โลกที่��ประเสร�ฐส�ดในบรรดาโลกที่��งหลายที่��เป�นไปได�? วอลแตร ก�บก!อตฟร�ด ไลบ น�ซ 1

โดย ไนเจล วอร์ เบอร์ ตั�นเกษี�ยร์ เตัชะพี�ร์ะ แปล

ถ้�าคุ�ณก�าล�งออกแบบโลกอย!" คุ�ณจะออกแบบมาอย"างที่�%ม�นเป&นอย!"น�'ไหม? คุงจะไม"หร์อกใช"ไหมคุร์�บ ที่ว"าในคุร์*สตั ศตัวร์ร์ษีที่�%ส*บแปด คุนบางคุนเถ้�ยงว"าโลกของพีวกเขาน�'นเป&นโลกที่�%ปร์ะเสร์*ฐส�ดในบร์ร์ดาโลกที่�'งหลายที่�%เป&นไปได�แล�ว อะไร์ก/แล�วแตั"ที่�%ม�นเป&นอย!"น"ะ ม�นถ้!กตั�องแล�ว“ ” อเล/กซานเดอร์ โป1ป กว�ชาวอ�งกฤษีปร์ะกาศ (คุ.ศ. ๑๖๘๘ ๑๗๔๔– ) ของที่�กอย"างในโลกเป&น1 Nigel Warburton, “Chapter 16: The Best of All Possible Worlds? Voltaire and Gottfried Leibniz”, A Little History of Philosophy (New Haven and London: Yale University Press, 2011), pp. 93 – 98.

1

2

อย"างที่�%ม�นเป&นด�วยเหตั�ผลบางอย"าง กล"าวคุ9อ ม�นล�วนเป&นผลงานของพีร์ะผ!�เป&นเจ�าและพีร์ะผ!�เป&นเจ�าย"อมปร์ะเสร์*ฐและที่ร์งมห*ที่ธาน�ภาพี ด�งน�'นตั"อให�ส*%งตั"าง ๆ ด!ที่"าก�าล�งย�%าแย" แตั"เอาเข�าจร์*งม�นหาเป&นเช"นน�'นไม" ไม"ว"าโร์คุภ�ยไข�เจ/บ น�'าที่"วม แผ"นด*นไหว ไฟป>า ภ�ยแล�ง ฯลฯ ที่�'งหลายที่�'งปวงล�วนเป&นเพี�ยงส"วนหน@%งของแผนการ์ของพีร์ะผ!�เป&นเจ�า เร์าผ*ดพีลาดตัร์งที่�%ม�วแตั"หมกม�"นใส"ใจร์ายละเอ�ยดเฉพีาะกร์ณ�แที่นที่�%จะด!ภาพีใหญ่"กว"าน�'น ถ้�าเร์าสามาร์ถ้ย9นถ้อยห"างออกมาและมองด!เอกภพีจากที่�% ๆ พีร์ะผ!�เป&นเจ�าที่ร์งปร์ะที่�บน�%งอย!" เร์าจะตัร์ะหน�กถ้@งคุวามสมบ!ร์ณ แบบของม�น ว"าช*'นส"วนแตั"ละช*'นปร์ะกบปร์ะกอบเข�าด�วยก�นอย"างเหมาะเหม/งและที่�กส*%งที่�กอย"างที่�%ด!เหม9อนช�%วร์�ายเอาเข�าจร์*งแล�วเป&นส"วนหน@%งของแผนการ์ที่�%ใหญ่"กว"าเป&นอ�นมากอย"างไร์

โป1ปหาได�มองโลกในแง"ด�อย!"เพี�ยงผ!�เด�ยวไม" กCอตัฟร์�ด ว*ลเฮล ม ไลบ น*ซ น�กปร์�ชญ่าเยอร์ม�น (คุ.ศ. ๑๖๔๖ ๑๗๑๖– ) ก/ใช� หล�กการ์แห"งเหตั�ผลที่�%พีอ‘เพี�ยง’ (Principle of Sufficient Reason) ของเขามาบร์ร์ล�ข�อสร์�ปเด�ยวก�นเฉกเช"นก�น เขาที่@กที่�กว"าม�นตั�องม�คุ�าอธ*บายที่�%สอดคุล�องก�บตัร์ร์กะส�าหร์�บที่�ก ๆ ส*%ง เน9%องจากพีร์ะผ!�เป&นเจ�าสมบ!ร์ณ แบบในที่�กด�าน จะว"าไปแล�ว–

น�%นเป&นส"วนหน@%งของคุ�าน*ยามพีร์ะผ!�เป&นเจ�าฉบ�บมาตัร์ฐาน ฉะน�'นพีร์ะผ!�เป&น–

เจ�าย"อมตั�องที่ร์งม�เหตั�ผลอ�นด�เล*ศในการ์สร์�างเอกภพีข@'นมาในร์!ปแบบที่�%แน"นอนอย"างที่�%พีร์ะองคุ ที่ร์งที่�า ไม"ม�ที่างที่�%พีร์ะองคุ จะปล"อยให�ส*%งใดเป&นไปโดยบ�งเอ*ญ่ การ์ที่�%พีร์ะผ!�เป&นเจ�าม*ได�สร์�างโลกที่�%สมบ!ร์ณ แบบอย"างส�มบ!ร์ณ ในที่�กด�านข@'นมา ก/เพีร์าะน�%นจะที่�าให�โลกกลายเป&นพีร์ะผ!�เป&นเจ�าไปเส�ย ด�วยเหตั�ที่�%ว"าพีร์ะผ!�เป&นเจ�าที่ร์งเป&นส*%งสมบ!ร์ณ แบบที่�%ส�ดเที่"าที่�%ม�อย!"หร์9ออาจม�ได� แตั"กร์ะน�'น พีร์ะองคุ ตั�องที่ร์งสร์�างโลกที่�%ปร์ะเสร์*ฐส�ดในบร์ร์ดาโลกที่�'งหลายที่�%เป&นไปได�ข@'นมาอย"างแน"นอน อ�นเป&นโลกที่�%ม�คุวามช�%วร์�ายอย!"น�อยที่�%ส�ดเที่"าที่�%จ�าเป&นเพี9%อให�บร์ร์ล�ผลล�พีธ ที่�%ว"าน�'น ม�นย"อมไม"ม�ที่างใดที่�%จะปร์ะกอบช*'นส"วนตั"าง ๆ เข�าด�วยก�นได�ด�กว"าน�' กล"าวคุ9อย"อมไม"ม�ตั�วแบบใดที่�%จะผล*ตัคุวามด�งามออกมามากกว"าน�'โดยใช�คุวามช�%วร์�ายน�อยกว"าน�'ได�อ�กแล�ว

ไนเจล วอร์ เบอร์ ตั�นโลกที่�%ปร์ะเสร์*ฐส�ดในบร์ร์ดาโลกที่�'งหลายที่�%เป&นไปได� เกษี�ยร์ เตัชะพี�ร์ะ แปล

3

ฟร์�งซ�วส -มาร์� อาร์!เอตั (คุ.ศ. ๑๖๙๔ - ๑๗๗๘) หร์9อที่�%ร์! �จ�กก�นด�กว"าในช9%อว"าวอลแตัร์ น�'น หาได�เห/นไปในที่�านองน�'ไม" เขาไม"สบายใจเลยก�บ ข�อพี*ส!จน ที่�%‘ ’

ว"าที่�กส*%งที่�กอย"างก�าล�งด�าเน*นไปด�วยด�ด�งกล"าวน�' เขาร์ะแวงสงส�ยร์ะบบคุ*ดที่างปร์�ชญ่าและบร์ร์ดาน�กคุ*ดปร์ะเภที่ที่�%เช9%อว"าตันเองม�คุ�าตัอบเสร์/จสร์ร์พีอย"างล@กซ@'ง น�กเข�ยนบที่ละคุร์ น�กเส�ยดส� น�กเข�ยนน*ยายและน�กคุ*ดชาวฝร์�%งเศสผ!�น�'เป&นที่�%ร์! �จ�กก�นด�ที่�%วย�โร์ปจากที่ร์ร์ศนะตัร์งไปตัร์งมาแบบขวานผ"าซากของเขา ร์!ปปG' นตั�วเขาที่�%ข@'นช9%อล9อชาที่�%ส�ดซ@%งปG' นโดยฌอง-อ�งตัวง ฮ!ดองน�'นจ�บภาพีร์อยเม�มปากแย�มสร์วลของบ�ร์�ษีผ!�กล�าหาญ่ชาญ่ฉลาดที่"านน�'ไว�เป&นอย"างด� ในฐานะผ!�ป>าวร์�องส"งเสร์*มเสร์�ภาพีในการ์พี!ดและคุวามอดกล�'นที่างศาสนา เขาน�บเป&นบ�คุคุลที่�%ก"อให�เก*ดข�อพี*พีาที่โตั�แย�งก�นมาก อาที่*เช"น ว"าก�นว"าเขาได�ปร์ะกาศว"า ผมช*งช�งส*%งที่�%คุ�ณพี!ด แตั"ผมจะปกปIองส*ที่ธ*ของคุ�ณที่�%จะพี!ดม�นจนตั�วผม“

ตัาย” อ�นเป&นการ์ปกปIองอย"างที่ร์งพีล�งซ@%งคุวามคุ*ดที่�%ว"าตั"อให�เป&นที่ร์ร์ศนะที่�%คุ�ณร์�งเก�ยจ ม�นก/สมคุวร์ได�ร์�บฟGงก�น อย"างไร์ก/ตัาม ในย�โร์ปเม9%อคุร์*สตั ศตัวร์ร์ษีที่�%ส*บแปดน�'น ศาสนจ�กร์คุาที่อล*กคุวบคุ�มว"าอะไร์พี@งพี*มพี ได�อย"างเข�มงวด บที่ละคุร์และหน�งส9อหลายเร์9%องของวอลแตัร์ ถ้!กเซ/นเซอร์ และเผาที่*'งตั"อหน�าธาร์ก�าน�ลและกร์ะที่�%งตั�วเขาเองก/ถ้!กจองจ�าไว�ในคุ�กบาสตั�ย กลางกร์�งปาร์�สเพีร์าะไปหม*%นปร์ะมาที่ข�นนางผ!�ที่ร์งอ�านาจเข�า แตั"ส*%งเหล"าน�'ไม"อาจหย�ดย�'งเขาไม"ให�ที่�าที่ายอคุตั*และอาการ์ด�ดจร์*ตัของผ!�คุนร์อบตั�วได� อย"างไร์ก/ตัามที่� เขาเป&นที่�%ร์! �จ�กก�นด�ที่�%ส�ดในที่�กว�นน�'ในฐานะผ!�ปร์ะพี�นธ เร์9%อง ก/องด*ดด (Candide)

ไนเจล วอร์ เบอร์ ตั�นโลกที่�%ปร์ะเสร์*ฐส�ดในบร์ร์ดาโลกที่�'งหลายที่�%เป&นไปได� เกษี�ยร์ เตัชะพี�ร์ะ แปล