Сәрсенбі, 30 шілде күні сағат 10.00-11.00 аралығында Астана қалалық жұқпалы аурулар ауруханасы бас дәрігерінің міндетін атқарушы Сәуле АТЫҒАЕВА бұқарамен тікелей тілдесуге шығады.
Толғандырып жүрген сауалдарыңыз болса, 70-32-19 телефонына хабарласуға болады.
6-7
Атап айтқанда, өткен жылдың алты айының ішінде ғана осы ақылы жолдан сегіз жүз миллион теңгеден астам қаржы жиналды. Бұл ақша негізінен жолды пайдалануға жұмсалды. Ал, биылғы жылы автобан арқылы бір милли-ард екі жүз миллион теңге қаржы жинау жоспарланып отыр.
Бұл жөнінде Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация вице-министрі М.Пішембаев: «Ақмола облысындағы Бұланды, Бурабай, Ақкөл аудандарының тұрғындары құны бір мың теңгеге абоненттік билет сатып алып, сапалы жолмен әрі-бері бір жыл бойы еркін қатынай алады. Жеңіл көлік үшін 200 теңге ғана белгіленген. Негізінен, біз ақшаны транзиттен аламыз. Бүгінде жүк көліктері 4,5-5 мың теңге төлейді. Ал, жиналған ақша жолды күтіп ұстауға жұмсалады. Бұл жолға бюджеттен ақша алмаймыз» деді.
Айта кетерлігі, аталған жолда ақы төлеудің аралас жүйесі енгізілген. Автокөлік иелері терминал арқылы қолма-қол, сондай-ақ, банк карталары немесе арнайы транспондерлер арқылы да ақы төлей алады. Жалпы, «Астана - Бурабай» автобаны іске қосылғаннан бері жол-көлік апаттарының саны 4,5 есеге азайған.
Елордада алғашқы жартыжылдықта 80000 шетел азаматы тіркелген.
«Дәулет» спорт кешенінде Қазақстан Республикасы Президентінің кубогы үшін теннис-тен жасөспірімдер арасындағы халықаралық тур-нир басталды.
Қалалық ОКЖ кітапхана-ларында «Оқы, Астана!» PR- акциясы өтеді.
«Көрме» орталығында елордалықтар маңғыстаулық жас шеберлердің көркем қолөнер туындыларын тамашалайды.
Көрмеге орыс реалистік мектебі классиктерінің, орыс авангардының әлемге танымал хас шеберлері мен соцреализм суретшілерінің 90-нан астам жұмыстары қойылған. Келу шілер А .Венециановтың , В.Тропининнің, С.Щедриннің си-рек көрсетілетін туындыларымен, тарихи және эпикалық сипаттағы картиналардың шебері И.Репин, В.Суриков, В.Верещагин, В.Поленов сынды белгілі орыс суретшілерінің шығармаларымен таныса алады. Сонымен қатар, И.Айвазовский,
А.Саврасов, И.Левитан, С.Жуковский сынды орыстың таңғажайып таби-ғатын асқан сезімталдықпен жыр-лаған пейзаж жанры үздіктерінің жұ-мыстарын көркемсурет жинағының ерекше құндылығы ретінде атап өтуге болады. Социалистік өнер шығар малары ретінде А.Корзухиннің, Маковскийлердің, Н.Ярошенконың жұмыстары қойылған. Оған қоса, В.Брайнин, Т. Назаренко, И.Стар-женецкая, Н.Нестерова сияқты қазіргі заманғы орыс суретшілері мен кескіндеме өнерінің басқа
да белгілі тұлғалары ұсынған та-маша еңбектермен таныса аласыз. Көрменің панорамалық шолуын Г.Мызниковтың, В.Калининнің, А.Атахановтың жұмыстары аяқтайды.
«Кенеп бетіне түсірілген кескін-деме өнері арқылы Империя лық Ресей, Кеңестік Ресей, Ресей Феде ра-циясының бүкіл тарихын көруге бо-лады» дейді ҚР Ұлттық музейінің за-манауи мұражай бөлімінің жетекшісі Роза Әбенова. Көрме 14 қыркүйекке дейін жалғасады.
Еркежан СӘТІМБЕК
(Басы 1-бетте)
Көрермендердің орындаушыларға деген ыстық ықыласы да сәт сайын арта түспесе, еш кемімегені байқалды. Көңілдің жайлы болғаны сонша, ән оңай шырқалды. Омбыдан келген «Камертон», қарағандылық «Ма-рианна» мен «Пятница» және елордалық «Белый кит» ансамбльдері орындаушылығымен фестивальдің көркін одан әрі қыздыра түсті. Бұл жерде әлсіздік танытқан ешкім көрін-беді, бәрінің дауысы құлаққа жағымды, көңілге қонымды. Былтырғыға қара-ғанда орындаушылар деңгейінің едәуір өскенін байқадық.
Ал Михаил Щербаков пен Юлий Кимнің бір жарым сағаттық бағдар-ламасы тыңдармандар үшін ең үлкен сыйлық болды. Әдемі безендірілген туристік базада өткен фестивальдің дыбыс пен жарық сапасы жағын да ауыз толтырып айтуға болады. Жоғарыда аталғандардан бөлек, Жеңіс Ысқақова, Раиса Нур, Михаил Кочетков, Вадим Егоров, Алексей Иващенко, Владимир Труиянский және Александр Боромотов сияқты тағы да басқа кіл мықтылардың кейбірі өз өнерлерін көрсетсе, екін-шілері әділқазылық етті.
Алғашқы күні Ресей мен Қазақ-станның әртүрлі қалаларынан
келген мәртебелі меймандардың қатысумен қалалар шеруі болып өтті. Ұйымдастырушылардың айтуынша, авторлық фестивальді жер-жерден кел-ген шамамен 1500-ге жуық көрермен тама шалаған екен.
Үш күндік фестивальді қорытын-дылай келе, «автор», «сазгер», «орын-даушы» және «ансамбль» аталым-дары бойынша үздіктер анықталды. «Автор» аталымында астаналық Дмитрий Давинских лауреат атанса, қарағандылық Вадим Ким дипломант болды. Ал орындаушылар арасынан лауреат шықпағанмен, қарағандылық қос өнерпаз Катя Витек пен Алек-сандра Шарафутдинова дипломант атанды. «Ансамбль» аталымында Омбыдан келген «Камертон» лауреат атанып, дипломант болу қарағандылық «Марианнаның» маңдайына жа-зылды. Ал арнайы сыйлыққа Астана қаласының тұрғыны Қуаныш Мақ-сотов пен Қарағанды қаласынан келген қонақ Катя Вишнякова ие болды. Тек қана «Сазгер» аталымынан алға суы-рылып шығар ешкім табылмады.
Осылайша халықаралық фестиваль жоғары деңгейде өтті. «Өгіз де өлмеді, арба да сынбады», яғни орындаушы-лар да мәз, тыңдарман да таңдай қағып тарқасты.
Нұрислам ҚҰСПАНҒАЛИ
3www.astana-akshamy.kz
Бетт
і дай
ынд
аған
: Таң
атар
ТӨ
ЛЕУ
ҒАЛ
ИЕВ
Мың жарымға жуық адамға
арналған құлшылық үйі ұлық ғибадаттан кейін жамағат арасын-да ұлттық спорт түрлерінен жарыс ұйымдастырды. Көпшілік асық атудан, қол күресінен, кір тасын көтеруден сынға түсіп, ораза айтқа арналып жайылған дастарқаннан дәм татты.
Мешіттің бас имамы Ермек Мұқатайдың айтуынша, құл-шылық үйіне бас сұғатын жамағат саны күн санап артып келеді. «Бүгінгі діни мерекеде Қадір тү-ніндегідей босағамызды аттаған
бауырларымыздың қатары тіпті көп болды. Сол қалыпты сақтап қалу үшін бар күш-жігерімізді салудамыз. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с) «Үмбеттерімнің көптігімен мақтанамын» деген ғой, иншалла, көп болсақ, шығар асуымыз да биік болады» дейді бас имам. Сондай-ақ, ол Астанаға ат басын бұрған қонақтар мен сапар шегуші ел азаматтары жол бойындағы өзіндік шығыс үлгісінде көзді тартатын мешітке қадам басып, Құран оқытып, дұға ететінін де әңгімеледі.
Астана қаласының Кәсіпкерлер палатасы және «Астана қаласының кәсіпкерлердің құқығын қорғау жөніндегі Қауымдастығы» ЗТБ «Бизнестің жол карта-сы - 2020» бағдарламасының «Кәсіпкерліктің әлеуетін арттырудың» төртінші бағыты аясында кәсіпкерлік субъектілеріне сервистік қызмет көрсету бойынша жобаны жүзеге асыруды бастады.
Сіздерді маркетинг мәселелері бойынша күн сайын (дүйсенбі-жұма) сағат 10.00-ден 18.00-ге дейін тегін кеңес алуға шақырамыз.
Мекенжайымыз: Астана қаласы, Тәуелсіздік даңғылы, 3, 4 қабат, 404 офис (оң жағалау, бұрынғы Манас көшесі).
Толық мағлұмат және кеңес алуға алдын ала жа-зылу үшін мына телефондарға хабарласуға болады: +7 (7172) 360008, 360009.
Аталмыш жоба бітімгершілік рәсімдерді қолдану аясын кеңейтіп, судьялардың жүктемесі мен істерді қарау мен шешу бойынша процес-ке қатысушылар мен соттардың шығындарын азайтады.
Соттарда судьяның қатысуымен бітімгершілік рәсімдерді енгізу жөніндегі Жоғарғы Сот қолға алған пилоттық жобаның шеңберінде ағымдағы жылдың мамыры мен маусым айларында 111 азаматтық іс, соның ішінде 11 іс апелляциялық тәртіппен қаралды.
Жалпы, дау санаттары тұр ғы-сында сот медиациясы негізінен, берешекті өндіріп алу істерінде, атап айтқанда , комму на л дық қызметтің төлемақысы, кәмелетке тол маған ба л а л арға а л имен т өнд іріп а лу, неке бұзу және
материалдық зиянды өтеуде жиі қолданылады.
Пилоттық жоба негізінен ұйым-дастырушылық, ақпараттық және білім беру бағыттары бойынша жүзеге асуда. Атап айтқанда, ұйым-дастырушылық бағыт соттарда сот медиациясы арқылы бітімгершілік рәсімдерді жүргізу үшін арнайы кабинеттер ашуды, сонымен қатар, облыстық және оған теңестірілген соттардың азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі алқа төрағаларының бітімгершілік рәсімдерді жүзеге асыратын судьялардың жұмысын ұйымдастыруды көздейді.
Ақпараттық бағытына келсек, пилоттық жобаға қатысатын сот-тардың интернет-ресурстарын-да тақырыптық бөлімдер құрып, БАҚ, теледидар арқылы соттарда
бітімгершілік рәсімдерді қолдану бойынша пилоттық жобаны іске асыру туралы түсіндіру жұмыстарын жүргізуді, сондай-ақ, соттарда ақпараттық стенділер орналастыру-ды көздейді.
Білім беру бағыты бойынша, бітім гершілік рәсімдерді қолда ну-дың халықаралық тәжірибесін зер-делеу бойынша сот медиация сын жүзеге асыратын судьяның қаты -суымен өткізілетін іс-шара ларды ұйымдастырады. Бұған қоса бұл сег-мент бітімгершілік рәсімдерді жүзеге асыратын судьяларды семинарлар, тренингтер және қашықтықтан оқыту арқылы бітімгер шілік дағдысына үйретуді қамтамасыз етеді.
Отан ТАШЕТОВ, Астана қалалық сотының
судьясы
«Нұр Астана» орталық мешітіне айт намазына жиылған халықтың са-нында есеп болмады. Себелей жауған жаңбырға қарамастан бұқараның бұл мерекеге деген ықыласының жылдағыдан ерекше екенін байқауға болады. Айт намазынан соң жиылған жұртшылық киіз үйлерде жайылған ақ дастарқаннан дәм татып, көтеріңкі көңіл-күйде айт мейрамын бұқара болып тойлады.
Мерекелік шараның өт у іне ұйытқы болған ҚМДБ-ның Астана қаласындағы өкілі, «Нұр Астана» мешітінің бас имамы Наурызбай қажы Тағанұлы әлмисақтан мұсылман хал қының екі ұлық мерекесі – құрбан айт мен ораза айтын ұлттық сипатта өткізуді қолға алып отырғандықтарын айтты. «Биылғы жыл Діни бас қар-мамыздың төрағасы, бас мүфти Ер-жан қажы Малғажыұлының бас-та масымен «Дін және дәстүр»
жылы деп жарияланғаны бұқараға белгілі. Міне, осы атаудың өзі жай-дан жай емес. Біз – ата дініміз бен баба дәстүрін үйлестіре білген дана халықтың ұрпағымыз. Біздің бар-лық дерлік дәстүріміз шариғатпен біте қайнасқан. Спорт, салауатты өмір салты – Ислам дінінің басты ұстанымы. Денсаулық – аманат. Ал, осынау ұлық мерекеде бас қосып, көрісіп, бір-бірімен қауышып, дас-тарқандас болу – ниеттес болудың нышаны. Ниеті, тілегі бір халықтың болашағы ешқашан бұлыңғыр бол-майды. Тәуелсіз елдің ақ таңында жұртшылық бүгін мәз-мейрам, байқаған боларсыздар, есі кірген
баладан еңкейген қарияға дейін осы мүбәрак мерекенің ортасында жүр. Осының барлығы – Алланың қазақ халқына берген шексіз нығметі» деді ол.
Ізгі мерекелік шаралар айт на-мазынан кейінгі айт дастарқанына ұласты. Осылайша, қасиетті Рамазан айымен қимай қоштасқан халық айт мерекесінің қуанышына да тоят таппай, ұлттық ойындардың көрігін қыздыра түсті. Ал, әр сайыстың жүлдегерлеріне «Нұр Астана» орталық мешіті тарапынан арнайы бағалы сыйлықтар берілді.
Жайық НАҒЫМАШ
Байқауға қазақстандықтардан бөлек Ресей, Беларусь, Тайланд, Қытай, Жапония және Оңтүстік Кореядан келген барлығы 30-ға жуық биші қатысты. Олардың ішінде Азия, Еуропа және әлем чемпиондары да бар екен. Мұнда «соло», «комби» және «дуо» аталымындағы классикалық және латынамерикалық билер сайысы өтті.
«Бұл турнир – іріктеу іспетті. Қатысушылар орын алса, ұпай жи-найды. Жеткілікті ұпай жинаған болса, Азиядағы паралимпиадалық ойындарға жолдама алады» деді Қазіргі заманғы спорттық би
Федерациясының президенті Әлия Түсіпбекова.
Бас кезінде көркемөнердің бір түрі болып есептелген арба биі 2009 жылдан бастап қана спорттық би деп қарастырылды. Ал 2010 жылы «Қайсар» клубында арнайы бөлім ашылып, Астана осы спорт түрімен айналысатын бишілерді дайындай-тын алғашқы қала атанған болатын. Бишілеріміздің төрт жылда қол жеткізген жетістіктері баршылық. Осы жарыста да жеңіс қоржыны бос қалмай, Айгүл Балмағамбетова «соло» аталымында алтын жүлде иеленді.
– Ол үшін қалалық №2 аурухананың лор бөлімшесіне келіп, дәрігерге көрініңіз. Ондағы дәрігерлер жоғары санатты қызмет көрсетеді. Алдымен сіздің мұрныңызды рент-генге түсіреді. Сосын ринопластика немесе эндоскопиялық әдіспен ота жасау арқылы мұрын ішіндегі шеміршекті түзетіп береді. Егер сіз ақылы түрде қызмет алғыңыз келсе, мүмкіндігінше таңертеңгі уақытта тікелей біздің ауруханадағы ақылы емханаға келіп, маман дәрігерге жазыласыз. Маман сізге кеңес беріп, қажетті анализдерімен рент-ген суретінің қорытындысы бойынша қай уақытта ота жасау керектігін айтады. Ақылы ем қабылдау үшін біздің ауруханамен келісімшартқа отырасыз. Дәрігерлер қажет деп тапса, сізге сол күні ота жасалады. Егер тегін медициналық көмек алғыңыз келсе, онда жергілікті мекенжайыңыз бойынша өзіңіз тіркелген емханаға барып, лор дәрігеріне қаралыңыз. Ол сізді науқастарды госпитали-зация порталына тіркейді. Кезегіңіз келген кезде біздің стационарға келіп түсесіз. Мұнда сізге ақысыз медициналық көмек көрсетіледі.
Бибігүл:
– Бұл сыр қ аттың әр тү рлі себептері болуы мүмкін. Сондықтан да сізге невропатолог және лор дәрігеріне қаралған жөн. Диагнозыңыз анықталғаннан кейін дәрігер сізге қажетті ем көрсететін мекемеге не-месе бөлімшеге жол сілтейді.
Сәуле ҚАЙЫРЖАНОВА:
– Бүйректің киста-сы – қатерсіз (доброка-чественный) құрылым. Қазіргі кезде оны емдеудің бүкіл әлемде дұрыс деп т а б ы л ғ а н ж о л ы – эндоскопиялық жолмен кистаны алып тастау. Бүгінгі заман талабына сай емдеу түрі осы. Ота наркоз беру арқылы жа-салады және ондай кезде пациенттің еш жеріне пышақ тимейді.
Бақытжан:
– Мұндай ауруларға барлық жерде консервативті ем қолданылады. Бұл жөнінде лор бөлімшесінің меңгерушісі Ермек Елемесұлы Иманғалиевтен ақылы кеңес алуыңызға болады.
Дариға:
– Иә, қалалық №2 ауруханада капсульді колоноскапия жасала-ды. Біз Қазақстанның солтүстік о б л ы с т а р ы н д а ғ ы о с ы н д а й эндоскопиялық тәсілмен диагно-стика жасайтын жалғыз мекеме болып табыламыз. Колоноскопияға жазылу үшін ақылы емханамызға хабарласыңыз. Телефоны ауру-хананың www.astanaclinic.kz сай-тында көрсетілген.
Марат БАЛТАБАЕВ:
– Сізге аортокоронарлық шунттеу жасау керек шыгар. Ол үшін біздің аурухананың кардиология бөлімшесіне хабарласыңыз. Телефондары мекемеміздің сайтында бар. Егер сізге шұғыл түрде ота жасау керек болса, онда сіз тұрғылықты жеріңіз бойынша жедел жәрдем көмегіне жүгіне аласыз. Жедел жәрдем қызметі сырқатыңыздың ауырлығына байланысты біздің ауруханаға өздері-ақ алып келеді. Ал, басқа қалада тұратын болсаңыз, сол жердегі жергілікті жедел жәрдем қызметіне хабарласқаныңыз жөн.
Талғат:
– Мамандарды даярлау біздің негізгі қызметімізге жатпайды. Өздеріңізге белгілі, Астананың, Алматының медициналық жоғары оқу орындарында бос орындар жәрмеңкесі ұйымдастырылып тұрады. Сонда барып, қатысып, өзімізге қажетті мамандарды іздеп тауып аламыз.
Сезім Сабырқызы:
– Сезім, сіздің айтқан өкпе-назыңызды біз, әрине, қабылдаймыз. Егер қажет деп тапсаңыз, маған хабарласыңыз (телефоным – 577228). Біз медициналық көмек көрсету кезінде дөрекілік танытқан қызметкерлер болса, олармен жеке сөйлесіп, шешім қабылдаймыз. Ал, негізінде біздің денсаулық сақтау мекемесін қызмет көрсететін мекемемен салыстыруға келмейді, салыстыруға болмайды да. Мекеменің негізгі функциясы – сервис көрсету емес, денсаулықты сақтау.
Ауруханамыздың қабылдау бөліміне жылына 36 мың науқас келіп қаралады. Соның ішінде 14 мыңы ғана стационарға жатып емделеді. Сонда, байқап отырсаңыздар, біз ауруханамызға келушілердің үштен бірін ғана стационарлық емге жатқызамыз. Қалған 22 мың науқас амбулаторлык деңгейде емделуі тиіс, осы санаттағы науқастарға жұмсалған уақытта басқа ауыр науқастарға сапалы қызмет көрсетуге болар еді. Демек, ауруханамыздың қабылдау бөліміндегілер кішігірім емхананың қызметін, яғни өзімізге қатыссыз жұмысты атқарып отыр. Сондықтан, біздің негізгі міндетіміз тұрғындардың денсаулығын сақтау және нығайту екенін естен шығармасаңыздар екен.
Ақерке:
– Мұндай сұраққа телефон арқылы жауап беру өте қиын. Сондықтан сізге жергілікті жердегі емханаға барып қаралып, қажетті тексерілулерден өтіп, білікті мамандардан, терапевт дәрі герден немесе гастроэнтерологтан ақыл-кеңес алған дұрыс болады.
Роза:
– Қазіргі кезде реанимация бөлімшесіне анестезиолог-реани-матолог дәрігерлер қажет. Орта медициналық персоналдарға кел-сек, сол реанимация бөлімшесіне де мейірбикелер жетіспейді. Сондықтан, сіз мекемеміздің кадр бөліміне 577-220 телефоны арқылы хабарласыңыз немесе түйіндемеңізбен келіп, осы бөлім қызметкерлеріне жолығыңыз.
Маржан ҚЫСТАУБАЙ:
– Зәр шығару жолдарындағы көлемі бір сантиметрден аз тастарды қашықтықтан және эндоскопиялық әдіспен үгіту мүмкіндігі бар. Яғни, бүйректегі тастарды организмге ештеңе енгізбей сыртынан үгітуге болады. Адам ағзасына ешқандай пышақ тигізбей кіші дәрет жүретін жолдар арқылы эндоскопиялық лазерлік литотрипсия көмегімен үгітіп шығаруға да мүмкіндік бар.
Қайролла::
– Дұрыс айтасыз. Дегенмен, бұл – бір ауыз сөзбен жауап бере салатын сұрақ емес, күрделі мәселе. Қарапайым тілмен айтқанда, адам баласы ең алдымен өзін-өзі сақтауы керек. Ол үшін біріншіден артық салмақтан арылып, темекі, шы-лым шекпеу керек. Уақытында спортпен шұғылданып, стрестерді болдырмауға тырысуды да есте сақтаңыз. Бұл жөнінде жеке адамның науқасына байланысты консультация алу үшін сізге кардиолог маманға барып қаралыңыз дер едім. Гүлбаршын ӨКЕШҚЫЗЫ
Мақпал ҚҰРМАШЕВА:
– Біз пластикалық операциялар жасамаймыз. Егер мұрныңыздың формасы ұнамаса, Астанада жекеменшік клиникалар көп, соларға хабарласып, ота жасатуыңызға болады.
5www.astana-akshamy.kz
қайыршы күйінде дами алмайды. Ең бастысы, ұлттық жағын ұмытпаған жөн. Ұлттық кино, ұлттық театр, ұлт-тық мәдениет дегенді көп айтамыз, бірақ әлі толық тұжырымдамасын аңғара алмай келеміз. Өзіміздің ұлты-мыздың деңгейін әлі анық ажырата алмай жүрміз» деді жазушы.
Актер, Халық әртісі Тұңғышбай
сетеді. Есті елдердің бәрінде де «мәдени саясат» деген үлкен жалау-лары бар. Барлық мәселе сол сая-сатпен жасалуында. Біз – қазір етек-жеңін жинаған елміз. Экономикамыз тұрақталды. Енді мәдениетімізді түзеуі міз керек. Жалпы, көп құбылыс тұжы рымдаманың астарында жатыр. Тұжырымдама негізінде тағы да та-
кино жайында бес-алты тармақ жүр екен. Құжат қабылданса да, театр жайында айта беремін. Дулат ағамыз айтқандай, аймақтарда театрлардың сырт қалғаны рас. Бүкіл облыстық театрларды, өнер саласы бойынша барлық жоғары және орта оқу орын-дарын Мәдениет министрлігінің қарамағына өткізу мәселесі көтеріліп жатыр. Мұның бәрі тұжырымдамада келтірілген. Соған қарағанда, Мәдениет министрлігінің ауқымы мен күші кеңейетін болар» деді Т.Жаманқұлов..
Өз кезегінде жазушы-сценарист Дидар Амантай мәдени журналис-тиканы қалыптастыру идеясын алға тартты: «Концепцияда бүгінгі мә-дени ситуацияның жағдаяты туралы анализ жасалған. Бүгінде мәдениет электронды мәдениетке айналды. Қазіргі таңда интернеттік, яғни виртуальді БАҚ-сыз мәдениет өмір сүре алмайды. Тек кітаптар ғана емес, музыкалық композициялар да интернетте кеңінен көрініс алған. Компьютерлік технологиялардың қарқын алуына қарай, бүгінгі күні әрбір адам – өзінше режиссер, өзінше жазушы. Сондықтан, бұл әдебиеттің мазмұнына, музыканың сипаты-на өз ықпалын тигізеді. Мұның жақсы жағы да, жаман жағы да бар. Бір артықшылығы, көптеген жұ-
мыстарды жеңілдетеді. Кем-шін тұсы, компьютерлік техно-логия иллюзияны көбейтеді. Салдарынан екінің бірі ком-позитор болып кетті. Әуенсіз әндер көбейді. Сонымен қатар, мақалаларға, түрлі киноларға байланысты да мәселелер же-терлік. Әрине, мұны реттеп отыруға тұжырымдама керек. Тұжырымдама жалаң теорияға құрылмаған, озық елдердің мәдениеті мен тәжірибелерін талдай отырып, бізге ұсыныстар береді. Мәдениетті біз жай ғана мәдениет емес, ұлттық идео-логиямыздың бір елшісі деп тануы мыз қажет. Өйткені, ел мен елді елдестіретін – ең алды-
мен, мәдениет. Тұжырымдамаға көз салсақ, мұражай, кітапхана салала-рында маман тапшылығы ескертілген. Оған менің қосар ойым, журналисти-ка факультеттерінде, өнер, мәдениет саласы бойынша терең талдап мақала жазуға қалыптастыратын жеке ка-федралар құрылуы қажет. Осылай, мәдениет тақырыбын жазатын жур-налист жеке маман ретінде оқытылса, мемлекеттік тілдегі мәдени бағыттағы мақалалардың деңгейі өсе түсер еді. Бірде бір телеарнаның есебін оқыған едім. Есепке зер салсақ, бір бағдар ла-маға 100 адам қатысқан, соның 67-сі әншілер екен. Сонда суретшілер қайда, мәдениет танушылар қайда, жа-зушылар қайда? Қазір оқу мәдениеті төмендеп кетті. Қазіргі жастар кітап оқымайды, тек қажетті ақпаратын үстіртін қарап шығады. Осыған байланысты кітап оқуға тартатын іс-шаралар көптеп ұйымдастырылуы керек. Қысқасы, кітап культін қайта жандандыруымыз қажет. Себебі, кітап, көркем әдебиет – кез келген өнердің түп негізі» деді қаламгер.
Жиын барысында басқа да қаты-сушылар ойларын ортаға салып, ұсыныс-пікірлерін жеткізді.
Ғалия БӨКЕЙҚЫЗЫ, ҚР Ұлттық академиялық
кітапханасы бас директорының орынбасары
емес, жұмыс жоспарына енуі керек. Мәселен, облыстық театрдың актеры 25 мың теңге жалақы алғанда, біз одан қандай шеберлік талап етеміз?! Шын мәнінде, бүгінде баспанасы жоқ актер қалай шығармашылығын шыңдамақ?! Мәдени саясат тұжы-рым дамасын жасаған өте жақсы. Алайда, театрлардың материалдық-техникалық мүмкіндіктерін қосып жасамай, мәдениет өз бетінше
Жаманқұлов тұжырымдаманың туындауы қазақ елінің өркениетке көш түзегенінің белгісі деп түйгенін жеткізді. «Осы тұжырымдаманың талқылауына өз басым бесінші рет қатысып отырмын. Бесеуінде бес түрлі ұсынысымды жеткізгенмін. Тіпті, басқа да тармақтарында біз айт-қан мәселелер қамтылатын тәрізді. Концепцияның болғаны, біріншіден, біздің еліміздің өркениеттілігін көр-
рам-тарам құжат дайындалады деген үмітіміз бар. Ең бастысы, осы мәсе-лелерді заң жүзінде түйіндеп алсақ, тағы да құр сөз қалпында қалмас.
2015 жылдан бастап Қазақстан Парламенті «Театр және кино ту-ралы» Заңды қабылдау қажет деп жатыр. Заң қабылданса, көптеген мәселелердің түйіні тарқатылар. Сон-дықтан концепцияны қолдаймын. Өз салама оралсам, тұжырымдамада
«Бұл – өте маңызды, көптен күткен құжат. «Қазақстан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауында Мемлекет бас-шысы қазақстандықтардың бәсекеге қабілетті мәдениетті ментальдігін қалыптастыруға және заманауи мәдениет кластерін дамыт уға бағытталған мәдени саясаттың ұзақ мерзімді тұжырымдамасын әзірлеу және бекіту туралы нақты міндет қойды. Осы жылдың 1 қыркүйегіне дейін Тұжырымдама туралы Ел-басы Жарлығының жобасы Пре-зидент әкімшілігіне енгізілетін бо-лады. Сала дамуының ұзақ мерзімді тұжырымдамасы тәуелсіз Қазақ-станның тарихында тұңғыш рет әзір леніп отырғанын ерекше атап өт кім келеді. Біз әлемдік тәжірибені толыққанды зерттедік, барлық бас қару моделін қарастырдық. Әрбір елдің мәдени саясатының алдында мемлекеттік қолдау және мықты идеология тұрады. Мысалы, дамыған елдерде мәдениет саласын қаржыландыру орта есеппен алғанда ЖІӨ-нің 1,2 пайызын құрайды, ал Қазақстанда 0,2 пайыздан төмен» деді Мәдениет вице-министрі Асқар Бөрібаев. Сондай-ақ, оның айтуын-ша, 2050 жылға дейін жұмыс жасай-тын құжатқа қосымша түзетулер мен толықтырулар енгізуге әлі де мүмкіндік бар, ал мәдени саясаттың негізгі бағыттарын жүзеге асыру мерзімі үш кезеңге жіктелген.
Тұжырымдама жобасына қатысты белгілі жазушы Дулат Исабеков қазақ мәдениеті әрдайым ұлттық бояуымен биік болатынын ескертті. «Мен әлі концепциямен толық таныс емеспін. Дегенмен, мемлекеттің мәдениетсіз өмір сүре алмайтынын кеш болса да ұғынғанымызға шүкіршілік етейік. Біз әлемдік деңгейге ұмтыла отырып, олардың көшірмесіне айналмау-ымыз керек. Айталық, Италияны оларға еліктеу арқылы ешқашан да таңғалдыра алмаймыз. Біз ұлттық мәдениетті ұмытпауымыз керек. Әсіресе, театр мәселесін айтпасқа амал жоқ. Театр тұжырымдамаға ғана
«Қазақ әлемінің» алғашқы бөлімі «Бөрі тотемді петроглифтер. Шапырашты руының тотемі» деп аталынады. Өнердің шығу тегі туралы концепцияның біреуі еліктеушілікке негізделген. Әуелгі жабайы адам айналасындағы мол табиғат құбылыстарынан, жаратылыстың тылсым құпиясынан сескеніп, аң мен құсқа, жан-жануардың тіршілік ырғағына еліктеген. Адам жаратушы Құдайын іздеген, тұттай жалаңаш, балғын шағында құдайына құлшылық қылуды түйсінген. Ғылымнан дін емес, діннен ғылым шыққан қайырлы құбылыс. Адам бар жерде өнер шықты. Өнердің ең көне ескерткіштеріне ең алдымен жартасқа салынған суреттер мен тасқа қашалған сызба-нобайлар жатса керек. Әлкей Марғұлан кітабының алғашқы жолын осы мағлұматтан бастайды.
Пе т р о г л и ф – ғ ы л ы м и т е р м и н , археологтардың еншісіне тиген. Петро (petra) грекше тас деген сөз, glyphe –
ою, ойма, бедер. Адам ежелден тасқа құмар. Көзін таспен ашқан, тас оның күнкөрісіндегі ең қажет құралы болды. Өркениеттің қат-қабат, қатпар-қатпар қойнауларында, археологиялық қазба деректерінде мол ұшырысатын айғақ бұл. Әр тастың құны мен қасиеті жеке-дара, кәдімгі қымбат бағалы тастар – көздің құрты ғана емес, қоғам жылнамасы, мәдениеті, дамуының көрінісі.
Жартасты кез келген қарақшы, олжақор қанша сұқтанса да көтеріп әкете алмайды. Оның баға жетпес осы қасиетін әуелгі суретшілер сүйіп таңдағаны шүбә тудырмайды. Петро-глифтер – тасқа тіл бітіру. Сөйтіп, тас адамзат үшін көркемдік, беріктік белгісі болып көрінді. Таста тамыр жоқ, бірақ оған өнер араласса, ұзақ ғұмыр бар. Табиғи мұражай, аспан астындағы галерея. Құдайдың құдіретімен бөлшектен бүтін құралғандықтан, өлген соң сүйектері үгіліп, топырақ болып кеткен, тұқымы сақталмаған ежелгі аңдардың тірі бейнесі таста сақталған. Тас та су сияқты ақпарат сақтаушы.
Шың, құз, жартастағы суреттер, петроглиф-тер – үдере көшкен тұрлаусыз ғасырдың керуен көшінен, жаратылыстың үркер шоғырындай ауған аумалы-төкпелі мәңгі ағымынан, көктегі бұлттардай кезбе дәуірлер мен уақыт атты философиялық дерексіз дүниені деректі хроникаға айналдырған құдіреттің тегеурініне төтеп бере алар өнердің бір түрі. Ғалым сол суреттерден өз халқының өткенін көргісі бар, жұмбағын шешуге талпынады. Ол тек ғылыми тұрғыдан саралап көруге ғана ұмтылмайды, өз зерттеуінен орасан зор ләззат алады. Бұл сүйініш кітаптың алғашқы бетінен-ақ айқын
сезілгендіктен оқырманын баурап алады. Романтикалық дүниетанудың бастауын-
да осы бір мәңгілік суреткерлік тұр.Соны-мен ежелгі суретшілердің қазіргі техникалық замандағы суретшілерден басты айырмашылығы әрі артықшылығы сонда: олар ашық аспан астында сурет салды, ұлы табиғат - ана бесігінде тербелді. Тәңірге бұрынғылар бір табан жақын болды. Бағзы шеберлердің шеберханасы, мольберті, түрлі-түсті бояуы, қылқаламы болған жоқ. Олардың кескіндеген суреттері көбінесе флора емес, фаунаға қатысты.
Жартасқа таңба салуда гравюраны қолданды. «Гравюра» – орыс тіліне берік орнаған сөз, француз тілінен енген. Бірнеше мағынаны береді, негізгісі – графиканың бір түрі, оюлау, бедерлеу, қашау, бәдіздеу арқылы жүзеге асыры-лады. Ол ежелгі дәуірлерде ағаш қабығы, жақпар тас, жартас бетіне ойылған сурет.
Алғашқы қауымдық құрылыста аңшылық асырады. Жер бетіндегі тірі организмдер дамуының ең жоғары сатысына көтерілген, еңбек құралдарын жасап, оны қажетіне жа-рата білген адамзат қоғамы үшін тарихи және эволюциялық дамудың өзегінде аңшылық жа-тыр. Аңшылық пен аңдау деген екі сөздің түбірі бір, омоним. Аңдау – адамзаттың объективтік дүниені тану жүйесі, айналасындағы нақты құбылысты дөп қабылдай алу.
Көк күмбез астында, күн райының ыстық-суығында, жел-жаңбырға қалқан жоқ, ай мен күн нұрына шомылып, кеудесін шығармашылық қуат кернеген, адами биік рух шеберлендірген тұңғыш суретшілердің күшті қолымен жартас беттері қашалды. Мұның қасында үңгірдегі суреттерді көркем шеберханаға лайықтай салуға әбден болар ма еді. Авторды тебіренткен, зерттеушілік ісіне сәуле құйған, қиял-ғажайып дүниесін сөндірмейтін бір көркем қасиет – өмір оза береді, ұрпақ жалғасып ауыса береді, ал жартастағы петроглифтер ақырзаманға дейін мәңгілікке таласқандай мызғымай тұра береді.
В дальних северных туманахЕсть угрюмая скала.На безбрежных океанах Чудный лик свой вознесла. Александр Блоктың «Черная дева» атты
өлеңіндегі тылсым жартас бейнесін ең алғаш жабайы аң терісін жамылған суретшілер аңдай білгені күмәнсіз.
Әлкей Хақанұлы Марғұлан жартастағы су-реттер қазақ халқына тән құбылыс емес, бүкіл әлеми құбылыс екенін айта келе, петроглифтер
Қазақстанның күллі мекендерінде жиі ұшыраса беретініне мән береді. Олардың баршасында дерлік жануарлардың бейнесі жиі бедерленген. Аң қағу көріністері, сүт қоректі аңдарды аулау мол, ал жыртқыш аңдарды аулау тым сирек кездеседі екен.
Аю мен үңгір арыстанды аулауға ежелгі аңшылардың құлқы соқпаған, ал күштіден ығысқан. Олар, негізінен, бизон, сиырдың тағы түрі, жабайы жылқылар, аша тұяқты аңдар, құландар...
Автор желмая туралы аңыздар, мифологиялық сюжеттерге құрылған өрнектер, әсіресе, жану-арлар дүниесінің көптігін ерекше атап өтеді. Зерттеушілердің көпшілігі жартастағы бейнелер сиқырлы, керемет, діни ғұрып, магиялық соқыр нанымға негізделген деп есептейді. Суреттердің ерекше маңызы болған, бұл құбылыс палеолит (сүйекті) дәуірінен орта ғасырларға шейін жалғасқан. Петроглифтер – белгілер мен ны-шандар, аяндар мен баталар, өмір мен өлімнің ашық кітабы, тастағы жыр, күн астындағы дархан, сұмдық жойқын күшті кітабы. Петроглифтер – бейнелеу өнерінің шығу тегі, негізі.
Әлкей Марғұлан мұның күнге табынған, пұтқа табынған, табиғат құбылыстарын баққан еркін, азат, ежелгі алыптардай күшті, беймәлім суретшілердің таңғажайып қолтаңбасы екенін да-ралап көрсетеді. Мұның астарында өмірді толық сезіну, экологиялық апаттардан ада мынау әппақ дүниені ұлықтау, өз көкірегіне ойды тау-тасқа көшіріп бәдіздеу, рухани кеңістікке ғарыштық қуатпен атойлай аттанған метафизикалық стихиялық құбылысты аңдату жатыр. Жартас бетіндегі тылсым таңбаларда мифология мен живопись біртұтас құйылады.
Дәл осы құбылыс жарық дүниеге жаңа туған әрбір жас нәрестенің бойында бар. Адамзат қанында бар қасиет: кез келген сәби бейсана түрде әлгі ежелгі ата-бабасы жартас бетіне салған бейнелерден аумайтын сурет сала береді және сала бермек. Жас баланың беймағлұм шимай-ларынан сонау асыл мұраның нобайы түзіліп
тұратындай байқалады, адам баласының жұмыр басы көктегі күндей дөп-дөңгелек, көздері жұлдыздай, аяқтары өзен жағасына өскен сәмбі талдың бұтағы сияқты, сәби көкірегінде көк пен жер атрибуттары тегіс. Петроглифтердің маңызы өркениеттің шаһары әлі алыс, бірақ қозғалыс, әлемдік баян, ұлы әдебиет сол жартасқа түскен құландар мен турлардың, аңшылар мен бақсылардың бейнесінен басталса керек.
Сол себептен бе, Әлкей Марғұланның а т ы - ж ө н і б е л г і с і з к ө н е д ү н и е суретшілеріне құрметі мен тағзымы
ерекше. Өнердің бір киелі қасиеті – иесі жоғалса да мазмұны мен мәнін, философиялық құнарын ешқашан жоғалтпайтындығы. Академик Марғұлан есімі белгісіз ежелгі суреткерлердің тау жыныстарының ерекшеліктерін өте жақсы білгенін мәлімдей келе, ғылыми тұжырым жасайды. Гравюра салынған материалдар мәрмәр тас (гранит), тақтас тас, құмдақ, дио-рит, жылтырақ филлит тәрізді тау жыныстары екен. Және салу әдісі үш түрлі: таңбалы, яғни, нүктелерді қуалай соғып істеу, сызып алу, жартастағы кескіндеме. Әлкей Марғұлан XX ғ. 40 жылдарынан бастап археологиялық зерт-теу жұмыстарының осы саласын меңгерген. Қазақстанның күллі аймағынан дерлік табылған жартастағы бейнелерді ол ұлы қазынаға ба-лайды, оның сюжеттік құндылығының теңдесі жоқ. Күнге табынушылық салты, бақсылық, құрбандық шалу, аңшылық, аң аулау сәті, астраль-ды мифтер, жезтырнақ, т.б. бейне тастан табы-лады. Сондай-ақ, көне грек мифтерінен әлемге әйгілі кентавр бейнесі ең алғаш түркілерден шыққанын дәлелдейтін бір жайтты Әлкей Марғұлан келтірген. Орталық Қазақстаннан табылған дөңгелек медальонның бір жақ бетінде көк бөрі, екінші бетінде адам-жылқы кентаврдың садақ тартқан мүсіні бейнеленген.Бұл көне қыпшақтардың VI-IX ғасырлардағы қолтаңбасы көрінеді. «Оғызнамада» бөрі – жол бастаушы, бөріні түркілер кие санайды. Жазушы Марат Қабанбаевтың «Кентавр» атты роман
жазып, ерен поэтикалық образға құмартқаны аян. Кентавр – далалық стихия, қанда бар нәрсе құрымайды, рухымен баурайды. Ежелгі орыс аңыздарында құдайы көршісі далалықтардан қарызға алынған Китоврас (гректің «Кентавр» сөзінің бұрмаланған түрі) және Полкан есімді батыр кентаврлар бар.
Ж а ң а д ү н и е т а р и х ы е у р а з и я л ы қ салтаттылардың батысқа жорығы, доңғалақты ат-арба қолданысқа енуі, атқа темірден ауыздық салынып, үзеңгі тағылуынан басталған деп мәлімдейді ғылым. Түркілік дүниетанымда сол қозғалыс, сол белгі жартас арқылы мәңгіге қалған.
Әлкей Марғұланның «Қазақ әлемі» атты кітабының ерекше құнды тұсы – топонимикалық атаулар. Жер-су аттарының бүтін бір жүйесі, ұлттық дүниетаным сипаты, өзіндік төл сөздердің тұтас бір қоры болғандықтан, бір асыл қазына тәрізді: Ұлытау, Қаратау, Хантау, Бетпақдала, Бұланды, Білеулі, Сарысу, Баян-ауыл, Қарқаралы, Балқаш, Шыңғыстау, Алтай, Тарбағатай, Маңғышлақ.
Біздің байтақ жеріміз – елдік қазынамыз, ата-бабадан қалған тіршілік ортамыз. Автор рухани құндылықтарды ұлықтайды. Әсіресе, қола дәуірінің жартастағы бейнелері көбірек таралған. Құз-жартасқа өрнек салу көркемдік
көкжиегі есте жоқ ескі замандар салтанатын көзге елестетеді, ал ұрпақ үшін мұның орасан зор маңызы бар. Ғұлама ғалым жартастағы көркем бейнелердің маңызы адам өзін табиғатпен біртұтас сезінуінде жатыр деп тұжырымдайды. Бұл – ойлаудың тотемдік стилі, архитип. Әуелгісі мифтік сана, эпос кейінірек туды. Сондықтан, адамзат эпоста өзін табиғаттан бөле жарып алады.
Тайпалық өмірдегі ең басты атрибуттарды тарихтың кейінгі кезеңдерінде де ежелгі бабалар бейнелей білген. Ұлы жүз шапырашты руының тотемі – көк бөрі. «Тотем» сөзі оджибве тілінде «оның руы» деген ұғым. Адамның шығу тегінде зооантропоморфтық тотемнің елеулі рөлі бар. Мұны көптеген халықтардың нанымдары айғақтайды. Қырғыздардың Бұғы-Ана, Мүйізді ене дегені бұғы тотемі. Көк бөрі монғол-түркі халықтарында ғана кездеспейді. Этногенетикалық миф Рим қаласының негізін салған Ромул мен Рем атты ағайынды екі жігітті сүтімен асырап сақтаған қасқыр ана туралы мифінен табылады.
Түркі қағанаты туларында көк бөрі болған, оған байланысты наным қазақтар арасында сақталған. Ғалым тарихи
еңбектерден кездесетін деректерді өз жинағында келтіріп отырады. Ғұндар заманындағы найзалы атты жауынгерлер туларында көк бөрі басы бедер-ленген. Тотемге байланысты мәліметтерді автор ақындардың әйгілі өлең-жырларымен көркейтіп, зорайтып, сүйіп жазған. Жусан мен қымыздық исі аңқыған ұшы-қиыры көрінбейтін, шауып келе жатқан салтатты алыстан бұлдырап кентавр болып елес беретін даңғайыр кең даламыздағы сармат-скиф-сақ қорғандары әлемдік археология үшін теңдесі жоқ құндылықтар қатарына жата-ды. Мұның тарихи маңызы мен романтикасын әйгілі түркітанушы ғалым Л.Н.Гумилевтен бас-тап «Жартастағы өрнектер», «Қазақстанның палеолит дәуірінің геохронологиясы» атты зерттеу кітаптарын жазған Алан Медоевке дейін лайықты бағалаған еді. Әлкей Марғұлан осы бір сирек, соны тақырыпты нақты, қысқа түйіндей
келе ежелгі адамзаттың өзін аңға туыс тартуы әрі хайуанаттардың белгілі бір түрін кие деп санауы табиғаттан бөлінбей, біртұтас жаратылуынан дейді. Мұндай көзқарас негізінде шынайы гума-низм мен асқан күшті рухани сүйіспеншілік жатыр. Таңбалы тастарды мұраға қалдырған тотемдік сананың адамдары сол бір анайы қалпында-ақ қазіргі техногендік заман адамдарынан гөрі тәңіршілдікке қозыкөш жер тақау тұрғаны күмәнсіз.
Жинақтың екінші тарауы – «Бетпақдала шөлі арқылы өткен ежелгі керуен жолдары» деп аталады.
Біздің ұлттың дүниетанымында жол – бақытқа парапар ұғым. Бақ пен жол функциясы ұқсас, түптеп келсе, тіршіліктің өзі – қозғалыс.
«Іркіт шапқан бай», «Барар жерің Балқан тау, ол да біздің барған тау», «Қазығұрттың басында кеме қалған, ол әулие болмаса неге қалған», «Ұлын Ұрымға, қызын Қырымға» деген нақыл сөздер жиһанкездік әуелден қазақ қанына сіңгенін, талай айшылық алыс жерлерді ата-бабасының табаны басқанын ұлықтап, ұлағаттап кеткенін білдіреді. Бұл тараудың басты бір ерекшелігі – топонимдік атаулар тым жиі ұшырасады. Әлкей Хақанұлының бұл жазбаларын өте мұқият жасалған жол сапар картасы, яғни, картографиялық мәліметтер қоры деуге әбден болады. Көне Троя қазбаларын ар-
хеолог Шлиман Гомердің эпосында суреттелген маршрут арқылы іздеп тапқан. Дәл осы Бетпақдала картасына сүйеніп, ертедегі керуен жолдарын қайта жаңғыртып жүріп өтуге мүмкіндік бар. Аса дөп, нақты, тиянақты түрде жер-су аттарын тегіс жазып отырған ғалымның еңбегінен сол дәуірдің бет-бедері көз алдыңызда ойнап шығады. Өзге халықты кім білсін, ал жер аттарын қоюға келгенде жер жүзінде қазаққа жетер зерек халық жоқтың қасы.
Кітаптағы жер аттары мен ертегі қабысып, біте қайнасып, бір қауыздан жарылып, бір
арнада тоғысып, құлаққа жырдай әуезді шалы-нады. Күнбатыс пен күншығысты жалғаған ұлы Жібек жолының сөзбен салынған картасы бұл. Маң далада шөккен түйелердей артта қалған жүзжылдықтарда бұл жолдармен сансыз керу-ендер өткен. Соның ішінде Қарқаралы жолы – Бетпақдаланы қиып өтетін ең ұзақ жол, Сарыарқа мен Ертіс аңғарын оңтүстіктегі кенттермен, Жетісу өлкесімен жалғаған жалғыз күретамыр іспетті. Мұның ең кереметі тақыр, шөлді ұлы далада адаспай, тура бағдар таба алған көрегендік пен зердеде, ептілікте жатыр. Өйткені, әрбір 25-30 шақырым сайын жер астындағы сулардың көзі табылып отырған. Бетпақ аталса да, қазақ халқын жоңғар басқыншылығы үдеген «ақтабан шұбырынды, алқакөл сұламада» сақтап қалып отырған.
Сонымен қатар, автордың назарынан тайпалық жер сызығы қалыс қалмай, айқын сы-
зылады. Бұл – атақоныс, көшпелілік шамшырағы.Қазақи жер-су атаулары Сорбұлақ сортаңы
мен Жиделі құдық шатқалы дегенде ғұлама ғалымның фольклорды терең білген жадынан, жазу стилінен ертегілік сарын таңғы самалдай есіп қоя береді. «Сорқұдықтың басына сорға бола қонды әкем» деп зарлаған жыр үзігі ора-лып, қазақ санасына сүтпен сіңген әлем қалқып шығады. Сөйтіп, шөл кезген ғұлама, Әлкей аға «Ертөстіктегі» жоғалған 8 ағасын іздеген кенже ұл тәрізді рухани жоқшы, жол бастаушыға айна-лады, тұлғасы зорайып өседі.
Жиделі атауы Алпамысты, эпос қуатын еске салары анық. Топо-нимдерден Затаевичтің «Қазақ
даласы ән салып тұрғандай» деген поэтикалық символикасын табар едік. Қазақтың ақындық қасиеті әр атаудан көрінеді. Жер мен көктегі бедер-белгіні жырдай көріп, өлең аңқыған әсем бейнеге айналдырып жібере алар сөзінің құдіретінде. Құланөтпес – өзен атауы. Барсакел-мес аралы – тұнған мистика, болымсыз етістіктен зат есімді балқытып құйып шығарған қазақтың мифтік, эпостық соны жады.
Әлкей Марғұлан қаламы осының бәрін қағыс қалдырмай баяндайды, Қыдыр баба, Қорқыт баба, Асан Қайғыдай, шежірешіл шалдай күй кешеді, қызғыштай қориды. Жолай жұлдыздар
арқылы, Жетіқарақшыны мегзеп, шөл дала үшін көздің қарашығындай құдықтар мен бастау-бұлақтар арқылы жүріп өткен сан керу-ен Құмтөбелер, шұңқырлардан асып, жазыққа құлайды, жер шұрайы Жетісуға табан тірейді. Сонымен автор қазақ даласын көктей өткен керуен жолдарын суреттеген қысқаша шолуы географиялық құндылық болып табылады. Онда қазақ тарихына, өлкетануға қатысты біраз де-ректер де бар. Осы тектес мұқият картография Қаныш Сәтпаев сынды әлемдік дәрежедегі ұлы ғалымның кен-зерттеу ғылымында да болғанын
айтпай-ақ білеміз. Әлкей Марғұлан жазбаларының тілі жеңіл,
тұманды, бұлдыр ештеңесі жоқ. Сонымен қатар, ғалым этнографиялық салт-дәстүрге байланыс-ты көп жайттарға ерекше үңіледі. Мысалы, көшпелі қазақтарға тән жол жүру ережесінің бірі үдере көшу деп аталады екен. Бұл евразиялық қоңыржай ендіктегі мол даланың ауа райына, табиғат сырлары мен күннің ыстық-суығына сай ең ұтымды жақтарын есепке алып барып істейді. Қиямет шөлді аман-есен кесіп өту – теңдессіз ерлік. Өзін ең таңдаулы халықпыз деп жаһанға жар салған жебірейлер Мысырдан, перғауын құлдығынан қашқанда шөлден шыға алмай қырық жыл адасып жүрді деп әпсана жасауы бекер емес.
Ғалымның айтуынша, Бетпақдаланың ең ауыр жері Шолақкеспеден Кендірлікке дейін маршрут екен. Сарысу сағасынан Балқаш көліне дейін 75 мың шақырымды орайтын зор кеңістік
неге «бетпақ» аталған? Көктемде арнасы суға толып, жазда құрғап қалатын өзендері мен тұзды көлдерді бар, жазы құрғақ. Оның ойлы-қырлы, адырлы тұстарында жердің жарығынан шығып жатқан бұлақтары көп емес пе еді?! Қазақтың жады көркемдігіне тіл жетпейді, Мырзашөл деген оксюморон атау өзге қай халықтың лек-сикасынан кездесе қояр дейсіз.
Бұл бөлімде автор тарихи деректерден ғөрі, эт-нография, менталитетке лайық ұғымдарды ерекше ден қоя суреттеуі күшті.
Үшінші бөлім – «Қазақстанның эпиграфиялық ескерткіштерінің маңызы туралы» деп аталады. Сырдария өзенінің көне атауы «Ұлық ене» екен. Қазақ руларының ертеде егіншілікті тәп-тәуір игергені нақты көрсетіледі. Бұл өлкеде жер суғаратын каналдар болғаны туралы автор батыл мәлімдеп, ежелгі қазақ тек мал шаруашылығымен айналысқан деген евроцентристік көзқарасты бұзады.
Ал көне ескерткіштегі құлпытастардағы жазу-лар орхон жазуларымен қашалған. Аңыздар, жаз-баша, ауызша жеткен мәтіннен бөлек қазақтардың ежелгі тарихын қабір басындағы жазулар арқылы қалпына келтіруге болады деп мәлімдейді автор. Мұнда қазаққа тән әруақ культі мен жеті атасын санау ғұрпы бар.
Моласы жас шоқының қорымында,Бел асар жүргіншінің жолы мұнда.Көк тасқа басындағы айшықталған,Жетпейтін сөз жазылған жолы онға.Бейімбет Майлин прозасында осылай жазды.
Ескерткіштер «құлпытас», «көктас» аталған. Жарасқан Әбдірашев жыр жинағын «Құлпытас» атады. Бұл бөлімде қазақ ұлты Қазан төңкерісіне дейін хат танымаған, сауатсыз күн кешкен тәрізді үстем, кемсітушілік көзқарастарды Әлкей Марғұлан жоққа шығарады. Ол көзімен көрген 800-ге тарта ескі қолжазбаның ең көнесі XVI ғасырда туған, ал құлпытастарда өлген адамның қысқаша өмірбаяны, жеті атасы, рулық таңбасы бо-лады. Мұндағы топонимика да мән берерлік. Жер тарихы – ел тарихы. Жоңғарлармен соғыс көрінісі – Найманқашқан атты тау сілемі. Еңірекей (еңіреп жылаған жер) – 12-13 ғасырлардағы монғол шапқыншылығының белгісі. Сарысу жағасындағы Тамғалы тас деген жер – қазақ этносының біріккен, топтасқан жері. Эпиграфиялық ескерткіштердің мәні зор. Ол империялық пиғылдардан қорғайды. Ол халқымыздың мәдени асыл мұрасы. Оның астарында ғаламат бір тұспал мен құдірет-күш тұнып жатыр.
Ә.Марғұлан жинағының соңғы екі тарауы – «Қаңлы тайпасының шығу тегі», «Қазақтың киіз үйі және оның жабдық-жасаулары». Автор «қаңлы» сөзінің төркіні «арба» деген сөз дейді.
Ежелгі петроглифтерден табылған доңғалақты арба көшіп-қонуға, жорыққа арналған. Вар-варлар атанған ғұндар күшейгені жорыққа бейім ат-арбасынан екені мәлім. Автор ру аты-на байланысты мақалдар арқылы қаңлы-үйсін тайпаларының маңыз, қасиетін түйіндейді. Ол көшпелі тайпалардың өткенін, елдігін академик-тер Бартольд, Йакинф, Бронников, Голубов-ский, профессор Толстов сияқты оқымыстылар зерттегенін тегін келтірмейді. Оны өзгелер мойындаған артықшылықтар мен мәдениетті ұлықтап келтіргені анық. Ал киіз үйге байланысты этнографиялық мағлұматтар 1970-1990 жылдары талай белгілі этнограф жазушылардың сүйікті тақырыбына негіз ғана емес, түрткі болған дүние екенін айтпаса да болар еді.
Қайран, Ерғазы аға! Көрген сайын «Інім, оу, қалайсың?» деп тура туған ағамдай қуанушы еді. Ертеректе Алматы облыстық « Ж е т і с у » г а з е т і н е ж а з ғ а н -сызғандарымды апарып жүргенде Ерағама бір соқпай кетпеуші ем. Ағам жауапты хатшы, макет сызу, материалдарды орналастырудың шебері. «Газеттің сұлбасын жа-сауды үйрен, кейін керек бола-ды...», «Жұмысшы, құрылысшы мамандығына қалам тарт. Олар-д ы б і р і н ш і к е з е к т е б е р е м і з » д е й т і н . А л м а т ы о б л ы с ы н ы ң Б а л қ а ш а у д а н ы н д а ғ ы Қ ұ й ғ а н ауылында өскен ол ауыл адамда-рына тән үлкенге құрмет, кішіге ізет дегенді берік ұстанушы еді. Білгенін үйретуден жалықпайтын. Еңбекқор еді. Еңбекқор деген-нен шығады, балықшы ауылда өскендіктен бе, бала кезінде балық шаруашылығының маманы болуды армандапты. Көлге шомылып, балық аулап жүргенде, дәу кеме-лерге мініп жүретін теңіз капи-
Сәкеннің өмірді танып-біліп, ақындыққа алғаш бой ұруына өзі өскен ортаның ақыны мен әншілері, яғни халықтың теңіздей мол поэзиясы әсерін тигізгені сөзсіз. Ақын махаббаттың арман-аңсары мен құпия сырларына сұлу табиғатты куә еткен. Сәкен лириканы тек сезімді жырлаумен шекте-мей, оған азаматтық әуен, ойлы мазмұн, ж аңа м үм кіндіктерді дарытты. Қазақ лирикасының үздік үлгілерін тудырған ол ізгі де сұлу сезімдердің, айнымас достық пен махаббаттың шабытты жыршысы бола білді.
С ә к е н С е й ф у л л и н қ а з а қ х а л қ ы н ы ң ұлттық әндерін терең бағалап, оны тыңдауға және насихаттауға өз үлесін қосқан. Әке мен шеше айналасынан басқа Сәкенге ерекше әсер еткен ауылдастары Құлмағамбет деген өлеңші, гармоншы өнерпаз ақын болғандығы естеліктерде айтылады. Өз ауылындағы Әзімқан деген Сәкеннің ең жақын достарының бірі сері және әзілқой болса, сауықшыл, қиссаларды жатқа айтқан Сатай, Сүйіндік деген жігіттер де Сәкеннің ел аралап, аң аулап, саятшылық құрғанда қасында жүретін серіктері болды. Сәкеннің әнге деген сүйіспеншілігі оның әкесінен және ата- бабаларынан дарығандығы мәлім. Сейфолланың әкесі Оспан, оның әкесі Жәнібек сөзге жүйрік, мықты, қайратты адам болса керек. Сәкен өзінің әкесі туралы жазғанда «Менің әкем домбырашы, күйші,
тандарында арман жоқ шығар деп ойлайтын. Содан мектеп бітірген бойдан Ресейдің Калининград қаласындағы Балық шаруашылығы институтына барып бір-ақ түскен ғой. Оқи берсе, бұл саланың үлкен маманы, басшысы болары сөзсіз еді. Дегенмен, қанында бар нағыз қазақы мінезі, әдебиетке деген жақындығы түскен оқуының өзіне сай келмейтінін ерте ұғыпты. Ауылға келіп жұмысшы болып жүріп, екі жылдық әскердегі бо-рышын өтеуге кетеді. Келгесін жұмыс істей жүріп ҚазМУ-дің журналистика факультетіне сырт-тай оқуға түседі.
А л м а т ы о б л ы с ы К ү р т і ауданының «Шұғыла» газеті, Іле ауданының «Путь Ильича» газеті, Алматы облыстық «Жетісу» г а з е т і , х а л ы қ а р а л ы қ « А з и я » газеті, «Астана ақшамы» газеті мен «Астана» журналы, «Алтын тамыр» республикалық әдеби журналы... Міне, осы басылым-дарда тілші, бөлім меңгерушісі,
жауапты хатшы, бас редактордың о р ы н б а с а р ы б о л ғ а н Е р ғ а з ы Ә с е м б е к ұ л ы н ы ң ж у р н а л и с т і к қарымы, жас қаламгерлерге деген өнегелік ақыл-кеңестері мен іні әріптестеріне деген қамқорлығы өзгеше болатын. Атына сай ел туралы, ер туралы мақалаларды жиі жазатын.
Мен Ерғазы ағамен кейіннен Астана қаласында қайта қауыштым. Ә с і р е с е , а ғ а м н ы ң Қ о р ғ а н ы с министрлігінің «Сарбаз» газеті мен «Айбын» журналына бас редактор болып келуі арамыз-ды жақындата түсті . Өйткені, о л к е з д е м е н і ш к і ә с к е р д е «Қалқан» газеті мен «Бүркіт» журналының бас редакторы болып қызмет атқаратынмын. Жаза-тын тақырыбымыз ортақ – Отан қ о р ғ а у ж а й л ы б о л ғ а н д ы қ т а н , қуатты құрылымдар өткізетін ша-раларда жиі басымыз қосылушы еді. Қашан көрсем де, Ағамның ж ы л ы ж ү з і , с а л м а қ т ы м і н е з і , қамқор жүрегі бір өзгермейтін.
Ж ұ м ы с б а б ы м е н Б а с ә с к е р и п р о к у р а т у р а н ы ң ж а н ы н д а ғ ы з а ң д ы л ы қ т ы қ а м т а м а с ы з е т у мәселелері жөніндегі қоғамдық кеңеске мүше бола жүріп, әскердегі т ә р т і п т і ң ж а й - к ү й і т у р а л ы басылымдарымызға беру жол-дарын ақылдасатынбыз. Ағаның әділдік, адалдық жолында барын аямайтынына талай рет тәнті болғанмын...
О с ы ж ы л д ы ң б а с ы н а н бері жиі кездесуіміздің тағы бір себебі, мен әскери еңбек өтілімен зейнетке шыққаннан кейін Қорғаныс министрлігіне жұмысқа ауысқанмын. Аға-іні арасындағы жылы қарым-қатынас қайта жалғасын тау-ып келе жатыр еді...
Соңғы рет туған жеріне ат-танып бара жатқанда жолыққан екенбіз. «Өмір ғой, зейнет-ке қашан шығар екенбіз деп асығамыз, қолдан келгенше ел үшін, бала-шаға үшін еңбек ете бергенге не жетсін?! Әуелі елге барып қайтайын, балық аулап, көлге түсіп, балалық шақты бір еске түсірейін... туған жерді сағындым, бір барып қайтсам» деп асығып еді...
Е р а ғ а м м е н і ң , н е г е асықтың екен? Өзің туралы
өткен шақпен естелік жазам деп кім ойлаған?! Бақұл бол, аға! Артыңда қалған ұрпақтарың аман болсын. Отан үшін, ел үшін нағыз ер азамат болып қалам тартқан еңбектеріңді қалың оқырманың ешқашан ұмытпайды!
Сәдуақас ЖҰБАТОВ, Қазақстан Журналистер
одағының мүшесі
аңшылықпен айналысқанды өте ұнатқан..» деген екен. Осындай текті ұрпақтан шыққан Сәкен бала кезінен музыка мен поэзия
құшағында өскен. Оның балалық шағындағы естелікке көз жүгіртсек, ол ауылда өтетін ай-тыстар мен кешкі алау маңында айтылатын әндерді тыңдай жүріп, құлақ құрышын сол кезден бастап халық музыкасына қандыра бастаған-ды. «Ән – адамның өмірі мен еңбегіне берер әсері мол» деп те айтқан осы Сәкен атамыз болатын. Туып-өскен жеріне деген махаббатын жастайынан әуезді әнмен көмкеріп жүрген ақынның алғашқы өлеңдерінің бірі де осы кіндік қаны тамған туған жеріне арналды, олар «Туған жер», «Жазғы кеш», «Нұра» атты өлеңдері еді. Сондай-ақ, Сәкен қазақ ортасындағы неше түрлі төкпе ақындарды, сері әншілерді Қарқаралы, Баянауыл, Атбасар төңірегіндегі елдерден де көп кездестірген, тәлім алған.
Ауылда өтетін ойын-сауықтарда Сәкеннің өзі де домбыра тартып, ел жастарының сал-ты бойынша ән салып, қайым айтыстарға да қатысып жүрген. Ақын домбырада «Сар-жайлау», «Дайрабай», «Қосбасар» сияқты Тәттімбеттің майда, нәзік күйлерін де жас кезінен тартатын.
Осы дәстүрді жалғастырған Сәкен Сейфуллин өзінің бірқатар өлеңдеріне ән шығарды. Бұл күні халық аузындағы таны-мал әндері – «Біздің жақта», «Тау ішінде», « С а р ы - А р қ а » , « К ө к ш е т а у » ә н д е р і . Мәселен, «Біздің жақта» өлеңінің мәтініне
зейін қойсақ, өлеңде Сәкеннің соңынан қуғыншылар түсіп, ауыр бір кезеңді ба-сынан кешіп, атаман Анненковтың «Азап вагонында» қамалған кездері туған жеріне, оның тамаша табиғатын, әдемі таулары мен көгілдір көлдерін, қалың ормандары мен сол жердің қонақжай, байтақ елін еске ала отырып шығарған өлеңі ел арасына ауыздан- ауызға көшіп тарап кеткен.
Сәкен сол бір отты жылдардың тари-хи бейнесін саз әлемінің жаңа қырынан танытқаны белгілі. Оған дәлел – «Жас қазақ марсельезасы». Бұл ән 1917 жылы револю-ция тұсында Сәкен Ақмола қаласына келіп, алғашқы Советтерді құру ісіне араласқан кезінде тізеге тізе қосып, жастарды бірлікке, ұйымшылдыққа, теңдікке шақырған қазақ жастарының гимніне айналды.
Қарап отырсақ, ақынның өлеңдері ө м і р д і ң а ғ ы м ы н а қ а р а й ж а н - ж а қ т ы . Жоғарыда айтылған үш өлеңнің екеуі сұлулық пен табиғат лирикасына байла-нысты туса, ал соңғысы азаматтық әндер қатарынан орын алып, елдің намысын қайрайтын жігерлі ұрпаққа айналғаны белгілі.
Айнұр ОМАРОВА, С.Сейфуллин мұражайының ғылыми-ағарту бөлімінің ғылыми қызметкері
9www.astana-akshamy.kz
10405 14.12.2012
10406 14.12.2012
10407 14.12.2012
10408 19.12.201210409 19.12.2012
10410 19.12.2012
10411 20.12.2012
10412 20.12.2012
10413 20.12.2012
10414 21.12.2012
10415 21.12.2012
10416 21.12.2012
10417 21.12.2012
10418 21.12.2012
10419 21.12.2012
10420 24.12.2012
10421 24.12.2012
10422 24.12.2012
10423 24.12.2012
10424 24.12.2012
10425 24.12.2012
10426 24.12.2012
10427 24.12.2012
10428 25.12.2012
10429 25.12.2012
10430 25.12.2012
10431 25.12.2012
10432 25.12.2012
10433 25.12.2012
10434 25.12.2012
10435 26.12.2012
10436 26.12.2012
10437 26.12.2012
10438 26.12.2012
10439 26.12.2012
10440 26.12.2012
10441 27.12.2012
10442 27.12.2012
10443 27.12.2012
10444 27.12.2012
10445 28.12.2012
10446 28.12.2012
10447 28.12.2012
10448 28.12.2012
10449 28.12.2012
10450 28.12.2012
10451 28.12.2012
10452 04.01.2013
10453 04.01.2013
10454 04.01.2013
10455 04.01.2013
10456 04.01.2013
10457 04.01.2013
10458 04.01.2013
(Жалғасы. Басы газетіміздің №82 (3139) санында) 10459 04.01.2013
1. Банк секторы. 2014 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша Астана қаласының банк жүйесіне ҚР Ұлттық Банкінің Орталық филиалы, дербес банктер: «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ, «Цеснабанк» АҚ, «Forte Bank» АҚ, екінші деңгейдегі банктердің 32 филиалы және екінші деңгейдегі банк филиалдарының 167 құрылымдық бөлімшесі кіреді.
2. Инфляция. Астана қаласы Статистика департаментінің ресми деректері бойынша ин-фляция 2014 жылғы сәуірге қарағанда, 2014 жылғы мамырда 1,0% (2013 жылғы мамырға қарағанда – 7,7%) өсті. Ай ішінде азық-түлік тауарлары 1,5%-ға (9,2%-ға), азық-түлікке жатпайтын тауар – 1,0%-ға (6,9%-ға), ақылы қызмет мамыр айында 0,3 –ға (6,7%-ға) өсті.
3. Валюта нарығы. 2014 жылғы 1 шілде айындағы жағдай бойынша қолма-қол шетел валютасының нарығында банктердің 180 ай-ырбастау пункті және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің қолма-қол шетел валютасымен айырбастау операцияларын жүргізуге лицензиясы бар уәкілетті ұйымдардың 67 валюта айырбастау пункті жұмыс істейді. Маусым айында осы ай-ырбастау пункттерінде сатып алынған–сатылған валютаның жиынтық көлемі тиісінше мынадай болды:
Мамырда сатып алу-сату бағамының орташа алынған мәні: АҚШ доллары 182,99 теңге /183,80 теңге; еуро 249,21 теңге /250,33 теңге; ресей рублі бойынша 5,27теңге /5,36 теңге болды.
4. Депозит нарығы. Екінші деңгейдегі банктердегі резиденттер депозиттерінің жалпы
көлемі 2014 жылғы сәуірмен салыстырғанда, 2014 жылғы мамырда 1,9%-ға ұлғайып, 2 224 117,8 млн. теңге болды.
Шетел валютасындағы салымдар 956 793 млн.теңге болып, 4,1%-ға өсті, ал ұлттық валютадағы салымдар 0,3%-ға өсіп, 1 267 325 млн. теңге бол-ды. Теңгедегі салымның үлес салмағы 57% болды.
Ай ішінде заңды тұлғалардың депозиттері 2,3%-ға өсіп 1 791 256 млн. теңге болса, ал жеке тұлғалардың салымдары 0,4%-ға өсіп 432 862 млн. теңге болды. Заңды тұлғалардың депозиттерінің үлесі салымлардың жалпы көлемінде 80,5% болды.
2014 жылғы мамырда банктік емес заңды тұлғалардың теңгеде тартқан мерзімді депозиттері бойынша орташа алынған сыйақы мөлшерлемесі 5,4%, ал жеке тұлғалардың теңгеде тартқан мерзімді депозиттері бойынша орташа алынған сыйақы мөлшерлемесі 8,6% болды.
5. Кредит нарығы. 2014 жылдың сәуір айымен салыстырғанда 2014 жылғы мамырда банктердің Астана қаласының экономикасын кредиттеуі бойынша негізгі қарызының жалпы көлемі 1 403 956 млн. теңге болып, 2,4%-ға ұлғайды.
Бір айда ұлттық және шетел валютадағы кре-диттер 3,7%-ға және 0,1%-ға өсіп, 915 350 және 488 606 млн. теңгені құрады. Теңгемен берілген кредиттің үлес салмағы 65,2% болды.
Мамырда ұзақ мерзімді кредиттер 4,3%-ға өсіп, ал қысқа мерзімді кредиттер 2,5%-ға қысқарып 1 038 965 млн.теңге және 364 991 млн. теңге болды. Нәтижесінде ұзақ мерзімді кредиттердің үлес салмағы 74% болды.
Заңды және жеке тұлғаларға кредит беру 2,8%-ға және 1,5%-ға ұлғайып, тиісінше 1 009 304 млн.теңге және 394 652 млн.теңге болды.
Мамырда банктік емес заңды және жеке тұлғаларға ұлттық валютада берілген кредиттер бойынша орташа алынған сыйақы мөлшерлемесі 12% және тиісінше 17,9% болды.
«Астана қаласы мәслихатының аппараты» ММ Астана қаласы м ә с л и х а т ы а п п а р а т ы н ы ң мемлекеттік қызметшілері сы-байлас жемқорлыққа қарсы күрес заңнамасын, «Мемлекеттік
қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңы мен Ар-намыс кодексі нормаларын бұзу мәселелері бойынша хабарлау үшін сенім телефоны нөмірін хабарлайды: 55-66-35
Жұмыспен қамту орталығы бос лауазымдар жәрмеңкесіне шақырады! Жәрмеңке бүгін 29 шілде, сағат 11.00-ден 16.00-ге дейін, Республика даңғылы 34 мекенжайында орналақан «Жастар» сарайында өтеді. Анықтама үшін телефондар: 57-88-94, 57-88-98, 57-89-39.
О с ы ж е ң і с і н е о р а й « А с т а н а » командасының спортшысына Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев құттықтау жеделха-тын жолдады. Онда «Сіздің еңбегіңіз бен жеңіске деген жігеріңіз барлық кезеңде
НИБАЛИ – «ТУР ДЕ ФРАНС» ЖЕҢІМПАЗЫ!
«АСТАНА» АЗУ ТІСІН КӨРСЕТТІ
ГИЛ ГЕНАНЫ ТОҚТАТА АЛМАДЫ
біздің велокомандаға Қазақстанның спорттық жетістіктерін тағы да танытуға мүмкіндік берді» делінген.
Соңғы 21-інші кезеңде «Giant-Shimano» командасының өкілі неміс Марсель Киттель мәре сызығын бірінші болып кесті. Екінші және үшінші орындарды Александр Кри-стофф («Катюша») пен Рамунас Навардау-скас («Garmin-Sharp») иеленді. Сондай-ақ, Винченцоның барлық кезең бойына сары жейдесінен айырылып қалмағаны – біз үшін мақтаныш.
Осы нәтижесінен кейін Нибали тарихтағы үш гранд-турды ұтқан алтыншы спортшы болып тіркелді. Ол бұған дейін «Liquigas» велокомандасында жүріп Испанияның Ву-эльта көпкүндігін 2010 жылы ұтса, «Джиро д’Италия» жарысында жеңімпаз атанғанына бір-ақ жыл болған еді. Енді, міне, «Тур де Франсты» 29 жасында «Астана» сапында бағындырып отыр.
Матч бастала салысымен-а қ а с т а н а л ы қ т а р а л а ң қожайындарының кім екенін көрсеткісі келгендей ойынды өз қолдарына алды. Сондай сәттердің бірінде Фокси Кетевоама қонақтар қақпасына әдемі гол соғып үлгерді. Бұл 25-минут еді. Осыдан кейін де «Астана» шабуылын үдете түскенмен бірінші таймдағы есеп өзгеріссіз қалды.
Кездесу алдында әлемдегі бірнеше спорт сарапшылары қазақ боксшысының бүгінге дейінгі жетістіктерін кездейсоқтыққа ба-лап, австралиялық Даниэл Гилдің жеңісіне сенім білдірген болатын. Бірақ Головкин барлығының аузына құм құйып, күллі әлемнің көз алдында қарсыласын үшінші раундта нокаутқа жіберді. Кәсіпқой бок-ста жүріп қарсыласын әуесқой бокстың у а қ ы т ы н д а с ұ л а т ы п т ү с і р у ә р к і м н і ң
де Франсты» 5 рет және «Вуэл-та» көпкүндігін 1 рет бағындырған Эдди Меркске тең келер ешкім жоқ. Бельгиялық спортшы осылайша гранд-турларды 11 мәрте жеңіп алған. Одан кейінгі орындарда Бернар Ино (3-5-2 / 10), Жак Анкетиль (2-5-1/ 8), Феличе Джимонди (3-1-1/ 5), Альберто Кон-тадор (1-2-2 / 5), Винченцо Нибали (1-1-1 / 3) орналасқан.
қолынан келе бермесі анық.Б і р і н ш і б ө л і м б а р ы с ы н д а а у ы р
соққыдан нокдаун алған Гил қабағын жарып алған болатын. Содан кейін-ақ оның жағдайы белгілі болды, Гена ша-буылды үсті-үстіне үдете түсу арқылы ақыры дегеніне жетті. Отыз екі жасар қазақстандық спортшы осымен кәсіпқой бокстағы 30-ыншы жеңісіне жетіп отыр. Оның 27-сін уақытынан бұрын аяқтаған.
5 6 - м и н у т т а « А т ы р а у » қорғаушылары қатты қателесіп, өз айып алаңдарының маңында допты қарсыластарға беріп қойды. Мұндай мүмкіндікті алғашқы голдың авторы мүлт жібермей, тағы бір гол соқты. Кездесу соңында айып соққысын дәл орындаған Кетевоама хет-трик жасап, есепке нүкте қойды. Негізгі ойыншыларының көмегіне жүгіне алмаған қонақтар осылайша
Атырауға ұпайсыз қайтатын болды.
Осыдан кейін астаналық ф у т б о л ш ы л а р т у р н и р кестесіндегі үшінші орнын сақтап қалды. Көш басын-да – «Ақтөбе», алматылық «Қайрат» – екінші. «Астана» келесі ойынын 31-шілде күні швециялық «АИК» клубына қарсы өткізеді.
![Computational [Principles of] Psychologykybele.psych.cornell.edu/~edelman/Psych-3140/Psych-3140...This diversity makes inclusion particularly important; interestingly, it also makes](https://static.documents.pub/doc/80x56/610104bd12fd5c52aa569833/computational-principles-of-edelmanpsych-3140psych-3140-this-diversity-makes.jpg)
![Computational [Principles of] Psychologykybele.psych.cornell.edu › Psych-3140 › Psych-3140...Computational Psychology is more diverse than many other courses at Cornell, in at](https://static.documents.pub/doc/80x56/5f03fd017e708231d40bc35f/computational-principles-of-a-psych-3140-a-psych-3140-computational-psychology.jpg)
