se prepara publicamente el tribunal del gobernador, que ordena a los

santos salir inmediatamente del convento; tambien estan presentes los

verdugos, para que les carteD la cabezay arrojen a los perras sus sagrados

cadaveres.

Page 79: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 79/158

201

IMNOS DE LA ANTIGUA UfURGIA HISpANICA

16. Melantia, nombre de 10negro, presenta omo testigo anaticade su

acusacion una criada,pero inmediatamenteEugenia,despojandosee

su vestido,muestraante el magistradosu condicionde mujer.

17. Padrey madre reconocen ntonces su hija, sushermanos susser-

vidoresse alegrany, vistiendola con un vestidode oro, la colocan en un

alto sitial.

18.Tan grande ue a graciaque descendio oble el puebloque todospro-

clamanque ya clanculto aDios; los santos uelvena sus emplosy el pue-

blo catolico recobra a libertad.

19. AI punto el prefectoes bafiado pOl el aguabautismal unto con su

esposaClaudia, grataa Cristo, y sushijos y susservidores; in demoraes

elegidoobispo.

20. Despues e instruir al pueblo en a fe, ofreceal senor impias ofren-

das,da a los pobressusabundantesiquezas padece l martirio en a paz

de Cristo.

21. Vuelve Claudia a su casa unto con sus hijos Avito y Sergio y con

Eugeniay con Proto y Jacinto; toda a familia permanece ristiana.

22. La gracia divina les concedio que muchasviudas sigana Claudia,

noblesdoncellas Eugeniay jovenesa Proto y Jacinto.

23. Asi pues,entre ellos a ilustre doncellaBasila echazo su prometido

y todos sus bienes,prefiriendo morir pOl la ardiente espadaantesque

entregarse la desenfrenada nion de su prometido.

24. lnicia el tirano una cruelpersecucion; apidamente xterminay mata

a los santos;ante esto Eugeniaaconseja las doncellasque se prepareD

para Dios con el mayorcelo.

25. AI punto Basilaesherida de muerte pOl a espada tambiensusami-

gosProto y Jacinto; mandana Eugeniaque,despues e estos, nte el ala

ofrezca nciensoal culto demornaco.

26. Mas despues e levantarsusbrazosal senor, nmediatamente l tem-

plo quedaconvertido en polvo; atadaa una piedra, a doncellaessumer-

gida de cabeza n a corriente del rio Tiber.

27. La cuerdase ompe y no permite que se sumerja, a pOl as aguaslo-

tando y el pueblo sabeentonces ue esta con a jOyeD quelque sali6 al

encuentrode Pedroen el mar.

28. Cuando el mpio ve que Dadaconsigue, rdella metera la santaen un

homo; enseguida l homo qued6masheladoque a nievey allf no sevol-

vi6 a vel fuego.

29. Despues sencerrada n una 16brega risi6n y no Ie falta allf a la mar-

tic la radiante uz; entonces u cuerpomuere pOl a espada su espiritu

marchaa los parajes elestes.

30. Ante su rumba esta lorando Claudia; Eugenia eaparece su madre

y Ie dice: Madre, alegrate,Dios te mira, pronto te uniras al cocode los

santos;

Page 80: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 80/158

202

CASTRO sANCHEZ

31. Manda, pues,a tus'hijos que, como aprendieron,horneD y sigana

Cristo en sussuplicas"; nmediatamentea madrevuela al cielo y final-

mente,despues e mucho tiempo, sushijos.

32. Ayuda ya, siervade Cristo, a los que loran; levantaya, Eugenia, los

que suplican; que Jesusodopoderosonos proteja en nuestro destierro,

que toda esta amilia seapart(cipede la vida.

33. Que de los enfermosdesaparezcal poderde a muerte,que os fieles

difuntos tenganeterno descanso,ue Uestis] partepronto el duro yugo,

que aleje a guerray traiga a paz.

34. Que el regazomaterno nstruya a los pequenos, ue a los pueblos os

alimente a lecturadigna de fe, que pronto limpie de todos el pecado, ue

nos traiga el reino parasiempre.

35. Sea a gloria al senoruno y trino, al padre con el hijo y d paraclito,

que eresel solo senoruno y trino, abrazando strechamenteos siglosde

los siglos.

Fontes I Loci similes:

El himno debe seTcontemporaneo de la entrada en Espana de la pasion

de la santa,10 que, en opinion tanto de Fabregacomo de SZOVerffy'5,iene

lugar en el siglO X. Pareceque el auto del himno debio conocer a pasion,

si bien es muy diffcil determinar que version. No obstante hemos creido

de alguna utilidad recoger os siguientes textos de la pasi6n.

uu. 1-4

Prud. Pel: 6; 148

Circumstetchorusex utroque sexu,/heros irgo puer senexanulla,/uestrum

psallite rite Fructuosum /laudans Augurium resultet hymnus/mixtis

Eulogium modis coaequans,/reddamusaribuspares arnenas.

PI. 60, 9

sic canamnomini tuo iugiter reddensuotamea per singulosdies.

Nah. 1, 15

ecce super montes pedeseuangelizantiset adnuntiantis pacem. Celebra,

Iuda, estiuitates uaset redde uota tua quia non adicietultra ut pertranseat

in te Belial: uniuersus nteriit.

u. 8

Prud. Cath. 5, 109

Fessoslle uocat pet freta saeculi discissispopulum turbinibus regens iac.

tatasque nimasmille laboribus iustorum in patriam scandere raecipit.

Pasionario, cit. n. 7, v. I, p. 176; v. II, 83 ss.

Page 81: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 81/158

203

IMNOS DE LAANnGUA UTURGIA HISpANlCA

uu.9-12

Pass.

Hic [pracfectus]taque cum uxore Claudia et cum duobus iliis Abito et

Sergio et cum filia Eugenia ab urbe Roma ad urbem Alexandriam dum

uenisset ...

Pass.

Eugeniarn gitur filiarn suam durn litteris liberalibusperfectissime ocuis-

set et tarn latino earnquam grecoeloquio instruxisset etiam filosophiam

docerepermisit... Igitur quum aliis atque aliis poscemibus nimo castitatis

obsisteret eruenitad manuseiusbeatissimiPauli apostolidoctrina; et licet

subpaganissimis aremibusageret epit tarnenesse nimo christiana.

uu.21-24

Pass.

Quumque statim ut poposceratmpetrasset t ab urbe properaret d uillam

audiuit christianospsallentes tquedicentes:Omnes dii gentium demonia

Dominus autemcelos ecit.

uu.25-28

Pass.

Hec autemaudiensEugenia suspirauitet fleuit et dicit ad eunuchospue-

ros suos Protum et lachintum:...Pergamus ariter ad christianos rne ali-

quo casuab alterutro separemur rinibus meis onsuramadhibeam;et tunc

demumad christianos icut ordinauero properemus.

uu.25-28

Pass.

...Hoc ego considerans tondeti me extimo ut crastina nocturna profectio

ordinata per ipsos nobis transitum preheat. Vobis itaque duo bus iuxta bas-

ternam ambulantibus et ceteris precedentibus ad locum deponar a uobis; et

uacua pertranseunte basterna nos tres uirili habitu simul ad Dei homines

properemus.

uu.29-32

Pass. 1

...Scias amen e mici a Deo Eugeniamdemonstratam t unde ueneris et

cuius sis filia et quid isti tui sint famuli non me passus stDominus prete-

rire...Hec beatusElenus nullo alio teste nisi Deo loquutus est medio et

iussitearnsic in uirili habitu pemanere;et non eosdeseruit uousque imul

babtismatissanctificatione nstructos monasterio ad quod festinauerant

sociaret.

uu. 33-36

Pass. 13

ilia uero uirili habitu et animo in predicto uirum monasterio permanebat:

que ita in diuinis eruditionibus profecit ut intra secundum annum omnes

pene scribturas dominicas memorie retineret.

Page 82: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 82/158

204

.CASTRO

sANCHFZ

UU.37-40

Pass. 4

Tertio igitUr anno conuersionis ius abbasqui preerat ratribus n monaste-

rio migrauit ad Dominum. Post cuius abscessum mnibus uisum est ut

beatamEugeniameligerentabbatem.

UU. 41-48

Pass. 5

Sic taque n hoc opereDeo esse arior cepit ut et cecorumoculos aperiret

et demonespelleret et saluaretper earnDominus quosquumqueuisitasset

infirmos.

Pass. 6

Matrona quedam Alexandrina ceteris matronis prestantior nomine

Melantia quartano ypo multo tempore fatigata opinionem eius audiens

uenit ad earn.Quarn quum beataEugeniaoleo perunxisset t crucis signum

in eius ronte depincxisset mnemcontinuo uirulentiarn fellis euomuit et

sanissimaeddita ad uicinum monasterii uod possidebat rediumprope-

rabat.

UU. 9-52

Pass. 7

Audiens hec Melantia contristata est et ueniens epit earn ogareut acci-

peretet arnpliorapromitteret. Interea it assidua irca beararnEugeniarn t

in nullo deprehendens uod esset emina eligantia decipitur iuuentutis.

Videns autem uuenem puerum putabatesseerrenum;...

Pass. 9

Tunc beau Eugeniaarmans frontem crucis tropheo clarissimo sue uocis

strepitu cum gemitu air: RecteMelantia nomenhabere ognosceris;...

Pass. 0

Illa uero his sermonibus udiris maiori crudelitateaccenditur t deceptio-

nis sue pudorem non ferens perans tiam se prius detegiad aures nfamie

nisi prius psa detegeret lexandriam ediit et publica nterpellationisuoce

talia quedamprefecticepit auribus ntimare:

UU. 53-56

Pass. 0

Iuuenum perfidum qui se dicit christianum ncurri; ad me autem lIum

dum medendi gratia quia dicebaturposse nfirmantibus prodesse enire

permitterem unam ex illis extimans quarum pudore bacchatur aususest

inpudenteralloqui et uerbis procacioribus d crimen hortari. Quid multa?

Ad ultimum ut captiuam barbarus nire congressus st que nisi dedissem

uocem atquead unius que ntra cubiculumerat; fuissem ncillule liberata

suffragiosueme ibidinis subiugasset.

UU.57-60

Pass. 2

Tunc iubentur adduci propinquo sanctaEugenia ut non per nternuntios

earnprefectusaudiret sed exore eius addisceret eritatem.Abtantur eculei

Page 83: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 83/158

205

IMNOS DE LA ANflGUA UfURGIA HISpANICA

uerbera ere lamme ortores; et cetera ue solentabscondita ordis excul-

perf preparantur.

UU.61-64

Pass. 3

...dixit Eugenia: 0 Melantia nigredinis nomen et tenebrosamalitia adpli-

care fecisti eculeos uspendi recipis christianos damnas percutis ncen-

dis uenenos ccipis...

Pass. 4

Quumque adducta fuisset ante conspectum udicis ancilla cepit dicere:

Istum iuuenem inpudicissimum frequenter quidem circa uiles personas

detectum n adulteriisnouimus...

Pass. 5

Et hoc jure laudandum si pro amore uirtutum sexus nfirmior uirilem glo-

riam imitetur. Idcirco nunc ego amore diuino religionis accensa irilem

habitum sumsi et uirum gessiperfectum uirginitatem Christo fortiter

conseruando.

Pass. 6

Et hec dicens scidit a capite unica qua frat induta et apparuit emina.

UU.65-68

Pass. 6

...Agnoscit itaque pater filiam sororem ratres seruosdominam. Cutrunt

ad earnstatim et fundentes acrimas n conspectupopuli amplexibuseius

incumbunt. Nuntiatur factum Claudia matri. At ilia statim cursu rapidissi-

mo cum omni familia ad spectaculumproperat. Deferuntur uestimenta

aura texta et licet inuita induitur atque in excelso ribunali inposita n

sublime adtollitur et ab omni populo conclamatur: Vnus Deus Christus

unus et uerusDeus christianorum.

UU.69-76

Pass. 7

Fit gaudiumpopuli cum timore Dei; Eclesia ero Dei que am quasiuidua

octauo anno clausa fuerat reseratur.Reuocatur christianorum populus;

babtizaturprefectus n fascibus onstitutus; babtizantur ilii eius babtizatur

Claudia mater eius et plurima multitudo paganorum onuertitur ac resti-

tuuntur preuilegiachristianorum et mittit prefectus elationes d Seuerum

imperatoremde christianis;...

Pass. 9

IntereaomnisAlexandriaconspirat n episcopatum ius et cepit cum respu-

blica habereprefectum quia successori nondum uenerat et eclesia abere

prefectum quia merito fidei cum sibi elegerat acerdotem.

UU.77-80

Pass. 9

Vnde his beneficiiseius superaddere upientes tatuimusut aut diis omni-

potentibussolitam culturam exhibeas ut depositadignitate etiampropriis

facultatibuscedas.Acceptahac auctoritate simulat egritudinem quousque

Page 84: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 84/158

206 J. CASTRO sANCHEZ

uniuersa distraheret,que poterat pse habere,et per omnem prouinciam

eclesiis t pauperibus rogaret. pseautemprefectusn timore Dei, et in cul-

tura Christi, etiam alios confortabat n Christo...

Pass.30

Durauit autem n episcopatum nno uno et mensibus ribus, et cum tro-

pheo confessionis t martyrii pertexitad Christum.

UU. 81-84

Pass.30

Ipsa autem [Claudia] cum Abito et Sergio, illis suis,et cum beataEugenia,

remeantRomam.

UU. 85-88

Pass.32

Omnibus itaque uid[u]is christianis conuentuserat ad beatamClaudiam:

omnibus autemuirginibus ad beatamEugeniam.0 quantasper Eugeniam

uirgines Saluator nuenitj quantasper BasillamChristus sponsas btinuit

Quante per Claudiam uiduitatis bonum promta uolumtate seruarunt;

quanti uuenesper Protum et Iachintum Christo Domino crediderunt

UU. 89-92

Pass.38

Hec et his similia multa prosequente ompeio,decreuitGallienusaugustus,

ut aut sponsumsuumBasilIa eciperet,aut gladii anima aduerteretur

UU.93-96

Pass.33

Valeriano taque et Gallieno imperatoribus,orta estseditiode christianis, o

quod Ciprianus Cartaginemuerteret,CorneliusRomam.

Pass.34

Ideoque, arissime irgines,que mecum n agoneuirginitatis fortiter cucur-

ristis,permanete n amore Domini melitis quam cepistis: empus lendi pro

temporeabsqueertorealiquo sustinete,ut gaudiaeternacum omni possitis

delectatione uscipere: goenim commendaui os Spiritui Sancto, ui credo

quod uos n regnosuo ntegras nlibatasque onstituet.Nolite itaque exhoc

faciem meam corporaliter querere,sed exemplum meum, ante oculos

habentesmonita mea,quotidie mente conplectite.

uu.97-112

Pass.39

Quid multa? Omnibus obstitit fortiter, et sue constantieostendit nmuta-

bilitatem. Verumquoniam ex genere egio erat, et publice audiri non pote-

rat intra domum suampro amoreuirginitatis et Christi gladio transuerue-

rata est. Quia interfecta tenentur Protus et Iachintus, et iubentur lobi aut

ipsis sacrificare, ut de ipsis sacrificiumexhibere.

Pass.40

AudiensNicetius hec obstipuit, et ne ad imperatorempertingeretquod earn

libenter audiret, ussit earn duci ad templum Diane, et ita spiculator nmi-

nens dixit ei: Redimeuitam tuam et patrimonium tuum, Eugenia,et sacri-

Page 85: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 85/158

207

IMNOS DE LA ANTIGUA UTURGIA HISpANICA

fica dee Diane. Tunc beata Eugenia, expandens manus suas, cepit orare et

dicere:...Et dum hec oraret fit terremotus in eadem loco, et ita templi ipsius

fundamenta mersa sunt cum idola, ut nihil aliquid remaneret nisi sola ara,

que erat ante ianuam templi, ad quam stabat sancta Eugenia.

Pass. 1

Tunc imperator iubet earn, ligato saxo, precipitari in Tiberim. Statimque

saxum disruptum est. Beata uero Eugenia ita super sedens fluuiali aqua,

ferebatur ut omnibus ctedentibus Christo appareret ilIum fuisse cum

Eugenia, ne obsorberetur, qui fuerat cum Petro in mari, ne mergeretur. Inde

sublata, in fornacibus termarum Seuerianarum mittitur, que sic statim

extincte sunt, ut etiam ipse terme ulterius calefieri omnino non possent.

Mittitur post hec in custodia tenebrosa, ubi per uigintim dies clausa defice-

ret, et negato cibo uel potu, et lumen penitus non uideret. Sed ibi tantus

quotidie fulgebat splendor, ut dum apercus fuisset locus post uigintim dies,

beata illic Eugenia quasi lumen aliquod radiaret.

uu.113-124

Pass.41

Ipso autem die Natalis Domini missus est spiculator, qui illam in custodia

positam percuteret. Tunc sublatum est corpus eius a christianis, et positum

est non longe ab urbe, in uia, que appellatur Latina. Claudia uero mater eius

dum ad eius sepulcrum fleret, apparuit ei Eugenia uigilanti, et dixit ei:

Gaude et letare, mater Claudia, quia et me introduxit Christus in exultatio-

ne sanctorum, et patrem meum in patriarcharum gaudio conlocauit.

Teipsam quoque, dominica die adueniente, in refrigerio sempiterno susci-

pier. Comenda ergo filiis tuis, atribus meis, ut custodiant crucis signacu-

lum per quod effici mereantur nostri participes.

Pass.42

Factum est autem ut, ueniens ad domum Claudia, instrueret filios suos

iuxta quod monica fuerat. Die autem dominica, mysteriis celebratis, in ora-

tione posita, emisit spirirum...et quotidiana damna inferences diabolo,

atque quotidiana lucra Eclesie conferentes, per multos annos Christo uixe-

runt, et cum bono uite profectu de hac luce ad siderea regna migrauerunt.

Patrem et Filium cum Spiritu Sancto in unitate glorie confitentes.

u.124

Hier. Iou. 1,49,293

flam cum fruendi cupiditate insatiabilis flagrat, plura tempora suspicioni-

bus, lacrymis, conquestionibus perdit; odium sui facit, et ipse nouissime

sibi odio est.

Page 86: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 86/158

208

CASTROSANCHEZ

119. In ss.Facundi et Primitivi.

Fons,deus,eternepacis, ux, origo luminis,

dilectionis amorem ue infundens nobis,

mira prestaut queamus ua promereymnis.

Almorum ecce uorum pangimus nsignia

5 Facundiet Primitibi martirum in canticis,

tibi regi offerentes acrificium audis.

Cuncti enixeprecantes oscimus e serbuli,

rex,nobis horum rogatu nostri des ut delicti

ueniam,pro te qui multis stint tormentis adfecti.

10 Venit Adticus dum presesn fines Gallecie,

xristiani hii Xristum fatentesprouincie

ipsius sistuntursuisconspectibusncole.

Nomen xristianitatis mpius extinguere

nitens,hos uinctos catenis ussit s trai ad se

15 ac frangi digitos horum crura et contorqueri.

Oirexit epulas llis, quibus edebat pse,

oblatum sibi tunc sancti emnunt ciuum caryere,

iratus camino iussiteos udex ardere.

Isti ambo consultoriueraciapresidi

20 uerba espondentes;missiquum fuissent, nlesi

manserunt,qui post res dies ntacti stint inuenti.

Post nfectum dari iussit llis ciuum ueneno,

oratione acceptumquem et crucis uexillo

armati sanctiederunt,nicil mati senserunt.

119.cod.:L 114)

ed.Blume 169)

3 a. etp. praestauirg. scr.Blume ymnis] hymnis Blume 4 a. etp. ecceuirg.

SC7:lume 5 martirum] martyrum Blume p. canticis uirg. scripsi 7 serbu-

Ii] seruuli Blume 8 rogaru] GilsonGi~ rigata L, precatuBlume des]dies L

9 adfecti] affecti Blume 10 Adticus]Atticus Blume dum] cum Blume 11

hii] huius Blume 14p. nitens uirg. scripsi trai] trahi Blume 16p. ipsepunct.

et uirg. SC7:lume 17 ciuum] cibum Blume carrere] Gil, carcereL Blume

p. carcere unct. et uirg. SC7: lume 20 p. respondentes unct. et uirg. scripsi

quum] cum Blume inlesi] illaesiBlume 22 ciuum] cibum Blume

Page 87: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 87/158

209IMNOS DE LA ANllGUA LlTURGIA HISpANICA

25 Rector unc uncinis trai nerbose corporibus

eorum ussit llosqueoleo perfundere

candente tquesubponi ampadesateribus.

Iussit uibam calcemmixtam cum acetoet felle

corum mitti in guttur violenter udexque

30 nam sanctibiberunt potum fidenter n domino.

Martirum et effodiri iussitoculospreses;

que quum sanctiaguntXristo gratesDeo ierent

suspendiqueunc deorsum ubet eoscapite.

Ynlustrati post triduum et sani nuenti stint;

35 quos uibos discoriari udex ussit niquus

capita sanctorummandathorum atqueprecidi.

Tunc milites absciderunt apita beatorum

cerbicibusstatim quorum ac et sanguis xiit;

multi uidentesgauisi n Xristo crediderunt.

40 Ihesu edemtorexcelse ei patris filius

interuentu horum nobis martirum imploramus

te de celis ut iubamendes angelicum eus.

Vigeat am eclesiauis adiutoriis

tua per orbemdiffusa terrarumatquepacis

45 ornetur uirginitatis dono et karitatis.

lnclito sit laus patTiatque tibi filio

una cum spiritu sancto honor benedictio

gloria salus otestasper omnia secula.

24 nicil] nihil Blume 25 recror] rator L trai] trahi Blume nerbos]neruos

Blume e] ex Blume 27 subponi] Gilson ubueniL subuehiBlume 28

uibarn] uiuum Blume mixtam] mixtum Blume 31 martirum] martyrum

Blume p. preses irg. scr.Blume 32p. quum etp. cleouirg. scripsi quum]

cum Blume fierent] fieri Blume 34 ynlustrati] illustrati Blume p. Stintuirg.

scr.Blume 35 uibos] uiuos Blume iniquus] niquis L 36 mandat] mundat

L 38 cerbicibus] eruicibusBlume 41 martirum] martyrum Blume 42 p.

te uirg. scr.Blume 43 eclesia] cclesia lume 45 karitatis]caritatisBlume 46

inclito] inclita Blume

119. En honor de 10ssantosFacundoy Primitivo.

1. Oh Dios Fuentede eterna paz luz origen de 1a 1uz nfUndenose1

deseode tu amor y concedenos ue podamos cantar con himnos tus

maravi11as.

Page 88: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 88/158

Page 89: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 89/158

Page 90: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 90/158

212

CASfRO sANCHEZ

Pass.11

Tunc iratus judex iussit eos cruciari et digitos eorum confringi et crura

eorum ad plectoriam contorqueri dicens: Quousque exterminentur hii

seductores de plebe mea his tormentis eos cruciate.

UU. 16-18

Pass.12

Quum uero essent in custodia direxit tis de epulis quas ipse comedebat

dicens: Forsitan uel blandimentis adquiescunt si terroribus non pauescunt.

Tunc oblatum sibi cibum sancti insufflantes despiciunt ac manducare

contemnunt.

Pass. 13

Iudex uero uehementius iratus iussit eos in camino ignis ardere.

UU. 19-21

Pass.13

Quum uero missi fuissent permanserunt angelo seruante nlesi; ita ut post

triduum intactos eos et integros inuenirent.

UU. 23-24

Pass.13

Et iussit maIeficum dare illis cibum infectum ueneno. Sancti ambo pariter

dixerunt: Licet non debemus de hoc manducare sed ut ostendamus tibi

quoniam possumus omnia maIeficia tua in nomine Domini nostri Iesu

Christi dissoluere accipimus et manducamus. Accipientes autem et oratio-

nem facientes armantesque frontes suas uexillo crucis comederunt et nicil

maIi senserunt.

UU. 25-27

Pass. 17

Tunc judex uesano furore arreptus iussit uncinis trahi neruos e corporibus

eorum ut celerius consummerentur. Quumqu<: factum fuisset sancti mar-

ryres dixerunt: Ex his omnibus tormentis dolor nos non contingit sed uelut

spina a pede euulsa effugatur dolor et resumtio datur; ita nobis leuissima

sunt torm<:nta qua in nos exerceris. Multum <:nim animati sumus propter

fidem Christi Dei omnipotentis. Tunc judex iussit eos oleo candente per-

fund<:r<:.Quod quum fuisset impletum beati marryres dixerunt: Sic factum

est nobis oleum candens quomodo si sitienti in ardore frigida aqua potetur

et omnis febris eius refrigescit; ita <:tnos a Domino resummimur. Iussitque

iterum impius judex lampades ardentes subponi sanctorum lateribus. Quod

dum fieret beatissimi Dei marryres ardentes in penis atque suspensi nec

inc<:ndio cremabantur nec suspensi lassabantur sed potius leti conforta-

bantur se ab inuicem in Domino Deo.

UU. 28-33

Pass.19

Iratusque acrius judex iussit caIcem uiuam permixtam cum aceto et Eeluio-

l<:nter mitti in guttur eorum. B<:atiautem marryres confidentes in Domino

accipientes bib<:runt <:tdixerunt: Ac<:tum et caIcem sic nobis est tamquam

fauum mellis propter Dominum nostrum I<:sumChristum. Eratque uwtus~

Page 91: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 91/158

213

IMNOS DE lAANllGUA UfURGIA HISpANlCA

sanctorumhilaris et decorus.Qui dixerunt iterum udici: Vides miser quia

nicil proficit malitia tua? Tunc impiissimus iudex uidens eos constanter

insultare sibi iussit oculos corum effodiri dicens: Ipsi oculi euellantur n

quorum aspectuconfundor. Quumque fieret sancti martyres dixerunt:

Licet oculos carnisnostre euellere ussisti sed de interioribus oculis plus

uidemus per oculosanime nostre sicutapostolus icit: Quia si homo exte-

rior corrumpitur interior renouatur et ideo ubi cordis oculi inluminantur

corporei non queruntUr: quoniamanima munda uidet lumen uerum.

Pass. 0

Iudexdixit: Cogitatepro saluteuestra nfelices ne peiora n uobis tormen-

ta deseuiant.SanctiautemFacundus t Primitiuus dixerunt: Gratiasagimus

Domino Iesu Christo qui nos confortat. Tu autemquomodo uis damna.

Noli nobis parcere.Paratienim sumuspro Domino Deo nostro omnes uas

percurtere enas.

UU.34-39

Pass. 0

Tunc presesussiteoscapite deorsumsuspendi icens:Vel sic corum perti-

naciam superabo.Statim uero ut suspensi unt stillare cepit de naribus

corum sanguis n tecta.Tunc milites dimiserunt eos et euntes enuntiaue-

runt presidi quaside morte corum. Preses ero iussit ut per triduum sic

penderent.Postdiem autem ertium putanteseosmortuos ut deponerentur

inuenerunt llos uiuentes et meditantesuerbum Domini et ta eos nlumi-

natos atque corum membra restituta saluti ut quasi nicil mali passi uis-

sent.

Pass. 1

Tunc milites reuersi nuntiauerunt presidiquid de his contigerit. Iterum ius-

sit eos udex nequissimus t sanctosDei Facundumet Primitiuum uiuos

decoriarent.

Pass. 2

...Et dicebat: Vere beatus qui expectat egnum Christi ut habeatpaTtern

cum his sanctismartyribus.Hec audiens udex ussitcapita sanctorumabs-

cidi dicens: Ipsa capita precidantur quibus corone nponi dicuntur. Tunc

sancti martyresdixerunt: Gratias agimusDomino Deo nostro qui nobis

donauit libertatemconstantie ngenuitatis ut temporalia respuamus t fa

que sunt sempiterna ccipiamus.Tunc illis orantibus milites absciderunt

capita eorum et continuo exiit de colla corum ac et sanguis.Dmnes uero

qui aderant ntUentes mirati sunt. Multi autem ex cis uidentesque facta

sunt gauisisunt et conuersicrediderunt n Domino IesuChristo: qui mar-

tyres SilOSer talem ac tantum coronauit riumphum.~

Page 92: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 92/158

J. CASTRO sANCHEZ

14

121. In ss.Fausti, Ianuarii et Martialis.

Ad Vesperas.

Gaudetcaterbanobilis

dei repletagratia,

trium sacrorummartirum

preclaraestsollemnitas.

5 Templumbeata rinitas

perennecondidit sibi,

ex co nobum depromitur

dulcissimumque anticum.

Hii tres uiri concorditer

lOad passionem eniunt,

in trinitatis nomine

ostemuicerunt pessimum.

Faustus enignusprimus est

effatus: huius temporis

15 condignanon est passio,

fratres, uturam ad gloriam.

Beatus anuarius:

 aperta, nquid, ianua

est am nobis, ut gaudia

20 celi fruamur obtima.

Et Martialis prebuit

adsensum lmum, omnibus

sanctiset cleout gloria

in cunta dicant secula.

121. codd...D (128v), X (403v)

edd.PL (122.5),Elume 174)

1 caterba] ateruaX PL Blume 3 sacrorum]sanctorumPL martirum] marty-

rum X PL Blume 4 sollemnitaS] olemnitasXPL 7 co] quo X PL Blume

nobum] nouum X PL Blume depromitur] deprimitur D 9 hii] hi PL Blume

12 uicerunt] uinceruntX PL 14 effatus]effectusD, affatimX affatur PL 16

ad om. D 18 inquid] inquit X PL Blume 19 jam nobis ut gaudia]nobis am

gaudio X PL 20 celi...obtima] coelo...optimo X PL 21 et] en X PL

Martialis] MarcialisX prebuit] peruehitX PL 22 adsensum lmum] ascen-

susalmis X PI, assensum lmum Blume 23 sanctiset cleout gloria] sanctis e

cleout gloria D, sanctisdei ad gloriam X PL 24 in cunta dicant secula]scripsi,

in cunta dicunt seculaD, gaudet ctus consortio X PI, in cuncta dicant saecula

Blume p. secula unct. scripsi en (tunc PI) Marcialis(Martialis PI) orsusest/

propter eternamgloriam/ debemus emnereydola (idola PL)/ et iudicis seuiciam

(seuitiamPI) add.X PL

Page 93: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 93/158

215

IMNOS DE IA ANllGUA LrruRGIA HISpANICA

25 Mox preses cepit fremere;

dentes, nares, auriculas,

labra et supercilia

sanctis iussit abscindere.

  ludex inique et pessime,

30 serbos dei qUilT afficis?

qUilT uana profanus colis

deosque falsos suscipis ?

Furore tunc tirannus est

accensus, nquid: mitite

35 in igne istos, monita

qui nostra audent temnere.

lntrant beati martires

leti carninum, concinunt

imnum cleo et canticum

40 nobum piis concentibus.

Abiecta carnis sarcina

mittunt in astris spiritum,

Xristum uident, quem diligunt,

sancti dei cum angelis.

45 Orate ad deum, uiri,

ut pellat a nobis mala

et conferat nobis bona

pacemque donet omnibus.

25-28 om. D p. fremere unct. et uirg. escripsi 26 p. dentes unct. et uirg. scr:

Blume auriculas]auriculeX auriculaePI 27 et] sedPI supercilia]super-

cilicio X 28 abscindere] bscedere inquunt (inquiunt PI) almi martyres/

iudex inique et pessime/ eruosdei cur afficis/ cur falsosdeossuscipisadd.X PI

29 inique] iniquus D uu. 29-32post33-36 X PI 30 serbos] erbusD quur]

cur X PI Blume 31 uana profanus]banisprofanis D 32 -queom. D 34

inquid] inquit X PI Blume mitite] mittite X PI Blume 35 istos monita] sto

mitite D 36 audent] audetD inuertuntur uersus 5,36 in D 37 martires]

martyresX PI Blume 39imnum] hymnum X PI Blume 40 nobum] nouum

X PI Blume piis] pius D 43 Xristum] Christum PI Blume 44 sanctidei

cum angelis]uenientemcum sanctisangelisD 45 ad deum uiri] scripsi,ad

deum sancti Blume,ad deum uiri sanctiD, sanctiad deumX PI 46 ut pellat

a nobis mala] ut repelleta nobis mala D, repellatcelererut mala X repellatcito

ut mala PI 48 pacemquedonet] donetque pacemPI omnibus] omnibus

congruam

Page 94: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 94/158

216 CASrRO sANCHEZ

Precamur, almi martires,

50 per unum et trinum deum,

ut iugum iam uelociter,

quod sustinemus, auferat.

Clemens deus propitius

solacium uibentibus

55 et mortuis fidelibus

amenitatem conferat.

49 martires]martitis D 51 ut jugum jam uelociter] dirum ut jugum otius X

(ocius)PI 53 propitius] propicius X 54 solacium]solatiumX uibenti-

bus] uiuentibusX PI Blume 56 amenitatem]scripsi, aradisiamenitateD, loca

amenaX PI, amoenitatemBlume conferat]confobeatD 57 cleopatri sit. D,

presta pater piissime/patriquecompar unice/cum spiritu paraclito/regnans er

omne seculumX (saeculum) I

121. En honor de 10ssantos Fausto, Jenaro y Marcial. A vlsperas.

1. Se alegra el noble pueblo, lleno de la gracia de Dios; es a solemnidad

gloriosa de los tres santos martires.

2. La divina trinidad levant6 para SI un templo eterno, del que sale un

nuevo y dulclsimo cintico.

3. Estos tres j6venes marchan unanimes al martirio; en nombre de la tri-

nidad vencieron al malvado enemigo.

4. EI bondadoso Fausto fue el primero en hablar: hermanos, el sufri-

miento del tiempo presente no es comparable con la gloria futura

5. EI santo Jenaro dijo: abierta esta la puerta para nosotros, para que

gocemos as supremas alegrias del cielo

6. Tambien Marcial asinti6 arnablemente,de manera que cantan en la glo-

ria a Dios con todos los santos par todos los siglos.

7. Enseguida el magistrado empez6 a gritar, mand6 atrancar a los santos

los dientes, la nariz, las orejas, os labios y las cejas.

8. Magistrado inicuo y malvado ~por que martirizas a los siervos de Dios?

~por que, implo, das culto a la vanidad y tomas falsos dioses? .

9. Entonces el tirano encendido de furor dijo: arrojad al fuego a esosque

se atreven a menospreciar nuestros consejos .

10. Contentos entran los santos martires en el homo, cantan un himno a

Dios y un cintico nuevo de piadosos sones.

11. Abandonado el fardo de su cuerpo, entregan su alma a los cielos; los

santos de Dios junto con los angelesyen a Cristo, a quien arnan.

12. Pedid aDios, varones, que aleje de nosotros el mal y nos de el bien y

a todos nos conceda la paz.

13. Suplicamos, santos mirtires, par el uno y trifiD Dios, que aparte pron-

to el yugo que soportarnos.

Page 95: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 95/158

HIMNOS DE LA AN11GUA n URGIA HISpANlCA

14. Que Dios clementey propicio de consueloa los vivos y a los fieles

difuntos la bienaventuranza.

Fontes Loci similes:

En opinion de F:ibrega67,a lectura de estehimno evidenciael conoci-

miento de la pasionde los santospor parte de su autor. Tambiense per-

ciben en el reminiscenciasde la misa68, el Antiguo y del Nuevo

Testamento.

UU.9-12

Pass.

...subito hii tres,Faustus,anuarius et Martialis, spiritu uehementi,protinus

in sua aude non tacentes, ic ceperunt: Quid tibi, Eugeni mpie, Dei seruis

magis nuidere,quam credere?

Lib. Sacram. 43

Sic tresTrinitatis fide repleti, yrannicarnsuperbiamcalcauerunt

UU.13-16

Rom.8,18

Existimo enim quod non sunt condignaepassiones uius temporisad futu-

ram gloriam, quae reuelabitur n nobis.

uu. 21-24

Lib. Sacram. 43

...ut nullus eo um dissonaret fide, sed Martialis faceretquod lanuarium

uidisset, anuarius sequereturFaustum elestia nuadentem.

uu. 25-28

Pass.

Eugeniusdixit: Nunc te tormentis afficiam; et adiecit: Abscidanturei auri-

cule et nares, upercilia adantur,et dentessuperiores xtrahantur.

uu. 33-36

Pass.

Tunc Eugenius, ngenti furore accensus,ussit eos egitimo igne comburi

Dan. 3, 21

et confestimviri illi vincti cum bracissuis et tiaris et calciamentiset vesti-

bus missi sunt in medium fornacis gnis ardentis.

uu. 37-40

Pas.

Quumque ducti fuissentad legitimum ignem,sic uno spiritu plebemadlo-

qui ceperunt,dicentes:Vos, carissimi,nolite crederehuic inimico diabolo,

67A FABREGA, asionario, cit. n. 7, v. I, 156-61; v. II, 346-349.

68 . CABROL,H. LECLERCQ, . F~ROTIN,Le liber Mozarabicus sacramentorum,

Paris 1912, col. 442.

Page 96: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 96/158

218

CASrRO sANCHEZ

cuius empusnunc est,sedagnoscite osad Dei imaginemet similitudinem

eius esseacias.

Dan. 3, 51

tunc hii ires quasi ex uno ore laudabantet glorificabant et benedicebant

Deum in fom~cedicentes:benedictuses, omine Deus patrum nostrorum

et audabilis ei gloriosuset superexaltatusn saecula..

24. In s. GenesiiArelatensis.

0 rerum, domine, conditor omnium,

plectrumcontinuo gunuris admobe

certamen ribuenspanderenauiter

adlete ui incliti.

5 Gliscit Dam nimium pectoris ntimum

maIlensbelligeripromeremilitis

aCtus onspicuos estaqueortia

et dona tua obtima.

Genesiusgitur ille iubenculus,

10 ciueseximiusArlatis oppidi,

etatisperagenslosculaprimule

iniuncto parerordini.

EXceptortaque dumque nitesceret

hac ussa abulis publica scriberet,

15 afflatussubito munerecelico,

quo uota cumuletpia,

124. codd: M 79),L 142), D 98), X 396v)

edd PL 1194), Blume 178)

2 plectrum glos.L percussorium ithara et lire continuo glos.L statim gut-

turis] guturis X admobe]ammobe L, amoneX admouePL Blume 3 naui-

ter] nabiter in ras.)L, gnauiterX 4 adlete]adleta in ras.)L, atlete X; athletae

Blume- incliti] inclyti PL 5 gliscitglos. crescituel ardescit iue cupit inti-

mum glos.L interior 6 mallens]mallen M, malensPL Blume belligeriglos.

L bellatoris 7 actus]auctosD 8 obtima] optima DX PL Blume 10 ciues]

cibesD, ciuis X PL Blume- eximiusglos.L magnificus Arlatis] ArelatisX PL

11 fIosculaglos.L fIores 12 parerglos.L obedit 13 exceptor los.L suscep-

tor -que om.X nitesceret los.L fIoreretuel claresceret 14 hac} ac DX PL

Blume- 15 affiatus~ ffiatur M, affilatus PI, adflatur Blume glos.L inlumina-

tus 16 cumulet] cumulat MIX PL pia] pie D p. pia punct. scr:Blume

Page 97: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 97/158

219

IMNOS DE LAAN11GUA LITURGIA HISpANICA

Extemplo officium abnuit impium

et ceris rennuit inprimere manum

celestis cupiens effici accola

20 uita uotisque moribus.

Post, euangelicus sermo ut intonat,

diuersas atebras per loca appetens

seseocculere cepit in abditis

horrore nimis territus.

25 Quem querens ualide turba satellitum

nec hunc, ut cuperat, repperit uspiam j

uastis turn reboans rictibus arbiter,

  ferrum sumite , clamitat;

 Pestinisproperepergite gressibus,

30 inuentum refugamplectite percite,

qui nostramonita temnereaususest

nec sacros eos ncolit.

Quod Failla eferensmartyris auribus,

ablutum nequese nosceret quore,

35 feruenti Rodanumspiritu appetit,

quo sordequeatablui.

17 extemplo]extimplo L glos.mox subito impium] inpium L 18 rennuit]

renuit DX PL Blume glos.L negauituel respuit inprimere] mprimere LDX

PL Blume 19 cupiens]capiensM effici] reffic M accola]acolaL glos.abi-

tator 20 uotisque]bonisque Bannister, oceque?Gilson uotisque sc.deuo-

tisque) ' 21 intonat glos.L predicat 22 diuersas] iuersaD Blume latebras

glos.L absconsa el oculta appetens] petensD 23 occulerecepit] occurre-

re cepit M, oculerecepit D, oculte recepitX sese cculte recipit PL occulere

glos. abscondere 24 horrore]orrore L nimis territus] nimis territis D, mini-

sterii X 26 hunc] om. M PI, unc D cuperat]cupat X repperit] peperitX

reperit PL Blume glos.L inuenit uspiamglos.L alicubi uel nusquam p.

uspiam uirg. scr. Blume 27 uastis urn] uastitum M, uastisX glos.L magnis

reboans] euocansMD glos.L reuertensuel reclamans rictibus] ritibus M glos.

L furiis arbiter glos.L judex p. arbiter duo punct. SC7:lume 28 sumite]

simite PL p. clamitatpunct. scr.Blume 29 propereglos.L uelociter pergi-

te] percite M PL 30 percite]percutite X percite glos.L festinanter 31

monita glos.L precepta 33 referens] eferentL martyris] martiris LD 34

equoreglos.unda uel maria seuaqua 35 feruenti] ferbentemD Rodanum]

RhodanumPL Blume 36 sorde]sordesX queat]queadD, queantPL

69Cf. J. GIL, El himnario,cit. n. 4. p. 192.

Page 98: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 98/158

220

CASfRO sANCHEZ

Auro lucidior inde regrediens,

reppertus uguii sternitur impetu

celi agminibus lico iungitur

comptusuertice aurea.

0

Ob hoc, cunctipotens,quesumus ffatim

testisquoue tui ipseprecatibus

acceptes lacideuota fidelium

dimittasquepiaculum,

45 Hac culpe cumulus unditus subruat,

subcrescatugiter gratia auctior,

ut sanctimeritis celibes edditi

abscedat rocul ultio.

Sit trifiD domino gloria sedula,

50 regnumperpetuumadque potentia,

uirtute solita qui regit omnia

sustentans ie condita.

37 regrediens]egredians 38 reppenus] epertusX PL Blume iuguii] iugu-

lis M, iugulus X iuguli KiDs. occisorisuel gladium sterniturKiDs. occidi-

tur impetu] inpetu D p. impetu uirg. SCl: lume 39 ilico] illico X PL 40

comptusKiDs. compositus 41 affatimKiDs. abundesaris 42 quoue]quoque

X PL quoue KiDs. quoque precatibus]precantibusMD PI, precantumX

precatibus sc.precationibus)70 43 acceptes] cceptis 44 piaculum] piacu-

la L p. piaculumpunct. scr. Blume 45 hac] ut L PL Blume,huc D, ac X

culpe] quippe M 46 auctior] aptior X PL 47 sancti...redditi] anctis...reddi-

ta L 48 ultio] ulcio X 49 sedulaKiDs. sempiterna 50 adque]atque LX

PL Blume

124. En honor de san Gines de ArIes.

1. Sefior, creador de todas las cosas,mueve sin cesar el plectro de nuestra

lengua y concedenos divulgar con celo el martirio de tu ilustre atleta.

2. rues 10 fntimo de nuestro corazOnse llena de alegrfa y quiere dar a

conocer los hechos notables del belicoso soldado, sus valientes hazafias y

tus inapreciables dones.

3. Asf pues, el joven Gines, ciudadano distinguido de la ciudad de ArIes,

cuando estaba en la floc de su edad, se somete al fango a el impuesto.

4. Y asf, cuando empezabaa brillar como secretario y escribfa las ordenes

oficiales en las tablillas, inspirado subitamente por un don celestial, para

colmar sus piadosos deseos,

5. AI punto se niega a su impfo deber y rehusa poner su mano sobre la

cera, anhelando llegar a ser ciudadano del cielo por su vida y sus cos-

tumbres sagradas.

GIL, El himnario,cit. n. 4, p. 200.

Page 99: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 99/158

221

IMNOS DE lAANnGUA UTURGIA HISpANICA

6. Despues buscando escondite en distintos lugares,como dicen las pala-

bras del evangelio, se escondi6 en sitios apartados, leno de temor.

7. Aunque 10 buscan sin descansoun grupo de soldados, en ninguna parte

10 encuentran, como habian deseado; entonces el magistrado, bramando,

grita: tomad la espada,

8. Seguidle con paso rapido sin deteneros y, cuando encontreis al fugitivo

que se atrevi6 a menospreciar nuestras ordenes y que no da culto a los

dioses santos, matadlo al punto .

9. Llevando el rumor estasnoticias a los oidos del martir y sabiendoseno

purificado por el agua, con ardiente espiritu se dirige al R6dano para

poder lavar su pecado.

10. Es encontrado cuando salia de el mas resplandeciente que el oro, es

derribado por el golpe de la espada y al punto se tine a las milicias del

cielo, cifiendo su cabezacon una corona de laurel.

11. Por esto, todopoderoso, te pedimos insistentemente que por los rue-

gos de tu martir, recibas benevolo las suplicas de tus fieles y perdones sus

pecados,

12. Que nuestras muchas culpas desaparezcancompletamente, que tu

gracia crezca en nosotros haciendose mas grande sin cesar,que purificados

por los meritos del santo se aleje la venganza.

13. Sea a gloria sempiterna, el reino eterno y el dominio al sefior trino,

que gobierna todas las cosascon su acostumbrado poder, sosteniendo soli-

citamente 10 creado.

Fontes I Loci similes:

En opinion de Fabrega y Perezde Urbel71,pueden verse aqui reminiscen-

cias del himno de Commune martyrum, Sanctorum meritis inclita gaudia,

del siglo IX. La misa correspondiente del Liber Sacramentorum,col. 408,

es, segtin Fabrega, hermana gemela del himno y ambos, parecen depen-

der en una gran medida de la Pasion del santo.

UU.1-2

Amb,; Hymn. 1, 1, 1

Aeterne erum conditor, noctem diemque qui regis et tempo um das em-

pora...

Prud. Pe,;10, 6

Plectrum palati et fauciumsaeuus ibi I tortor reuulsitnec tamensilentium

lindixit ori quo fatebarisdeum.

p. 188; v. II, p. 334-36.

,

P£REZ DE

 ABREGA, asionario, cit. n.

Origen, cit. n. 23, p. 224.

RBE

Page 100: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 100/158

222 CASTRO ANCHFZ

Prod. Per.10, 931

 Qui fecit ut uis uocis exptessantimo / pulmone et oris torta sub testudi-

ne /nunc ex palato del tepercussos onos, nunc tempereturdentium de

recline / sitque his agendis ingua plectrum mobile,

uu. 5-8

55. Martyres

Sanctorummeritis nclita gaudia/pangamus,ocii,gestaqueortia,/nam glis-

cit animuspromere cantibus/uictumgenus nclitum

uu.9-12

Pass.

Sanctus taque Genesius n iuuentutis flore primeuo prouincialis militie

tirocinia suscepit.

uu.13-20

Pass.

Quumque exceptoris fungeretur officio, earn officii partem studio et acre

conplexus, que patronorum uerba uel iudicum signorum breuium adnotata

conpendiis mansura peri beret, et memorie uelocitate uel dextere sonum

uocis equaret, spiritualem future glorie imaginem prefigurans, ut precepta

diuina celeriter audiret, et fidelibus notus pia mente sacramenta salutis exci-

peret. Accidit itaque ut, eodem hoc munus implente, impia atque sacrilega

persequutionis iussa legerentur, que quum deuotus Deo repudiaret auditus,

et inprimere ceris manus sanCIa espueret,...

21-24

Pass.

...abiectis ante pedes iudicis tabulis, tristem ministerium sacrata jam

Domino mens, refugit. Et, ut in nullo a preceptis euangelicis actus martyrii

deuiaret, per quem declinaret persequutionis impetum, ut permittimur uel

iubemur, alia atque alia non solum latebram, uerum etiam ciuitate murata,

quum et alio loco scribtum sit: Spiritus quidem promtus, caro autem infir-

ma, ab ira se furentis judicis paulisper occuluit.

uu. 25-28

Pass.

Qui quum corripi protinus offertique iussisset, eque acilis nuestigatioad

procuratam atebram perueniret,crudelissimispelle ministris, ut ubi eum

reppertum [inuenirent], giadio interimerent, mperauit.

UU.33-36

Pass.

Quod ubi a beato Genesiouel occultis nuntiis uel rumore conpettum est

diuersa atendi oca, ut rerum exitusdocet,non infirmitate spiritus,sedcar.

nis trepidationemutauit.

Pass.

Atque ubi sel prespicit deprehensum, instinctu Dei Rhodanum petit, et

sancta fIuuio membra conmittit,...

Page 101: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 101/158

223IMNOS DE IAANl1GUA URJRGIA HISpANlCA

UU.37-40

Pass.

...Transgressumn alteriora6uminis et subeunde remisse assions Christo

sponsoresecurum n eo loco, quem effusionissanguinisgloriosi Dominus

elegerat, uique nunc oratione assidua, t uotis numquam irritis frequenta-

cur, percusoradsequitur, xobtatoque ladii ictu festinantem d Deum ani-

mam uinculis corporis,quibus tenebatur, bsoluit,...

In sancti acobi.

0 dei uerbum,parrisore proditum,

rerum creatoret uerum principium,

auctor perennis, ux, origo luminis,

enixusaluo glorioseuirginis,

5 Xriste, tu noster eueraEmanuel.

Rex et sacerdos, ui sacci ap des

en ter quaterni, onicinus,agates

gnitent, berillus, zafirus,carbunculus

tiel ametistus, ardius, opazius,

10 zmaracdus,aspis, igurius, crisolitus.

Ritequegemmissol dies duodecim

enitensboris, margaritisobtimis,

gliscitquemundo iam fugatis e{lebris

et candelabra ibi superpositis

15 micant ucernisbis senis,apostolis.

130. codd.: M 18), L 124), X 38.5)

edd.PL 1306),Blume 186)

lore] bore M 5 Xriste] Christe PL Blume reuera] euelaX Emanuel]

EmmanuelM PL Diaz 7 onicinus]onocinusM, onichinusX, onychinusBlume

agates] chatesPL Blume 8 gnirent] Diaz. nitens MX PI, nitent L, gliscunt

Blume berillus] uerillus M, beriliusX, beryllus PL Blume zafirus]saffirus M,

safirusX, saphirusPL Blume 9 ametistus]amitistusX amethystusPL Blume

topazius] opatius M, topidicusX, topasiusBlume 10 zmaracdus]zmaragdus

M, smaragdus PL Blume iaspis]yaspisL ligurius] et nitens X, iacinthus

Blume crisolitus] chrysolitusPI, chrysolithusBlume 11 riteque]nitetque L

gemmis]gemisL duodecim]duodenisMX 12 enitensglos. lucens obti-

mis] optimis X PL Blume 13 giiscitque] nluxit M PI, giiscensque giiscit

glos.L ardensuel clarens mundo] mundi L Diaz fugatisglos.L pulsis 14

candelabra] andelabroX PL Blume superpositis] cripsi, uperpositoMX PL

Blume,superposita Diaz 15 micant] micans MX PL p. senisuirg. scripsi

apostolis]apostoliBlume

Page 102: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 102/158

224

J. CAsrRO sANCHEZ

PetrusqueRome,Frater ius Acaie,

JndieTomas,Leui Macedonie,

Iacobus ebus et Egipto Zelotes,

VartholomeusLicaon,JudasEdisse,

20 MathiasJudeeet Filippus Gal/ie.

Magni deinde filii tonitrui

adepti ulgent precematris nclite

utrique uite culminis insignia,

regens oannesdextra salusAsiam,

25 eiusqueFrater otitus Spania.

Clari magistri crateris n noxia

adsciti,dextrapacisunus edera

tractus,sinistra alter n sedentia;

utrique, regnobis electapignera,

30 mitrati poli properantad gloriam.

Aduectus n quam gloriosuspremia

electus stinc habitusmartirio

16 Rome] Romam MX PL Blume Acaie] Acaiam M PI, Acayam X; Achaiam

Blume,AchaieDiaz 17 Indie] Indiam MX PL Blume Tomas]Thomas X PL

Blume Macedonie]MacedoniamMX PL Blume 18 Egipto] Egiptum M,

Egyptum X; Aegyptum PL Blume 19 Vartholomeus}Bartolomeus ML,

BartholomeusX PL Licaon Iudas Edisse]L Diaz (Edessam) tenens

Licaoniam M PL Blume 20 Mathias} Mathtias M Iudee]Ponto M, Iudeam

X; PontumPL Blume Filippus] Philippus X PL Blume Gallie] GalliasX PL

Blume 23 utrique} utriusque L uite] uita L, rite BlumeDiaz 24 Ioannes]

IohannesX Blume dextra]dextram M PI, dexteraLX Asiam]Asia Diaz 25

eiusqueFrater]et leua frater X Spania]SpaniamM, Ispania L, Hispaniam X

PI, Ispania Diaz 26 magistri] Magistro M PL crateris] Gil, clateris M PI,

carcerisL, creatorisX; lateri Blume Diaz crateris sc.calicis)72 in noxia] scrip-

si, dubitat Gil, innoxiaM PL Gil, n noxio L, innoxii X Blume,nnoxio Diaz 27

adsciti] adsistiX; asciti Blume dextra] Diaz, dextram M PL Blume,dexteram

LX federa] oedereBlume 28 sinistra]sinixtra M, sinistram X PL Blume in

sedentia]Gil, in sententiaMLX PL Blume Diaz sedentia sc. sedem) 29

utrique] uariequeLX p. utrique uirg. scripsi regno his] regnabisM, regnahis

PL pignera]pignora PL Blume p. pignera uirg. scripsi 30 mitrati poli]

metridepoli M, mitriti poli L, mitridepoli X PL 31 aduectus]aductus X

aduectus ins.L portatus in quam] scripsi, nquam MLX PL BlumeDiaz a.

etp. inquam uirg. SCI: lume inquam gins.L dicam 32 istinc habitus] nsti

abitur M, instigabitur L, isthinc abitur PI, isthinc estabsqueBlume, ste habitus

Diaz martirio] martyrio X PL Blume p. martyrio uirg. scr.Blume

Para os versos26-28 verT. GIL, El himnario,cit. n. 4, p. 205-6.

Page 103: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 103/158

225IMNOS DE lA AN11GUALmJRGIA HISpANlCA

Xristi, uocatusZebedei, acobus

apostolatusure implens deuito

35 uictorque rapit passionis tigmata.

Oiuino quippe obsidens uffragio

idem magorumsontes ras,demonum

coercens irus punit emulantiam,

uiuaxquedemumstolido oraculum

40 insigne datur,penitenscor credulum.

Perplexus nim uoti composcommoda

rimae petenti egro adminicula,

obtanti pandit fidei carismata,

bexillo pacisad salutiscopiam

45 ensequeunctus se communit gloria.

0 ueredigne sanctiorapostole,

caput refulgensaureum Spanie

tutorque nobis et patronusuernulus,

uitando pestem stosaluscelitus,

50 omnino pelle morbum, ulcus, acinus.

Adesto abensgregipius credito

mitisque pastor, egi, clero,populo

ope superna, t fruamur gaudia,

33 p. Xristi et p. Zebedeiuirg. scripsi 34 apostolatus]apostolatumL Diaz

iure] uitam X; iuris Gil iure KiDs. reclus deuito] deuita M, debite X; debita

PL Blume 35 passionis] assionum 36 obsidens] bsitusX PL Blume 37

sontesKiDs. nocentes 38 coercens] uoercensM coercens iDs. arquens

uirus] uisus M, uirum L emulantiam] Gi4 emulantia M PI, emulantiumLX

BlumeDiaz 39 uiuaxquedemum] uibaxquedemum L, minasquedemonum

X uiuax KiDs. prudens stolido oraculum] nstolis oraculis M, istolis oracu-

lis X, in stolis oraculis PL 40 insigne datur] in signo detur M PI, enodaturX

41 perplexusKiDs. acceptus enim] olim MX PL uoti compos]uoto conpos

L composKiDs. sociusatque pastor commoda]commodatPL comoda

KiDs. dona prospera 42 rimat] scripsi, ima ML PL Diaz, ruina X, rite Blume

rima KiDs. dubia petenti] petendiML adminicula]amminicula M, amini-

cula X 43 obtanti] Diaz, obtandi ML, optando X, optanti PL Blume caris-

mata] charismataL PL Blume p. charismata irg. scripsi 44 bexillo] uexilla

M PI, uexillo X Diaz salutis]salutemM Diaz 45 functus] unctis M func-

tusKiDs. occissus se communit] sequemunit L munit KiDs. ornabit glo-

ria] gloriam M 47 aureumom. X Spanie]SpanieML, HispanieX PI, Ispanie

Diaz 48 tutor KiDs. custoditor uel gubernator uernulusKiDs. serbulus 49

uitando KiDs. proibendo salus up. in. L p. celitus uirg. scripsi 50 pelle

KiDs. folie morbum] morbus M facinus] acinusqueX 51 fabens] auens

X PL Blume pius] pio L Blume credito] creditor M PI, creitur X 52 regi]

gregi MX PL 53 ope glos.L dono gaudia]gaudio X

Page 104: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 104/158

226

J. CASTROSANCHEZ

regna potiti uestiarnur gloria

55 eterna per te euadarnus artara.

Presta quesumus unica potentia

replensque globi cunctarn solus macinarn

eterna cuius laus et clementia

uirtus perennis ingens adest gloria

60 et honor iugis affatim in secula.

54 regna] regni M regno X PL potiti] palatum L uestiamur]sublimati L

gloria] gloriam M 55 carrara] artarumX PL 56 unica]unita M trinitas Dlazp.

potentia uirg. Sc1: lume 57 replensque]eplesqueM globi] gloria X PL

cunctam] cunctaLX Dlaz salus]solis L PL Diaz macinam]macinaL Dlaz

machinamX PL Blume 58-59 inuertuntur n MX 58 cuius] cui Blume p.

lausPL estadd. 59 uirtus perennis]ML PL {birtus} BlumeDlaz uirtute firma

X ingens cet.om. L adest]adestoX PL gloria] gloriam M 60 in] per

X PL Blume

130. En honor de Santiago.

1. Oh verbo de Dios salido de la boca del padre creador y verdadero

principia de las casas causa permanente luz origen de la luz nacido del

vientre de una virgen gloriosa Cristo tu en verdad nuestro Emanuel.

2. Rey y sacerdote en CUrDhonor brillan las dace piedras sagradas:onice

agata berilo zafiro carbunculo amatista sardonice topacio esmeralda

jaspe iguria y crisolito.

3. Alejadas ya las tinieblas de este mundo el sol el dia avanza y las dace

horas cual preciosas perlas brillan debidamente en sus gemas y en tu

honor los candelabras relucen con dace lucernas os apostoles.

4. Pedro en Roma su hermano en Acaya Tomas en India Levi en

Macedonia Jacobo en Jerusalen Zelotes en Egipto Bartolome en

Licaonia Judas en Edesa Matias en Judea y Filipo en Galia.

5. Despues brillan los grandes Hijos del Trueno habiendo alcanzado

ambos para su vida graciasalas suplicas de su ilustre madre el honor mas

grande gobernando Juan solo con su diestra Asia y dueno su hermano

de Espana.

6. Llamados a la amargura del caIiz del santo maestro destinados For un

Facto de paz uno a la derecha y el otro a la izquierda ambos mitrados

doble presente elegido para el reina corren a la gloria del cielo

7. A la que en recompensa rue conducido glorioso Jacobo lamado el de

Zebedeo considerado For el martirio elegido de Cristo y cumpliendo las

obligaciones debidas de su apostolado arrebata victorioso los estigmas de

la pasion.

8. Plies asistido de la ayuda divina reprimiendo ella perniciosa ira de los

magos y el veneno de los demonios castiga su envidia y al fin se da al

necio una palabra vivificante y gloriosa un corazOncredulo y arrepentido.

Page 105: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 105/158

Page 106: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 106/158

228

CASTRO sANCHFZ

Hymn. 85 3

haecante saecula lectagenetrix /Maria nobilis uirginum floscula /

gerensuirgineo lumen altissimi/ aluo sanctissimo eumquehominem

Hymn. 194 2

quo matris aluo proditus/ diem petiuit saeculi/ ucisquehuius prodigae/

intrauit oTtumnesciens

Hymn. 28 1

fauens edemptisuoto abstinentiae/ ccurre essis ux uerusemanuel ...

UU.14-15

Bed. oc. c.

Ad aquilonem Bethlehem n ualle contigua sepulchrumDauid in medio

eccIesiae umili lapide tegitur lampade superposita d austrum uero in

ualle contigua n ecclesia epulchrumsanctiHieronymi

Hymn. 141 15 3-4

due ucernae andelabro mpositae/ ucent sereno laritatis umine

u.21

Marc.3 17

et Iacobum Zebedaei et Iohannem fratrem Iacobi et inposuit eis nomina

Boanerges quod est Filii tonitrui.

UU.26-30

Mat. 20 20-23

Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedaei cum filiis suis adorans et

petens aliquid ab eo. Qui dixit ei; Quid uis? Ait illi: Dic ut sedeant hi duo

filii mei unus ad dexteram tuam et unus ad sinistram in regno tuo.

Respondens autem Iesus dixit: Nescitis quid petatis. Potestis bibere calicem

quem ego bibiturus sum? Dicunt ei: Possumus. Ait illis: Calicem quidem

meum bibetis...

Marc. 10 35-39

Et accedunt ad ilium Iacobus et Iohannes filii Zebedaei dicentes: Magister

volumus ut quodcumque petierimus facias nobis: At ille dixit eis: Quid vul-

tis ut faciam vobis? Et dixerunt: Da nobis ut unus ad dexteram tuam et alius

ad sinistram tuam sedeamus n gloria tua. Iesus autem air eis: Nescitis quid

petatis: potestis bibere calicem quem ego bibo aut baptismo quo ego bapti-

wr baptizari? At illi dixerunt ei: Possumus. esus autemait eis. Calicem qui-

clem quem ego bibo bibetis et baptismo quo ego baptiwr baptizabimini

UU.37-40

Pass.2 3

Hermogenes autem magnus dolens quod ei insultaret arte sua excitauit

demones et misit eos ad Iacobum dicens: Ite ad ipsum Iacobum mihi huc

adducite simul etiam et Filetum discipulum meum ut uindicer in eo ne

mihi ceteri discipuli mei taliter incipiant insultare. Venientes autem

demones ubi Iacobus orabat...dicentes: Iacobe apostole dei miserere nos-

tri... Dicit eis Iacobus: Vt quid uenistis ad me? Dicunt ei demones: Misit

nos Hermogenes...Clamabant quoque ipsi demones dicentes: Da nobis eum

Page 107: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 107/158

229

IMNOS DE lA AN11GUA rnJRGIA HISpANICA

in potestateut possimus t tuas niuirias uindicare et nostra ncendia. Dicit

eis Iacobus:...curFiletum non tenetis?Dicunt ei demones:nos non possu-

mus nec ormicam contingereque in loculo tuo est...Diciteis Hermogenes:

Ego noui iras demonum; nisi dederis mihi aliquid quod mecum habeas

tenebuntme et diuersispenis ntemcient.

Pass.

Respondensacobusdixit: Si ueram domino penitentiam attuleris ueram

eius ndulgentiam consequeris.Dicit ei Hermogenes: n tantum domino

uerampenitentiamoffero ut omnescodicesmeos n quibus erat llicita pre-

sumptio abiecerim...Dicitei apostolus:Nunc uade per domos forum quos

euertisti ut per e reuoces uo domino...Docehoc esseuerumquod dicebas

falsum et hoc esse alsumquod dicebasuerum. Idolum quoquequod ado-

rabaset diuinationesquas ibi putabasab eo responderi onfringe...Hec et

his similia dicente Iacobo in omnibus obtemperauitHermogeneset ita

cepit esse n dei timore perfectusut etiam uirtutes per eum plurime fierent

a domino.

Pass. 1

Cumque ducereturad decollationemuidit paraliticum iacentemet dicen-

tern sibi: Sancte acobe postate esuChristi libera me a doloribusquibus

omnia membra mea cruciantur. Et air ad eum: In nomine cruciflXi nostri

IesuChristi pro cuius ide ducor ad decollationem xurgesanuset benedic

saluatoremuum. Et protinus sutrexit et cepit gaudensCUtrere t benedice-

re nomen domini IesuChristi.

Pass. 3

Ventum est autemad locum ubi decollandierant et dixit Iacobusspicula-

tori: Priusquam os decolles acito nobis aquamdari. Et adlata est ei lage-

na plena cum aqua.Tunc dicit ad Iosiam: Credis n patte et filio et spiritu

sancto?At ubi dixit Iosias:Credo perfudit eum Iacobuset dixit ei: Da mihi

pacis osculum. Cumque osculatusesseteum posuit manum super caput

eius et benedixit eum et fecit signaculum rucis n France ius.

u.48

Hymn. 87; 7; 2-3

libet dicatum praedicare eruulum / uum ministrum Christe Iesu uernu-

lum

Hymn. 142. 34

dies ut ilia cum tremendauenerit /mundumque error udicantis presserit /

sponsore acra e patrono uernulo/ dextram enentes uadamusartara

Hymn. 148 8 1-2

tu nostraciuis inclita / tu espatronauernula

Hymn. 166; 4. 1-2

Sebastiane anctenosteruernule /nos doce oue gubernaet protege

Hymn. 175. 22

te martyr lacrimis uernule poscimus /per te omnipotens conditor ocius/

durum. QUO remimur. hoc iueum auferat/et aetos aciatsaeclan omnia

Page 108: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 108/158

CASTRO sANCHEZ

30

uu. 49-50

Apoc.21, 19-20

Et fundamenta muri civitatis omni lapide pretiosoornata. Fundamentum

primum iaspis:secundus, apphyrus: ertius, carcedonius: uartus,zmarag-

Jus: quintus, sardonix: sextus,sardinus: septimus,chrysolitus: octavus,

berillus: nonus, opazius:decimus,chrysoprassus: ndecimus,hyacinthus:

duodecimus, methistus

Hymn. 190, 5

distincta gemmispulchritudo pectoris/adfigebatur ub iguris optimis,/

smaragdusllic, sardius, opazius,/onychinus,carbunculus,igurius/

saffirus, aspiset nitens crisolitus.

uu.49-50

Hymn. 28, 7

qui contritorum usussacrificio/ades atroni in crucis patibulo,/ nobis

adestocaelitus u, domine,...

Hymn. 139, 7

te rogamus, e precamur, ancteChristi apostole,/ oile pestem,auferulcus

et foueto languidos,fpelle morbum, caedehostemet remouescandalum

Hymn. 146; 14

hinc te, deus,postulamus,ut precantes udias,/pelle morbos,solueuincla

et relaxacrimina utque illaesi uturam appetamus atriam

Hymn. 158, 12

tu remoue tela lapsa,sontes ras daemonum,/pelle ulcus, arce morbum,

aufer Dronescandalum,/pax,salus idesque eruensomnem tegatanimum

uu. 54-55

Hymn. 142,34

dies ut ilia cum tremendauenerit,/mundumque error udicantis presserit,/

sponsore accoe patrono uernulo/ dextram enentes uadamusartara

155. In sancti Matthaei.74

Xriste, tu rerum opifexqueoperum

Olimpum regisaridaquesustines,

polum decorasumine sidereo,

155. codd.: M (82), L (144)

edd.PL (905), Blume(219)

2 Olimpum] Olympum Blume

sustines] ustinens

74Cf. B. THORSBERG, tudes,cit. ll. 4, p. 168-9.

Page 109: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 109/158

231

IMNOS DE LA ANnGUA InURGIA HISpANICA

arbaque reples hominis ex traduce,

5 iubes ne salum effiuat ex limite;

Tu protoplausto eiusque prosapie

legisque sensum naturalem inseris,

ut ea fratri, que uult sibi, inroget j

demum Moyses his a te in tabulis

10 denis accepit preceptis almificis.

Exhinc prophete his octoni ueniunt,

populi corda ad salutem instruunt,

errorem uanum idolorum dextruunt,

credere deum te celestem predicunt

15 et prestolare incarnatum proferunt.

Milibus quinque ducentis in serie

habens hic mundus annos ab origine

tunc uerus agnus natus es ex uirgine,

ter denis item annis luo tempore

20 sic a Iohanne tinctus es babtismate.

Oehinc prescitos elegis apostolos:

Petrum, Andream, Iohannem et Iacobum,

Bartolomeum Iudamque et Simonem,

Tomam, Filippum et Alfei Iacobum,

25 Matheum uero uocans a toloneo.

Hic post ascensum, riste, tuum ad celos

properepergitquead Eziopios,

4 arbaque] ruaqueBlume 5 iubes] ube M PL p. iubes uirg. SC7:lume 7

naturalem nseris]naturale nserit M PL 8 que] quem PL inroget] irroget

Blume 11 exhinc] ex hinc L octoni] octuni L 12 corda]corde L 13

idolorum] ydolorum L dextruunt] destruuntL Blume 17 habenshic mun-

dus annos] abenshic mundus annis ortasseegendum ogitatBlume 18 natus

es ex] natusqueex M PL p. uirginepunct. et uirg. scr.Blume 19 fer denis]

terdenisL item] in te M PI, uitae Blume annis] annos M PL tuo] Gil,

rue ML PL Blume 20 Iohanne] ohannis M PL es] est M PL babtisma-

te] pabtismate PI, baptismate Blume 21 prescitos]presitos L 23

Bartolomeum] BartholomaeumPL Blume 24 Tomam] Thomam Blume

Filippum] Philippum Blume Alfei] Alphaei Blume 25 Matheum] Matthaeum

Blume toloneo] toloneum in ras.)L, telonio Lorenzana,eloneo Blume 26

hic] hinc M PL Blume 27 pergitque]pergit qui Blume Eziopios]Aethiopios

Blume

Page 110: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 110/158

232

J. CASTRO ANCHEZ

mox a Candacis unucosusceptusst,

prestigiatosiberabit a magos,

30 in somno uertit dracones euissimos.

Exortat cetum lanosdeos emnere

et deum uerum IhesumXristum credere,

ut paradisi ruantur delicie,

mox ab Eglippo estaccitusprincipe

35 et prolemeius suscitat funere.

Rexuidens credit et plebs emplum construit,

in quo rex otus coniunxquebabtismate,

cum Eufranoneplebs et Effigenie,

almamducentes itam in progenie,

40 usquedum cepit Irtacus egimine.

Conuocatnamque ex rudis apostolum

eique regnumspoponditdimidium,

ut celeps lli detur Effigenia,

cui his centumalme in cenobia

45 uirgineserantsacracum uelamina.

Ad hec Matheus rtaco exorsus st:

 fas non est egissponsarn eruoducerc

nec Xristi sponsamas est ue copule

iungi. Irtacus ob hoc mox apostolum

50 percuti ussitpunctum hictu gladii.

28 eunucosusceptus st]susceptus steunuchoBlume p. estpunct. et uirg. scr.

Blume 29 prestigiatos] restigiatorL liberabit] liberauit PL Blume magos]

magisLorenzanamagos= magis)75 31 exortat] exhortatBlume 32 lhesum]

lesum PL Blume 34 accitus]arcitus M PL 36 uidens] uidit M PL p. cre-

dit uirg. SC7: lume 37 coniunxque]coniuxqueL babtismate]baptismate

Blume 38 cum] quum M PL Effigenie]EugeniaM PL p. Effigenieuirg.

scripsi 40 regimine (sc. egimen)76 42 spopondit] spondit L 43 celeps]

celebsL Blume Effigenia]EugeniaM PL 45 sacracum uelamina (= sacris

cum uelaminis)77 46 Matheus] MatthaeusBlume exorsus]exortus M PL

Blume 47 regissponsam eruo]seruus egissponsamM PL 48 fas est] fast

M ras. nter co- et -pule L 49 lrtacus]YrtacusL l.o.h.m.] o.h.m.l. Blume

apostolum]apostoliBlume 50 punctum] pectusBlume hictu] hictum L, ictu

Blume

75C£ J. GIL, Apuntes abremorfologia,it. n. 35, p. 201.

76 ara a fosilizaci6nde sustantivos e a terceraverJ. GIL, E/ himnario,cit. n.

4, 193-4 Y 10., Apuntes abremorfologia,it. n. 35, p. 200-201.

77C£ J. GIL, Apuntes abremorfologia,it. n. 35, p. 201.

Page 111: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 111/158

233IMNOS DE LA ANTIGUA uruRGIA HISpANICA

arans confossus,migrat celisanima;

aurum mox prebetuirgo Effigenia

et Xristo dignam construunt baselicam,

in qua Matheusrequiescit n urna;

55 uigent uirtutes per eterna empora.

Virgines uri rex precepit,set lamma

uentus nuergens remat egisatria,

mox est percussusorus elefantia

pro/is arreptusdemonisseuitia,

60 setpatercesus nseeffiat animam.

Regnummox cepit FraterEffigenie,

Beor gestabat omen ex babtismate,

quemsanctusmartir unxeratque rismate

prouincie sunt plene mox baselice,

65 que canuntcleodulci modulamine.

Vota, ex,pleuis, Xriste, rata effice

languidis abe elisosque rige,

mestissolamen,unctis dona requiem,

arceet pestem,bellum, litem remobe,

70 fraterno pacem olida n pectore.

Supplices, riste, uernuli exposcimus,

adsistat autor nobis hic apostolus,

impetretnostris ueniam sceleribus,

euulsiscunctisuitiisque funditus

75 uita, dum instat, polleatuirtutibus.

51 confossus] onfossumM PL celis] celi M PL 52 Effigenia] EugeniaM

PL p. Effigenia uirg. SC7: lume 53 dignaro] dignum L construunt]

construit L baselicam] asilicamL, basilicamBlume 54 Matheus]Matthaeus

Blume urna] urnam M p. urna uirg. SC7:lume 56 set]sedPL Blume S7

p. atriapunct. etuirg. SC7:lume 58 elefantia]elebantiaM PI, elephantiaBlume

p elefantiauirg. scr.Blume 59 prolis arreptus]prolesabreptusBlume prolis78

seuitia]seuissima 60 set]se PI, et Blume cesus] esuL animaro]anima

L 61 regnum] rexnum M PL mox] hoc L Blume Effigenie] EugenieM

PL 62 babtismate] aptismateBlume 63 quem] que M PL martir] mar-

tyr Blume crismate]chrismateBlume 64 plene mox] idemque M baseli-

ce] basilicaeBlume 65 que] quo L Blume 66 uota] uotum Blume p. uota

uirg. scripsi pleuis] plebis L PL Blume a. etp. pleuis uirg. scripsi rata]

Lorenmna Gilson, ataro ML PI, carumBlume 68 mestis]mentis M PL 72

adsistat]assistat lume faut )r] fauctor ML PL

C£ cit. n. 37.

Page 112: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 112/158

234

CASTRO ANCHEZ

Gloria patTi personet ingenito,

gloria Xristo semper unigenito,

gloria sancto spiritu paraclito,

cuius eterna laus et potentia

80 per infinita seculorum secula.

155. En honor de san Mateo.

1. Tu, Cristo, autor del universo, gobiernas el olimpo, sostienes a tierra,

adornas el cielo con la luz de las estrellas, lenas los campos de la descen-

dencia del hombre y ordenas que el mar no se salga de sus imites.

2. Tu pones en el primer hombre y en su descendencia el sentimiento

natural de la ley, para que de a su hermano 10que quiere para sf. De nuevo

Moises la recibio de ti [la ley] par dos veces en unas tablas con diez pre-

ceptos purificadores.

3. Despues de esto vienen dieciseis profetas, preparan el corazon del pue-

blo para la salvacion, destruyen la falsa y Valla creencia en los idolos, pre-

dican la fe en ti, Dios celestial, y proclaman la esperanzaen el encarnado.

4. Cuando este mundo contaba cinco mil doscientos aDOS esde su ori-

gen, entonces tu, verdadero cordero, naciste de una virgen y a los treinta

aDOS e tu vida fuiste bautizado par Juan.

5. Despues eliges a los apostoles conocidos de antemano: Pedro, Andres,

Juan y Jacobo, Bartolome, Judas y Simon, Tomas, Felipe y Jacobo el de

Alfeo, y a Mateo 10 lamas de su puesto de recaudador.

6. Este, Cristo, despuesde tu subida a los cielos, sin demora marcha a los

Eriopes, enseguida rue acogido par el eunuco de Candace; libero a los

hechizados par los magos e hizo adormecer a los dragones enfurecidos.

7. Exhorta a la asamblea a menospreciar a los vallaS dioses y a creer en

Jesucristo, Dios verdadero, para que gocen de las delicias del paraiso; rue

llamado despues par el principe Eglipo y resucita a su hijo.

8. El fey, al verla, creyo y el pueblo construye un templo en el que el fey

y su esposa ueron lavados par el bautismo y el pueblo lleva par genera-

ciones una vida santa con Eufranon y Efigenia, basta que fnaco comenzo

su reinado.

9. Llama pues el fiero reyal apostol y Ie promete la mitad de su reina, para

que Ie seaentregada a santa Efigenia, a la que estaban confiadas doscien-

casvirgenes puras en el cenobio con el sagrado vela.

10. Mateo Ie respondio a frtaco: no esta permitido al siervo tamar la

esposade su fey, ni esta permitido que la esposade Cristo se una a ti con

lazo conyugal ; par esto frtaco inmediatamente ordeno que el pecha del

apostol fuera traspasado par el golpe de la espada.

11. Atravesado mientras oraba, su alma sube a los cielos; al punta la vir-

gen Efigenia da dinero y construyen una basilica digna para Cristo, en la

que Mateo descansaen un sarcofago; los milagros florecen par siempre.

12. El fey mando quemar a las virgenes, pero las llamas, empujadas par el

Page 113: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 113/158

235

IMNOS DE LAANnGUA UTURGIA HISpANICA

viento, quemanel palaciodel fey; despuesoda sudescendenciaue afec-

tada de elefantiasis poseidapar la maldad del demonio, mas el padre

exhalasu espirituatravesado ar la espada.

13. Luego ecibio el reino el hermanode Efigenia,que desde ubautismo

llevabael nombre de Beor y al que el santo martir habia ungido con el

crisma; enseguida e lenan as basilicas e la provincia,que aDios ento-

nan cinticos de dulce armonia.

14. Cristo fey, acepta as of endasde tu pueblo, ayuda a los enfermos,

levantaa los abatidos, a consuelaa los tristes y a los difuntos el descan-

so, aleja a peste,aparta a guerra y la discordia,consolida a paz en el

corazonde los hermanos.

15. Nosotros tus siervos,Cristo, te pedimos suplicantes ue nos asista

benefactornuestro apostol y alcanceel perdon para nuestrospecados,

que, arrancados e raiz os vicios codas, uestravida, mientrasaliente,se

fortalezcapar las virtudes.

16. Resuenea gloria al padre ngenito,gloria siemprea Cristo unigenito,

gloria al espiritu santoparaclito,cuya eterna alabanza poder par codas

los siglosde los siglos.

Fontes I Loci similes

u. 7

A.S. Stp.XXl221

Beatus Matheus apostolus et euangelista primo Hebreis Christum

Dominum przdicauerat.Velum cum pararet ransiread Ethiopiam. quz in

sorte predicationisaduenerat

A.S. Set. XXI 221

Hunc cum uidissetEthiopseunuchusCandacis egine,qui fuerata Philippo

baptizatus, rojecit sead pedesejus,adoranset dicens: RespexitDeus ciui-

tatem starn,ut liberetearnde manu horum duorum magorum,quos putant

stulti hominesdeosesse:et suscepit n domum suarn.

A.S. Sep.XXI 222

Zaroesautem et Arfaxat, illi duo magi, ab hora,qua suscitauitMatheus n

nomine JesuChristi filium regis, ugientesab Ethyopia in Persidem unt

deuoluti, ibi nihilominus pejora acientes.

uu.29-30

A.S. Sep.XXI 222

AperiensautemApostolushostium, mox egressusst. Et ecce lli duo magi,

singulosdraconesante se habentes, eniebant: mox autem, ut uenerunt,

ambo dracones ante pedes Apostoli obdormierunt. Tunc dicit illis

Apostolus: Vbi est ars uestra?si potestisexcitareeos?Ego autem si non

rogassem ominum meumJesumChristum, omnem furorem, quemnunc

exacuistis,n uos retorsissent. edquousque mnis populus conueniat,quia

Page 114: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 114/158

236 J.CASrRO ANCHEZ

nullus accedere ususerit huc ego excitabo eos et jubebo illos redire ad

locum suum cum omni mansuetudine.Conabanturacre uamagicaexcita-

re eos penitus non poterantnequeoculos aperire nequeexcitarese.

uu.31-33

A.S. Sep.XXI 221

Veniebantad eum omnes amici eunuchiCandacis egine et audientesuer-

bum uitre credebantChristo JesuDomino nostro et baptizabanturpluri-

mi uidentes quod omnia qure magi faciebantmale hominibus hic Dei

Apostoluseuacuaret.

u.34

A.S. Sep.XXI 221

Eo itaque tempore erant duo magi Zaroes et Arphaxat apud Ethiopas in

ciuitate eorum magna qure dicitur Natdaber in qua erat rex nomine

Egyppus...

A.S. Sep.XXI 222

Tunc missi sunt cum eunucho honorati uiri a latere regis qui rogarent

Apostolum et cum honore introduxerunt eum ad regem.

u.35

A.S. Sep.XXI 222

Vt cognoscant rgo gentes uia prreter e non est alius et uera estassertio

oris mei excitetur puer iste: et apprehendensmanum defuncti air: In

nomine Domini mei JesuChristi crucifixi surge Eufranan et confestim

surrexitpuer.

uu. 36-38

A.S. StOp.XI 222

Sedit autem n hac ecclesiaMatheus annis XXIII et constituit presbyteros

et diacones et multas fabricauit ecclesias t per ciuitates et castellaordi-

nauit episcopos. aptizatusestautem rex Egyppus et reginaEufenissa um

filiis ejus Eufranan qui suscitatus st; et filia ejus Ephigenia uirgo perma-

nens:...

uu. 40-45

A.S. Sep.XXI 223

Rex Egyppus enectuteexpleta perrexitad Dominum et accepitHyrtacus

exadelphusejus imperium. Hic cum uellet accipere Effigeniam filiam

defuncti regis uxorem am Christo dedicatam quresacrumuelamenacce-

peratde manu Apostoli qureetiam erat prrepositauirginum amplius quam

ducentarum: sperabat ex Hyrtacus quod per Apostolum possetejus ani-

mum promouere.Crepitergo cum sanctoMatheo agere icens: Dimidium

regni mei accipe amen suade ut Effigeniam possimmatrimonio copula-

re:...

uu. 46-49

A.S. Sep.XXI 223

Factoquesilentio Apostolus dixit: Et matrimonia dum copulantur boni

operis honestateornantur si sancte et juste et integre et irreprehensibili-

Page 115: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 115/158

237

IMNOS DE LA ANnGUA LmJRGIA HIspANIa

ter copulantur.Narn si desponsatarnegisseruus egisusurpareaudeat non

solum offensarn edetiam crimen arn graue ncurrissedignoscitur ut meri-

to uiuens tradatur flarnmarum ncendiis. Ita etiam tu fili karissime rex

Hyrtace sciensEffigeniarn iliarn regispra:decessorisui sponsarnRegis

celestiseffectarn t sacrauelarnineconsecratarn uomodopoterissponsarn

potentioris te toll ere et tuo earnmatrimonio copware?

uu.49-51

A.S. Sep.XXI 224

Cumque omnes respondissent: Amen et mysteria Domini essentcelebrata

et missas accepisset omnis ecclesia et unusquisque ad domum propriam

remeasset; Matheum apostolum suum Christus in ecclesia retinuit juxta

altare ubi Corpus ab eo Christi fuerat confectum ut illic martyrium apos-

tolicum exaltaret. Nam expansis manibus orantem spiculator missus ab

Hyrtaco a tergo punctum ictu gladii feriens Apostolum Dei Christi mar-

tyrem effecit:...

52-54

A.S. Scpo XI 222

Effigenia autemsacratissima irgo Christi quicquid in aUTO t argento et

gemmishaberepotuit omnia contulit sacerdotibus t omni clero dicens:

Obsecrouos posteaquam dignam Apostoli Christi fabricaueritisecclesiam

quicquid superfuerit pauperibuserogetis:me autem oportet haberecerta-

men cum Hyrtaco.

uu.56-57

A.S. Sep.XXI 224

Quod cum nulla penitus potuisset atione efficere conuocauit magos ut

demonum llam ministerio caperent.Quod cum millime hoc facereuale-

.rent fecit circumdari gne pretorium quo cum uirginibus Christi comma-

nens Deo suo die noctuque amulabatur.Sedcum per circuitum gnis arde-

fer apparuit angelusDomini cum Matheo apostolo et dixit ei: Effigenia

firma esto et noli expauescereos gnes:ad ilIum enim a quo tibi suntsup-

positi reuertentur. gitur cum per girum pretorii sancta: ffigenia: lamma:

perstreperent excitauit Dominus uentum ualidissimum et emundauit

omne illud incendium a domo uirginis sua:; et ita consumpsitpalatium

Hyrtaci ut non inde potuerit aliquid ex acultatibus egis iberari.

A.S. Sep.XXI 222

Ipse autemHynacus cum filio suo unico uix euasit:sedmelius uerat ncen-

clio nterisse.Nam filium ejus uehementissimusemon mpleuit qui ilium

cursu apidissimoad apostoliMathei sepulcrumadducens tergo manibus

ab ipso diabolo colligatis confiteri cum patris crimina compellebat. psum

autem Hynacum elephantizuulneraa capite usquead ultima pedum ues-

tigia repleuit. Quem medici cum curare non possent; pse in se giadium

imponens ccubuit; ut qui a ergoApostolum Domini percuti usserat pse

se psumstomachoperforaret.

Page 116: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 116/158

238

CASTRO sANCHEZ

UU.61-63

A.S. Sep.XXI 224

Vniuersus aurem populus insultans morti ejus, comprehendit cum omni

exercitu fratl em Effigenire, nomine Vgor, qui per Effigeniam germanam

suam in manu Mathei fuerat gratiam Domini consecutus, ut super se,

Domino opitulante, regnaret.

UU.64-65

A.S. Sep.XXI 224

Omnes autem prouincire Ethyopum, ecclesiis repletre Catholicis, usque in

hodiernum diem per Effigeniam benedicunt Deum, et fiunt mirabilia

magna ad confessionem beati apostoli Mathei in uirtute et potentia Domini

nostri Jesu Christi.

158. In sancti Michaelis.

Ad Vesperas.

5

0 celorum alme princeps, Micael potissime,

summi regis Xristi summus portitorque rutilus,

agie his, nuncupatus Micael, quis ut dominus?

Tu polorum aule uasis, tu tronorum ciuis es,

dominationum arce tu uirtutum preminens

principatum potestatum lux coruscusenites.

Cerubin deinde sacra tu cluis ignicoro,

serafin deinde pollens cetu nixus agusto,

arce ueens legionum primus rite senio.

158. codd: L (J46v) X (367)

edd.PL (1213),Blume (223)

1 Micael] Michael PL Blume 3 agie his] scripsi, yebisL, aggeusX, agius PI,

hagiequis Gilson, agiehis Blume nuncupatus]nunc nuncupatusL nunc+

Gilson Micael] Michael X PL Blume quis ut dominus] ut dominus L, quis

ut deus Blume 4 polorum] pollorum X uasis]uases u- in ras.)L, basisPL

Blume tronorum] pollorum X ciuis] ciuesL 5 uirtutum] uirtutemque PL

preminens]praeminesBlume 6 principatum] principatuum PL coruscus]

coruscans PL Blume enites]euitesX 7 cerubin] cherubimPL Blume tu

cluis] tunc luis L luis+ Gilson ignicoro] gnichoro X PL Blume 8 serafin]

seraphinX, seraphimPL Blume pollens] pollesi' Gilson cetu] cento L, ceto

X cento+ Gilson agusto]augustoX PL Blume 9 arce] arcemX arce+

Gilson ueens]uehensX PL Blume senio]seniorX PL

Page 117: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 117/158

239

IMNOS DE .A ANllGUA UfURGIA HISpANICA

10 Tu quaterno seniorumordine cursu uiges,

tu his bino senatorum lobo quartum fulmen es,

conditoris trono situs rite missusadsistens.

Tu ter terno sacro ultus angelorum rdine,

mille centiesurbanum legionum conpage,

15 iuge carmen rinitati concrepaster agie.

Tu perennisdei summi uultum pedesqueegis

inuicem ribusque llis innuens aspectibus,

Vrielo, Gabrielo,Rafaelosocius,

Hincque flantes labis flammis his ternis uolatibus,

20 scilicet egentes ummaante mundi exordia

imaue perhacto ine quequestint nobissima.

Tu creatus reatorisobsequens fficio

humilem prelatusaxemnon linquis fastigio,

ille celi dum refugaplectitur in tartaro.

25 Inde tibi summauirtus pollet, uigor inclite,

tenebrosis ominare urbibus demonicis,

iudicare,censor, uis zabulumcum angelis.

Tu pleuis udee salus elo missusultor es,

almo uati iubar ferensOanieli oraculo;

30 fortem inquit te bellarepro fideli populo.

11 his binD] his duo X PL quartum] Gilson, quartus LX, quaterno PL, quarto

Blume quartus+ Gilson fulmen] flumen X 12 fronD] throno X PL Blume

adsistens] scripsi, adsistans (-is- sup. L) L, adastans X, adstans PL, assistensBlume

13 terno] tenD L teno+ Gilson fultus] uultus X PL 14 centies] centiens X

urbanum] scripsi, urbano LX, urbana PL Blume urbano+ Gilson conpage]

compage X PL Blume 15 trinitati] trinitatis X PI Blume concrepas] scripsi,

concrepans LX PL Blume agie] hagie Blume 16 perennis] perhennis X 17

inuicem] in uicem X PL Blume aspectibus] adspectibus PL 18 Vrielo

Gabrielo] Vrieli Gabrieli PL Rafaelo] Raphaelo X Blume, Raphaeli PL p.

socius punct. scr. Blume 19 flabis] scripsi, flabos L, flauos X PI, flauis Blume

uolatibus] uolantibus X 20 p. exordia uirg. scr. Blume 21 imaue] inmane X

PL perhacto] peracto X PL Blume p. fine uirg. scr. Blume queque] cuique

PL nobissima] nouissima X PL Blume 24 celi om. X PL in tartaro] inso-

lens PL 26 dominare] dominari PL Blume turbibus demonicis] turbisque

dominicis L Blume, turbisque daemoniacis PL 27 a. et p. censor uirg. scripsi

28 pleuis] plebis X PL Blume salus in ras. L celo] e celo L e+ Gilson ultor]

altor L, lator X PL 29 p. oraculo ui/: sc/: Blume

Page 118: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 118/158

240

CASTRO sANCHEZ

lnde nos quesumus, lme miles, uictor inclite,

exibecunctis renatisnunc demum babtismate,

que prestabas lim pie ueterienigmate.

Tu remobe ela lapsa, ontes ras demon rn,

35 pelle ulcus,arcemorbum, auferomne scandalum,

pax,salus idesque erbensomnem egatanimum.

Eccecuncti conglobati euoluti temporis

annualeaule ue dedicatumsoluimus;

sit ratum ut regi Xristo, tu fabe, dum uibimus.

40 Prebenobis mente decos, ssemundos corpore,

ne cadamus enomole saucii iuidinis,

quo surgarnus d salutem, u clementer ubleua.

Tempora abe tranquilla, augepacis edera,

ensisurbis nostre ines hostilis non dissicet,

45 labesmundum plage ullum te duce non trucidet.

Discatsexus mnis etascassamundi linquere,

uerum Xristi callemclinesdiscamus oncurrere,

quo queamusceli portam transitum postpetere.

Vltimus dies cum lle resurgendiulserit,

50 non reorum sorte uincti mancipemur artaro,

sedurbano ucis loco deputemur ibero.

Duplex tunc honor dum sanctisdigne dignus redditur,

non indignis mala nobis obuient,que gessimus,

sed mutandi transferamur x ide sideribus,

32 exibe]exhibe PL Blume babtismate]baptismateX PL Blume 33 enig-

mate] aenigmatiX PL 36 ferbens] eruensX PL Blume omnem] omne X

37p. ecce irg. SC1:lume reuoluti] reuoluto X PL 38 annuale]annualemL,

anno alleluyaX, anno alleluia PL dedicatum sc.dedicationem) p. soluimus

uirg. SC1:lume 39 uibimus] uiuimus X PL Blume 40 decos] ecosX; cecis

PI, decusBlume decos+GiLron decos sc. decus) 41 mole] molli X PL

liuidinis] scripsi,iuidine L, libidine X PI, libidinis Blume 44 fines] finis L

dissicet]dissecet PL Blume 45 mundum] in ras.) Blume,ullum X PL tru-

cidet] trucident LX PL 46 cassa] ussaL cussa+GiLron 47 clines]cliues

X PL 49 uItimus] ultimo LX PL dies]die PL resurgendi] esurgentiL,

resurgendo L 52 digne dignus]digna dignis X, digna mercesPL 53 obuient]

obligent X PL 54 mutandi] nutandi X sideribus] yderibusX p. sideribus

punct. scr.Blume

Page 119: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 119/158

HIMNOS DE LA ANnGUA lffiJRGIA HISPANICA

55 Quo tibi percomti,alme Micahel fortissime,

lherusalem loriosesic enm carmine,

ut immensoperfruamur ite lucis lumine.

Laudemsoli trino fantesnumini multimodam,

spiritus,patris et agni mox adeptidexteram

60 gaudeamus, xultemusaffatim per secula.

55 percomti] precactiX; precanti PI, percompti Blume Micahel] Michael X

PL Blume 56 lherusalem]HierusalemX PL Blume sic enixi] sint enixi X PI,

simus mixti Blume 60 exultemus]exsultemusPL Blume

158. En honor de san Miguel. A visperas.

1. Oh santo principe de los cielos, Miguel poderosisimo, sumo y rutilan-

te mensajero del sumo fey Cristo, dos veces santo, llamado Miguel

~Quien como el senor?

2. Tu eres base del palacio celestial, tu eres ciudadano de los tronos, tu

sobresales en el alcazar de dominaciones, virtudes, principados, potes-

tades, brillando cual resplandeciente uz.

3. Tu gozasde renombre en el sagrado coro de fuego de los querubines,

poderoso apoyandote en el augusto coro de los serafines, marchando el

primero For antigiiedad, seglin el rito, a la cabezade las legiones.

4. Tu destacasFor tu rapidez en los cuatro 6rdenes de ancianos, u eres el

cuarto farO en los cuatro grupos de senadores, estando, segun el rito,

junto ~ trono del creador como su mensajero.

5. Tu, apoyado en los nueve coros sagradosde angeles, en compafiia de

cien mil legiones celestiales,cantas sin cesar a la trinidad el canto tres

 

vecessanto.

6. Tu eternamente cub es el rostro y los pies del Dios sumo, saludandolo

alternativamente en uni6n de las tres figuras: Oriel, Gabriel y Rafael,

7. Soplando despues con vuestras seis alas as encendidas llamas, ocultan-

do 10 mas alto antes del comienzo del mundo y 10 mas bajo y 10 Ultimo,

llegado su fin.

8. Entregandote tu creado al servicio del creador, aun elevado a 10 alto, no

abandonas este mundo de aqui abajo, mientras aquel transfuga del cielo

es castigado en el tartaro.

9. Por eso resplandece tu poder sumo, inclito vigor, para dominar sobre

las tenebrosas urbas de demonios, para juzgar, cual censor, al diablo con

sus angeles.

10. Tu, salvaci6n del pueblo judio, fuiste enviado desde el cielo, cual ven-

gador, iluminando al santo profeta Daniel con un oraculo; dice que tu

peleabas con valor For el pueblo fiel.

11. Por eso nosotros te pedimos, santo soldado, vencedor inclito, desvela

ya For fin a todos los que han renacido For el bautismo 10 que antes mos-

trabas piadosamente bajo el viejo enigma.

Page 120: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 120/158

242

CASfRO sANCHEZ

12. Desvia tu los peligrosos dardos y las culpables iras de los demonios,

aleja las plagas,aparta la enfermedad, quita todo escindalo, que la paz, la

salud y la fe ferviente protejan todos los espiritus.

13. He aqui que rodas, reunidos, transcurrido el ana, cumplimos el anual

lito de consagracion de tu templo; que seagrato a Cristo fey y tu aylida-

nos mientras vivimos.

14. Concedenos dignidad de espiritu y que seamospUlOS e cuerpo, para

que no caigamos en el cieno heridos par el peso de la pasion; aylidanos

con clemencia para que nos levantemos a la salvacion.

15. Danos tiempos tranquil os, provee tratados de paz, que la espadaene-

miga no diezme a los habitantes de nuestra ciudad, que bajo tu guia la

destruccion de las plagas no perjudique a ninguno de los pUlOS,

16. Que rodas, de cualquier sexo yedad, aprendan a abandonar las vani-

clades del mundo, que aprendamos a recorrer, obedientes, la verdadera

senda de Cristo, para que podamos encaminarnos a la puerta del cielo

despuesde la muerte.

17. Que cuando brille aquel Ultimo dia de la resurreccion, no seamos

entregados al tartaro, atados par la suerte de los condenados,sino que sea-

mas asignados allibre y sagrado lugar de la luz.

18. Que entonces, cuando a los santos se les devuelve un digno honor

dignamente duplicado, no sea un impedimenta, en nuestra indignidad, el

mal que hicimos, sino que, pudiendo cambiar par la fe, seamos levados

a los cielos.

19. Donde adornados en tu honor, santo Miguel fornsimo, nos esforce-

mas en el canto de la Jerusalen gloriosa, de manera que gocemos justa-

mente de la inmensa luz de la luz.

20. Que, alabando de mil formas a la trinidad sola, y alcanzando la dere-

cha del espiritu, del padre y del cordero, nos alegremos y llenemos de gow

par Stemple.

Fontes Loci similes:

Las Fuentes e inspiraci6ndel himno hay que buscarlas, n nuestraopi-

ni6n, mas en una devoci6n popular al santo angelque en unos textos

determinados.Las alusionesa san Miguel encontradasen la Sagradas

Escrituras onrealmente scasas;n el Antiguo Testamento,Daniel 12, y

en el Nuevo, en el Apocalipsis.

uu. 1-3

Dan. 10,21

Verumtamen annuntiabo tibi quod expressum est in scriptura ueritatis; et

nemo est adiutor meus in omnibus his, nisi Michael princeps uester.

Hie,; Dan. 2, 8

...porro ubi populo prospera promittuntur, et hilasmos,quod nos uel pro-

pitiationem uel expiationem possumus dicere, necessariaest, Michael diri-

gitur qui interpretatur quis ut deus ?

Page 121: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 121/158

243IMNOS DE IAANllGUA UTURGIA HISPANlCA

Greg.-M.,Horn. 2, 34, 9

Michael namque,quis ut deus; Gabriel autem, ortitudo dei; Raphael ero

dicitur medicinadei.

Greg.-M.Horn. Eu. 2, 34, 8

Hi autem qui minima nuntiant, angeli, qui uero summa annuntiant,

archangeli, ocantur.

Greg.-M.Horn. Eu. 2, 34,8

Graecaetenim lingua angeli nuntii, archangeli ero summi numii, uocan-

fur.

uu. 4-9

Ex. 25, 18

duos quoque cherubin aureos, t productiles acies,ex utraqueparte oracu-

Ii.

Is. 6; 2

seraphinstabantsuper llud sexalae uni et sexalaealteri; duabusvelabant

faciemeius et duabusvelabantpedeseius et duabusvolabant.

Col. 1, 16

quia in ipso condita sum uniuersa n caeliset in terra uisibilia et inuisibilia

siue throni siue dominationessiue principatus siue potestates: mnia per

ipsum et in ipso creatasum.

Eph. 1,21

supra omnem principatum et potestatemet virtutem et dominationem et

omne nomenquod nominatur non solum n hoc saeculo ed et in futuro.

Vert C. ant. 18

Velim ramen nuestigare e secretis aelestium rcanorum, ndicio scriptu-

carum hominibus demonstrato,quae sim istae uirtutes diuinis laudibus

famulantes: cherubin, seraphin, hroni, dominationes,archangeli,sedes,

uirtutes, angeli,ministri.

10

Apoc. 4, 4

Et in circuitu sedis edilia uiginti quatUor,et super hronos uiginti quatuor

senioressedentes, ircumarnicti uestimentis albis, et in capitibus eorum

coronz aurez.

uu. 13-20

Caes.-Arel, erm.212, 3

Esaias uoquespiritum sanctumunum in gloria trinitatis adnumerat, uan-

do dicit: uidi dominum sedentem upersolium excelsum, t seraphinsta-

bant, et clarnabantalter ad alterum: sanctus anctus anctusdominusdeus

sabaoth.

Ambr. Spiro3, 21, 160

Et plena eratdomus majestatis ius,et seraphinstabant n circuitu eius,sex

alaeuni et sexalaealteri, et duabusuelabant aciemeius et duabusuelabant

pedeseiuset duabusuolabant.

Page 122: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 122/158

244

CASTROSANCHFZ

u.19

Is. 6; 2

seraphinstabantsuper llud: sexalaeuni et sexalaealteri; duabusvelabant

faciemeius et duabusvelabantpedeseius et duabus olabant.

UU.22-24

Apoc. 12 7

et factum est proelium in caelo Michahel et angeli eius proeliabanturcum

dracone et draco pugnabat et angeli eius et non valuerunt neque ocus

inventus est corum amplius in caelo et proiectusestdraco lle magnusser-

pens antiquus qui vacatur Diabolus et Satanasqui seducit universum

orbem proiectusest n terram et angelieius cum ilia missisunt.

Eus.-Gall.Horn. 60 20

ad hoc se autem diuinitas nclinauit: non solum ut uel de proximo uulne-

ra humanasanaret t statum acentiserigeret edetiam angeli ebelli super-

biam caelesti umilitate damnaret.

uu. 25-28

Et factum est prrelium magnum n crelo: Michael et Angeli ejusprreliaban-

tur cum dracone et draco pugnabat et angeliejus: et non ualuerunt neque

locus inuentus est corum amplius in czlo. Et projectus est draco ille

magnus serpensantiquus qui uocatur diabolus et satanas ui seducit

uniuersumorbem; et projectus est n terram et angeli ejus cum ilia missi

sunt.

uu. 28-30

Daniel 12 155.

In tempore autem lia consurgetMichahel princeps magnus qui stat pro

filiis populi tui; et ueniet tempusquale non fuit abeDquo gentesesse oe-

perunt usquead tempus llud. Et in tempore lia saluabiturpopulus uus

omnis qui inuentus uerit scriptus n libro. Et multi de his qui dormiunt in

terraepuluere euigilabunt alii in uitam aeternam t alii in obprobrium ut

uideantsemper.Qui autem docti fuerint fulgebunt quasi splendor irma-

menti; et qui ad iustitiam erudiunt multos quasistellae n perpetuasaeter-

nitates.

Tu autem Danihel clude sermones t signa ibrum usquead tempus sta-

tutum; pertransibuntplurimi et multiplex erit scientia.Et uidi ego Danihel

et eccequasiduo alii stabant;unus hinc super ipam fluminis et alius nde

ex altera ipa fluminis. Et dixi uiro qui indutus frat lineis qui stabatsuper

aquas luminis: Vsquequo inis horum mirabilium? Et audiui uirum qui

indutus frat lineis qui stabatsuperaquas luminis cum leuasset exteram

et sinistramsuam n caelum et iurasset er uiuentem n aeternum quia in

tempus et tempora et dimidium temporis; et cum conpleta fuerit disper-

SiDmanus populi sancti conplebunturuniuersahaec.Et ego audiui et non

intellexi. Et dixi: Domine mi quid erit post haec?Et ait: Vade Danihel

quia clausi sunt signatique sermones usque ad tempus praefinitum.

Eligentur et dealbabuntur t quasi gnis probabunturmulti; et mpie agent

impii neque ntellegentomnes mpii; porro docti intellegent. Et a tempore

cum ablatum fuerit iuge sacrificium et posita fuerit abominatio in desola-

Page 123: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 123/158

245

IMNOS DE lA AN11GUAUI1JRGIA HISpANICA

tionem, dies mille ducenti nonaginta. Beatusqui expectat,et peruenit ad

dies mille trecentos riginta quinque Tu autem uade ad praefinitum: et

requiesce t stabis n sorte ua in fine dierum.

uu. 31-33

Hier: Dan. 4, 12

in temporeautem llo consurgetMichael,princepsmagnusqui statpro filiis

populi tui, et ueniet empusquale non fuit ex eo quo gentesesse oeperunt

usquead tempus llud.

uu. 49-51

The5., 4, 1555.

quoniam ipse Dominus in iussu et in uoce archangeliet in tuba Dei des-

renderde caelo: et mortui qui in Christo sunt resurgent rimi. Deinde nos

qui uiuimus qui relinquimur simul rapiemur cum illis in nubibus obuiam

Domino in aera et sic sempercum Domino erimus. Itaque consolamini

inuicem in uerbis stis.

Mat. 25, 41

tunc dicet et his qui a sinistris erunt: disceditea me maledicti in ignem

aeternumqui paratusestdiabolo et angeliseius

uu.55-56

ApDc.21, 2

et civitatemsanctamHierusalemnovam vidi descendenteme caelo a Deo

paratamsicut sponsamornatamviro suo.

164. In sanctiSebastiani.79

Ad Vesperas.

Solemne estum,plebs benigna,promite

Sebastiani,martyris sanctissimi,

quo mundum inquens egnaceli possidet;

omnessonora ubilo concinite

Christoqueuota cordepuro redite.

164. codd.:E(187v) [uu. 36-98],X(334v)

edd. PL (1044), Blume (231)

1 solemne] ollemnePL Blume promite] prompte X

redite] reddite PL Blume

4 omnes]omnis X

5

79C£ B. THORSBERG, tudes,cit. fi. 4, p. 170-2. J. GIL, El himnario, cit. fi. 4,

p.210-11.

Page 124: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 124/158

246

J. CASfRO sANCHEZ

Hic litterarum claruset christi ola

et Mediolani ncolis ndigena

carus yrano erat,nam principibus

subuestead hoc mundiali militans,

10 fidei ut digna mulceretaloquia.

Duo gemelliac fidelesmilites,

MarcelianusFrater t Marcus pius,

Christi dum Frana nomenmente colerent,

multantur diro carcerali inculo

15 mox audiendiCromatio presidio

Ad hec parentesuel modeste oniuges

mugitum dantesac petentes arcerem

cum blandimentisamicorumnoxiis

narDsdemostrant, iulando lagitant,

20 non ut obire appetant eddegere.

Inter parentum achrymasuel coniugum

Christi ceperuntmilites mollescere

mentesque enead dolo es lectere;

sed unc eorumcoram eratcetibus

25 Sebastians, belliger ortissimus.

Mox quibus sese biciens n media

consulo cunctos nstruensalloquio

mundique falsaesseucra indicat,

celestis egnipredicansnsignia

30 uitam finiri propter Xristum imperat..

Hec dum beatusaptius dissereret,

coruscum umen radiansab ethere

Sebastianrn afficit mox lucidum

et palliatius uuenis sub umine

35 copertus um imbuit plenissime.

6litterarum] literarum PI Blume 7 incolis] ndolis X PI 8 tyrano] tyranno

PI Blume 10 fidei lit] fidei et PL, ide ut Blume aloquia]alloquia PI Blume

12 Marcelianus]MarcellianusPI Blume 15 audiendi] audiendosX Cromatio

presidi] scripsi, ptimo presidi X PI, ChromatiDpraesideBlume 19 demos-

trant] demonstrantPI Blume 21lachrymas] acrimasBlume 26 obiciens]

obiiciens PI 27 consulto]dignius Blume 29 celestis] elestiX 31 hec]his

X PI dum] cum Blume dissereret]Gil, discerneret PI Blume 32 corus-

cum] chorus cum X PI 34 p. lumine uirg. S 7:Blume 35 copettus]Gil, quo

fertur X PI Blume copertus st. compertus) imbuit] Gil, imbui X PI Blume

Page 125: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 125/158

247

IMNOS DE LA ANnGUA UfURGIA HISP1\NlCA

Hec intra sedesacta sunt Nicostrati

iarn prima cuius Zoe uxor credidit;

his ternos annos que elinguis duxerat

effecta iussu eloquens tunc martyris

40 eiusque dicta rite prorsus insequid.

Narn se boabat intuere angelum

sacrum tenere ante ipsum codicem

per quem digesta auriebat singula.

Confestim omnes credi ad hoc clarnitant

45 ablutionem ocius expostulant.

Sed semper ardens atque dignus prouidus

Sabastianus mperat Nicostratum

ut uincla tenti traditi in carceres

forent quohacti cum iam illis credulis

50 baptisma cuncti consequantur abtius.

Quod rite factum credidit et Claudius

cum prole carDcara et cum coniuge;

tum iam beatus aduocatus presbiter

qui persequentum metu erat in abditis

55 hic babtizandis imperat nomen dari.

36 incipit E hec intra sedes cta sunt] edessunt intra acta hec X; aedes unt

intra acta haec PI haec ntra aedesacta sunt Blume 37 jam prima cuius]

cuiusqueprior X PI 38 his ternosannosque elinguis]annoselinguisque his

ternos X PI 40 insequid] insequiX PI Blume 41 boabat] notabatX PI

intuere angelum]angelumprospicereX PI 43 auriebat]hauriebatX PI Blume

44 ad hoc credi X 45 ablurionem]ablurionemqueX ocius]occiusX 46

ardensatque dignus prouidus] cautusatquedignus presagus PI ardensatque

digne prouidus Blume 47 Sabasrianus] ebasrianus PI Blume 48 uincla]

uinculis X uinclis PI in carceres] arceribusX PI 49 quohacri]coacriX PI

Blume cum jam illis credulis] cum jam tunc credenribusXPI 50 conse-

quantur] consecuntur abtius]apriusX PI Blume 52 cum prole carD] aris

cum carisX naris cum charis PI cum prole caraBlume prole8O caraet cum

coniuge] et cum coniuge cum X et cum caraconiuge PI p. coniugeuirg. SC1:

Blume 53 turn jam beatus]PolicarpusX PI cum jam beatusBlume presbi-

ref] presbyterX PI Blume 54 metu erat n abditis] erat metu aritansX PI 55

babrizandis] aptizandisXPI Blume imperat nomen dari] nomendare mpe-

rat X PI

Cf. cit.

Page 126: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 126/158

Page 127: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 127/158

HIMNOS DE lAAN1lGUA IlTURGIA HISpANICA

249

cunctis delictis abnuereprotinus;

80 quod ut agatur,obtat lle promtior.

At ut ceperuntmartyresconfringere

delubrauanaoperis mecanici,

decorusadstatangel s Cromatio,

qui cuncta curat, solbit et podagricos

85 nodossupernoprotinus chalastico.

Sabastiani rouido consilio

tunc egrotarisimulat Cromatius,

prefectusalter rei adit publice,

abiectamundi iste ut dispendia

90 future uite rudimenta adpetat.

Cum patre credit dulcis et Tiburtius,

omnisquecredit propria familia,

centum quaternimille et promiscui,

sacroabluta auacrodiscrimina

95 carismatumque onsecuntur ratiam.

Antistes erat unc Gaiusepiscopus;

sanctos uendoscolligit Cromatius

sacris receptispropriis in edibus,

quos lle omnessic fouet et commoner

100 ut pompa nullum secularis ccupet.

80 obtat] optat X PL Blume promtiot] promptior X PL Blume 81 at tu] at

X, at tunc PL confringere] onterereX PL 82 mecanici]mecaniceE, mecha-

nici PL Blume 83 adstat] astatBlume angelus]uuenis X PL Cromatio]

Chromatio PL Blume 84 solbit] soluatX, soluit PL Blume 85 superno]super-

num E chalastico]Gil, scolasticoE, calatico X, calathico PI, solacio Blume

chalastico81 86 Sabastiani]Sebastiani PL Blume 87 simulat] emulatE PL,

emnlatX Cromatius]Chromatius Blume 88 alter rei adit] rei alterair X PL

89 iste] stiusX PL 90 future] futura X adpetat]capiantX PL, appetatBlume

91 cum patte credit] cuum p. c. E. credit c. p. X PL Tiburtius] Tiburcius X

93 centum quaternimille et promiscui] quaternosmille et promiscuosE, quater

et denacentiespromiscuaX PL 94 sacco bluta auacro]sacci bluta auacriE

95 carismaturnque]harismaturnque L Blume consecuntur] onsequunturPL

Blume 96 antisteserat tunc Gaius episcopus]Blume. [...]aius episcopusE,

antestarimagnum galustum potissimumX PL p. episcopus irg. ScT. lume

97 tuendos] uendoqueX, tuendo qui PL cet.nonpot. legiE colligit] colli-

gat Blume Cromatius] scripsi.CromaticosX PL, Chromatius Blume 98 pre-

ceptis] precepitX PL hint nonpotesteg;E 99 cett.umus am.E commo-

net] commouetX PL

8 cr.

GIL, Ei himnario,cit. n. 4, p. 21O.

Page 128: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 128/158

250

CASTRO ANCHEZ

Furor sedquia ingruit tirannidis

hoc nulla potest atione contegi

ex sacrascripta iussusest Cromatius

causaut medendi ongiusab oppido

105 suo abiret cum suiscommercia.

Sanctos trosque unc mouet ntentio

Sebastianum olicarpumsanctumque

ut quis de illis iret cum euntibus

sedambo querunt passionis rauium

110 in urbe ambo residere mbiunt.

SummussedpapasPolicarpumcommoner

ut adquisitamplebemnailer linquere

nouellamXristi fore uti inriget;

mox conticescensacer d hoc senior

115 blandumqueuatis annuit inperium.

Tunc apud papam emanseremartyres

Marcellianus MarcusTranquillinusque

Tiburtius Castorius Nicostratus

cum [carreuero Claudio uel filio 120

Sebastianus t Zoe sanctissima.

Hos autem psesancta n ecclesia

Xristo ministros rite omnesconsecrat

explentque acrauegetimysteria

pollent diuersesinguli officiis125

et prerogata anitatumgratia.

Sit trinitati sempiterna loria

honorquesummuset potestasnclita

que trinitas paterpatrisque ilius

101 tirannidis] tyrannidis PL Blume 103 Cromatius]ChromatiusBlume 105

abiret] adiret X PL commercio]commertio X 106 mouet] Gil monel X PL

Blume 107 Policarpum] PolycarpumPL Blume 111 summus]sumus PL

Policarpum] scripsi PolicarpusX; PolycarpusPI PolycarpumBlume 112

adquisitam]acquisitumGil 113 nouellam]nouellum BlumeGil uti] Gil ubi

X PL Blume inriget] irriget Blume 115 annuit] adnuit Blume inperium]

imperium PL Blume 116 remansere]emanereX PL 117 Marcellianus]

Marcellianum X PL Marcus] Marcum X PL Tranquillinusque]

Transquillinumque X; Tranquillinumque PL 118 Tiburtius] Tiburcium X;

Tiburtium PL Castorius] Castolium X; Castorium PL Nicostratus]

NicostratumX PL 120 Sebastianus] ebastianum PL sanctissima] anc-

tissimumX; sanctissimam L 122p. consecrat irg. SC7:lume 127 honorque

summus]honor quesumusX

Page 129: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 129/158

251

IMNOS DE LAANllGUA LmJRGIA HISP .NlCA

cum spiritu unus deussubstantia

130 per cuncta regnatseculorum ecula.

164. En honor de san Sebastian. A vfsperas.

1. Haz publica, pueblo fiel, la solemne festividad de Sebastian,sannsimo

martir, el dfa en que, abandonando el mundo, se hace duefio del reino

celestial; cantad todos con resonante ubilo y alabad a Cristo con coraz6n

puro.

2. Este, cristiano, conocedor de las letras y natural de Milan, era querido

del tirano, estando al servicio de log prfncipes en su vestido terreno para

esto, para que sus palabras dignas de fe dieran la paz.

3. Dos gemelos,Marceliano y su piadoso hermano Marco, leales soldados,

cuando daban culto a Cristo con coraz6n dispuesto, son castigados con

una espantosa prisi6n, para ser oidos despues por el magistrado

Cromacio.

4. Ante esto, sus padres y susvirtuosas esposaslorando se dirigen a la car-

cel, entre log perjudiciales halagos de log amigos leg ensefian a sus hijos y

con lamentos leg piden que no busquen la muerte sino la vida.

5. En medio de las lagrimas de sus padres y esposasog soldados de Cristo

comenzaron a ablandarse y a doblegar sus mentes ante log dolores del cas-

tigo, pero entonces Sebastian,valiente guerrero, estabapresente en aque-

lla reuni6n.

6. AI punto se mete en medio de ellos instruyendo a todos con sus pru-

dentes palabras, eg revela que son falsas ag ganancias de este mundo y,

predicando las maravillas del reino celestial, leg manda que por Cristo

pongan fin a su vida.

l. Cuando el santo oportunamente pronunciaba estas palabras, una

brillante luz desde el cielo ilumino al punto a Sebastiany se vio a un joven

vestido del "pallium", cubriendolo completamente bajo la luz.

8. Esto sucedi6 en casade Nic6strato, cuya esposaZoe fue la primera que

crey6; ella, que habfa vivido seis anos muda, recupera entonces el habla

por mandato del martir y sigue sus palabras piadosamente.

9. En efecto, fila gritaba que vela que un angel tenia delante de el un libro

sagrado, por medio del que [Sebastian] sacabacada una de las cosasque

decfa; enseguida odos gritan que creen y con prestezapiden el bautismo.

10. Pero Sebastian,siempre ansioso y digno previsor, ordena a Nic6strato

que log que estaban encadenados y log que estabanencarceladosse unie-

ran a log ya creyentes y todos alcancen el bautismo de forma mejor.

11. Hecho esto piadosamente, tambien crey6 Claudio junto con sushijos

queridos y su querida esposa; entonces fue llamado un santo sacerdote,

que estaba escondido por miedo a quienes Ie persegufan; este ordena que

log que van a ser bautizados Ie den su nombre.

Page 130: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 130/158

252

CASTRO ANCHEZ

12. Entonces odos,sesenta ocho de uno y otro sexo,clansu nombre,

son bautizadospor el en el aguasantay, ya renacidos ajo a graciadivi-

na, durantediez diasentonanalegres antos.

13. Era entoncesgobernador e la ciudad Cromacio; ante estopregunta

a Tranquilino que deciade a voluntad de sushijos, y el, dandolea cono-

cer plenamente a fe de Cristo, Ie manifiestaque habia sido curado por

adorarle.

14. Informado el magistrado obre a saludde este, rdenaque os santos

vayan apidamente supresencia escondidas; iensaque esvenalla gra-

cia de Cristo, prometeenormecantidadde oro y pide que sean urados

susmiembrosenfermos.

15. No pienses ue vasa conseguir sto con el dinero,a no serque antes

creasen Cristo , diceD os santos, no habramedicinapara tu cuerpo ; el

a su vez,quitando todo el miedo de su pecho,promete creeral punto en

estas osas.

16. Mas enseguidaos santos e exhortan convenientemente romper

antes as alsas statuas e os dioses, desprendersee todo el pernicioso

culto, a renunciar nmediatamente todos suspecados; 0que vivamen-

te desea l que sehaga.

17. Y cuando os martirescomenzaron romper os vanos empletes e a

cienciaastro16gica,unto a Cromaciosedetieneun bello angelque e cura

todo y con un ungiiento divino hace desaparecerompletamente os

Duclos otosos.

18. Por el clarividenteconsejode Sebastian romacio inge entonces ue

esta enfermo, y llega otro prefecto de la republica; de este modo, tras

abandonaros asuntosdel mundo que Ie demoraban, prende os rudi-

mentosde la vida futura.

19. Con el padrecrey6 ambien su bondadoso ijo Tiburcio y crey6 oda

su servidumbre,mil cuatrocientos ombresy mujeres; sus altas fueron

lavadaspor el sagrado autismo y todos consiguena graciade los caris-

mas.

20. Era papa entonces el obispo Gayo; por sus sagradospreceptos

Cromacio reune en su propia casaa los santospara protegerlos, los

cuales yuday aconseja araque no seapodere e ninguno a vanidaddel

siglo.

21. Peroesto no puedemantenerse culto por ningtin medio, ya que se

desata l furor de a tiranfa; por un escritosagrado eordenaa Cromacio

que sealejarade su ciudad a la Frontera on os suyosparacuidarlos.

22. La solicitud mueveentoncesa ambos santos,a Sebastian al santo

Policarpo, obrequien de ellos ria con os que se marchaban,masambos

buscanel premio de la pasi6ny ambospiden permanecer n a ciudad.

23. Peroel sumo pontffice adviertea Policarpoque no abandone l pue-

blo ganadoy que banea los ne6fitos con el bautismode Cristo; callando

inmediatamente nte esto el anciano sacerdote, sinti6 a la suaveorden

del obispo.

Page 131: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 131/158

253IMNOS DE LA ANnGUA IJnJRGIA HIsPANIa

24. Entonces quedaron unto al papa os manires Marceliano Marco

Tranquilino Tiburcio Castorio Nicostrato con su hermano Claudio y

con su hijo Sebastian la santaZoe.

25. A todos ellos consagra egUnel rito ministros de Cristo en su santa

iglesiay con animo cumplensusagradoministerio; cadauno sobresalee

forma diferentepor sus uncionesy por la graciade curara ellosconcedi-

da.

26. Seaa a trinidad la gloria sempiterna el sumo honor y el poder ncli-

to trinidad que padre hijo y espiritu un solo Dios en substancia eina

por todos os siglosde los siglos.

Fontes I Loci similes:

Para Fabrega el himno es una versificaci6n de la versi6n de la pasi6n del

santo conservada en el Pasionario de Cardend2.

UU.6-10

Pass.

In diebus illis Sabastianus ir christianissimusMediolanensiumpartium

ciuis Diocletiano et Maximiano imperatoribus ta carus erat ut principa-

turn ei prime cohortis traderent et suo eum conspectui uberent semper

adstare.Erat enim uir totius prudentie n sermoneuerax n judicio justus

in consilio prouidus n comisso idelis n interuentu strenuus n bonitate

conspicuus n uniuersa morum honestatepreclarus.Hunc milites ac si

patternuenerabantur;hunc uniuersi qui preerantpalatio carissimouene-

rabanturaffectu: erat enim uerus Dei cultor et necesse rat ut quemDeus

perfuderatgratia ab omnibus amaretur.

Pass.

Christo igitur quotidie sedulumexhibebatofficium sed agebat uatenuset

hoc sacrilegis egibusesset ccultum non passionisimore perterritUs ec

patrimonii sui amore constrictus edad hoc tantum sub chlamyde etreni

imperii Christum militem agebatabsconditum ut christianorum animos

quos inter tormenta uidebat deficere confortaret et Deo redderetanimas

quasdiabolus conabaturaufetre.

uu.II-15

Pass.

Denique quum postmultas martyrum mentesa timore passionis ripuit et

ad coronamperpetueglorie incitauit: ipsequoquequis esset pparuit quia

lumen in tenebris atere non potuit. Clarissimis gitur uiris Marcelliano et

Marco duobusgeminis fratribus pro Christi nomine in uinculis constitu-

tis quotidie solaciumexhibebat;et am ipsis quametiam semiseorum cum

quibus tenti fuerant salutaria fidei consilia ministrabat: quibus fugitiua

seculi blandimenta respuerent et momentanea ormentorum generanon

timerent.

v. I p. 17755.; v.lI p. 148-176

2A. FABREGA. Pasionario cit. fi.

Page 132: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 132/158

254

CASTRO sANCHEZ

UU. 16-20

Pass.8

Igitur dum hec et calia seniorageret cceet amborumconiugescum naris

propriis ueniunt et aspectibuscorum proprios infantulos DEFerencesas

uoces eiulantes effundunt: Quibus nos seruituras relinquitis? Quibus

coniugii uestri raditis caritatem?Quisputaserunt horum infantium domi-

ni et domorum uestrorumauidissimiperuasores? uis erunt uestreoccu-

patores amilie? uel quis sibi diuisuri sunt uernaculos uos nutristis?Heu

quam mpio crudelitatisgenere:parentes espicitis micos espuitis uxores

abicitis ilios abdicatis et uos psos carnifici ultroneosexhibetis.

UU.21-30

Pass.9

Interea dum ista dicuntur et ilIa referuntur nter uxorum acrimaset suspi-

ra filiorum ceperunt Christi milites mollescere t animossuos lecteread

dolorem. Huic expectaculo t supradiximus ntererat beatusSabastianus

uir per omnia christianissimus uem occultabatmilitaris habitus et chla-

mydis [sue] obumbrabataspectus. t ubi uidit athletasDei inmenso certa-

minis pondere fatigari in medio corum se obiciens dixit: 0 fortissimi

milites Christi 0 instructissimidiuini prelii bellatores er nimiam uirtutem

animi fortiter peruenistis d palmam et nunc per miserablandimentacoro-

flam deponitis sempiternam?Discatnunc per uos Christi militum fortitu-

do fide pocius armari quam ferro. Nolite uictoriarum uestrarum nsignia

per mulierum blandimentaabicere et subiectas edibusuestrishostis nsa-

ni ceruicesad uictricia et rediuiua iterum bella laxare uius quamuisseua

contrauos extiterit et perquam niqua instantia seuerior amenefficitur ira

repetita. Erigite igitur plenis affectibus ropheum uestri certaminis glorio-

sum et nolite illut omittere fletibusparuulorum.

UU.31-35

Pass.25

Igitur quum hec beatusSabastianusndutus chlamyde uccinctusbalteo

ex suo ore proferretsubito per unam fere horam splendorenimio de celo

ueniente nluminatus est et sub pso splendorepallio candidissimoamic-

tus uuenis apparuit uxta cum.

UU.36-40

Pass.26

Hec autem gerebanturntra domum primiscrinii nomine Nicostrati apud

quem custodiebanturMarcellinus et Marcus. Qui Nicostratushabebatuxo-

rem nomine oe. Hec ante sexannosegritudinis nimietate acta est muta

prudentiam ramenaudiendiet intellegendinon solum non amiserat erum

etiam melius quam prius habueratobtinebat. Hec itaque quum intellexis-

setomnia que beatusSabastianusixerat et tantum lumen circa cum uidis-

set quumque omnes facto miraculo stupore tenerentur nnuebat manu

omnibus ut quasiexprobrandiessent ui tam euidenti adsertioninon cre-

decent et genibuseius aduoluta ogare cum manuum ndiciis cepit. Sed

beatus Sabastianus uum uideret cordis eius secreta ingue expressione

declararinon posse ausas uius silentii percontatus didicit sermonis lli

copiam nimiam ui infirmitatis ablatam.Tunc beatus Sabastianusixit: Si

Page 133: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 133/158

255

IMNOS DE LA ANTIGUA UfURGIA HISpANICA

ego uerusseruusChristi sum et si uera sum omnia que ex ore meo hec

mulier audiuit et credidit iubeat Dominus meus esusChristus ut redeat

ad ea officium labiorum et aperiatos eius qui aperuitos Zacharieprophe-

te Domini.

UU. 41-50

Pass. 7

Ad hanc uocem sancti Sabastiani exclamauit mulier uoce magna dicens:

Beatus es tu et benedictus sermo oris tui: et beati qui credunt per te

Christum Filium Dei uiui. Ego enim uidi oculis meis angelum ad te uenien-

tern de celo et librum ante oculos CUDSenentem ex cuius lectione uniuer-

sa sermonis cui ratio decurrebat.

Pass. 4

Igitur quum hec et his similia Marcus prosequeretur eperuntomnes qui

audierant Deo gratiasagere tque uniuersi lentes penitudinem gerebant

quod caritati Dei pretulerantamore carnis; et quia ab agonemartyrii ausi

fuissentanimosreuocare anctorum.Quumque omnes qui ad decipiendos

sanctosuenerant unanimiter crederentChristo Nicostratus cum coniuge

sua urguebat dicens: Non capiam cibum neque potum nisi mysterium

mici christiane religionis fuerit traditum. Cui sanctusSabastianus ixit:

Muta dignitatem tuam et esse ncipe Christi magis primiscrinius quam

prefecti. Audi itaque consilium meum et omnes quos carcer nclusit

omnesque uos uincula tenent quos ergastula onficiunt in unum redige.

Quod quum feceris antestiti sacrosancteegis e adhibeam ut cum omni-

bus qui credereuoluerint mysteriisuscipias acramentum.Si enim diabo-

IusChristo sanctosaufetreconatusest et conatur; quanto magisnos pieta-

tis argumentohos quos diabolus niuste ucratusest curaredebemus t suo

restituerecreatori?

UU. 51-60

Pass.38

Posthec sanctus abastianusbiit ad Polycarpum anctumpresbyterum bi

erat causa ersequutionis ccultus et narrauit ei omnia que gesta unt.

Pass. 4

Quumque clamaretClaudiuscrederese et desideraret e fieri christianum

iussit sanctusPolycarpusut darent uniuersi nomina sua. Primus itaque

omnium dedit nomen suumTranquillinus pater Marcellini et Marci. Post

hunc sex amici eorum id est Ariston Crescentianus uticius Vrbanus

Vitalis et Justus.Posthos Nicostratusprimiscrinius et Castorius rater eius

et Claudius comentariensis.Post hos filii ipsius Claudii Felicissimuset

Felix. Posthos Marcia mater Marcellini et Marci cum uxoribus eorum et

filiis. Simul autem et Simforosauxor Claudii et Zoe uxor Nicostrati. Post

hos omnis familia que erat n domo Nicostrati anime riginta let] tres pro-

miscui sexuset etatis; dehinc omnesqui uincti fuerant acde carceris qua-

lore adducti anime sedecim.

Page 134: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 134/158

256

J. CASrRO sANCHEZ

Pass. 5

Igitur omnes isti sexaginta et octo a sancto Polycarpo presbytero babtizati

et a sancto Sabastiano suscepti sunt; feminarum autem matres facte sunt

Beatrix et Lucina.

UU.61-65

Pass.48

Chromatiusurbis Romeprefectus d seTranquillinum patremMarcellini et

Marci uenire iubet. Quem quum de suorum inquireret arbitrio filiorum

Tranquillinus respondit: ad referendas eneficii uestri culminis gratesnul-

Ius mici oris sufficit sermo.

UU.66-75

Pass. 9

Posthec mittit et adduci cum ad se precepitper noctemocculte et] offe-

fens ei infinitum pondus auri dicebatei: Ostende mici medicamentaex

quo recuperasti alutem.Cui Tranquillinusait: Sciasgrandemram et furo-

rem Dei essepassuros ui gratiam Dei uel uenundantuel emunt. Vnde si

uis a podagricodolore liberari credeChristum Filium Dei esse t liberaue-

cis et sicuthodie me uides ta saluuseris.Nempe uix manibusdeferebar t

undecim annis per omnes uncturas neruorum in corpore meo dolorum

nodis adstrictus uix ori meo ranis alienis manibus tradebatur: ilico ut

Christum uerum Deum esse redidi salutismeegaudia ecepi et sum nco-

lomis quia uerum saluatorem gnoui.

Pass. 0

Tunc prefectusdimisit eum dicens:Adduc ad me qui te sanum ecit et si

mici promiserit sanitatem possimet ego fieri christianus.

uu.76-80

Pass. 5

Chromatius dixit: Quur ergo me dicis prius debere agnoscerequis sit crea-

tor fiCUS quem nisi cognouerim salutem inuenire non possum? Sanctus

Sabastianusdixit: Quia multos deos et multas deas coluisti. Nisi ergo has a

corde tuo excluseris et imagines corum confregeris et cognoueris unum et

uerum Deum uitam et salutem inuenire non poteris.

Pass.66

Sanctus Sabastianus dixit: Da nobis potestatem ut omnia idola que in

domo tua inuenerimus lapidea confringamus aurea uero et argentea uel

uitrea conflemus et pretia earum egentibus diuidamus. Chromatius dixit:

Et dum hec feceritis mici quid fructus accedet?Sanctus Sabastianus dixit:

Omnium neruorum tuorum quorum nodositate constringeris statim

consequetis sanitatem; et quasi cui numquam nicil doluerit ita in pedibus

tuis currere incipies et agnoscere quos inimicos rue salutis dilexeris; tuum

uero parentem hunc esse qui te statim ut eius notitiam atque culturam

inuenitis restaurat et saluat.

Page 135: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 135/158

257

IMNOS DE LA ANTIGUA In URGIA HISpANICA

uu. 81-85

Pass. 7

...Pugnant etenirn acerrirne, et fortiter uincunt, quia contra inuisibilern hos-

tern die noCtuque infatigabiliter preliantur; et sunt tecti in rnanibus rnern-

bris, fide potius arrnati quam Ferro. Chrornatius dixit: Fiat uolurntas Dei et

uestra.

Pass. 8

Tunc sanctusPolycarpuspresbyteret beatus Sabastianus,recingentes e,

orauerunt; et post orationem amplius quam ducenta idolorum signa

confringentes,ceperunt gratias agere Deo suo. Post hec accesserunt d

Chromatium, dicentesei: Confringentibusnobis idola, tu debuisti sanita-

tern recipere,nisi forte aliqua tibi in animo signa nfidelitatis dereliquit.

Hoc enim apud nos certum gerimus, uod aut estaliquid quod nondum est

factum, aut si omnia facta stint, quid animi geras obis euidentiusmanifes-

ta. Tunc ille: Habeo, nquit, cubiculum olouitreum, in quo omnis discipli-

na stellarum ac mathesismecanicaest arte constructum, n cuius fabrica

pater meus Tarquinius amplius quam ducenta pondus auri dinoscitur

expendisse.

UU. 86-90

Pass. 5

Tunc beatus Sabastianus ixit ChromatiD: Sicut ipse nosti, principatum

cohortis prime ago,sed utrum sit militie hominis nescireolim decreui,nec

uellem. Ad hoc tarntum sub chlamiyde atere uolui, l~t nutantium animas

instruerem et dubitantes constantesefficerem, ne passionumdoloribus

cederent,quos fides fecerat bellatores.Tu autem potestatis amplissime

gerensapicem,non pates emetipsum ec ab spectaculisollere,neque udi-

candisnegotiisabsentare. imulans gitur egritudinem, ibi ipsi pastulasuc-

cessorem, t possis, iber ab occupationibusmundi, future uite rudimenta

suscipere, t secundanatiuitate iterum natus, eternis efficiaris parentibus

prolis. Eodem taque die mittit ad arnicasSUDSn palatio positos,per quos

testimonialisscribta suscipiens,irocinium diuine militie, antequambabti-

zaretur,accepit.

UU. 91-95

Pass.78

Igitur dum pauci admodum transacti fuissent dies, omnibus rite abrenun-

tiatis a Chromatio mundi negotiis, suscepit Chromatius sacci babtismatis

nouitatem: et cum eadem ex familia eius promiscui sexus mille quadrin-

genre anime, quos omni prius manumissionis gratia a seruitutis nodos exso-

luit, et donis obtimis insttuxit, dicens: Hoc quod isti, qui Deum incipiunt

habere pattern, serui hominis non essedebent.

uu.96-115

Pass. 9

Erat autem papa urbis Rome, nomine Gaius, uir magne prudentie

magnequeuirtutis, imperantibus unc Carino, Diocletiano et Maximiano.

Page 136: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 136/158

Page 137: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 137/158

259

IMNOS DE IAAN1lGUA UTURGIA HISpANlCA

Gloriosus ecce tuusque Tomas discipulus

5 -cicatrices contractando creditus es Dominus-

inter fratres gloriosus exstitit apostoius.

Nuntius uenit de lndos querere artificem

arcitectum, construere regium palatium,

in foro deambulabat cunctorum uenalium.

10 Habeo seruum fidelem, locutus est Dominus,

 ut exquiris, talem; abtum essehunc artificem

Abbanes uidens et gaudens suscipit apostolum,

Traditur regis ministro sanctus dei apostolus;

Elioforum ingressussusceptusconuibio;

15 digna suo percussori reddita est ultio.

Rex ut uidit et audiuit insigne miraculum,

iubenes ut benedicat, supplicanter postulat,

sic babtisma candidatos consecrat uelarnine.

Gundaforus, rex lndorum inicus ac perfidus,

20 Romanorum more sibi uoluit palatium,

huius opus construere precipit apostolum.

4 ecce uusque]ecce UllSque L (que egatur?cui Gilron),ei cetusB a. etp. ecce

uirg. scr.Blume Tomas]ThomasX PL Blume,XristequeB p. discipulusuirg.

sn: Blume 5 contractando] ontrectandoBlume es] est MX PL p. domi-

nus uirg. scr.Blume 6 exstitit] extitit ML PL apostolus]discipulusB 7

nuntius] nuncius X PL de lndos] de lndis X ab lndis PL de Indos83 arti-

fices+Gilron lndos (= lndis) 8 arcitectum]arcitectusM, arcitectuumL,

architectumX PL Blume arcitectuum+Gilron construere] onstrueretqui X

palatium] palaciumX p. palatium punct. et uirg. scr.Blume 9 foro glos.L

mercatum deambulabat] um ambulabat ambulabat+Gilron uenalium]

benaliumL 10 habeoseruum]abeD erbumL lOCUlUS]oqutus B 11 exqui-

tis] quitis M p. talem uirg. scr.Blume abtum] aptum X PL Blume p. arti-

ficem punct. scr.Blume 12 Abbanesglos.ministri regisL suscipit] suscepit

MIX PL 13 traditur] traditus L regis] egi X ministro] ministros M, minis-

ttis X PL sanctusdei apostolus]sancto dei apostolo B 14 Elioforum]

Elioforus-X;Eliophorum PL susceptus] uscepitMX PI conuibio] conbibio

MB, conuiuio X PL Blume p. conuiuio uirg. scr.Blume' 15 suo percussori]

sui percussorisMBX PL reddita] redita X ultio] ulcio X 16p. rexuirg. SC7:

Blume 17 supplicanter] upplicantes 18 babtisma]baptismaBlume', ap-

tismo X PL candidatos]candidatis M uelamine] uelamina M 19

Gundaforus]GundaphorusPL inicus] niquus BX PI Blume ac]hac M 20

palatium] palaciumX 21 opus] opesB apostolum]apostoloX PL

GIL, Apuntes abremorfologia,it. fi. 35, p. 201

3 r. C£

Page 138: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 138/158

260

CASTROSANCHEZ

SedbeatusatquesanctusDidimus apostolus

erogando egisaurum construitpalatium

rutilum, coruscumgenmis, n supernis edibus.

25 Carceremox rexAbbanem rusit cum apostolo;

Gat, nfirmus regis rater, migrat ab hoc seculo,

celo ductus uidit dignum fratrisquepalatium.

Angeli expetuntXristo, ut resurgatmortuus,

Gundaforo reddataurum, emat edificium

30 et resolbatuinculatum Domini discipulum.

Ilico surgens xponit sacrum egi ordinem,

carcerem einde petit, eicit apostolum,

obsecrant ndique ratresueniamque riminum.

Tunc Tomas n campumuocatpopulos ndanicos,

35 lap dem conscenditaltum, corda mulcet gentium,

per babtismapollicetur ueniampeccaminum.

lndiam superiorem isitansadgreditur

dogmaXristi predicando; undauit ecclesiam,

infinita per babtismaconsecrauitmilia.

40 Mira quippe ac stupenda aciensmiracula

Sinticeque estaurauit o1poralia umina,

laticis perfundit unda illam et Mindoniam.

22 sed...atque] et...adqueM Didimus] Didymus PL Blume 23 palatium]

palaciumX;ediculumL Blume 24 genmis]gemisL, gemmisBX PL Blume 25

carcere] arcerem mox rex Abbanem] ex Abbanemmox B 26 Gat] Garb

X p. frater uirg. scripsi 27 palatium] palaciumX 28 expetunt] expectunt

BX 29 Gundaforo]GundaphoroX 30 resolbat] esoluatBX PL Blume 31

ilico] ylico L, illico X exponit glos.L dicit regi ordinem] rei ordinem MB,

regio ordine X 32 carcerem]n carcerem PL eicit] elicit Blume aposto-

lum] apostolusX 33 obsecrant los.L rogant p. criminum X peccantiumadd.

34 Tomas]Thomas BX PL Blume tunc Th.i.c.uocat] tunc uocatTh.i.c. B

lndanicos] ndianicos X 36 babtisma]baptismaX PL Blume pollicetur glos.

L promittit 37 adgreditur] aggrediturX Blume p. aggredituruirg.SC7:lume

38 dogmaglos.L doctrina Xristi] Xristo X; Christi PL Blume p. predicando

punct. et uirg. scripsi ecclesiam] clesiamM, ecclesia 39 babtisma]baptis-

ma X PL Blume 40 quippe] quire X ac]hac M 41 Sinticeque]Senticeque

B, SinticaequePI, Sinticemque Blume,Syticem Gilson Sinticeque Gilson

corporalia] corporalis ML, corporali B Blume corporalis Gilson lumina]

limina X; lumine Blume, umini Gilson 42 laticis] acticisB perfundit] pro-

fundit X undal undam MX PL

Page 139: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 139/158

261

IMNOS DE lAANTIGUA UTURGIA HISpANICA

Xristiana am probata egisuxor Treptia,

regnumXristi concupiscensespuit terrestriaj

45 ulcerosusscabrescenst sanetur, ostulat.

Precibus ome a Xristo dirigitur angelus,

exuit in parte totam ulcerosam unicam,

nobe cutis indumenta uestiuit corporea.

Templumsolis comminutum corruit cum idola,

50 ac metallum pretiosumsoluitur in pulueremj

rex llius ciuitatis fugit cum Carisio.

Tunc sacerdosdolorum furibundus adstitit,

gladio transuerberauit anctumXristi martirem,

glorioso passions laureatursanguine.

55 0 beata nter omnesEdessena iuitas,

que pignussuscepitalmum Domini discipulum,

ubi corpus requiescit um honore conditum.

lnde cuncti te precamur, ummi parris filium,

mine nobis de supernis nuictum auxilium,

60 ut credentes uadamus ternumsupplicium,

Vt sub uno cunctacoorsconiuncta idelium

te sequamur,e canamus,e fruamur perpetim,

humili professione roclamemus loriam.

43 probata]probatamB uxor] huxor B Treptia] CreptiaX p. Treptia uirg.

scripsi 44 respuit] repuit X terrestria] restiaX 45 ulcerosus] lcerosum

MLB escabrescens]scabrentemM, iscabrentem , scaberX PL scabrescen-

ternglos.L sarnoso sanetur]salbeturB 46 Tome]Thome MBX PI, Thomae

Blume dirigitur angel s] diriturque angelusML, angelus irigitur X PL Blume

Gilson diriturque+ Gilson 47 totam] forum ML totum+ Gilson 48 nobe]

nube B, nouaeX PL Blume corporea]corporeamMB 49 comminutum]

cominutum BX idolo] idolum MB, idolis X 50 ac] hac M metallumpre-

tiosum] metalum preciosumX puluerem]pulbere L p. pulueremuirg. scr.

Blume pulbere+Gilson 51 fugit] fuit LX Carisio] Caricio L, Curisio X

Caristo PL 52 idolorum] ydolorum LB adstitit] astitit X PL Blume 53

martirem] martyremX PL Blume p. marryrem unct. et uirg. scr.Blume 54

laureatur] aureanturML, laureatusB, laureatumX PL laureantur+Gilson 55

Edessenaiuitas]sedes ellaciuitas B, Edesena iuitasX 59 auxilium] ausilium

B 60 p. suppliciumpunct. et uirg. scr.Blume 61 uno] una B coors]cohors

BX PL Blume 62 canamus] anamurL 63 professione] onfessione 64

Gloria patri M

Page 140: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 140/158

262

CASI'RO sANCHEZ

173. En honor de santo Tomas.A Visperas.

1. POl el orbe, Cristo fey, bril16 a santificadora iesta,en la que toda la

corte de los fieles e confiesay canta un himno de gloria pOl os triunfos

de tus manires.

2. He aqul que tu glorioso discipulo Tomas -crey6 en ti, senor,porque

toc6 tus llagas- ue glorioso ap6stolentre sushermanos.

3. Lleg6 un mensajero e os indios a buscarun arquitectopara construir

el palaciodel rey; paseaba n el mercado.

4. Tengo un siervo iel como tu buscas e dijo el senor;viendo Abbanes

que estees el artesano decuado alegrandoseceptaal ap6stol.

5. Yel santoap6stolde Dios seentregaal ministro del fey; despues e le-

gar a Heli6foro rue recibido en un banquete;se dio adecuado astigoa

quien Ie habia golpeado.

6. Tan pronto como el fey vio y oy6 el gran milagro, con suplicas uega

que bendigaa los 6venes;de estemodo el bautismoconsagra los ne6-

fitos cubiertoscon el velo.

7. Gundaforo, ey de os indios, nicuo y perfido,quiso para si un palacio

como os de los romanos;orden6al ap6stolconstruirestaobra.

8. Pero el bueno y santo ap6stol Dldimo, gastando el oro del fey,

construy6en a moradacelestialun resplandecientealacio,brillante pOT

susperlas.

9. Inmediatamente l fey meti6 en a circel a Abbanes al ap6stol;muere

Gat, hermanodel fey,que estaba nfermo; levadoal cielo,vio el palacio

digno de su hermano.

10. Piden os angeles Cristo que el muerto resucite,que compTe su

hermano el palacio,que devuelvael dinero a Gundaforo y libere asi al

discipulo del senorencadenado.

11. Levantandose l muerto al instante,exponeal fey el mandato santo,

despues edirige a la carcely sacaal ap6stol, os hermanospiden el com-

pleto perd6nde suspecados.

12. EntoncesTomas lama a una llanura a los pueblosde la India, subea

una elevada oca,apaciguael coraz6nde las gentesy promete el perd6n

de suspecados OT l bautismo.

13. Visita la parte superiorde la India predicando a fe de Cristo; fund6

una iglesiay pOl el bautismoconsagr6muchosmiles.

14. Hizo admirables asombrososmilagros,devolvi6 a Sintice a luz de

susojos y derram6soble ella y Mindonia el aguadel bautismo.

15. La esposa el fey,Treptia,ya probadacristiana,deseando l reino de

Cristo, rechaz61asosas e la tierra; un hombre cubierto de suciaslagas

pide que Ie cure.

16. POl as suplicasde Tomases enviado por Cristo un angel,el cualle

quit6 en un lugaraparte oda su pielllagaday visti6 sucuerpo con a ves-

tidura de una nuevapiel.

17. El templo del sol cay6destruido unto con su dolo y elmetal precio-

so se deshiw en polvo; el fey de aquellaciudad huy6 con Carisio.

Page 141: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 141/158

263IMNOS DE LAAN11GUA UTURGIA HISpANICA

18. Entoncesel sacerdote e los ldolos sepresento uera de Sly con una

espadaatravesoal santo manic de Cristo; es laureado par la gloriosa

sangre e la pasion.

19. Oh ciudad de Edesa, ichosaentre todas,que recibio como regaloal

santodisclpulo del Sefior, ande sucuerpodescansanterradocon gloria.

20. Par esto odos te suplicamos, ijo del padre todopoderoso, nvlanos

desdeel cielo auxilio invencible,para que los que creemos scapemosl

eterno castigo,

21. Paraque toda la cohorte de los fielesa una te sigamos,e cantemos,

te gocemos ontinuamentey proclamemos u gloria con humilde confe-

sion.

Fontes I Loci similes:

La gran cantidad de detalles que el himno nos da sobre el martirio del

santo hacen suponer a Fibrega84 ue su autot 10 compuso a la vista de un

texto escrito. En el presente estudio remitimos a la pasion de santo Tomas

editada por ZelzerB5.

u. s

/0. 20, 24-28

Thomas autem unus ex duodecim,qui dicitur Didymus, non erat cum cis

quando uenit Iesus.Dixerunt ergo ei alii discipuli: Vidimus Dominum. llIe

autem dixit eis: Nisi uidero in manibus eius ixuram clauorum, et mittam

digitum meum in locum clauorum, et mittam manum meam n latus eius,

non credam.Et postdies octo, iterum erant discipuli eius ntus: et Thomas

cum cis. Venit Iesus anuis clausis,et stetit in medio, et dixit: Pax uobis.

Deinde dicit Thomae: Infer digitum tuum huc, et uide manus meas,et

adfer manum tuam, et mitte in latus meum: et noli esse ncredulus,sed

fidelis. ResponditThomas et dixit ei: Dominus meus et Deus meus. Dixit

ei Jesus: uia uidisti me Thoma, credidisti: beati qui non uiderunt et credi-

derunt.

7-9

1 Cum apostolus homas,qui et Didymus, esset pud Caesateam,ppatuit

ei dominus JesusChristus et air ad turn: Rex lndorum Gundaforusmisit

praepositumsuum ad Syriamquaerere ominem arte atchitectonicaerudi-

turn...

2 Haeceo dicente ecce raepositusamiliae egis ndorum nomineAbbanes

descendense naui deambulabatuxta mare n foro rerum uenalium...

uu. 10-12

2 Cui dominus air: Habeo seruum doneum et fidelem mihi quem ad

diuersasam ciuitates misi, et quicquid laborat mihi laborum suorum mer-

cedes pportat.Hunc itaque mittam tecum ut expletisomnibus ad me eum

84 . FABREGA, asionario, cir. n. 7, v. I, 222-23

85K. ZELZER. Die a/ten ldteinischen Thomasakten,Berlin, 1977.

Page 142: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 142/158

264 CASfRO sANCHEZ

facias cum honore remeare. Quod audiensAbbanesmagno replerus est

gaudio et gratias agensosculabaturgenua eius. Et conuocansThomam

dominus tradidit eum in manuAbbaneset abscessit.

UU.14-15

6 Cum haec et his similia loquereturThomas uelificantenaueseptimo die

plenis uelis acprosperisuentis tenuerunt ciuitatemAndronopolim.

Contigit autelJi et Abbanem cum Thoma interesse onuiuio; stupebant

autemeosdiscumbentes uasiperegrinoset quos numquam uiderant.

8 Tunc pincerna ncrepansapostolumquod nequemanducaret equebibe-

re dedit palmam n faciemeius.Apostolusautemdixit ei: Melius estut tibi

in futuro saeculodetur indulgentia ubi finis plagaenullus occurrit, hic

autem n isto saeculo laga ransitoria sta tibi reddatur ut tu ipse ntereas,

manusuero de qua percussisti canibus osahic apportetur.

9 Is ergo qui palma sua aciemapostolipercusitegressus t aquam deferret

a fonte, inuasit eum leu et bibenssanguinem iusabiit, canes ero comede-

runt membraeius, n quibus unus nigercanisdexterammanumeiussuoore

ferens n medium conuiuii apportauit.

UU.16-18

10 Cumque de strepitu hominum rex inquireret et quid euenisset udiret,

fecit ad se uocari apostolumet rogarecoepit eum ut benediceretiliam eius

una cum sponso uo.

14 Tunc sponsuscum sua sponsa miserunt se ad pedes eius dicentes:

 Confirma nos n omni ueritate ut nihil nobis de scientiadei desit. Quibus

ait: Veniam ad uos sequentinocte et plenius uos instruensproficiscar.

Igitur juxta promissumsuum ueniensde omnibusaetemae itae mysteriis

ambosdiligenter nstruxit et baptismatis os uncia anctificans auigauit.

UU. 9-21

16 Cum autem essetHieroforum apostolus ndiae ciuitatem ingressus,

Abbanesad Gundaforum legem nuntiauit Thomam. Rex autem ut uidit

Thomam dixit ei: Potes mihi fabriCaTealatium? ResponditThomas:

 Possum. Ostendensautem rex ocum apostoloait: Dic mihi quo ordine

poterisexstrueren isto oco palatium. Thomas autemapprehendens run-

dinem coepit metiri et dicere: Ecce anuas n isto loco disponam et ad

uTrum solis ingressum. Primo proaulum, secundo salutatorium,... Rex

autem consideransait ad apostolum: Vere artifex es et decet e regibus

ministrare. Relinquensautem lli pecuniasnfinitas abiit.

22-26

17 Apostolusautemcoepitcircuire per uicinasciuitates,praedicare erbum

dei et donare pauperibus, aptizare redentes t abundanter onareegenis.

Vnde factum estut innumerabilempopulum domino acquireret.Ordinauit

autem cleros,ecclesiasabricauit et per totum biennium quod absens ex

Gundaforus fuit firmauit ecclesias. um autem uenisset t hoc quod fecit

apostolusdeprehendisset,ussit apostolumsimul cum Abbane erro uinctos

in ima carceris rudi, et quoniam frater regis n extremitateuitae anguebat,

distulit interfectionemcorum,cumquecogitaretuiuenteseosexcoriare t ta

eos lammis tradere,moritur germanus ius nomine Gad. Et factusest uc-

tus intolerabilis,multum enim ilium amabat.

Page 143: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 143/158

Page 144: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 144/158

266 J. CASTRO ANCHEZ

u.39036

38 Haec et his similia multa dicenteapostolocredidit uniuersamultitudo et

baptismatedomini suo ordine per septemdicTum eiunium consecrata st.

uu. 43-48

44 Sed cum uideret Treptia regina tanta mirabilia obstupefactaair:

 Maledicti sunt a cleo,qui non credunthis operibus alutis.

45 Migdonia autem dicit ad apostolum: Domine, quidarn leprosus upit

ingredi et non permittitur introire. Apostolus autem air ad Sinforum:

 Non patiarisprohibereeos qui creduntquod possintsalutemconsequiper

me. Dicit ei Sinforus: Penitus non est quod uideatur in eo. Facies psa

plena uulneribus et uniuersaeius compago membrorum sub uno cortice

I

uulnerumplena putoribusscaturrit. Dicit ei apostolus: Recte antum eius

uulneribus datum est ut non sit leue quod dominus operatur. ussumque

est ut introducereturet aspiciens um apostolus leuit et fixis genibusorauit

diutissime.

47 Cum haec dixissetapostolus, pparuitquidarn puer ulgido aspectu ui

tulit cum leprosum a parte anguli secretiet exuit cum uestibus uis. Post

haecexspoliauitcum corio quasi unica corporali sicut qui excoriatuitulum

et reuocauit cum ad apostolum. Apostolus autem consignanscum signo

crucis baptizauit cum et fecit uestimentis ndui nouis et candidis.

u.43

48 Tunc Treptia uxor regis misit se ad plantaseius et osculans edeseius

uoce clara dicebat: Obsecro e, apostoledei uiui, ut faciasme participem

uitae aeternae. ...

49 Imponens autem manum suarn supercaput eius benedixit earnet post

benedictionem nstruxit earnde omnibus et dixit ei: '~udiui uocemdomi-

ni mei Iesu Christi uocantisme et quia tempus mihi migrandi de corpore

isto aduenit. deoquesuscipite egenerationemuaedatur per aquamet spi-

ritum sanctum. Et baptizauitearnet omnes qui aderant...

50 Dicit ei Treptia: Quoniarn sperabarn tultarn effectarn, lIa autem ad

ueramsapientiarnperuenit n qua et me fecit uitae aeternae articipem.

uu. 49-54

60 Dicit ei apostolus: Ecceadoro sed non idolum, ecceadoro sed non

metallum,ecceadoro sed non simulacrum.Adoro autem meum dominum

IesumChristum in cuiusnomine mpero tibi, daemon,qui hic in ipso lares,

ut nullum hominum laedens metallum simulacri comminuas. Statim

autem quasi cera iuxta ignem posita liquefactum idolum resolutum est.

Tunc omnessacerdotes ugitum leuauerunt, ontifex autem empli eleuans

gladium transuerberauit postolumdicens: Ego uindico iniurias dei mei

uu. 55-57

61 Sicque actum estut translatumesset e India corpusapostoliet positum

in ciuitate Edissa n locello argenteo uod pendit ex catenisargenteis.

62 In qua ciuitate nullus haereticuspotest uiuere, nullus Iudaeus,nullus

idolorum cultor.

Page 145: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 145/158

HIMNOS DE LA AN1lGUA UfURGIA HISP.A.NICA

267

175. In sancti Thyrsi.86

5

Exsultanimium, turba fidelium,

sollemneodie martiris incliti

est estum,modula carmina ortiter

in laudemDomini adquepotentiam.

Celestispatrie gaudiacogitans

Tirsus uir pepulit omnia seculi

sanctus, um minime crederetn Deum,

afflatussubito flamine sanctoest.

Seuumconspiciensudicem ncrepat:

10 quur sanctosDomini, inquit, atrocior,

penisdiscrucias aldecrudelibus?

infelix, ereui gne cremandus s.

[I/o quo rauidus emporepresserat

hostisCumbricius membra colentium

15 in terra dominum, multa peremtasunt

sanctorumnitida milia martirum.

Sanctus ro domino Leuciusnititur

electamanimam raderepromtior;

diuersagenerapertulit innocens

20 penarumcupienspremia celica.

175. codd.:M (32), E (212), X (343v)

edd.PL (1083), Blume 249)

1 [...]xulta E 2 sollemne]solemneX PI odie] M. [...]odie E, hodie X PI

Blume incliti] inclyti PI 3 [...]atmina E 4 adque]atque X PI Blume

potentiam] potentia ME 5 cogitans]cogitat X 6 1irsus] Tytsus E, Thyrsus

PI Blume uir] ui Blume pepulit] reppulit M Blume 7 cum minime] qui-

bus minime X 8 affiatus]adflatusX PI Blume fIamine] ammine E 10

quur] cur X PI Blume inquit] inquid M atrocior] atrociterX p. atrocior

uirg. scripsi 12 ereui] hereniX, erebi PI Blume p. infelix uirg. scripsi 13

illo quo] Thorsberg,lico ME Blume, llico X PI rauidus] rabidusX PI Blume

15 dominum] domini E peremta]perentaX, peremptaPI Blume 16 milia]

millia PI 17 Leucius]Leutius E nititur] nitit X 18 promtior] pocius M

PI Blume,promptior X p. pociusuirg. SCT.lume

cr. B

'HORSBERG,tudes,cit. n. 4, p.

'4-6.

Page 146: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 146/158

268

CASTRO sANCHFZ

Adleta pedibus impiger ambulans

Tirsus regem ubi repperit impium,

adpreendens tenuit, admonet et docet,

iam falsa ut colere idola temneret.

25 Tunc leto simulans ore locutus est:

"tu, Tirse, curio, consilio meo

adsensum ribuens sacrifices diis,

ut magnam accipiascopiam munerum.

Sanctus: "prespicuum est", air, "inpie,

30 quod torus habitet ille nequissimus

in te nunc coluber, prauus et inuidus;

cum tali pereasprincipe orride."

Gastrum perniciter adfore precipit

plenum limfa, caput martiris suffocat,

35 corpus, quod superest, ustibus cedere

nodosis acrius pestifer inperat,

Set seruus domini uoce piissima

de uase miserum iudicem increpat:

"agnosce dominum, lubrice et inuide,

40 cum cernis opera magna et inclita."

Turris construitur altius eminens,

per girum gladiis f Xis in ordine,

21 adleta]athleta X PI Blume 22 Tirsus] TyrsusE, ThyrsusPI Blume p.

Tirsus uirg. SCI:Blume repperit] reperit X PI 23 adpreendens] pprehen-

densX PI, apprendens lume admonet]ammonetX 24 colere]coleretME

idola temneret]desinatdola EX 26 tu Tyrse] u Thyrse PI Blume, e Tirse MX

27 adsensum]assensum PI Blume sacrifices]ut sacrificesM PI 28

magnam...copiam]magna...copiaME, magnas...copias PI 29 prespicuum]

perspicuumPI Blume prespicuum88 ait] agit MX inpie] impie EX PI

Blume 31 p. coluber uirg. scripsi 32 orride] horride PI Blume,horrido X

33 gastrum]gustrum X precipit] percipit X 34 limfa] limpha X PI Blume

suffocat]soffocatE 36 inperat] imperatEX PI Blume p. imperatpunct.SCl:

Blume 37 set] sedEX PI Blume 40 inclita] inclyta E 41 altius] altusX

p. eminensuirg. scripsi 42 girum] gyrum E PI Blume ordine] ordinem M

PI Blume

88 Cf

GIL, Notas sobre onetica, cit. n. 26, p. 78 55.

Page 147: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 147/158

269

IMNOS DE IAANTIGUA LmJRGIA HISPANICA

almus ut fastigio positus decidens

enses usciperentmembra fidelia.

45 "Magnus tu, Domine, pre diis omnibus,

multum mirificus in te credentibus,

prauis muscipula;" sanctus in ethera

Xristi glorificat omnipotentiam.

Victus non ualuit insatiabilis,

50 seuus, terribilis, et noua cogitat

tormenta sitiens uincere martirem,

set sanctus dominus conteruit malum.

"Ne, Tirse, timeas", sic air angelus,

"directus ego sum a domino cleo,

55 a te suplicia auferam omnia

hostemque poteris uincere pessimum."

Exaudi, domine, cogitat impius

inferre onera, uincula omnia,

feruentem oleum, plumbum et ungulas,

60 ut sanctum superet martirem et necet.

Cernens proficere nil suis uiribus,

sanctum precipitem in mare precipit

iactare, uideant ne oculi hominum,

ter dena stadia a litore longius.

65 Quam mira, Domine, stint opera tua

adducunt manibus martirem angeli

et dulci resonant carmine canticum,

iudex non meruit cernere angelos.

43 almusut] almus X, almus (ut) Blume 44 enses] cripsi, nseMEX PI Blume

susciperent] usciperet PI Blume Fidelia] idelium M 45 domine pre]

domine espre EX Blume 46 in te credentibus]ngredeuntibusM p. creden-

tibus punct. et uirg. SC7:lume 47 prauis] prabusE p. muscipulauirg. SC7:

Blume sanctus] is sancrusX PI 48 Xristi] Christi PI Blume omnipo-

tentiam] omnipotentia ME 50 et noua cogitat] et noua cogitansE, sednoua

cogitat X 51 p. martirempunct. et uirg. SC7:lume 52 set]sedEX PI Blume

smalls] sanctumBlume dominus] domini Blume conteruit] non terruit E

Blume,conterruit X PI 53 uu. 53-56 t't 57-60 inuertuntur n mss. urse]

Tyrse E, Thyrse PI Blumt' 55 a te suplicia] a te ut supplitia X, a te supplicia

Blumt' p. omnia uirg. scr.Blumt' 58 onera] honeraE uincula] uincula et

M 59 feruentem] erbentemE 62 mare] mari M PI 63 iactare] actariX

PI ne] nec M 64 om.a E 66 martirem angeli] angelimartiremX 67

dulci...carmine]dulcis...carminaE 68 angelos] ngelumX

Page 148: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 148/158

270

CASfRO sANCHEZ

Debemuspenitus acta retexsere,

70 que sanctusmelitis reddideritbona

tribus iudicibus culpa labentibus,

quos errapepulit mortuos sepius.

Exorantpopuli martirem, nquiunt:

 oramus,domine, precipeprotinus,

75 terra ut suscipiat orpora udicum,

que scatentputrida uermibus unditus.

Clementer acrimanssarculumaccipit

designansocum, ubi corporacondere

deberent. Yeniamda pie, poscimus,

80 martir, nos humilescredimus n deum.

Letentur omnium corda uolentium

celestis atrie quereregaudia

et praui faciantnulla nocentia,

ut uenti a faciestipula peruolent.

85 Te, martir, lacrimis, uernule,poscimus,

per te omnipotensconditor ocius

durum, quo premimur,hoc iugum auferat

et letos faciatsecla n omnia.

lam, summe domine,respice aucium

90 delictispopulum, dele cirographum

et nostrum gemitum cernepropitius

dansnobis auxilium temporecongruo.

Defunctis requiemomnibus, obtime,

concede, ribue temporaprospera,

69 retexsere]etexereEX PI Blume 70 sanctus] anctisMX PI meritis red-

diderit bona] ini[...}reddidit hec bona E 72 quos]quod X pepulit] reppulit

MX Blume, epulit PI 75 iudicum] judicium PI 76 scatent] catensM PI,

escamdent X ~ditus] funditur E PI 77lacrimans] achrymas PI sar-

culum] oraculum X 78 designans] esinansX 81 omnium] hominum

Thorsberg 82 p. gaudiauirg. SCI: lume 83 et prauiJ ex prabi E, et parui X

Blume faciant nulla]faciunt ullaX 84 ut uenti a facie]que uenti a facie ut

X peruolent] peruolantEX 85 lacrimis] acrimasM, lachrimis X a. etp.

martir et a. etp. uernule uirg. scripsi 86 ocius] ocyus PI 87 quo] quod E

hoc] ob M, ut E 88 letos] ectosX secla] eculaX PI in omnia] per omnia

X 89 saucium]sautiumX 90 populum] populi ME Blume p. delictis uirg.

SC7: lume p. populum uirg. scripsi cirographum]cirografumM, chirogra-

phum Blume 92 dans...congruo] a...congruumE 93 obtime] optime EX

PI Blume 94 concede] oncedens tribue temporaprospera]emporapros-

oera tribue MX PI Blume

Page 149: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 149/158

271

IMNOS DE IA ANTIGUA UTURGIA HISpANlCA

95 uictum pauperibus, ubsidiumuiduis,

omnespercipiant,quod pie postulant.

Templum hoc, domine,Cixilla condidit,

dignamhic habeatsortem n ethera,

cum summisciuibus canticaprecinat

100 gaudens erpetuisseculisomnibus.

Te nostra ubilet gloria perpetim,

qui soltisdominus trinus et unus es

iugi imperio secula ontinens

et cuncta dominans,omnibus mperans.

95 uictum] uitum X 97 uu.97-100 om. ME PI 101 uu. 101-4 om. M 105

sit trino domino gloria sedula egnum perpetuumadquepotentia uirtute solita

(solida PI) qui regit omnia sustentans ondita pie per seculaM PI, presta nge-

nile per unigenitum regnasqui perpetim cum sanctospiritu olimpum continens

iugi judicio sustentans ridam perenni mperio X

175. En honor de san Tirso.

1. AIegrate mucha, pueblo fiel, boy es a fiesta solemnede un glorioso

martir, canta con fuerzacantosal poder y la gloria del Senor.

2. El santo var6n Tirso, pensandoen los gocesde la patria celestial,

rechaz6 odos os del mundo; aun cuandono cretaen Dios, rue inspira-

do subitamentepar el espiritusanto.

3. AI ver al malvado magistrado,e increpa: ~porque, sanguinaria,or-

tUfasa los santosdel senorcon tan inhumanoscastigos e dice, desdi-

chado, el fuego del nfierno te ha de consumir .

4. En el tiempo en que Cumbricio, enfurecido,habia perseguido ostil-

mente a quienesen la tierra dan culto al senor,muchosmiles de santos

martires perecieron on gloria.

5. El santoLeucio se esfuerzacon legriaen entregarpar el Senor ualma

elegida;aunque nocente, oporr6distintos castigos, eseandoas recom-

pensas el cielo.

6. Cuando el acletaTirso, de pies infatigables, ncontr6 en su camino al

impio fey,agarrandolo 0 detiene, e recuerda Ie informa de que ya no

queria dar culto a los falsos dolos.

7. Entoncesel, fingiendo, con expresi6n miga e dijo: deseo, irso, que

tu, siguiendomi consejo, acrifiques los dioses, ara que recibasabun-

dantesbienes.

8. El santocontest6: Esta claro, mp(o, que en todo tu serhabita aque-

lla viciosa serpiente,malvada envidiosa;ojala perezcasu en campania

de semejante rincipe horrendo.

Page 150: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 150/158

272

CASTRO ANCHEZ

9. Manda el malvado traer rapidamente una olla llena de agua, mete la

cabeza del martir en el agua y ordella azotar energicamente con varas

nudosas el resto de su cuerpo,

10. Mas el siervo del senor con voz piadosa, desde a olla increpa al mise-

rable magistrado: "mentiroso y envidioso, reconoce al senor, ya que yes

sus grandes y brillantes obras."

11. Se construye una force muy elevada y se fijan espadasen orden alre-

dedor de ella, para que las espadas ecibieran en su caida el cuerpo santo

del creyente, que habia sido puesto en la cuspide.

12. "Grande eres tu, senor, por encima de todos los dioses, maravilloso

sobremanera para los que en ti creen y trampa para los malvados." El

santo glorifica en el aire el poder absoluto de Cristo.

13. [El magistrado] no se clio por vencido, insaciable, cruel, terrible, y

piensa en nuevos padecimientos, deseandovencer al martir, pero el Senor

santo venci6 al malvado.

14. "No temas, Tirso," Ie dice el angel, "yo he sido enviado por el senor

Dios, apanare de ti todos los padecimientos y podras vencer al cruel ene-

migo."

15. Ore, senor, el impio piensa echarle encima una carga, ataduras de

todas clases, ceite hirviendo, plomo y urias de hierro, para vencer al santo

manic y matarlo.

16. Viendo que nada conseguia con sus fuerzas, [el magistrado] ordella

arrojar de cabezaen el mar al santo a treinta estadios de la costa, para que

los ojos de los hombres no 10vean.

17. (Que admirables son, senor, tus obras Los angeles levan al manic en

sus manos y hacen resonar un cantico de dulce armonia, pero el magis-

trado no mereci6 ver a los angeles.

18. Debemos recordar todos los hechos, que bienes devolvi6 el santo con

sus meritos a los tres jueces que habian caido en pecado, a los cuales,una

vez muenos, la tierra rechaz6 mas de una vez.

19. Imploran los pueblos al manic diciendo: "Te pedimos, senor, ordenes

que la tierra acoja pronto los cuerpos de los magistrados, que saltan del

rondo podridos de gusanos."

20. Derramando lagrimas de bondad toma el escardillo, senalando el

lugar en que debian depositar los cuerpos. "Te pedimos, manic, danos

bondadosamente el perd6n, en Dios creemos humildemente."

21. Alegrense os corazonesde todos los que buscan los gozos de la patria

celestial y que los malos no hagan el mal, que vuelen como paja frente al

viento.

22. Con lagrimas te pedimos, manic nuestro, que pOT u intercesi6n el

creador omnipotente apane pronto de nosotros este yugo pesado, con el

que estamos oprimidos, y nos haga dichosos para siempre.

23. Ahora, poderoso senor, mira al pueblo herido por sus pecados,borra

la senten ia que pesa sobre nosotros y mira propicio nuestro llanto, dan-

donos tu ayuda en el tiempo oponuno.

Page 151: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 151/158

273IMNOS DE LA ANnGUA UfURGIA HISPANICA

24. Concede, senor, e1 descanso a todos 10s difuntos, a nosotros danos

prosperidad, comida a 10spobres, ayuda a 1as iudas, que todos reciban 10

que con piedad piden.

25. Cixi1a fund6 este temp10, senor, que tenga una suerte apropiada en e1

cie10 y entone cinticos con 10sciudadanos del cie10gozando eternamen-

te For todos 10ssiglos.

26. Que nuestra gloria haga sonar un canto de alabanza a ti, que eres e1

solo senor trino y uno, abarcando 10ssig10s con tu permanente poder,

dominando10 todo, mandado soble todo.

Fontes / Loci similes:

£1 himno es atribuido tantopor Fabrega, como por Perezde Urbe188, l

arzobispo Cixila 774-783 circ.). Las Actas cuentan con coda minuciosi-

dad la pasion del santo en medio de una de las persecucionessufridas por

la Iglesia. £1 autor del himno silencia algunos detalles de la pasion, pero

en otras ocasiones es mas minucioso, empleando incluso el mismo yoca-

bulario que las Actas.

UU.13-16

Pass.

Temporequo Christi membrahostis n terra premebat, eua uerat idelibus

orca tempestas: am enim infiniti aggeresmartyrum per forum mundi

alueumsua sibi defenderantoca, llutque solumdesidiapresseratmembra,

quod non inlustraueratmemoriesanctorum.

UU.21-24

Pass.

Exeunte autemCumbricio ad portam, que dicitur Helispontiaca,magnus

adIetaThyrsus,et continuo martyr futurus, tenuit eum, dicens: Aue, caris-

sime preses, t patienteraudi, que a me ad te dicendasunt.

UU.25-28

Pass.

Audi autem me, et sacrifica cum sis paganus,et non incipias male mori.

Thyrsus dixit: Ego, Cumbrici, non multum loquor, neque sacrifico; sed

timeo unum et uerum Deum, qui est n celis...

UU. 3-36

Pass. 6

Siluanusdixit: Capacemgastrumadferte,et aqua eum mplete: Thyrsum

autem capite,deorsum n eodemartate,et reliqua,que supersunt,membra

conscidite flagris, ut et uiscerum interna, quousque ualent, sustineant

penam et dolor, sine uoce animam subaquis pellate corpore.

p. 205 ss.;v. II, p. 202 ss.

Pe:REZ DE

8 . FABREGA,Pasionario,cit. fi. 7, v.JRBEL,

Origm, cit. fi. 23, p. 35 SS.

Page 152: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 152/158

274

CASTRO sANCHEZ

41-44

Pass. 8

Siluanusdixit: In modum muri sub quadro angulari construite turrem

cuius caput n sublime porrectum petataltius celum; huius in edificio tur-

lis inflXi manu fabrili emineantdexrra euaqueacuti per omnia gladii; ad

turris autem psius pedemonme genus erramentorumdumtaxat acutum

terrasuscipiat:Thyrsum autem manibuspostergumpositis de fastigio mit-

tire muri ut quemlibet membrorumeius partem [telorum alma] tetigerit

in frusta discindat; ut auibus singuli quod abstulerintgladii offerant pas-

tus.

UU. 49-51

Pass.40

Audiens hec Siluanus et uidens quamuis cecus mirabilia Dei sic

Cumbricio dixit: Omnes am in Thyrso expressimus enas et ut apparet

nobis uictis pse uictor abscedit.Cumbriciusdixit: Interim ne uictoremse

sentiatThyrsus magicisdeputaartibus; quod factum est.

uu. 61-64

Pass.52

Baudusdixit: In quattuor ilIum primum neruosextendite et membra n eo

fustibus confringite. Inde ferreis per quattuor actusmembrorumconligate

catenis ta ut curua dorsi spina ceruicibusnminens genuapremat et ocu-

los suosprospiciantpedes t et lingua calcaneis dherens lantas ambere

credatur: psiusautempalmasnodosisconfringite trastris ut confractepos-

tergum manus acilius seruiant igaturis et in modum glomeri denso lIum

conserite accosub ngenti pressura:...

uu. 65-68

Pass.53

lam paratis ut lacerumcorpus luctibus darent asperauel saxaet cautes n

ima deflXi membra sibimet expectarentmartyris propinari; ilico luce pre-

missaultra solitum resplenduitcelum et nauem nlustrant agminaangelo-

rum qui ut adfixos pupi epipatas eddiderunt atreptumde media minuta-

tim uocepremissa cindunteronem:Egredere hyrse e expectamus: eni

nobiscum. Illi quem colis n ministerio sumus. Et sublatoThyrso pacem

gressum er equorapetunt. Quum mediassimul tetigissent renas ox eta

turmarum hymnum cum martyre cantant et nautarum quos exsangues t

pauidos nterior sentina tenebat ex delectabilicantu trepidos suspendebat

auditus.

Pass.54

...seduideremilitiam celi non meruit quia non fuit dignus

uu. 71-72

Pass. 6

...Condiunt ex more membra ministri; celabant ex parte fetores corporum

odoramenta unguentorum. Traduntur humo magna medii comitante cate-

rua. Subito locus ipse sepulcri igne terra scatente sulphoratos in celum

pulueres iactat et cum ingenti fragore mox corpora sibi tradita remouet.

Page 153: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 153/158

275

IMNOS DE LAANllGUA UTURGIA HISpANICA

uu.77-80

Pass.47

lnuenitur mortuis salubre remedium: Thyrsus uenire rogatur, et quicquid

forte iniuriarum in corpore susceperat, petitur indulgere. Rogant martyrem

agmina ciuitatis, et uestem beati onerant fontibus lacrimarum: Ne, quesu-

mus, ignaros absorbeat erra; uel narDsprospice nostros. Quur rogamus nes-

cios subsequitur pella, cum iudicibus remaneat ultio diuina? Peroramus te

Christum, quem colis, ut celum sedetur ab ingenti fragore: et quomodo

nobis inlesis, corpora regum terta suscipiat. Thyrsus, Deo oblatione libata,

sibi poposcit daTi bidentem; concauis duabus ex numero fossis, manibus

humat corpora damnatorum, et in hoc illis beneficia profuere diuina, ut

haberent ex more sepulcrum, quos terra suscipere recusabat.

uu.89-90

Gal 2, 14

...delens quod aduersus nos erat chirographum decreti

176. In sancti Torquati.

Ad Vesperas.

5

Vrbis Romulee am toga candida,

septempontificum destina,promicat,

missosEsperiequos ab apostolis

adsignat idei prisca elatio.

Hii stint prespicui uminis indices:

Torquatus, isefonsatque Isicius,

hinc Indaleciussiue Secundus st,

iuncti EufrasioCecilioquestint.

Hii euangelicoampadeprediti

lusuant occidueparris arentia,

0

176: codd.:M 59),F 67v), Q 42v),X 363)

edd PL 1112), Blume 253)

2 destina]destinatQ 3 Esperie]HesperieX PL Blume 4 adsignat]assignat

Blume 5 hii] hi BlumePL prespicui]perspicuiPL Blume indices] udices

X 6 Tisefons]TesiphonsPI, CtesiphonsBlume adque]atqueX PL Blume

IsiciusJHisitius X, HesychiusPL Blume 7 hinc lndalecius]hic Vidalecius X,

hinc lndaletiusPL Secundus st] SecundiusBlume p. est uirg. scripsi 8

EufrasioJEuphrasioX PL Blume 9 hii] hi PL Blume euangelico] uangelica

Blume 10 arentiaJ rentie F

Page 154: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 154/158

276

CASTRO ANCHEZ

15

20

25

30

quo sic catholicis gnibus ardeant

ut cedant acibus urba nocentia.

Accis continuo proxima fit uiris

bis senisstadiisqua procul insident

mittunt adseculassculaquerere

quo fessa apibusmembra eficerent.

Illic discipuli dola gentium

uanis nspiciunt ritibus excoli;

quos dum sic agere letibus immorant

terrenturpotius ausibus mpiis.

Mox insana remens urba satellitum

in his cum fidei stigmatanosceret

ad pontem flubii usqueper ardua

incursu celerihas agit in fugam.

Sedpons preualidomurice fortior

in partessubito proM resoluitur

iustos ex manibushostium eruens

hastes lumineo gurgite subruens.

Hec prima fidei estuia plebium

inter quos mulier sanctaLuparia

sanctos dgrediens emit et obsecrat

sanctorummonita pectoreconlocans.

Tunc Xristi famula obsequioparens

sanctorumstatuit condere abricam

quo babtisteriiunda patesceret

et culpasomnium gratia ergeret.

35

11 quo] quos F 12 facibus] aucibusMFQ furba] furna X PL furua Blume

nocentia]nocenciaX 13 Accis]Acis MQX 14 his] uis F 15 adseculas]

adseculaMF asseclas ; adseclas L asseculas lume escula] eculaF escu-

lentaX querere]quererentF 16 quo] quibus X 18p. excoliuirg. SC1:lume

19 quos] quo Q sic om.X immorant] inmorant F 20 terrentur] terretur

F 21 p. satellitum uirg. SC7: lume 22 cum] cunt F quum Q nosceret]

noscerent 23 flubii] fluui MQ fluuii X PL Blume usque]adqueF 24

in fugam] in fuga F 25 sedpons preualido]setEons reualideF 26 in partes]

in parte MFQ prona] pronus PL Blume 27 iustos] nstosX 29 plebium]

pleuium M 31 adgrediens] ggrediens lume 32 pectore]pectoraF conlo-

cans]collocansQ Blume 33 tunc] nunc F turn Q parens]perensF aren-

densX 34 statuit] instatuitMQ fabricam] abricaF 35 quo] quos F bab-

tisterii] baptisterii QX PL Blume p. patesceret irg. scr.Blume 36 omnium]

hominum Q Blume

Page 155: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 155/158

277

IMNOS DE lAAN11GUA UTURGIA HISpANICA

40

45

50

Illic sancta dei femina tingitur

et uite lauacro tincta renascitur;

plebs hic continuo peruolat ad fidem

et fit catholico dogmate multiplex.

Post hec pontificum cara sodalitas

partitur properans septem in urbibus,

ut diuisa locis dogmata funderent

et sparsis populos ignibus hurerent.

Per hos Esperie finibus indita

inluxit fidei gratia precocllX,

in signis uariis adque potentia

uirtutum homines credere prouocat.

Exhinc iustitie fructibus incliti

uitam multiplici fenere terminant j

consepti tumulis urbibus in suis,

sic sparso cinere una corona est.

Hinc te, turba potens unica septies,

oratu petimus pectoris abditi,

ut uestris precibus sidus in etheris

portemur socii ciuibus angelis.

Sit trino domino gloria unico,

patri cum genito atque paraclito,

qui soltis dominus trinus et unus est

seclorum ualide secula continens.

 ) )

60

37 tingitur] tinguitur F PI, tinguitus M 38 uite lauacro]uita labacroF p.

renascituruirg. SC1:lume 39 hic] in FQ 40 dogmate]docmateF 41 cara]

charaPI 43 dogmata]docmataF 44 populos]populis M hurerent] ure-

rent QX PI Blume 45 Esperie]HesperieX PI Blume 46 inluxit] illuxit Q

Blume precocax] ...]cax F, precoquaQ Blume,precoxX 47 in signis] nsi-

gnis M, hinc signis FQX Blume adque]atque QX PI Blume 48 uirtutum]

uirtutem F prouocat] prouocantQ PI 49 iustitie] iusticie X 50 fenere]

foenorePI p. terminantuirg. scr.Blume 52 cinere] cineriX 54 oratu...abdi-

ti] orata...abditoX 55 uestris]nostris M 58 cum] quum Q atque]adque

MF 59 dominus trinus] dominussummusQ

176. En honor de san Torcuato. A vlsperas

1. Resplandeceya la brillante toga de la ciudad de Romulo, el conclave de

los siete obispos, que, segun el anriguo relato de la fe cristiana, habfan sido

enviados a Hesperia For los apostoles.

2. Estos son los propagadores de la brillante luz: Torcuato, Tesifonte,

Isicio, despuesesta Indalecio y Segundo; se unieron a Eufrasio y Cecilio.

Page 156: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 156/158

Page 157: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 157/158

279

IMNOS DE LAANnGUA LlTURGIA HISPANICA

de los Varones Apost61icos las Actas de la pasi6n redactadas segun

Fabrega a mediados del siglO VI1I89.

uu. 1-8

Pass.

Igitur quum apud urbem Romam beatissimi confessoresTorquatus

Tisefons ndalecius Secundus ufrasiusCecilius et Esicius sanctisapos-

colissacerdotium uscepissent t ad tradendam n Spania atholicam idem

que adhuc gentili errore detemta dolorum suppresritione ollebat profec-

ti fuissent;

uu. 13-16

Pass.

divino gubernaculocomitante ad civitatemAccitanamse utrisque conver-

terent; qui quum procul ab urbe quasistadia duodecim atigatis artubus

resedissent t membra que fuerant tineris prolixitate confecta paulisper

indulgerent et sese nimantibus n quo longeuus ter adtriverat quiescendo

reficerent ...

Pass.

Itaque ut ipsi conperimus venerandiantestites n illo loco quo jam dixi-

mus requiescere xpetissent d civitatemAccitanam propter escarumndi-

gentiam sequipedas UDSitterent.

uu. 17-18

Pass.

Tunc videlicet in predicte urbis venerabilium senium discipuli moeniam

ingredientes ident nfelicissimam urbam deceptionis umme aqueis nre-

titam et perpetui barathriprecipitationedimersam;ut per id quod videba-

curpollutis manibus perpetrari per hoc crederetur eposse aluari.

uu.21-36

Pass.

Quumque sanctorumsenumcomiteseorundemomnium pestiferaconven-

tio obviasset gnito in cis religionis venerabili cultu et pie fidei habitu

sacerdotum erviduseosusquead fluvium in quo pons erat antiquo mole

constructus nfandus hostis insequitur bique divino laborantemiraculo

opus quod nulla etaspossecrederetdissolutum eodemmomento conteri-

cur et cum cruento populo in ipsius luminis alveoseditio pagana ubmer-

gitur; et cantantibussanctis: equum et ascensorem roiecit in mare. Dei

vera ramuli iberantur.Quo videnteseventu parsmaxima errore vehemen-

ti conteritur. Inter quos fuit quedamsenatrix ebus ndica et inflamatione

Sancti Spiritus adornata genere nobilissima nomine Luparia. Ipsorum

sanctorumopinionem ut repperit ad eos SUDSunciosmisit per quos llos

summis precibus ut suameisdemexhiberetpresentiam btavit.

p. 125 55.;V. I p. 255 55.

9 . FABREGA asionario cit. n.

Page 158: 10.1484@J.SE.2.300306.pdf

8/19/2019 [email protected]

http://slidepdf.com/reader/full/101484jse2300306pdf 158/158

280

CASTRO sANCHEZ

Pass.

Quos ubi primum eos mulier videre meruit cuius interna pectoris iam

supernadona ditaverat: unde sanctissimi enesessent el de quibus regio-

nibus advenissent udacter nterrogat. Et quum illi se a sanctisapostolis

missosad predicandumDei regnum et Christi evangeliumSpaniedenun-

tiare fuissentpreceptum perquirenti emine faterentur; docentibus llis et

dicentibus: Quia omnis qui credit n Christo Filio Dei mortem non videbit

in eternum sed vitam possidetangelorum ontinuo sanctedoctrine novel-

la discipulacredereadquievit et postulansdonum sanctibabtismatis ube-

tur non prius petita perciperequam pro babtisterio quo sancti elegerant

fabricaretbaselicam.

Pass.

Quumque iam perfectumopus existeret t universa que sanctis ut iusse-

rant placuisset ontem ex more construunt n quo sancte evotionis emi-

na salutaris avacriunda perfunderetur.

uu. 37-40

Pass.

Cuius mulieris quum sanctumsequeretur xemplumcunctus populus qui

idolorum vacuasupprestitionecolebant veternosi riminis templum relin-

quunt et sanctorum senum doctrinam avidis mentibus adsequuntur.Ex

tunc iam idolorum polluta sedis elinquitur et ibi sancti ohannisbabtiste

consecrantes ltario eclesiamChristi construitur et crescente ide Dei

populusaugmentatur.

uu.41-44

Pass.


Recommended