การสื�บค้�นสืารสืนเทศ

1. การก�าหนดคำ�าคำน• การคำนโดยใช้คำ�าศั�พท์�คำวบคำ�ม

(Controlled Vocabulary)

• การคำนโดยใช้คำ�าศั�พท์�แบบไม�คำวบคำ�ม (Uncontrolled Vocabulary)

การคำนโดยใช้คำ�าศั�พท์�คำวบคำ�ม (Controlled Vocabulary)

• หองสม�ดเร�ยก ห�วเร !อง เน "อเร !อง (Subject)• ฐานข้อม%ลเช้'งพาณิ'ช้ย�เร�ยก ศั�พท์�ส�มพ�นธ์�

(Thesaurus)• ก�าหนดคำ�าเพ !อใช้แท์นเน "อหาสาระโดยรวมข้อง

สารสนเท์ศั• เช้�น ห�วเร !อง พ ช้น�"าม�น หมายคำวามถึ,ง พ ช้ท์�กช้น'ด

ท์�!ใหน�"าม�นเช้�น ละห��ง ปาล�ม มะพราว...

ข้อด�ข้องการคำนจากคำ�าศั�พท์�คำวบคำ�ม• ไดผลการคำนท์�!ตรงก�บคำวามตองการมากท์�!ส�ด• ผลการคำนไม�เยอะจนเก'นคำวามจ�าเป1นข้อเส�ยข้องการคำนจากคำ�าศั�พท์�คำวบคำ�ม• ไม�สามารถึก�าหนดคำ�าท์�!ตองการคำนไดถึ%กตอง ตามท์�!หอง

สม�ดไดก�าหนดไว เช้�น เร !องโลกรอน หองสม�ดก�าหนดห�วเร !องไวว�า ภาวะโลกรอน หากผ%ใช้ก�าหนดคำนคำ�าว�า โลก“ ” “รอน ก3จะหาไม�เจอ เป1นตน”

การคำนโดยใช้คำ�าศั�พท์�คำวบคำ�ม (Controlled Vocabulary)

การคำนโดยใช้คำ�าศั�พท์�แบบไม�คำวบคำ�ม (Uncontrolled Vocabulary)

• น'ยมเร�ยกก�นว�าคำนแบบใช้ คำ�าส�าคำ�ญ (Keyword)• ผ%ใช้สามารถึก�าหนดคำ�าคำนไดตามคำวามตองการโดยไม�

ตองคำ�าน,งว�าจะตรงก�บคำ�าท์�!หองสม�ดจ�ดไวหร อไม�• คำ�าส�าคำ�ญตองอย%�ในร%ปข้องคำ�าศั�พท์� หร อวล� ไม�ใช้�

ประโยคำ• ตั�วอย่�าง ตองการคำนเร !อง

“คำวามร% ท์� !วไปเก�!ยวก�บโรคำไข้หว�ดใหญ� ”การก�าหนดคำ�าคำน ตองเป1นคำ�าว�า โรคำไข้หว�ดใหญ� “ ”หร อ ไข้หว�ดใหญ� “ ”

ข้อด�ข้องการคำนจากคำ�าศั�พท์�แบบไม�คำวบคำ�ม• ผ%ใช้สามารถึก�าหนดคำ�าไดอย�างอ'สระ สะดวกในการคำน• สามารถึก�าหนดคำนจากคำ�าศั�พท์�ใหม�ๆ ท์�!ย�งไม�ไดม�การ

ก�าหนดคำ�าศั�พท์�คำวบคำ�มไวข้อเส�ยข้องการคำนจากคำ�าศั�พท์�แบบไม�คำวบคำ�ม• ผลการคำนไดเอกสารเยอะเก'นคำวามจ�าเป1น• เอกสารบางอย�างท์�!คำนไม�ไดตรงก�บคำวามตองการ• ผลการคำนไม�เท์�!ยงตรงเท์�าก�บการใช้ห�วเร !อง แต�คำนไดง�าย

กว�าและเยอะกว�า

การคำนโดยใช้คำ�าศั�พท์�แบบไม�คำวบคำ�ม (Uncontrolled Vocabulary)

2. เท์คำน'คำการคำนฐานข้อม%ลโดยใช้ต�วด�าเน'นการ

• การใช้บ%ล�น (Boolean)• การคำนเป1นวล� (Phrase search)• การคำนแบบต�ดปลาย (Truncation)• การก�าหนดคำนเฉพาะส�วน(Field

search)• การจ�าก�ดการคำน (Search Limit)

การใช้บ%ล�น (Boolean)

ตรรกะบ%ล�นไดแก� AND OR NOT NEARว'ธ์�การใช้• AND ใช้ก�าหนดคำนคำ�าท์�!ตองการใหปรากฎท์�"งหมด• OR ใช้ก�าหนดคำนคำ�าท์�!ตองการใหปรากฎท์�"งหมดหร อคำ�า

ใดคำ�าหน,!งก3ได• NOT ใช้เม !อตองการต�ดคำ�าท์�!ม�เน "อหาท์�!ไม�ตองการออก• NEAR ใช้ในการก�าหนดระยะห�างข้องคำ�าท์�!ก�าหนด

ต�วอย�างการใช้ Boolean “AND”

• ก�าหนดคำ�าส�าคำ�ญ 2 คำ�าคำ อ โกเท์น โกฮั�ง• ก�าหนดบ%ล�น AND• ร%ปแบบการก�าหนดคำนจะเป1น โกเท์3น AND โกฮั�ง• ผลคำนท์�!ปรากฎจะเป1นเอกสารท์�!ม�ท์� "งคำ�าว�า โกเท์3น และ

โกฮั�งปรากฎในเอกสารช้'"นเด�ยวก�น

AND

ต�วอย�างการใช้บ%ล�น “OR”

• ก�าหนดคำ�าส�าคำ�ญในการคำน หมายเหต� ในการคำนโดยใช้บ%ล�น OR ม�กจะใช้ก�บคำ�าเหม อนคำ อคำ�าท์�!ม�คำวามหมายเหม อนหร อใกลเคำ�ยงก�น แต�เข้�ยนต�างก�น ยกต�วอย�างเช้�นคำ�าว�า

• พระจ�นท์ร� ศัศั'ธ์ร จ�นท์รา ดวงเด อน ศัศั'ล�กษณิ� น'ศัากร อ�เก'"ง moon Luna

• (พระจ�นท์ร� OR ศัศั'ธ์ร OR จ�นท์รา OR ดวงเด อน OR ศัศั'ล�กษณิ� OR น'ศัากร OR อ�เก'"ง OR moon OR Luna)

ต�วอย�างการใช้บ%ล�น “NOT”

• ใช้เม !อตองการต�ดคำ�าท์�!ไม�ตองการออก เน !องจากสารสนเท์ศับางรายการอาจม�เน "อหาหลายๆ อย�างรวมก�น

• เช้�น ตองการข้อม%ลการท์�องเท์�!ยวประเท์ศัเกาหล�ใต**• ถึาใช้แบบน�" Korea

ผลท์�!ได South Korea, North Korea• ถึาใช้แบบน�" South Korea NOT North Korea

ผลท์�!ได South Korea

การคำนเป1นวล� (Phrase search)

• การคำนแบบวล�เพ !อหล�กเล�!ยงการคำนท์�!คำลาดเคำล !อนอ�นเน !องมาจาก

• คำ�าน�"นเป1นช้ !อบ�คำคำล สถึานท์�! ช้ !อหน�งส อ หร อคำ�าท์�!เข้�ยนไม�ต'ดก�น เช้�น บาร�คำ โอบามา ผลคำนอาจจะเป1น บาร�คำ โอบามา หร อ ม'เช้ล โอบามา หร อ ... โอบามา ก3เป1นได

• เพราะฉะน�"น ผ%ใช้ตองใช้การคำนแบบวล�ช้�วยในการก�าหนดคำน ด�งน�" บาร�คำ โอบามา“ ” เป1นตน

ต�วอย�างการใช้บ%ล�น “NEAR”

• บ%ล�น NEAR เป1นการก�าหนดระยะห�างข้องคำ�าส�าคำ�ญท์�!ก�าหนด เพ !อท์�าใหใจคำวามข้องเน "อหาตรงก�บคำวามตองการมากย'!งข้,"น เช้�น

• คำ�าว�า TOM ก�บคำ�าว�า JERRY ตองการใหอย%�ใกลก�นไม�เก'น 10 คำ�า สามารถึก�าหนดไดด�งน�"

• TOM NEAR JERRY• *หากตองการใหอย%�ใกลก�นนอยกว�า 10 คำ�าสามารถึใช้

ต�วเลข้ก�าก�บดวยเช้�น• TOM NEAR4 JERRY

การคำนแบบต�ดปลาย (Truncation)

• หร อเร�ยกอ�กอย�างหน,!งว�าการใช้ Wildcard เป1นการก�าหนดการคำนโดยใช้เคำร !องหมายต�ดปลายโดยก�าหนดจากคำ�าหล�กแลวใช้เคำร !องหมายต�ดปลายวางหล�งต�วอ�กษรหร อระหว�างต�วอ�กษรเช้�น

• COMPUTER ใช้เคำร !องหมายต�ดปลายคำ อ COMPUT* ผลท์�!ไดจะเป1นคำ�าเหล�าน�" COMPUTE

COMPUTER COMPUTERING

• หร ออาจแท์รกระหว�างต�วอ�กษรเช้�น ORGANI*ATIONผลท์�!ไดจะเป1น ORGANIZATION และ ORGANISATION

Search EngineSearch Engine

โปรแกรมส บคำนข้อม%ล โปรแกรมส บคำนข้อม%ล : : Search EngineSearch Engine

• แหล�งรวบรวมข้อม%ลท์�!ใหญ�ท์�!ส�ดในอ'นเท์อร�เน3ต

• ท์�าการเปร�ยบเท์�ยบ คำ�าท์�!ก�าหนดคำน ก�บ ดรรช้น�คำ�า ว�าม�คำวาม ตรงก�นมากนอยเพ�ยงใด

• น�าผลคำนมาจ�ดล�าด�บคำวามเก�!ยวข้องก�บคำ�าท์�!ก�าหนดคำนโดย แสดงปร'มาณิคำวามเก�!ยวข้อง อาจแสดงเป1นรอยละหร อ

จ�ดล�าด�บตามคำวามส�าคำ�ญ หร อว�นท์�!

• รายการผลคำนล�าด�บ - 115 จะม�เน "อหาตรงก�บคำ�าคำนมากท์�!ส�ด

ประเภท์ข้อง Search Engine

1. จ�ดท์�าโดยโปรแกรมจ�ดเก3บ• Index search• Meta search

2. จ�ดท์�าโดยมน�ษย�• Subject Directories search• Specific search

Index Search <โปรแกรมคำนหาแบบดรรช้น�>

• • บางคำร�"งเร�ยกว�าเป1น keyword search

engine • ใช้ Agent หร อ Spider หร อ Robots ในการ

ตรวจสอบเว3บไซต� • เข้าท์�าการส�ารวจเว3บเพจท์�!ม�ในเคำร อข้�ายหร อ

ปร�บปร�งเปล�!ยนแปลงข้อม%ลใหม�ท์�!ม�การเป<ดด% • น�ารายการผลการส�ารวจ เช้�น ช้ !อเร !อง เน "อหา

โดยย�อ และ URL จ�ดเก3บในฐานข้อม%ล• สรางดรรช้น�ข้องข้อม%ลในหนาเว3บเพจ• ท์�าการเช้ !อมโยงระหว�างดรรช้น�และฐานข้อม%ล• จ�ดเก3บเว3บเพจไวในฐานข้อม%ลข้องตนเอง

Example: http://www.google.comExample: http://www.google.com

•

????????????????????

ข้อคำวรท์ราบเก�!ยวก�บข้อคำวรท์ราบเก�!ยวก�บ Index Index SearchSearch

• • คำนไดเว3บไซต�ท์�นสม�ย – Spider ค้�นหาเว�บเพจอย่��ตัลอดเวลา – น�ามาท�าดรรชน�ค้�นท�นท�

• ไดผลคำนจ�านวนมาก • เว3บเพจท์�!ไดตองน�ามาประเม'นก�อนใช้ถึ,งคำวามน�า

เช้ !อถึ อ

• ผ%ใช้คำวรท์ราบเก�!ยวก�บว'ธ์�การก�าหนดคำน– Boolean Proximity Truncate

( --- )

Meta Search (โปรแกรมคำนหาแบบพห�)

• ไม�ม�ฐานข้อม%ลเป1นข้องต�วเอง• ส บคำนข้อม%ลจาก Search engine อ !นๆ• น�าผลคำนท์�!ไดมาเร�ยงตามล�าด�บ• สามารถึเล อกส บคำนพรอมก�นจากหลายๆ

Search engine

ในการคำนเพ�ยงคำร�"งเด�ยว และหนาจอเด�ยว

Example: http://www.metacrawler.com

•

Subject Directories SearchSubject Directories Search

• •จ�ดกล �มเว�บเพจตัามเน�!อหาท�"ปรากฏ

•ใช�ค้นในการตัรวจสือบ

•แบ�งเป'นกล �มเร�"องใหญ่�ๆ

•แตั�ละกล �มจะแบ�งเป'นเร�"องย่�อย่ๆตั�อไปเร�"อย่ๆ

•แสืดงจ�านวนราย่การท�"ม�ข้�อม�ล และแหล�งท�"ปรากฏข้�อม�ล

Example: http://www.sanook.com

•

ข้อคำวรท์ราบเก�!ยวก�บ ข้อคำวรท์ราบเก�!ยวก�บ Directory SearchDirectory Search

• • ฐานข้�อม�ลม�จ�านวนน�อย่• ได�ข้�อม�ลท�"ตัรงตั�อค้วามตั�องการ • ม�การตัรวจสือบเน�!อหาตัรงก�บห�วเร�"องโดย่ใช�มน ษย่0• การแบ�งเป'นกล �มใหญ่�และแบ�งออกเป'นกล �มย่�อย่ๆ • การค้�นตั�องเป1ดหลาย่หน�าตั�างจนถึ3งข้�อม�ลท�"ตั�องการ • ข้�อม�ลท�"ได�จะไม�ค้�อย่ม�ค้วามท�นสืม�ย่

Specific SearchSpecific Search

• ใช้คำนข้อม%ลเฉพาะสาข้าว'ช้า หร อ ข้อม%ลเฉพาะดาน

• ใช้คำนหาแหล�งท์�!ม� บร'การฐานข้อม%ล• น'ยมจ�ดท์�าเป1นแบบนามาน�กรมเหม อนแบบ

Directory search

• จ�ดท์�าโดยบรรณิาร�กษ� ผ%เช้�!ยวช้าญ หน�วยงานเฉพาะ

• ว�ตถึ�ประสงคำ�เพ !อการคำนคำวาว'จ�ยเฉพาะดาน

Example: http://www.sciseek.com

Thailand Search engineThailand Search engine

•