ΠΑΡΑ∆ΟΤΕΟ Π.β.1.2 - psychargos.gov.gr GOING/ΠΒ1.2.pdf · ΠΑΡΑ∆ΟΤΕΟ...

ΠΑΡΑ∆ΟΤΕΟ Π.β.1.2:

«Έκθεση αξιολόγησης των παρεµβάσεων εφαρµογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθµισης έτους 2012»

Στο πλαίσιο του έργου:

« Αξιολόγηση κατά την διάρκεια (on going) της εφαρµογής του

Εθνικού Σχεδίου ∆ράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” από το 2011µέχρι και το 2015»

ΕΕκκππόόννηησσηη::

www.ygeia-pronoia.gr

www.epanad.gov.gr

www.espa.gr

www.europa.eu

Μάιος 2013

ΦΟΡΕΑΣ ΑΝΑΘΕΣΗΣ: ΕΚΠΟΝΗΣΗ:

Π.β.1.2 Έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έτους 2012

«Αξιολόγηση κατά τη διάρκεια (on going) της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου

Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” από το 2011 μέχρι και το 2015»

1

Πληροφορίες εγγράφου

Έργο: Αξιολόγηση κατά τη διάρκεια (on going) της

εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης

“ΨΥΧΑΡΓΩΣ” από το 2011 μέχρι και το 2015

Αριθμός Παραδοτέου: Π.β.1.2

Τίτλος Παραδοτέου: Έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων

εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

έτους 2012

Συμβατική ημερομηνία παράδοσης: 31/05/2013

Πραγματική ημερομηνία παράδοσης: 31/05/2013

Υπεύθυνος σύνταξης εγγράφου: Γεώργιος Μπραουδάκης

Συμμετέχοντες στη σύνταξη του

εγγράφου:

Νίκανδρος Μπούρας, Γεώργιος Μπραουδάκης,

Αναστάσιος Μαστρογιαννάκης MSc, Ιωάννης

Νικολακόπουλος PhD, Ευαγγελία Λουκίδου PhD,

Εμμανουέλα Μπραουδάκη, Σωτήριος Κουπίδης

PhD, Ηλίας Γραμματικόπουλος PhDc, Tracey

Power, Tom Craig, Graham Thornicroft

Διανομή: Επιτροπή Παρακολούθησης και Παραλαβής

Έργου

Έκδοση/Αναθεώρηση: 1η

Σχέδιο/Τελικό: Τελικό

Συνολικός αριθμός σελίδων (με

εξώφυλλο):

216

Λέξεις κλειδιά: Αξιολόγηση, Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, Ψυχική

Υγεία





2

ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ

1. Εισαγωγικά

Το πρόγραμμα Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση (ΨΜ) αφορά στον εκσυγχρονισμό του

συστήματος υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΨΥ) και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και

σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που συντελούνται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με

πολλαπλές θετικές συνέπειες.

Η Ελληνική πολιτεία δεσμεύεται διαχρονικά και ανεξάρτητα από πολιτικές και διοικητικές

αλλαγές στο Υπ. Υγείας, από τα προγράμματα Ψυχαργώς που ολοκληρώθηκαν τα

προηγούμενα χρόνια, από το Σύμφωνο Spidla καθώς και από το γεγονός ότι η ΨΜ

χρηματοδοτήθηκε και χρηματοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ (κυρίως η

ανάπτυξη νέων δομών). Ιδιαίτερα η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών πόρων, ενώ έχει

συμβάλλει τα μέγιστα στην υλοποίηση της ΨΜ, παράλληλα δεσμεύει τη χώρα μας στην

λειτουργία των δομών και μετά την περίοδο της συγχρηματοδότησης, που δεδομένης της

τρέχουσας δημοσιονομικής συγκυρίας αποδεικνύεται αβέβαιη.

Το 2010 σηματοδότησε τη λήξη του δεκαετούς προγράμματος Ψυχαργώς Β, στο οποίο

στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό η μεταρρυθμιστική προσπάθεια της ψυχιατρικής περίθαλψης

στη χώρα. Η πρόοδος που σημειώθηκε τη τελευταία δεκαετία ήταν σημαντική. Αρκετές

Κοινοτικές Δομές δημιουργήθηκαν με στόχο να αντικαταστήσουν τα Ψυχιατρικά

Νοσοκομεία (ΨΝ) και πολλά νέα είδη υπηρεσιών αναπτύχθηκαν προκειμένου να

ανταποκριθούν σε ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών.

Τη διετία 2010-2011, η πολιτική της χώρας μας σκιαγραφείται κυρίως μέσω των

αποφάσεων σκοπιμότητας που έχουν τη λογική έγκρισης ενός μεγάλου αριθμού νέων

υπηρεσιών ΨΥ και που αποτελούν συνέχεια της πολιτικής της προηγούμενης δεκαετίας.

Όμως η έλλειψη στρατηγικής και σχεδιασμού, ως έκφρασης σαφούς πολιτικής βούλησης

κατά τη διάρκεια αυτής της διετίας, προκάλεσε αρκετές δυσκολίες και στρεβλώσεις στην

πορεία της ΨΜ.

Ο Νοέμβριος του 2011, με την κατάθεση των προτάσεων της επιτροπής αναθεώρησης και

στη συνέχεια ο Μάρτιος του 2012, όπου εγκρίθηκε και δημοσιεύτηκε η απόφαση για το

Ψυχαργώς Γ, σηματοδότησαν την έναρξη μιας νέα περιόδου στο τομέα της ΨΜ, με την

υλοποίηση του δεκαετούς προγράμματος «Ψυχαργώς Γ’ 2011 – 2020». Το Εθνικό Σχέδιο

Δράσης Ψυχαργώς Γ αποτελεί ένα χρήσιμο οραματικό και στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς

για την επόμενη περίοδο, που όμως υπολείπεται ενός ολοκληρωμένου επιχειρησιακού

σχεδιασμού.

Τα ανωτέρω καθώς και οι νεότερες εξελίξεις που πραγματοποιούνται κατά το έτος 2013, με

την κυοφόρηση του νέου Συμφώνου Andor - Λυκουρέντζου και το σχετικό σχέδιο δράσης,

διαμορφώνουν ένα δεσμευτικό πλαίσιο για την πολιτική ΨΥ της χώρας κατά τη δεκαετία

2010-2020.





3

Στο πλαίσιο αυτό, το Υπ. Υγείας αποφάσισε τη διεξαγωγή έργου, το οποίο εξελίσσεται με

σκοπό τη συνεχή (ongoing) αξιολόγηση της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης

Ψυχαργώς μέχρι το 2015, ημερομηνία ολοκλήρωσης του ΕΣΠΑ, που αποτελεί και τη βασική

πηγή χρηματοδότησης.

Σκοπός του έργου είναι η συνεχής (ongoing) αξιολόγηση του εθνικού σχεδίου δράσης για

την ΨΜ «Ψυχαργώς Γ’ 2011-2015» και η υποστήριξη της Αναθέτουσας αρχής στη

διαδικασία λήψης αποφάσεων. Πιο συγκεκριμένα, το έργο αφορά στα ακόλουθα:

1. Αξιολόγηση Πολιτικής και Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΨΜ

2. Αξιολόγηση εφαρμογών και υλοποίησης της ΨΜ

3. Αξιολόγηση διοίκησης της ΨΜ

2. Υφιστάμενη κατάσταση συστήματος παροχής και διοίκησης υπηρεσιών

ψυχικής υγείας

Όπως έχει αναλυτικά αποτυπωθεί στην προηγούμενη αξιολογητική έκθεση αλλά και στην

ex-post αξιολόγηση, το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ χαρακτηρίζεται από τα

«υποσυστήματα» που παρουσιάζονται στη συνέχεια. Η κατάσταση είναι ίδια με αυτή που

παρουσιάστηκε κατά την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο (μέχρι 31/12/2011), καθώς

διαφορές μικρής κλίμακας έχουν πραγματοποιηθεί, οι οποίες όμως δεν αποτελούν

υλοποίηση συγκεκριμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού και επίσης δεν έχουν επηρεάσει την

εικόνα που παρουσιάζει το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ. Επιπρόσθετα, η έλλειψη

επιδημιολογικών μελετών που θα πραγματοποιούνταν σε σταθερή χρονική βάση επιτείνει

την αδυναμία επιμέτρησης της συνεισφοράς των δομών σύμφωνα με γεωγραφικούς και

λοιπούς συσχετισμούς (ύπαρξη επιδημιολογικής μελέτης ενηλίκων, η αξιοποίηση της

οποίας από το Υπ. Υγείας δεν έχει ακόμα διαπιστωθεί). Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι

βασικοί πυλώνες του συστήματος:

1. Δημόσιες Υπηρεσίες

o Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, με:

i. μονάδες ενδονοσοκομειακής νοσηλείας,

ii. μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης ,

iii. πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ΨΥ (ΚΨΥ, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα) καθώς

επίσης, και

iv. εξειδικευμένα κέντρα (Κέντρα Ημέρας, κλπ).

o Ψυχιατρικά Τμήματα ΓΝ, με:

1. μονάδες Νοσηλείας Ενηλίκων / Εφήβων / Παιδιών,

2. μονάδες Βραχείας Νοσηλείας Ενηλίκων / Εφήβων,

3. τμήματα Οξέων Περιστατικών Ενηλίκων / Εφήβων,





4

4. μετανοσοκομειακούς Ξενώνες / Ξενώνες βραχείας παραμονής,

5. εξωτερικά ιατρεία.

2. Ιδιωτικοί - Μη κερδοσκοπικοί φορείς, με:

A. Κέντρα Ημέρας, Προστατευμένα Διαμερισμάτων, Οικοτροφεία, Ξενώνες,

Ειδικά Κέντρα Κοινωνικής Επανένταξης και Ειδικές Μονάδες

Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης καθώς και Κινητές ΜΨΥ

3. Ιδιωτικοί φορείς:

A. Ιδιωτικά ΨΝ και κλινικές

B. Ιδιώτες ψυχίατροι, ψυχολόγοι κτλ

4. ΕΟΠΥΥ (μονάδες και δομές πρώην ΙΚΑ )

5. Λοιποί πάροχοι υπηρεσιών, με ενδεικτικά

A. ΟΤΑ, ΜΨΥ των Ενόπλων Δυνάμεων, εκκλησία, κατά τόπους οργανώσεις κ.α.

Σημαντική παρατήρηση που πρέπει να τονισθεί είναι η ενεργοποίηση και η ανάδειξη ενός

επιπλέον «παίκτη» στο σύστημα της ΨΥ, του ΕΟΠΥΥ. Ο ΕΟΠΥΥ, στην παρούσα φάση,

λειτουργεί ως αγοραστής καθώς χρηματοδοτεί από τη μεριά των ασφαλιστικών ταμείων τις

δαπάνες των ΝΠΔΔ αλλά και του ιδιωτικού τομέα κι επίσης ως πάροχος υπηρεσιών ΨΥ

καθώς έχει ενσωματώσει τις δομές και τις μονάδες παροχής υπηρεσιών του ΙΚΑ.

Στον πίνακα που ακολουθεί αποτυπώνονται τα θεσμικά όργανα καθώς και μία συνοπτική

περιγραφή του βασικού ρόλου που διαδραματίζουν με αντίστοιχη επισήμανση στις

αρμοδιότητες που σχετίζονται με τη διοίκηση του συστήματος ΨΥ και ΨΜ.





5

Πίνακας 1: Θεσμικά όργανα της διοίκησης του συστήματος ΨΥ και ΨΜ

Θεσμικά όργανα Περιγραφή ρόλου

Υπουργείο Υγείας (Υπ. Υγείας) –

Πολιτική Ηγεσία

Αποφασίζει για θέματα πολιτικών και εθνικής στρατηγικής για την

υγεία, καθώς επίσης θέτει προτεραιότητες σε εθνικό επίπεδο,

καθορίζει το μέγεθος της χρηματοδότησης για τις προτεινόμενες

δράσεις και παρέχει τους πόρους.

Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας Συμβουλευτικό/γνωμοδοτικό όργανο σε θέματα δομής και λειτουργίας

του συστήματος υγείας καθώς επίσης πολιτικής και έρευνας της

υγείας.

Εθνικός Οργανισμός Παροχής

Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ)

Ο ΕΟΠΥΥ στην παρούσα φάση έχει διττό ρόλο. Λειτουργεί ως

αγοραστής καθώς χρηματοδοτεί από τη μεριά των ασφαλιστικών

ταμείων τις δαπάνες των ΝΠΔΔ αλλά και του ιδιωτικού τομέα κι

επίσης ως πάροχος υπηρεσιών ΨΥ καθώς έχει ενσωματώσει τις δομές

και τις μονάδες παροχής υπηρεσιών του ΙΚΑ.

Η δημιουργία ενός ενιαίου φορέα, που συγκεντρώνει τις ασφαλιστικές

εισφορές του κλάδου υγείας της πλειονότητας των ασφαλιστικών

ταμείων, διαμορφώνει μια νέα κατάσταση στην χρηματοδότηση τόσο

των ιδιωτικών κλινικών και ελεύθερων επαγγελματιών όσο και των

Νομικών προσώπων Δημόσιου και Ιδιωτικού δικαίου αλλά και των

νοσοκομείων του ΕΣΥ.

Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας

(ΔΨΥ)

Η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον

σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και

τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο όλων των διαστάσεων του

συστήματος ΨΥ και ΨΜ. Επίσης, ασχολείται με τον σχεδιασμό, τον

προγραμματισμό της ανάπτυξης και την εποπτεία των δομών και

υπηρεσιών ΨΥ. Τέλος, συνεργάζεται με Εθνικά και Διεθνή Όργανα και

Υπηρεσίες.

Υγειονομικές Περιφέρειες

(Υ.Πε)

Οι Υ.Πε παρακολουθούν, εποπτεύουν και ελέγχουν τη λειτουργία και

την εφαρμογή από τους φορείς παροχής υπηρεσιών Υγείας και

Κοινωνικής Αλληλεγγύης της πολιτικής που χαράσσεται από το Υπ

Υγείας, εντός των ορίων της συγκεκριμένης υγειονομικής περιφέρειας.

Οι Υ.Πε δεν ασκούν κανένα ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ και στη

διοίκηση της ΨΥ εμπλέκονται μόνο κατά το τμήμα που αναφέρεται

στα ΓΝ, τα Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές.

Τομεακή Επιτροπή Ψυχικής

Υγείας (ΤΕΨΥ) Τομεακή

Επιτροπή Ψυχικής Υγείας

Παιδιού και Εφήβου (ΤΕΨΥΠΕ)

Οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν να συντονίσουν τους φορείς και

τις παρεχόμενες υπηρεσίες ΨΥ στον τομέα τους αλλά ούτε ασκούν τις

γνωμοδοτικές και εισηγητικές αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο

νομοθέτης.

Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής

Τομέα Υγείας και Κοινωνικής

Αλληλεγγύης (ΕΥΕφτΥΚΑ)

Η Υπηρεσία είναι αρμόδια για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του Υπ.

Υγείας ως Δικαιούχου υλοποίησης πράξεων των ΕΠ του ΕΣΠΑ.

Ειδική Υπηρεσία Τομέα Υγείας

και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

(ΕΥΤΥΚΑ)

Η Υπηρεσία είναι αρμόδια για την παρακολούθηση και την εφαρμογή

του στρατηγικού σχεδιασμού και τεσσάρων (4) επιχειρησιακών

Σχεδίων Δράσης ανάπτυξης της Υγείας & της Κοινωνικής Αλληλεγγύης,

καθώς και για τη διαχείριση ή το συντονισμό παρεμβάσεων του

τομέα, που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ.





6

3. Αξιολόγηση της πολιτικής για την ΨΜ

Η πολιτική ΨΥ στην Ελλάδα βασίζεται στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το

1984 και πήρε την παρούσα μορφή και κατεύθυνση το 1999 με την ανάπτυξη του

προγράμματος Ψυχαργώς, το οποίο επίσημα ολοκληρώθηκε το 2009 (Ψυχαργώς β’ φάση).

Η ανάγκη επικαιροποίησης της πολιτικής με την εκπόνηση ενός νέου σχεδίου, θα έθετε τις

προοπτικές και θα προσδιόριζε τις μελλοντικές κατευθύνσεις του συστήματος. Το 2010 το

Υπ. Υγείας ξεκίνησε τις διεργασίες για την αναθεώρηση της πολιτικής για την ΨΜ και για το

λόγο αυτό συστάθηκε σχετική επιτροπή εμπειρογνωμόνων που ολοκλήρωσε το έργο της

στο τέλος του 2011. Η πολιτική αυτή επικυρώθηκε με υπουργική απόφαση τον Μάιο 2012.

Η πολιτική του 2012 αφορά ουσιαστικά τη συνέχιση, επικαιροποίηση και ολοκλήρωση της

ΨΜ. Η κατεύθυνση προς ένα «Κοινοτικό Σύστημα Ψυχικής Υγείας», το οποίο θα καλύπτει

τις ανάγκες τόσο του ευρύτερου, όσο και ειδικών ομάδων του πληθυσμού, συνεχίστηκε με

τη νέα πολιτική για το Ψυχαργώς Γ’ φάση.

Πιο συγκεκριμένα η νέα πολιτική φαίνεται να δίνει μεγαλύτερη έμφαση σε ένα ευρύτερο

πεδίο, που πλέον περιλαμβάνει, όχι μόνο τους αποασυλοποιημένους ασθενείς, αλλά και

άλλες ομάδες του πληθυσμού (ηλικιωμένους, παιδιά, άνεργους κτλ). Η νέα πολιτική

αναγνωρίζει προβλήματα και δημιουργεί μια βάση κι ένα πλαίσιο αναφοράς για την

αντιμετώπιση τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα, αποτελεί η ανάγκη για διεύρυνση του

συστήματος ψυχικής υγείας μέσω διατομεακών συνεργασιών, για την οργάνωση και τον

συντονισμό του, για την συστηματική παρακολούθηση του και για την εκπαίδευση των

στελεχών του. Είναι σημαντικό ότι όλα τα προαναφερθέντα ζητήματα, θέτονται σε ένα

επίπεδο γενικής αναδιοργάνωσης του συστήματος και αφορούν μακροπρόθεσμα

αποτελέσματα.

Η πολιτική του 2012 πλαισιώθηκε κυρίως από τρία οριζόντια εθνικά προγράμματα, τα

οποία συνδέονταν α) με την αποασυλοποίηση, β) τη μετανοσοκομειακή παρακολούθηση

των νέων χρόνιων ασθενών και γ) την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ανέργων. Τα έργα

ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και ολοκληρωμένης κοινοτικής θεραπείας απεντάχθηκαν

στις αρχές του 2013 λόγω καθυστερήσεων στην υλοποίηση, οπότε η μελέτη

προσανατολίζεται στην αξιολόγηση του κειμένου πολιτικής Ψυχαργώς Γ’ φάση.

Αν και η νέα πολιτική του Ψυχαργώς Γ’ ενσωματώνει αρχές, αξίες και πρακτικές διεθνών

οργανισμών, φαίνεται να αποτελεί ένα οραματικό κείμενο χωρίς να διαφαίνεται η τάση

για μετατροπή του σε συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους και ενέργειες προς τις

κατευθύνσεις τις οποίες θέτει. Πιο συγκεκριμένα, η ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στην

Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) αποτελεί έναν βασικό στόχο και μια ευρύτερη τάση

των σύγχρονων συστημάτων ψυχικής υγείας. Ωστόσο, η πολιτική δεν προσδιορίζει τον

τρόπο με τον οποίο θα υλοποιηθεί μια τέτοια μετάβαση, ούτε και ποιος είναι ο απώτερος

σκοπός της ή ο ρόλος της ΠΦΥ στην ψυχική υγεία. Επίσης, η εκπαίδευση των

επαγγελματιών της ΠΦΥ είναι μια βασική ενέργεια για την αναγνώριση ψυχικών

διαταραχών και την άμεση διαχείριση τους. Όμως εξακολουθούν να παραμένουν ζητήματα





7

όπως: η δυνατότητα περισσότερων παρεμβάσεων μέσα στην ΠΦΥ (π.χ. πρόληψη,

συνταγογράφηση, παρακολούθηση μετά την έξοδο από το σύστημα ψυχικής υγείας-κυρίως

για ασθενείς με ένα μόνο επεισόδιο ψυχικής διαταραχής) και η αλλαγή κουλτούρας όχι

μόνο των επαγγελματιών αλλά κυρίως του πληθυσμού, που θεωρεί το σύστημα ψυχικής

υγείας, αποκομμένο και αυστηρά οριοθετημένο. Επιπλέον, αν και σε μεγάλο βαθμό, η νέα

πολιτική καλύπτει την κατευθυντήρια γραμμή και τα διεθνή πρότυπα για έμφαση σε

δράσεις πρόληψης και προαγωγής, ωστόσο οι δράσεις που προτείνονται φαίνεται να είναι

αποσπασματικές και όχι μακροπρόθεσμες. Η πρόληψη δεν αφορά μόνο ενημέρωση ή

ευαισθητοποίηση αλλά και τους υποστηρικτικούς μηχανισμούς που θα παρεμβαίνουν

έγκαιρα, όταν εντοπίζονται επιβαρυντικοί παράγοντες για την ψυχική υγεία.

Πρέπει να τονισθεί, ότι η πολιτική του 2012 δεν περιλαμβάνει δυο βασικές και καίριες

συνιστώσες της οικονομικής διάστασης της ψυχικής υγείας. Η πρώτη είναι η

μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση του συστήματος (και ειδικότερα των νέων υπηρεσιών και

δράσεων που προτείνονται) έτσι ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του συστήματος. Ο

δεύτερος παράγοντας αφορά την ποιοτική και οικονομική αξιολόγηση των μονάδων, των

υπηρεσιών και των παρεμβάσεων, όπου θα συσχετίζονται παράμετροι κόστους βάσει

μοντέλων αξιολόγησης που θα συνυπολογίζουν την αποτελεσματικότητα, την

αποδοτικότητα, την οικονομικότητα υλοποίησης καθώς και την ποιότητα των παρεχομένων

υπηρεσιών. Η ανάγκη αυτή είναι επιτακτική, δεδομένων των μειωμένων πόρων που

διατίθενται για την ψυχική υγεία αλλά και της ευρύτερης δυσμενούς οικονομικής περιόδου

της χώρας.

Επίσης, η διαχείριση και οργάνωση του συστήματος, αν και τίθεται για πρώτη φορά σαν

ανάγκη, δεν αντανακλάται σε συγκεκριμένους στόχους. Σήμερα το το σύστημα διοίκησης

παραμένει κατακερματισμένο και υπερ-συγκεντρωτικό σε κεντρικό επίπεδο, με

ανύπαρκτο περιφερειακό και «οριακά ανενεργό» τομεακό επίπεδο. Συνεπώς, χρειάζεται

να προσδιοριστούν οι αρχές και το μοντέλο διοίκησης σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του

με ύπαρξη διακριτών λειτουργιών και αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο (κεντρικό, περιφερειακό,

τομεακό και τοπικό) και με αυστηρά καθορισμένες διαδικασίες συλλειτουργίας των

φορέων και των οργάνων διοίκησης. Η ενδυνάμωση των ΤΕΨΥ για παράδειγμα δεν επιλύει

το πρόβλημα της συγκεντρωτικότητας του συστήματος, και δεν θα επιφέρει ουσιαστικά

αποτελέσματα, αν α) δεν αποσαφηνιστεί ο ρόλους τους (συμβουλευτικός έναντι (vs)

αποφασιστικού), β) δεν προσδιοριστούν οι αρμοδιότητες, οι ευθύνες και η δικαιοδοσία

τους και γ) δεν υποστηριχθούν από την απαιτούμενη διοικητική δομή/υπόσταση για την

ικανοποίηση του ρόλου τους και την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους. Επιπλέον,

σημαντικό για τη διαχείριση και οργάνωση των υπηρεσιών και κατά συνέπεια ολόκληρου

του συστήματος είναι η καθιέρωση προτύπων, κριτηρίων και διαδικασιών, βάσει των

οποίων θα λειτουργούν και θα ελέγχονται οι μεμονωμένες μονάδες, φορείς, όργανα

διοίκησης και παροχής υπηρεσιών.

Επιπρόσθετα, ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα της πολιτικής του Ψυχαργώς Γ’

είναι ότι δεν θέτει το πλαίσιο ενσωμάτωσης και συλλειτουργίας των παράλληλων

συστημάτων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας που λειτουργούν στη χώρα. Οι ιδιωτικές





8

κλινικές ανά νομό έχουν σημαντική παρουσία και διαθέτουν μεγάλο αριθμό κλινών,

καλύπτοντας υψηλό αριθμό νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας. Επίσης, οι

ελεύθεροι επαγγελματίες ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες παρέχουν επί της ουσίας

πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης αλλά και μετανοσοκομειακή παρακολούθηση σε

σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της χώρας. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ένταξη των

ανωτέρω υπηρεσιών σε ενεργά «Δίκτυα φροντίδας των ασθενών» και συνολικά ο ιδιωτικός

τομέας δεν παρακολουθείται και δεν λαμβάνεται σε κανένα βαθμό υπόψη κατά το

σχεδιασμό και τη λειτουργία του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Με

δεδομένο μάλιστα ότι δεν εφαρμόζονται πρωτόκολλα παρακολούθησης και αξιολόγησης

των παρεχόμενων υπηρεσιών, ο ιδιωτικός τομέας, εν αγνοία του συστήματος, μπορεί να

αποτελέσει οδό επαναφοράς της ιδρυματοποίησης.

Τέλος, πρέπει να τονισθεί η απουσία καθορισμού πλάνου της πολιτικής του Ψυχαργώς

σχετικά με τον ΕΟΠΥΥ (πάροχος και αγοραστής), όπου έχει ενεργοποιηθεί και αναδειχθεί σε

σημαντικό φορέα του συστήματος ΨΥ, όπως παρουσιάστηκε και ανωτέρω. Ακριβώς οι ίδιες

συνθήκες ισχύουν και για τα υπόλοιπα ανεξάρτητα συστήματα που παρέχουν υπηρεσίες

ψυχικής υγείας, δηλαδή αυτά των ΟΤΑ, ΜΨΥ των Ενόπλων Δυνάμεων κ.τ.λ., όπου δεν

καθορίζονται σαφώς τα όρια συλλειτουργίας, η συμπληρωματικότητα τους και πλάνο

διαλειτουργικότητας.

4. Αξιολόγηση της εφαρμογής - υλοποίησης της ΨΜ

Η αποτίμηση της φυσικής και οικονομικής προόδου υλοποίησης της ΨΜ πραγματοποιείται

στα ακόλουθα επίπεδα:

• Χρηματοδοτική πορεία (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου

Δυναμικού, Περιφερειακά Επιχεισησιακά Προγράμματα, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

Ψηφιακής Σύγκλισης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Διοικητικής Μεταρρύθμισης)

• Αποτελέσματα – επιπτώσεις - υλοποίηση στόχων ΨΜ.

Τα στοιχεία χρηματοοικονομικής και φυσικής ολοκλήρωσης που αναλύονται συλλέχθηκαν

από το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) της ΕΥΤΥΚΑ με ημερομηνία

αναφοράς μέχρι και την 31/12/2012.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί και να αποσαφηνιστεί ένα πολύ σημαντικό

μεθοδολογικό κενό που δημιουργείται και επί της ουσίας αναδεικνύει μια από τις

ουσιαστικότερες αδυναμίες του συστήματος και διαμορφώνει την αντίστοιχη πρόταση.

Την παρούσα χρονική στιγμή δεν υπάρχει η δυνατότητα αξιολόγησης της υλοποίησης της

ΨΜ σύμφωνα με δείκτες αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας, ποσοστών ολοκλήρωσης

των επιθυμητών στόχων και οικονομικότητας υλοποίησης.

Η ανωτέρω αδυναμία οφείλεται στην έλλειψη ενός αυστηρά οριοθετημένου

επιχειρησιακού σχεδιασμού υπό το πρίσμα των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, χρονικών

περιορισμών και επιθυμητών στόχων υλοποίησης, ο οποίος θα περιλαμβάνει με ενιαίο

τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι). Οι τιμές





9

στόχοι που παρουσιάζονται από το ΟΠΣ των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΠ) δεν

συμβαδίζουν με τη σημερινή πραγματικότητα, δεν έχουν επικαιροποιηθεί και δεν μπορούν

να θεωρηθούν ως οι στόχοι υλοποίησης του Ψυχαργώς Γ’. Επίσης, η έλλειψη

επιδημιολογικών και λοιπών στατιστικών δεδομένων αποκλείει από τον αξιολογητή τη

δυνατότητα αξιολόγησης των έργων υπό την έννοια της χρονικής και χρηματοδοτικής

προτεραιοποίησης των καθορισμένων στόχων σύμφωνα με γεωγραφικούς και λοιπούς

παράγοντες. Τέλος, οι δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ χρήζουν άμεσης

αναθεώρησης και προσαρμογής σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο Ψυχαργώς Γ, με σκοπό

την επί της ουσίας επιμέτρηση της υλοποίησης και των επιθυμητών αποτελεσμάτων της

ΨΜ.

4.1 Αξιολόγηση χρηματοοικονομικής πορείας χρηματοδοτικών προγραμμάτων ΨΜ

4.1.1 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΠΑΝΑΔ)

Ο συνολικά κατανεμημένος προϋπολογισμός στην υπό εξέταση κατηγορία παρέμβασης

(5.1) του ΕΠΑΝΑΔ είναι 241.186.513 € (προγραμματική δημόσια δαπάνη) και η κατάσταση

της χρηματοοικονομικής πορείας σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά παρουσιάζεται

ακολούθως:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των προσκλήσεων (δεν ενεργοποιήθηκαν

προσκλήσεις κατά το έτος 2012) που έχουν ενεργοποιηθεί αγγίζει το ποσό των

605.047.428,99€, ήτοι ποσοστό ενεργοποίησης 250,86%.

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων που χρηματοδοτούνται είναι

166.923.576,54 €, ήτοι το ποσοστό του ενταγμένου προϋπολογισμού ανέρχεται στο

69,21 % της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης και αναφέρεται σε 124 έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 49.254.166,00€ ήτοι

ποσοστό 20,42 % περίπου επί της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης. Η

συμβασιοποίηση αφορά 75 έργα.

• Οι δηλωμένες δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των

18.384.443,99 € και αντιστοιχούν σε ποσοστό απορρόφησης 7,62 % και αφορούν

71 έργα.

Στο γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα ανωτέρω χρηματοοικονομικά μεγέθη σε

ποσοστά, συγκριτικά σε σχέση με την εικόνα που αποτυπώθηκε στις 31/12/2011. Αξίζει

επίσης να σημειωθεί η περιορισμένη εμπλοκή του Δημόσιου Τομέα στην ανάληψη και

υλοποίηση σύγχρηματοδοτούμενων έργων.





10

Διάγραμμα 1: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων της κατηγορίας παρέμβασης 5.1

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

31/12/2011

31/12/2012

31/12/2011 250,86 21,65 8,82 2,90

31/12/2012 250,86 69,21 20,42 7,62

ΠΟΣΟΣΤΟ

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΠΟΣΟΣΤΟ

ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ

ΠΟΣΟΣΤΟ

∆ΕΣΜΕΥΣΗΣ

ΠΟΣΟΣΤΟ

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ

Όπως γίνεται αντιληπτό, το πλήθος των έργων ΨΥ, ξεκινώντας από το 2010 με 25 ενταγμένα

έργα και στις 31/12/2011 φθάνοντας τα 63, έχει συνεχίσει την ανοδική του πορεία με 124

έργα στις 31/12/2012.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα

προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’ για το συνολικό ποσό των

εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των έργων του τομέα ΨΥ.

Διάγραμμα 2: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων ανά άξονα προτεραιότητας

0,00

20.000.000,00

40.000.000,00

60.000.000,00

80.000.000,00

100.000.000,00

120.000.000,00

140.000.000,00

160.000.000,00

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 147.214.998,9 1.965.640,00 6.760.000,00 2.737.450,00 8.245.487,58

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 36.640.552,37 915.640,00 4.232.166,00 2.227.810,00 5.237.997,63

∆ΑΠΑΝΕΣ 12.831.787,40 440.312,50 1.195.101,74 551.077,30 3.366.165,05

1 -

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ

∆ΙΚΤΥΟ

2 -

ΠΡΟΑΓΩΓΗ -

ΠΡΟΛΗΨΗ

3 -

ΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟ

4 -

ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ,

∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

5 -

ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣ

Η - ΕΡΕΥΝΑ -

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, υπάρχει σαφής

βελτίωση σε όλα τα χρηματοοικονομικά μεγέθη αλλά και τη φυσική υλοποίηση των έργων

που χρηματοδοτούνται από το ΕΠΑΝΑΔ σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε κατά

την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης (2010-2011).

Το ΕΠΑΝΑΔ με βεβαιότητα αποτελεί την ισχυρότερη οδό χρηματοδότησης και υλοποίησης

έργων ΨΥ και της ΨΜ. Παρόλα αυτά για την επί της ουσίας αξιοποίηση των

χρηματοδοτικών δυνατοτήτων που προσφέρει θα πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα και

αποτελεσματικά όλοι οι περιορισμοί που συνοπτικά αναφέρονται στη συνέχεια και αυτή τη

στιγμή υπονομεύουν την αξιοποίησή του.





11

Η διάρθρωση του ΕΠΑΝΑΔ κατά το σκέλος που αναφέρεται στον τομέα της ΨΥ θα πρέπει να

επαναπροσδιορισθεί σύμφωνα με τον ακριβή επιχειρησιακό σχεδιασμό που θα προκύψει

σε συνέχεια του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’. Κάθε έργο που θα εντάσσεται θα

πρέπει:

• Να αποτελεί υλοποίηση ενός συγκεκριμένου στόχου με βάση το σύνολο των

κανόνων προτεραιοποίησης και πάντα σύμφωνα με επιδημιολογικά και λοιπά

δεδομένα.

• Εκ των προτέρων να έχει αξιολογηθεί η βιωσιμότητα του σε βάθος χρόνου και μετά

την περίοδο χρηματοδότησης.

• Οι διαδικασίες αξιολόγησης και ένταξης να πραγματοποιούνται σε όσο το δυνατόν

πιο σύντομο χρονικό διάστημα και η υλοποίηση να ακολουθεί την πιο σύντομη οδό

που εξασφαλίζει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

4.1.2 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ)

Στο πλαίσιο των ΠΕΠ έχουν ενταχθεί μέχρι το τέλος του 2012, εικοσιτέσσερα (24) έργα που

σχετίζονται με την ΨΥ σε διάφορες περιφέρειες της χώρας, για τα οποία διαπιστώνονται τα

εξής:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων που χρηματοδοτούνται από

τα ΠΕΠ είναι 50.261.927,49 €.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 17.936.098,17 € ήτοι

ποσοστό 35,70 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού. Η συμβασιοποίηση

αφορά δέκα (10) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 8.212.627,76 € και

αντιστοιχούν στο 16,34 % του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων

και αφορούν οκτώ (8) έργα.

Η χρηματοοικονομική πορεία των ενταγμένων έργων φαίνεται στο διάγραμμα που

ακολουθεί, όπου παρέχεται η δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης της κατάστασης που

αποτυπώνεται με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2012 και της αντίστοιχης με ημερομηνία

αναφοράς 31/12/2011:





12

Διάγραμμα 3: Ενταγμένα έργα στο πλαίσιο των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων

Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω φαίνεται μια μικρή πρόοδος στη

διαδικασία των εντάξεων, καθώς κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος, εντάχθηκαν

δεκατρία (13) επιπλέον έργα τα οποία όπως αποτυπώνεται ανήκουν στη συντριπτική τους

πλειοψηφία στα ΕΠ Κρήτης & Νήσων Αιγαίου και Μακεδονίας – Θράκης, όπου οι εντάξεις

ήταν ελάχιστες (μόνο μία). Επίσης, φαίνεται ότι έμφαση δόθηκε σε έργα που ανήκουν στις

κατηγορίες πράξης, εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας (μετασχηματισμός ΨΝ -

ολοκλήρωση της κάλυψης των αναγκών περίθαλψης σε κοινοτικές δομές) και στην

ανάπτυξη δομών για την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης.

Όπως αποτυπώθηκε και στην προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης, είναι εμφανές ότι η

συμβολή των ΠΕΠ στην υλοποίηση της ΨΜ είναι περιορισμένη. Επιπρόσθετα, διαφαίνεται

μια σταδιακή μετατόπιση του σχεδιασμού από την ανάπτυξη του δικτύου των παρεχόμενων

υπηρεσιών μέσω του δημόσιου τομέα, σε πιο «ευέλικτους» τρόπους υλοποίησης

εστιασμένη κυρίως στους διαθέσιμους πόρους του ΕΠΑΝΑΔ. Σε αυτό το πλαίσιο

αξιοποιήθηκε η ρήτρα ευελιξίας (Άρθρο 34, παρ.2 του Γενικού Κανονισμού 1083/2006),

δηλαδή η χρηματοδότηση με πόρους του ΕΚΤ, δράσεων, που εμπίπτουν στο πεδίο

ενίσχυσης του ΕΤΠΑ, άρα των ΠΕΠ. Έτσι μέσα από την υλοποίηση των έργων του ΕΠΑΝΑΔ

καλύπτεται και η ανάγκη χρηματοδότησης δράσεων προμήθειας και εγκατάστασης

εξοπλισμού.

Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κοινωνικοοικονομική κατάσταση και το βαθμό

ωρίμανσης, ένταξης και υλοποίησης έργων στα περιφερειακά ΕΠ, δε διαβλέπεται

πιθανότητα για περαιτέρω σημαντική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Η συντριπτική

πλειοψηφία των έργων παραμένει ανενεργή, χωρίς σύμβαση και οι δαπάνες δεν

παρουσιάζουν ουσιαστικά καμία μεταβολή.





13

Έμφαση πρέπει να δοθεί στην προετοιμασία για την επόμενη προγραμματική περίοδο

μέσω της ωρίμανσης έργων και φυσικά στην εξασφάλιση πόρων μετά το 2015 καθώς

επίσης και στην επί της ουσίας «ένταξη» των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων μέσω ΠΕΠ

στο σχεδιασμό για την ΨΜ.

4.1.3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική

Μεταρρύθμιση

Μέχρι τις 31/12/2012 είχαν ενταχθεί τέσσερα (4) έργα του τομέα ΨΥ από το ΕΠ «Ψηφιακή

Σύγκλιση» και δύο (2) έργα από το ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση». Πιο αναλυτικά, η

κατάσταση αποτυπώνεται ακολούθως:

ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση»

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων είναι 703.475,31 € και

αντιστοιχεί σε τέσσερα (4) έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 283.247,23 €, ήτοι

ποσοστό 40,30 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων

έργων. Η συμβασιοποίηση αφορά δύο (2) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 32.956,99 € και

αντιστοιχούν στο 4,68% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των

ενταγμένων έργων και αφορούν ένα (1) έργο. (Οι δαπάνες παρέμειναν

αμετάβλητες κατά το έτος 2012).

Στο διάγραμμα που ακολουθεί αποτυπώνεται η χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο

υπό εξέταση ΕΠ σύμφωνα με τις δύο ημερομηνίες αναφοράς (31/12/2012 και 31/12/2011).

Ο αριθμός των έργων που αντιστοιχούν σε κάθε κατηγορία παρέμεινε σταθερός μεταξύ των

δύο χρονικών διαστημάτων.





14

Διάγραμμα 4: Ενταγμένα έργα στο πλαίσιο των Τομεακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων

Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση

ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση»


αντιστοιχεί σε δύο (2) έργα.

• Δεν έχουν συναφθεί συμβάσεις και συνακόλουθα δεν έχουν πραγματοποιηθεί και

δαπάνες στα αντίστοιχα έργα.

Η κατάσταση στο ανωτέρω ΕΠ παραμένει αμετάβλητη σε σχέση με την αποτύπωση που

πραγματοποιήθηκε στις 31/12/2011.

Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, προκύπτει ότι τα ΕΠ Ψηφιακή

Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση δεν αξιοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ευρύτερου

σχεδιασμού και υλοποίησης της ΨΜ. Όλα τα παραπάνω ενταγμένα έργα αποτελούν

αποσπασματικές χρηματοδοτικές πράξεις, που δεν συμβάλλουν με ένα ολοκληρωμένο και

συνεκτικό τρόπο στα προβλήματα της οργάνωσης και της θεσμικής ολοκλήρωσης της ΨΜ

και των υπηρεσιών ΨΥ. Επίσης, όπως αποτυπώνεται δεν υπάρχει ουσιαστικά κάποια

εξέλιξη σε σχέση με την προηγούμενη αποτύπωση, παρά μόνο η συμβασιοποίηση ενός

έργου.

Τα δύο ανωτέρω ΕΠ, σχετικά με την ΨΜ, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως

χρηματοδοτικές «νησίδες» αποκομμένες από το γενικότερο σχεδιασμό, όπου παρέχουν

ευκαιρίες χρηματοδότησης έργων μη εντασσόμενων σε τομείς ενδιαφέροντος του

Ψυχαργώς. Η ανωτέρω διαπίστωση, αξιολογητικά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί

σημαντικό κενό του γενικότερου πλαισίου της ΨΜ, καθώς θεματικά τα δύο αυτά ΕΠ

καλύπτουν έργα (ψηφιακές υπηρεσίες, διοικητική αναδιοργάνωση) με πολύ υψηλό βαθμό

επικαιρότητας που υιοθετούν εύστοχες παρεμβάσεις και εισάγουν αντιλήψεις (πχ





15

απλούστευση διαδικασιών, εξορθολογισμό κόστους, ψηφιοποίηση λειτουργίας) που

αναφέρονται στη σύγχρονη πραγματικότητα στον τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας.

Πιο συγκεκριμένα, το ΕΠ ΨΣ θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη χρηματοδότηση κρίσιμων

για την ΨΜ έργων, όπως ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς πλήρως δυσλειτουργικός και

προσπελάσιμος από κάθε δομή ΨΥ, πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης κλινών και δομών,

και για την υλοποίηση συστηματικής βάσης δεδομένων για την αποθήκευση

επιδημιολογικών, κλινικών και λοιπών δεδομένων. Επίσης, το ΕΠ ΔΜ με σωστό

προγραμματισμό και σχεδιασμό θα μπορούσε να λειτουργήσει καταλυτικά στην υλοποίηση

έργων αναδιοργάνωσης των υπηρεσιών και του συνολικού συστήματος (κεντρικό,

περιφερειακό, τομεακό και τοπικό επίπεδο).

Τέλος, αξίζει να τονισθεί η ύπαρξη σχετικών ειδικών δράσεων του δεκαετούς

προγράμματος Ψυχαργώς Γ’, που θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από τα ανωτέρω

ΕΠ, όπως η ανάπτυξη και λειτουργία συστήματος παρακολούθησης της πορείας της ΨΜ, η

υλοποίηση ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου ασθενούς κ.α.

4.2 Αποτελέσματα αξιολόγησης εφαρμογής – υλοποίησης της ΨΜ

Το δεύτερο σκέλος της αξιολόγησης της υλοποίησης της ΨΜ μέσω των αποτελεσμάτων και

των επιπτώσεων των στόχων της στηρίζεται στην κριτική και συνδυαστική περιγραφή των

ακόλουθων θεματικών περιοχών καθώς και στην ουσιαστική αξιολόγησή τους. Οι θεματικές

περιοχές που αναλύονται ενδελεχώς στην παρούσα έκθεση, υπό το πρίσμα της

αξιολόγησης της παρούσας κατάστασης, παράθεσης διεθνούς εμπειρίας και

συμπερασμάτων και προτάσεων, παρουσιάζονται εδώ με έμφαση στα κυριότερα

αξιολογητικά συμπεράσματα και είναι οι ακόλουθες:

1. Οργάνωση και διοίκηση συστήματος Ψυχικής Υγείας

2. Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

3. Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ)

4. Απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ

5. Ανθρώπινο δυναμικό - κατάρτιση επαγγελματιών ΨΥ

6. Διατομεακή συνεργασία - Έρευνα - Νομοθεσία





16

4.2.1 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας

Η οργάνωση και η διοίκηση του συστήματος δεν παρουσιάζει ουσιαστικά κανένα σημείο

βελτίωσης σε σχέση με το 2011, ήτοι το σύστημα διοίκησης παραμένει υπερ-

συγκεντρωτικό σε κεντρικό επίπεδο, με ανύπαρκτο περιφερειακό και «οριακά ανενεργό»

τομεακό επίπεδο, χωρίς να λαμβάνει καθόλου υπόψη του κατά το σχεδιασμό και την

άσκηση της διοίκησης τα παράλληλα συστήματα παροχής υπηρεσιών ΨΥ που έχουν

αναπτυχθεί όπως αυτό του ιδιωτικού τομέα, του ΕΟΠΥΥ, των ΟΤΑ κτλ.

Επίσης, δεν χρησιμοποιείται ηλεκτρονικό πληροφοριακό σύστημα πλήρους

παρακολούθησης των φορέων με σκοπό την άσκηση αποτελεσματικής διοίκησης και

παροχή αξιολογητικών δυνατοτήτων προς τα κέντρα αποφάσεων και δεν έχει καθορισθεί η

μεθοδολογία και οι μετρικές επιμέτρησης και αξιολόγησης των φορέων ως προς το κλινικό

τους έργο αλλά και την υπόλοιπη λειτουργία τους, δηλαδή διοικητική, οργανωτική και

επιχειρησιακή. Θετική κρίνεται η διαδικασία ανάπτυξης συστήματος παρακολούθησης των

φορέων από το έργο του Μηχανισμού Υποστήριξης (ΜΥΠ) της ΔΨΥ, που αυτή τη στιγμή

βρίσκεται σε διαδικασία εκπαίδευσης των φορέων.

Τα ανωτέρω αποτελούν διαχρονικές παθογένειες του συστήματος ψυχική υγείας, καθώς

αιτίες όπως η ασυνέχεια στις πολιτικές σχεδιασμού και υλοποίησης, η έλλειψη

συνεργασίας των εμπλεκόμενων στη χάραξη πολιτικής και καθυστερήσεις στις διαδικασίες

εκπόνησης και υλοποίησης, καθιστούσαν ανενεργές και αναποτελεσματικές τις όποιες

προσπάθειες πραγματοποιούνταν.

Στις υπάρχουσες ΜΨΥ, διαπιστώθηκε η απουσία καταγεγραμμένων κανονισμών

λειτουργίας και θεραπευτικών πρωτοκόλλων και η απουσία τήρησης ενιαίου

ψυχιατρικού φακέλου και κωδικοποίησης των τηρουμένων στοιχείων ώστε να είναι

προσβάσιμα από διαφορετικές υπηρεσίες και να διασφαλίζεται το συνεχές της φροντίδας.

Οι επιδημιολογικές μελέτες σχετικά με την ΨΥ είναι περιορισμένες και δεν υπάρχουν

δεδομένα για το εάν και σε ποιο βαθμό τα αποτελέσματά τους αξιοποιούνται στο

σχεδιασμό νέων υπηρεσιών και προγραμμάτων.

Επίσης, καταγράφηκαν σημαντικές καθυστερήσεις στη χρηματοδότηση των ΜΨΥ γεγονός

που προκαλεί και σημαντικά οργανωτικά προβλήματα στο σύστημα κι επίσης ότι δεν

υπάρχει μεθοδολογία αναλυτικού προσδιορισμού του ποσού χρηματοδότησης κάθε φορέα

καθώς και η ενδεχόμενη εξάρτησή του από άλλες σημαντικές παραμέτρους, όπως η

ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, το ποσοστό πληρότητας και οι ωφελούμενοι,

κριτήρια μέτρησης αποδοτικότητας ανά τύπο μονάδας κ.α.

4.2.2 Δίκτυο Υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Τα κοινοτικά δίκτυα αυτή τη στιγμή για πληθώρα λόγων (γεωγραφική κατανομή,

δυναμικότητα, επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, υποδομές κτλ) δεν μπορούν να αναλάβουν

το ρόλο που τους αντιστοιχεί και με αυτό τον τρόπο θέτουν σε κίνδυνο την υλοποίηση του

βασικού οράματος που είναι η επίτευξη της αποασυλοποίησης και ποιοτικής κοινοτικής

φροντίδας ικανής να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πληθυσμού.





17

Όπως αποτυπώθηκε υπάρχουν ΤΟΨΥ που δε διαθέτουν όλες τις προβλεπόμενες δομές

παροχής υπηρεσιών ΨΥ ενηλίκων, ήτοι ψυχιατρικό τμήμα ΓΝ, ΚΨΥ, μονάδες

ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ΚΟΙΣΠΕ, για να λειτουργήσουν επαρκώς. Σύμφωνα με τα

ενταγμένα έργα, στο υπό εξέταση χρονικό διάστημα, το κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών

ιδιαίτερα σε κάποιες περιφέρειες (π.χ. Πελοπόννησος) φαίνεται να ενισχύθηκε αν και η μη

συστηματική τήρηση στοιχείων δεν μπορεί να συνηγορήσει επ’ αυτού. Παρόλα αυτά,

γεγονός αποτελεί ότι τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία παραμένουν ο κύριος φορέας παροχής

ψυχιατρικής περίθαλψης κι ότι η αδυναμία προσλήψεων, έχει ιδιαίτερα δυσμενείς

επιπτώσεις στις παρεχόμενες υπηρεσίες από τις υφισταμενες ψυχιατρικες μοναδες.

Επίσης, έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και

εφήβων, όπου παρατηρούνται σημαντικότατες ελλείψεις και ενδεικτικά στις ακόλουθες

κατηγορίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί έργα, πχ παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με

νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες, με προβλήματα κακοποίησης. Σχετικά με τις

υπηρεσίες για αυτισμό και σύμφωνα με τα ενταγμένα έργα, σημειώνεται ενίσχυση του

υφιστάμενου δικτύου με την ανάπτυξη νέων στεγαστικών δομών.

Αντιληπτή γίνεται και η αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την

παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας και ειδικές ομάδες (άστεγοι, άνεργοι,

μετανάστες), συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ και προτεραιοποίηση

στα πλαίσια της υλοποίησής τους. Ενδεικτικό είναι ότι παραμένει μετέωρη η απόπειρα

επέκτασης των υπηρεσιών που απευθύνονται στους πάσχοντες από άνοια στο πλαίσιο της

υλοποίησης του προγράμματος διασύνδεσης των Κέντρων Ημέρας με αντίστοιχες δομές

των ΟΤΑ.

Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του

συστήματος ΠΦΥ, δημιουργώντας σημαντικό κενό στην παροχή υπηρεσιών ΨΥ.

Επιπρόσθετα, η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό

βαθμό. Προγράμματα όπως η καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού, η πρόληψη της

παιδικής κακοποίησης, η σχολική ένταξη των παιδιών με αυτισμό είτε παρέμειναν στο

σταδιο του σχεδιασμού είτε αποτελούν αποσπασματικές πρωτοβουλίες με περιορισμένα

αποτελέσματα. Όπως γίνεται κατανοητό, η υλοποίηση σχετικών προγραμμάτων

προϋποθέτει διατομεακό επιχειρησιακό σχεδιασμό και συνεργασία, ώστε να προαχθεί η

αποδοτικότητα, να αποφευχθούν οι αλληλοεπικαλύψεις και να διασφαλιστεί η συνεχεια

στην υλοποιηση τους και η αποτελεσματικότητα με όρους επίδρασης και επιρροής στον

πληθυσμό της χώρας.

Η αναγκαιότητα προσθήκης ενεργειών με σκοπό τον εξορθολογισμό της παροχής

υπηρεσιών από ΝΠΙΔ, πρέπει να εκλάβει όχι μόνο διαχειριστικό και οικονομικό χαρακτήρα,

αλλά και να προσανατολισθεί στην αποσαφήνιση του ρόλου των φορέων αυτών, του

εύρους των παρεχόμενων από αυτά υπηρεσιών καθώς και της ακριβής του θέσης στη

διαδρομή του ΛΥΨΥ. Θέματα ποιότητας υπηρεσιών και αξιολόγησης του έργου που

προσφέρεται, σε συνδυασμό με τη χρηματοδότησή τους, είναι επίκαιρα και αποτελούν

αναγκαιότητα και φυσική απόρροια των συνθηκών που επικρατούν.





18

Τέλος, αν και υπάρχει σημαντική διάρθρωση ιδιωτικών κλινικών (υψηλός αριθμών κλινών,

πολύ υψηλός αριθμός νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας) αλλά και εκτενές

δίκτυο ελεύθερων επαγγελματιών (ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες) δεν

συνυπολογίζονται στο δίκτυο των παρεχομένων υπηρεσιών.

Τομεοποίηση:

Όπως έγινε αντιληπτό η παρουσίαση και η αξιολόγηση της τομεοποίησης στη χώρα, μπορεί

να πραγματοποιηθεί υπό το πρίσμα δύο κύριων διαστάσεων, της τομεοποίησης στη

διοίκηση του συστήματος ΨΜ και ΨΥ και της τομεοποίηση κατά την παροχή των

υπηρεσιών ΨΥ. Γενικά, ενδεικτικό στοιχείο του μειωμένου «θεσμικού» ενδιαφέροντος για

τους ΤΟΨΥ αποτελεί και το γεγονός ότι ενώ οι θητείες των μελών ορισμένων ΤΕΨΥ είχαν

λήξει από τις 31-12-2011, η θητεία τους ανανεώθηκε έως και το τέλος του 2012 με

απόφαση που εκδόθηκε στις 15/6/2012 (Αρ.Πρωτ.: ΔΥ1δ/Γ.Π. οικ.60902).

Σύμφωνα και με τις δυο ανωτέρω παραγράφους, στη χώρα αυτή τη στιγμή η τομεοποίηση

δεν υλοποιείται σε κανένα από τα δύο επίπεδα. Σχετικά με το επίπεδο της διοίκησης, η

πλειοψηφία των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ δεν έχουν ενεργοποιηθεί και συνεχίζουν να μην

ασκούν επί της ουσίας καμία από τις αρμοδιότητες που προέβλεψε ο νομοθέτης. Δεν έχει

ληφθεί μέριμνα για το συντονισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών στη λογική και στο

πλαίσιο του τομέα, με σκοπό τον έλεγχο και την εποπτεία των δομών αλλά και την

αξιολόγησή τους. Επίσης, οι επιτροπές δεν παρεμβάλλονται σε κανένα στάδιο της ΨΜ (πχ

σχεδιασμό, παρακολούθηση, εποπτεία, αξιολόγηση). Επίσης, δεν τηρείται κάποιο

πρωτόκολλο επικοινωνίας των φορέων με τις κεντρικές υπηρεσίες που να περιλαμβάνει τις

επιτροπές και δεν είναι καθορισμένες οι σχέσεις με τις ΥΠΕ.

Σχετικά και με τον δεύτερο άξονα, η τομεοποίηση των υπηρεσιών ΨΥ δεν έχει γίνει δυνατό

να υλοποιηθεί. Οι υπηρεσίες που παρέχονται από τους φορείς δεν τηρούν στην

πλειοψηφία τους, τους γεωγραφικούς περιορισμούς. Ιδιαίτερα οι υπηρεσίες των ΨΝ και

των ψυχιατρικών τμημάτων των ΓΝ παρέχονται χωρίς κανένα κριτήριο τομεοποίησης.

Επιπρόσθετα, η οριζόντια διασύνδεση και επικοινωνία των εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών

που ανήκουν στον ίδιο τομέα και παρέχονται από διαφορετικούς φορείς πραγματοποιείται

σε μικρό βαθμό και εξαρτάται κατά κύριο λόγο στα πρόσωπα και τις διαπροσωπικές

σχέσεις κι όχι σε προκαθορισμένες ροές επικοινωνίας, λειτουργίας και πρωτόκολλα

επικοινωνίας και διαχείρισης των ασθενών.

4.2.3 Δικαιώματα, ικανοποίηση Ληπτών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ), συνηγορία

και εκπροσώπηση

Αναφορικά με τα ζητήματα που αφορούν τους ΛΥΨΥ, αν και διαπιστώθηκε αύξηση της

εμπλοκής των χρηστών των υπηρεσιών ΨΥ με τη δημιουργία συλλόγων και σωματείων

εκπροσώπησης, προάσπισης των δικαιωμάτων (επιτροπή ελέγχου προστασίας των

δικαιωμάτων ατόμων με ψυχικές διαταραχές) και συλλόγων οικογενειών και φίλων δε

σημειώθηκε εξίσου μεγάλη εμπλοκή τους σε διαδικασίες ελέγχου και λήψης αποφάσεων.

Το σύνολο των ενταγμένων έργων αυτής της κατηγορίας ανήκει σε είδη παρέμβασης





19

σχετικών με τη συνηγορία και τη δικτύωση των ΛΥΨΥ και παρουσιάζει υψηλό βαθμό

συμβασιοποίησης και δαπάνες (εκτός από ένα). Παρόλα αυτά, οι ενέργειες και οι δράσεις

που υλοποιούνται δεν αποτελούν μέρος ενός γενικότερου σχεδιασμού.

Επίσης, διαπιστώνεται έλλειψη ενιαίων κανονισμών λειτουργίας για πολλούς τύπους ΜΨΥ,

έλλειψη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών κατά τη νοσηλεία καθώς και η

μη εφαρμογή ενιαίου ψυχιατρικού φακέλου. Οι σύλλογοι και τα σωματεία

αυτοεκπροσώπησης, εκπροσώπησης (οικογένειες και φίλοι), προάσπισης των δικαιωμάτων

και οι λήπτες εξακολουθούν να μην έχουν συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, στον

έλεγχο των μονάδων και στις ΤΕΨΥ.

Σημαντικό στοιχείο, επίσης, αποτελεί η μη ύπαρξη διαδικασιών για τη συλλογή και

επεξεργασία δεδομένων σχετικών με την ικανοποίηση των ληπτών από τις παρεχόμενες

υπηρεσίες τόσο σε δομές ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ αλλά και του ιδιωτικού τομέα. Η μη ύπαρξη

συστηματικών διαδικασιών επιμέτρησης, εγείρει ερωτηματικά σχετικά με τη διαφύλαξη

των δικαιωμάτων, καθώς οι έλεγχοι που διενεργούνται από τις αντίστοιχες αρχές σε

συνέχεια καταγγελιών ή δειγματοληπτικά δεν διασφαλίζουν την επιθυμητή και διεθνώς

προσδιορισμένη εμπειρία που πρέπει να βιώνει ο χρήστης κατά τη διάρκεια του «ταξιδιού»

του στο σύστημα παροχής υπηρεσιών. Τέλος, θέματα όπως ο υπερβολικά υψηλός αριθμός

ακούσιων νοσηλειών αλλά και το γενικότερο ισχύον νομικό και θεσμικό πλαίσιο απαιτούν

ιδιαίτερη προσοχή, διερεύνηση και προσαρμογή στις επικρατούσες συνθήκες σε

ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες καταστάσεις και ανάγκες που

απαντώνται στην Ελλάδα.

4.2.4 Απασχόληση και αποκατάσταση ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Οι ΚΟΙΣΠΕ φαίνεται να είναι η μοναδική διέξοδος για την απασχόληση και επαγγελματική

αποκατάστασης των ΛΥΨΥ. Παρόλα αυτά, η ανάπτυξη των ΚΟΙΣΠΕ είναι ελλιπής, με

αποτέλεσμα να μην καλύπτονται ευρύτερα τμήματα της επικράτειας. Από το 2002 έως

σήμερα έχουν συσταθεί 17 ΚΟΙΣΠΕ αριθμός ιδιαίτερα χαμηλός σε σχέση με τον συνολικό

προβλεπόμενο αριθμό (ήτοι 58, δηλαδή ένας ανά ΤΟΨΥ) και ιδιαίτερα χαμηλό εκτιμάται ότι

είναι και το σύνολο των ψυχικά σθενών που εργάζονται. Στην υπό εξέταση περίοδο

αναφοράς, σημαντικός αριθμός έργων (13) αναφέρεται σε «ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ» και

ολοκληρωμένο από την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο είναι το έργο για τη σύσταση

του δευτεροβάθμιου οργάνου των ΚΟΙΣΠΕ.

Επιπλέον, διαπιστώθηκε απουσία αναλυτικών στοιχείων για την περαιτέρω προώθηση στην

ελεύθερη αγορά ατόμων που εκπαιδεύτηκαν και εργάστηκαν σε ΚΟΙΣΠΕ, καθώς και

ανάγκη για αναπροσαρμογή του θεσμικού πλαισίου σχετικά με την απασχόληση των

ατόμων που προέρχονται από ΚΟΙΣΠΕ.

Τέλος, σημειώθηκε σημαντική καθυστέρηση στην ανάπτυξη άλλων εναλλακτικών

μοντέλων απασχόλησης και επαγγελματικής αποκατάστασης ΛΥΨΥ. μέσω άλλων

προγραμμάτων και δράσεων (πχ ΟΑΕΔ, δράσεις για την κοινωνική οικονομία, EQUAL κλπ).





20

4.2.5 Ανθρώπινο δυναμικό - κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας

Η διαδικασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού σε

συνάρτηση με τους οικονομικούς περιορισμούς και την αδυναμία νέων προσλήψεων

καθίσταται ως κομβικό θέμα και πρέπει να αποτελεί ζήτημα γενικότερου σχεδιασμού της

ΔΨΥ. Παρουσιάζεται ελλιπής κατάρτιση του προσωπικού σε θέματα ΨΥ, με εξαίρεση τους

ψυχιάτρους και παιδοψυχίατρους στην εκπαίδευση των οποίων έχουν σημειωθεί

σημαντικά θετικά βήματα, και συγκεκριμένα:

• Έλλειψη εξειδίκευσης στην ΨΥ σε σημαντικό ποσοστό του μη ιατρικού προσωπικού,

κυρίως των νοσηλευτών.

• Έλλειψη εξειδίκευσης των περισσοτέρων ψυχολόγων στην κλινική ή συμβουλευτική

ψυχολογία, εφόσον για το διορισμό μέσω ΑΣΕΠ απαιτείται μόνο η άδεια άσκησης

επαγγέλματος που δίδεται με το βασικό πτυχίο ΑΕΙ.

Τέλος, δεν διαπιστώθηκε κάποιο καθορισμένο πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης του

ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα.

Σχετικά με θέματα επαγγελματιών στο χώρο της ΨΥ, όπως αποτυπώθηκε παρουσιάζονται

σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης σε ΝΠΔΔ λόγω των δεσμεύσεων της χώρας (αδυναμία

προσλήψεων) και των συνταξιοδοτήσεων, αλλά και προβλήματα που δημιουργούνται

στους φορείς ΝΠΙΔ λόγω της μη τακτικότητας των χρηματοδοτήσεων από το κράτος.

4.2.6 Διατομεακή συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία

Τέλος, θέματα σχετικά με τη νομοθεσία, την έρευνα και τη διατομεακή συνεργασία που

θα έπρεπε να πραγματοποιείται στο χώρο, επί της ουσίας δεν έχουν εξελιχθεί καθόλου και

ούτε διαφαίνεται κάποιο σαφές πλάνο από τη κεντρική ηγεσία που να αποτελεί

οριοθετημένη συνέχεια του πνεύματος που διατρέχει το κείμενο του Ψυχαργώς Γ.

5. Αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ

Σε υπηρεσιακό επίπεδο η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον

σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην

αξιολόγηση και στον έλεγχο. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η ΔΨΥ έχει ευρύ φάσμα

αρμοδιοτήτων και μάλιστα διευρυμένο σε σχέση με τις συνήθεις αρμοδιότητες των

διευθύνσεων του Υπ. Υγείας (πχ η ΔΨΥ έχει ακόμα και οικονομικές αρμοδιότητες). Η δομή

και οι αρμοδιότητες της ΔΨΥ όπως αποτυπώνονται στο υφιστάμενο οργανόγραμμα του

Υπουργείου, δεν καλύπτουν τις ανάγκες όχι μόνο για την πραγματοποίηση μιας

μεταρρυθμιστικής πολιτικής αλλά και τις ανάγκες εκτέλεσης των τυπικών καθημερινών

καθηκόντων των στελεχών της. Επίσης αφενός δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο





21

μηχανισμοί άσκησης ελέγχου και αξιολόγησης διαχειριστικών, διοικητικών και οικονομικών

θεμάτων καθώς και θεμάτων ποιότητας υπηρεσιών, αφετέρου δεν ακολουθούνται

πρόσθετες διαδικασίες διοίκησης σε περιφερειακό επίπεδο, με αποτέλεσμα την μετατροπή

της ΔΨΥ στην πράξη σε ένα μηχανισμό διεκπεραίωσης της καθημερινότητας.

Η πολιτική ηγεσία δεν έχει αναλάβει μέχρι στιγμής, δράση επιχειρησιακής κατεύθυνσης με

σκοπό την εξειδίκευση της πολιτικής για την ΨΜ στη χώρα και την ενεργοποίηση της

λειτουργίας των κεντρικών, περιφερειακών και τομεακών υπηρεσιών, οι οποίες θα

αναλάβουν τη διεκπεραίωση του επιχειρησιακού σχεδιασμού αλλά και την άσκηση του

ρόλου τους στη διοίκηση της ΨΜ. Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπ. Υγείας επιτελεί το

έργο της με μετακλητούς συνεργάτες οι οποίοι αποχωρούν με την αντικατάσταση του

αρμόδιου πολιτικού προσώπου, γεγονός που διαμορφώνει ένα ασταθές περιβάλλον

πολιτικής και διοίκησης, που τελικά επιδρά αρνητικά στην υλοποίηση της ΨΜ. Επίσης,

ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με το βαθμό διασύνδεσης και συλλειτουργίας της

Πολιτικής Ηγεσίας, της ΔΨΥ και της ΕΥΤΥΚΑ.

Οι Υ.Πε και οι ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ δεν δραστηριοποιούνται σε καμία κατεύθυνση της διάστασης

της διοίκησης της ΨΜ. Η ΕΥΤΥΚΑ και η ΕΥΕφτΥΚΑ υλοποιούν το ρόλο τους στο πλαίσιο των

συγχρηματοδοτούμενων έργων, χωρίς αυστηρό προσανατολισμό προς την ΨΜ και

σύμφωνα με τις αδυναμίες που παρουσιάζονται εξαιτίας της έλλειψης επιχειρησιακού


Τέλος, η έλλειψη ενός σαφούς επιχειρησιακού σχεδιασμού με καθορισμένους στόχους

σύμφωνα με γεωγραφικά και λοιπά κριτήρια οδηγεί σε κύμα παρενεργειών το οποίο

επηρεάζει ουσιαστικά και τη διοίκηση της ΨΜ. Σε επίπεδο φορέων και ΜΨΥ ανάγεται

εμμέσως πολλές φορές η λήψη αποφάσεων για την εκτέλεση έργων ΨΜ. Το ανωτέρω

πραγματοποιείται καθώς τα επιθυμητά έργα δεν έχουν καθορισθεί και συνακόλουθα δεν

έχει υπάρξει προτεραιοποίησή τους. Οι δύο αυτές ενέργειες θα οδηγούσαν σε

συντονισμένη δράση όλων των εμπλεκομένων με σκοπό την ωρίμανση στοχευμένων έργων.

Υπό τις τρέχουσες συγκυρίες, οι πιο ενεργοί και «δραστήριοι» φορείς φαίνεται ότι

διεκπεραιώνουν τις σχετικές διαδικασίες κι είναι πιο πιθανό να αναλάβουν την εκτέλεση

έργων ΨΜ, δρομολογώντας επί της ουσίας την υλοποίηση της ΨΜ και στερώντας το

δικαίωμα άσκησης ορθής διοίκησης.

Η ανωτέρω διάρθρωση, έρχεται σε πλήρη αντιδιαστολή με τα τεκταινόμενα στη διοίκηση

του τομέα της Υγείας όπου υπάρχει περιφερειοποίηση για περισσότερο από μια δεκαετία.

Αυτή η «κεντρικά» ελεγχόμενη διοίκηση ήταν κατάλληλη στις αρχικές φάσεις της ΨΜ, όταν

δεν είχε αναπτυχθεί το σημερινό πλέγμα δομών και είδους υπηρεσιών σε όλη τη χώρα,

αλλά πλέον έχει ξεπεραστεί και είναι εμφανές ότι απαιτείται η αναδιάρθρωση της

οργάνωσης και της διοίκησης του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ. Σε αυτή την

κατεύθυνση είναι άλλωστε και τα πορίσματα της ex post αξιολόγησης, καθώς και οι

προτάσεις της Επιτροπής Αναθεώρησης του Ψυχαργώς.





22

EXECUTIVE SUMMARY

1. Introduction

The Psychiatric Reform program is about the modernization of the Mental Health services

system. It is one of the largest and most important reforms that are taking place in Greece in

recent years and it has multiple positive effects.

The Greek state is committed over time, regardless of the political and administrative

changes, to the Ministry of Health through the Psychargos’ programs completed in previous

years; to the Memorandum Spidla and to the fact that the Psychiatric Reform is supported

and financed by the EU structural funds (mainly the development of new structures).

Although the use of European funds has contributed a lot to the implementation of the

Psychiatric Reform, it simultaneously commits our country to the function of the units even

after the period of co-financing, which seems to be uncertain, given the current fiscal

conditions of the country. .

The 2010 has marked the end of the ten years Psychargos Β program, which has been the

base of the reform of the psychiatric care in the country. The progress made in the last

decade was very important, as many community based structures and new services’ types,

aiming to replace the Psychiatric Hospitals, have been developed so as to meet a wide range

of mental disorders.

During the period of 2010-2011, the policy of our country was mainly outlined through the

feasibility decisions that follow the logic of approving a large number of new Mental Health

services and they continue carrying the main idea of the previous decade’s policy. However,

the lack of a common strategy and planning during this decade has caused several

difficulties and distortions in the progress of the Psychiatric Reform.

In November of 2011 and March of 2012, new proposals of the review committee were

submitted and the decision about the Psychargos C was approved and published. These two

months in combination with the implementation of the Psychargos C have marked the

beginning of a new period in the Psychiatric Reform. The National Action Plan Psychargos C

is a useful, visionary and strategic reference framework for the next period, but it lacks a

comprehensive business plan.

These and the latest evolutions that are taking place during 2013, the new Andor-

Lykourentzos Memorandum and the associated action plan, form a binding framework for

the Mental Health policy of the country during the decade 2010-2020.

In this context, the Ministry of Health decided to conduct a project that will include the

ongoing evaluation of the implementation of the National Action Plan Psychargos, until 2015

(the year of the completion of the NSRF, which is the main source of funding).





23

The aim of this project is the ongoing evaluation of the National Action Plan of the

Psychiatric Reform “Psychargos C 2011-2015” and the support of the relative authority in

the decision making process. More specifically the project includes the following:

1. Evaluation of the overall policy and the Strategic Planning of the Psychiatric Reform

2. Evaluation of the applications and the implementation of the Psychiatric Reform

3. Evaluation of the management of the Psychiatric Reform

2. Current condition of the system of supply and management of Mental Health

services

As it has been fully shown in the previous evaluation report and in the ex-post evaluation,

the system of provision of Mental Health services includes the following subsystems. The

situation is relatively the same as the one presented in the previous evaluation period (until

31/12/2011), as the few changes occurred are not due to the implementation of a specific

business plan and have not affect the overall Mental Health Services provision system.

Moreover, the lack of epidemiological studies, that would take place at a constant time

bases, worsens the weakness of measuring the contribution of each unit according to

geographical and other factors (epidemiological adult studies). The main components of the

overall system of Mental Health services provision are below:

1. Public Services

o Psychiatric Hospitals with:

i. Units of inpatient treatment,

ii. psychosocial Rehabilitation Units,

iii. primary Mental Health Services (Mental Health Centers, Medico-

developmental centers)

iv. specialized centers (Day centers etc).

o Psychiatric Departments in General Hospitals, with:

1. Units for adults’/ adolescents’ and children treatment,

2. Units of short treatment for adults and adolescents,

3. Acute care departments for Adults and adolescents,

4. Post Clinic hospices/ short stay,

5. Mobile units.

2. Private – Non profit organizations, with:

A. Day Centres-, Protected apartments, residencies, hostels, Special Units for

Social and Vocational Rehabilitation and mobile Mental Health units.

3. Private sector:





24

A. Private Psychiatric Hospitals-clinics

B. Private psychiatrists, psychologists etc

4. EOPYY (National Organization for Health Care) (Social Insurance Institution’s

ex-units)

5. Other services and special units, such as:

A. Municipalities, Mental Health units of the church, the armed forces, local

association etc.

An important observation to be noted is the activation and the highlight of an additional

"player" in the system of Mental Health, National Organization for Health Care. At this

moment, it operates as a buyer of Mental Health services, as it finances the expenditures of

the public entities and the rest of the private sector from the insurance funds’ side.

Moreover, it acts as a supplier of Mental Health services, as it has integrated the structures

and the units that provide these services which belong to Social Insurance Institution (IKA).

In the following table, the institutional bodies and their role, regarding the management of

the Mental Health system and the Psychiatric Reform, are given.

Table 1: Institutional bodies and their role

Institutional bodies Description of their role

Ministry of Health It takes decisions about policy and national strategy issues in the health sector.

Also, it sets the priorities at a national level; it determines the size of the

funding for the suggested actions and it supplies the system with the necessary

resources.

Central Health Council A consultative/advisory body focusing on the structure and function of the

health system; and the health policy and research.

National Organization for

Health Care (ΕΟΠΥΥ)

At this stage, EOPYY has a double role. It operates as a buyer of Mental Health

services, as it finances the expenditures of the public entities and the rest of

the private sector from the insurance funds’ side. Moreover, it acts as a

supplier of Mental Health services, as it has integrated the structures and the

units that provide these services which belong to Social Insurance Institution

(IKA).

The establishment of an integrated body that brings together the insurance

contributions of most of the insurance funds in the health sector , forms a new

situation in the funding of the private clinics, of the freelancers , the private

and public entities and of the national health system’s hospitals.

Mental Health Directorate The MH Directorate has the fundamental role in planning and policy making; in

monitoring, supporting; and finally has the main role in evaluating and

inspecting the Mental Health System and the Psychiatric Reform. Moreover, it

deals with the planning and the scheduling of the development and the

monitoring of the structures and of the Mental Health services. Finally, it

cooperates with National and International Bodies and Services.

Health Regions The Health Regions observe, monitor and inspect the operation and

implementation of the common policy by the local health services’ providers.

They have no role in the management of the Psychiatric Reform and the

Mental Health. They just get involved in issues regarding the General Hospitals

and Psychiatric Hospitals.

Sector Mental Health Both the two commissions do not try to coordinate the bodies and the





25

Institutional bodies Description of their role

Commission and Sector Mental

Health Commission for children

and adolescents

provided Mental Health services in their sector; and they do not carry out the

advisory role that has been delegated to them.

Applied Special Service Health

& Social Solidarity

EYEftYKA is responsible for exercising the powers of the Ministry of Health as a

beneficiary it implements the acts of the Operational Programs and the NSRF.

Special Service Health & Social

Solidarity

The Service is responsible for the monitoring and the implementation of the

strategic planning and of 4 (four) Operational Action Plans that aim to develop

the Sector of Health & Social Solidarity. Moreover, it has undertaken the

management or the coordination of the sector’s interventions that are

coofinanced by the EU coofinanced Structural Funds.





26

3. Evaluation of the policy used in the Psychiatric Reform

The Mental Health policy in Greece is based upon the reform program that started in 1984,

and adopted its current form in 1999, following the development of the Psychargos program

that was completed in 2009. The need to update the policy by developing a new plan would

set the priorities and would identify the future directions for the system. In 2010, the

Ministry of Health launched the processes for reviewing the policy of the Psychiatric Reform.

For this reason, a relevant expert committee, that completed its work in late 2011, was

established. This policy was validated with a Ministry’s decision in May 2012.

The policy of 2012 mainly regards the continuity, update and completion of the Psychiatric

Reform. The direction towards a community Mental Health System that will cover the needs

of all groups, continued to exist due to the new policy of the Psychargos C.

More specifically, the new policy seems to emphasize on a broader field that now includes

not only the deinstitutionalized patients, but also other population groups, such as the

elderly, children, the unemployed, etc. The new policy recognizes the problems and it

creates a base and a frame of reference for addressing these problems. A relative example is

the need to broaden the Mental Health System through intersectoral collaboration, in

relation to the organization, coordination of the system; and the systematic monitoring and

training of its executives. It is highly important to mention, that all the above issues, are set

to a general reform of the system and to a long term results’ bases.

The policy of 2012 was mainly framed by three horizontal national programs that were

linked to a) the deinstitutionalization, b) the post- hospital observation of the new chronic

patients and c) the psycho-social support of the unemployed. The projects regarding psycho-

social rehabilitation and integrated community treatment were not included in the

beginning of 2013 due to delays in the implementation; hence this report orientates itself

towards the implementation of the policy document of Psychargos C phase.

Although the new policy includes principles, values and practices of international

organizations, it seems to be a visionary text without an apparent trend for conversion into

specific measurable goals and actions towards the desired directions. More specifically, the

inclusion of the Mental Health in the Primary Health Care is considered to be the main aim

and a wider trend of the modern Mental Health Systems. However, the policy does not

determine either the way by which such a transition will occur, or the further objective/ role

of the Primary Health Care into the Mental Health. Moreover, the training of the primary

care professionals is a key action for the recognition of mental disorders and their direct

management. However, issues such as: the possibility of more interventions in the primary

care (e.g., prevention, prescriptions, monitoring after leaving the Mental Health system-

especially for patients with a single episode of mental disorder) and the change of way of

thinking of the professionals and the rest of the population who consider the Mental Health

System as detached and strictly delimited, still remain in the system. Also, although to a

large extent, the new policy covers guidelines and international standards placed on





27

preventive actions and promotion, the proposed actions appear to be fragmented and not

long term. Prevention is not only information or raising awareness, but it also includes

supportive mechanisms that will promptly intervene when the factors that affect Mental

Health are found.

It has to be noted that the policy of 2012 does not include two basic and key factors of the

economic dimension of Mental Health. The first is the long term funding of the system

(especially of the new services and activities proposed), so as to ensure the sustainability of

the system. The second factor regards the qualitative and economic evaluation of the units,

services and the intervention, which will be associated with the cost parameters based on a

common assessment model, which will take into account the effectiveness, efficiency, cost

effectiveness of the implementation and the quality of services. The need for data regarding

the reduced resources seems to be urgent, given the reduced available resources for the

Mental Health and the wider difficult economic conditions in the country.

Furthermore, the management and the organization of the system, although it is the first

time that it is set as necessary, it is not reflected in specific goals. Today, the administration

system remains fragmented and over-centralized at the central level with a nonexistent

regional and an inactive sector level. Therefore, it is necessary to identify the principles and

the management model at all levels of operation, with the existence of discrete functions

and responsibilities per level (central, regional, sector and local) and with strictly defined

collaboration procedures between the entities and the administrative bodies. For example,

empowering the Sector Mental Health Commissions, does not solve the problem of

centralization of the system, and it will not lead to meaningful results if a) the roles are not

being clarified (advisory versus (vs.) deciding), b) their powers, role and responsibilities are

not defined c) if the Sector Mental Health Commissions are not supported by the necessary

administrative body for the satisfaction of their role and the performance of their

responsibilities. Moreover, the establishment of standards, criteria and procedures by which

the individual units, institutions, administrative bodies and services, will operate and will be

controlled, is very important for the management and organization of services and, thus the

whole system.

Additionally, one of the major disadvantages of the policy of Psychargos C is the fact that it

does not set the framework under which the subsystems, operating in the country, will be

integrated and will collaborate with each other. The private clinics per county have a

significant role and have a large number of beds by covering a great amount of long and

medium term treatments. Also, the freelancers, the psychiatrists and the related disciplines

provide substantive primary care services and post-hospital observation in a substantial part

of the population. However, there is no induction of these services in active ‘networks of

patient care’. Also, in overall, the private sector is not monitored and it is not considered, at

any level, during the planning and the operation of the system of Mental Health Services

provision. Moreover, given the fact that no monitoring and evaluation protocols of the

provided services are applied, it seems possible that the private sector can potentially be the

way of restoring institutionalization into the system.





28

Finally, it has to be noted that there is an absence of a determined policy plan of Psychargos

regarding EOPYY (buyer and provider), which has been activated and noted as an important

player of the Mental Health System, as it was previously shown. The exact same conditions

exist for the rest of the independent systems that provide Mental Health Services, i.e. those

of Municipalities, Mental Health units of the Military Services etc, where their cooperation

borders, their complementarity and a plan for their interoperability are not determined.

4. Evaluation of the application – implementation of the Psychiatric Reform

The assessment of the physical and financial progress of the implementation of the

Psychiatric Reform is performed by the following levels:

• Financial progress (EPANAD: Operational Program for the Development of Human

Resources, Regional Operational Programs), the Operational Programs ‘Digital

Convergence’ and ‘Administrative Reform’)

• Results – impact – implementation of the aims of the Psychiatric Reform.

The data of the physical and financial completion has been collected by the Integrated

Information System (IIS) of the Special Service Health & Social Solidarity with a reference

date until 31/12/2012.

At this point, a very important methodological gap has to be noted, as it basically highlights

one the most important weaknesses of the system and it forms the relative proposal. At this

moment, there is no possibility for evaluating the implementation of the Psychiatric Reform

according to indicators of effectiveness, efficiency, completion rates of the desired objectives

and of cost effectiveness of the implementation.

The above weakness is due to the lack of a strictly limited operational plan in light of

available financial resources, time constraints and desired implementation goals, which will

include all the funding opportunities in a uniform way (national and community resources -

OP). The target values presented by the Integrated Information System of the Operational

Programs are not consistent with the current reality and they cannot be seen as

implementation targets of the Psychargos C. Moreover, the lack of epidemiological and

other statistical data precludes the possibility of evaluating the projects, in terms of time

and financial priorities of the determined targets, according to geographical and other

factors. Finally, the output and results indicators of the operational programs require

immediate review and adjustment, as provided in Psychargos C, so as to actually measure

the implementation and the desired outcomes of the Psychiatric Reform.





29

4.1 Evaluation of the financial progress of the funding Psychiatric Reforms Programs

4.1.1 Operational Program ‘Human Resources Development’

The total allocated budget within the intervention category (5.1) of EPANAD is 241,186,513

€ (programming public expenditure) and the state of the financial progress in absolute

numbers and percentages is shown below:

• The budget of call for proposals (no proposal has been activated in 2012) that have

been activated reaches the 605,047,428.99€, which is equivalent to 250.86%.

• The total budget of the approved projects that got financed is 166,923,576.54 €, i.e.

the percentage of the approved budget reaches 69.21 % of the programming public

expenditure and it regards 124 projects.

• The legal obligations/commitments of the approved projects reach 49,254,166.00€

i.e. approximately 20.42 % of the programming public expenditure. It regards 75

projects.

• The declared expenditures reach the amount of 18,384,443.99 € which corresponds

to an absorption rate of 7.62% and they regard 71 projects.

In the following diagram the financial data above are shown in percentage form and in

relation to the image captured on 31/12/2011.

Diagram 1: Financial data of the projects of the intervention category 5.1

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

31/12/2011

31/12/2012

31/12/2011 250,86 21,65 8,82 2,90

31/12/2012 250,86 69,21 20,42 7,62

ACTIVATION RATEAPPROVED PROJECTS

RATE

LEGAL COMMITMENTS

RATEABSORPTION RATE

As it can be seen, the number of Mental Health projects, by starting with 25 included

projects on 2010 and by reaching the 63 on 31/12/2011 has continued its upward trend

with 124 projects on 31/12/2012. In the following diagram, the financial data per priority

axis of the National Action Plan Psychargos C are shown for the total amount of approved

budgets, contracts and expenditures of the Mental Health projects.





30

Diagram 2: Financial data of the projects per priority axes

0,00

20.000.000,00

40.000.000,00

60.000.000,00

80.000.000,00

100.000.000,00

120.000.000,00

140.000.000,00

160.000.000,00

APPROVED BUDGET 147.214.998, 1.965.640,00 6.760.000,00 2.737.450,00 8.245.487,58

CONTRACTS 36.640.552,3 915.640,00 4.232.166,00 2.227.810,00 5.237.997,63

EXPENSES 12.831.787,4 440.312,50 1.195.101,74 551.077,30 3.366.165,05

COMMUNIT

Y

AWARENE

SS &

MENTAL

HEALTH

ADVOCACY

& RIGHTS

TRAINING -

RESEARCH

As it can be seen by the data above, there is a clear improvement in all the financial figures

and the physical implementation of the projects financed by EPANAD, in relation to the

image presented in the previous evaluation report (2010-2011).

Hence, EPANAD is the most powerful funding and implementation path for the Psychiatric

Reform. However, in order to take advantage of the financial opportunities provided, all the

restrictions below should be faced immediately and effectively.

The structure of EPANAD, regarding Mental Health, should be redefined according to the

business plan, which will result from the National Action Plan Psychargos C. Each approved

project should:

• represent the implementation of one specific target based on the set of priority

rules that will have been set according to epidemiological and other data.

• Ex-post evaluation of its sustainability in long term and after the funding process.

• The evaluation and induction process of the project should be performed as soon as

possible, and the implementation should follow the shortest route that will reassure

the desired result.

4.1.2 Regional Operational Programs

Under the ROP, 24 projects, related to Mental Health, have been approved by the end of

2012 in different regions. Regarding these projects, the following has been observed:

• The total budget of the approved projects is being funded by the regional

operational programs and it reaches the amount of 50,261,927.49 €.





31

• The legal obligations/commitments of the approved projects reach 17,936,098.17 €

i.e. approximately 35.70 % of the programming public expenditure. It regards 10

projects.

• The declared expenditures reach the amount of 8,212,627.76 € which corresponds

to an absorption rate of 16.34 % and they regard 8 projects.

The financial progress of the approved projects is shown in the diagram below, which gives

the opportunity to contrast the situation on the 31/12/2012 and the 31/12/2011:

Diagram 3: Approved projects of the Regional Operational Programs

MH Projects - R.O.P

0,00

10.000.000,00

20.000.000,00

30.000.000,00

40.000.000,00

50.000.000,00

60.000.000,00

31/12/2012 50.261.927,49 17.936.098,17 8.212.627,76

31/12/2011 32.237.722,47 12.585.405,70 7.482.328,39

APPROVED BUDGET CONTRACTS EXPENSES

From the comparative data presented above, it seems that there is a little progress in the

process of approving new projects. During the previous calendar year, thirteen (13)

additional projects, that mainly belong to the OPs of Crete and the Aegean islands; and

Macedonia – Thrace, where there was only one new approved project. Also, it seems that

the emphasis is given to the projects that belong to the act category ‘reassuring the

continuity of the care’ and to the development of structures that promote the social

inclusion.

As it was shown in the previous evaluation report, it is clear that the contribution of ROP in

the implementation of the Psychiatric Reform is limited. Moreover, it seems that there is a

gradual shift of the planning from the development of network of services to more 'flexible'

ways of a more focused implementation on the available resources of EPANAD. In this

context, the flexibility clause was used (Article 34, paragraph 2 of the General Regulation

1083/2006), i.e. the financing of actions of the ROPs, by using the European Social Funds’

resources. Hence, the need for funding the supply and installation of equipment actions is

covered through the implementation of EPANAD projects.

By considering the current socio-economic situation and the degree of maturity, approving

and implementing the projects in the ROP, it seems that there is no possibility for further

use of the available resources. The vast majority of projects remain inactive without a

contract. Also, the expenditures show no actual change.





32

Emphasis should be given to the preparation of the next programming period through the

maturity of projects and to the securing available resources after 2015. Also, a focus is

needed on the actual ‘induction’ of the financial opportunities on the planning process of

the Psychiatric Reform, through the ROPs.

4.1.3 Sector Operational Programs Digital Convergence & Administrative Reform

In the sector of Mental Health, 4 projects of OP “Digital Convergence’ and 2 of OP

‘Administrative Reform’ had been induced until 31/12/2012. More specifically:

OP “Digital Convergence”

• The total budget of the approved projects reaches the amount of 703,475.31 €,

which corresponds to 4 projects.

• The legal obligations/commitments of the approved projects reach 283.247,23 €, i.e.

approximately 40.30% of the total budget of the approved projects; and it regards 2

projects.

• The declared expenditures reach the amount of 32,956.99 € and it corresponds to

4.68% approximately of the total budget of the approved projects and it regards 1

project. (The expenditures remained unchanged during 2012).

In the following diagram, the financial situation of the projects under this OP can be seen for

the 31/12/2012 and the 31/12/2011. The number of the projects that corresponds to this

category remained the same between the two time periods.

Diagram 4: Approved projects in the context of Sectoral Programs ‘Digital Convergence’ &

‘Administrative

MH Projects - O.P. Digital concergence

0,00

200.000,00

400.000,00

600.000,00

800.000,00

31/12/2012 703.475,31 283.247,23 32.956,99

31/12/2011 703.475,31 109.512,19 32.956,99

APPROVED BUDGET CONTRACTS EXPENSES





33

OP “Administrative Reform”

• The total budget of the approved projects is 240,294.00 € and it corresponds to 2

projects.

• There are no contracts and no expenses for these projects yet.

The situation for the OP above remains unchangeable on 31/12/2011.

From the data above, it is shown that the OP ‘Digital Convergence’ and ‘Administrative

Reform’ have not been fully exploited in the context of the overall planning and

implementation of the Psychiatric Reform. All the above approved projects do not

contribute to the organization problems of the Psychiatric Reform and Mental Health

Services, with an integrated and coherent way. Moreover, there is no progress compared to

the previous data presentation, apart from the contracting of one project.

The two above OPs, regarding the Psychiatric Reform, could be characterized as separate

funding units that provide funding opportunities for the projects that are not of the direct

interest of the program Psychargos. The above finding could be considered as an important

gap of the general context of the Psychiatric Reform, as the these two OPs cover highly up-to

date projects (digital services, managerial reconstruction) that adopt interventions and

introduce beliefs (simplified processes, streamline of the costs, digitalization of the

operation) about the current reality of the Mental Health Services provision sector.

More specifically, the OP ‘Digital Convergence‘ could be used to fund critical projects, such

as electronic patient record, an information system for the management of beds and of the

structures, and to implement a systematic database for storing epidemiological , clinical and

other data. Also, after proper planning and design, the OP ‘Administrative Reform’ could

play the main role in the implementation of reorganizing the services and the overall system

(central, regional, sector and local level) with proper planning and design could be the

catalyst for projects and reorganization of the entire system (central, regional, sectoral and

local level).

Finally, the existence of specific actions of the 10-years program Psychargos III, which could

be funded from the above OPs, is examined. Such specific actions are the development and

the operation of the system of monitoring the Psychiatric Reform; the implementation of

electronic patient record.

4.2 Results from the evaluation of the application – implementation of the Psychiatric

Reform

The second part of the evaluation of the implementation of the Psychiatric Reform, through

the results and the impact of its aims, is based upon the review and the description of the

subject areas below and upon their substantial evaluation. The subject areas that are

analyzed in depth in this report and regard the current situation, the international

experience, the results and suggestions, can be seen below:





34

1. Organization and Management of the Mental Health System

2. Network of the provided Mental Health Services

3. Receivers of Mental Health Services

4. Employment and rehabilitation of the receivers of Mental Health Services

5. Human Resources – training of the Mental Health professionals

6. Intersectoral collaboration, Research- Legislation

4.2.1 Organization and Management of the Mental Health System

The organization and the management of the system do not show any substantial

improvement, i.e. the management system remains over-centralized at a central level, with

an almost inactive and absent regional level, without considering all the sub-systems

(EOPYY, private sector) of providing Mental Health Services during the planning and the

management process

Also, an electronic information system for monitoring the bodies is not used, so as the

effective management of full-time actors in pursuit of effective administration and provide

potential evaluators to decision-makers and not fixed methodology and metrics for

measuring and evaluating entities as to their clinical work but also the rest of the operation ,

i.e. administrative, organizational and operational. The procedure of developing the system

of monitoring the institutions by the Mechanism of Support of the Mental Health

Directorate is considered positive, as it is in process of training the institutions.

The above are intertemporal problems of the Mental Health System, as the discontinuity in

the planning and implementation policies, the lack of cooperation between the involved

parties in the determination of the policy, and the delays in the implementation processes

set all the efforts inactive and ineffective.

In the existing Mental Health Units, it was found that there is a lack of recorded operating

regulations and critical pathways; absence of keeping an integrated psychiatric record and

of coding compliance data that can be accessed from different services so as to ensure the

continuity of care. The epidemiological studies regarding Mental Health are limited and

there is no data on whether and to what extent their results are used in the design of new

services and programs.

Moreover, significant delays in financing the Mental Health units were noticed, which

caused significant organizational problems in the system. Also, the fact that there is no

analytical methodology for determining the amount of funding for each institution and their

potential dependence on other important parameters, such as quality of service, the

occupancy rate and the beneficiaries, criteria for measuring efficiency per unit type had a

huge negative effect.





35

4.2.2 Mental Health Services Network

For many reasons (geographical distribution, capacity, the level of manpower, infrastructure

etc, at this moment the community networks can not undertake their role, which sets in

danger their main idea, i.e. the deinstitutionalization and the achievement of the quality of

community care designed to meet the needs of the population.

As it was previously shown, the Sector Mental Health Commissions for children and

adolescents do not hold all the expected units for Mental Health services provision for

adults, psychiatric departments of General Hospitals, Mental Health Centres, psychosocial

rehabilitation units and Social Cooperatives in order to operate adequately. According to the

approved projects of the time period examined, the services’ community network seems to

have been strengthened, especially in some regions (e.g. Peloponnesus), although this

cannot be proved due to the lack of a systematic record keeping. However, it is a fact that

the Psychiatric Hospitals remain the main providers of psychiatric care services and that the

weakness of hiring labour has adverse effects on the provided services under the current

psychiatric units.

Also, emphasis must be given the system of provision of Mental Health Services for children

and adolescents, where there are huge gaps. Indicatively, in the following categories there

are no implemented projects, e.g. children with mentally ill parents with anorexia nervosa,

refugees-migrants, and problems with abuse. Regarding the autism services and according

to the approved projects, a strengthening of the current network is noticed, through the

development of new residential housing structures.

Moreover, it is clear that there is a need for clarifying the overall plan in relation with the

provision of Mental Health Services to older people and special groups (homeless people,

unemployed, and immigrants);the specification of the Psychargos C proposals and the

prioritization in terms of their implementation. It is, also, indicative the fact that the trial for

extending the services provided to people, who suffer from dementia, has not yet been

implemented. The idea of extension has started under the implementation of the

programme about the connection of the Day Centres with the corresponding Municipalities’

units.

It is important to be noted, that there is not yet a satisfactory development of the primary

health care system, leading to a significant gap in the provision of Mental Health Services.

Additionally, the implementation of prevention and promotion actions lacks at a significant

level. The programs, such as the fight against the bullying in schools, the prevention against

children abuse and the school integration of children who suffer from autism, remain in the

planning stage or they are fragmented initiatives with limited results. It is clear that the

implementation of related programs assumes intersectoral business planning and

collaboration in order for the efficiency to be promoted, the overlaps to be avoided and the

continuity of the implementation and the effectiveness to be reassured, in terms of impact

to the population of the country.





36

The need for the addition of actions to streamline the provision of services by private

entities, should consider not only the management and financial operations, but also to be

directed at clarifying the role of these institutions, the range of their services and their clear

position at the receivers’ pathway. Issues regarding quality of service and evaluation of the

project that is offered in conjunction with the funding are current and they consist a need

and a natural consequence of the prevailing conditions.

Finally, although there is considerable structure in private clinics (great number of beds,

huge number of long and medium term treatments) and an extensive network of

professionals (psychiatrists and related disciplines) are not included in the network of

services.

Sectorization:

As it was previously seen, the presentation and evaluation of sectorization in the country

can be made under two main dimensions: sectorization in the management of the

Psychiatric and Mental Health system and sectorization in the provision of Mental Health

services. In general, an indicative element of the reduced 'institutional' interest of the Sector

Mental Health Commissions is the fact that while the contracts of the members of the Sector

Mental Health Commissions for children and adolescents had expired on 31-12-2011, their

contract was renewed until the end of 2012 with a decision issued on 15/6/2012.

According to the two previous paragraphs, the sectorization is not implemented in any of

the two levels, at least at this moment. Regarding management, the majority of the Sector

Mental Health Commissions and the Sector Mental Health Commissions for children and

adolescents have not been activated and they continue not to actually undertake their role.

There is no care for the coordination of the provided services in terms of sector, so as to

achieve the control, monitor and the evaluation of the structures. Moreover the committees

do not intervene at any stage of the Psychiatric Reform (e.g. planning, monitoring or

evaluation). Also, there is no communication protocol between the bodies and the central

services that would include the committees; and finally there are no determined relations

with the Health Regions.

Regarding the second axis, the sectorization of the Mental Health Services did not manage

to be implemented. The services provided by many entities do not respect geographical

restrictions. Especially the services of the Psychiatric Hospitals and of the psychiatric

departments of the General Hospitals are provided without any sectorization criterion being

in place. Additionally, the horizontal connection and communication of the ‘out of hospital’

services that belong to the same sector and they are provided by different agencies is

performed inefficiently. It mainly depends upon the individuals, the personalized relations

and not upon predetermined ways of communication, operation; protocols of

communication and managing of patients.





37

4.2.3 Rights, satisfaction of the receivers of Mental Health Services, advocacy and

representation

Regarding the issues affecting the receivers, although it was seen that there was an increase

in the receivers’ participation, as a result of the development of representation and

advocacy of rights’ associations and units, (audit committee to protect the rights of people

with mental disorders) and associations of family and friends; it was noted that there was

not an equivalent participation of receivers in monitoring and decision making processes.

Most of the approved projects of this category belong to the interventions’ types related to

advocacy and to the network of the receivers of Mental Health Services. They, also, show

expenses and a high level of contracting (apart from one project). However, the

implemented actions are not part of a more general planning.

Also, there is a lack of uniform operation regulations for most types of Mental Health units;

a lack of treatment protocols and clinical guidelines during the treatment; and there is no

psychiatric record used in common by all the Mental Health units. The associations and the

groups of self-representation, representation (families and friends), and of defence for the

rights of the recipients still have no participation in decision-making, monitoring the units

and to the Sector Mental Health Commissions.

An additionally important part is the lack of procedures for collecting and processing the

data regarding the satisfaction of the receivers in both the public and private entities, but

also in the private sector. The lack of systematic measuring procedures raises questions

about the preservation of the receivers’ rights, as the controls carried out by the respective

authorities, following complaints, did not reassure the desired and internationally accepted

experience that a user should have. Finally, issues such as an excessively high number of

involuntary treatment, and the widespread current legal and institutional framework

require special attention, investigation and adjustment to prevailing conditions at European

and international level, according to the specific situations and needs encountered in

Greece.

4.2.4 Employment and Rehabilitation of the receivers of Mental Health Services

Τhe Social Cooperatives (KOISPE) seem to be the only way out for the employment and

vocational rehabilitation of the receivers of Mental Health Services. However, the

development of KOISPE is inadequate, leading to many parts of the country not to be

covered. From 2002 till today, 17 Social Cooperatives have been established, a number

which is very low compared to the estimated 58 (one per sector). Moreover, it is

appreciated that the number of patients that work in them is relatively low. During the

examined time period, an important amount of 13 projects can be seen in the “Activities of

the Social Cooperatives”. Also, from the previous time period being examined there is one

project that has finished, which is the one about the establishment of the secondary body of

Social Cooperatives.





38

Moreover, the absence of detailed data for the promotion, in the free market, of those who

worked and were trained in KOISPE was recorded. Also, the need for adjustment of the

legal framework, regarding the employment of those coming from a KOISPE, was noted.

Finally, an important delay of the development of alternative employment and vocational

rehabilitation models, through other programs and actions (eg OAED, actions for social

economy, EQUAL, etc), was noticed.

4.2.5 Human Resources – training of Mental Health professionals

The process of education and training of human resources in relation to the financial

constraints and the inability to hire new people is a key issue and should be a matter of

general design of Mental Health Directorate. An inefficient training of the staff, in Mental

Health issues, is noted, apart from the psychiatrists and child psychiatrists, who have made

important improvements. More specifically:

• Lack of specialization, regarding Mental Health, in a large percentage of the medical

staff, and mainly in the nursing staff.

• Lack of specialization of most of the psychologists, in clinics and consultant

psychology.

Finally, no predetermined education and training plan exists, although it should have been

considered as a priority.

Regarding issues of professionals of the Mental Health sector, important problems of

inadequate staffing in public entities is noticed because of the country's commitments

(weakness of recruiting), because of retirement, and problems created by the private

entities due to their non-regular funding by the state.

4.2.6 Intersectoral collaboration - Research – Legislation

Finally, issues related to legislation, research and intersectoral collaboration have not

evolved at all; and it seems that there will not be any clear plan, issued by the central

leadership, that could be the defined continuity of the main idea of Psychargos C.

5. Evaluation of the management in the Psychiatric Reform

The Mental Health Directorate has a dominant role with executive responsibilities in

planning and policy, monitoring and support, and finally in the evaluation and the control.

More specifically, it was found that the Mental Health Directorate has a wider range of

responsibilities, which is a large burden compared to the usual responsibilities of the

Directorates of the Ministry of Health (eg the Mental Health Directorate in Greece has even

a financial responsibility). The structure and the responsibilities of the Mental Health

Directorate, as reflected in the existing organizational structure of the Ministry, do not cover





39

the needs for carrying out a reform policy and the implementation requirements of typical

daily tasks of the executives. Also, on the one hand, no mechanism for monitoring and

evaluating the managerial, administrative, financial and quality issues, exists. On the other

hand, no further managerial processes are followed at a regional level, leading to a reform

of the Mental Health Directorate into a mechanism that handles the everyday issues.

So far, the political leadership has not undertaken any action of operational guideline in

order to specify the policy of the Psychiatric Reform in the country and to enable the

function of central, regional and sector services, which will undertake the process of

operational planning and exercise their role in the administration of Psychiatric Reform.

Each political leadership of the Ministry of Health carries out its work with revocable

partners, who withdraw when the responsible politician is replaced. This creates an unstable

environment in the policy and administration, leading to a negative impact on the

implementation of the Psychiatric Reform. Moreover, there are questions regarding the

level of connection and cooperation between the political leadership, the Mental Health

Directorate and the Special Service of Health & Social Solidarity.

The Health Regions and the TEPSY / TEPSYPE are not active in any direction of the

administration of the Psychiatric Reform. The EFTYKA and EYEftYKA undertake their role in

the context of co-financed projects without a strict orientation towards the Psychiatric

Reform and according to the weaknesses that exist because of the lack of an operational

plan.

Finally, the lack of a clear business plan with targets set according to geographic and other

criteria, leads to a many effects, which substantially affect and administration of the

Psychiatric Reform. At a bodies’ and Mental Health units’ level, the need for decision

making in projects of the Psychiatric Reform seems the most important. The above results as

the desired projects have not been determined and consequently there is no prioritization of

them. These two actions would lead to a coordinated action of the maturation of the

approved projects, by all parties. Under the current circumstances, the most players seem to

handle the relevant procedures and are more likely to be responsible for implementing the

projects of the Psychiatric Reform, by actually launching the implementation of the

Psychiatric Reform and depriving the right of exercising ‘good’ administration.

The above structure is in contrast to what happens in the administration of the health sector

where regionalization exists for more than a decade. This centrally controlled administration

was appropriate in the early stages of the Psychiatric Reform, when the new structures and

services types had not yet be developed. However, this type of administration has now been

overcome and a reconstruction of the organization and the management of the system of

providing Mental Health Services is needed. After all, this was one of the main findings of

the ex-post evaluation and the recommendations of the Review Committee of Psychargos.





40

Πίνακας Περιεχομένων

ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ............................................................................................................... 2

EXECUTIVE SUMMARY ......................................................................................................... 22

Συντομογραφίες .................................................................................................................. 48

ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................................................................................................. 49

ΜΕΡΟΣ Α: Αξιολόγηση του στρατηγικού σχεδιασμού και της πολιτικής για την Ψυχιατρική

Μεταρρύθμιση .............................................................................................................. 52

Α1. Εισαγωγή ....................................................................................................................... 52

Α1.1 Πλαίσιο και δομή της αξιολόγησης.................................................................................. 52

Α2. Eπικαιροποίηση της υφιστάμενης κατάστασης ................................................................ 53

Α2.1 Κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ...................................................................................... 53

Α2.2 Σύστημα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας ................................................................. 58

Α2.3 Επικαιροποίηση ανάλυσης SWOT..................................................................................... 60

Α3. Πολιτική έτους 2012 ....................................................................................................... 63

Α3.1 Εισαγωγή - Σύντομο Ιστορικό............................................................................................ 63

Α3.2 Πολιτική Γ’ Φάσης Ψυχαργώς 2011-2020......................................................................... 64

Α3.3 Εγκρίσεις σκοπιμότητας .................................................................................................... 66

Α3.4 Πλαίσιο πολιτικής – Σύμφωνο Spidla................................................................................ 67

Α4. Αξιολόγηση της εσωτερικής συνοχής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015

................................................................................................................................................. 68

Α5. Αξιολόγηση της συνέχειας του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015............... 69

Α6. Αξιολόγηση της εσωτερικής λογικής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-201570

Α7. Αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής......................................................................... 71 Α7.1 Διεθνείς πολιτικές και κατευθύνσεις για την Ψυχική Υγεία ............................................. 71

Α7.2 Πολιτικές άλλων χωρών .................................................................................................... 73

Α8. Αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής - συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα................. 77

Α9. Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα...................................................................................... 82 Α9.1 Αξιολόγηση με βάση τα κριτήρια του ΠΟΥ ....................................................................... 82

A9.2 Συμπεράσματα αξιολόγησης πολιτικής ............................................................................ 94

ΜΕΡΟΣ Β: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ - ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

...................................................................................................................................... 96

Β1. Εισαγωγή ....................................................................................................................... 96

Β1.1 Γενικό πλαίσιο προσέγγισης αξιολόγησης ........................................................................ 96

Β1.2 Δομή αξιολόγησης............................................................................................................. 97





41

Β.2 Αξιολόγηση χρηματοοικονομικής πορείας χρηματοδοτικών προγραμμάτων ΨΜ ............... 97

Β.2.1 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού .................................... 98

Β.2.2 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα................................................................. 107

Β.2.3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση

........................................................................................................................................... 110

Β.3 Αξιολόγηση υλοποίησης αποτελεσμάτων–επιπτώσεων-στόχων ΨΜ ............................... 113

Β.3.1 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας................................................... 113

Β.3.1.1 Επίπεδα διοίκησης και οργάνωσης......................................................................... 113

Β.3.1.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 113

Β.3.1.3 Αξιολόγηση θεματικών περιοχών οργάνωσης........................................................ 114

Β.3.1.4 Διεθνής εμπειρία και πρακτικές.............................................................................. 118

Β.3.1.5 Συμπεράσματα - Προτάσεις .................................................................................... 121

Β.3.2 Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας ......................................................... 124

Β.3.2.1 Παρουσίαση υφιστάμενης κατάστασης δικτύου.................................................... 124

Β.3.2.2 Ενταγμένα έργα 2012 .............................................................................................. 126

Β.3.2.3 Αξιολόγηση θεματικών περιοχών ........................................................................... 129



Β.3.3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ).................................................................... 139

Β.3.3.1 Πλαίσιο και Φορείς.................................................................................................. 139

Β.3.3.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 141




Β.3.4 Απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ.......................................................................... 147

Β.3.4.1 Παρουσίαση και αξιολόγηση υφιστάμενης κατάστασης........................................ 147

Β.3.4.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 148



Β.3.5 Ανθρώπινο δυναμικό - κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας.............................. 151

Β.3.5.1 Υφιστάμενη κατάσταση........................................................................................... 151

Β.3.5.2 Ενταγμένα έργα ....................................................................................................... 152





42


Β.3.5.4 Συμπεράσματα – Προτάσεις.................................................................................... 155

Β.3.6 Διατομεακή συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία ........................................................... 157

Β.4 Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα Β’ Μέρους............................................................. 158

Β.4.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών................................................................................ 158

Β.4.2 Συνθετική αξιολόγηση υλοποίησης................................................................................ 165

ΜΕΡΟΣ Γ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ...................... 167

Γ1. Εισαγωγή................................................................................................................................ 167 Γ1.1 Μεθοδολογική προσέγγιση ............................................................................................. 167

Γ1.2 Μεθοδολογικά εργαλεία και τεχνικές ............................................................................. 169

Γ2. Οργανωτική δομή διοίκησης της ΨΜ.................................................................................... 169

Γ3. Επίπεδο Πολιτικής Ηγεσίας.................................................................................................... 171

Γ4. Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας (ΔΨΥ).......................................................................................... 172

Γ5. Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ)............................................................................................ 174

Γ6. Τομεακές Επιτροπές ΤΕΨΥ / ΤΕΨΥΠΕ .................................................................................... 175

Γ7. Ειδική Υπηρεσία Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΥΤΥΚΑ)................................ 176

Γ8. Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΥΕφτΥΚΑ)........ 177

Γ9. Μηχανισμός Υποστήριξης των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και Δικτύωσης- Συνεργασίας σε

Τομεακό και Περιφερειακό Επίπεδο .................................................................................... 179

Γ10. Φορείς και Μονάδες Ψυχικής Υγείας .................................................................................. 180

Γ11. Αξιολόγηση Κριτηρίων και Δεικτών σχετικών με την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση............. 180 Γ11.1 Υφιστάμενο πλαίσιο....................................................................................................... 180

Γ11.2 Μεθοδολογικό πλαίσιο καθορισμού διαδικασίας παρακολούθησης και αξιολόγησης181

Γ11.3 Προτάσεις για ενσωμάτωση δεικτών ............................................................................ 181

Γ12. Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα Γ’ Μέρους................................................................. 182 Γ12.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών ............................................................................... 182

Γ12.2 Συνθετική αξιολόγηση διοίκησης Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.................................. 190

Γ12.3 Προτάσεις....................................................................................................................... 193

ΜΕΡΟΣ Δ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ.............................................................................. 196

Δ1. Πολιτική της ΨΜ.................................................................................................................... 199 Δ1. 1. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

επίκαιρη σε σχέση με τις πολιτικές της ΕΕ / του ΠΟΥ/ άλλων χωρών για την ψυχική υγεία;

........................................................................................................................................... 199

Δ1. 2. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

κατάλληλη για το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει;......................................... 199





43

Δ1.3 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

συνεκτική με την στρατηγική «Ευρώπη 2020» / το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων

2011-2014/ το μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής σταθερότητας/ το ΕΣΠΑ και

τα επιμέρους επιχειρησιακά προγράμματα/ τις γενικότερες πολιτικές του τομέα υγείας;

........................................................................................................................................... 200

Δ1.4 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

συμπληρωματική με τις εθνικές πολιτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση / με τις

εθνικές πολιτικές καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού; .................................. 202

Δ1.5. Οι στόχοι που έχουν τεθεί στο σχέδιο δράσης είναι ρεαλιστικοί και πραγματοποιήσιμοι;

Είναι μετρήσιμοι; .............................................................................................................. 203

Δ1.6 Προτάσεις για την επικαιροποίηση της στρατηγικής και των πολιτικών (μελλοντικό

προγραμματισμό, την στρατηγική και στοχοθεσία που θα απαιτηθούν για την

προγραμματική περίοδο 2007 – 2013) με σκοπό την βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων για

την περαιτέρω ανάπτυξη, ολοκλήρωση και εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης;

........................................................................................................................................... 205

Δ2. Εφαρμογές και υλοποίηση της ΨΜ ...................................................................................... 205 Δ2.1 Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης στη χώρα μας; Υπάρχουν αποκλίσεις σε σχέση με τη βασική φιλοσοφία

της αποϊδρυματοποίησης; ................................................................................................ 205

Δ2.2 Ποιες είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις των παρεμβάσεων της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης;................................................................................................................. 208

Δ2.3 Αντιμετωπίζονται σφαιρικά θέματα χρηματοδότησης και βιωσιμότητας των εφαρμογών

του σχεδίου; ...................................................................................................................... 209

Δ2.4 Σε ποιο βαθμό έχει επηρεάσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση την ποιότητα ζωής των

ασθενών και των οικογενειών τους / των επαγγελματιών ψυχικής υγείας;.................... 210

Δ3. Διοίκηση της ΨΜ................................................................................................................... 211 Δ3.1 Υπάρχουν διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και μηχανισμοί παρακολούθησης της

ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε κεντρικό επίπεδο/σε περιφερειακό επίπεδο /στο επίπεδο

των ΕΠ του ΕΣΠΑ; .............................................................................................................. 211

Δ3.2 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί και διαδικασίες υποστήριξης των δικαιούχων / των

κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών του συστήματος;........................................... 212





44

Δ3.3 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί ελέγχου και εσωτερικής αξιολόγησης των διαδικασιών;

........................................................................................................................................... 213

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ................................................................................................................. 216





45

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

Πίνακας 1: Εξέλιξη βασικών οικονομικών δεικτών ....................................................................... 54

Πίνακας 2: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012 ........................................... 55

Πίνακας 3: Δυνατότητες και Αδυναμίες του συστήματος ψυχικής υγείας................................... 61

Πίνακας 4: Κίνδυνοι και Ευκαιρίες του συστήματος ψυχικής υγείας........................................... 62

Πίνακας 5: Άξονες δράσης και αντίστοιχες ειδικές δράσεις ......................................................... 64

Πίνακας 6: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική συνοχή .... 69

Πίνακας 7: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς τη συνέχεια του Εθνικού

Σχεδίου Δράσης....................................................................................................................... 70

Πίνακας 8: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική λογική του

Εθνικού Σχεδίου Δράσης......................................................................................................... 71

Πίνακας 9: Διαστάσεις της ψυχικής υγείας για τις οποίες συλλέγει στοιχεία ο Παγκόσμιος

Χάρτης Ψυχικής Υγείας ........................................................................................................... 73

Πίνακας 10: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την επικαιρότητα της

πολιτικής ................................................................................................................................. 76

Πίνακας 11:Α Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εξωτερική συνοχή

της πολιτικής και τη συνεκτικότητα – συμπληρωματικότητα της πολιτικής.......................... 80

Πίνακας 12: Κλίμακα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη βαθμολόγηση σε κάθε πεδίο

της αξιολόγησης...................................................................................................................... 82

Πίνακας 13: Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα με τη χρήση κριτηρίων του Παγκόσμιου

Οργανισμού Υγείας ................................................................................................................. 83

Πίνακας 14: Προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων στο ΕΠΑΝΑΔ ............................................... 99

Πίνακας 15: Κατηγορίες πράξεων ............................................................................................... 101

Πίνακας 16: Πλήθος ενταγμένων έργων ανά άξονα παρέμβασης.............................................. 103

Πίνακας 17: Συνολικό ποσό των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των

έργων του τομέα ΨΥ. ............................................................................................................ 105

Πίνακας 18: Έργα ΨΥ χρηματοδοτούμενα μέσω ΠΕΠ ανά κατηγορία πράξης .......................... 109

Πίνακας 19: Αριθμός έργων ΨΥ ανά ΠΕΠ.................................................................................... 109

Πίνακας 20: Ετήσιος προϋπολογισμός και επιχορηγήσεις από το 2008 εώς και το 2012.......... 116

Πίνακας 21: Νέες δομές ΨΥ που λειτούργησαν μέχρι και τις 31/12/2012................................. 128

Πίνακας 22: Περιγραφή SLAM..................................................................................................... 133

Πίνακας 23: Φορείς / Επιτροπές για τα δικαιώματα................................................................... 140





46

Πίνακας 24: Πλήθος στελεχών που συμμετείχαν ενέργειες κατάρτισης και σε θέματα της

Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης ............................................................................................... 153

Πίνακας 25: Θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια υλοποίησης ..................................................... 154

Πίνακας 26: Δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ .......................................................... 159

Πίνακας 27: Περιγραφή μεθοδολογικών εργαλείων .................................................................. 169

Πίνακας 28: Περιγραφή θεσμικών οργάνων διοίκησης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης .............. 170

Πίνακας 29: Οργανόγραμμα της ΕΥΕφτΥΚΑ ................................................................................ 178

Πίνακας 30: Κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης της διοίκησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

............................................................................................................................................... 183

Πίνακας 31: αξιολογητικά ερωτήματα ........................................................................................ 198

Πίνακας 32: Παρούσα κατάσταση στην κάθε ειδική δράση ανά άξονα δράσης........................ 206

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικόνα 1: Δομή της χρηματοδότησης της Ψυχικής Υγείας στην Αγγλία ..................................... 119

Εικόνα 2: Παρακολούθηση της ποιότητας των υπηρεσιών ........................................................ 120

Εικόνα 3: Επίπεδα διοίκησης και διαλειτουργικότητα συστήματος ΨΥ..................................... 121

Εικόνα 4: Βασικοί πυλώνες παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας.............................................. 124

Εικόνα 5: Βασικές κατηγορίες υπηρεσιών ΨΥ............................................................................. 125

Εικόνα 6: Οργανωτική και διοικητική δομή του SLAM ............................................................... 134

Εικόνα 7: Κοινοτικές δομές εντός του SLAM ............................................................................... 136

Εικόνα 8: Το ταξίδι του λήπτη στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ............................................. 144

Εικόνα 9: Κλινικά πρωτόκολλα .................................................................................................... 145

Εικόνα 10: Οργανόγραμμα ΕΥΤΥΚΑ ............................................................................................. 176

Εικόνα 11: Χρηματοοικονομικά δεδομένα για τα προστατευμένα διαμερίσματα .................... 178

Διάγραμμα 1: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012 ...................................... 55

Διάγραμμα 2: Κατανεμημένος προϋπολογισμός, συμβάσεις και δηλωμένες δαπάνες στην

κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ, σε απόλυτα νούμερα. ....................................... 100


κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ (%)....................................................................... 100





47


κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ σχετικά με το πλήθος των έργων. ...................... 101

Διάγραμμα 5: Κατανομή έργων ανά κατηγορία πράξεων .......................................................... 102

Διάγραμμα 6: Ενταγμένα έργα ανά άξονα προτεραιότητας (πλήθος έργων) ............................ 103

Διάγραμμα 7: Ενταγμένες ΜΨΥ ανά είδος δομής ...................................................................... 104

Διάγραμμα 8: Χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου

δράσης Ψυχαργώς Γ’............................................................................................................. 105

Διάγραμμα 9: Ποσοστό συμβάσεων επί των εντάξεων ανά άξονα προτεραιότητας................. 106

Διάγραμμα 10: Έργα που ολοκληρώθηκαν ανά άξονα προτεραιότητας.................................... 106

Διάγραμμα 11: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2012 –

31/12/2011) .......................................................................................................................... 108

Διάγραμμα 12: Συνολικός αριθμός ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2012 – 31/12/2011)

............................................................................................................................................... 108

Διάγραμμα 13: Χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση» .............. 111

Διάγραμμα 14: Χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση» .. 112

Διάγραμμα 15: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων ...................................... 114

Διάγραμμα 16: Χρηματοοικονομικά στοιχεία ενταγμένων έργων ............................................. 126

Διάγραμμα 17: Ενταγμένα έργα κατανεμημένα σύμφωνα με το είδος της παρέμβασης ......... 127

Διάγραμμα 18: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων ...................................... 128

Διάγραμμα 19: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων της κατηγορίας 4 του

ΕΠΑΝΑΔ ................................................................................................................................. 141

Διάγραμμα 20: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων του άξονα παρέμβασης

«ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ» ................................................................................................. 149

Διάγραμμα 21: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων της κατηγορίας «5-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-

ΕΡΕΥΝΑ-ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ».......................................................................................................... 152

Διάγραμμα 22: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων του είδους παρέμβασης «ΣΥΝΕΔΡΙΑ-

ΗΜΕΡΙΔΕΣ»............................................................................................................................ 153





48

Συντομογραφίες

ΓΝ Γενικό Νοσοκομείο

ΔΕ Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

ΔΨΥ Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας

ΕΟΠΥΥ Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας

ΕΠ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

ΕΠΑΝΑΔ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού

ΕΣΠΑ Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς

ΕΣΥ Εθνικό Σύστημα Υγείας

ΕΥΕφτΥΚΑ Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

ΕΥΤΥΚΑ Ειδική Υπηρεσία Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

ΚΕΣΥ Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας

ΜΥΠ Μηχανισμός Υποστήριξης και Παρακολούθησης

ΝΠΔΔ Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου

ΝΠΙΔ Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου

ΟΚΓΑΑ Ολοκληρωμένες Κατευθυντήριες Γραμμές για την Ανάπτυξη και την

Απασχόληση

ΠΔ Προεδρικό Διάταγμα

ΠΕ Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση

ΠΕΠ Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα

ΠΟΥ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

ΣΑ Σύμβουλος Αξιολόγησης

ΤΕ Τεχνική Εκπαίδευση

ΤΕΨΥ Τομεακή Επιτροπή Ψυχικής Υγείας

ΤΟΨΥ Τομέας Ψυχικής Υγείας

ΤΟΨΥΠΕ Τομέας Ψυχικής Υγείας Παιδιού και Εφήβου

Υ.Πε Υγειονομική Περιφέρεια

ΥΕ Υποχρεωτική Εκπαίδευση

ΥΥΚΑ Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

ΨΜ Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

ΨΝ Ψυχιατρικό Νοσοκομείο

ΨΤ Ψυχιατρικό Τμήμα





49

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το πρόγραμμα Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης (ΨΜ) αφορά στον εκσυγχρονισμό του

συστήματος υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΨΥ) και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και

σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που συντελούνται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με

πολλαπλές θετικές συνέπειες.

Η Ελληνική πολιτεία δεσμεύεται διαχρονικά και ανεξάρτητα από πολιτικές και διοικητικές

αλλαγές στο Υπουργείο Υγείας (Υπ. Υγείας), από τα προγράμματα Ψυχαργώς που

ολοκληρώθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, από το Σύμφωνο Spidla καθώς και από το γεγονός

ότι η ΨΜ χρηματοδοτήθηκε και χρηματοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταμεία της

Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) (κυρίως η ανάπτυξη νέων δομών). Ιδιαίτερα η αξιοποίηση των

ευρωπαϊκών πόρων, ενώ έχει συμβάλλει τα μέγιστα στην υλοποίηση της ΨΜ, παράλληλα

δεσμεύει την χώρα μας στη λειτουργία των δομών και μετά την περίοδο της

συγχρηματοδότησης, που δεδομένης της τρέχουσας δημοσιονομικής συγκυρίας

αποδεικνύεται εξαιρετικά αβέβαιη.

Το 2010 σηματοδότησε τη λήξη του δεκαετούς προγράμματος Ψυχαργώς Β, στο οποίο

στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό η μεταρρυθμιστική προσπάθεια της ψυχιατρικής περίθαλψης

στη χώρα. Η πρόοδος που σημειώθηκε την τελευταία δεκαετία ήταν σημαντική. Αρκετές

κοινοτικές δομές δημιουργήθηκαν με στόχο να αντικαταστήσουν τα Ψυχιατρικά

Νοσοκομεία (ΨΝ) και πολλά νέα είδη υπηρεσιών αναπτύχθηκαν προκειμένου να

ανταποκριθούν σε ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών.

Τη διετία 2010-2011 η πολιτική της χώρας μας αποσαφηνίζεται κυρίως μέσω των

αποφάσεων σκοπιμότητας που έχουν τη λογική έγκρισης ενός μεγάλου αριθμού νέων

υπηρεσιών ΨΥ και που αποτελούν συνέχεια της πολιτικής της προηγούμενης δεκαετίας. Η

έλλειψη στρατηγικής και σχεδιασμού ως έκφρασης σαφούς πολιτικής βούλησης κατά τη

διάρκεια αυτής της διετίας προκάλεσε αρκετές δυσκολίες και στρεβλώσεις στην πορεία της

ΨΜ.

Ο Νοέμβριος του 2011, με την κατάθεση των προτάσεων της επιτροπής αναθεώρησης και

στη συνέχεια ο Μάρτιος του 2012, όπου εγκρίθηκε και δημοσιεύτηκε η απόφαση για το

Ψυχαργώς Γ, σηματοδότησαν την έναρξη μιας νέα περιόδου στον τομέα της ΨΜ, με την

υλοποίηση του δεκαετούς προγράμματος «Ψυχαργώς Γ’ 2011 – 2020». Το εθνικό σχέδιο

δράσης Ψυχαργώς Γ αποτελεί ένα χρήσιμο οραματικό και στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς

για την επόμενη περίοδο, που όμως υπολείπεται ενός ολοκληρωμένου επιχειρησιακού


Τα ανωτέρω καθώς και οι νεότερες εξελίξεις που πραγματοποιούνται κατά το έτος 2013, με

την κυοφόρηση του νέου συμφώνου Andor - Λυκουρέντζου και το σχετικό σχέδιο δράσης,

διαμορφώνουν ένα δεσμευτικό πλαίσιο για την πολιτική ΨΥ της χώρας κατά τη δεκαετία

2010-2020.

Στο πλαίσιο αυτό, το Υπ. Υγείας αποφάσισε τη διεξαγωγή έργου με σκοπό τη συνεχή

(ongoing) αξιολόγηση της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ψυχαργώς μέχρι το

2015, ημερομηνία ολοκλήρωσης του ΕΣΠΑ, που αποτελεί και τη βασική πηγή

χρηματοδότησης.





50

Πιο συγκεκριμένα, το έργο αφορά στην αξιολόγηση της συνολικής μεταρρυθμιστικής

πολιτικής, του βαθμό υλοποίησής της αλλά και τη διαχείριση – διοίκηση της εφαρμογής

της. Δεν εντάσσονται στις δράσεις του έργου η αξιολόγηση των επιμέρους δομών, ή

υπηρεσιών ούτε και η αξιολόγηση του συστήματος ΨΥ της χώρας μας. Παρόλα αυτά, με

σκοπό την ολοκληρωμένη προσέγγιση και επίτευξη των στόχων του έργου λαμβάνονται

υπόψη τόσο η μίκρο-διάσταση επιλεγμένων δομών και δράσεων όσο και η μάκρο-διάσταση

του συνολικού συστήματος ΨΥ και επίσης παρουσιάζονται πρακτικές και στοιχεία από τη

διεθνή εμπειρία.

Η παρούσα έκθεση αποτελεί το παραδοτέο «2η Έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων

εφαρμογής της ΨΜ έτους 2012» και διαμορφώνεται σύμφωνα με τους στόχους και το

μεθοδολογικό σχεδιασμό στις ακόλουθες τρεις αξιολογητικές διαστάσεις, έχοντας ως έτος

αναφοράς το 2012:

1. Αξιολόγηση της Πολιτικής και του Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΨΜ

2. Αξιολόγηση των εφαρμογών και της υλοποίησης της ΨΜ

3. Αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ

Το έργο υλοποιήθηκε από ομάδα εμπειρογνωμόνων, επιστημόνων και επαγγελματιών από

την εταιρία CMT Προοπτική ΕΠΕ και το Maudsley International. Συνοπτικά, η έκθεση

περιλαμβάνει τα βασικά κεφάλαια και υποενότητες που παρουσιάζονται ακολούθως.

Κεφάλαιο Α: Αξιολόγηση του Στρατηγικού σχεδιασμού και της πολιτική της ΨΜ.

Οι βασικές ενότητες του πρώτου κεφαλαίου είναι οι ακόλουθες:

• Αποτύπωση - επικαιροποίηση της υφιστάμενης κατάστασης.

• Παρουσίαση πολιτικής Γ’ Φάσης Ψυχαργώς 2011-2020.

• Αξιολόγηση της συνέχειας της πολιτικής Γ’ Φάσης

• Αξιολόγηση της εσωτερικής συνοχής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ”

2011-2015.

• Αξιολόγηση της εσωτερικής λογικής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ”

2011-2015.

• Αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής με διεθνείς πολιτικές ΨΥ.

• Αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής (συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα) του

Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.

• Συμπεράσματα

Κεφάλαιο Β: Αξιολόγηση της εφαρμογής – υλοποίησης της ΨΜ.

Στο δεύτερο κεφάλαιο πραγματοποιείται η αποτίμηση της φυσικής και οικονομικής

προόδου υλοποίησης της ΨΜ στα ακόλουθα επίπεδα:

• Χρηματοδοτική πορεία (ΕΠΑΝΑΔ, ΠΕΠ, ΨΣ, ΔΜ)






51

Τα στοιχεία χρηματοοικονομικής και φυσικής ολοκλήρωσης προέρχονται από το

Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα της ΕΥΤΥΚΑ με ημερομηνία αναφοράς μέχρι και

την 31/12/2012. Το δεύτερο και ουσιαστικό σκέλος αυτού του κεφαλαίου αποτελεί

αξιολόγηση της υλοποίησης της ΨΜ μέσω των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων των

στόχων της και στηρίζεται στην κριτική και συνδυαστική περιγραφή των ακόλουθων

θεματικών περιοχών καθώς και στην ουσιαστική αξιολόγησή τους, και την παράθεση

προτάσεων και συμπερασμάτων:

• Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ΨΥ

• Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών ΨΥ

• Τομεοποίηση

• Δικαιώματα, συνηγορία , απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ

• Εκπαίδευση, κατάρτιση και απασχόληση επαγγελματιών ΨΥ

• Διατομεακή συνεργασία, έρευνα και νομοθεσία

Κεφάλαιο Γ: Αξιολόγηση της Διοίκησης της ΨΜ

Το τρίτο κεφάλαιο περιλαμβάνει την αποτύπωση και αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ με

όρους μηχανισμών, διαδικασιών και κριτηρίων διαχείρισης. Υπό αυτή την έννοια,

αποτυπώνεται η αξιολόγηση του πλέγματος των μηχανισμών παρακολούθησης,

διαχείρισης και ελέγχου της ΨΜ καθώς και των κριτηρίων - δεικτών που χρησιμοποιούνται

για την μέτρηση της εφαρμογής της. Η αξιολόγηση λαμβάνει χώρα στην οργανωτική δομή

του συστήματος διοίκησης σύμφωνα με τη διάρθρωσή του σε πολλαπλά επίπεδα: κεντρικό,

περιφερειακό, τοπικό. Η αξιολόγηση εστιάζεται σε όσους φορείς διαδραματίζουν είτε

κεντρικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ (σχεδιασμό, πολιτική, υλοποίηση), είτε στη

χρηματοδότηση, είτε στην υποστήριξη της άσκησή της (Πολιτική Ηγεσία, Διεύθυνση

Ψυχικής Υγείας (ΔΨΥ), ΕΥΤΥΚΑ, ΕΥΕφτΥΚΑ, ΜΥΠ, άλλοι φορείς).

Κεφάλαιο Δ: Αξιολογητικά Ερωτήματα

Ειδικά αξιολογητικά ερωτήματα απαντώνται σε αυτό το κεφάλαιο της έκθεσης, τα οποία

δίνουν μια σφαιρική εικόνα στην αξιολόγηση της ΨΜ. Τα ερωτήματα αυτά προβλέπονταν

στην διακήρυξη του έργου και εμπλουτίσθηκαν με πρόσθετα ερωτήματα που αφορούν

κυρίως την πολιτική και τη διαχείριση - διοίκηση της εφαρμογής της.

Τέλος, ακολουθούν τα παραρτήματα της μελέτης όπου είναι τα ακόλουθα:

• Παράρτημα Α1 – Παρουσίαση διαστάσεων αξιολόγησης της πολιτικής

• Παράρτημα Α2 – Αναλυτικά αξιολογητικά σχόλια θεματικών ενοτήτων αξιολόγησης

της πολιτικής

• Παράρτημα Α3 – Μήτρες συνάφειας για την αξιολόγηση της πολιτικής

• Παράρτημα B – Υποστηρικτικό υλικό δεύτερου αξιολογητικού πυλώνα





52

ΜΕΡΟΣ Α: Αξιολόγηση του στρατηγικού σχεδιασμού και της πολιτικής

για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

Α1. Εισαγωγή

Η παρούσα ενότητα αποτελεί τον πρώτο πυλώνα της on going αξιολόγησης της Ψυχιατρικής

Μεταρρύθμισης, όπως καθορίζεται και στο επιχειρησιακό σχέδιο – πρόγραμμα δράσης του

συγκεκριμένου έργου. Ειδικότερα, στον πρώτο πυλώνα του έργου περιλαμβάνονται όλες

εκείνες οι εργασίες που αφορούν στην αξιολόγηση των πολιτικών και του στρατηγικού

σχεδιασμού της ΨΜ ώστε να εκτιμηθεί η ορθότητα, σχετικότητα, επικαιρότητα, συνοχή και

συμπληρωματικότητα της στρατηγικής για την ΨΜ.

Α1.1 Πλαίσιο και δομή της αξιολόγησης

Οι απαιτούμενες εργασίες που πραγματοποιήθηκαν με σκοπό την υλοποίηση αυτού του

τμήματος της αξιολόγησης είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:

• Έρευνα γραφείου (desk research)

• Συνεντεύξεις με διαμορφωτές πολιτικής (policy makers)

• Ομάδες εστιασμένης ανάλυσης (focus groups) με πρόσωπα κλειδιά στην ΨΥ

• Αξιολόγηση των διαφόρων διαστάσεων της πολιτικής μέσα από τη χρήση μητρών

συνάφειας.

Πιο συγκεκριμένα, η μεθοδολογική προσέγγιση υλοποίησης συνίσταται στην υλοποίηση

δράσεων αξιολόγησης μέσω μητρών συνάφειας σχετικά με την συνέχεια, την εσωτερική

συνοχή, την εσωτερική λογική, την επικαιρότητα και την εξωτερική συνοχή του Εθνικού

Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015. Οι μήτρες συνάφειας που χρησιμοποιήθηκαν και

παρουσιάζονται αναλυτικά στο παράρτημα, μαζί με τα κύρια αξιολογητικά σχόλια,

αποτελούν εργαλείο συσχέτισης και αξιολόγησης δύο διαστάσεων (στοιχεία οριζόντιας και

κατακόρυφης διάστασης μήτρας) με βάση συγκεκριμένη βαθμολογική κλίμακα που

υποδηλώνει το βαθμό συνάφειας των διαστάσεων.

Η αξιολόγηση πραγματοποιείται με βάση τους ακόλουθους κεντρικούς άξονες, όπως

αναφέρθηκε και ανωτέρω:

• Αποτύπωση - επικαιροποίηση της υφιστάμενης κατάστασης.

• Παρουσίαση πολιτικής Γ’ Φάσης Ψυχαργώς 2011-2020.

• Αξιολόγηση της συνέχειας της πολιτικής Γ’ Φάσης

• Αξιολόγηση της εσωτερικής συνοχής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ”

2011-2015.





53

• Αξιολόγηση της εσωτερικής λογικής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ”

2011-2015.

• Αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής με διεθνείς πολιτικές ΨΥ.

• Αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής (συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα) του

Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015.

Α2. Eπικαιροποίηση της υφιστάμενης κατάστασης

Στόχος της παρούσας ενότητας αποτελεί η επικαιροποίηση της κατάστασης σε σχέση με τις

θεματικές ενότητες που παρουσιάζονται στη συνέχεια, κατά το βαθμό που υπήρξε κάποια

ουσιαστική μεταβολή, η οποία χρήζει αναφοράς εξαιτίας της επίδρασης που προκαλεί στο

χώρο της ΨΥ και της ζητούμενης ΨΜ. Οι θεματικές ενότητες είναι οι ακόλουθες:

• Επικρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

• Σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ

• Ανάλυση SWOT

Α2.1 Κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

(α) Γενικά στοιχεία

Η ελληνική οικονομία, έχοντας σημειώσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης έως το έτος 2008,

έδειξε σημεία ύφεσης το 2009, ως αποτέλεσμα της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης,

ενώ από το έτος 2010 και μετά η ύφεση εντάθηκε σημαντικά λόγω δημοσιονομικών

ανισορροπιών. Η ανάγκη εξυγίανσης οδήγησε τη χώρα στην ένταξή της σε τριμερή

μηχανισμό οικονομικής στήριξης, αποτελούμενο από την ΕΕ, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ. Οι

μεταρρυθμίσεις που έγιναν και η περιοριστική πολιτική που ακολουθήθηκε συνέβαλλαν

στη βελτίωση των δημοσιονομικών μεγεθών. Το δημόσιο έλλειμμα μειώθηκε κατά 30,8% το

2010, κατά 12% το 2011 και κατά 30,2% κατά το 2012, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος

(χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα ποσά που διατέθηκαν για τη στήριξη των τραπεζών). Η

ολοκλήρωση του PSI εντός του 2012 μείωσε το δημόσιο χρέος από 170,3 % του ΑΕΠ το 2011

σε 156,9% του ΑΕΠ το 2012 (Eurostat, 2013), συμβάλλοντας στη δημιουργία σταθερότερου

μακροοικονομικού πλαισίου.

Στον πίνακα που ακολουθεί, παρουσιάζεται η εξέλιξη Βασικών Οικονομικών Δεικτών:





54

Πίνακας 1: Εξέλιξη βασικών οικονομικών δεικτών

2009 2010 2011 2012

Εξέλιξη ΑΕΠ (σταθερές τιμές 2005) -3,1% -4,9% -7,1 % -6,4%

Πληθωρισμός: Μέσος Ετήσιος 1,2% 4,7% 3,3% 1,5%

Πληθωρισμός: Μεταβολή: Δεκέμβριος -

Δεκέμβριος 2,6% 5,2% 2,4% 0,8%

Παραγωγικότητα εργασίας (EU-

27=100)** 98,2 93,3 90,1 n.a.

Ποσοστό ανεργίας 9,5% 12,5% 17,7% 24,2%

Δημόσιες επενδύσεις (% ΑΕΠ)** 3,1% 2,3% 1,6% n.a

Εξαγωγές (αγαθά- τρέχουσες τιμές)* 17,5 21,1 24,3 27,6

Εισαγωγές (αγαθά- τρέχουσες τιμές)* 51,9 50,4 48,4 49,1

*δισεκατομμύρια €

** Πηγή: Eurostat

Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2012

(β) Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ)

Η αυστηρή εισοδηματική πολιτική και ο δραστικός περιορισμός των δημοσίων δαπανών

που ασκήθηκαν κατά τα τελευταία 3 έτη επηρέασαν, όπως ήταν αναμενόμενο, αρνητικά

την εξέλιξη του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα το μέγεθός του να σημειώσει μείωση κατά 4,9% το

2010, κατά 7,1% το 2011 και κατά 6,4% το 2012 (σταθερές τιμές έτους 2005). Για το 2013

εκτιμάται συνέχιση της μείωσης του ΑΕΠ κατά 4,4 % (Εurostat, 02/13), ενώ για το 2014

προβλέπεται η οικονομία να επιστρέψει σε ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 0,6%.

(γ) Απασχόληση – Ανεργία

Σύμφωνα, με το Στατιστικό Δελτίο Οικονομικής Συγκυρίας Β’ διμ. 2013 της Τράπεζας της

Ελλάδος για το έτος 2010, η απασχόληση το 2012 ήταν μειωμένη κατά 8% έναντι του 2011,

υποδηλώνοντας την απώλεια 327.000 θέσεων εργασίας, ενώ το ποσοστό ανεργίας έφθασε

το 24,3% του εργατικού δυναμικού, αυξημένο κατά 6,7 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με

το 2011 (17,6%) και 12 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2010 (12,5%). Σε μόλις 2

δηλαδή έτη, η βαθιά οικονομική ύφεση οδήγησε στο διπλασιασμό του ποσοστού ανεργίας.

Αντίστοιχα ο αριθμός ανέργων αυξήθηκε κατά 37,3% σε σχέση με το 2011, προσεγγίζοντας

τους 1.203.800.

Στον πίνακα που ακολουθεί καθώς και στα αντίστοιχα διαγράμματα παρατίθενται, η εξέλιξη

του αριθμού του εργατικού δυναμικού, των απασχολουμένων, των ανέργων και τους

ποσοστού ανεργίας για την περίοδο 2002-2012.





55

Πίνακας 2: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012

Διάγραμμα 1: Εξέλιξη στοιχείων απασχόλησης – ανεργίας, 2002-2012





56

(δ) Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία12

Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι η απώλεια της εργασίας αυξάνει τον κίνδυνο

ψυχιατρικών διαταραχών και των σωματικών επιπτώσεών τους. Πολλές μελέτες συγκλίνουν

στη παραδοχή μίας ισχυρής συνάφειας ανάμεσα στην ανεργία και στην αύξηση της

κατάθλιψης, του άγχους, της χρήσης ουσιών και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η

εργασιακή ασφάλεια ευνοεί την υγεία, την ευημερία και την εργασιακή ικανοποίηση, ενώ η

ανεργία, η ανασφάλεια εντείνουν το άγχος και αυξάνουν τον κίνδυνο σωματικών και

ψυχικών ασθενειών.

Μία ενδελεχής μελέτη της βιβλιογραφίας από τους Paul και Moser (2009) σχετικά με τις

επιδράσεις της ανεργίας στην ΨΥ έδειξε πως ο μέσος όρος των ατόμων που είχαν

ψυχολογικά προβλήματα ήταν υπερδιπλάσιος για τους ανέργους (34%) σε σύγκριση με τα

άτομα που εργάζονταν (16%). Η ανεργία φαίνεται επίσης να σχετίζεται με υιοθέτηση

λιγότερο υγιεινών συνηθειών, όπως το κάπνισμα. Επιπλέον, σημαντικές διαφορές

διαπιστώθηκαν μεταξύ των ανέργων και των ατόμων που εργάζονταν σε βασικές

παραμέτρους ενδεικτικές της ποιότητας της ΨΥ του ατόμου, όπως π.χ. το άγχος, η

κατάθλιψη, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, η αίσθηση ικανοποίησης από τη ζωή και το

αίσθημα αυτοεκτίμησης (Paul and Moser, 2009).

Σύμφωνα με τους VanPraag et al., (2003), η ικανοποίηση για την εργασία αφορά τόσο στο

εισόδημα όσο και στο κατά πόσο αισθάνεται ο εργαζόμενος ότι η δουλειά του εκτιμάται

από τον εργοδότη του. Επιπλέον, η εύρεση εργασίας είναι βασικός παράγοντας για την

ποιότητα ζωής, γιατί αποτελεί την προϋπόθεση για την αποφυγή της φτώχειας , η οποία

επιδρά αρνητικά στην ικανοποίηση του ατόμου (Rahman et al., 2005). Το βιοτικό επίπεδο,

σύμφωνα με τον Cummins (1997), είναι προσδιοριστικός παράγοντας της ποιότητας ζωής

καθώς επηρεάζει την υλική ευημερία.

Η χαμηλή κοινωνικό-οικονομική στάθμη του ατόμου, όπως αυτή προσδιορίζεται από το

χαμηλό εισόδημα, επηρεάζει αρνητικά τις ευκαιρίες αναψυχής και γενικά τις

δραστηριότητες που αυξάνουν την ικανοποίηση του ατόμου. Οι Sherwood, Jago, & Deery,

(2005) και Cummins (1997), υποστηρίζουν ότι αυξάνεται η ικανοποίηση του ατόμου όταν

συμμετέχει σε τέτοιου είδους δραστηριότητες. Στο πλαίσιο δραστηριοτήτων ψυχαγωγίας

εντάσσεται και η συμμετοχή σε πολιτισμικές δραστηριότητες, που αποτελεί σημαντική

πηγή της ποιότητας ζωής.

Η μελέτη, η πρόληψη αλλά και η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ανεργίας και της

οικονομικής κρίσης στη ΨΥ απαιτούν τη μελέτη σημαντικών στοιχείων που διαφοροποιούν

τις συνέπειες της κρίσης.

Η κοινωνικο-οικονομική κατάσταση επίσης παίζει σημαντικό ρόλο, με τα άτομα

χαμηλότερου οικονομικού status να εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας και

1 12o Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου, «Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία και

η θετική επίδραση της άσκησης, Αναγνώστου Γαρύφαλλος Frederick University 2 Γ. ΜΠΟΥΡΑΣ, Λ. ΛΥΚΟΥΡΑΣ Η οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της στη ψυχική υγεία, (ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ 48, 54-61,

2011





57

μεγαλύτερη δυσκολία διαχείρισής της, κάτι που επηρεάζει και τη ψυχική διάθεση των

ατόμων αυτών.

Επίσης μελέτες δείχνουν ότι και η ηλικία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, με τα άτομα μέσης

ηλικίας να υποφέρουν περισσότερο από την ανεργία χωρίς ωστόσο να λείπουν και τα

ερευνητικά δεδομένα όπου το γεγονός της ανεργίας μετά τις σπουδές οδηγεί σε σημαντική

επιδείνωση της ΨΥ.

Σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων στα παιδιά. Πρώιμες αντίξοες

εμπειρίες μπορεί να τροποποιήσουν τη δομική και λειτουργική ανάπτυξη του εγκεφάλου

του παιδιού, συμβάλλοντας στην αρνητική έκβαση της ψυχικής υγείας στο μέλλον. Η κακή

κοινωνικοοικονομική κατάσταση των γονέων σχετίζεται επίσης με χαμηλή ικανότητα

εστίασης της προσοχής των παιδιών. Η πρώιμη έκθεση της μητέρας σε στρες λόγω

κατάθλιψης, άγχους ή υποσιτισμού κατά την εγκυμοσύνη, αυξάνει τη δραστηριότητα του

άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια στο βρέφος, με αποτέλεσμα την τροποποιημένη

απάντηση στα στρεσογόνα ερεθίσματα.

Οι αρνητικές επιπτώσεις της ανεργίας, όσον αφορά την ΨΥ, φαίνεται να είναι μεγαλύτερες

σε χώρες με αδύναμο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, άνιση διανομή εισοδήματος καθώς

και με συστήματα ελλιπούς προστασίας των ανέργων. Επίσης, οι αρνητικές επιπτώσεις της

ανεργίας παρουσιάζονται πιο έντονα σε μακροχρόνια ανέργους (≥6 μήνες), σε σχέση με την

ολιγόμηνη ανεργία.

Με σκοπό τη διερεύνηση ενδεχόμενης επίπτωσης της τρέχουσας οικονομικής κρίσης στη

ΨΥ των Ελλήνων, διερευνήθηκε (Γιωτάκος, 2011) η συσχέτιση δύο ισχυρών οικονομικών

δεικτών, του ποσοστού ανεργίας και της μεταβολής του μέσου εισοδήματος της τελευταίας

εικοσαετίας σε σχέση με μια σειρά δεικτών που αφορούν την ΨΥ: εισαγωγές σε ψυχιατρική

κλινική, επισκέψεις σε εξωτερικά ιατρεία και επείγοντα ψυχιατρικών κλινικών, αυτοκτονίες,

ανθρωποκτονίες, θνησιμότητα και διαζύγια την τελευταία δεκαετία. Μελετώντας τα

ευρήματα της έρευνας βρέθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ του ποσοστού ανεργίας και

των επισκέψεων στα εξωτερικά ιατρεία και στο τμήμα επειγόντων του Αιγινήτειου

νοσοκομείου. Ακόμη, το ποσοστό ανεργίας βρέθηκε να σχετίζεται θετικά με τον αριθμό των

ανθρωποκτονιών όπως επίσης και με τον αριθμό διαζυγίων κατά την ίδια περίοδο.

Παράλληλα, σύμφωνα με τα ερευνητικά στοιχεία τα οποία παρουσιάσθηκαν από την

Ιατρική Εταιρεία Αθηνών (ΙΕΑ), με αφορμή το 39ο πανελλήνιο ιατρικό συνέδριο, στο 1,5%

είχαν ήδη φθάσει το 2011 οι αυτοκτονίες στη χώρα μας, έναντι ποσοστού 1,1% για το 2009,

δηλαδή αύξηση της τάξης του 36%, ενώ ο αυτοκτονικός ιδεασμός έφθασε το 2011 το 6,7%,

έναντι ποσοστού 5,2% για το 2009. Σύμφωνα με τα ίδια ευρήματα του Ερευνητικού

Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) του πανεπιστημίου Αθηνών, τα

οποία παρουσίασε ο επίκουρος καθηγητής Πολιτικής της Υγείας του πανεπιστημίου

Πελοποννήσου Κυριάκος Σουλιώτης, τα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια αναφέρονταν ήδη

το 2011 σε ποσοστό 8,2%, έναντι 3,3% για το 2008.

Τα ευρήματα αυτά παρουσιάζουν σημαντικές ομοιότητες με τα ευρήματα σε έρευνες

χωρών με αντίστοιχες οικονομικές κρίσεις, όπως σε χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ,





58

στην Ασία και στις ΗΠΑ και συνηγορούν στο συμπέρασμα πως καθώς η οικονομική

ανασφάλεια και η ρευστότητα αγγίζουν τις βασικές αξίες της επιβίωσης και του

βιοπορισμού, κι ενώ το άγχος, ο φόβος και η συναισθηματική ανασφάλεια χαράσσονται

βαθύτερα στο ψυχισμό του ατόμου, η εμφάνιση ψυχικών διαταραχών ευνοείται. Μάλιστα,

εστιάζοντας στα σύγχρονα ελληνικά δεδομένα, παρατηρούμε πως βιώνοντας σημαντικές

απώλειες, όπως αυτή της εργασίας, της προσδοκίας και των ονείρων, ο μέσος Έλληνας

βρίσκεται αντιμέτωπος με μια ουσιαστική κρίση ταυτότητας και ένα έντονο άγχος

επιβίωσης που σε βάθος χρόνου τον οδηγούν στη συναισθηματική απομόνωση αλλά και

στην ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών, με συχνότερη την κατάθλιψη.

Με βάση τα παραπάνω, καθίσταται σαφές ότι οι επιπτώσεις από την κοινωνοικονομική

κρίση στην χώρα μας αναμένεται να έχουν σημαντική επίδραση στην ΨΥ του ελληνικού

πληθυσμού με επιδείνωση επιδημιολογικών δεδομένων και δεικτών που σχετίζονται με

ψυχικές διαταραχές. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τις

αρμόδιες αρχές, με στόχο την έγκαιρη λήψη μέτρων πρόληψης αλλά και με μεσοπρόθεσμες

παρεμβάσεις όπως η προώθηση μιας ευρείας στρατηγικής προαγωγής της ΨΥ του

ελληνικού πληθυσμού.

Α2.2 Σύστημα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας


ex-post αξιολόγηση, το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ χαρακτηρίζεται από τα

«υποσυστήματα» που παρουσιάζονται στη συνέχεια. Ποσοτική καταγραφή δεν

πραγματοποιήθηκε σε αυτή την έκθεση καθώς η κατάσταση είναι ίδια με αυτή που

παρουσιάστηκε κατά την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο (μέχρι 31/12/2011).

Διαφορές μικρής κλίμακας έχουν πραγματοποιηθεί, οι οποίες όμως δεν αποτελούν

υλοποίηση συγκεκριμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού και επίσης δεν έχουν επηρεάσει την

εικόνα που παρουσιάζει το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ. Επιπρόσθετα, η έλλειψη

επιδημιολογικών μελετών που θα πραγματοποιούνταν σε σταθερή χρονική βάση επιτείνει

την αδυναμία επιμέτρησης της συνεισφοράς των δομών σύμφωνα με γεωγραφικούς και

λοιπούς συσχετισμούς (ύπαρξη επιδημιολογικής μελέτης ενηλίκων, η αξιοποίηση της οποία

από το Υπ.Υγείας δεν έχει ακόμα διαπιστωθεί). Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι βασικοί

πυλώνες του συστήματος:

1. Δημόσιες Υπηρεσίες

o Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, με:

1. μονάδες ενδονοσοκομειακής νοσηλείας,

2. μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης ,

3. πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας (Κέντρα Ψυχικής Υγείας,

Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα) καθώς επίσης, και

4. εξειδικευμένα κέντρα (Κέντρα Ημέρας, κλπ).





59

o Ψυχιατρικά τμήματα Γενικών Νοσοκομείων, με:

1. μονάδες Νοσηλείας Ενηλίκων / Εφήβων / Παιδιών,

2. μονάδες Βραχείας Νοσηλείας Ενηλίκων / Εφήβων,

3. τμήματα Οξέων Περιστατικών Ενηλίκων / Εφήβων

4. μετανοσοκομειακούς Ξενώνες / Ξενώνες βραχείας παραμονής

5. εξωτερικά ιατρεία

2. Ιδιωτικοί - Μη κερδοσκοπικοί φορείς, με:

o Κέντρα Ημέρας, Προστατευμένα Διαμερισμάτων, Οικοτροφεία, Ξενώνες,

Ειδικά Κέντρα Κοινωνικής Επανένταξης και Ειδικές Μονάδες

Αποκατάστασης και Επαγγελματικής Επανένταξης καθώς και Κινητές

Μονάδες Ψυχικής Υγείας

3. Ιδιωτικοί φορείς:

o Ιδιωτικά ψυχιατρικά νοσοκομεία και κλινικές

o Ιδιώτες ψυχίατροι, ψυχολόγοι κτλ

4. ΕΟΠΥΥ (μονάδες και δομές πρώην ΙΚΑ )

5. Λοιποί πάροχοι υπηρεσιών, με ενδεικτικά

o ΟΤΑ, ΜΨΥ των Ενόπλων Δυνάμεων, εκκλησία, κατά τόπους οργανώσεις κ.α.

Με χρήση μιας διαφορετικής προσέγγισης και ομαδοποίησης σύμφωνα με το επίπεδο των

παρεχομένων υπηρεσιών, οι υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στη χώρα διαρθρώνονται σε:

1. Πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ήτοι:

o Κέντρα Ψυχικής Υγείας,

o Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα

o Κινητές Μονάδες

o Εξωτερικά Ιατρεία.

2. Δευτεροβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ήτοι:

o Ψυχιατρικά τμήματα στα γενικά νοσοκομεία

o Ψυχιατρικά νοσοκομεία.

3. Τριτοβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας ήτοι:

o μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (οικοτροφεία, ξενώνες,

προστατευμένα διαμερίσματα, ανάδοχες ή φιλοξενούσες οικογένειες

o κέντρα ημέρας και νοσοκομεία ημέρας

o Μετανοσοκομειακοί ξενώνες.





60

4. Άλλες υπηρεσίες και ειδικές μονάδες (π.χ. ολοκληρωμένες μονάδες παρέμβασης

για τον αυτισμό, μονάδες αντιμετώπισης ανοιών και νόσου alzheimer, ειδικά

κέντρα, κοινωνικούς συνεταιρισμούς και άλλα που δεν εμπίπτουν σε μία από τις

παραπάνω κατηγορίες).

Σημαντική παρατήρηση που πρέπει να τονισθεί είναι η ενεργοποίηση και η ανάδειξη ενός

επιπλέον «παίκτη» στο σύστημα της ΨΥ, του ΕΟΠΥΥ. Ο ΕΟΠΥΥ λειτουργεί ως πάροχος

υπηρεσιών ΨΥ καθώς έχει ενσωματώσει τις δομές και τις μονάδες παροχής υπηρεσιών του

ΙΚΑ κι επίσης χρηματοδοτεί από τη μεριά των ασφαλιστικών ταμείων τις δαπάνες των ΝΠΔΔ

αλλά και του ιδιωτικού τομέα.

Α2.3 Επικαιροποίηση ανάλυσης SWOT

Στην ενότητα αυτή, με τη βοήθεια της μεθόδου SWOT Analysis (Strengths – Weaknesses –

Opportunities - Threats), παρατίθενται τα κρίσιμα σημεία που είναι απαραίτητο να

ληφθούν υπόψη στη χάραξη μιας νέας στρατηγικής για την ΨΥ. Καθώς δεν προέκυψε

κάποια αλλαγή στην υφιστάμενη κατάσταση, η ανάλυση των δυνατών και αδύνατων

σημείων, των ευκαιριών και των κινδύνων του συστήματος ΨΥ παραμένει ίδια με αυτή της

διετίας 2010-2011 και η οποία βασίστηκε στα εξής:

στην «Εκ’ των υστέρων αξιολόγηση»,

στις αδυναμίες που παρουσιάζονται στο Σχέδιο Αναθεώρησης του Ψυχαργώς 2011-

2020, οι οποίες κατατέθηκαν τον Δεκέμβριο του 2011, περιλαμβάνοντας ωστόσο τις

αδυναμίες της προηγούμενης διετίας (2010-2011),

στην τρέχουσα κοινωνικο-οικονομική κατάσταση της χώρας,

στις επιταγές του συμφώνου Spidla, για τις οποίες δεν έχει ληφθεί μέριμνα,

στην αποτίμηση του συστήματος ΨΥ.





61

Α2.3.1 Δυνατά – Αδύνατα σημεία

Στο πλαίσιο που αναφέρθηκε προηγουμένως η αξιολογητική ομάδα λαμβάνοντας υπόψη

τις νεότερες εξελίξεις στον τομέα της ΨΥ σχηματοποιεί τα θετικά σημεία και τις αδυναμίες

του συστήματος ΨΥ ως εξής:

Πίνακας 3: Δυνατότητες και Αδυναμίες του συστήματος ψυχικής υγείας

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ

1. Στροφή στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής

υγείας στην κατεύθυνση ενός σύγχρονου

μοντέλου κοινοτικής ψυχιατρικής

περίθαλψης.

2. Συρρίκνωση του αριθμού κλινών στα

ψυχιατρικά νοσοκομεία.

3. Κλείσιμο 5 ψυχιατρικών νοσοκομείων

4. Σταδιακή αποδοχή των ατόμων με ψυχικές

διαταραχές από τις τοπικές κοινωνίες.

5. Δράσεις ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης

και προαγωγής της ψυχικής υγείας με

υποστήριξη από τα ΜΜΕ.

6. Σημαντικές βελτιώσεις στο πλαίσιο

απόδοσης της ψυχιατρικής και

παιδοψυχιατρικής ειδικότητας και αύξηση

των σχετικών θέσεων.

1. Κατακερματισμένο, μη-συντονισμένο σύστημα που συχνά

καταλήγει στην ακατάλληλη παροχή υπηρεσιών

2. Γεωγραφική ανισοκατανομή υπηρεσιών

3. Σημαντικά κενά σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά

και εφήβους και μεγάλες λίστες αναμονής

4. Σημαντικά κενά σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για

ηλικιωμένους και ανοϊκούς ασθενείς,

5. Σημαντικά κενά σε εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής

υγείας (άτομα με διαταραχές στο φάσμα του αυτισμού,

νοητική υστέρηση, διατροφικές διαταραχές)

6. Σημαντικές ελλείψεις σε υπηρεσίες δικαστικής ψυχιατρικής

και απαρχαιωμένο θεσμικό πλαίσιο.

7. Αδυναμία στην εφαρμογή διαδικασιών και προτύπων

διασφάλισης ποιότητας στη λειτουργία των υπηρεσιών

ψυχικής υγείας.

8. Απουσία επιδημιολογικών μελετών για την ψυχική υγεία

9. Ελλείψεις προσωπικού σε υποστηρικτικούς και

βοηθητικούς ρόλους.

10. Μεγάλος αριθμός των ακούσιων νοσηλειών

11. Σοβαρά ζητήματα σχετικά με την προστασία των

δικαιωμάτων των χρηστών των υπηρεσιών.

12. Περιορισμένη εμπλοκή των ΛΥΨΥ και συνηγορία.

13. Καθυστερήσεις στην ανάπτυξη ψυχιατρικών τμημάτων στα

γενικά νοσοκομεία

14. Απουσία ομάδων αυτοβοήθειας, εκπαίδευσης και

υποστήριξης για τους φροντιστές ανοϊκών και ψυχιατρικών

ασθενών

15. Αδυναμία προγραμματισμού και χρηματοδότησης

προγραμμάτων εκπαίδευσης, κατάρτισης και

επαγγελματικής αποκατάστασης ΛΥΨΥ

16. Ανεπαρκής εφαρμογή της τομεοποίησης

17. Υπερσυγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης του συστήματος


18. Έλλειψη ενός σαφούς επιχειρησιακού σχεδίου για την

εφαρμογή της πολιτικής, με προτεραιότητες, κοστολόγηση

και χρηματοδότηση της πολιτικής.





62

Α2.3.1 Κίνδυνοι - Ευκαιρίες

Σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση ο πίνακας «Κινδύνων- Ευκαιριών» διαμορφώνεται ως

εξής:

Πίνακας 4: Κίνδυνοι και Ευκαιρίες του συστήματος ψυχικής υγείας

ΑΠΕΙΛΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

1. Κίνδυνος κατάρρευσης/μη βιωσιμότητας του

συστήματος ψυχικής υγείας αν δεν επιλυθεί το

πρόβλημα χρηματοδότησης του από τον κρατικό

προϋπολογισμό.

2. Τα υφιστάμενα προβλήματα δομής μπορεί να

οδηγήσουν σε μεγαλύτερο κατακερματισμό,

αποτελώντας απειλή για την βιωσιμότητα του

συστήματος.

3. Εκκρεμότητες στη συμμόρφωση με τις επιταγές

του συμφώνου Spidla.

4. Επιπλέον επιβάρυνση του συστήματος από νέες

και αναδυόμενες ανάγκες λόγω των επιπτώσεων

της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία

(αυτοκτονικότητα, άστεγοι, μεταναστευτικά

ρεύματα κλπ).

5. Σημαντικές αντιστάσεις από το προσωπικό στις

αλλαγές του συστήματος.

6. Μείωση του προσωπικού των ΝΠΔΔ εξαιτίας

αποχωρήσεων για λόγους συνταξιοδότησης και

περιορισμός των νέων προσλήψεων

7. Η μεταφορά των ψυχιατρικών τμημάτων στα

Γενικά Νοσοκομεία ενδέχεται να στερήσει

πόρους από την ψυχική υγεία προς όφελος των

υπηρεσιών που αφορούν τη γενική-σωματική

υγεία.

8. Σημαντική υστέρηση στην απορρόφηση των

διαθέσιμων πόρων του ΕΣΠΑ

9. Τρέχουσες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες

1. Ενοποίηση των υφιστάμενων υπό-συστημάτων

και υπηρεσιών.

2. Διορθωτικές ενέργειες για το συντονισμό του

συστήματος με σαφείς δομές και αρμοδιότητες

στο πλαίσιο των προτάσεων αναθεώρησης του

Ψυχαργώς Γ.

3. Αξιοποίηση του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου

Αναφοράς 2007-2013.

4. Ανάπτυξη νέου σχεδίου για το επόμενο στάδιο

της μεταρρύθμισης.

5. Δυνατότητα μεταφοράς τεχνογνωσίας από Ε.Ε.

και WHO.

6. Αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του

δημόσιου τομέα για την φιλοξενία υπηρεσιών


7. Βελτίωση της χρηματοδότησης των δομών των

ΝΠΙΔ μέσω χρηματοδοτικών δυνατοτήτων από το

ΕΣΠΑ.

8. Λειτουργία του ΕΟΠΥΥ

9. Ενσωμάτωση υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην

πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας

10. Ωρίμανση του θεσμικού πλαισίου για την

κοινωνική οικονομία





63

Α3. Πολιτική έτους 2012

Α3.1 Εισαγωγή - Σύντομο Ιστορικό

Η πολιτική ΨΥ στην Ελλάδα βασίζεται στο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που ξεκίνησε το

1984 και πήρε την παρούσα μορφή και κατεύθυνση το 1999 με την ανάπτυξη του

προγράμματος Ψυχαργώς. Όπως διαπιστώθηκε και από την ex post αξιολόγηση της ΨΜ της

περιόδου 2000-2009, η επικαιροποίηση της πολιτικής με την εκπόνηση ενός νέου σχεδίου,

θα έθετε τις προοπτικές και θα προσδιορίζει τις μελλοντικές κατευθύνσεις του συστήματος.

Πράγματι την περίοδο 2010-11 το Υπ. Υγείας ξεκίνησε τις διεργασίες για την αναθεώρηση

της πολιτικής για την ΨΜ. Σε αυτό το πλαίσιο η διετία 2010 – 2011 υπήρξε μία «ενδιάμεση

περίοδος» κατά την οποία ίσχυε η βασική φιλοσοφία της πολιτικής που ακολουθήθηκε την

προηγούμενη δεκαετία και η οποία εξειδικεύτηκε στο επίπεδο του σχεδιασμού από τις

εγκρίσεις σκοπιμότητας που εκδόθηκαν αυτό το διάστημα και οι οποίες ήταν οι εξής:

• Υπουργική Απόφαση (Υ5α/Γ.Π. οικ. 45994-19/04/2010) με θέμα «Έγκριση από

άποψη σκοπιμότητας δομών και υποδομών του ΤΟΨΥ κατά τη τριετία 2010-2013

στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος ΨΥΧΑΡΓΩΣ (Φάση Γ’)», με σκοπό την

ανάπτυξη νέων δομών και υποδομών του ΤΟΨΥ κατά τη τριετία 2010-2013.

Πρόκειται για ένα κείμενο που καθορίζει τη συνέχεια του προγράμματος Ψυχαργώς

β’, το οποίο είχε ολοκληρωθεί το 2009, για έναν ορίζοντα τριετίας 2010 – 2013 και

έχει μια ξεκάθαρα επιχειρησιακή μορφή. Μέσω αυτής της απόφασης δίνεται

έμφαση στην κατάργηση των ΨΝ, στην εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας

και στην ολοκλήρωση των αναγκών της κοινοτικής νοσηλείας. Συμπληρωματικά ως

προς αυτά προτείνεται και η χωρική τοποθέτηση και άλλων δομών ΨΥ.

• Πέρα από την απόφαση της 19-4-2010, οι υπόλοιπες εγκρίσεις σκοπιμότητας που

έχουν εκδοθεί το 2010 και 2011, μπορούν να ομαδοποιηθούν σε 4 κατηγορίες:

1. Δράσεις Ευαισθητοποίησης - Πρόληψης

2. Ανάπτυξη – Λειτουργία δομών

3. Κατάρτιση

4. Αποκατάσταση ψυχικά ασθενών – ΚΟΙΣΠΕ





64

Α3.2 Πολιτική Γ’ Φάσης Ψυχαργώς 2011-2020

Τον Μάιο του 2012 εγκρίθηκε από το Υπ. Υγείας το δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης

μονάδων και δράσεων ΨΥ Ψυχαργώς 2011-2020, το οποίο αντανακλά την πολιτική του Υπ.

Υγείας για την ΨΥ. Το πρόγραμμα αποτελεί τον στρατηγικό βραχίονα της πολιτικής του

ελληνικού κράτους για την ΨΜ, τον αποϊδρυματισμό και τον εκσυγχρονισμό του

συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ με τη δημιουργία σύγχρονων υπηρεσιών, κοινοτικά

προσανατολισμένων και ενταγμένων σε ΤΟΨΥ. Πρόκειται ουσιαστικά για τη τρίτη φάση του

Ψυχαργώς, σε συνέχεια και των προτάσεων που κατατέθηκαν στο Υπ. Υγείας από την

ομάδα εμπειρογνωμόνων το 2011.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ΄ διαρθρώνεται στους ακόλουθους πέντε άξονες

δράσης και εξειδικεύεται με τις ειδικές δράσεις που παρουσιάζονται συνοπτικά στον

πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας 5: Άξονες δράσης και αντίστοιχες ειδικές δράσεις

Άξονας δράσης Ειδικές δράσεις

1.Κοινοτικό δίκτυο

υπηρεσιών

1.1 Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων: Δράσεις για την πλήρη κάλυψη των

αναγκών του ενήλικου πληθυσμού σε κάθε ΤΟΨΥ.

1.2 Κατάργηση των ψυχιατρικών νοσοκομείων: Δράσεις στους τομείς της

Πρόληψης, Νοσηλείας, Αποασυλοποίησης και Ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης.

1.3 Υπηρεσίες για την ψυχική υγεία της παιδικής και εφηβικής ηλικίας: Δράσεις για

την πλήρη κάλυψη των αναγκών των παιδιών και εφήβων.

1.4 Υπηρεσίες για την ψυχική υγεία της τρίτης ηλικίας: Δράσεις για την κάλυψη των

αναγκών της τρίτης ηλικίας.

1.5 Υπηρεσίες ψυχικής υγείας για ειδικές ομάδες ατόμων με ψυχικές διαταραχές:

Δράσεις για άτομα με διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού και υπηρεσίες

ψυχικής υγείας για άστεγους, άνεργους, μετανάστες.

1.6 Ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στο σύστημα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας

(ΠΦΥ): Δράσεις κατάρτισης και υποστήριξης επαγγελματιών ΠΦΥ και προώθηση της

διασύνδεσης των μονάδων με την ΠΦΥ.

2. Προαγωγή – Πρόληψη

Ψυχικής Υγείας

2.1 Δράσεις πρόληψης της κατάθλιψης

2.2 Δράσεις πρόληψης και πρώιμης ανίχνευσης των ψυχωτικών διαταραχών

2.3 Δράσεις έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης στον αυτισμό

2.4 Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στην παιδική και εφηβική ηλικία και την

εκπαίδευση

2.5 Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στο πεδίο της απασχόλησης και της

επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων

2.6 Δράσεις προαγωγής ψυχικής υγείας ηλικιωμένων

2.7 Δράσεις αγωγής της κοινότητας και καταπολέμησης του στίγματος

3. Οργάνωση

Συστήματος Ψυχιατρικής

Φροντίδας

3.1.Τομεοποίηση και Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Περίθαλψης: Δράσεις για

τη διασφάλιση πόρων μετά την κατάργηση των ψυχιατρικών νοσοκομείων και για

την ενσωμάτωση της περιφερειακής και τομεακής διοίκησης στο σύστημα

διοίκησης του ΕΣΥ.

3.2. Παρακολούθηση του Συστήματος Ψυχικής Υγείας: Δράσεις για ανάπτυξη





65

Άξονας δράσης Ειδικές δράσεις

συστήματος παρακολούθησης, αξιοποίηση Χάρτη Ψυχικής Υγείας, διασύνδεση με

Υγειονομικό Χάρτη, αξιοποίηση στατιστικών δεδομένων και εκπόνηση εκθέσεων για

την υποβοήθηση του σχεδιασμού.

3.3. Αξιολόγηση του συστήματος ψυχικής υγείας, Κοινωνική Λογοδοσία και

Βελτίωση της Ποιότητας: Δράσεις για τη θέσπιση και καθιέρωση θεραπευτικών

πρωτοκόλλων, κλινικών οδηγιών, προτύπων ποιότητας, πιστοποίησης υπηρεσιών

και αξιολόγηση των μονάδων ψυχικής υγείας.

3.4. Ηλεκτρονικός Ψυχιατρικός Φάκελος Ασθενή: Δράσεις για την απόκτηση

υποδομής πληροφορικής, καθορισμού των βασικών αξόνων του ηλεκτρονικού

ψυχιατρικού φακέλου και την κατάρτιση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας.

4. Προάσπιση των

δικαιωμάτων των ψυχικά

ασθενών και συνηγορία

για την ψυχική υγεία και

προαγωγή της

αυτοεκπροσώπησης των

ληπτών υπηρεσιών

ψυχικής υγείας και των

οικογενειών τους

4.1 Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών: Δράσεις σχετικά με το

νομικό πλαίσιο, την ενίσχυση της Ειδικής Επιτροπής, την προώθηση της

συνεργασίας με το Συνήγορο του Πολίτη, ΣΕΥΥΠ και ΤΕΨΥ.

4.2 Προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και

των οικογενειών τους: Δράσεις σχετικά με την ενίσχυση των σωματείων, της

συμμετοχής τους στο σύστημα ψυχικής υγείας και της συνεργασίας τους με τους

επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

5. Εκπαίδευση – Έρευνα

– Νομοθεσία

5.1 Εκπαίδευση: Δράσεις για τη συνεργασία με Υπουργείο Παιδείας για ειδικά

προγράμματα εκπαίδευσης (προπτυχιακό, μεταπτυχιακό επίπεδο, και συνεχιζόμενη

εκπαίδευση), για την κατάρτιση εργαζομένων (αντιμετώπιση κρίσεων, πρόληψη και

διαχείριση συμπεριφορών, τεχνικές ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής και on the

job training), για την κατάρτιση επαγγελματιών ΠΦΥ,

5.2 Προαγωγή της έρευνας στην ψυχική υγεία: Δράσεις για τη συστηματική

διενέργεια επιδημιολογικών ερευνών (για ενηλίκους, παιδιά – εφήβους, επί μέρους

ομάδες), για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των κοινοτικών

παρεμβάσεων και δράσεων και την οικονομική αξιολόγησή τους και για έρευνα

σχετικά με τα χαρακτηριστικά των νοσηλευομένων σε ΨΤ.

5.3 Νομοθετικές αλλαγές και παρεμβάσεις: Δράσεις και συνεργασία για την

επικαιροποίηση των Ν.2071/92 και Ν.2716/99, τροποποίηση του ποινικού κώδικα

(Υπ. Δικαιοσύνης), τροποποίηση του νόμου για τη δικαστική συμπαράσταση

(Υπουργείο Εσωτερικών), τροποποίηση της νομοθεσίας για την ιδιωτική ψυχιατρική

περίθαλψη.





66

Α3.3 Εγκρίσεις σκοπιμότητας

Η διαμόρφωση του στρατηγικού πλαισίου του ΥΥΚΑ πλαισιώνεται, όπως αναλυτικά

παρουσιάζεται στη συνέχεια, από τις ακόλουθες αποφάσεις:

• υπ.αριθμ. Υ5β /Γ.Π.οικ.137848/ 12 /12/2011, με θέμα «Έγκριση από άποψη

σκοπιμότητας υλοποίησης προγράμματος Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας

από Μονάδες Ψυχικής Υγείας».

• υπ.αριθμ. Υ5β /Γ.Π.οικ.37115/6/4/2012, με θέμα «Οδηγίες εφαρμογής του

προγράμματος Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας»

• υπ.αριθμ. Υ5β/Γ.Π. 144452/29-12-2011, με θέμα «Έγκριση από άποψη

σκοπιμότητας της υλοποίησης προγράμματος ανάπτυξης 100 προστατευμένων

διαμερισμάτων από εποπτευόμενους φορείς που λειτουργούν Μονάδες Ψυχικής

Υγείας»

• υπ.αριθμ. Y5β/Γ.Π.123062 στις 12/12/2011, με θέμα «Υλοποίηση προγράμματος

ψυχοκοινωνικής υποστήριξης ανέργων από μονάδες ψυχικής υγείας σε συνεργασία

με το ΙΝΕ – ΓΣΕΕ και λοιπούς εμπλεκόμενος φορείς»

Το πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας από Μονάδες Ψυχικής Υγείας,

καταρτίστηκε ως απάντηση στο έλλειμμα παροχής Υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης

Ψυχικής Υγείας και Πρόληψης. Στο έγγραφο έγκρισης ορίζονται οι συγκεκριμένοι στόχοι

των προγραμμάτων Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Φροντίδας, οι δείκτες καλής λειτουργίας, οι

υπηρεσίες που θα παρέχονται, η εσωτερική λειτουργία και τα μέσα οργάνωσης και

λειτουργίας τους. Η Υπουργική Απόφαση με θέμα «Οδηγίες εφαρμογής του προγράμματος

Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας» καθορίζει αναλυτικά τον τρόπο υλοποίησης του

προγράμματος Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Θεραπείας.

Το πρόγραμμα ανάπτυξης προστατευμένων διαμερισμάτων, στοχεύει στην συρρίκνωση των

Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, την αποασυλοποίηση των ασθενών μακράς νοσηλείας και την

προαγωγή της κοινωνικής ένταξης και αυτόνομης διαβίωσης των χρονίων ασθενών με

ψυχικές διαταραχές. Στόχος είναι η ανάπτυξη προστατευμένων διαμερισμάτων σ’ όλες τις

περιφέρειες σε διασύνδεση με τις υπάρχουσες στεγαστικές δομές (Οικοτροφεία, Ξενώνες).

Το πρόγραμμα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης ανέργων από ΜΨΥ αναπτύχθηκε ως

απάντηση στην οικονομική κρίση και την επακόλουθη αύξηση της ανεργίας, που ήδη έχει

ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση της ΨΥ των ανέργων και των μελών των ευπαθών ομάδων

και την αύξηση της συχνότητας των ψυχικών διαταραχών. Στόχος του προγράμματος είναι η

ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων (κατά προτεραιότητα σε

περιφέρειες που έχουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας), μέσω της ανάπτυξης συνεργειών

μεταξύ ΜΨΥ και λοιπών θεσμικών εταίρων σε εθνικό επίπεδο.

Οι ανωτέρω συγκεντρωτικές εγκρίσεις σκοπιμότητας παρουσιάστηκαν στην παρούσα

έκθεση αν και ημερολογιακά ανήκουν σε προηγούμενο έτος, καθώς εκδόθηκαν στο τέλος

του 2011 και ουσιαστικά αποτελούσαν γεγονότα που θα επηρέαζαν την υλοποίηση της ΨΜ





67

κατά το έτος 2012. Βέβαια, σύμφωνα με νεώτερη πληροφόρηση (αρχές έτους 2013) και

καθώς υπήρξε απόφαση απένταξης των συγχρηματοδοτούμενων έργων που δεν

παρουσίαζαν δαπάνες για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο του εξαμήνου, τα έργα

ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και ολοκληρωμένης κοινοτικής θεραπείας απεντάχθηκαν.

Συνεχίζει η υλοποίηση των προστατευμένων διαμερισμάτων, πληροφορίες για τα οποία

παρουσιάζονται στη δεύτερη ενότητα της παρούσας έκθεσης.

Σχετικά με τις εγκρίσεις σκοπιμότητας που εκδόθηκαν κατά το έτος 2012, δεν κατέστη

δυνατή η συλλογή της απαιτούμενης πληροφορίας με σκοπό την παράθεσή της στην

παρούσα έκθεση. Τα ενταγμένα έργα που παρουσιάζονται στη δεύτερη ενότητα της

έκθεσης προϋποθέτουν την έκδοση έγκρισης σκοπιμότητας. Όπως αποτυπώθηκε και στην

προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης, η έκδοση των εγκρίσεων σκοπιμότητας αν και συμβάλει

στην αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ δεν αποτελεί μια διαδικασία η οποία να στηρίζεται

σε αυστηρώς τεχνοκρατικά και καθορισμένα κριτήρια και υλοποίηση ενός συγκεκριμένου

επιχειρησιακού σχεδιασμού. Οι εγκρίσεις σκοπιμότητας εκδίδονται είτε συγκεντρωτικά είτε

αφορούν διακριτά έργα και δράσεις και διαπιστώνεται ότι στηρίζονται και σε άλλες

παραμέτρους, όπως «κινητικότητα» και διασυνδέσεις και επαφές των φορέων.

Α3.4 Πλαίσιο πολιτικής – Σύμφωνο Spidla

Στο πλαίσιο της πολιτικής για την ΨΜ εντάσσεται το σύμφωνο Spidla, το οποίο είχε

συναφθεί μεταξύ του Επιτρόπου Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών

κ. Vladimir Spidla και του Υπ. Υγείας κ. Δημήτρη Αβραμόπουλου το 2009. Το σύμφωνο αυτό

περιλαμβάνει ένδεκα (11) σημεία τα οποία σχετίζονται με τη συνέχιση και την εδραίωση

της ΨΜ. Στη συμφωνία αυτή, περιλήφθηκαν πολλά από τα χρόνια αιτήματα των φορέων

ΨΥ. Λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες που προκάλεσαν τη δημιουργία του Συμφώνου αλλά

και τον τρόπο προσέγγισης των θεμάτων από αυτό, συνάγεται το γεγονός ότι το Σύμφωνο

μορφώνει ένα δεσμευτικό έγγραφο ειδικού σκοπού που εμβαθύνει σε θέματα

χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ. (Αναλυτικά στοιχεία σχετικά με το σύμφωνο παρουσιάζονται

στην πραγματογνωμοσύνη που κατατέθηκε στις 30/4/2013).

Συνολικά και σύμφωνα με την πολιτική για το Ψυχαργώς Γ’, από το Ελληνικό κράτος

επιβεβαιώνεται η προσήλωση στη φιλοσοφία, στις αρχές και τους στόχους της ΨΜ, όπως

αυτή αποτυπώνεται στο Σύμφωνο Spidla. Εντούτοις, γεγονός αποτελεί ότι τα ειδικά θέματα

που αναλύονται στο Σύμφωνο (πχ προσλήψεις προσωπικού, θέματα χρηματοδότησης και

λειτουργίας των ΝΠΙΔ), φαίνεται να μην έχουν υλοποιηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό μέχρι

τώρα, αλλά και να μην διασφαλίζεται διαχρονικά η επίτευξή τους.

Αν στα ανωτέρω συνυπολογιστούν και οι ειδικές συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί

εξαιτίας της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας (πχ αδυναμία προσλήψεων, μνημόνιο

συνεργασίας), τότε αποτελεί αναγκαιότητα η αναθεώρηση των δεσμεύσεων της χώρας από

ένα νέο σύμφωνο. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να υπάρχει σαφής πολιτική και στρατηγική

δέσμευση για την ΨΜ, αλλά και επιχειρησιακή κατεύθυνση με σαφή και μετρήσιμη

στοχοθεσία και «οδό υλοποίησης».





68

Σύμφωνα με νεότερη πληροφόρηση κατά το έτος 2013, κυοφορείται και πρόκειται να

υπογραφεί νέο Μνημονίου Συνεργασίας Andor-Λυκουρέντζου και σχετικό σχέδιο δράσης

με σκοπό την επικαιροποίηση της δέσμευσης της χώρας και την σαφή διατύπωση οδών

υλοποίησης (πχ χρηματοδότηση ΝΠΙΔ).

Α4. Αξιολόγηση της εσωτερικής συνοχής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης

“ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-2015

Ο βαθμός συνάφειας των Στρατηγικών Στόχων του Ψυχαργώς, σε σχέση με τις Δυνατότητες,

τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της ανάλυσης SWOT, εξετάζεται μέσω μητρών

συνάφειας. Οι μήτρες συνάφειας που πραγματοποιήθηκαν εξειδικεύονται ως ακολούθως:

• Συνάφεια των πέντε (5) αξόνων δράσης του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ”

2011-2015, σε σχέση με της Δυνατότητες, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις

Απειλές της Ανάλυσης SWOT. (Μήτρα Συνάφειας 1)

• Συνάφεια των Ειδικών Δράσεων του Εθνικού Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011-

2015, σε σχέση με της Δυνατότητες, τις Αδυναμίες, τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της

Ανάλυσης SWOT. (Μήτρα Συνάφειας 2)

Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι τόσο η ΨΜ στην Ελλάδα όσο και η απαραίτητη

πολιτική που πρέπει να αποκρυσταλλωθεί, αν και έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο σε

πολλούς τομείς, βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής. Οι αρχικές προσπάθειες για μετατόπιση

προς ένα κοινοτικό σύστημα υπηρεσιών ευοδώθηκαν σε μεγάλο βαθμό, ωστόσο, σε αυτό

το σημείο άρχισαν να διαφαίνονται προβλήματα που αφορούν περισσότερο στην

οργάνωση του συστήματος.

Πιο αναλυτικά, οι δράσεις που εγκρίθηκαν (ευαισθητοποίηση - πρόληψη, η κατάρτιση

προσωπικού, η επαγγελματική αποκατάσταση και εκπαίδευση των ψυχικά ασθενών) ήταν

συναφείς και συνεργούσαν στην περαιτέρω ενίσχυση των δυνατών σημείων του

συστήματος ΨΥ. Αν και το μεγαλύτερο βάρος φαίνεται να έχει δοθεί στην ανάπτυξη δομών,

ωστόσο, η έμφαση δίνεται στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος, με πιο

εξειδικευμένες υπηρεσίες. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται μια μετατόπιση από την ανάπτυξη

μονάδων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (που κατά τις προηγούμενες φάσεις του

Ψυχαργώς, εξυπηρετούσαν την αποασυλοποίηση) προς τη δημιουργία και λειτουργία

κοινοτικών υπηρεσιών ΨΥ (ψυχιατρικά τμήματα σε ΓΝ, ΚΨΥ και Ιατροπαιδαγωγικά κέντρα,

Κινητές Μονάδες κτλ), αλλά και δράσεων πρόληψης, γεγονός που αντανακλά τη νέα πορεία

του συστήματος ΨΥ. Αδυναμίες οργάνωσης, όπως η έλλειψη συντονισμού, η διασύνδεση

των υπηρεσιών και η μη εφαρμογή της τομεοποίησης δεν αντιμετωπίστηκαν.

Διαπιστώνεται επίσης ότι, με εξαίρεση τη χρήση του ΕΣΠΑ για την υλοποίηση των δράσεων

που εγκρίθηκαν, οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται δεν έτυχαν ανάλογης ενεργοποίησης

των σχετικών μηχανισμών για την υλοποίησή τους.





69

Αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την αξιολογητική δράση που πραγματοποιήθηκε για κάθε

μήτρα συνάφειας παρουσιάζονται στο παράρτημα της έκθεσης. Στον πίνακα στη συνέχεια

παρουσιάζεται συγκεντρωτική αποτύπωση των κριτηρίων της πολιτικής και αξιολογητικά

σχόλια.

Πίνακας 6: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική συνοχή

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Θεματικές Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Άξονες δράσης του Εθνικού

Σχεδίου Δράσης “ΨΥΧΑΡΓΩΣ”

2011-2020 σε σχέση με τις

Δυνατότητες, τις Αδυναμίες, τις

Ευκαιρίες και τις Απειλές της

ανάλυσης SWOT Εσωτερική

συνοχή

Συνάφεια

πολιτικής

Συνάφεια των Ειδικών Δράσεων

του Εθνικού Σχεδίου Δράσης

“ΨΥΧΑΡΓΩΣ” 2011 σε σχέση με

τις Δυνατότητες, τις Αδυναμίες,

τις Ευκαιρίες και τις Απειλές της

ανάλυσης SWOT

Συνολικά, εμφανίζεται εσωτερική συνάφεια της

πολιτικής με την ανάλυση SWOT καθώς η

πολιτική προσπάθησε να αντιμετωπίσει

συνολικά τις τρέχουσες συνθήκες στο ευρύτερο

περιβάλλον και την υφιστάμενη κατάσταση

στον τομέα της Ψυχικής Υγείας. Τη μεγαλύτερη

συμβολή στις επιμέρους ενότητες της ανάλυσης

SWOT εμφανίζει ο άξονας 1 της πολιτικής που

αφορά την ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών.

Ο άξονας 4 που αφορά την προάσπιση των

δικαιωμάτων των ασθενών και τη συνηγορία,

παρουσιάζει την μικρότερη συνάφεια.

Α5. Αξιολόγηση της συνέχειας του Εθνικού Σχεδίου Δράσης


Η συνέχεια του Εθνικού Σχεδίου Δράσης πραγματοποιείται με σύγκριση του κειμένου και

αποτύπωση της συνάφειας του σχετικά με τις ακόλουθες δύο (2) διαστάσεις:

• Τα αποτελέσματα και οι προτάσεις για αναθεώρηση της πολιτικής που προέκυψαν

από την εκ των υστέρων αξιολόγηση της περιόδου 2000-2009 της εφαρμογής του

Ψυχαργώς.

• Το σύμφωνο Spidla

Συμπερασματικά, σε σχέση με την πρώτη διάσταση, φαίνεται ότι η νέα πολιτική έλαβε

υπόψη τις προτάσεις της ομάδας αξιολόγησης του Ψυχαργώς Β’. Εμφανίζονται ωστόσο

κενά σχετικά με βασικές διαστάσεις και ανάγκες του συστήματος, όπως είναι η δημιουργία

ή ο μετασχηματισμός ενός φορέα σε όργανο που θα έχει το διαχειριστικό έλεγχο του

συστήματος, η ανάπτυξη ενός οικονομικού μοντέλου διαχείρισης που θα καθιστά το

σύστημα βιώσιμο, η συνεργασία του συστήματος με άλλους τομείς (πχ εκπαιδευτικός,

δικαστικός), η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού και η τακτική και συντονισμένη

παρακολούθηση της προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών.





70

Σχετικά με το σύμφωνο Spidla, όπως ήδη αναφέρθηκε ανωτέρω, αυτό αποτελεί ένα

δεσμευτικό έγγραφο ειδικού σκοπού που εμβαθύνει σε θέματα χρηματοδότησης των ΝΠΙΔ.

Υψηλή συνάφεια της πολιτικής εμφανίζεται με τα αρχικά σημεία του Συμφώνου όπου

αναφέρονται γενικά στη συνέχιση, την εδραίωση και την ολοκλήρωση της ΨΜ. Χαμηλή

συνάφεια παρουσιάζεται με συγκεκριμένους στόχους που θέτει το Σύμφωνο, όπως η

πλήρης στελέχωση, η κοστολόγηση των υπηρεσιών, η χρηματοδότηση των φορέων και η

στήριξη των ΚΟΙΣΠΕ.

Αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την αξιολογητική δράση που πραγματοποιήθηκε

παρουσιάζεται στο παράρτημα της έκθεσης. Στον πίνακα στη συνέχεια παρουσιάζεται

συγκεντρωτική αποτύπωση των κριτηρίων της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια.

Πίνακας 7: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς τη συνέχεια του Εθνικού

Σχεδίου Δράσης

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – ΔΕΙΚΤΕΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Θεματικές

Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Συνέχεια

Πολιτικής

Συνέχεια σε σχέση με

τα αποτελέσματα και

τις προτάσεις της εκ

των υστέρων

αξιολόγησης της

περιόδου 2000-2009

και με το σύμφωνο

Spidla.

Αποτυπώνεται συνέχεια σε σημαντικό βαθμό μεταξύ της

δεύτερης και της τρίτης φάσης του Ψυχαργώς, καθώς η νέα

πολιτική όχι μόνο προσηλώνεται στον στόχο της ολοκλήρωσης

της ΨΜ βάσει των αρχών της κοινοτικής ψυχιατρικής, αλλά και

εμφανίζεται πιο διευρυμένη και εξειδικευμένη σε θέματα που

δεν είχαν περιληφθεί στις προηγούμενες φάσεις (πχ

παρακολούθηση και ποιότητα του συστήματος, ενσωμάτωση με

ΠΦΥ, πρόληψη).

Όσον αφορά το Σύμφωνο Spidla, το οποίο δίνει έμφαση στην

επίλυση προβλημάτων οικονομικής βιωσιμότητας του

συστήματος, η τρέχουσα πολιτική δεν περιλαμβάνει στους

άξονες της την ανάπτυξη ενός μακροπρόθεσμου οικονομικού

μοντέλου διαχείρισης, αξιολόγησης, χρηματοδότησης και

εξασφάλιση της βιωσιμότητας των δομών.

Α6. Αξιολόγηση της εσωτερικής λογικής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης


Η εσωτερική λογική του Εθνικού Σχεδίου Δράσης αξιολογείται, με μήτρα συνάφειας, όπου

συσχετίζεται η λογική των πέντε (5) αξόνων δράσεων σε σχέση με τις προτεινόμενες ειδικές

δράσεις του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. (Μήτρα Συνάφειας 3)

Συμπερασματικά, οι άξονες του Ψυχαργώς Γ’ στους οποίους φαίνεται να δίνεται

περισσότερη έμφαση και οι οποίοι συνοδεύονται από περισσότερες ανάλογες/σχετικές

δράσεις, είναι ο δεύτερος και ο τρίτος. Όσων αφορά τους υπόλοιπους τρεις άξονες,

εμφανίζεται χαμηλή συνάφεια με τις προτεραιότητες που έχουν τεθεί. Πιο συγκεκριμένα ο

άξονας 1 «Ανάπτυξη Κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών», δίνει έμφαση μόνο στη δημιουργία





71

νέων δομών/ υπηρεσιών χωρίς ωστόσο να υποστηρίζεται το δεύτερο σημείο του, που

αφορά τη δικτύωση. Ο τρίτος άξονας «Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών

και συνηγορία» περιορίζεται μόνο σε προτεραιότητες που αφορούν το νομικό πλαίσιο και

όχι άλλα δικαιώματα όπως για παράδειγμα είναι η επαγγελματική αποκατάσταση. Τέλος, ο

πέμπτος άξονας «Εκπαίδευση –Έρευνα – Νομοθεσία» περιορίζεται σε τρείς (3) μόνο

προτεραιότητες, οι οποίες φαίνεται να αντιμετωπίζονται αποσπασματικά.


παρουσιάζονται στο παράρτημα της έκθεσης. Στον πίνακα στη συνέχεια παρουσιάζεται

συγκεντρωτική αποτύπωση των κριτηρίων της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια.

Πίνακας 8: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εσωτερική λογική του

Εθνικού Σχεδίου Δράσης



Εσωτερική

λογική

Λογική

πολιτικής

Άξονες δράσης σε σχέση

με τις προτεινόμενες

ειδικές δράσεις του

Εθνικού Σχεδίου Δράσης


Συνολικά, υψηλή συνάφεια και εσωτερική λογική

εμφανίζεται σε δυο από τους πέντε άξονες

(Προαγωγή – Πρόληψη Ψυχικής Υγείας , Οργάνωση

Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας) και ιδιαίτερα

χαμηλή στον άξονα σχετικά με τα δικαιώματα και τη

συμμετοχή των ασθενών καθώς και στον σχετικό με

την εκπαίδευση, έρευνα και νομοθεσία άξονα του

Ψυχαργώς Γ’.

Α7. Αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής

Α7.1 Διεθνείς πολιτικές και κατευθύνσεις για την Ψυχική Υγεία

Η παρούσα ενότητα αφορά την αξιολόγηση της επικαιρότητας της πολιτικής για την ΨΜ με

διεθνείς πολιτικές ΨΥ. Οι πολιτικές που επιλέχθηκαν από την αξιολογητική ομάδα

προκειμένου να συσχετιστούν με την πολιτική της ΨΜ για να διερευνηθεί και να

αξιολογηθεί η επικαιρότητα της, ομαδοποιούνται ως ακολούθως:

o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)

o Παγκόσμια Έκθεση Υγείας: Ψυχική Υγεία: Νέα κατανόηση, νέα ελπίδα, WHO

2001. (Μήτρα Συνάφειας 4)

o Πλαίσιο για την ψυχική υγεία: Πακέτο οδηγιών για την πολιτική και τις

υπηρεσίες για την ψυχική υγεία, 2003. (Μήτρα Συνάφειας 5)

o 65η Παγκόσμια Διάσκεψη για την υγεία (WHA65.4, Agenda item 13.2), 25

Μαίου 2012 .(Μήτρα Συνάφειας 6)

o Ευρωπαϊκή Ένωση

o Ευρωπαϊκή Υπουργική Διάσκεψη για την Ψυχική Υγεία, 2005 (Μήτρα

Συνάφειας 7)





72

o Πράσινη Βίβλος (Μήτρα Συνάφειας 8)

o Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Συστήματα και τις Πολιτικές Υγείας, 2007

(Μήτρα Συνάφειας 9)

o Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την ΨΥ, 2008 (Μήτρα Συνάφειας 10)

Όπως αποτυπώνεται με αναλυτικά σχόλια στο παράρτημα, η αναθεώρηση του Ψυχαργώς

καλύπτει την πλειοψηφία των θεμάτων που είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν,

προκειμένου μια πολιτική να χαρακτηριστεί ως ολοκληρωμένη. Σχετικά με το περιεχόμενο

της πολιτικής, έχουν συμπεριληφθεί και προωθούνται οι βασικές αρχές και αξίες

αναφορικά με τη φροντίδα της ΨΥ σε μεγαλύτερο (όπως ανθρώπινα δικαιώματα, κοινωνική

ένταξη, κοινοτική φροντίδα, ενσωμάτωση, πρόληψη) ή μικρότερο βαθμό (όπως

τεκμηριωμένη πρακτική, διατομεακή συνεργασία, ισότητα με τη φροντίδα σωματικής

υγείας). Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, παρατηρούνται τα εξής:

• Δεν υπάρχει πρόβλεψη για χρηματοδότηση των προτεινόμενων δράσεων και

επιπλέον, παρόλο που υπάρχει κατευθυντήρια γραμμή από τον ΠΟΥ για την

αντιμετώπιση της ΨΥ ως ίσης της σωματικής, δεν δηλώνεται ή δεν φαίνεται να

αντανακλάται κάτι τέτοιο στην παρούσα πολιτική.

• Γίνεται αναφορά στην ανάγκη για καταρτισμένο προσωπικό,

συμπεριλαμβανομένων των επαγγελματιών πρωτοβάθμιας φροντίδας, ωστόσο δεν

προσεγγίζεται σε κανένα επίπεδο η ανάγκη για πιστοποίηση των παρόχων

υπηρεσιών βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων. Η μόνη γνωστή διαδικασία αφορά την

αδειοδότηση των νέων υπηρεσιών από το Υπ. Υγείας και τα αρμοδία τοπικά

όργανα-αρχές.

• Τέλος, οι συστάσεις τόσο του ΠΟΥ (Mental Ηealth policies and programmes in the

workplace: Mental Ηealth policy and service guidance package, WHO 2005) αλλά και

του ΟΑΣΑ (Sick on the Job? Myths and realities about mental health and work, OECD

2011) αναφορικά με την ΨΥ των εργαζομένων, καλύπτονται μόνο μερικώς από την

πολιτική της Ελλάδας, καθώς δεν υπάρχουν συγκεκριμένες δράσεις για την

υλοποίησή τους. Όπως αναφέρουν (ΠΟΥ 2005, ΟΑΣΑ 2011), οι περισσότερες

ψυχικές διαταραχές είναι ήπιες ή συνηθισμένες διαταραχές (πχ διαταραχές

διάθεσης-κατάθλιψη, νευρωτικές διαταραχές-άγχος και κατάχρηση ουσιών) και

επιδρούν αρνητικά στα άτομα, τις οικογένειές τους και έχουν άμεση επίπτωση στο

τομέα της εργασίας μέσω αυξημένων απουσιών από τη δουλειά, μειωμένης

παραγωγικότητας και αυξημένα κόστη, καθώς επίσης και έμμεσα, όπως για

παράδειγμα λόγω μειωμένου «ηθικού» των εργαζομένων. Οι στρατηγικές που

προτείνονται και από τους δύο φορείς/οργανισμούς, όπως για παράδειγμα, αύξηση

της ευαισθητοποίησης των εργαζομένων σε θέματα ΨΥ, υποστήριξη των

εργαζομένων που βρίσκονται σε κίνδυνο, παροχή θεραπείας σε εργαζόμενους με

προβλήματα ΨΥ, αλλαγή της οργάνωσης της εργασίας, επανένταξη των

εργαζομένων με προβλήματα ΨΥ στην εργασία, δεν έχουν περιληφθεί στην

υφιστάμενη πολιτική.





73

Α7.2 Πολιτικές άλλων χωρών

Το 2011 δημοσιεύθηκε η επικαιροποιημένη έκδοση του Παγκόσμιου Χάρτη Ψυχικής

Υγείας (Mental Health Atlas, WHO 2011), η οποία περιλαμβάνει τις τελευταίες εκτιμήσεις

αναφορικά με τους διαθέσιμους πόρους για τη θεραπεία και πρόληψη των νευρο-

ψυχιατρικών διαταραχών. Οι βασικές διαστάσεις της ΨΥ, για τις οποίες συλλέγει στοιχεία ο

Χάρτης παρουσιάζονται στον πίνακα στη συνέχεια.

Πίνακας 9: Διαστάσεις της ψυχικής υγείας για τις οποίες συλλέγει στοιχεία ο Παγκόσμιος Χάρτης


ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Εξειδικευμένη Πολιτική Ψυχικής Υγείας 60% των χωρών διαθέτουν Πολιτική για

την ΨΥ

Σχέδιο Ψυχικής Υγείας, το οποίο εκτός των άλλων

εξειδικεύει:

• Προϋπολογισμό

• Χρονοδιάγραμμα

• Στρατηγικές υλοποίησης

• Συγκεκριμένους στόχους

• Αποσαφήνιση ρόλων των διάφορων

εμπλεκομένων στην υλοποίηση των δράσεων

71% των χωρών διαθέτουν Σχέδιο για

την ΨΥ

Διακυβέρνηση

Νομοθεσία για την Ψυχική Υγεία 59% των χωρών διαθέτουν

εξειδικευμένη νομοθεσία για την ΨΥ

Κατά κεφαλή έξοδα για την ΨΥ Κατά μέσο όρο 1,63 δολάρια Χρηματοδότηση

Κατανομή των οικονομικών πόρων 67% των οικονομικών πόρων

κατευθύνεται στα ψυχιατρικά

νοσοκομεία

Αριθμός εξωτερικών ιατρείων 0.61 ανά 100.000 κατοίκους

Αριθμός υπηρεσιών ημερήσιας θεραπείας (day

treatment)

0.05 ανά 100.000 κατοίκους

Αριθμός στεγαστικών δομών στην κοινότητα 0.01 ανά 100.000 κατοίκους

Αριθμός ψυχιατρικών νοσοκομείων 0.04 ανά 100.000 κατοίκους

Αριθμός ψυχιατρικών κλινών 1.4 ανά 100.000 κατοίκους

Μέση διάρκεια νοσηλείας στα ψυχιατρικά

νοσοκομεία

77% των εισαγωγών παραμένει στο

νοσοκομείο λιγότερο από 1 έτος

Υπηρεσίες για παρακολούθηση (follow-up) 32% των χωρών διαθέτουν υπηρεσίες

που παρέχουν παρακολούθηση

Υπηρεσίες που παρέχουν ψυχο-κοινωνικές

παρεμβάσεις

44% των χωρών διαθέτουν τέτοιες

υπηρεσίες

Υπηρεσίες


Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας

• συνταγογράφηση για ψυχικές νόσους από

γιατρούς και νοσοκόμες της ΠΦΥ

• επίσημες πολιτικές που επιτρέπουν σε γιατρούς/

νοσοκόμες της ΠΦΥ να κάνουν διάγνωση και να

παρέχουν θεραπεία ψυχικών νόσων

56% των χωρών επιτρέπουν σε γιατρούς

ΠΦΥ να συνταγογραφούν για ψυχικές

διαταραχές

Στο 28% των χωρών, οι γιατροί της ΠΦΥ

έχουν εκπαιδευτεί εντός της υπηρεσίας

σε θέματα






74

ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

• συγκεκριμένες διαδικασίες για την παραπομπή

ασθενών από την ΠΦΥ στην Β’-Γ’ βάθμια φροντίδα

υγείας (και αντίστροφα)

• εκπαίδευση γιατρών και νοσηλευτών στην ψυχική

υγεία

• διαθεσιμότητα θεραπευτικών εγχειριδίων στις

υπηρεσίες ΠΦΥ.

Στο 36% των χωρών, έχουν εγκριθεί

εγχειρίδια για την αντιμετώπιση και

θεραπεία των ψυχικών διαταραχών και

είναι διαθέσιμα στο 50% των υπηρεσιών

ΠΦΥ

Κατανομή ειδικοτήτων 5.8 νοσηλευτές ανά 100.000 κατοίκους Ανθρώπινο

Δυναμικό Εκπαίδευση

Φάρμακα Κόστος φαρμάκων για ψυχικές διαταραχές 6.81 δολάρια το άτομο κάθε χρόνο.

Πληροφοριακά

Συστήματα

Συλλογή δεδομένων σχετικά με:

• αριθμός εισαγωγών

• αριθμός επαφών

• διάρκεια παραμονής

• παρεμβάσεις που υλοποιηθήκαν

σε διάφορες υπηρεσίες ΨΥ (ψυχιατρικά

νοσοκομεία, γενικά νοσοκομεία, υπηρεσίες ΠΦΥ,

εξωτερικά ιατρεία, κοινοτικές στεγαστικές δομές)

Όπως παρουσιάζεται και στην αναφορά του ΠΟΥ (Policies and practices for mental health in

Europe - meeting the challenges, 2008), σύμφωνα με στοιχεία αναφορικά με το

περιεχόμενο και τις συνιστώσες που περιλαμβάνονται σε εγκεκριμένα έγγραφα που

σχετίζονται με την ΨΥ (στρατηγικές, πολιτικές ή σχέδια σε χώρες), η Ελλάδα δεν έχει

συμπεριλάβει στη πολιτική της θέματα: οργάνωσης των υπηρεσιών όσο αφορά την εξέλιξη

της ΨΥ ώστε να αποτελεί συστατικό της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, οργάνωση των

πρωτοβουλιών για την προώθηση της ΨΥ, ποσότητα και ποιότητα των ανθρώπινων πόρων,

συμμετοχή των χρηστών των υπηρεσιών, των οικογενειών και των φροντιστών και τη

συνηγορία.

Επιπλέον, δεν υπάρχουν καθόλου κυβερνητικές οδηγίες σχετικά με την εκπροσώπηση των

χρηστών των υπηρεσιών σε επιτροπές και ομάδες που είναι υπεύθυνες για τις υπηρεσίες

ΨΥ, ενώ δεν προβλέπεται η εκπροσώπηση των χρηστών των υπηρεσιών σε επιτροπές και

ομάδες που είναι υπεύθυνες για τις υπηρεσίες ΨΥ.

Το πεδίο εφαρμογής της νομοθεσίας για την ΨΥ ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Οι

κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για τα ανθρώπινα δικαιώματα (WHO resource book on

mental health, human rights and legislation, Geneva, WHO 2005) και τη νομοθεσία για την

ΨΥ (Mental Ηealth legislation and human, Geneva, WHO, 2003) προτείνουν ότι μια

ολοκληρωμένη νομοθεσία για τη ΨΥ περιλαμβάνει μια σειρά θεμάτων, όπως μηχανισμούς

επίβλεψης ακούσιων εισαγωγών, διαπίστευση των επαγγελματιών και των δομών, θέματα

κηδεμονίας ατόμων με ψυχική ασθένεια και διαδικασίες και διασφαλίσεις για την

εθελοντική και ακούσια θεραπεία.

Η νομοθεσία για την ΨΥ στις περισσότερες χώρες περιλαμβάνει τα περισσότερα θέματα

που θέτει ο ΠΟΥ. Παρ 'όλα αυτά, μια έρευνα με επίκεντρο την εξειδικευμένη πολιτική και





75

νομοθεσία για την ΨΥ δεν μπορεί να καθορίσει αν αυτά τα θέματα πραγματικά αγνοούνται

ή καλύπτονται από άλλη νομοθεσία. Το ίδιο ισχύει και αναφορικά με τους μηχανισμούς για

την παρακολούθηση των πρακτικών ακούσιας θεραπείας, την οποία το Αζερμπαϊτζάν, η

Βουλγαρία, η Εσθονία, η Ελλάδα, η Σερβία, η Σλοβακία και η Ελβετία δεν περιλαμβάνουν

στη νομοθεσία για την ΨΥ. Η απουσία συγκεκριμένων νομικών δικαιωμάτων για τις

οικογένειες και τους φροντιστές πρέπει να εξετασθεί, δεδομένου ότι συχνά εμπλέκονται και

επηρεάζονται από τη θεραπεία των συγγενών τους.

Μέχρι το 2008 σύμφωνα με τον ΠΟΥ, αλλά και σύμφωνα με τα χρονικά πλαίσια της

παρούσας μελέτης, η Ελλάδα δεν έχει εντάξει στην πολιτική της για την ΨΥ και τα

ακόλουθα:

• Ένταξη της ΨΥ στην αξιολόγηση των επιπτώσεων στην υγεία των δημόσιων

πολιτικών (public policies).

• Πολιτικές για την υγεία στην εργασία και κανονισμοί ασφάλειας, οι οποίοι

περιλαμβάνουν την πρόληψη του άγχους που συνδέεται με την εργασία και οι

οποίοι έχουν αναπτυχθεί σε συνεργασία με τους τομείς υγείας και εργασίας.

• Ένταξη της ΨΥ στα σχολικά curricula μέσω συνεργασίας των τομέων υγείας και

εκπαίδευσης.

• Δημόσιες δαπάνες για την έρευνα στην ψυχική υγεία.



συγκεντρωτική αποτύπωση των αντίστοιχων κριτηρίων της πολιτικής και αξιολογητικά

σχόλια.





76

Πίνακας 10: Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την επικαιρότητα της

πολιτικής


Θεματικές

Περιοχές Μήτρες Αξιολόγηση

Επικαιρότητα εθνικής

στρατηγικής και πολιτικής

σε σχέση με τις πολιτικές

του Παγκόσμιος

Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ)

για την Ψυχική Υγεία



σε σχέση με τις

κατευθυντήριες γραμμές

και συστάσεις από την

Ευρωπαϊκή Ένωση

Σε γενικές γραμμές η κατεύθυνση της πολιτικής είναι

ευθυγραμμισμένη με τις γενικές αρχές και συστάσεις του ΠΟΥ

και της ΕΕ. Ωστόσο, δεν υπάρχει επικαιροποίηση όσον αφορά τις

γενικές οδηγίες για:

• ανάπτυξη χρηματοδοτικού μοντέλου και εξασφάλιση

βιωσιμότητας δομών και συστήματος καθώς και ακριβής

καθορισμός των οικονομικών της ψυχικής υγείας

• συντονισμός και συνεργασίες του συστήματος παροχής

υπηρεσιών και διοίκησης ψυχικής υγείας

• έμφαση στις κοινές ψυχικές διαταραχές και στην ψυχική

ευεξία έναντι της ψυχικής ασθένειας

Αλλά και σε πιο εξειδικευμένο επίπεδο, οι άξονες και οι

προτεραιότητες του Ψυχαργώς Γ’ δεν περιλαμβάνουν ή δεν

συγκεκριμενοποιούν πολλά επιμέρους ζητήματα, όπως μείωση

χρήσης ουσιών και αλκοόλ, κατανομή και διαχείριση

ανθρώπινου δυναμικού, ψυχική υγεία στην εργασία,

παρεμβάσεις πρόληψης σε όλο το φάσμα του πληθυσμού και

διασφάλιση ποιότητας υπηρεσιών. Επικαιρότητα

πολιτικής



σε σχέση με τις πολιτικές

άλλων χωρών για την

Ψυχική Υγεία

Με εξαίρεση την ένταξη της έρευνας στο πεδίο της ψυχικής

υγείας, η νέα πολιτική εξακολουθεί να μην περιλαμβάνει

διαστάσεις όπως οι ακόλουθες, που παρουσιάστηκαν και στη

συγκριτική μελέτη του ΠΟΥ το 2008:

• Ένταξη της ψυχικής υγείας στην αξιολόγηση των

επιπτώσεων στην υγεία των δημόσιων πολιτικών (public

policies).

• Πολιτικές για την υγεία στην εργασία και κανονισμοί

ασφάλειας, οι οποίοι περιλαμβάνουν την πρόληψη του

άγχους που συνδέεται με την εργασία και οι οποίοι έχουν

αναπτυχθεί σε συνεργασία με τους τομείς υγείας και

εργασίας.

• Ένταξη της ψυχικής υγείας στα σχολικά curricula μέσω

συνεργασίας των τομέων υγείας και εκπαίδευσης.

• Νομοθεσία σχετικά με κηδεμονία ψυχικά ασθενών και

νομικά δικαιώματα για τις οικογένειες και τους φροντιστές

τους, δεδομένου ότι συχνά εμπλέκονται και επηρεάζονται

από τη θεραπεία των συγγενών τους.





77

Α8. Αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής - συνεκτικότητα και

συμπληρωματικότητα

Η παρούσα ενότητα αφορά την αξιολόγηση της εξωτερικής συνοχής της πολιτικής για την

ΨΜ υπό τις έννοιες της συνεκτικότητας και της συμπληρωματικότητας διαμέσω μητρών

συνάφειας, σε σχέση με τις ακόλουθες διαστάσεις:

• Μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής πολιτικής

• Πολιτικές του τομέα της Υγείας - Προτάσεις της Ανεξάρτητης Ομάδας Εργασίας των

Ειδικών Εμπειρογνωμόνων στον τομέα της Υγείας (Μήτρα Συνάφειας 11)

• Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (Μήτρα Συνάφειας 12)

• Εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων (Μήτρα Συνάφειας 13)

• Ολοκληρωμένες Κατευθυντήριες Γραμμές για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση


• Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές της ΕΕ για την Πολιτική Συνοχής 2007-2013


• Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη (ΕΣΔΕΝ) 2008-2010 (Μήτρα


• ΕΣΠΑ 2007 – 2013 (Μήτρα Συνάφειας 17)

o Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού»,

Υπουργείο Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας (Επιτελική Σύνοψη,

2008) (Μήτρα Συνάφειας 18)

o Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (2007-2013) (Μήτρα


o Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Διοικητικής Μεταρρύθμισης (Μήτρα


• Πολιτικές επανένταξης - καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού και

προγράμματα ενίσχυσης της απασχόλησης

o Τοπικές Δράσεις Κοινωνικής Ένταξης για Ευάλωτες Ομάδες – ΤΟΠΕΚΟ

o Κοινωνική Οικονομία

o Προγράμματα και πολιτική ΟΑΕΔ

Σε γενικές γραμμές η πολιτική του Ψυχαργώς ‘Γ συνάδει με την πολιτική για την υγεία

κυρίως όσο αφορά την παρακολούθηση και αξιολόγηση του συστήματος (υγείας και

ψυχικής υγείας), την κατάρτιση του προσωπικού και την ένταξη της ψυχικής υγείας στην

ΠΦΥ. Παρατηρείται, ωστόσο, ότι δεν έχει λάβει υπόψη θέματα διοίκησης του συστήματος,





78

έτσι ώστε να θέσει πιθανώς καίρια ζητήματα στις αλλαγές που προτείνονται στο ευρύτερο

πεδίο της υγείας.

Ένα άλλο ζήτημα, εξέχουσας σημασίας, το οποίο δεν έχει αναφερθεί από τη νέα πολιτική

για την ΨΥ, αφορά τους ιδιωτικούς παρόχους υπηρεσιών, κάτι το οποίο περιλαμβάνεται

στην πολιτική για την υγεία. Επιπλέον θέματα οργάνωσης, όπως είναι η κατανομή του

προσωπικού ή οι μηχανισμοί ελέγχου δαπανών, δεν αναφέρονται στην πολιτική της ΨΥ.

Φαίνεται λοιπόν, ότι το σύστημα ΨΥ λειτουργεί παράλληλα με το ευρύτερο σύστημα υγείας

χωρίς να γίνεται προσπάθεια σύγκλισης και συνέργειας με τις υπόλοιπες δομές παροχής

υπηρεσιών για την υγεία.

Η έμφαση που δίνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων στη δια βίου εκπαίδευση

και την έρευνα, συνεργούν προς την υλοποίηση δύο βασικών προτεραιοτήτων της

πολιτικής για την ΨΥ, που είναι η κατάρτιση των επαγγελματιών και η διενέργεια

επιδημιολογικών και οικονομικών ερευνών (αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των

κοινοτικών παρεμβάσεων και δράσεων, οικονομική αξιολόγηση των κοινοτικών

παρεμβάσεων και δράσεων), ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην επίτευξη του στόχου της

βιώσιμης ανάπτυξης στον τομέα της Υγείας. Επιπλέον, φαίνεται ότι βασικοί στόχοι του

μεταρρυθμιστικού προγράμματος έχουν συμπεριληφθεί και προβλέπεται η επίτευξη τους

μέσα από την πολιτική για την ψυχική υγεία. Τέτοιοι στόχοι αφορούν την μείωση του

ποσοστού των μαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο, μέσω της προαγωγής της

ΨΥ στην παιδική και εφηβική ηλικία, την καταπολέμηση της φτώχειας μέσω της

διασφάλισης της πρόσβασης των αστέγων, ανέργων σε υπηρεσίες ΨΥ, την κοινωνική ένταξη

και καταπολέμηση των διακρίσεων μέσω της επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά

πασχόντων.

Ειδικότερα ο τομέας της επαγγελματικής επανένταξης των ψυχικά ασθενών, φαίνεται να

μπορεί να ενισχυθεί και από το πρόγραμμα «Ολοκληρωμένες Κατευθυντήριες Γραμμές για

την Ανάπτυξη και την Απασχόληση» καθώς και από τις στρατηγικές κατευθυντήριες

γραμμές της ΕΕ για την πολιτική συνοχής.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη συνάδει και συμπληρώνει το δεύτερο

άξονα της πολιτικής για την ΨΥ, που αφορά την προαγωγή της ΨΥ καθώς και το τρίτο

άξονα, που αφορά την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών. Δεν εμφανίζεται

συνάφεια με κανέναν από τους υπόλοιπους τρεις άξονες του Ψυχαργώς.

Το ΕΣΠΑ μπορεί να αξιοποιηθεί όσο αφορά τους στόχους του Ψυχαργώς Γ’ σε τομείς όπως

η ανάπτυξη νέων δομών, η έρευνα στην ΨΥ, η οργάνωση του συστήματος μέσω της

δημιουργίας ηλεκτρονικού φακέλου, η προώθηση της απασχόλησης των ψυχικά ασθενών,

η καταπολέμηση του στίγματος, η ενσωμάτωση της ΨΥ στην ΠΦΥ, καθώς οι στόχοι που

θέτονται είναι συναφείς και συνεργούν με αυτούς της πολιτικής για την ΨΥ.

Τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα εμφανίζουν άξονες δράσης αναφορικά με

την ανάπτυξη και εκσυγχρονισμό των υποδομών και στις τρεις βαθμίδες ψυχιατρικής

περίθαλψης, οι οποίοι είναι συναφείς και εξυπηρετούν τον πρώτο άξονα του Ψυχαργώς.





79

Στο πλαίσιο του Γενικού Στόχου Ι (Αναβάθμιση των δημοσίων πολιτικών, εκσυγχρονισμός

του ρυθμιστικού πλαισίου και των δομών της δημόσιας διοίκησης) του Επιχειρησιακού

Προγράμματος Διοικητικής Μεταρρύθμισης, προβλέπεται κατηγορία δράσεων που αφορά

στη βελτίωση της ποιότητας της εξυπηρέτησης των συναλλασσόμενων με τις δημόσιες

υπηρεσίες πολιτών και επιχειρήσεων και στην οποία εμπίπτουν δράσεις απλούστευσης

διοικητικών διαδικασιών, σχεδιασμός και εφαρμογή συστημάτων πληροφορικής σε

δημόσιες υπηρεσίες. Μεταξύ των έργων που προτείνονται είναι και η ενίσχυση του

διοικητικού και οργανωτικού περιβάλλοντος και θεσμική κατοχύρωση του ηλεκτρονικού

φακέλου ασθενούς, ενέργεια η οποία έχει απόλυτη συνάφεια με τον άξονα 3 του

Ψυχαργώς που αφορά την οργάνωση του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας.

Αναφορικά με τις Πολιτικές επανένταξης - Καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού

(Τοπικές Δράσεις Κοινωνικής Ένταξης για Ευάλωτες Ομάδες – ΤΟΠΕΚΟ, Κοινωνική

Οικονομία, Προγράμματα και πολιτική ΟΑΕΔ), συμπεριλαμβάνουν στις ομάδες στόχου και

τα άτομα με ψυχικές διαταραχές. Ιδιαίτερα συναφής είναι η δράση για τις ΤΟΠΕΚΟ που

όμως στην περίοδο αναφοράς της έκθεσης αξιολόγησης βρίσκεται στα αρχικά στάδια

υλοποίησης.



συγκεντρωτική αποτύπωση των αντίστοιχων κριτηρίων της πολιτικής και αξιολογητικά

σχόλια.





80

Πίνακας 11:Α Κριτήρια της πολιτικής και αξιολογητικά σχόλια ως προς την εξωτερική συνοχή της

πολιτικής και τη συνεκτικότητα – συμπληρωματικότητα της πολιτικής



Μνημόνιο

οικονομικής και

χρηματοπιστωτικής

πολιτικής

Απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στη χρηματοδότηση και

βιωσιμότητα των δομών, στον αριθμό και αξιοποίηση των

επαγγελματιών υγείας, στη μείωση των δαπανών για τις κοινωνικές

παροχές, στην εισαγωγή του συστήματος κλειστών ενοποιημένων

νοσηλειών καθώς και ζητήματα που σχετίζονται όχι μόνο με τη

λειτουργία των υπηρεσιών ΨΥ αλλά και με θεραπευτικά θέματα (πχ

έλεγχος συνταγογράφησης).

Πολιτικές του τομέα

της Υγείας -

Προτάσεις της

Ανεξάρτητης Ομάδας

Εργασίας των

Ειδικών

Εμπειρογνωμόνων

στον τομέα της

Υγείας

Συνολικά, η νέα πολιτική για την ΨΥ δεν εμφανίζει μεγάλη συνάφεια

με τις προτάσεις για την πολιτική υγείας. Πιο συγκεκριμένα,

παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις στα εξής:

• Απουσία αναφοράς στον ιδιωτικό τομέα

• Απουσία οικονομικού ελέγχου και αποδοτικότητας συστήματος ΨΥ

• Συνταγογράφηση και φάρμακα

Στρατηγική «Ευρώπη

2020»

Η συνοχή του Ψυχαργώς Γ’ Φάση με τις κατευθύνσεις της στρατηγική

«Ευρώπη 2020» εμφανίζεται χαμηλή, καθώς η έμφαση που δίνεται

είναι στην ενίσχυση της παραγωγικότητας. Εξαίρεση αποτελούν οι

προτεραιότητες του Ψυχαργώς που αφορούν σε παιδιά, καθώς τέτοιες

δράσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την άρση των εμποδίων ή

των παραγόντων που αυξάνουν τα ποσοστά των παιδιών που

εγκαταλείπουν πρόωρα την σχολική εκπαίδευση. Επίσης, ο δεύτερος

άξονας του Ψυχαργώς, που αφορά την προαγωγή και την πρόληψη, με

έμμεσο τρόπο, συντάσσεται προς την κατεύθυνση του στόχου για

μείωση της φτώχειας.

Εθνικό πρόγραμμα

μεταρρυθμίσεων

Οι κατηγορίες παρεμβάσεων που αναφέρονται στην αναθεώρηση του

Ψυχαργώς δεν είναι συναφείς προς την επίτευξη του στόχου για την

απασχόληση, ενώ εμμέσως ή αμέσως υπάρχει συνοχή με τους

υπόλοιπους στόχους. (αναλυτικά σχόλια και στο αντίστοιχο

αξιολογητικό ερώτημα)

Ολοκληρωμένες

Κατευθυντήριες

Γραμμές για την

Ανάπτυξη και την

Απασχόληση

(ΟΚΓΑΑ)

Συνολικά οι άξονες του Ψυχαργώς εμφανίζουν μικρή συνάφεια με τις

ΟΚΓΑΑ, με εξαίρεση τις κατευθυντήριες γραμμές που αφορούν την

προώθηση στην απασχόληση ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού και

την επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο, οι οποίες μπορούν να

αξιοποιηθούν από τις προτεραιότητες για την προαγωγή της

επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων και την εκπαίδευση

των επαγγελματιών ΨΥ, αντίστοιχα.

Εξωτερική

συνοχή

πολιτικής

Συνεκτικότητα

–

συμπληρωματ

ικότητα

πολιτικής

Στρατηγικές

Κατευθυντήριες

Γραμμές της ΕΕ για

την Πολιτική Συνοχής

2007-2013

Φαίνεται ότι συνολικά η πολιτική για την ΨΥ δεν είναι συναφής με τις

γραμμές της ΕΕ για την πολιτική συνοχής, με εξαίρεση τα ακόλουθα:

• η προτεραιότητα 2.5 του Ψυχαργώς (Δράσεις επαγγελματικής

ένταξης των ψυχικά πασχόντων) παρουσιάζει μέση συνάφεια με

την κατεύθυνση για «Προσέλκυση και διατήρηση περισσότερων

ανθρώπων στην αγορά εργασίας και εκσυγχρονισμός των

συστημάτων κοινωνικής προστασίας» και μέγιστη συνάφεια με την

κατεύθυνση για την «Προστασία της υγείας των εργαζομένων»

• η προτεραιότητα 5.1 του Ψυχαργώς (Εκπαίδευση) παρουσιάζει

μέγιστη συνάφεια με την κατεύθυνση «Αύξηση των επενδύσεων

στο ανθρώπινο κεφάλαιο μέσω της βελτίωσης της εκπαίδευσης και

της ειδίκευσης»





81



Εθνικό Σχέδιο

Δράσης για την

Κοινωνική Ένταξη

(ΕΣΔΕΝ) 2008-2010

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη συνάδει και

συμπληρώνει τον δεύτερο άξονα της πολιτικής για την ψυχική υγεία,

που αφορά την προαγωγή της ψυχικής υγείας καθώς και τον τρίτο

άξονα, που αφορά την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά

ασθενών. Δεν εμφανίζεται συνάφεια με κανέναν από τους υπόλοιπους

τρεις άξονες του Ψυχαργώς.

ΕΣΠΑ 2007- 2013

Η μεγαλύτερη συνάφεια των στόχων του Ψυχαργώς παρουσιάζεται με

τη θεματική προτεραιότητα του ΕΣΠΑ «Απασχόληση και κοινωνική

συνοχή». Πιο αναλυτικά, η μέγιστη συνάφεια αφορά τον Γενικό Στόχο

9 «Προώθηση της Κοινωνικής Ενσωμάτωσης και το Γενικό Στόχο 10

«Θεμελίωση ενός αποδοτικού και οικονομικά βιώσιμου συστήματος

Υγείας, που θα προσφέρει ποιοτικές και εξατομικευμένες υπηρεσίες

στους πολίτες και θα εστιάζει στη συνεχή βελτίωση των υπηρεσιών

πρόληψης και φροντίδας».

Επιπλέον, η πολιτική του Ψυχαργώς Γ’ παρουσιάζει μέγιστη συνάφεια

με την κατηγορία παρεμβάσεων 76 «Υποδομές Υγείας» των ΠΕΠ.

Επίσης, μεγάλη συνάφεια παρουσιάζει η πολιτική με το ΕΠ ΔΜ (π.χ.

προώθηση λογοδοσίας, νομοθετικές και κανονιστικές ρυθμίσεις)

καθώς επίσης και με το ΕΠ ΨΣ κατά το σκέλος των ηλεκτρονικών

εφαρμογών και πληροφοριακών συστημάτων (π.χ. ηλεκτρονικός

ψυχιατρικός φάκελος ασθενή).

Πολιτικές

επανένταξης -

καταπολέμησης του

κοινωνικού

αποκλεισμού

Υπάρχει συνάφεια του προγράμματος Τοπικές Δράσεις Κοινωνικής

Ένταξης Ευάλωτων Ομάδων με την πολιτική του Ψυχαργώς, καθώς

σχετίζεται με 2 προτεραιότητες: την επαγγελματική ένταξη των ψυχικά

πασχόντων και την εκπαίδευση, χωρίς όμως να εξειδικεύεται σε αυτή

την ομάδα.

Η θέσπιση των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (στις οποίες

συγκαταλέγονται εξ’ ορισμού και οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί

Περιορισμένης Ευθύνης) εμφανίζει υψηλή συνάφεια με τον άξονα 2

«Προαγωγή- Πρόληψη της Ψυχικής Υγείας» και ειδικότερα με την

προτεραιότητα 2.5 «Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στο πεδίο

της απασχόλησης και της επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά

πασχόντων» καθώς αποτελεί το πλαίσιο για την επαγγελματική

αποκατάσταση των ψυχικά πασχόντων.

Πολιτικές για την

απασχόληση

Ο ΟΑΕΔ υλοποιεί δύο προγράμματα που αφορούν στην απασχόληση

ατόμων που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, τα οποία

παρουσιάζουν μερική συνάφεια με την προτεραιότητα 2.5 «Δράσεις

προαγωγής της ψυχικής υγείας στο πεδίο της απασχόλησης και της

επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων» της πολιτικής για την

ψυχική υγεία. Αν και τα προγράμματα αυτά δεν αφορούν μόνο τους

ψυχικά ασθενείς, τους συμπεριλαμβάνουν στις ομάδες στόχου και με

κατάλληλη πλαισίωση από εξειδικευμένες δράσεις εκπαίδευσης και

υποστήριξης θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ακόμα ισχυρά

συνεκτικό δίπολο.





82

Α9. Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα

Α9.1 Αξιολόγηση με βάση τα κριτήρια του ΠΟΥ

Συγκεντρωτικά αξιολογητικά συμπεράσματα παρουσιάζονται με τη χρήση των κριτηρίων

που θέτει ο ΠΟΥ για την αξιολόγηση πολιτικών για την ΨΥ. Τα κριτήρια αξιολόγησης που

θέτει ο κατάλογος

(http://www.who.int/mental_health/policy/WHOPolicyChecklist_forwebsite.pdf) είναι

γενικά και αφορούν τόσο θέματα των μεθόδων και διαδικασιών που αναπτύσσεται η

εκάστοτε πολιτική όσο και θέματα περιεχομένου, τα οποία αντανακλούν τις βασικές

κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ. Η βαθμολόγηση σε κάθε πεδίο βασίζεται στην εξής

κλίμακα που προτείνεται από τον ΠΟΥ:

Πίνακας 12: Κλίμακα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τη βαθμολόγηση σε κάθε πεδίο της

αξιολόγησης

Κλίμακα Ερμηνεία

1 Ναι/σε υψηλό βαθμό

2 Ναι/ σε κάποιο βαθμό

3 Όχι/Καθόλου

4 Άγνωστο





83

Πίνακας 13: Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα με τη χρήση κριτηρίων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας

Λίστα ελέγχου Βαθμολογία Παρατηρήσεις Απαραίτητες ενέργειες

Θέματα διαδικασίας

1α. Υπήρξε μια υψηλού επιπέδου εντολή για την

ανάπτυξη της πολιτικής (πχ από τον Υπουργό

Υγείας);

1

1β. Σε ποιο επίπεδο έχει η πολιτική εγκριθεί

επίσημα και υιοθετηθεί; (π.χ., το τμήμα της

ψυχικής υγείας, Υπ. Υγείας, Υπουργικού

Συμβουλίου, ο Υπουργός Υγείας).

1

Συστήθηκε με Υπουργική Απόφαση (ΔΥ1δ/οικ.152308/6-12-10), ομάδα εργασίας με στόχο την

Αναθεώρηση του Εθνικού Επιχειρησιακού Προγράμματος «ΨΥΧΑΡΓΩΣ 2011-2020».

Τον Μάιο του 2012, υπογράφεται η Υπουργική Απόφαση (Απόφαση Μπόλαρη Υ5β/Γ.Π.οικ 46769

της 3/5/2012) η οποία εγκρίνει και θέτει την έναρξη του νέου δεκαετούς προγράμματος

(ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ) ανάπτυξης μονάδων και δράσεων ψυχικής υγείας Ψυχαργώς 2011-2020, το οποίο

αντανακλά την πολιτική του Υπουργείου για την ψυχική υγεία.

2. Η πολιτική βασίζεται σε σχετικά στοιχεία:

- Από αξιολόγηση της κατάστασης;

- Από την εκτίμηση των αναγκών;

2 Αν και αναφέρεται ότι η ανάπτυξη της πολιτικής βασίστηκε σε εκτίμηση των αναγκών του

πληθυσμού, ωστόσο δεν είναι γνωστά συγκεκριμένα εθνικά δεδομένα σχετικά με τις ανάγκες ή με

την υφιστάμενη κατάσταση του συστήματος, βάσει των οποίων μπορούν να προσδιοριστούν

συγκεκριμένες αδυναμίες ή ελλείψεις, για τις οποίες θα σχεδιαστεί συγκεκριμένη στρατηγική. Αν

και υπάρχουν συγκεκριμένες ανάγκες που έχουν γνωστοποιηθεί μέσω της εκ των υστέρων

αξιολόγησης του Ψυχαργώς Β’, που πραγματοποιήθηκε το 2010, και μέσω των στοιχείων της

Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας για τη διάρθρωση του συστήματος, οι οποίες έχουν ληφθεί υπόψη,

ωστόσο δεν υπάρχουν ποιοτικά ή πιο συγκεκριμένα δεδομένα αναφορικά με συγκεκριμένους

πληθυσμούς ή ανάγκες.

Διενέργεια επιδημιολογικών μελετών,

ενδελεχή καταγραφή και αξιολόγηση

της υπάρχουσας κατάστασης στον

τομέα της ζήτησης και της προσφοράς

υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η υπό

συζήτηση υπουργική απόφαση θέτει

ως προτεραιότητα την προαγωγή

σχετικών ερευνητικών δράσεων στο

χώρο της ψυχικής υγείας.

3. Οι πολιτικές που σχετίζονται με την ψυχική

υγεία, που έχουν χρησιμοποιηθεί στο εσωτερικό

της χώρας και σε άλλες χώρες με παρόμοια

πολιτιστικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά,

έχουν εξεταστεί και να ενσωματωθεί κατά

περίπτωση;

2 Οι μέχρι τώρα πολιτικές αλλά και η παρούσα ακολουθούν τις αρχές της αποϊδρυματοποίησης και

της κοινοτικής ψυχιατρικής, που εφαρμόζονται πλέον σε διεθνές επίπεδο. Μέχρι τώρα είχε δοθεί

έμφαση στην ανάπτυξη ενός δικτύου κοινοτικών δομών και στο κλείσιμο ψυχιατρείων. Η

παρούσα πολιτική εμπεριέχει μια πιο εξειδικευμένη και συστηματική προσέγγιση των θεμάτων,

έχοντας συμπεριλάβει περισσότερο εξειδικευμένες δράσεις. Γεγονός αποτελεί ότι δεν υπάρχει

συσχέτιση με άλλες χώρες σε αυτό το επίπεδο, με σκοπό τη συγκριτική αξιολόγηση

Υλοποίηση διαύλου επικοινωνίας με

άλλες χώρες, όχι μόνο σε πολιτικό

επίπεδο αλλά και υπηρεσιακό (ΔΨΥ).

4. Έχει υπάρξει μια διεξοδική διαδικασία

διαβούλευσης με τις ακόλουθες ομάδες:

-Εκπρόσωποι του Τομέα Υγείας,

συμπεριλαμβανομένου τμημάτων σχεδιασμού,

φαρμακευτικής, ανάπτυξης ανθρώπινου

δυναμικού, υγείας παιδιών, HIV / AIDS, της

4

Πραγματοποιήθηκαν ξεχωριστές διαβουλεύσεις και ομάδες συζήτησης επί συγκεκριμένων

θεματικών αξόνων/ προτάσεων αναθεώρησης. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό ποιοι συμμετείχαν στις

ομάδες αυτές. Αναφορικά με τις διαδικασίες διαβούλευσης όσο αφορά τους επιμέρους άξονες,

ήταν εξ’ αποστάσεως, ενώ για τη τελική πρόταση της ομάδας έργου πραγματοποιήθηκαν οι εξής

δυο ενέργειες:

Ανάρτηση κειμένου πρότασης αναθεώρησης στο διαδικτυακό τόπο του ΥΥΚΑ προς ηλεκτρονική

διαβούλευση (http://www.yyka.gov.gr/articles/health/domes-kai-draseis-gia-thn-

Θεσμική καθιέρωση της συμμετοχής

των αναφερόμενων φορέων σε

διαδικασίες διαβούλευσης και

καθορισμού της πολιτικής.





84



επιδημιολογίας.

-Εκπρόσωποι από το Υπουργείο Οικονομικών; 4

-Εκπρόσωποι των Υπουργείων Κοινωνικής

Πρόνοιας και Στέγασης;

4

-Εκπρόσωποι από το σύστημα ποινικής

δικαιοσύνης;

4

-Οι καταναλωτές/ χρήστες ή οι εκπρόσωποι

ομάδων καταναλωτών;

2

-Τα μέλη της οικογένειας ή τους εκπροσώπους

τους;

2

-Άλλες ΜΚΟ; 2

-Ιδιωτικός τομέας; 2

-Οποιεσδήποτε άλλες βασικές ομάδες

ενδιαφερομένων; Αν ναι, απαριθμήστε.

2

ygeia/programma-quot-psyxargws-quot/913-sxedio-prosA-diaboyleysh-quot-psyxargws-g-quot)

στις 15 Δεκεμβρίου 2011 και παρέμεινε έως τον Ιούνιο του 2012.

Διαβούλευση με τους φορείς και Συλλόγους στην ψυχική υγεία, παρουσία των Υφυπουργών

Υγείας κ. Μάρκου Μπόλαρη και κ. Γιώργου Κατριβάνου, στις 12 Ιανουαρίου του 2012, χωρίς να

έχει γνωστοποιηθεί ποιοι φορείς και σύλλογοι συμμετείχαν.

5. Έχει υπάρξει ανταλλαγή με άλλες χώρες

σχετικά με τις πολιτικές και τις εμπειρίες τους

στην ψυχική υγεία;

4 Δεν έχει καταγραφεί κάποιο αντίστοιχο στοιχείο. Υλοποίηση διαύλου επικοινωνίας με

άλλες χώρες, όχι μόνο σε πολιτικό

επίπεδο αλλά και υπηρεσιακό (ΔΨΥ).

6. Έχει πραγματοποιηθεί σχετική έρευνα βάσει

της οποίας να χαραχτεί η πολιτική (πχ πιλοτικές

μελέτες);

4 Υπάρχει η επιδημιολογική μελέτη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων για την ψυχοπαθολογία

ενηλίκων. Δεν είναι γνωστό αν έχει υπάρξει κάποιο πιλοτικό πρόγραμμα και ο βαθμός

αξιοποίησής της

Προαγωγή της έρευνας και τεκμηρίωση

των δράσεων της πολιτικής με

δεδομένα αποτύπωσης της

υπάρχουσας κατάστασης και

ερευνητικά συμπεράσματα.

ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ

1. Υπάρχει ένα ρεαλιστικό όραμα; 1 Το όραμα της πολιτικής στην παρούσα φάση είναι η ολοκλήρωση της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης, με το κλείσιμο των εναπομείναντων ψυχιατρείων και τη δημιουργία κοινοτικών

δομών που να καλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού.

Σύνδεση του οράματος με μετρήσιμους

δείκτες και τιμές στόχους, συνεχής

αξιολόγησής τους και αναθεώρησης

της πολιτικής σύμφωνα με τις

τρέχουσες συνθήκες και το βαθμό





85



υλοποίησης του προγράμματος.

Αυστηρός καθορισμός χρονοστόχων.

2. Έχουν συμπεριληφθεί οι σχετικές αρχές και

αξίες;

1 Η υπουργική απόφαση προέκυψε σε συνέχεια των προτάσεων της επιτροπής αναθεώρησης. Στη

πρόταση αναθεώρησης περιλαμβάνονται όλες οι αξίες και αρχές που αναφέρονται από διεθνείς

οργανισμούς, συνθήκες και διακηρύξεις, όπως για παράδειγμα:

Άρθρο 152 της Συνθήκης των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2006), Ευρωπαϊκό

Συμβούλιο (1999; 2000; 2001a; 2001b; 2005a), Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ 2001),

Διακήρυξη για την Ψυχική Υγεία (ΕΓ ΠΟΥ, 2005a), Σχέδιο Δράσης για την Ευρώπη (ΕΓ ΠΟΥ, 2005b),

Πράσινη Βίβλος, Σύμφωνο για την Ψυχική Υγεία και Ευημερία.

3. Οι αξίες και οι αρχές αυτές δίνουν έμφαση ή

προωθούν τα εξής:

-Τα ανθρώπινα δικαιώματα; 1 Ο Άξονας 4 της πολιτικής αφορά εξ’ ολοκλήρου την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά

ασθενών, τη συνηγορία για την ψυχική υγεία και την συμμετοχή των ασθενών και των

οικογενειών τους στις αποφάσεις που τους αφορούν. Οι δράσεις που αναφέρονται είναι οι

ακόλουθες:

1. Προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών

2. Προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ληπτών και των οικογενειών τους και ενίσχυση της

συμμετοχής τους.

-Κοινωνική ένταξη; 1 Αποτελεί κύρια προτεραιότητα της πολιτικής.

-Κοινοτική φροντίδα; 1 Αποτελεί κύρια προτεραιότητα της πολιτικής.

-Ενσωμάτωση; 1 Αποτελεί κύρια προτεραιότητα της πολιτικής.

-Τεκμηριωμένη πρακτική; 1 Στην Υπουργική Απόφαση, η ανάγκη αυτή δεν διατυπώνεται ξεκάθαρα, ωστόσο αντανακλάται ως

ένα βαθμό:

Στον άξονα 3 και στην προτεινόμενη δράση για θέσπιση και καθιέρωση θεραπευτικών

πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών

στον άξονα 5 και στη προτεινόμενη δράση για αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των

κοινοτικών παρεμβάσεων δράσεων

-Διατομεακή συνεργασία; 1 Προβλέπεται και προκρίνεται η συνεργασία με τα υπόλοιπα υπουργεία και φορείς. (Υπουργείο

Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και

Υλοποίηση των προτεινόμενων

δράσεων και νομοθετική υποστήριξή

τους.





86



Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Τοπική

Αυτοδιοίκηση, Εκκλησία κλπ.)

-Ισότητα με την φροντίδα σωματικής υγείας; 3 Δεν υπάρχει αντίστοιχη μέριμνα.

4. Έχουν καθοριστεί σαφείς στόχοι;

5. Είναι οι στόχοι συνεπείς:

-Με το όραμα;

-Με τις αξίες και τις αρχές;

2

Έχουν καθοριστεί άξονες προτεραιότητας και ειδικές δράσεις. Οι άξονες προτεραιότητας έχουν

εξειδικευθεί με ειδικές δράσεις, συνεπείς με το όραμα. Δεν υπάρχει ολιστική αντιμετώπιση των

θεμάτων που παρουσιάζονται.

Απαιτείται η εξειδίκευση σε

συγκεκριμένα σχέδια ή παρεμβάσεις

με μετρήσιμους δείκτες και στόχους


6. Περιγράφονται με σαφήνεια οι τομείς δράσης

ώστε να υποδεικνύουν τις βασικές κατευθύνσεις

της πολιτικής και τι θα επιτευχθεί;

1 Οι τομείς δράσης της πολιτικής αφορούν σε 5 βασικούς άξονες:

1. την ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών

2. την προαγωγή – πρόληψη Ψυχικής Υγείας

3. την οργάνωση του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας

4. την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών και συνηγορία για την ψυχική υγεία και

προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών

τους

5. την εκπαίδευση –έρευνα – νομοθεσία

Απαιτείται η εξειδίκευση σε

συγκεκριμένα σχέδια ή παρεμβάσεις

με μετρήσιμους δείκτες και στόχους

υλοποίησης. Όπου αυτό

πραγματοποιείται γίνεται ενδεικτικά κι

όχι ολιστικά.

7. Είναι οι τομείς δράσης γραμμένοι με τρόπο

που να δεσμεύει την κυβέρνηση (πχ μήπως

αναφέρεται "θα" αντί του "πρέπει");

3 Οι δράσεις που προτείνονται στην πολιτική είναι σε μεγάλο βαθμό ενδεικτικές, ενώ η διατύπωση

που χρησιμοποιείται σε όλο το κείμενο δεν αντανακλά την υποχρεωτική εφαρμογή.

Περαιτέρω εξειδίκευση του κειμένου

πολιτικής με επιχειρησιακό σχέδιο με

κοστολογημένες και ιεραρχημένες

δράσεις κατανεμημένες στις

προτεραιότητες της πολιτικής.

8. Σε ποιο βαθμό οι τομείς δράσης αντανακλούν

και αντιμετωπίζουν με ολοκληρωμένο τρόπο

ζητήματα συντονισμού και διαχείρισης;

(Α) Καθορίζει η πολιτική μια ειδική θέση/αρχή

ψυχικής υγείας εντός του Υπουργείου Υγείας

που να συντονίζει τις λειτουργίες και τις

υπηρεσίες ψυχικής υγείας;

(Β) Δημιουργεί ή αναφέρει η πολιτική για κάποιο

πολυτομεακό συντονιστικό όργανο για την

2 Ο συντονισμός και η διαχείριση της εφαρμογής των δράσεων που προτείνονται, αποτελούν έργο

της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας, ενώ δεν υπάρχει κάποιο άλλο πολυτομεακό συντονιστικό όργανο.

Οι ΤΕΨΥ, αν και έχουν ένα ρόλο συντονισμού και παρακολούθησης, ωστόσο δεν είναι

πολυτομεακές και δεν μπορούν να λάβουν σημαντικές αποφάσεις και μάλιστα σε επίπεδο

πολιτικής.

Θεσμική ενδυνάμωση της λειτουργίας

των ΤΕΨΥ και ενεργοποίηση των ΥΠΕ

στον τομέα της ψυχικής υγείας.





87



επίβλεψη σημαντικών αποφάσεων στον τομέα

της ψυχικής υγείας;

9) Σε ποιο βαθμό οι τομείς δράσης αντανακλούν

ζητήματα χρηματοδότησης;

(α) Καταδεικνύει η πολιτική τους τρόπους που

θα χρησιμοποιηθεί η χρηματοδότηση

προκειμένου να προωθεί ισότητα στις υπηρεσίες


3

(β) Δηλώνεται στην πολιτική ότι θα υπάρχει ίση

χρηματοδότηση μεταξύ ψυχικής και σωματικής

υγείας

3

(γ) Πως ενσωματώνεται η ψυχική υγεία στο

ασφαλιστικό.

4

Η πολιτική δεν αντανακλά ζητήματα χρηματοδότησης των δράσεων, ενώ δεν είναι γνωστό ο

τρόπος με τον οποίο ενσωματώνεται η ψυχική υγεία στο ασφαλιστικό.

Καθορισμός όλων των ζητημάτων

χρηματοδότησης και αυστηρή

κοστολόγηση των δράσεων και των

ενεργειών. Διερεύνηση

χρηματοδοτικών δυνατοτήτων μέσω

ΕΣΠΑ. Μελέτη της επίδρασης του

ιδιωτικού τομέα παροχής υπηρεσιών

ψυχικής υγείας στον ΕΟΠΥΥ και της

αντίστοιχης επιβάρυνσης.

Προσδιορισμό βιωσιμότητας ΨΜ και

δομών και εύρευση σημείου

ισορροπίας (νεκρού σημείου) μεταξύ

παρεχόμενων υπηρεσιών και

χρηματοδοτικών δυνατοτήτων της

χώρας.

10. Σε ποιο βαθμό οι τομείς δράσης

αντανακλούν θέματα νομοθεσίας και / ή τα

ανθρώπινα δικαιώματα;

(Α) Προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα; 1 Ο άξονας προτεραιότητας 4 εξειδικεύεται στην προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά

ασθενών.

(Β) Η πολιτική προωθεί την ανάπτυξη και την

εφαρμογή νομοθεσίας προσανατολισμένης στα

ανθρώπινα δικαιώματα;

1 Αναφέρεται η ανάγκη αντιμετώπισης των εξής θεμάτων από το νομοθετικό πλαίσιο:

1. αναγκαστική νοσηλεία και η παρακολούθηση της εφαρμογής των σχετικών διατάξεων του

νόμου.

2. εφαρμογή περιοριστικών μέτρων κατά τη νοσηλεία.

3. νοσηλεία σε αξιοπρεπές και ασφαλές περιβάλλον.

4. αναγκαστική ή μη λήψη θεραπείας κατά τη αναγκαστική νοσηλεία.

5. προάσπιση των δικαιωμάτων των ασθενών υπό δικαστική συμπαράσταση.

6. πολυφαρμακία και υπερσυνταγογράφηση.

Υλοποίηση των αναφερομένων

δράσεων και χάραξη συγκεκριμένου

επιχειρησιακού σχεδιασμού.





88



Επιπλέον αναφέρεται η ανάγκη ανάπτυξης συνεργασίας με το Υπουργείο Εσωτερικών για τη

τροποποίηση του Νόμου για τη δικαστική συμπαράσταση και εναρμόνιση με τη Σύμβαση του ΟΗΕ

για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.

(Γ) Προβλέπει η πολιτική ένα ανεξάρτητο όργανο

που να παρακολουθεί τις διάφορες πτυχές των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων;

3 Δεν προβλέπεται η θέσπιση κάποιου ανεξάρτητου οργάνου, ωστόσο υπάρχουν ήδη σχετικές

αρχές οι οποίες καλύπτουν την αντίστοιχη απαίτηση, όπως η Ειδική Επιτροπή για την Προστασία

των δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, της οποίας η λειτουργία θα ενισχυθεί. Ο

Συνήγορος της Υγείας και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του ΕΣΥ (ΣΕΥΥΠ) με τους οποίους θα

προωθηθεί η συνεργασία, ενώ αναφέρεται επίσης η ενσωμάτωση της παρακολούθησης της

προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο έργο των Τομεακών Επιτροπών Ψυχικής Υγείας.


αντανακλούν την οργάνωση των υπηρεσιών;

(Α) Η πολιτική προωθεί την ένταξη των

υπηρεσιών ψυχικής υγείας στις γενικές

υπηρεσίες υγείας;

2 Η προώθηση της ένταξης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας αφορά κυρίως στην Πρωτοβάθμια

φροντίδα υγείας με δράσεις που αφορούν:

1. Κατάρτιση για την εκμάθηση των βασικών δεξιοτήτων που απαιτούνται στην αποτελεσματική

διαχείριση των ψυχιατρικών διαταραχών στην ΠΦΥ.

2. Προώθηση της διασύνδεσης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας και ιδιαίτερα των Κινητών Μονάδων

με την ΠΦΥ και αξιοποίηση υπηρεσιών τηλεψυχιατρικής σε αυτή την κατεύθυνση.

3. Αξιοποίηση θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών για τη συνεχή εκπαίδευση και

υποστήριξη της καθημερινής κλινικής πρακτικής των επαγγελματιών της ΠΦΥ.

(Β) Η πολιτική προωθεί την προσέγγιση της

κοινοτικής ψυχιατρικής;

1 Ο άξονας 1 της πολιτικής αναφέρεται στην ανάπτυξη επαρκούς κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών.

(Γ) Η πολιτική προωθεί την αποϊδρυματοποίηση; 1 Ο άξονας 1 της πολιτικής αναφέρεται συγκεκριμένα στην ολοκλήρωση δράσεων

αποασυλοποίησης για τους ασθενείς των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, στην υλοποίηση

προγράμματος προστατευμένων διαμερισμάτων από τις υφιστάμενες Μονάδες Ψυχικής Υγείας

και κάλυψη των κενών θέσεων που θα προκύψουν, κατά προτεραιότητα με χρόνιους ασθενείς

των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, στην ανάπτυξη νέων Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης

σε όσους ΤοΨΥ έχουν ανεπαρκές δίκτυο υπηρεσιών.





αντανακλούν την προαγωγή, την πρόληψη και

την αποκατάσταση; Μήπως η πολιτική








89



προβλέπει:

(Α) πρόληψη των ψυχικών διαταραχών; 2 Αναφέρεται η ανάγκη για πρόληψη των ψυχικών διαταραχών, χωρίς να πραγματοποιείται

συγκεκριμενοποίηση των δράσεων.

(Β) παρεμβάσεις που προάγουν την ψυχική

υγεία;

2 Προτείνονται δράσεις προαγωγής χωρίς εξειδίκευση και συγκεκριμενοποίηση οδικού χάρτη

υλοποίησης και χρηματοδότησης.

(Γ) παρεμβάσεις για την αποκατάσταση των

ατόμων με ψυχικές διαταραχές;

2 Προτείνονται γενικές δράσεις.


αντανακλούν με ολοκληρωμένο τρόπο τη

συνηγορία;

(Α) Στηρίζει η πολιτική τις οργανώσεις χρηστών

και οικογενειών;

1 Ο άξονας 4 προβλέπει δράσεις για την προαγωγή της αυτοεκπροσώπησης των ληπτών υπηρεσιών

ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους, οι οποίες είναι:

Ενίσχυση της δημιουργίας σωματείων που αντιπροσωπεύουν τους ασθενείς και τις οικογένειές

τους σε όλη τη χώρα.

τη συμμετοχή αυτών των φορέων σε όλα τα σώματα που εμπλέκονται στην παρακολούθηση, το

σχεδιασμό και την αξιολόγηση του συστήματος ψυχικής υγείας.

(Β) Προωθεί η πολιτική την συνηγορία εκ μέρους

των ατόμων με ψυχικές διαταραχές;

1 Ο άξονας προτεραιότητας 4 αναφέρεται και προωθεί τη συνηγορία.


αντανακλούν με ολοκληρωμένο τρόπο τη

βελτίωση της ποιότητας;

(Α) Δεσμεύεται η πολιτική για την παροχή

υψηλής ποιότητας, τεκμηριωμένων

παρεμβάσεων;

2 Η πρόταση αναθεώρησης της πολιτικής αναφέρεται τόσο στην ανάγκη για τεκμηριωμένες

παρεμβάσεις (evidence based medicine) και στη χρήση προτύπων θεραπειών

ή θεραπευτικών πρωτοκόλλων, όσο και στην σύνθεση των ήδη υπαρχόντων και η δημιουργία

Εθνικών Οδηγιών και Πρωτοκόλλων προσαρμοσμένων στην Ελληνική πραγματικότητα, όπως και η

διάδοσή τους, μετά διαβούλευση με τους θεσμικούς φορείς, αλλά και η δημιουργία

εκπαιδευτικού πακέτου για την εκπαίδευση των επαγγελματιών ψυχικής υγείας.

Στην Υπουργική Απόφαση, η ανάγκη αυτή δεν διατυπώνεται ξεκάθαρα, ωστόσο αντανακλάται ως








90



ένα βαθμό:

Στον άξονα 3 και στην προτεινόμενη δράση για θέσπιση και καθιέρωση θεραπευτικών

πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών

στον άξονα 5 και στη προτεινόμενη δράση για αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των

κοινοτικών παρεμβάσεων δράσεων

(Β) Περιλαμβάνει η πολιτική μια διαδικασία για

τη μέτρηση και τη βελτίωση της ποιότητας των

υπηρεσιών;

1 Ο άξονας 3 της ΥΑ που αφορά την οργάνωση του συστήματος, περιλαμβάνει την υπο-κατηγορία

παρεμβάσεων αναφορικά με την αξιολόγηση και βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων

υπηρεσιών.


αντανακλούν/ αφορούν τα πληροφοριακά

συστήματα;

(Α) Θα συσταθούν πληροφοριακά συστήματα

για τη ψυχική υγεία για να καθοδηγούν τη λήψη

αποφάσεων για τη μελλοντική ανάπτυξη της

πολιτικής, σχεδιασμού και ανάπτυξης

υπηρεσιών;

1 Η πολιτική κατευθύνει προς την ανάπτυξη κατάλληλης υποδομής πληροφορικής τόσο για την

καταγραφή δεδομένων, όσο και για την υποστήριξη των εργαζομένων στην ψυχική υγεία και για

την παρακολούθηση των υπό εξέλιξη δράσεων ψυχικής υγείας, στον άξονα 3 (οργάνωση

συστήματος ψυχικής υγείας), αλλά και προς την αξιοποίηση ήδη υφιστάμενων ηλεκτρονικών

συστημάτων, όπως είναι ο Χάρτης Ψυχικής Υγείας και ο Υγειονομικός Χάρτης.




16. Σε ποιο βαθμό οι τομείς δράσης αφορούν

τους ανθρώπινους πόρους και την κατάρτιση;

(Α) Δεσμεύεται η πολιτική στο να θέσει σε

εφαρμογή τις κατάλληλες συνθήκες εργασίας

για τους παρόχους ψυχικής υγείας;

3 Δεν υπάρχει ειδική αναφορά, εκτός από την κατεύθυνση που δίνεται για προαγωγή της ψυχικής

υγείας γενικά στον τομέα της απασχόλησης.

(Β) Έχουν συζητηθεί οι κατάλληλες στρατηγικές

διαχείρισης για τη βελτίωση της πρόσληψης και

διατήρησης των παρόχων της ψυχικής υγείας;

3 Δεν υπάρχει καμία ειδική αναφορά πέρα από την γενική κατεύθυνση για τη βελτίωση και

διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

(Γ) είναι η κατάρτιση σε βασικές ικανότητες και

δεξιότητες που θεωρούνται ως κεντρικής

σημασίας για την ανάπτυξη των ανθρώπινων

πόρων;

1 Η πολιτική αντανακλά την ανάγκη για καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό σε αρκετούς τομείς που

εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας και συγκεκριμένα αναφέρει:

1. Συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας για ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης, τόσο

στο προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, όσο και στο επίπεδο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης.

2. Δράσεις κατάρτισης εργαζομένων σε νοσηλευτικές και στεγαστικές δομές για την αντιμετώπιση

της κρίσης και την πρόληψη και διαχείριση διεγερτικών και επιθετικών συμπεριφορών

Να ληφθούν υπόψη οι παράμετροι

που αναφέρονται και να διευκρινιστεί

η οδός υλοποίησής τους.





91



3. Δράσεις κατάρτισης εργαζομένων σε τεχνικές ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής

4. Δράσεις κατάρτισης στην εργασία (on the job training) εργαζομένων σε εμπλεκόμενους στην

ψυχική υγεία τομείς (υπηρεσίες λοιπών Υπουργείων, ΟΤΑ).

5. Δράσεις κατάρτισης επαγγελματιών ΠΦΥ.

17. Σε ποιο βαθμό οι τομείς δράσης αφορούν

την έρευνα και την αξιολόγηση;

(Α) Η πολιτική υπογραμμίζει την ανάγκη για την

έρευνα και την αξιολόγηση των υπηρεσιών και

του σχεδίου πολιτικής και των στρατηγικών;

1 Δυο άξονες της πολιτικής (3 και 5) αφορούν σε θέματα αξιολόγησης και έρευνας των υπηρεσιών. Υλοποίηση απαραίτητου πλαισίου για

την πραγματοποίηση έρευνας και

αξιολόγησης των υπηρεσιών ψυχικής

υγείας.

18. Σε ποιο βαθμό οι τομείς δράσης αφορούν τις

διατομεακές συνεργασίες μέσα στον τομέα της

υγείας;

(Α) Δίνει η πολιτική έμφαση στη συνεργασία με

τους τομείς προγραμματισμού, φαρμακευτικής,

ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, παιδικής

υγείας, του HIV / AIDS, της επιδημιολογίας και

της επιτήρησης, ετοιμότητας σε καταστάσεις

επιδημίας και καταστροφής, μέσα στον τομέα

της υγείας;

(Β) Περιέχει η πολιτική σαφείς δηλώσεις του

ρόλου που κάθε τμήμα θα παίξει σε κάθε τομέα

δράσης;

3 Αν και προβλέπεται η προώθηση της συνεργασίας του τομέα ψυχικής υγείας με άλλους τομείς ή

φορείς (εκπαίδευση, δικαστικό, ΟΤΑ) ωστόσο οι τομείς δράσης δεν αφορούν διατομεακές

συνεργασίες μέσα στον τομέα της υγείας (δεν δίνεται έμφαση στη συνεργασία με τους τομείς

προγραμματισμού, φαρμακευτικής, ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, παιδικής υγείας, του

HIV / AIDS, της επιδημιολογίας και της επιτήρησης, ετοιμότητας σε καταστάσεις επιδημίας και

καταστροφής, μέσα στον τομέα της υγείας) και επιπλέον δεν προσδιορίζεται πως θα αναπτυχθούν

αυτές οι συνεργασίες και ποιο ρόλο θα διαδραματίσει κάθε τομέας/τμήμα.

19. Σε ποιο βαθμό οι τομείς δράσης αφορούν τη

διατομεακή συνεργασία;

(Α) Δίνει η πολιτική έμφαση στη συνεργασία με

όλες τις άλλες σχετικές κρατικές υπηρεσίες;

(Β) Δίνει η πολιτική έμφαση στη συνεργασία με

όλες τις σχετικές ΜΚΟ, συμπεριλαμβανομένων

των ομάδων χρηστών και οικογενειών;

(Γ) Περιέχει η πολιτική σαφείς δηλώσεις του

2 Ο άξονας 1 της πολιτικής που αφορά στην Ανάπτυξη Κοινοτικών Υπηρεσιών, περιλαμβάνει στις

δράσεις που αφορούν τις υπηρεσίες ενηλίκων την προώθηση της διατομεακής συνεργασίας

μεταξύ:

Υπουργείων (Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου

Μάθησης και Θρησκευμάτων, Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

και Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης)

άλλων τομέων (Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εκκλησία κλπ.) που εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών

προαγωγής ψυχικής υγείας.

Να συγκεκριμενοποιηθεί ο ρόλος του

κάθε φορέα, το πεδίο κοινής δράσης

και να καθοριστούν στόχοι και χρονικοί

περιορισμοί υλοποίησης.





92



ρόλου που κάθε τομέας θα παίξει σε κάθε τομέα

δράσης; Ωστόσο, δεν συγκεκριμενοποιούνται ούτε οι εμπλεκόμενοι, ούτε ο ρόλος που θα διαδραματίσει

κάθε μέρος.

20. Έχουν ληφθεί υπόψη όλες οι ακόλουθες

ομάδες:

-Τα άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές;

-Παιδιά και έφηβοι;

-Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας;

-Οι άνθρωποι με νοητική υστέρηση;

-Τα άτομα με εξάρτηση από ουσίες;

-Οι άνθρωποι με κοινές ψυχικές διαταραχές;

-Οι άνθρωποι που επηρεάζονται από τραύμα;

2 Δεν έχουν ληφθεί υπόψη άτομα:

με νοητική υστέρηση,

με διαταραχές εξάρτησης από ουσίες,

με κοινές ψυχικές διαταραχές,

με διαταραχές μετα-τραυματικού στρες

Να συμπληρωθεί η πολιτική ή να

υπάρξει εξειδίκευση σε επίπεδο


21. Λαμβάνοντας υπόψη τους διαθέσιμους

πόρους στη χώρα, έχει επιτευχθεί μια λογική

ισορροπία μεταξύ των παραπάνω ομάδων;

3 Δεν υπάρχει πρόβλεψη για χρηματοδότηση των προτεινόμενων δράσεων και επιπλέον, παρόλο

που υπάρχει κατευθυντήρια γραμμή από τον ΠΟΥ για την αντιμετώπιση της ψυχικής υγείας ως

ίσης της σωματικής, δε δηλώνεται ή δεν φαίνεται να αντανακλάται κάτι τέτοιο στην παρούσα

πολιτική, μέσω της ίσης χρηματοδότησης των δύο τομέων ή των τομέων εντός ψυχικής υγείας.

Κάθε έκφραση πολιτικής βούλησης να

προηγείται αναλυτική και ολιστική

κοστολόγηση και διευκρίνιση της

χρηματοδότησης. Καθορισμός πλάνου

βιωσιμότητας κάθε μεταρρυθμιστικής

πολιτικής

22. Σε ποιο βαθμό τα βασικά θέματα πολιτικής

της ψυχικής υγείας έχουν ενσωματωθεί με/ ή

είναι συνεπή με:

Οι θεματικές ενότητες που παρουσιάζονται στη συνέχεια χρήζουν αναλυτικής διερεύνησης από

εξειδικευμένες ομάδες εργασίας.

-Νομοθεσία για την ψυχική υγεία; 1

-Νομοθεσία για τη γενική υγεία; 2

-Καταστατικό για τα δικαιώματα των ασθενών; 1

-Νόμος για τις αναπηρίες; 4

-Πολιτική για την υγεία; 2

-Κοινωνική πολιτική; 2

-Πολιτική για τη μείωσης της φτώχειας; 3

-Την αναπτυξιακή πολιτική; 2

Προτείνεται η αναλυτική διερεύνηση

των θεματικών περιοχών που

παρουσιάζονται και η αποσαφήνιση

σημείων τομής για απαραίτητες

νομοθετικές πρωτοβουλίες.





93



Λαμβάνοντας υπόψη τους οικονομικούς και

ανθρώπινους πόρους που διατίθενται στη χώρα,

σχολιάστε σχετικά με τη γενική δυνατότητα

εφαρμογής της πολιτικής.

Η δυνατότητα εφαρμογής της πολιτικής ελέγχεται και κρίνεται αμφίβολη, καθώς:

δεν υπάρχει επιχειρησιακός σχεδιασμός, εξειδίκευσης της πολιτικής και καθορισμού πλάνου

υλοποίησης σε συνάρτηση με χρονικούς, οικονομικούς και λοιπούς περιορισμούς

δεν υπάρχουν οι απαιτούμενοι εθνικοί πόροι που να διασφαλίζουν την απρόσκοπτη λειτουργία

των δομών ΝΠΔΔ

αδυναμίες δημιουργούνται λόγω αποχωρήσεων προσωπικού, ανισοκατανομές και αδυναμία

προσλήψεων λόγω των μνημονιακών δεσμεύσεων

Να πραγματοποιηθεί ακριβής και

πλήρης επιχειρησιακός σχεδιασμός και

οδικός χάρτης υλοποίησης.

Να διερευνηθούν οι χρηματοδοτικές

δυνατότητες μέσω ΕΣΠΑ.

Να ενισχυθούν οι ανθρώπινοι πόροι

τόσο ποιοτικά όσο και ποιοτικά.





94

A9.2 Συμπεράσματα αξιολόγησης πολιτικής

Η πολιτική του 2012 αφορά ουσιαστικά τη συνέχιση, επικαιροποίηση και ολοκλήρωση της

ΨΜ. Η κατεύθυνση προς ένα κοινοτικό σύστημα ψυχικής υγείας, το οποίο θα καλύπτει τις

ανάγκες τόσο του ευρύτερου, όσο και ειδικών ομάδων του πληθυσμού, συνεχίστηκε με τη

νέα πολιτική για το Ψυχαργώς Γ’ φάση.

Πιο συγκεκριμένα η νέα πολιτική φαίνεται να δίνει μεγαλύτερη έμφαση σε ένα ευρύτερο

πεδίο, που πλέον περιλαμβάνει, όχι μόνο τους αποασυλοποιημένους ασθενείς, αλλά και

άλλες ομάδες του πληθυσμού (ηλικιωμένους, παιδιά, άνεργους κτλ). Η νέα πολιτική

αναγνωρίζει προβλήματα και δημιουργεί μια βάση κι ένα πλαίσιο αναφοράς για την

αντιμετώπιση τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα, αποτελεί η ανάγκη για διεύρυνση του

συστήματος ψυχικής υγείας μέσω διατομεακών συνεργασιών, για την οργάνωση και τον

συντονισμό του, για την συστηματική παρακολούθηση του και για την εκπαίδευση των

στελεχών του. Είναι σημαντικό ότι όλα τα προαναφερθέντα ζητήματα, θέτονται σε ένα

επίπεδο γενικής αναδιοργάνωσης του συστήματος και αφορούν μακροπρόθεσμα

αποτελέσματα.

Αν και η νέα πολιτική ενσωματώνει αρχές, αξίες και πρακτικές διεθνών οργανισμών,

φαίνεται να αποτελεί ένα οραματικό κείμενο χωρίς να διαφαίνεται η τάση για μετατροπή

του σε συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους και ενέργειες προς τις κατευθύνσεις τις

οποίες θέτει. Επί παραδείγματι, η ενσωμάτωση της ψυχικής υγείας στην ΠΦΥ αποτελεί

έναν βασικό στόχο και μια ευρύτερη τάση των σύγχρονων συστημάτων ψυχικής υγείας,

Ωστόσο η πολιτική δεν προσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα υλοποιηθεί μια τέτοια

μετάβαση, ούτε και ποιος είναι ο απώτερος σκοπός της ή ο ρόλος της ΠΦΥ στην ψυχική

υγεία. Η εκπαίδευση των επαγγελματιών της ΠΦΥ είναι μια βασική ενέργεια για την

αναγνώριση ψυχικών διαταραχών και την άμεση διαχείριση τους. Όμως εξακολουθούν να

παραμένουν ζητήματα όπως: η δυνατότητα περισσότερων παρεμβάσεων μέσα στην ΠΦΥ

(π.χ. πρόληψη, συνταγογράφηση, παρακολούθηση μετά την έξοδο από το σύστημα ψυχικής

υγείας-κυρίως για ασθενείς με ένα μόνο επεισόδιο ψυχικής διαταραχής) και η αλλαγή

κουλτούρας όχι μόνο των επαγγελματιών αλλά κυρίως του πληθυσμού, που θεωρεί το

σύστημα ψυχικής υγείας, αποκομμένο και αυστηρά οριοθετημένο. Ένα δεύτερο

παράδειγμα αποτελεί η πρόληψη και η προαγωγή της ψυχικής υγείας. Σε μεγάλο βαθμό, η

νέα πολιτική καλύπτει την κατευθυντήρια γραμμή και τα διεθνή πρότυπα για έμφαση σε

δράσεις πρόληψης και προαγωγής, ωστόσο οι δράσεις που προτείνονται φαίνεται να είναι

αποσπασματικές και όχι μακροπρόθεσμες. Η πρόληψη δεν αφορά μόνο ενημέρωση ή

ευαισθητοποίηση αλλά και τους υποστηρικτικούς μηχανισμούς που θα παρεμβαίνουν

έγκαιρα, όταν εντοπίζονται επιβαρρυντικοί παράγοντες για την ψυχική υγεία.

Βασικό μειονέκτημα της νέας πολιτικής αποτελεί η απουσία της οικονομικής διάστασης της

ψυχικής υγείας. Η πολιτική 2012 δεν περιλαμβάνει δυο βασικές και καίριες συνιστώσες. Η

πρώτη είναι η μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση του συστήματος (και ειδικότερα των νέων

υπηρεσιών και δράσεων που προτείνονται) έτσι ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του

συστήματος. Ο δεύτερος παράγοντας αφορά την ποιοτική και οικονομική αξιολόγηση των

μονάδων,των υπηρεσιών και των παρεμβάσεων, όπου θα συσχετίζονται παράμετροι

κόστους βάσει μοντέλων αξιολόγησης που θα συνυπολογίζουν την αποτελεσματικότητα,

την αποδοτικότητα, την οικονομικότητα υλοποίησης καθώς και την ποιότητα των





95

παρεχομένων υπηρεσιών. Η ανάγκη αυτή είναι επιτακτική, δεδομένων των μειωμένων

πόρων που διατίθενται για την ψυχική υγεία αλλά και της ευρύτερης δυσμενούς

οικονομικής περιόδου της χώρας.

Επίσης, η διαχείριση και οργάνωση του συστήματος, αν και τίθεται για πρώτη φορά σαν

ανάγκη, δεν αντανακλάται σε συγκεκριμένους στόχους. Σήμερα το το σύστημα διοίκησης

παραμένει κατακερματισμένο και υπερ-συγκεντρωτικό σε κεντρικό επίπεδο, με

ανύπαρκτο περιφερειακό και «οριακά ανενεργό» τομεακό επίπεδο. Συνεπώς, χρειάζεται

να προσδιοριστούν οι αρχές και το μοντέλο διοίκησης σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του

με ύπαρξη διακριτών λειτουργιών και αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο (κεντρικό, περιφερειακό,

τομεακό και τοπικό) και με αυστηρά καθορισμένες διαδικασίες συλλειτουργίας των

φορέων και των οργάνων διοίκησης. Η ενδυνάμωση των ΤΕΨΥ για παράδειγμα δεν επιλύει

το πρόβλημα της συγκεντρωτικότητας του συστήματος, και δεν θα επιφέρει ουσιαστικά

αποτελέσματα, αν α) δεν αποσαφηνιστεί ο ρόλους τους (συμβουλευτικός έναντι (vs)

αποφασιστικού), β) δεν προσδιοριστούν οι αρμοδιότητες, οι ευθύνες και η δικαιοδοσία

τους και γ) δεν υποστηριχθούν από την απαιτούμενη διοικητική δομή/υπόσταση για την

ικανοποίηση του ρόλου τους και την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους. Επιπλέον,

σημαντικό για τη διαχείριση και οργάνωση των υπηρεσιών και κατά συνέπεια ολόκληρου

του συστήματος είναι η καθιέρωση προτύπων, κριτηρίων και διαδικασιών, βάσει των

οποίων θα λειτουργούν και θα ελέγχονται οι μεμονωμένες μονάδες, φορείς, όργανα

διοίκησης και παροχής υπηρεσιών.

Επιπρόσθετα, ένα από τα σημαντικότερα μειονεκτήματα της πολιτικής του Ψυχαργώς Γ’

είναι ότι δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ούτε τίθεται το πλαίσιο ενσωμάτωσης και

συλλειτουργίας των παράλληλων συστημάτων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας που

έχουν αναπτυχθεί στη χώρα. Οι ιδιωτικές κλινικές ανά νομό έχουν σημαντική διάρθρωση

και διαθέτουν μεγάλο αριθμό κλινών, καλύπτοντας υψηλό αριθμό νοσηλειών μέσης και

μεγάλης χρονικής διάρκειας. Επίσης, οι ελεύθεροι επαγγελματίες ψυχίατροι και συναφείς

ειδικότητες παρέχουν επί της ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό

κομμάτι του πληθυσμού της χώρας. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ένταξη των ανωτέρω

υπηρεσιών σε ενεργά δίκτυα φροντίδας των ασθενών και συνολικά ο ιδιωτικός τομέας δεν

παρακολουθείται και δεν λαμβάνεται σε κανένα βαθμό υπόψη κατά το σχεδιασμό και τη

λειτουργία του συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αν και όπως αναφέρθηκε

καλύπτει μεγάλος μέρος των υπηρεσιών περίθαλψης και εν αγνοία του συστήματος μπορεί

να αποτελέσει οδό επαναφοράς της ιδρυματοποίησης.

Τέλος, πρέπει να τονισθεί η απουσία καθορισμού πλάνου της πολιτικής του Ψυχαργώς

σχετικά με τον ΕΟΠΥΥ, όπου έχει ενεργοποιηθεί και αναδειχθεί σε σημαντικό φορέα του

συστήματος ΨΥ. Ο ΕΟΠΥΥ λειτουργεί ως πάροχος υπηρεσιών ΨΥ καθώς έχει ενσωματώσει

τις δομές και τις μονάδες παροχής υπηρεσιών του ΙΚΑ κι επίσης χρηματοδοτεί από τη μεριά

των ασφαλιστικών ταμείων τις δαπάνες των ΝΠΔΔ αλλά και του ιδιωτικού τομέα. Ακριβώς

οι ίδιες συνθήκες ισχύουν και για τα υπόλοιπα ανεξάρτητα συστήματα που παρέχουν

υπηρεσίες ψυχικής υγείας, δηλαδή αυτά των ΟΤΑ, ΜΨΥ των Ενόπλων Δυνάμεων κ.τ.λ.,

όπου δεν καθορίζονται σαφώς τα όρια συλλειτουργίας, η συμπληρωματικότητα τους και

πλάνο διαλειτουργικότητας.





96

ΜΕΡΟΣ Β: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ - ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Β1. Εισαγωγή

Στην παρούσα ενότητα θα πραγματοποιηθεί η αποτίμηση της φυσικής και οικονομικής

προόδου υλοποίησης της ΨΜ στα ακόλουθα επίπεδα:



Τα στοιχεία χρηματοοικονομικής και φυσικής ολοκλήρωσης που συμπεριλαμβάνονται στην

παρούσα ενότητα συλλέχθηκαν από το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα της ΕΥΤΥΚΑ

με ημερομηνία αναφοράς μέχρι και την 31/12/2012.

Β1.1 Γενικό πλαίσιο προσέγγισης αξιολόγησης

Για την υλοποίηση της αξιολόγησης της ΨΜ πραγματοποιήθηκε ένα πλέγμα αξιολογητικών

ενεργειών με όρους:

• Προόδου υλοποίησης και αποτελεσματικότητας με την έννοια του βαθμού

υλοποίησης - ολοκλήρωσης του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου της ΨΜ και

επίτευξης των επιδιωκόμενων στόχων (εκροών και αποτελεσμάτων).

• Αποδοτικότητας με την έννοια της παραγωγής του μέγιστου αποτελέσματος με τη

μικρότερη δυνατή προσπάθεια.

• Βιωσιμότητας με την έννοια της δυνατότητας διατήρησης των αποτελεσμάτων της

ΨΜ.

• Επίδρασης με την έννοια των μακροχρόνιων επιπτώσεων της εφαρμοζόμενης

πολιτικής.

Οι μεθοδολογικές τεχνικές συλλογής και ανάλυσης που πραγματοποιούνται εξειδικεύονται

όπως ακολούθως:

• Desk research (βάσεις δεδομένων για στοιχεία προσφοράς και ζήτησης υπηρεσιών,

οικονομικά στοιχεία κλπ)

• Έρευνες πεδίου για τη διερεύνηση ειδικών θεμάτων όπως αναφέρονται στο

Πρόγραμμα Εργασίας (συνεντεύξεις με δικαιούχους έργων, συνεντεύξεις με

χρήστες υπηρεσιών κλπ)

• Μελέτες περίπτωσης

• Επιτόπιες επισκέψεις





97

Β1.2 Δομή αξιολόγησης

Η αξιολόγηση θα πραγματοποιηθεί με βάση τους δύο ακόλουθους κεντρικούς άξονες, όπως

αναφέρθηκε και ανωτέρω:


• Αποτελέσματα – επιπτώσεις - Υλοποίηση στόχων ΨΜ.

Β.2 Αξιολόγηση χρηματοοικονομικής πορείας χρηματοδοτικών

προγραμμάτων ΨΜ

Η παρούσα ενότητα στηρίζεται στην ξεχωριστή αξιολόγηση των επιχειρησιακών

προγραμμάτων, καθώς για το υπό εξέταση χρονικό διάστημα δεν υπάρχει ενοποίηση των

κοινοτικών χρηματοδοτικών δυνατοτήτων που παρέχονται στη χώρα υπό το πρίσμα της ΨΜ

με σαφή προσδιορισμό της συμπληρωματικότητας των δράσεων και την ομαδοποίησή τους

σε γενικούς άξονες προτεραιότητας και ειδικούς στόχους που να ταυτίζονται με τους

αντίστοιχους των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Επιπρόσθετα, δεν έχει πραγματοποιηθεί

αποσαφήνιση των οδών υλοποίησης, χρηματοδότησης και ένταξης των πράξεων, του

συνόλου των επιθυμητών παρεμβάσεων καθώς και το συνολικό χρηματοδοτικό πλαίσιο και

η κατανομή του ανά ΕΠ σύμφωνα και με τους διαθέσιμους πόρους (εθνικούς και

κοινοτικούς) και τις επιθυμητές παρεμβάσεις.

Για κάθε επιχειρησιακό πρόγραμμα που συμμετέχει στη χρηματοδότηση της ΨΜ (ΕΠΑΝΑΔ,

ΠΕΠ, ΨΣ, ΔΜ) θα πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής πορείας του.

Η ανάλυση ανά ΕΠ θα στηρίζεται στην παρουσίαση της διαχρονικής εξέλιξης των

ακόλουθων τεσσάρων (4) βασικών οικονομικών μεγεθών:

• Ποσοστό ενεργοποίησης – Προσκλήσεις

• Ποσοστό προϋπολογισμού των ενταγμένων πράξεων

• Ποσοστό νομικών δεσμεύσεων των ενταγμένων πράξεων

• Ποσοστό απορρόφησης

Σε απόλυτα αριθμητικά μεγέθη η πορεία υλοποίησης σε κάθε ΕΠ εκφράζεται σε

συνάρτηση:

• με τον προϋπολογισμό των προσκλήσεων,

• με τον προϋπολογισμό των ενταγμένων πράξεων,

• με τα ποσά των νομικών δεσμεύσεων,

• με τα ποσά των δηλωθέντων δαπανών στο ΟΠΣ.





98

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί και να αποσαφηνιστεί ένα πολύ σημαντικό

μεθοδολογικό κενό που δημιουργείται κι επί της ουσίας αναδεικνύει μια από τις

ουσιαστικότερες αδυναμίες του συστήματος και διαμορφώνει την αντίστοιχη πρόταση. Την

παρούσα χρονική στιγμή δεν υπάρχει η δυνατότητα αξιολόγησης της υλοποίησης της ΨΜ

σύμφωνα με δείκτες αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας, ποσοστών ολοκλήρωσης των

επιθυμητών στόχων και οικονομικότητας υλοποίησης.

Η ανωτέρω αδυναμία οφείλεται στην έλλειψη ενός αυστηρά οριοθετημένου

επιχειρησιακού σχεδιασμού υπό τις έννοιες των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, χρονικών

περιορισμών και επιθυμητών στόχων υλοποίησης, ο οποίος θα περιλαμβάνει με ενιαίο

τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι – ΕΠ). Οι

τιμές στόχοι που παρουσιάζονται από το ΟΠΣ των ΕΠ δεν συμβαδίζουν με τη σημερινή

πραγματικότητα, δεν έχουν επικαιροποιηθεί και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως οι στόχοι

υλοποίησης του Ψυχαργώς Γ’. Επίσης, η έλλειψη επιδημιολογικών και λοιπών στατιστικών

δεδομένων αποκλείει από τον αξιολογητή τη δυνατότητα αξιολόγησης των έργων υπό την

έννοια της χρονικής και χρηματοδοτικής προτεραιοποίησης των καθορισμένων στόχων

σύμφωνα με γεωγραφικούς και λοιπούς παράγοντες. Τέλος, οι δείκτες εκροών και

αποτελεσμάτων των ΕΠ χρήζουν άμεσης αναθεώρησης και προσαρμογής σύμφωνα με τα

προβλεπόμενα στο Ψυχαργώς Γ’, με σκοπό την επί της ουσίας επιμέτρηση της υλοποίησης

και των επιθυμητών αποτελεσμάτων της ΨΜ.

Β.2.1 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού

Αντικείμενο της παρούσας ενότητας αποτελεί η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της

πορείας υλοποίησης των ενταγμένων έργων στο ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού»

που εμπίπτουν στο θεματικό άξονα προτεραιότητας 5 - «Εδραίωση της μεταρρύθμισης στον

ΤΟΨΥ, Ανάπτυξη της Α΄θμιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της Δημόσιας Υγείας του

πληθυσμού» και πιο συγκεκριμένα στην κατηγορία παρέμβασης 5.1 – «Εδραίωση της

μεταρρύθμισης στον τομέα της Ψυχικής Υγείας» με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2012

καθώς και η συγκριτική αξιολόγηση σε σχέση με την εικόνα που αποτυπώθηκε στην

προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2011.

Στο πλαίσιο του άξονα αυτού έχουν μέχρι σήμερα, εκδοθεί τέσσερις (4) προσκλήσεις για

υποβολή προτάσεων. Κατά το έτος 2012, δεν εκδόθηκε κάποια περαιτέρω πρόσκληση

εκδήλωσης ενδιαφέροντος σχετική με την ανωτέρω κατηγορία παρέμβασης, οπότε η

κατάσταση σε αυτό τον τομέα παραμένει ίδια με αυτή που παρουσιάστηκε στις

31/12/2011, κι είναι η ακόλουθη:





99

Πίνακας 14: Προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων στο ΕΠΑΝΑΔ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΗΜΕΡ.

ΕΝΑΡΞΗΣ

ΗΜΕΡ.

ΛΗΞΗΣ

ΚΑΤΗΓ.

ΠΡΑΞΕΩΝ

ΠΡΟΥΠ/ΣΜΟΣ

71511 23.500.000,00

71512 125.000.000,00

71513 19.000.000,00

71514 12.000.000,00

14η ανοιχτή πρόσκληση για

υποβολή προτάσεων στο ΕΠ

«Ανάπτυξη Ανθρωπίνου

Δυναμικού» 2007-2013

01/08/2011 30/12/2011

Σύνολο 179.500.000,00

(71511)1 28.000.000,00

(71512)2 157.424.634,00

(71513)3 21.067.428,99

(71514)4 28.200.000,00

1η τροποποίηση 9ης ανοιχτής

πρόσκλησης για υποβολή

προτάσεων στο ΕΠ «Ανάπτυξη

Ανθρωπίνου Δυναμικού» 2007-

2013

15/3/2010 7/5/2011

Σύνολο 234.692.062,99

71512 39.575.366,00

71513 3.080.000,00

6η πρόσκληση για υποβολή

προτάσεων / μεταφορά έργων

του γ’ ΚΠΣ στο ΕΠ «Ανάπτυξη

Ανθρωπίνου Δυναμικού» 2007-

2013

01/03/2010 25/12/2010

Σύνολο 42.655.366,00

71511 16.800.000,00

71512 113.200.000,00

71513 10.000.000,00

71514 8.200.000,00

1η ανοιχτή πρόσκληση για

υποβολή προτάσεων στο ΕΠ

«Ανάπτυξη Ανθρωπίνου

Δυναμικού» 2007-2013,

κατηγορία παρεμβάσεων 1:

«Εδραίωση της μεταρρύθμισης

στον τομέα της ψυχικής υγείας»

20/1/2009 Ανοιχτή

Σύνολο 148.200.000,00

ΣΥΝΟΛΟ 605.047.428,99€

Ο συνολικά κατανεμημένος προϋπολογισμός στην υπό εξέταση κατηγορία παρέμβασης

(5.1) του ΕΠΑΝΑΔ είναι 241.186.513 € (προγραμματική δημόσια δαπάνη) και η κατάσταση

της χρηματοοικονομικής πορείας σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά παρουσιάζεται

ακολούθως:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των προσκλήσεων που έχουν ενεργοποιηθεί αγγίζει το

ποσό των 605.047.428,99€, ήτοι ποσοστό ενεργοποίησης 250,86%.

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων που χρηματοδοτούνται είναι

166.923.576,54 €, ήτοι το ποσοστό του ενταγμένου προϋπολογισμού ανέρχεται στο

69,21 % της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης και αναφέρεται σε 124 έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 49.254.166,00€ ήτοι ποσοστό

20,42 % περίπου επί της προγραμματικής δημόσιας δαπάνης. Η συμβασιοποίηση

αφορά 75 έργα.

• Οι δηλωμένες δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 18.384.443,99

€ και αντιστοιχούν σε ποσοστό απορρόφησης 7,62 % και αφορούν 71 έργα.





100

Στα δύο γραφήματα που ακολουθούν παρουσιάζονται τα ανωτέρω χρηματοοικονομικά

μεγέθη σε απόλυτα νούμερα και ποσοστά, συγκριτικά σε σχέση με την εικόνα που

αποτυπώθηκε στις 31/12/2011.


κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ, σε απόλυτα νούμερα.

0

50.000.000

100.000.000

150.000.000

200.000.000

250.000.000

300.000.000

31/12/2011

31/12/2012

31/12/2011 241.186.513 52.211.182,57 21.266.577,26 6.985.514,33

31/12/2012 241.186.513 166.923.576,54 49.254.166,00 18.384.443,99

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚ

Η ∆ΗΜΟΣΙΑ

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ

Π/ΥΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ∆ΑΠΑΝΕΣ


κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ (%)

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

31/12/2011

31/12/2012

31/12/2011 250,86 21,65 8,82 2,90

31/12/2012 250,86 69,21 20,42 7,62

ΠΟΣΟΣΤΟ

ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΠΟΣΟΣΤΟ

ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ

ΠΟΣΟΣΤΟ

∆ΕΣΜΕΥΣΗΣ

ΠΟΣΟΣΤΟ

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται συγκριτικά στοιχεία σχετικά με το πλήθος

των έργων που έχουν αποτυπωθεί κατά τις δύο αξιολογητικές περιόδους (31/12/2011 –

31/12/2012). Όπως γίνεται αντιληπτό, το πλήθος των έργων ΨΥ, ξεκινώντας από το 2010 με

25 ενταγμένα έργα και στις 31/12/2011 φθάνοντας τα 63, έχει συνεχίσει την ανοδική του

πορεία με 124 έργα στις 31/12/2012.





101


κατηγορία παρέμβασης 5.1 του ΕΠΑΝΑΔ σχετικά με το πλήθος των έργων.

0

20

40

60

80

100

120

140

31/12/2011

31/12/2012

31/12/2011 63 34 29

31/12/2012 124 75 71

ΕΝΤΑΓΜΕΝΑ ΕΡΓΑ ΕΡΓΑ ΣΕ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑ ΜΕ ∆ΑΠΑΝΕΣ

Οι κατηγορίες πράξεων που ορίζονται από το ΕΠΑΝΑΔ, στις οποίες ανήκουν τα ενταγμένα

έργα είναι οι ακόλουθες:

Πίνακας 15: Κατηγορίες πράξεων

ΚΩΔΙΚΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΕΩΝ

71511 Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση - Πρόληψη της χρονιοποίησης των νέων περιστατικών

- Αποκατάσταση ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας που διαβιούν στην

κοινότητα

71512 Εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας - Μετασχηματισμός Ψυχιατρικών

Νοσοκομείων - Ολοκλήρωση της κάλυψης των αναγκών περίθαλψής σε κοινοτικές

δομές

71513 Κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας και στελεχών άλλων τομέων

1514 Ανάπτυξη και υλοποίηση οριζόντιων και διατομεακών προγραμμάτων πρόληψης.

Παρακολούθηση, προτυποποίηση, αξιολόγηση και πιστοποίηση υπηρεσιών ψυχικής

υγείας. Διοικητική, λειτουργική και επιστημονική υποστήριξη των ΤΕΨΥ για την

προώθηση του θεσμού και τη στήριξη του έργου τους. Υποστήριξη της

αποτελεσματικότητας, της βιωσιμότητας και του ποιοτικού χαρακτήρα των

παρεμβάσεων για την εδραίωση της ΨΜ.

Η κατανομή των έργων σύμφωνα με αυτή την κατηγοριοποίηση συγκριτικά για τις δύο

αξιολογητικές περιόδους φαίνεται στο γράφημα ακολούθως, όπου παρουσιάζεται και το

αυξανόμενο πλήθος έργων που εντάχθηκαν αντίστοιχα:





102

Διάγραμμα 5: Κατανομή έργων ανά κατηγορία πράξεων

0

20

40

60

80

100

120

140

31/12/2011

31/12/2012

31/12/2011 3 43 8 9 63

31/12/2012 21 61 13 29 124

71511 71512 71513 71514ΣΥΝΟΛΟ

ΕΡΓΩΝ

Το σύνολο των ανωτέρω έργων, με σκοπό την επί της ουσίας παρουσίαση των στοιχείων

αντιστοιχίστηκε από την ομάδα αξιολόγησης με τους άξονες προτεραιότητας που

διαρθρώνονται στο Εθνικό σχέδιο δράσης Ψυχαργώς Γ’, οι οποίοι είναι οι ακόλουθοι:

1. Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών (περιλαμβάνει όλες τις ΜΨΥ).

2. Προαγωγή – πρόληψη της ΨΥ.

3. Οργάνωση συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας.

4. Συνηγορία, δικαιώματα, αυτοεκπροσώπηση των ΛΥΨΥ.

5. Εκπαίδευση, έρευνα, νομοθεσία.

Όπως γίνεται αντιληπτό, η συντριπτική πλειοψηφία των έργων ανήκει στον πρώτο άξονα

προτεραιότητας (Κοινοτικό δίκτυο υπηρεσιών), σε αναλογία αντίστοιχη με αυτή που

παρουσιάστηκε και στις 31/12/2011.





103

Διάγραμμα 6: Ενταγμένα έργα ανά άξονα προτεραιότητας (πλήθος έργων)

45

1 3 2

12

63

90

6 4 5

19

124

0

20

40

60

80

100

120

140

31/12/2011

31/12/2012

31/12/2011 45 1 3 2 12 63

31/12/2012 90 6 4 5 19 124

1 - ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ

∆ΙΚΤΥΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

2 - ΠΡΟΑΓΩΓΗ -

ΠΡΟΛΗΨΗ ΨΥΧΙΚΗΣ

ΥΓΕΙΑΣ

3 - ΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

4 - ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ,

∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ

5 - ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ -

ΕΡΕΥΝΑ -

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΩΝ

Πιο αναλυτικά, τα ενταγμένα έργα στο ΕΠΑΝΑΔ αφορούν κυρίως δομές ΨΥ (86),

προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης επαγγελματιών ΨΥ (11), ενημερωτικές ημερίδες

και συνέδρια (6), και άλλες δράσεις, οι οποίες αποτυπώνονται αναλυτικά στον πίνακα που

ακολουθεί, συγκριτικά και με την κατάσταση στις 31/12/2011.

Πίνακας 16: Πλήθος ενταγμένων έργων ανά άξονα παρέμβασης

ΑΞΟΝΑΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΨΥΧΑΡΓΩΣ Γ πλήθος

έργων

31/12/2011

πλήθος

έργων

31/12/2012

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 1 1

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ 0 1

ΛΗΠΤΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 1 4

ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΦΟΡΕΩΝ 1 2

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΠΑΓΓ. ΨΥ 7 11

ΔΟΜΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 45 86

ΜΥΠ 1 1

ΠΡΟΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 1 6

ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ΗΜΕΡΙΔΕΣ 5 6

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΕΡΓΩΝ 0 4

ΕΡΕΥΝΑ 0 1

ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ 1 1

Οι δομές ΨΥ που έχουν ενταχθεί προς υλοποίηση αναλυτικά αφορούν στις δομές που

φαίνονται στο παρακάτω διάγραμμα. Τα περισσότερα έργα (14) αφορούν κέντρα ημέρας,

δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ (13), ΚΨΥ (8), ξενώνες βραχείας παραμονής (8) και σύσταση

παιδοψυχιατρικών τμημάτων (8), υπηρεσία η οποία παρουσιάζει σημαντικές ελλείψεις σε





104

όλη τη χώρα. Ακολουθούν οι κινητές μονάδες (7) και τα ΨΤ (7) δείχνοντας μία σαφή

στόχευση στην εδραίωση της Α’ βάθμιας φροντίδας ΨΥ.

Διάγραμμα 7: Ενταγμένες ΜΨΥ ανά είδος δομής

2

13

6

14

8

7

1

1

8

1

3

1

8

6

7

4

0

4

3

4

5

6

0

1

6

1

0

1

7

2

5

0

0 2 4 6 8 10 12 14 16

∆ΙΚΤΥΟ ΠΟΛΥ∆ΥΝΑΜΩΝ ΨΥΧΟ∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ

ΚΕΝΤΡΩΝ

∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ

ΙΑΤΡΟΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑ∆Α

ΜΟΝΑ∆Α ΕΦΗΒΩΝ

ΜΟΝΑ∆Α ΟΞΕΩΝ

ΞΕΝΩΝΑΣ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ

ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ∆Α

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑ∆Α ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

ALZHEIMER

ΠΑΙ∆ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΕΡΓΩΝ

31/12/2011

31/12/2012

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα

προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’ και στον πίνακα συγκριτικά η

κατάσταση που αποτυπώνεται στις δύο χρονικές στιγμές επιμέτρησης για το συνολικό ποσό

των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των έργων του τομέα ΨΥ.





105

Διάγραμμα 8: Χρηματοοικονομικά μεγέθη ανά άξονα προτεραιότητας του εθνικού σχεδίου

δράσης Ψυχαργώς Γ’

0,00

20.000.000,00

40.000.000,00

60.000.000,00

80.000.000,00

100.000.000,00

120.000.000,00

140.000.000,00

160.000.000,00

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 147.214.998,9 1.965.640,00 6.760.000,00 2.737.450,00 8.245.487,58

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 36.640.552,37 915.640,00 4.232.166,00 2.227.810,00 5.237.997,63

∆ΑΠΑΝΕΣ 12.831.787,40 440.312,50 1.195.101,74 551.077,30 3.366.165,05

1 -

ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ

∆ΙΚΤΥΟ

2 -

ΠΡΟΑΓΩΓΗ -

ΠΡΟΛΗΨΗ

3 -

ΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟ

4 -

ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ,

∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

5 -

ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣ

Η - ΕΡΕΥΝΑ -

Πίνακας 17: Συνολικό ποσό των εγκεκριμένων προϋπολογισμών, συμβάσεων και δαπανών των

έργων του τομέα ΨΥ.

ΑΞΟΝΑΣ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ

31/12/2011 31/12/2012 31/12/2011 31/12/2012 31/12/2011 31/12/2012


ΔΙΚΤΥΟ

ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

40.696.707,62 147.214.998,96 16.845.062,91 36.640.552,37 5.467.714,94 12.831.787,40


ΠΡΟΛΗΨΗ

ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

715.040,00 1.965.640,00 715.040,00 915.640,00 44.657,62 440.312,50



ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ

6.680.700,00 6.760.000,00 159.666,00 4.232.166,00 68.964,09 1.195.101,74


ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ

ΛΥΨΥ

854.450,00 2.737.450,00 721.310,00 2.227.810,00 140.869,36 551.077,30

5 - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ -

ΕΡΕΥΝΑ -

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

3.264.284,95 8.245.487,58 2.825.498,35 5.237.997,63 1.263.308,32 3.366.165,05

ΣΥΝΟΛΑ 52.211.182,57 166.923.576,54 21.266.577,26 49.254.166,00 6.985.514,33 18.384.443,99

Στον πίνακα που ακολουθεί παρατηρείται, ότι η συμβασιοποίηση των έργων στον τέταρτο

άξονα είναι υψηλή και εξελίσσεται ικανοποιητικά στον τρίτο και στον πέμπτο. Σχετικά με





106

τον πρώτο άξονα προτεραιότητας το αντίστοιχο ποσοστό είναι σε πολύ χαμηλό βαθμό

επίτευξης. Αντίστοιχα, οι δαπάνες σε σχέση με τις εντάξεις, φαίνεται ότι υπολείπονται

αισθητά σε όλους τους άξονες εκτός από τον πέμπτο, όπου προσεγγίζει το 41 % και στο

σύνολο το χαμηλό ποσοστό απορρόφησης φαίνεται ότι αγγίζει το 11 %. Την υψηλότερη

απορρόφηση φαίνεται να έχουν τα έργα που εντάσσονται στον άξονα της εκπαίδευσης.

Πιθανή εξήγηση γι’ αυτό μπορεί να είναι το γεγονός ότι τα έργα αυτά μάλλον δε σχετίζονται

με προσλήψεις προσωπικού.

Διάγραμμα 9: Ποσοστό συμβάσεων επί των εντάξεων ανά άξονα προτεραιότητας

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00 % συµβάσειςεπί εντάξεων

% δαπανών επί εντάξεων

% συµβάσειςεπί εντάξεων 24,89 46,58 62,61 81,38 63,53 29,51

% δαπανών επί εντάξεων 8,72 22,40 17,68 20,13 40,82 11,01


∆ΙΚΤΥΟ


ΠΡΟΛΗΨΗ



4 -

ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ,

5 -

ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ - ΣΥΝΟΛΑ

Με ημερομηνία 31/12/2012,όπως αποτυπώνεται και στη συνέχεια, φαίνεται ότι έχουν

ολοκληρωθεί συνολικά 10 έργα, ενώ στις 31/12/2011 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 3 έργα. Η

αντίστοιχη κατανομή των έργων παρουσιάζεται στη συνέχεια.

Διάγραμμα 10: Έργα που ολοκληρώθηκαν ανά άξονα προτεραιότητας

0

2

4

6

8

10

12 ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ

ΕΡΓΩΝ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΩΝ

ΕΡΓΩΝ

4 1 5 10


∆ΙΚΤΥΟ


∆ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,

5 - ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ

- ΕΡΕΥΝΑ - ΣΥΝΟΛΟ

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, υπάρχει σαφής

βελτίωση σε όλα τα χρηματοοικονομικά μεγέθη αλλά και τη φυσική υλοποίηση των έργων





107

που χρηματοδοτούνται από το ΕΠΑΝΑΔ σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε

κατά την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης.

Το ΕΠΑΝΑΔ με βεβαιότητα αποτελεί την ισχυρότερη οδό χρηματοδότησης και υλοποίησης

έργων ΨΥ και της ΨΜ. Παρόλα αυτά για την επί της ουσίας αξιοποίηση των

χρηματοδοτικών δυνατοτήτων που προσφέρει θα πρέπει να αντιμετωπισθούν άμεσα και

αποτελεσματικά όλοι οι περιορισμοί που συνοπτικά αναφέρονται στη συνέχεια και αυτή τη

στιγμή υπονομεύουν την αξιοποίησή του.

Η διάρθρωση του ΕΠΑΝΑΔ κατά το σκέλος που αναφέρεται στον τομέα της ΨΥ θα πρέπει να

επαναπροσδιορισθεί σύμφωνα με τον ακριβή επιχειρησιακό σχεδιασμό που θα προκύψει

σε συνέχεια του εθνικού σχεδίου δράσης Ψυχαργώς Γ’. Κάθε έργο που θα εντάσσεται θα

πρέπει να αποτελεί υλοποίηση ενός συγκεκριμένου στόχου με βάση το σύνολο των

κανόνων προτεραιοποίησης που θα έχουν τεθεί και πάντα σύμφωνα με επιδημιολογικά και

λοιπά δεδομένα. Επίσης, θα πρέπει εκ των προτέρων να έχει αξιολογηθεί η βιωσιμότητα

του κάθε έργου (η συντριπτική πλειοψηφία τους αφορά το δίκτυο υπηρεσιών) σε βάθος

χρόνου και μετά την περίοδο χρηματοδότησης. Τέλος, οι διαδικασίες αξιολόγησης και

ένταξης των έργων θα πρέπει να πραγματοποιούνται σε όσο το δυνατόν πιο σύντομο

χρονικό διάστημα και η υλοποίηση να ακολουθεί την πιο σύντομη οδό που εξασφαλίζει το

επιθυμητό αποτέλεσμα.

Β.2.2 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα

Στο πλαίσιο των ΠΕΠ έχουν ενταχθεί μέχρι το τέλος του 2012, εικοσιτέσσερα (24) έργα που

σχετίζονται με την ΨΥ σε διάφορες περιφέρειες της χώρας, για τα οποία διαπιστώνονται τα

εξής:

• Ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων που χρηματοδοτούνται από

τα ΠΕΠ είναι 50.261.927,49 €.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 17.936.098,17 € ήτοι

ποσοστό 35,70 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού. Η συμβασιοποίηση

αφορά δέκα (10) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 8.212.627,76 € και

αντιστοιχούν στο 16,34 % του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων έργων

και αφορούν οκτώ (8) έργα.

Η χρηματοοικονομική πορεία των ενταγμένων έργων φαίνεται στο διάγραμμα που

ακολουθεί, όπου παρέχεται η δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης της κατάστασης που

αποτυπώνεται με ημερομηνία αναφοράς 31/12/2012 και της αντίστοιχης με ημερομηνία

αναφοράς 31/12/2011.





108

Διάγραμμα 11: Συνολικά οικονομικά μεγέθη ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2012 –

31/12/2011)

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται συγκριτικά στοιχεία σχετικά με το πλήθος

των έργων που έχουν αποτυπωθεί κατά τις κατά τις δυο αξιολογητικές περιόδους

(31/12/2011 – 31/12/2012).

Διάγραμμα 12: Συνολικός αριθμός ενταγμένων έργων ΨΥ στα ΠΕΠ (31/12/2012 – 31/12/2011)

Τα έργα ΨΥ που χρηματοδοτούνται μέσω των ΠΕΠ εντάσσονται στους παρακάτω άξονες

προτεραιότητας και αναπτύσσονται σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Στους πίνακες που

ακολουθούν παρουσιάζονται τα στοιχεία συγκριτικά κατά τις δύο αξιολογητικές περιόδους

(31/12/2011 – 31/12/2012).





109

Πίνακας 18: Έργα ΨΥ χρηματοδοτούμενα μέσω ΠΕΠ ανά κατηγορία πράξης

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΑΞΗΣ Αριθμός έργων

31-12-2011

Αριθμός έργων

31-12-2012

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΟΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ

ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ

1 4

ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ - ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ - ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΩΝ

ΑΝΑΓΚΩΝ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ ΣΕ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ

5 15

ΕΠΕΚΤΑΣΗ-ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΣΤΗ Β’ΒΑΘΜΙΑ

ΚΑΙ Γ’ΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ

5 5

ΣΥΝΟΛΟ 11 24

Πίνακας 19: Αριθμός έργων ΨΥ ανά ΠΕΠ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Αριθμός έργων 31-

12-2011

Αριθμός έργων

31-12-2012

ΑΤΤΙΚΗ 4 4

ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ - ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ - ΙΟΝΙΟΙ ΝΗΣΟΙ 3 4

ΘΕΣΣΑΛΙΑ - ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ - ΗΠΕΙΡΟΣ 3 3

ΚΡΗΤΗ & ΝΗΣΟΙ ΑΙΓΑΙΟΥ 0 3

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - ΘΡΑΚΗ 1 10

ΣΥΝΟΛΟ 11 24

Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω φαίνεται μια μικρή πρόοδος στη

διαδικασία των εντάξεων, καθώς κατά το προηγούμενο ημερολογιακό έτος, εντάχθηκαν

δεκατρία (13) επιπλέον έργα τα οποία όπως αποτυπώνεται ανήκουν στη συντριπτική τους

πλειοψηφία στα ΕΠ Κρήτης & Νήσων Αιγαίου και Μακεδονίας – Θράκης, όπου οι εντάξεις

ήταν ελάχιστες (μόνο μία). Επίσης, φαίνεται ότι έμφαση δόθηκε σε έργα που ανήκουν στις

κατηγορίες πράξης, εξασφάλιση του συνεχούς της φροντίδας (μετασχηματισμός ΨΝ -

ολοκλήρωση της κάλυψης των αναγκών περίθαλψης σε κοινοτικές δομές) και στην

ανάπτυξη δομών για την προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης.

Επιπρόσθετα, φαίνεται ότι δύο επιπλέον έργα συμβασιοποιήθηκαν εντός του έτους 2012.

Τα έργα αυτά ανήκουν στην κατηγορία πράξης επέκταση - ανάπτυξη - αναβάθμιση

υποδομών στη Β’θμια και Γ’θμια φροντίδα υγείας. Αξιόλογη αύξηση των δαπανών

εμφανίζεται μόνο σε ένα έργο, το οποίο εντάσσεται στην κατηγορία πράξης, εξασφάλιση

του συνεχούς της φροντίδας (μετασχηματισμός ΨΝ - ολοκλήρωση της κάλυψης των

αναγκών περίθαλψης σε κοινοτικές δομές). Τέλος, παρουσιάζονται έξι (6) έργα με δαπάνες

τα οποία εμφανίζουν ποσοστό ολοκλήρωσης πάνω από 85%, εκ των οποίων το ποσοστό

ολοκλήρωσης τεσσάρων (4) έργων ξεπερνά το 95% (μπορούν να θεωρηθούν

ολοκληρωμένα). Η εξέλιξη της χρηματοδοτικής τους πορείας σε σχέση με το 2011, είναι

όμως σχεδόν αμελητέα.

Όπως αποτυπώθηκε και στην προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης, είναι εμφανές ότι η

συμβολή των ΠΕΠ στην υλοποίηση της ΨΜ είναι περιορισμένη. Επιπρόσθετα, διαφαίνεται

μια σταδιακή μετατόπιση του σχεδιασμού από την ανάπτυξη του δικτύου των παρεχόμενων





110

υπηρεσιών μέσω του δημόσιου τομέα, σε πιο «ευέλικτους» τρόπους υλοποίησης

εστιασμένη κυρίως στους διαθέσιμους πόρους του ΕΠΑΝΑΔ. Σε αυτό το πλαίσιο

αξιοποιήθηκε η ρήτρα ευελιξίας (Άρθρο 34, παρ.2 του Γενικού Κανονισμού 1083/2006),

δηλαδή η χρηματοδότηση με πόρους του ΕΚΤ, δράσεων, που εμπίπτουν στο πεδίο

ενίσχυσης του ΕΤΠΑ, άρα των ΠΕΠ. Έτσι μέσα από την υλοποίηση των έργων του ΕΠΑΝΑΔ

καλύπτεται και η ανάγκη χρηματοδότησης δράσεων προμήθειας και εγκατάστασης

εξοπλισμού.

Λαμβάνοντας υπόψη την τρέχουσα κοινωνικοοικονομική κατάσταση και το βαθμό

ωρίμανσης, ένταξης και υλοποίησης έργων στα περιφερειακά ΕΠ, δε διαβλέπεται

πιθανότητα για περαιτέρω σημαντική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Η συντριπτική

πλειοψηφία των έργων παραμένει ανενεργή, χωρίς σύμβαση και οι δαπάνες δεν

παρουσιάζουν ουσιαστικά καμία μεταβολή.

Έμφαση πρέπει να δοθεί στην προετοιμασία για την επόμενη προγραμματική περίοδο

μέσω της ωρίμανσης έργων και φυσικά στην εξασφάλιση πόρων μετά το 2015 καθώς

επίσης και στην επί της ουσίας «ένταξη» των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων μέσω ΠΕΠ

στο σχεδιασμό για την ΨΜ.

Β.2.3 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Ψηφιακή Σύγκλιση & Διοικητική


Μέχρι τις 31/12/2012 είχαν ενταχθεί τέσσερα (4) έργα του τομέα ΨΥ από το ΕΠ «Ψηφιακή

Σύγκλιση» και δύο (2) έργα από το ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση». Πιο αναλυτικά, η

κατάσταση αποτυπώνεται ακολούθως:

ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση»


αντιστοιχεί σε τέσσερα (4) έργα.

• Οι συμβάσεις που έχουν συναφθεί αγγίζουν το ποσό των 283.247,23 €, ήτοι

ποσοστό 40,30 % περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των ενταγμένων

έργων. Η συμβασιοποίηση αφορά δύο (2) έργα.

• Οι δαπάνες που έχουν καταβληθεί ανέρχονται στο ποσό των 32.956,99 € και

αντιστοιχούν στο 4,68% περίπου επί του συνολικού προϋπολογισμού των

ενταγμένων έργων και αφορούν ένα (1) έργο. (Οι δαπάνες παρέμειναν

αμετάβλητες κατά το έτος 2012).

Στο διάγραμμα που ακολουθεί αποτυπώνεται η χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο

υπό εξέταση ΕΠ σύμφωνα με τις δύο ημερομηνίες αναφοράς (31/12/2012 και 31/12/2011).

Ο αριθμός των έργων που αντιστοιχούν σε κάθε κατηγορία παρέμεινε σταθερός μεταξύ των

δύο χρονικών διαστημάτων.





111

Διάγραμμα 13: Χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο ΕΠ «Ψηφιακή Σύγκλιση»

ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση»


αντιστοιχεί σε δύο (2) έργα.

• Δεν έχουν συναφθεί συμβάσεις και συνακόλουθα δεν έχουν πραγματοποιηθεί και

δαπάνες στα αντίστοιχα έργα.

Όπως αποτυπώνεται και στο διάγραμμα ακολούθως, η κατάσταση στο ανωτέρω ΕΠ

παραμένει αμετάβλητη σε σχέση με την αποτύπωση που πραγματοποιήθηκε στις

31/12/2011.





112

Διάγραμμα 14: Χρηματοδοτική κατάσταση των έργων στο ΕΠ «Διοικητική Μεταρρύθμιση»

Από τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν ανωτέρω, προκύπτει ότι τα ΕΠ Ψηφιακή

Σύγκλιση & Διοικητική Μεταρρύθμιση δεν αποτελούν χρηματοδοτικές δυνατότητες που

εντάσσονται στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδιασμού και υλοποίησης της ΨΜ. Όλα τα

παραπάνω ενταγμένα έργα αποτελούν αποσπασματικές χρηματοδοτικές πράξεις, που δεν

συμβάλλουν με ένα ολοκληρωμένο και συνεκτικό τρόπο στα προβλήματα της οργάνωσης

και της θεσμικής ολοκλήρωσης της ΨΜ και των υπηρεσιών ΨΥ. Επίσης, όπως αποτυπώνεται

δεν υπάρχει ουσιαστικά κάποια εξέλιξη σε σχέση με την προηγούμενη αποτύπωση, παρά

μόνο η συμβασιοποίηση ενός έργου.

Τα δύο ανωτέρω ΕΠ, σχετικά με την ΨΜ, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως

χρηματοδοτικές «νησίδες» αποκομμένες από το γενικότερο σχεδιασμό, όπου παρέχουν

ευκαιρίες χρηματοδότησης έργων μη εντασσόμενων σε τομείς ενδιαφέροντος του

Ψυχαργώς. Η ανωτέρω διαπίστωση, αξιολογητικά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί

σημαντικό κενό του γενικότερου πλαισίου της ΨΜ, καθώς θεματικά τα δύο αυτά ΕΠ

καλύπτουν έργα (ψηφιακές υπηρεσίες, διοικητική αναδιοργάνωση) με πολύ υψηλό βαθμό

επικαιρότητας που υιοθετούν εύστοχες παρεμβάσεις και εισάγουν αντιλήψεις (π.χ.

απλούστευση διαδικασιών, εξορθολογισμό κόστους, ψηφιοποίηση λειτουργίας) που

αναφέρονται στη σύγχρονη πραγματικότητα στον τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας.

Ενδεικτικά, αναφέρεται η ύπαρξη σχετικών ειδικών δράσεων του δεκαετούς

προγράμματος Ψυχαργώς Γ’, που θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από τα ανωτέρω

ΕΠ, όπως η ανάπτυξη και λειτουργία συστήματος παρακολούθησης της πορείας της ΨΜ, η

υλοποίηση ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου ασθενούς κ.α.





113

Β.3 Αξιολόγηση υλοποίησης αποτελεσμάτων–επιπτώσεων-στόχων ΨΜ

Το δεύτερο και ουσιαστικό σκέλος της αξιολόγησης της υλοποίησης της ΨΜ μέσω των

αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων των στόχων της στηρίζεται στην κριτική και

συνδυαστική περιγραφή των ακόλουθων θεματικών περιοχών καθώς και στην ουσιαστική

αξιολόγησή τους. Οι θεματικές περιοχές που αναλύονται είναι οι ακόλουθες:

1 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας

2 Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ)

4 Απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ

5 Ανθρώπινο δυναμικό - κατάρτιση επαγγελματιών ΨΥ

6 Διατομεακή συνεργασία, Έρευνα- Νομοθεσία

Β.3.1 Οργάνωση και διοίκηση συστήματος ψυχικής υγείας

Β.3.1.1 Επίπεδα διοίκησης και οργάνωσης

Tο σύστημα διοίκησης και οργάνωσης των υπηρεσιών ΨΥ παρουσιάζει τρία (3) επίπεδα

οργάνωσης: το κεντρικό, το περιφερειακό και το τομεακό:

• Το κεντρικό επίπεδο, υλοποιείται από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπ. Υγείας

και σε υπηρεσιακό επίπεδο, από τη ΔΨΥ.

• Το περιφερειακό επίπεδο, δομείται από τις σχετικές αρμοδιότητες που ορίζονται

στη διοίκηση της ΥΠΕ σχετικά με την ΨΜ.

• Το τομεακό επίπεδο, αποτελείται από τις ΤΕΨΥ και τις ΤΕΨΥΠΕ.

Β.3.1.2 Ενταγμένα έργα

Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, παρουσιάζονται τέσσερα (4) ενταγμένα έργα που

τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «3 - Οργάνωση του συστήματος». Στις

31/12/2011 σε αυτή την κατηγορία, είχε παρουσιαστεί συνάφεια με τρία (3). Στο

διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται η συγκεντρωτική εξέλιξη στην υλοποίηση των

έργων με βάση τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία.





114

Διάγραμμα 15: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων

0,00

2.000.000,00

4.000.000,00

6.000.000,00

8.000.000,00

2011 2012

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 6.680.700,00 6.760.000,00

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 159.666,00 4.232.166,00

∆ΑΠΑΝΕΣ 68.964,09 1.195.101,74

31/12/2011 31/12/2012

Επιπλέον των ανωτέρω έργων στον άξονα προτεραιότητας της οργάνωσης εντάσσεται και

το ολοκληρωμένο έργο που αναφέρεται στη σύσταση δευτεροβάθμιου οργάνου των

ΚΟΙΣΠΕ καθώς και τα ακόλουθα δύο (2) ολοκληρωμένα έργα που χρηματοδοτήθηκαν από

την Τεχνική Βοήθεια του ΕΠΑΝΑΔ:

• «Ανάπτυξη και λειτουργία συστήματος παρακολούθησης της πορείας υλοποίησης

της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» (Διακήρυξη 26/07/2010 Αρ. Πρωτ. 3565)

• «Σύμβουλος τεχνικής υποστήριξης της ΔΨΥ του ΥΥΚΑ για την υλοποίηση έργων /

δράσεων που θα ενταχθούν στο θεματικό άξονα προτεραιότητας 5 του ΕΠΑΝΑΔ.»

Β.3.1.3 Αξιολόγηση θεματικών περιοχών οργάνωσης

Τομεοποίηση και επίπεδα οργάνωσης:

Η οργάνωση του συστήματος δεν παρουσιάζει ουσιαστικά κανένα σημείο βελτίωσης σε

σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε τόσο κατά την ex-post αξιολόγηση (2009) όσο

και κατά την πρώτη αξιολογητική έκθεση της on-going αξιολόγησης. Το σύστημα παραμένει

υπερσυγκεντρωτικό, κατακερματισμένο, χωρίς κανένα ίχνος διαλειτουργικότητας σε

επίπεδο διοίκησης και όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται σε κεντρικό επίπεδο. Πιο αναλυτικά:

• Στο κεντρικό επίπεδο, η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπ. Υγείας υλοποιεί το έργο

της με μετακλητούς συνεργάτες οι οποίοι αποχωρούν με την αντικατάσταση του

αρμόδιου πολιτικού προσώπου. Σε υπηρεσιακό επίπεδο, η ΔΨΥ, ενώ έχει κυρίαρχο

ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και στην πολιτική, στην

παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση και στον έλεγχο, στην

πράξη έχει μετατραπεί σε ένα μηχανισμό διεκπεραίωσης της καθημερινότητας. Δεν

διαθέτει επαρκή στελέχωση και δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο

μηχανισμοί άσκησης ελέγχου και αξιολόγησης διαχειριστικών, διοικητικών και

οικονομικών θεμάτων καθώς και θεμάτων ποιότητας υπηρεσιών.





115

• Σε περιφερειακό επίπεδο, δεν καταγράφηκαν διαδικασίες ή μηχανισμοί που να

σχετίζονται με τη διοίκηση της ΨΜ. Οι Υ.Πε3, συμμετέχουν μόνο στην

παρακολούθηση της εφαρμογής σε έργα ΨΜ.

• Σε τομεακό επίπεδο, διαπιστώνεται ότι οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν ασκούν ούτε τις

γνωμοδοτικές και εισηγητικές αρμοδιότητές τους και ούτε επιχειρούν να

συντονίσουν τους φορείς και τις παρεχόμενες υπηρεσίες ΨΥ στο τομέα τους.

Παρατηρήθηκαν σημαντικά φαινόμενα υπολειτουργίας των ΤΕΨΥ και των

ΤΕΨΥΠΕ, ενώ δεν έχουν αναληφθεί σημαντικές πρωτοβουλίες για την

ενεργοποίησή τους.

ΤΕΨΥ – ΤΕΨΥΠΕ:

Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω και παρουσιάζεται αναλυτικά και σε επόμενη παράγραφο, επί

της ουσίας, η πλειοψηφία των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ δεν έχει ενεργοποιηθεί και συνεχίζουν

να μη λειτουργούν για λόγους όπως μη διορισμός μελών, παραιτήσεις, αδυναμία κάλυψης

λειτουργικών εξόδων (μεταφορές κτλ), περιορισμένο ενδιαφέρον από τα μέλη, θεσμικού

και επί της ουσίας «παραγκωνισμός» των αρμοδιοτήτων τους.

Κατά το τέλος του 2012 (18/12/2012) και σε συνέχεια παράτασης των θητειών ΤΕΨΥ που

είχαν λήξει (Ιούνιος 2012) εκδόθηκαν δύο αποφάσεις με σκοπό την ενίσχυση της

τομεοποίησης και του ρόλου των επιτροπών, χωρίς όμως να επηρεάσουν την υφιστάμενη

κατάσταση για το υπό εξέταση έτος. Σύμφωνα με αυτές, οι φορείς κλήθηκαν να

συνδράμουν στην ενίσχυση του ρόλου των επιτροπών και παρουσιάστηκαν οι ενεργές

επιτροπές καθώς και πλάνο υπαγωγής των φορέων σε ενεργές επιτροπές στις περιπτώσεις

που οι αντίστοιχες που υπάγονται ήταν ανενεργές και στα πλαίσια της εκτέλεσης έργων

ΕΣΠΑ, διατυπώθηκε η απαίτηση για ύπαρξη σχετικής γνωμοδότησης τεκμηρίωσης από τις

επιτροπές με σκοπό την υλοποίησή τους. Επίσης, στις 21/12/2012 εκδόθηκε πρόσκληση

εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς τους επαγγελματίες ΨΥ για συμμετοχή στις ΤΕΨΥ με σκοπό

την ενεργοποίησή τους.

Οργάνωση στην παροχή των υπηρεσιών:

Παρουσιάζεται αδυναμία αποτελεσματικής οργάνωσης και δικτύωσης του συστήματος

παροχής υπηρεσιών. Αυτό οδηγεί σε δυσλειτουργίες, όπως η ύπαρξη λιστών αναμονής (π.χ.

ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες). Επίσης, η ψυχιατρική εφημερία δεν ακολουθεί τις αρχές

της τομεοποίησης με αποτέλεσμα να διαταράσσεται το συνεχές της φροντίδας των

ασθενών. Σημαντικότατο πρόβλημα, επίσης, αποτελεί η απουσία ύπαρξης καθορισμένου

ψυχιατρικού φακέλου ο οποίος να τηρείται καθολικά και να υποστηρίζεται από

ηλεκτρονική εφαρμογή με αντίστοιχα δικαιώματα πρόσβασης.

3 Ενδεχόµενη κατάργηση των Υ.Πε. και πιθανή παραχώρηση αρµοδιοτήτων σε περιφέρειες και καλλικρατικούς

δήµους, θα προκαλέσει έντονη ανάγκη για µια γενικότερη περιφερειακή αναδιάρθρωση και στο επίπεδο των

αιρετών περιφερειακών δοµών του κράτους.





116

Χρηματοδότηση ΨΜ – ΕΣΠΑ:

Τα επιχειρησιακά προγράμματα του ΕΣΠΑ αποτελούν τα τελευταία χρόνια τις μοναδικές

χρηματοδοτικές δυνατότητες που παρέχονται για την υλοποίηση της ΨΜ. Γίνεται

αντιληπτό, όμως, ότι αυτά δεν έχουν υπαχθεί σε διαδικασία ιεραρχικής προσέγγισης και

σχεδιασμού και δεν αποτελούν οντότητες με καθορισμένους στόχους που να ταυτίζονται με

τη στοχοθεσία της στρατηγικής. Πιο συγκεκριμένα, ιδιαίτερα στα ΕΠ ΔΜ, ΨΣ και ΠΕΠ δεν

υπάρχει ούτε προκαθορισμένη προγραμματική δημόσια δαπάνη για την ΨΜ κι επίσης στο

ΕΠΑΝΑΔ που αυτό έχει πραγματοποιηθεί, το συνολικό πλαίσιο χρήζει ουσιαστικής

αναθεώρησης με σκοπό την προσαρμογή του στην πολιτική της τρίτης φάσης του

Ψυχαργώς.

Χρηματοδότηση Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας:

Η χρηματοδότηση των υπηρεσιών ΨΥ πραγματοποιείται από τον κρατικό προϋπολογισμό

για τα ΝΠΙΔ (ΜΚΟ) σύμφωνα με τα προϋπολογιστικά στοιχεία που αποστέλλουν στο Υπ.

Υγείας. Όπως γίνεται αντιληπτό και στον πίνακα στη συνέχεια, από το 2011 και μετά

πραγματοποιούνται ισχυρές περικοπές στις επιχορηγήσεις για τις οποίες δεν έχει

αποσαφηνιστεί η μεθοδολογία αναλυτικού προσδιορισμού του ποσού για κάθε φορέα

καθώς και η ενδεχόμενη εξάρτησή του από άλλες σημαντικές παραμέτρους, όπως η

ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, το ποσοστό πληρότητας και οι ωφελούμενοι,

κριτήρια μέτρησης αποδοτικότητας ανά τύπο μονάδας κ.λ.π.

Πίνακας 20: Ετήσιος προϋπολογισμός και επιχορηγήσεις από το 2008 εώς και το 2012

Έτος Προϋπολογισμός Επιχορηγήσεις

2008 76.781.500 47.778.500 €

2009 85.113.000 82.000.000 €

2010 95.228.500 87.360.426 €

2011 90.078.500 74.350.425 €

2012 90.078.500 € 47.238.309 €

Επιπρόσθετα, πρέπει να τονιστεί ότι η σχετική απόφαση Μπόλαρη για μειώσεις των

δαπανών των ΜΨΥ δεν εφαρμόστηκε (http://et.diavgeia.gov.gr/f/yyka/ada/Β49ΜΘ-ΑΕΠ) κι

ότι μέχρι στιγμής δεν έχει εγκριθεί κανένας απολογισμός παρελθούσας χρήσης.

Η χρηματοδότηση των φορέων δημοσίου δικαίου γίνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό

για το τμήμα που αναφέρεται στις μισθολογικές δαπάνες και από τα έσοδα από τα

ασφαλιστικά ταμεία λόγω της παροχής υπηρεσιών. Το Υπ. Υγείας τα τελευταία χρόνια

προχωρεί σε επιχορηγήσεις προς τα νοσοκομεία, με σκοπό την κάλυψη των λειτουργικών

τους δαπανών εξαιτίας της μη πραγματοποίησης πληρωμών από τον ΕΟΠΥΥ (αφορά

συνολικά την υγεία, όχι μόνο την ΨΥ). Ο ακριβής καθορισμός του κόστους νοσηλιών και

λειτουργίας από τα δημόσια νοσοκομεία (τόσο γενικά, όσο και κατά το σκέλος της ΨΥ) δεν

είναι εφικτό να υπολογισθεί καθώς σε κανένα νοσοκομείο δεν λειτουργεί αναλυτική

λογιστική σε ικανοποιητικό επίπεδο και δεν υπάρχουν προσδιορισμένα κέντρα κόστους στα

οποία να καταμερίζονται οι άμεσες και έμμεσες δαπάνες.





117

Ιδιωτικός τομέας:

Ο ιδιωτικός τομέας δεν παρακολουθείται και δεν λαμβάνεται σε κανένα βαθμό υπόψη κατά

τη διοίκηση και την οργάνωση του συστήματος ΨΥ.

Σύστημα παρακολούθησης, αξιολόγησης και διασφάλισης ποιότητας:

Όπως αποτυπώθηκε και στην προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης, η ανάπτυξη και η

λειτουργία ενός συστήματος παρακολούθησης της πορείας της ΨΜ, μέσω της

συστηματοποίησης των διαδικασιών συγκέντρωσης και επεξεργασίας στοιχείων και

δεδομένων, που θα επιτρέπει την αποτύπωση τόσο της συνολικής εικόνας της κατάστασης

όσο και των εξελίξεων φαίνεται ότι δεν έχει επιτευχθεί. Δεν εφαρμόζονται ολοκληρωμένοι

μηχανισμοί για την αξιολόγηση των υπηρεσιών και των συστημάτων διοικητικής και

οικονομικής διαχείρισης, ελέγχου και παρακολούθησης της ποιότητας σε ΜΨΥ ώστε να

διασφαλίζεται η κοινωνική λογοδοσία σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής

χρηματοδότησης.

Τα ανωτέρω τροφοδοτούνται και από την μη ύπαρξη κανονισμών λειτουργίας για κάθε

τύπο ΜΨΥ καθώς και προκαθορισμένων μετρικών επιμέτρησης της δράσης, της

λειτουργικότητας, της αποδοτικότητας και της οικονομικότητας λειτουργίας των μονάδων.

Επίσης, η μη ύπαρξη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών με υποχρεωτική

ισχύ και εφαρμογή σε κάθε μονάδα επιδεινώνει την αδυναμία ουσιαστικής

παρακολούθησης του συστήματος ψυχιατρικής φροντίδα και άσκησης αποτελεσματικής

διοίκησης επ’αυτού.

Ενταγμένα έργα:

Το σύνολο των ενταγμένων έργων δεν ανήκει σε μια δεξαμενή επιθυμητών για την ΨΜ

έργων που να προσδιορίζονται επακριβώς στα πλαίσια ενός εξειδικευμένου επιχειρησιακού

σχεδιασμού. Το ανωτέρω εγείρει πολλά ερωτηματικά όχι μόνο σχετικά με την εξυπηρέτηση

από τα έργα αυτά των στόχων της ΨΜ, αλλά και θέματα εξασφάλισης της βιωσιμότητας

των έργων (π.χ. σχετικά με τις νέες δομές).

Πιο συγκεκριμένα, σχετικά με τα ενταγμένα έργα στον άξονα της οργάνωσης του

συστήματος, αν και παρουσιάζεται εξέλιξη σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε

στις 31/12/2011, γίνεται άμεσα αντιληπτό από το είδος των έργων ότι το θέμα της

διοίκησης και της οργάνωσης δεν αντιμετωπίζεται ολιστικά και ούτε έχει γίνει κατανοητή η

αναγκαιότητα υποστήριξης της διοίκησης και της οργάνωσης του συστήματος, καθώς και η

κρισιμότητα της παρούσας κατάστασης.





118

Β.3.1.4 Διεθνής εμπειρία και πρακτικές

Οργάνωση και διοίκηση του Αγγλικού συστήματος:

Η δομή του ΕΣΥ στην Αγγλία άλλαξε πρόσφατα με τη νέα νομοθεσία που εφαρμόστηκε τον

Απρίλιο του 2013. Το εθνικό συμβούλιο "NHS England", έχει την ευθύνη για την ηγεσία,

την υποστήριξη και την παροχή κατευθυντήριων γραμμών στο σύστημα. Η δράση του έχει

τελικό στόχο τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, των δεικτών

έκβασης, τη διαφύλαξη των θεμελιωδών αξιών και την προάσπιση των συμφερόντων των

ασθενών καθώς και την παροχή ολοκληρωμένων και ισότιμων υπηρεσιών στους ασθενείς

όλης της χώρα. Το εθνικό συμβούλιο εποπτεύει απευθείας το πρωτοβάθμιο επίπεδο

παροχής υπηρεσιών καθώς και εξειδικευμένες υπηρεσίες και διαχειρίζεται άμεσα το 25%

του προϋπολογισμού για την υγεία.

Το υπόλοιπο 75% της χρηματοδότησης του συστήματος διαχειρίζεται από τις κλινικές

ομάδες (Clinical Commissioning Groups – CCG) οι οποίες αναπτύσσονται γύρω από τις

τοπικές κοινοπραξίες Γενικών Ιατρών και αγοράζουν τις απαραίτητες υπηρεσίες για την

τοπική τους κοινότητα (τομέα). Οι υπηρεσίες μπορούν να παρέχονται από οποιονδήποτε

οργανισμό πληροί τα εθνικά πρότυπα και συμμορφώνεται με το κόστος, π.χ. νοσοκομεία,

κοινωνικές επιχειρήσεις, εθελοντικές οργανώσεις ή παρόχους του ιδιωτικού τομέα. Στο

εθνικό συμβούλιο λογοδοτούν τα CCGs για την ποιότητα και τους δείκτες των

αποτελεσμάτων που επιτυγχάνουν.

Σύγκλητοι και κλινικά δίκτυα (NHS Clinical Networks and Clinical Senates) δημιουργούνται

από το εθνικό συμβούλιο με σκοπό τη συμβουλευτική υποστήριξη τόσο του ίδιου όσο και

των τοπικών CCGs. Οι σύγκλητοι αποτελούνται από ειδικούς επιστήμονες,

εμπειρογνώμονες και επαγγελματίες του χώρου εγνωσμένης αξίας που σκοπό έχουν την

επισκόπηση των υπηρεσιών που προσφέρονται σε κάθε γεωγραφική περιοχή που

διαμορφώνει μια λογική ενότητα. Τα κλινικά δίκτυα επικεντρώνουν τη λειτουργία τους σε

συγκεκριμένες ειδικές συνθήκες και ομάδες ασθενών (π.χ. ψυχική υγεία).

Η δομή που περιγράφηκε ανωτέρω αποτυπώνεται διαγραμματικά ακολούθως.





119

Εικόνα 1: Δομή της χρηματοδότησης της Ψυχικής Υγείας στην Αγγλία

Δομή παρακολούθησης της ποιότητας των υπηρεσιών και της εφαρμογής των προτύπων

στην Αγγλία:

Το Υπουργείο Υγείας χρηματοδοτεί έναν αριθμό ανεξάρτητων πολύ ισχυρών οργανώσεων

που δραστηριοποιούνται στην παρακολούθηση του ΕΣΥ με σκοπό την παροχή μεγάλου

εύρους πληροφοριών σχετικά με την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών τόσο σε εθνικό

όσο και σε τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων σχετικά με τους τομείς

δυσαρέσκειας από την πλευρά των χρηστών και των οικογενειών τους. Αυτές οι

πληροφορίες χρησιμοποιούνται από τους τοπικούς επιτρόπους (CCGs) με σκοπό τη

διαμόρφωση από αυτούς των τελικών αποφάσεων σχετικά με τις συμβάσεις που

υπογράφουν με τους παρόχους των υπηρεσιών. Σε περίπτωση αδυναμίας προσαρμογής και

επίτευξης των κριτηρίων και προτύπων τερματίζονται τα αντίστοιχα συμβόλαια και οι

φορείς χάνουν το δικαίωμα παροχής των αντίστοιχων υπηρεσιών.

Οι Επιτροπές Ποιότητας Υπηρεσιών (Care Quality Commission - CQC) είναι επιφορτισμένες

με την επιμέτρηση των υπηρεσιών σε σχέση με τα εθνικά πρότυπα ποιότητας και

ασφάλειας, εξασφαλίζοντας ότι οι ασθενείς αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια και σεβασμό.

Ο ρόλος αυτών των επιτροπών περιλαμβάνει ένα σημαντικό τμήμα επιθεώρησης και

ελέγχου και όλοι οι πάροχοι συμμορφώνονται με αυτό. Ο ρόλος των επιτροπών

περιλαμβάνει με σαφήνεια την παρακολούθηση των υπηρεσιών που προσφέρονται σε

ασθενείς των οποίων τα δικαιώματα περιορίζονται από το Νόμο Ψυχικής Υγείας (Mental

Health Act).

Ένας ακόμη ανεξάρτητος οργανισμός (Monitor) είναι υπεύθυνος για τη χορήγηση αδειών

παροχής περίθαλψης, ρύθμισης και προσαρμογής του κόστους των υπηρεσιών με σκοπό τη

διασφάλιση ότι οι υπηρεσίες του ΕΣΥ είναι αποτελεσματικές και πληρούν τα κριτήρια

αποδοτικότητας και οικονομικότητας.





120

Επιπρόσθετα, υπάρχει ο ανεξάρτητος συνήγορος του καταναλωτή υπηρεσιών υγείας

(HealthWatch England). Μια τοπική διάσταση καλύπτει το σύνολο των αντίστοιχων

θεμάτων. Ο συνήγορος συμβουλεύει το εθνικό συμβούλιο, τις τοπικές αρχές, την Πολιτική

Ηγεσία και όλους τους ανωτέρω φορείς. Αυτοδικαίως, έχει τη δυνατότητα να συστήσει την

ανάληψη δράσης από τις επιτροπές ποιότητας σε περιπτώσεις που κρίνει απαραίτητο.

Το Εθνικό Ινστιτούτο για την Αριστεία Υγείας και Πρόνοιας (National Institute for Health

and Care Excellence - NICE) παρέχει καθοδήγηση στους επαγγελματίες υγείας με σκοπό την

επίτευξη του καλύτερου δυνατού επιπέδου υπηρεσιών για τους ασθενείς. Το ινστιτούτο

κάνει μετόχους σε αυτή τη διαδικασία τους ασθενείς, τους φροντιστές καθώς και το

ευρύτερο κοινό.

Η δομή που περιγράφηκε ανωτέρω αποτυπώνεται διαγραμματικά ακολούθως.

Εικόνα 2: Παρακολούθηση της ποιότητας των υπηρεσιών





121

Β.3.1.5 Συμπεράσματα - Προτάσεις

Όπως ήδη αναφέρθηκε ανωτέρω, η οργάνωση και η διοίκηση του συστήματος δεν

παρουσιάζει ουσιαστικά κανένα σημείο βελτίωσης, ήτοι το σύστημα διοίκησης παραμένει

υπερ-συγκεντρωτικό σε κεντρικό επίπεδο, με ανύπαρκτο περιφερειακό και «οριακά

ανενεργό» τομεακό επίπεδο, χωρίς να λαμβάνει καθόλου υπόψη του κατά το σχεδιασμό

και την άσκηση της διοίκησης τα παράλληλα συστήματα παροχής υπηρεσιών ψυχικής

υγείας που έχουν αναπτυχθεί όπως αυτό του ιδιωτικού τομέα, του ΕΟΠΥΥ, των ΟΤΑ κτλ.

Στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζεται η ανωτέρω κατάσταση, τα προβλήματα

διαλειτουργικότητας και διοίκησης εντός του τομέα ψυχικής υγείας και οι αδυναμίες

εποπτείας και διοίκησης των επιμέρους συστημάτων. Επιπρόσθετα εμφανίζεται η

περιορισμένη διασύνδεση των υπηρεσιών μεταξύ τους. Οι λήπτες των υπηρεσιών ψυχικής

υγείας έχουν πρόσβαση στο σύστημα, τόσο παροχής υπηρεσιών αλλά και διοίκησης, κατά

το δοκούν και σύμφωνα με την κρίση, την ανάγκη και τις προσωπικές του επαφές.

Εικόνα 3: Επίπεδα διοίκησης και διαλειτουργικότητα συστήματος ΨΥ

Επίσης, δεν χρησιμοποιείται ηλεκτρονικό πληροφοριακό σύστημα πλήρους

παρακολούθησης των φορέων με σκοπό την άσκηση αποτελεσματικής διοίκησης και

παροχή αξιολογητικών δυνατοτήτων προς τα κέντρα αποφάσεων και δεν έχει καθορισθεί η





122

μεθοδολογία και οι μετρικές επιμέτρησης και αξιολόγησης των φορέων (ούτε ο φορέας

που θα πραγματοποιήσει την αξιολόγηση των φορέων) ως προς το κλινικό τους έργο αλλά

και την υπόλοιπη λειτουργία τους, δηλαδή διοικητική, οργανωτική και επιχειρησιακή.

Συνοπτικά, οι κύριες παρεμβάσεις στο σύστημα, πρέπει να υλοποιηθούν στις ακόλουθες

διαστάσεις:

• Τοπικό επίπεδο: Ενεργοποίηση και λειτουργία των ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ, αποσαφήνιση

του ρόλου τους και υποστήριξη τους.

• Περιφερειακό επίπεδο: Δραστηριοποίηση των ΥΠΕ (π.χ. πιλοτική λειτουργία

περιφερειακής διάστασης)

• Κεντρικό επίπεδο – ΔΨΥ: Ενίσχυση των επιτελικών τους αρμοδιοτήτων

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται προτάσεις της ομάδας αξιολόγησης ανά θεματικό άξονα.

Περιφερειακή διοίκηση – περιφεριοποίηση συστήματος:

Σημαντικό και αποφασιστικό βήμα στην κατεύθυνση της αποκέντρωσης και του

εξορθολογισμού της διοίκησης του συστήματος ψυχιατρικής περίθαλψης είναι η ανάληψη

από τις ΥΠΕ ουσιαστικού ρόλου στο σχεδιασμό, στην υλοποίηση, στη διοίκηση, στην

παρακολούθηση, στο συντονισμό και στην αξιολόγηση του συστήματος ψυχιατρικών

υπηρεσιών στα πλαίσια των τομέων που υπάγονται σε αυτές. Η ενεργοποίηση και η

ενίσχυση του ενδιάμεσου επιπέδου οργάνωσης, το οποίο θα ασκήσει ουσιαστικές

αρμοδιότητες στις ανωτέρω λειτουργικές περιοχές κρίνεται απαραίτητη και η αδυναμία

υλοποίησής του επιφέρει σημαντικό βαθμό επισφάλειας σχετικά με το στόχο της

τομεοποίησης στο επίπεδο οργάνωσης και διοίκησης του συστήματος. Αναγκαιότητα

προσαρμογής του μοντέλου σε αυτό του υπόλοιπου εθνικού συστήματος υγείας.

Τομεοποίηση:

Ενεργοποίηση των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ με πλήρη αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων τους

(συμβουλευτικός/αποφασιστικός) και άσκηση του επιτελικού τους ρόλου με τη λήψη

αποφάσεων για την περιοχή ευθύνης, οδηγώντας στην αποκέντρωση και στον

εξορθολογισμό του συστήματος διοίκησης της φροντίδας της ΨΥ. Ο θεσμικός

προσδιορισμός της υπηρεσίας που θα λειτουργεί συντονιστικά και ως σημείο «εισόδου»

των ασθενών στο σύστημα, ο εξορθολογισμός του αριθμού των τομέων καθώς και η

ανάληψη δράσεων υποστήριξης κα στελέχωσης των τομεακών επιτροπών (πιθανά και με

αξιοποίηση των πόρων του ΕΣΠΑ) πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητες του Υπ. Υγείας.

Σύστημα παρακολούθησης:

Άμεση εφαρμογή συστήματος παρακολούθησης της πορείας της ΨΜ και του συστήματος

παροχής υπηρεσιών ΨΥ και ευέλικτου και εύχρηστου μοντέλου αξιολόγησης της ποιότητας

των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ο έλεγχος της ποιότητας, καθώς και της διασφάλισης των





123

όρων αμοιβής και εργασίας του προσωπικού των ΜΨΥ πρέπει να συνδεθεί με τη

χρηματοδότησή τους.

Όπως αναφέρεται και στην υπουργική απόφαση του Ψυχαργώς Γ’, θα πρέπει να υπάρχει

συλλειτουργία του συστήματος παρακολούθησης της ΨΥ, με το χάρτη Ψυχικής Υγείας και

τον Υγειονομικό Χάρτη. Επίσης, θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα διαλειτουργικότητας

με οποιαδήποτε εφαρμογή συλλέγει δεδομένα ΨΥ (π.χ. ΕΣΥ.ΝΕΤ) καθώς και η δυνατότητα

παρακολούθησης νέων ή υπό εξέλιξη δράσεων. Τέλος, πρώτιστης σημασία είναι να

παρέχεται το σύνολο των δυνατοτήτων μιας πλατφόρμας Επιχειρησιακής Ευφυΐας για την

επεξεργασία και αξιοποίηση των δεδομένων με σκοπό την υποβοήθηση της διοίκησης και

τον σχεδιασμό και προγραμματισμό των ενεργειών και κατευθύνσεων από τους φορείς

διοίκησης. Στο ανωτέρω σύστημα η πρόσβαση θα είναι διαβαθισμένη και θα προσφέρεται

σε κάθε φορέα σύμφωνα με τη θέση του και τους υφιστάμενούς του στην αλυσίδα

διοίκησης και οργάνωσης. (πχ Υπ. Υγείας με καθολική πρόσβαση στα δεδομένα όλων των

φορέων της χώρας, ΥΠΕ με πρόσβαση στα δεδομένα των τομέων που εντάσσονται στα

γεωγραφικά τους όρια, ΤΕΨΥ- ΤΕΨΥΠΕ με πρόσβαση στους φορείς ευθύνης τους, φορείς

παροχής υπηρεσιών ΨΥ με πρόσβαση στις αντίστοιχες δομές).

Αξιολόγηση συστήματος Ψυχικής Υγείας:

Δημιουργία συστήματος αξιολόγησης με ολιστικό χαρακτήρα που θα βασίζεται στην

ύπαρξη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών, προτύπων ποιότητας, σύστασης

και λειτουργίας. Δημιουργία ικανού μοντέλου με σκοπό την άμεση δυνατότητα εφαρμογής

και αξιολόγησης των φορέων παροχής υπηρεσιών και σύμφωνα με κριτήρια ικανοποίησης

των ληπτών υπηρεσιών. Οι αξιολογητικές δράσεις θα πρέπει να πραγματοποιούνται από

εξειδικευμένο και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Τον ανώτερο ρόλο θα μπορούσαν

να υλοποιήσουν με κατάλληλες προπαρασκευαστικές δράσεις (εκπαιδευτικές, νομοθετικές)

οι αντίστοιχες ΤΕΨΥ και ΤΕΨΥΠΕ.

Χρηματοδότηση φορέων ΝΠΙΔ:

Ρύθμιση της τακτικότητας της χρηματοδότησης, όπως και του ετήσιου ποσού από την

έναρξη του έτους, έγκαιρη ενημέρωση των φορέων για την πορεία της χρηματοδότησης,

ώστε να μπορεί να γίνει προγραμματισμός των δράσεων από τις ΜΨΥ και την αναζήτηση

ενός συστήματος χρηματοδότησης που θα στηρίζεται στις ανάγκες του πληθυσμού, την

ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών και την αποδοτικότητα των διαθεσίμων πόρων.

Για κάθε τύπο μονάδας η χρηματοδότηση πρέπει να συσχετισθεί με πλήθος κριτηρίων όπως

μετρικές αποδοτικότητας, οικονομικότητας, ποσοστό πληρότητας, πλήθος ωφελουμένων,

αναγκαίο προσωπικό λειτουργίας.

Παρεμβάσεις στην παροχή υπηρεσιών:

Παρεμβάσεις στην παροχή των υπηρεσιών που θα αφορά επανασχεδιασμό της

ψυχιατρικής εφημερίας με έμφαση στην ικανοποίηση των αναγκών νοσηλείας από τις

υπηρεσίες του ΤΟΨΥ στον οποίο διαμένει ο ασθενής, εφαρμογή του ενιαίου ψυχιατρικού

φακέλου (ηλεκτρονικού ή χειρόγραφου), αποζημίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών των





124

ΜΨΑ από τον ΕΟΠΥΥ με καθορισμό των πρωτοκόλλων και συνθηκών νοσηλείας και

διαβίωσης.

Β.3.2 Δίκτυο Παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας

Β.3.2.1 Παρουσίαση υφιστάμενης κατάστασης δικτύου


ex-post αξιολόγηση, το σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα

«υποσυστήματα». Οι βασικοί πυλώνες του συστήματος παρουσιάζονται συνοπτικά

ακολούθως:

Εικόνα 4: Βασικοί πυλώνες παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Επίσης, οι υπηρεσίες ΨΥ στη χώρα διαρθρώνονται σε τέσσερις κατηγορίες όπως

παουριάζεται ακολούθως:





125

Εικόνα 5: Βασικές κατηγορίες υπηρεσιών ΨΥ





126

Β.3.2.2 Ενταγμένα έργα 2012

Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, παρουσιάζονται ενενήντα (90) ενταγμένα έργα

που τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «1 – Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών».

Στις 31/12/2011 σε αυτή την κατηγορία, είχε παρουσιαστεί συνάφεια με σαράντα πέντε

(45) έργα. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η συγκεντρωτική εξέλιξη στην

υλοποίηση των έργων με βάση τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία.

Διάγραμμα 16: Χρηματοοικονομικά στοιχεία ενταγμένων έργων

0,00

50.000.000,00

100.000.000,00

150.000.000,00

200.000.000,00

2011 2012

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 40.696.707,62 147.214.998,96

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 16.845.062,91 36.640.552,37

∆ΑΠΑΝΕΣ 5.467.714,94 12.831.787,40

31/12/2011 31/12/2012

Στο γράφημα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα ενταγμένα έργα κατανεμημένα σύμφωνα

με το είδος της παρέμβασης που επιχειρείται και το αντίστοιχο πλήθος έργων σε σχέση και

με την προηγούμενη καταγραφή. Σε αυτόν τον άξονα προτεραιότητας, από τα ανωτέρω

έργα, τα τέσσερα (4) ενταγμένα έργα είναι ολοκληρωμένα και ανήκουν από ένα στα

ακόλουθα είδη παρέμβασης: Κινητή μονάδα, Δραστηριότητες ΚΟΙΣΠΕ, ΚΨΥ και Κέντρο

Ημέρας.





127

Διάγραμμα 17: Ενταγμένα έργα κατανεμημένα σύμφωνα με το είδος της παρέμβασης

2

13

6

14

8

7

1

1

8

1

3

1

8

6

7

4

0

4

3

4

5

6

0

1

6

1

0

1

7

2

5

0

0 2 4 6 8 10 12 14 16

∆ΙΚΤΥΟ ΠΟΛΥ∆ΥΝΑΜΩΝ ΨΥΧΟ∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ

ΚΕΝΤΡΩΝ

∆ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ

ΙΑΤΡΟΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΗΜΕΡΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑ∆Α

ΜΟΝΑ∆Α ΕΦΗΒΩΝ

ΜΟΝΑ∆Α ΟΞΕΩΝ

ΞΕΝΩΝΑΣ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ

ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙ∆Α

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΜΟΝΑ∆Α ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ

ALZHEIMER

ΠΑΙ∆ΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟ ∆ΙΑΜΕΡΙΣΜΑ

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΑΝΕΡΓΩΝ

31/12/2011

31/12/2012

Επίσης, σχετικά με τον άξονα προτεραιότητας «2 - ΠΡΟΑΓΩΓΗ - ΠΡΟΛΗΨΗ ΨΥΧΙΚΗΣ

ΥΓΕΙΑΣ», τα χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων, τα οποία ανήκουν στο

δίκτυο παρεχομένων υπηρεσιών παρουσιάζονται στον γράφημα στη συνέχεια. Τα

οικονομικά δεδομένα αναφέρονται σε έξι (6) έργα για τις 31/12/2012, όπου φαίνεται και η

σημαντική εξέλιξη σε σχέση με το ένα (1) ενταγμένο έργο που είχε αποτυπωθεί στις

31/12/2011.





128

Διάγραμμα 18: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων

0,00

500.000,00

1.000.000,00

1.500.000,00

2.000.000,00

2.500.000,00

2011 2012

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 715.040,00 1.965.640,00

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 715.040,00 915.640,00

∆ΑΠΑΝΕΣ 44.657,62 440.312,50

31/12/2011 31/12/2012

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία από το ΟΠΣ οι νέες δομές ΨΥ που λειτούργησαν μέχρι

και τις 31/12/2012 είναι (τα συγκεντρωτικά στοιχεία από το ΟΠΣ, παρουσιάζουν απόκλιση

σε σχέση με την ανάλυση που έχει πραγματοποιηθεί στο παρόν τμήμα):

• 67 για την κατηγορία δεικτών 5573 – Λειτουργία νέων δομών ΨΥ στην κοινότητα

• 6 για την κατηγορία δεικτών 5579 – Λειτουργία νέων ή επεκτεινόμενων

Ψυχιατρικών Τμημάτων σε ΓΝ.

Πίνακας 21: Νέες δομές ΨΥ που λειτούργησαν μέχρι και τις 31/12/2012

ΚΩΔ ΔΕΙΚΤΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΗ

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΤΙΜΗ

ΕΡΓΟΥ

(αθροιστικά για

2012)

5573 Λειτουργία νέων δομών ψυχ. υγείας στην κοινότητα

67

5579 Λειτουργία νέων ή επεκτεινόμενων Ψυχιατρικών Τμημάτων σε

γενικά νοσοκομεία 6





129

Β.3.2.3 Αξιολόγηση θεματικών περιοχών

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων:

Υπάρχουν ΤΟΨΥ που δε διαθέτουν όλες τις προβλεπόμενες δομές, ήτοι ψυχιατρικό τμήμα

ΓΝ, ΚΨΥ, μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ΚΟΙΣΠΕ, για να λειτουργήσουν

επαρκώς. Οι μελλοντικές εγκρίσεις σκοπιμότητας έργων θα πρέπει να εξαρτώνται από τις

ανάγκες – ελλείψεις κάθε ΤΟΨΥ και πρέπει να ληφθούν υπόψη στην εξειδίκευση και

προτεραιοποίηση των δράσεων.

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων:

Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων. Η

υλοποίηση των προτεινόμενων από το Ψυχαργώς Γ΄ δράσεων, αλλά και η υλοποίηση

κατάλληλου επιχειρησιακού σχεδιασμού βασισμένου σε επιδημιολογικά και λοιπά

δεδομένα κρίνεται απαραίτητη. Στον πίνακα ανωτέρω με την αναλυτική καταγραφή ανά

είδος παρέμβασης, παρουσιάζεται το πλήθος των ενταγμένων έργων που απευθύνονται σε

παιδιά και εφήβους (έξι ιατροπαιδαγωγικά κέντρα, μια μονάδα εφήβων καθώς και οκτώ

παιδοψυχιατρικά τμήματα). Από τα ανωτέρω έργα, το σύνολο σχεδόν των

ιατροπαιδαγωγικών κέντρων (εξαίρεση αποτελεί το ιατροπαιδαγωγικό κέντρο Ιωαννίνων)

δεν έχει ακόμα συμβασιοποιηθεί και το ίδιο ισχύει και για τη μονάδα εφήβων. Σχετικά με

τα παιδοψυχιατρικά τμήματα φαίνεται ότι η εξέλιξη είναι ταχύτερη καθώς δαπάνες και

σημαντικό βαθμό ολοκλήρωσης παρουσιάζουν τέσσερα από τα οκτώ έργα.

Έργα σχετικά με παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών για παιδιά, που ανήκουν ενδεικτικά

στις ακόλουθες κατηγορίες, δεν έχουν πραγματοποιηθεί, π.χ. παιδιά με γονείς ψυχικά

πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες, με προβλήματα κακοποίησης.

Ενδεικτικά αναφέρεται στην παρούσα ενότητα, λόγω της ιδιαιτερότητας της κατάστασης

(ΨΥ παιδιών και εφήβων) ότι υπάρχουν στη χώρα περί τις εξήντα (60) συνολικά δομές με

κρατική χρηματοδότηση που εξειδικεύονται ως ακολούθως:

• Επτά (7) παιδοψυχιατρικά τμήματα σε Νοσοκομεία,

• Δεκαπέντε (15) Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα,

• Πέντε (5) ΚΨΥ,

• Δέκα (10) εξωτερικά τακτικά Ιατρεία ΓΝ,

• Έξι (6) ξενώνες, οικοτροφεία,

• Έξι (6) Κινητές Μονάδες με ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες,

• Δέκα (10) μονάδες για παιδιά/εφήβους με Αυτισμό.

Όπως γίνεται αντιληπτό η έλλειψη νοσηλευτικών κλινών για παιδιά και εφήβους είναι

παντελής σε πάρα πολλούς νομούς της χώρας.





130

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας τρίτης ηλικίας:

Από τα ενταγμένα έργα, δύο (2) αναφέρονται σε κέντρα ημέρας για ασθενείς με άνοια σε

περιοχές της Αττικής, τα οποία είναι σε αρχικό στάδιο υλοποίησης καθώς κι ένα

εκπαιδευτικό πρόγραμμα για φροντιστές ατόμων τρίτης ηλικίας το οποίο δεν έχει φτάσει

ακόμα στο στάδιο της συμβασιοποίησης. Γίνεται αντιληπτή η αναγκαιότητα καθορισμού

καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε άτομα τρίτης ηλικίας,

συγκεκριμενοποίηση και εξειδίκευση των προτάσεων και των επιθυμητών υπηρεσιών και

ειδικών δράσσεων του Ψυχαργώς Γ΄ και προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησής

τους.

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας ειδικών ομάδων:

Από το σύνολο των ενταγμένων έργων φαίνεται ότι υπάρχουν επτά έργα που απευθύνονται

σε άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού και αυτά βρίσκονται σε διάφορα

στάδια υλοποίησης. Γίνεται όμως αντιληπτό ότι έργα σχετικά με άστεγους, άνεργους και

μετανάστες φαίνεται ότι μέχρι τώρα δεν αποτελούν προτεραιότητα. Οι τέσσερις ενταγμένες

δράσεις για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ανέργων απεντάχθηκαν κατά το έτος 2013.

Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και ΨΥ:

Δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του συστήματος ΠΦΥ στη χώρα. Αυτό οδηγεί

σε αδυναμία συσχέτισης, συνεργασίας και αξιοποίησης του επιπέδου αυτού με

εμπλουτισμό του με υπηρεσίες ΨΥ. Η συνεργασία του συστήματος υγείας και του

συστήματος ψυχικής υγείας κρίνεται απαραίτητη τόσο καθώς ζητούμενο είναι η

συλλειτουργία των δυο συστημάτων αλλά και καθώς δύναται να επιτευχθεί εξοικονόμηση

του κόστους παροχής υπηρεσιών ψυχιατρικής φροντίδας με ουσιαστική ανάπτυξη και

ενεργοποίηση της ΠΦΥ.

Κατάργηση ψυχιατρείων - Αποασυλοποίηση:

Η περαιτέρω συρρίκνωση και οριστική κατάργηση των ψυχιατρείων που έχουν απομείνει

(ΨΝΑ Δαφνί, ΨΝ Δρομοκαΐτειο, ΨΝΘ, ΚΘ Λέρου,) και η υποκατάστασή τους από επαρκώς

αναπτυγμένα και αποδοτικά κοινοτικά δίκτυα υπηρεσιών ΨΥ αποτελεί στρατηγικό στόχο

του Υπ. Υγείας και τίθεται με σαφήνεια ως στόχος στην πολιτική του Ψυχαργώς Γ’.

Όπως γίνεται αντιληπτό, ο υπό συζήτηση στρατηγικός στόχος εμπεριέχει και θέτει ως

προαπαιτούμενα (με την έννοια της αναγκαίας και ικανής συνθήκης) πολλά θέματα σχετικά

με την ανάπτυξη των υπηρεσιών ΨΥ. Το κλείσιμο των ΨΝ δεν πρέπει να θεωρείται εφικτός

στόχος εάν πρώτα δεν αναπτυχθούν επαρκείς μονάδες για την αντιμετώπιση των οξέων

περιστατικών, καθώς σήμερα τα ΨΝ καλύπτουν το 60% των εισαγωγών με οξέα

προβλήματα ΨΥ. Γίνεται σαφές ότι την πραγματοποίηση της αποασυλοποίησης πρέπει να

υποδεχτεί ένα ρεαλιστικό πλάνο ανάπτυξης πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων δομών

φροντίδας, όπου αυτή τη στιγμή υπολείπεται σοβαρά.

Δράσεις πρόληψης και προαγωγής:





131

Η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό βαθμό. Γίνεται

αντιληπτό ότι δεν υπάρχει οργανωμένο πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησης αντίστοιχων

δράσεων όπως αυτές προβλέπονται και στο Ψυχαργώς Γ’.

Κοινοτικό δίκτυο Υπηρεσιών:

Σαφή ερωτηματικά εγείρονται σχετικά με τη δυνατότητα κάλυψης των αναγκών του

πληθυσμού από τα κοινοτικά δίκτυα υπηρεσιών. Παράγοντες όπως ακόμη και ο

γεωγραφικός προσδιορισμός πρέπει να μελετηθούν με σκοπό την ποσοτικοποίηση του

στόχου, η οποία πρέπει να γίνει και σε επίπεδο χρόνου. Ο υπό συζήτηση στόχος πρέπει να

ξεπερνά τους οικονομικούς περιορισμούς και να προσδιορίζεται κυρίως από την πολιτική

κατεύθυνση. Θέματα σχετικά με την ιδιωτική περίθαλψη και τη γενικότερη συμμετοχή του

ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να εξετασθούν.

Τομεοποίηση υπηρεσιών:

Η τομεοποίηση αποτελεί έννοια που πλαισιώνει πολλά επίπεδα, παραμέτρους και θέματα

οργάνωσης του συστήματος και υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να μελετηθεί. Ενδεικτικά

αναφέρεται ο συντονισμός και η διασύνδεση υπηρεσιών, η αποκέντρωση συστήματος

διοίκησης και λήψης αποφάσεων, η συμμετοχή ΝΠΙΔ, η ενδονοσοκομειακή τομεοποίηση

και άλλα. Επί της ουσίας και σύμφωνα με το ανωτέρω πρίσμα, τομεοποίηση δεν

υλοποιείται και δεν τηρείται σε κανένα επίπεδο. Το συνεχές της φροντίδας των ασθενών

δεν επιτυγχάνεται ούτε ενδονοσοκομειακά, στα νοσοκομεία που εξυπηρετούν

περισσότερους από έναν τομέα.

Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από ΝΠΙΔ:


υπηρεσιών από ΝΠΙΔ, πρέπει να εκλάβει όχι μόνο διαχειριστικό και οικονομικό χαρακτήρα




προσφέρεται, σε συνδυασμό με τη χρηματοδότηση τους, είναι επίκαιρα και αποτελούν

αναγκαιότητα και φυσική απόρροια των συνθηκών που επικρατούν.





132

Ψυχιατρικός φάκελος:

Όπως αποτυπώνεται στο σύνολο των επιχειρησιακών προγραμμάτων δεν υπάρχει δράση

που να στοχεύει στην υλοποίηση ενιαίου ψυχιατρικού ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς,

σύμφωνα με διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα και πληροφορίες που θα τηρούνται και

πλήρως διαλειτουργικού και προσβάσιμου από κάθε μονάδα παροχής υπηρεσιών ψυχικής

υγείας. Η υλοποίηση και η χρήση ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλους ασθενούς θα

αναβάθμιζε το επίπεδο παροχής υπηρεσιών και θα προσέφερε ουσιαστικά πλεονεκτήματα,

όπως συνεχές της φροντίδας και άλλα.

Εφημερίες:

Απαιτούνται δράσεις επανασχεδιασμού της ψυχιατρικής εφημερίας με έμφαση στην

ικανοποίηση των αναγκών νοσηλείας από τις υπηρεσίες του Τομέα Ψυχικής Υγείας στον

οποίο διαμένει ο ασθενής με σκοπό την επίτευξη του συνεχούς της φροντίδας.

ΕΟΠΥΥ (μονάδες και δομές πρώην ΙΚΑ) - ΟΤΑ, ΜΨΥ των Ενόπλων Δυνάμεων:

Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας που προσφέρουν οι ανωτέρω δομές δεν συμπεριλαμβάνονται

και δεν εντάσσονται στο γενικότερο σχεδιασμό του Ψυχαργώς.

Ιδιωτικός τομέας:

Οι ιδιωτικές κλινικές ανά νομό έχουν σημαντική διάρθρωση και διαθέτουν υψηλό αριθμό

κλινών, καλύπτοντας υψηλό αριθμό νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας.

Επίσης, οι ελεύθεροι επαγγελματίες ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες παρέχουν επί της

ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού της

χώρας. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ένταξη των ανωτέρω υπηρεσιών σε ενεργά δίκτυα

φροντίδας των ασθενών και συνολικά ο ιδιωτικός τομέας δεν παρακολουθείται και δεν

λαμβάνεται σε κανένα βαθμό υπόψη κατά το σχεδιασμό και τη λειτουργία του

συστήματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Ενταγμένα έργα:

Τα ανωτέρω ενταγμένα έργα, όπως αναλυτικά παρουσιάζονται στο παράρτημα, δεν

μπορούν να αξιολογηθούν επί της ουσίας καθώς αυτά δεν αποτελούν υλοποίηση ενός

συγκεκριμένου επιχειρησιακού σχεδιασμού. Τα έργα εντάσσονται σε συνέχεια της έκδοσης

αποφάσεων σκοπιμότητας, κάτι που υποδηλώνει ότι εντάσσονται στο σχεδιασμό του ΥΥΚΑ,

χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ακολουθούν κάποια σειρά προτεραιοποίησης σύμφωνα

με τους χρηματοδοτικούς και χρονικούς περιορισμούς.

Επίσης, η μη ύπαρξη στατιστικών στοιχείων και επιδημιολογικών δεδομένων καθώς επίσης

και υπόλοιπων στοιχείων επιμέτρησης, όπως αυτά που προβλέπονται από το Ψυχαργώς Γ΄

(π.χ. βαθμός κάλυψης προσωπικού, γεωγραφική κάλυψη, κάλυψη αναγκών, βαθμός

συνέργειας, συμπληρωματικότητας, διαλειτουργικότητας, βαθμός ωρίμανσης δράσεων και

οικονομικότητα λύσεων) οδηγεί σε αμφισβήτηση της αναγκαιότητας υλοποίησης και της

ιεράρχησης που έχει τεθεί σχετικά με την υλοποίηση των έργων, αν υφίσταται ιεράρχηση.





133


Η παροχή των υπηρεσιών ΨΥ στην Αγγλία είναι δομημένη σε δίκτυα (Trusts) παροχής

εξειδικευμένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Αυτή τη στιγμή στην Αγγλία, υπάρχουν 53

τέτοιες οργανώσεις – δίκτυα εκ των οποίων τα δέκα (10) δραστηριοποιούνται στο Λονδίνο.

Σαν παράδειγμα αντίστοιχης οργάνωσης παρουσιάζεται στη συνέχεια δίκτυο που

δραστηριοποιείται στο Νότιο Λονδίνο (South London & Maudsley NHS Foundation Trust -

SLAM). Στον πίνακα στη συνέχεια παρουσιάζεται μια συνοπτική αποτύπωση της δομής και

της λειτουργίας του SLAM.

Πίνακας 22: Περιγραφή SLAM

Δομή/ Λειτουργία SLAM Επικρατούσα Κατάσταση

Πληθυσμός αναφοράς Το SLAM παρέχει ολοκληρωμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας για έναν

πληθυσμό 1,1 εκατ. σε 4 δήμους του Λονδίνου (Croydon, Lewisham,

Lambeth και Southwark που είναι «τομείς» που κυμαίνονται από 276

χιλιάδες σε 363 χιλιάδες κατοίκους σε πληθυσμό).

Υποδομές Το SLAM διαθέτει 4 κύριους χώρους νοσοκομείων και 246 κτίρια παροχής

κοινοτικής ψυχιατρικής σε 125 τοποθεσίες. 5.200 ασθενείς

αντιμετωπίζονται κατ’ έτος στο νοσοκομείο με τις αντίστοιχες υπηρεσίες

στην κοινότητα να ανέρχονται σε 39.000 ασθενείς. Η αντίστοιχη αναλογία

και το ποσοστό εξυπηρέτησης ασθενών είναι 17% για το νοσοκομείο και

83% για την κοινότητα. Το σύνολο των επαγγελματιών ανέρχεται σε

4.800, οι οποίοι συμπεριλαμβάνονται σε διεπιστημονικές κλινικές

ομάδες. Συνολικά υπάρχουν 68 κλινικές νοσοκομείων και 328 κοινοτικές

ομάδες (αναλογία 21% και 79% αντίστοιχα). Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας

οργανώνονται σα φυσική αρχιτεκτονική σε σχέση με τις ανάγκες του

τοπικού πληθυσμού, ώστε οι κάτοικοι του κάθε τομέα να έχουν

πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών.

Συνεργασία Το SLAM λειτουργεί υπό στενή συνεργασία με τις τέσσερις (4) Τοπικές

Αρχές για την παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών κοινοτικής φροντίδας

και υπηρεσίες ψυχικής φροντίδας. Σε κάθε έναν από τους τέσσερις τομείς

υπάρχει επίσης ένας μικρός αριθμός ανεξάρτητων οργανώσεων όπου

συνεργάζεται με την αντίστοιχη κλινική ομάδα, την Τοπική Αυτοδιοίκηση

και το trust προσφέροντας με αυτό τον τρόπο ένα ολοκληρωμένο,

συνεργαζόμενο και πλήρως διαλειτουργικό δίκτυο παροχής υπηρεσιών


Χρηματοδότηση Ένα μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης του Slam προέρχεται από τις

τέσσερις (4) κλινικές ομάδες (Clinical Commissioning Groups – CCG) και οι

πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες που αναφέρονται και σε εθνικό επίπεδο

χρηματοδοτούνται από το Εθνικό Συμβούλιο.

Το SLAM είχε £295 εκ. έσοδα την περίοδο 2011/12 και περίπου το ήμισυ

αυτών σχετίζεται με υπηρεσίες παρεχόμενες από την κοινότητα.

Θεματικές ενότητες

δραστηριοποίησης

Οι θεματικές ενότητες δραστηριοποίησης του SLAM είναι οι ακόλουθες:

εξαρτήσεις, διανοητική δυσλειτουργία, παιδιά, τρίτη ηλικία, διαταραχές

διάθεσης, φαρμακευτική αγωγή και ψύχωση.

Προσφερόμενες Υπηρεσίες Οι κλινικές ακαδημαϊκές ομάδες του SLAM (CAGs) διαχειρίζονται, διοικούν

και παρέχουν εστιασμένες και εξειδικευμένες υπηρεσίες και παρεμβάσεις

που βασίζονται σε ολοκληρωμένες μεθόδους περίθαλψης, σχετικά με μια





134

Δομή/ Λειτουργία SLAM Επικρατούσα Κατάσταση

θεματική ενότητα. Το SLAM έχει επτά (7) CAGs και οι υπηρεσίες τους

οργανώνονται και βασίζονται σε θεραπευτικά και κλινικά πρωτόκολλα.

Συνοπτικά οι υπηρεσίες που αναλύονται παρακάτω ομαδοποιούνται σε:

Α. Υπηρεσίες από νοσοκομειακές δομές

Β. Κοινοτικές υπηρεσίες

Η οργανωτική και διοικητική δομή του slam παρουσιάζεται στο διάγραμμα στη συνέχεια.

Εικόνα 6: Οργανωτική και διοικητική δομή του SLAM

Όπως γίνεται αντιληπτό από το ανωτέρω σχήμα, το Διοικητικό Συμβούλιο απαρτίζεται από

εκπροσώπους του δημόσιου, επαγγελματίες υγείας, χρήστες των υπηρεσιών και το

προσωπικό και εταίρους των συμμετεχόντων οργανισμών. Τα μέλη του Συμβουλίου έχουν

την ευθύνη για τον διορισμό του προέδρου και την έγκριση της πρόσληψης του Γενικού

Διευθυντή καθώς και το καθορισμό της στρατηγική και επιχειρησιακής κατεύθυνσης και

έλεγχο των εκτελεστικών οργάνων.

Το SLAM διαχειρίζεται τις υπηρεσίες μέσω των κλινικών ακαδημαϊκών ομάδων (CAGs) οι

οποίες αποτελούν λογικές διοικητικές οντότητες και διαμορφώνονται από τους

υπεύθυνους για τις κλινικές υπηρεσίες, την κατάρτιση, την εκπαίδευση και έρευνα. Η

ηγετική ομάδα αποτελείται από ένα Διευθυντή Υπηρεσίας, έναν κλινικό διευθυντή και έναν





135

Ακαδημαϊκό Διευθυντή, οι οποίοι είναι από κοινού υπεύθυνοι για τη διαχείριση των πόρων

του CAG και υποστηρίζονται στο έργο τους από μια εκτελεστική ομάδα.

Ακολούθως παρουσιάζονται παραδείγματα υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε νοσοκομειακές

δομές εντός του SLAM:

• Ψυχιατρικές ομάδες υποστήριξης τμημάτων στα ΓΝ

• Κλινικές αντιμετώπισης της ψύχωσης

• Ψυχιατρικές μονάδες εντατικής θεραπείας (Psychiatric intensive care wards - PICU)

• Μονάδες ασφαλείας (Secure units)

• Ειδικές υπηρεσίες νοσηλείας εγχώριες και διεθνώς (πχ Εθνική Μονάδα Ψύχωση,

Μονάδα αντιμετώπισης διατροφικών διαταραχών, συναισθηματικών διαταραχών)

Στη συνέχεια παρουσιάζονται κοινοτικές υπηρεσίες που παρέχονται από το δίκτυο:

• Αύξηση της πρόσβασης σε ψυχολογική θεραπεία (IAPT) στην πρωτοβάθμια

φροντίδα υγείας

• Αξιολόγηση, Σύντομη Θεραπεία & σταθεροποίηση

• Ψυχολογική θεραπεία για άτομα με αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη και

διαταραχές της προσωπικότητας

• Θεραπεία στο σπίτι - εντατική, βραχυπρόθεσμη υποστήριξη κατά τη διάρκεια

κρίσεων ως εναλλακτική λύση της ενδονοσοκομειακής περίθαλψης

• Έγκαιρη παρέμβαση - νέοι με εμφάνιση ψύχωσης κατά το πρώτο ή το δεύτερο

επεισόδιο

• Υποστήριξη & αποκατάσταση - Φροντίδα για άτομα με σοβαρά και μόνιμα

προβλήματα ψυχικής υγείας και «δύσκολους»

• Ιατροδικαστική - υποστήριξη ατόμων με ιστορικό βίας ή/και παραβατικής

συμπεριφοράς

• Συνδυαστική φροντίδα - υποστήριξη για τους ανθρώπους σε κατοικημένες

τοποθετήσεις





136

Εικόνα 7: Κοινοτικές δομές εντός του SLAM

Ακολούθως παρουσιάζονται ορισμένες από τις βασικές αρχές που πρέπει να τηρούνται για

το σχεδιασμό υπηρεσιών στους τομείς (πηγή: Δρ.Κυριακόπουλος):

• Υπολογισμό κλινικών αναγκών (Needs-based)

• Χαρτογράφηση κλινικής διαδικασίας (Process mapping)

• Υπολογισμός χρόνου κλινικών διαδικασιών (task time)

• Υπολογισμός ζήτησης υπηρεσιών (Demand)

• Υπολογισμός Ικανότητας αποδοχής περιστατικών (Capacity)

• Αναγνώριση εμποδίων ομαλής ροής (Bottleneck)

• Κατάτμηση υπηρεσιών (Segmentation vs. Carve out)

• Υπολογισμοί προσωπικού με βάση το Ισοδύναμο Πλήρους Απασχόλησης – ΙΠΑ

(Whole-time equivalent – WTE)

Στην Αγγλία και σε άλλες χώρες χρησιμοποιείται το σύστημα Choice and Partnership

Approach (CAPA) για τον αποτελεσματικό χειρισμό ζήτησης και ικανότητας αποδοχής

περιστατικών στις υπηρεσίες του τομέα. Το σύστημα αυτό προωθεί τη συνεργασία, τη

θεραπευτική σχέση, τις επιλογές, τη θέση στόχων, και τον προγραμματισμό. Ο κλινικός με





137

τις κατάλληλες ικανότητες αντιμετωπίζει το κάθε περιστατικό και πρωτεύοντα ρόλο στο όλο

σύστημα διαδραματίζουν οι διαδικασίες συνεχιζόμενης αξιολόγησης.


Όπως ήδη αναφέρθηκε ανωτέρω, τα κοινοτικά δίκτυα αυτή τη στιγμή για πληθώρα λόγων

(γεωγραφική κατανομή, δυναμικότητα, επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, υποδομές κτλ) δεν

μπορούν να αναλάβουν το ρόλο που τους αντιστοιχεί και με αυτό τον τρόπο θέτουν σε

κίνδυνο την υλοποίηση του βασικού οράματος που είναι η επίτευξη της αποασυλοποίησης

και ποιοτικής κοινοτικής φροντίδας ικανής να αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πληθυσμού.

Υπάρχουν ΤΟΨΥ που δε διαθέτουν όλες τις προβλεπόμενες δομές παροχής υπηρεσιών

ψυχικής υγείας ενηλίκων, ήτοι ψυχιατρικό τμήμα ΓΝ, ΚΨΥ, μονάδες ψυχοκοινωνικής

αποκατάστασης, Κοι.Σ.Π.Ε., για να λειτουργήσουν επαρκώς. Επίσης, έμφαση απαιτείται να

δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ΨΥ παιδιών και εφήβων, όπου παρατηρούνται

σημαντικότατες ελλείψεις και ενδεικτικά στις ακόλουθες κατηγορίες δεν έχουν

πραγματοποιηθεί έργα, π.χ. παιδιά με γονείς ψυχικά πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία,

πρόσφυγες-μετανάστες, με προβλήματα κακοποίησης. Αντιληπτή γίνεται και η

αναγκαιότητα καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την παροχή υπηρεσιών ΨΥ σε

άτομα τρίτης ηλικίας και ειδικές ομάδες (άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες),

συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ΄ και προτεραιοποίηση στα πλαίσια

της υλοποίησής τους.

Ιδιαίτερης αναφοράς χρήζει το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του

συστήματος ΠΦΥ, δημιουργώντας σημαντικό κενό στην παροχή υπηρεσιών ΨΥ.

Επιπρόσθετα, η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό

βαθμό.


υπηρεσιών από ΝΠΙΔ, πρέπει να εκλάβει όχι μόνο διαχειριστικό και οικονομικό χαρακτήρα




προσφέρεται, σε συνδυασμό με τη χρηματοδότηση τους, είναι επίκαιρα και αποτελούν

αναγκαιότητα και φυσική απόροια των συνθηκών που επικρατούν.

Τέλος, αν και υπάρχει σημαντική διάρθρωση ιδιωτικών κλινικών (υψηλός αριθμών κλινών,

πολύ υψηλός αριθμός νοσηλειών μέσης και μεγάλης χρονικής διάρκειας) αλλά και εκτενές

δίκτυο ελεύθερων επαγγελματιών (ψυχίατροι και συναφείς ειδικότητες) που παρέχουν επί

της ουσίας πρωτοβάθμιες υπηρεσίες περίθαλψης σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού

της χώρας, αυτές οι δυο διαστάσεις δεν συνυπολογίζονται στο δίκτυο των παρεχομένων

υπηρεσιών.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ιδιαίτερα σημαντική η εκπόνηση ενός επιχειρησιακού σχεδίου για

τις προτεινόμενες παρεμβάσεις με προτεραιοποίηση των νέων υπηρεσιών, στη βάση του





138

βαθμού ωρίμανσης και της αναγκαιότητας υλοποίησης τους, με παράλληλη αποσαφήνιση

του τρόπου χρηματοδότησής τους και σύμφωνα με τις αρχές του κοινοτικού δικτύου. Σε

αυτή την κατεύθυνση πρέπει να συνυπολογιστούν η γεωγραφική ανισοκατανομή των

υπηρεσιών ΨΥ και οι ελλείψεις σε ειδικές υπηρεσίες και σε υπηρεσίες για παιδιά και

έφηβους. Επίσης πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες αυτόνομης ανάπτυξης των

υπηρεσιών ψυχικής υγείας και ο βαθμός συλλειτουργίας ή/και ενσωμάτωσης τους στις

υφιστάμενες υπηρεσίες υγείας (π.χ. αξιοποίηση υπηρεσιών πρωτοβάθμιας υγείας: Κέντρα

Υγείας, δημοτικά ιατρεία, μονάδες υγείας του ΕΟΠΥΥ). Με βάση τον κεντρικό επιχειρησιακό

σχεδιασμό του Υπ. Υγείας, θα πρέπει στη συνέχεια να προσαρμοστούν και να

επικαιροποιηθούν τα αντίστοιχα επιχειρησιακά χρηματοδοτικά προγράμματα με αντίστοιχη

προσαρμογή του συνόλου των δράσεων καθώς και καθορισμό των υπό επιμέτρηση

δεικτών.

Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι η υλοποίηση του σχεδιασμού ανάπτυξης και διατήρησης

των παρεχόμενων υπηρεσιών ΨΥ, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς

α) τις απαιτούμενες οργανωτικές και διοικητικές μεταρυθμίσεις του ευρύτερου συστήματος

ΨΥ που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα,

β) την διασφάλιση της διαλειτουργικότητας, της συμπληρωματικότητας και της γενικότερης

συνεργασίας των φορέων ΨΥ στο πλαίσιο του κοινωτικού δικτύου υπηρεσιών και

γ) την εκπόνηση σχεδίου εξασφάλισης της βιωσιμότητας των υφιστάμενων αλλά και των

νέων προτεινόμενων δόμων και η υλοποίηση δράσεων σε συνέχεια επιτυχούς πλάνου

βιωσιμότητας και εξασφάλισης πόρων ακόμα και μετά τη χρηματοδοτική περίοδο μέσω

ΕΣΠΑ.

Η διασφάλιση της βιωσιμότητας και η βαθμιαία προσαρμογή του κόστους παροχής

υπηρεσιών στις χρηματοδοτικές δυνατότητες της χώρας (εθνικούς ή/και κοινοτικού

πόρους) είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος ραγδαίας επιδείνωσης

του επιπέδου παροχής υπηρεσιών.

Από τις επαφές και τις συναντήσεις που έχει πραγματοποιήσει η ομάδα αξιολόγησης έχει

καταγράψει περισσότερο εξειδικευμένες προτάσεις, οι οποίες μπορούν να ομαδοποιηθούν

στις ακόλουθες κατηγορίες:

• Έλεγχος και παρακολούθηση των δαπανών. Αφορά όλες τις κατηγορίες δαπανών

(μισθοδοσία, αμοιβές τρίτων, πάγιος εξοπλισμός, μισθώματα κτλ) με παράλληλη

δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης με τρέχουσες τιμές και προσαρμογή

σύμφωνα με τις δυνατότητες του φορέα και τις υπηρεσίες που προσφέρει. Για την

αξιολόγηση των ανωτέρω δαπανών μπορεί να συμβάλει η λειτουργία ενός «οιονεί»

παρατηρητηρίου τιμών – συμβάσεων – δαπανών. Αξιολόγηση και παρακολούθηση

των δαπανών των ΝΠΙΔ και διερεύνηση της δυνατότητας προσαρμογής της

μισθοδοσίας στα προβλεπόμενα από το ενιαίο μισθολόγιο.

• Ενίσχηση της χρηματοδοτικής βάσης των υπηρεσιών ΨΥ με αξιοποίηση κινητής και

ακίνητης περιουσίας, ανάθεση και εκτέλεση συγχρηματοδοτούμενων έργων καθώς





139

και αξιοποίηση και απορρόφηση των υπηρεσιών που προσφέρονται από τους

ΚΟΙΣΠΕ με σκοπό τη μείωση του κόστους και την παράλληλη ενίσχυση της

λειτουργίας των συνεταιρισμών.

Β.3.3 Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΛΥΨΥ)

Β.3.3.1 Πλαίσιο και Φορείς

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που κατοχύρωσε νομικά τα δικαιώματα των ασθενών

(Ν. 2071/ ΦΕΚ 123/92 τ.α /άρθρο 47) και σύμφωνα με το ψήφισμα 46/119 της Γενικής

Συνόδου του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών καταγράφονται και τα βασικά δικαιώματα του

ψυχικά ασθενούς. Σύμφωνα με το προαναφερθέν νομικό πλαίσιο, τα δικαιώματα που

αναφέρονται ως τα πιο βασικά είναι όσα θεωρούνται ως δεδομένα για τον κάθε άνθρωπο.

Σημαντικά δικαιώματα του λήπτη υπηρεσιών ΨΥ που δεν πρέπει να παραβιάζονται κατά

την παροχή των υπηρεσιών ψυχικής φροντίδας είναι το δικαίωμα για συγκατάθεση ή

άρνηση σε οποιαδήποτε θεραπευτική πράξη, στην αξιοπρεπή περίθαλψή του και παροχή

φροντίδας με τον οφειλόμενο σεβασμό, στην ισότητα, αποκατάσταση του ασθενούς και την

προστασία προσωπικών δεδομένων.

Στο παράρτημα B παρουσιάζονται οι νομοθετικές πρωτοβουλίες, καθώς και οι θεματικές

περιοχές στις οποίες υπήρχε αντίστοιχη στόχευση από το νομοθέτη στην Ελλάδα καθώς και

τα αντίστοιχα διεθνή νομικά κείμενα και οι θεματικές περιοχές τους.

Όπως αναλυτικά αποτυπώνεται στο παράρτημα οι κατηγορίες των δικαιωμάτων είναι οι

ακόλουθες:

• Δικαιώματα ανθρώπου

• Δικαιώματα νοσοκομειακού ασθενούς

• Δικαιώματα του ψυχικά ασθενούς

Από την έρευνα της ομάδας αξιολόγησης προκύπτει ότι οκτώ (8) τουλάχιστον φορείς και

επιτροπές σχετίζονται με τα δικαιώματα των ΛΥΨΥ στην Ελλάδα. Πρόκειται για εθνικές

αρχές, υπηρεσίες στο πλαίσιο του Υπ.Υγείας καθώς και υπηρεσίες στις δομές παροχής

υπηρεσιών υγείας. Επίσης, στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται οργανώσεις χρηστών και

οικογενειών των ΛΥΨΥ. Αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με αυτούς τους φορείς

παρουσιάζονται στο παράρτημα B της έκθεσης. Στον πίνακα στη συνέχεια γίνεται

αποτύπωση του επιπέδου λειτουργίας καθώς και του φορέα υπαγωγής του κάθε

φορέα/επιτροπής που σχετίζονται με τα δικαιώματα των ΛΥΨΥ.





140

Πίνακας 23: Φορείς / Επιτροπές για τα δικαιώματα

Φορέας/Επιτροπή Εθνικό

επίπεδο

Τοπικό

επίπεδο Υπ.Υγείας

Μονάδα

Υγείας

Εθνική

Αρχή

Εθνική Επιτροπή για τα δικαιώματα

του ανθρώπου (ΕΕΔΑ) Χ Χ

Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των

Δικαιωμάτων των Ασθενών Χ Χ

Αυτοτελής υπηρεσία- προστασίας

των δικαιωμάτων των ασθενών (Υπ.

Υγείας)

Χ Χ

Ειδική Τριμελής Επιτροπή

Προάσπισης των Δικαιωμάτων του

Πολίτη (κατά νοσοκομείο)

Χ Χ

Γραφείο Επικοινωνίας με τον Πολίτη

(κατά νοσοκομείο) Χ Χ

Συνήγορος του Πολίτη - Συνήγορος

Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Χ Χ

Γραφείο για την Προστασία των

Δικαιωμάτων των Ατόμων με

Ψυχικές Διαταραχές στην Αυτοτελή

Υπηρεσία Προστασίας των

Δικαιωμάτων των Ασθενών

Χ Χ

Ειδική Επιτροπή Ελέγχου των

Δικαιωμάτων των Ατόμων με

Ψυχικές Διαταραχές

Χ Χ

Οργανώσεις χρηστών Χ Χ

Ιδιαίτερη βαρύτητα πρέπει να αποδοθεί στη δράση του Συνηγόρου του Πολίτη καθώς και

της ειδικής επιτροπής προστασίας και ελέγχου των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές

διαταραχές Η επιτροπή κατά το έτος 2012 και σε συνέχεια της επανασύστασής της,

πραγματοποίησε μια σειρά από δράσεις, επισκέψεις, τοποθετήσεις, εκθέσεις και

γνωμοδοτήσεις, όπως αναλυτικότερα παρουσιάζονται στο παράρτημα της έκθεσης.

Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι η «φωνή» των ΛΥΨΥ μέσω της δημιουργίας συλλόγων και

σωματείων εκπροσώπησης, προάσπισης των δικαιωμάτων και συλλόγων οικογενειών και

φίλων έχει τονωθεί ουσιαστικά τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά αναφέρεται η ύπαρξη και

δραστηριοποίηση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οργανώσεων για την Ψυχική

Υγεία (ΠΟΣΟΨΥ), ΣΟΨΥ (ενδεικτικά ΣΟΦΨΥ Σερρών, ΣΟΨΥ Θεσσαλονίκης, ΣΟΦΨΥ Έβρου,

ΣΟΨΥ Κορυδαλλού, ΣΟΨΥ Βορείων Προαστίων, ΣΟΨΥ Πάτρας, ΣΟΨΥ Χαλκίδας, ΣΟΨΥ

Βοιωτίας) καθώς και άλλων οργανώσεων όπως της ΔΥΨΑ και της ΚΙΝΑΨΥ.





141


Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, εμφανίζονται πέντε (5) ενταγμένα έργα που

τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «4 - ΣΥΝΗΓΟΡΙΑ, ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,

ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΛΥΨΥ» και το ένα από αυτά έχει ολοκληρωθεί. Στις 31/12/2011 σε αυτή την

κατηγορία, είχε παρουσιαστεί συνάφεια με δυο (2) έργα. Το σύνολο των έργων αυτής της

κατηγορίας ανήκει πιο συγκεκριμένα σε είδη παρέμβασης σχετικών με τη συνηγορία και τη

δικτύωση των ΛΥΨΥ. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η συγκεντρωτική εξέλιξη

στην υλοποίηση των έργων με βάση τα χρηματοοικονομικά τους στοιχεία.

Διάγραμμα 19: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων της κατηγορίας 4 του

ΕΠΑΝΑΔ

0,00

500.000,00

1.000.000,00

1.500.000,00

2.000.000,00

2.500.000,00

3.000.000,00

2011 2012

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 854.450,00 2.737.450,00

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 721.310,00 2.227.810,00

∆ΑΠΑΝΕΣ 140.869,36 551.077,30

31/12/2011 31/12/2012

Τα ενταγμένα έργα που ανήκουν στον υπό συζήτηση άξονα προτεραιότητας, όπως

παρουσιάζεται έχουν υψηλό βαθμό συμβασιοποίησης και εμφανίζουν δαπάνες (εκτός από

ένα). Όμως, οι ενέργειες και οι δράσεις που υλοποιούνται δεν αποτελούν μέρος ενός

γενικότερου σχεδιασμού.





142


Ικανοποίηση ΛΥΨΥ:

Από την έρευνα αξιολόγησης προέκυψαν μαρτυρίες ΛΥΨΥ και μελών των οικογενειών για

περιστατικά λεκτικής και σωματικής παραμέλησης φιλοξενούμενων σε ΜΨΑ, αισθητή

μείωση του επιπέδου διαβίωσης στις ΜΨΑ, ανεπαρκές προσωπικό για την κατάλληλη

φροντίδα των ενοίκων και «ασυλικές» λογικές στη λειτουργία των ΜΨΑ (μηχανικές/χημικές

καθηλώσεις, απουσία ερεθισμάτων).

Επιπρόσθετα, δεν υπάρχουν διαδικασίες για τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων

σχετικών με την ικανοποίηση των ΛΥΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Εκούσια νοσηλεία

Παρατηρείται έλλειψη ενιαίων κανονισμών λειτουργίας για πολλούς τύπους μονάδων

ψυχικής υγείας, έλλειψη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών κατά τη

νοσηλεία καθώς και μη εφαρμογή ενιαίου ψυχιατρικού φακέλου των ασθενών. Επιπλέον,

παρατηρήθηκε αδυναμία αντιμετώπισης των αναγκών των ΛΥΨΥ στον ΤΟΨΥ όπου διαμένει,

οπότε και δεν διασφαλίζεται το δικαίωμα των πολιτών στο συνεχές της φροντίδας. Να

αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι το Υπ. Υγείας δεν ελέγχει με κανέναν τρόπο την παροχή των

υπηρεσιών από τις ΜΨΥ του ιδιωτικού κερδοσκοπικού τομέα.

Ακούσια νοσηλεία

Διαπιστώθηκε υπερβολικά υψηλός αριθμός ακούσιων νοσηλειών προκαλώντας τεράστιο

βάρος στη διαχείρισή τους από τα γενικά νοσοκομεία, καθώς και μη τήρηση των

διαδικασιών και έλλειψη σεβασμού των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών κατά τη

διάρκεια εκτέλεσης της εισαγγελικής παραγγελίας για την αναγκαστική νοσηλεία

Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι πάνω από 40% του συνόλου των νοσηλειών που

πραγματοποιούνται σε δημόσια ψυχιατρικά ιδρύματα είναι ακούσιες νοσηλείες, ποσοστό

που θεωρείται τουλάχιστον τετραπλάσιο σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσον όρο. Το υψηλό

αυτό ποσοστό ακούσιων νοσηλειών που πραγματοποιείται στην Ελλάδα, επιβάλλει την

ύπαρξη ενός σαφέστατου νομικού πλαισίου που θα περιγράφει της επιτρεπόμενες ή μη

διαδικασίες υλοποίησής τους, την ευλαβική τήρηση από τους εμπλεκόμενους φορείς αυτών

των νομικών προβλέψεων καθώς και τη λειτουργία ενός αξιόπιστου συστήματος

καταγραφής και ελέγχου των παραπάνω διαδικασιών4

4 http://www.psych.gr/documents/psychiatry/23.3-GR-2012-255.pdf





143

Ποινικά ακαταλόγιστα πρόσωπα

Η καταλληλότητα των νοσοκομείων για τη μεταχείριση και φύλαξη των ποινικά

ακαταλόγιστων ψυχικά πασχόντων, ελέγχεται τόσο από δικαιϊκής όσο και από

θεραπευτικής πλευράς.

Καθηλώσεις

Οι ΛΥΨΥ μας δήλωσαν τη δυσαρέσκεια και την ανησυχία τους για τις μηχανικές και χημικές

καθηλώσεις, οι οποίες κατά τη γνώμη τους επιβάλλονται συχνότερα απ’ ότι θα υπήρχε

θεραπευτική ανάγκη.

Σύλλογοι και σωματεία – προαγωγή εκπροσώπησης:

Αν και τονώθηκε η «φωνή» των ΛΥΨΥ μέσω της δημιουργίας συλλόγων και σωματείων

εκπροσώπησης, προάσπισης των δικαιωμάτων και συλλόγων οικογενειών και φίλων, οι

λήπτες εξακολουθούν να μην έχουν συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, στον έλεγχο των

μονάδων και στις ΤΕΨΥ.


Το ταξίδι του λήπτη υπηρεσιών από τη σκοπιά των ληπτών και των οικογενειών τους στην

Αγγλία:

Δεδομένης της μεγάλης ποικιλίας των αναγκών ΨΥ ενός τοπικού πληθυσμού, μεγάλη

έμφαση έχει δοθεί στην οργάνωση των υπηρεσιών με τρόπο που να διασφαλίζεται η

συνέχεια στην παροχή των υπηρεσιών και ότι ο λήπτης υπηρεσιών βιώνει ένα σύστημα

αποτελεσματικά διοικούμενο. Τα ανωτέρω διασφαλίζονται μέσα από μια ορθή αρχική

διάγνωση, εκτίμηση της κατάστασης και παραπομπή του ασθενή στην κατάλληλη και

αρμόδια δομή παροχής υπηρεσιών την κατάλληλη χρονική στιγμή. Η διαδικασία που

ακολουθείται αναφέρεται ως «κλιμακωτή φροντίδα» (stepped care), κατά την οποία ακόμη

και οι άνθρωποι με μακροχρόνια και διαρκή προβλήματα ΨΥ υποστηρίζονται στην

κοινότητα για να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή ανεξαρτησία τους. Για να υλοποιηθεί το

ανωτέρω απαιτείται αποτελεσματική διαχείριση του συστήματος παροχής υπηρεσιών και

ενοποίηση του συνόλου των υπηρεσιών υπό ένα πλήρως διαλειτουργικό πλέγμα

υπηρεσιών υπό την απαιτούμενη δομή διοίκησης.

Στο διάγραμμα στη συνέχεια παρουσιάζονται τα βασικά βήματα του «ταξιδιού» του λήπτη

στο σύστημα παροχής υπηρεσιών.





144

Εικόνα 8: Το ταξίδι του λήπτη στο σύστημα παροχής υπηρεσιών

Πορεία θεραπευτικής παρέμβασης στην Αγγλία:

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί ορισμοί των μεθόδων περίθαλψης, και οι περισσότεροι

περιλαμβάνουν τα είδη των υπηρεσιών / παρεμβάσεων που παρέχονται και το

χρονοδιάγραμμα το οποίο ακολουθείται. Η πορεία της θεραπευτικής παρέμβασης

περιλαμβάνει τα στάδια από τα οποία περνάει ένα περιστατικό από την αναγνώριση της

ανάγκης για χρήση υπηρεσιών μέχρι την ολοκλήρωση της θεραπευτικής παρέμβασης και

για την αποσαφήνιση αυτών των σταδίων είναι απαραίτητο να ακολουθούνται

αναγνωρισμένες οδηγίες κλινικής πρακτικής (αν είναι διαθέσιμες) ή ευρέως αποδεκτές

πρακτικές (π.χ. από το Βασιλικό Κολλέγιο των Ψυχιάτρων).

Οι θεραπευτικές διαδρομές αποτελούν εργαλείο αλλά και ταυτόχρονα γενικευμένη έννοια

που περιλαμβάνει κατευθυντήριες γραμμές, πρωτόκολλα και πρακτικές. Ο λόγος αυτής της

προτυποποίησης οφείλεται στην υπόθεση, η οποία έχει επιβεβαιωθεί στην πράξη, ότι η

χρήση των πρωτοκόλλων οδηγεί σε πλήθος θετικών αποτελεσμάτων, όπως ο περιορισμός

της διάρκειας παραμονής των ασθενών, η συγκράτηση του κόστους και η βελτίωση της

διεπιστημονικής συνεργασίας. Ουσιαστική παράμετρος επιτυχίας των θεραπευτικών οδών

αποτελεί η ενεργός συμμετοχή των χρηστών των υπηρεσιών.

Στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα βασικά βήματα με τα οποία

προσεγγίζονται και διαμορφώνονται τα κλινικά πρωτόκολλα εντός του SLaM .





145

Εικόνα 9: Κλινικά πρωτόκολλα

Οργάνωση και συμμετοχή των ληπτών και των οικογενειών τους στην Αγγλία:

Στην Αγγλία, υπάρχει μακρά ιστορία συμμετοχής των ασθενών και των φροντιστών τους στο

ΕΣΥ και ειδικά στον τομέα της ΨΥ. Οι ομάδες αυτές είχαν πάντα ενεργή συμμέτοχη στις

εξελίξεις. Η συμμετοχή αυτή επιβάλλεται και νομοθετικά και οι εισηγήσεις των χρηστών και

των οικογενειών τους αποτελούν βασικό στοιχείο αξιολόγησης των προσφερόμενων

υπηρεσιών και των παρόχων, μέσω ετήσιων εθνικών ερευνών ασθενών, καταγγελιών κλπ.

Σε κάθε επίπεδο, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό, έχουν αναπτυχθεί μηχανισμοί και δομές

για τη συμμετοχή και θεσμική διαβούλευση όλων των φορέων.

Συνοπτικά η δομή των οργανώσεων είναι αυτή που περιγράφεται ακολούθως. Υπάρχουν

οργανώσεις που λειτουργούν σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, έξω από το σύστημα παροχής

υπηρεσιών υγείας και ασκούν πιέσεις για λογαριασμό των χρηστών των υπηρεσιών και των

οικογενειών τους (πχ MIND, Rethink κλπ). Έχουν δημιουργηθεί επίσης οργανώσεις ληπτών

υπηρεσιών (πχ Survivors Speak Out). Επιπρόσθετα, οργανώσεις που έχουν δημιουργηθεί

από την κυβέρνηση δραστηριοποιούνται με σκοπό την υπεράσπιση των συμφερόντων και

την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις επιδόσεις, την ποιότητα των υπηρεσιών και τη

λειτουργία των παρόχων (πχ Care Quality Επιτροπής, HealthWatch). Τέλος, οι οργανισμοί

που παρέχουν υπηρεσίες ΨΥ έχουν ανεπτυγμένες εσωτερικές δομές και μηχανισμούς για

τη συμμετοχή των ληπτών και των φροντιστών τους σε ένα πολύ ευρύ φάσμα

δραστηριοτήτων, όπως μέλη των διοικητικών συμβουλίων, των εκτελεστικών τους

οργάνων, συμμετοχή στο σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, διενέργεια

ελέγχων στις υπηρεσίες και ερευνών στους ασθενείς, δράσεων κατάρτισης του προσωπικό

και γνωμοδότηση σχετικά με τις διαδικασίες προσλήψεων επαγγελματιών.





146

Προστασία των δικαιωμάτων των ασθενών, ακούσια θεραπεία και καθηλώσεις:

Στην Αγγλία ο αντίστοιχος νόμος υλοποιήθηκε το 1983 (Mental Health Act - ΜΗΑ) και

ορισμένες τροπολογίες προστέθηκαν το 2008. Εξειδικευμένα τμήματα και δομές υπάρχουν

με σκοπό την εισαγωγή ανθρώπων από την κοινότητα στο νοσοκομείο και τη διατήρηση

τους σε αυτό όσο απαιτείται. Επιπλέον, ένας μικρός αριθμός τμημάτων υπάρχει για την

απόδοση υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε ασθενείς που έρχονται από φυλακή ή δικαστήριο.

Παραβάτες με διανοητικές δυσλειτουργίες υποβάλλονται σε θεραπεία σε υψηλής και

μεσαίας ασφάλειας νοσοκομεία, εφόσον απαιτηθεί

Οι βασικές αποφάσεις σχετικά με τα ανωτέρω θέματα λαμβάνονται από γιατρούς και

πιστοποιημένους επαγγελματίες ΨΥ (συνήθως με ακαδημαϊκό υπόβαθρο κοινωνικού

λειτουργού).

Στη συνέχεια παρουσιάζεται μια σειρά από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του MHA:

• Οριστικές αποφάσεις σχετικά με άτομα με ψυχικές διαταραχές δεν λαμβάνονται

από δικαστικές αρχές ή μέλη των οικογενειών τους.

• Ο ρόλος και το έργο των δικαστικών αρχών εναρμονίζεται πλήρως με το σύνολο των

ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

• Η επιτροπή (Care Quality Commission) διασφαλίζει και επιβλέπει την τήρηση των

δικαιωμάτων.

• Κάθε μεγάλος πάροχος υπηρεσιών ΨΥ έχει ένα ειδικό τμήμα παρακολούθησης της

αντίστοιχης νομοθεσίας, διευθέτησης προσφυγών και διασφάλιση των

δικαιωμάτων.

• Η υποχρεωτική θεραπεία εφαρμόζεται ως ύστατη λύση που επιβάλλεται χωρίς τη

συγκατάθεση του ατόμου.

• Μηχανικές καθηλώσεις δεν χρησιμοποιούνται παρά μόνο σε καταστάσεις έκτακτης

ανάγκης.

• Διαδικασίες χορήγησης ηρεμιστικών και χημικές καθηλώσεις πραγματοποιούνται

μόνο με αυστηρή εποπτεία και σύμφωνα με αυστηρά και σαφώς συγκεκριμένα

πρωτόκολλα, πλήρως ελέγξιμα.

• Αν ο ασθενής επιθυμεί να διακόψει την αγωγή που του έχει χορηγηθεί μετά από 3

μήνες, παραπέμπεται σε δεύτερο ανεξάρτητο επαγγελματία – αξιολογητή για να

αποφανθεί τη συνέχιση ή μη.

• Τα μέλη των οικογενειών (ένα άτομο ορίζεται ως το εγγύτερο) έχουν περιορισμένες

εξουσίες στους ασθενείς και πάντα σχετικά με τον έλεγχο και διασφάλιση των

ισορροπιών.

• Η παρακράτηση των ασθενών πραγματοποιείται όταν κρίνονται ως «επικίνδυνοι»,

διαμέσω καθημερινών αξιολογήσεων της συμπεριφοράς τους.





147


Τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, έχει γίνει αξιοσημείωτη προσπάθεια στον τομέα της

προάσπισης των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών στα ακόλουθα επίπεδα:

• Επίπεδο εκπροσώπησης, με τη δημιουργία συλλόγων και σωματείων για την

ενδυνάμωση της «φωνής» των ΛΥΨΥ

• Επίπεδο φορέων, με την ύπαρξη και ενεργοποίηση των φορέων και επιτροπών που

ήδη αναφέρθηκαν.

Εντούτοις, οι εγγενείς αδυναμίες στην οργάνωση και διοίκηση των υπηρεσιών ΨΥ έχει

επίπτωση στην ποιότητα των υπηρεσιών και εν τέλει στη διάσφαλιση των δικαιωμάτων των

ασθενών. Παράλληλα με την γενική αναδιοργάνωση του συστήματος, πρέπει να ληφθεί

ιδιαίτερη μέριμνα και για τα ακόλουθα.

• Διασφάλιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών κατά την νοσηλεία, εκούσια ή

ακούσια (πχ ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο,

περιορισμός των καθηλώσεων, ευέλικτο σύστημα για την άρση και επαναφορά της

δικαιοπρακτικής ικανότητας).

• Θέσπιση και καθιέρωση θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών, που

θα είναι κοινά και θα τηρούνται από όλες τις ΜΨΥ προκειμένου για τη διασφάλιση

της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και καταγραφή κανονισμών

λειτουργίας για όλους τους τύπους δομών.

• Ενσωμάτωση διαδικασιών για τη μέτρηση της ικανοποίησης των ΛΥΨΥ από τις

παρεχόμενες υπηρεσίες.

• Μείωση του αριθμού ακούσιων νοσηλειών και βελτίωση του πλαισίου με

παρεμβάσεις για την κρίση των ακούσιων νοσηλειών πριν και κατά την προσφυγή

στο δικαστήριο καθώς και την εξειδικευμένη εκπαίδευση των νοσηλευτών και των

αστυνομικών για την αντιμετώπιση των κρίσεων.

• Υποστήριξη και ενδυνάμωση των συλλόγων οικογενειών και των ομάδων

εκπροσώπησης των ΛΥΨΥ και υποχρεωτική συμμετοχή εκπροσώπων τους στις

ΤΕΨΥ. Επιπλέον, συμμετοχή εκπροσώπων ΛΥΨΥ και συλλόγων οικογενειών σε

διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ενδυνάμωση της συνεργασίας των σωματείων με

τους επαγγελματίες ΨΥ με σκοπό την αποδοχή και δημιουργία κοινής οπτικής

γωνίας.

Β.3.4 Απασχόληση και αποκατάσταση ΛΥΨΥ

Β.3.4.1 Παρουσίαση και αξιολόγηση υφιστάμενης κατάστασης

Με τον Ν. 4019/2011 ορίζονται οι έννοιες της κοινωνικής οικονομίας και

επιχειρηματικότητας, καθώς και των κοινωνικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, ένας βασικός

νόμος για την κοινωνική επανένταξη των ΛΥΨΥ είναι τα άρθρα 12 και 10 του νόμου

2716/1999, όπου ορίζεται ο ρόλος, σκοπός, η χρηματοδότηση και η σύσταση των ΚΟΙΣΠΕ





148

καθώς και τα Ειδικά Κέντρα κοινωνική Επανένταξης, οι Ειδικές Μονάδες Αποκατάστασης

και επαγγελματικής επανένταξης, αντίστοιχα στο κάθε άρθρο. Εκτός από το Ν. 2716

σημαντική θέση έχει και το σημείο 9 του Συμφώνου Spidla, στο οποίο τονίζεται η ανάγκη

ανάπτυξης, στήριξης και εξασφάλισης της ομαλής λειτουργίας των ΚΟΙΣΠΕ. Τέλος,

σημαντική αναφορά της αξίας των ΚΟΙΣΠΕ γίνεται και στο Σχέδιο Αναθεώρησης

‘Ψυχαργώς’.

Αποκατάσταση και απασχόληση των ΛΥΨΥ μπορεί να πραγματοποιηθεί κι από

επιχορηγήσεις για ΕΚΟ-ΑμεΑ που προσφέρονται από τον ΟΑΕΔ. Επίσης, υφίστανται τοπικές

δράσεις κοινωνικής ένταξης για ευπαθείς κοινωνικά ομάδες (ΤΟΠ/ΕΚΟ) στο πλαίσιο της

δράσης 3: «Τοπικές δράσεις κοινωνικής ένταξης για ευάλωτες ομάδες του Επιχειρησιακού

Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» 2007-2013».

Όσον αφορά στην απασχόληση και επαγγελματική αποκατάσταση των ΛΥΨΥ το μοναδικό

ισχύον και σε χρήση πλαίσιο στην Ελλάδα φαίνεται να είναι οι ΚΟΙΣΠΕ. Από το 2002 έως

σήμερα έχουν συσταθεί 17 ΚΟΙΣΠΕ αριθμός ιδιαίτερα χαμηλός σε σχέση με τον συνολικό

προβλεπόμενο αριθμό (ήτοι 58, δηλαδή ένας ανά ΤΟΨΥ) και ιδιαίτερα χαμηλό εκτιμάται ότι

είναι και το σύνολο των ψυχικά σθενών που εργάζονται. Τέλος, πρέπει να τονιστεί η ύπαρξη

και η δραστηριοποίηση του πρώτου επίσημα θεσμοθετημένου δευτεροβάθμιου οργάνου

κοινωνικής οικονομίας που είναι η ΠΟΚΟΙΣΠΕ (Πανελλήνια Ομοσπονδία των Κοινωνικών

Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης).

Συνολικά, γίνεται σαφές ότι αν και οι ΚΟΙΣΠΕ αποτέλεσαν ένα πρώτο βήμα για την

απασχόληση και επαγγελματική αποκατάσταση των ληπτών, δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί

επαρκώς έτσι ώστε να καλύπτουν ευρύτερα τμήματα της επικράτειας συμβάλλοντας

περισσότερο στην επίτευξη των στόχων τους. Σε αυτό το πλαίσιο χρειάζεται αφενός

περαιτέρω ανάπτυξη και υποστήριξη αυτού του θεσμού αλλά και προβολή και

ενσωμάτωση καλών πρακτικών. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί σε μορφές

συστηματικής και μόνιμης και όχι περιστασιακής απασχόλησης.

Τέλος, δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία για την περαιτέρω προώθηση στην ελεύθερη

αγορά ατόμων που εκπαιδεύτηκαν και εργάστηκαν αρχικά στους ΚΟΙΣΠΕ και απαιτείται,

αναπροσαρμογή του θεσμικού πλαισίου σχετικά με την απασχόληση των ατόμων που

προέρχονται από τους ΚΟΙΣΠΕ στην ελεύθερη αγορά προκειμένου να μην απολέσουν το

επίδομα που τους παρέχεται από το κράτος.


Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, έχουν ενταχθεί δεκατρία (13) έργα που τοποθετεί

η αξιολογητική ομάδα στον άξονα παρέμβασης «ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ» και το ένα είναι

και ολοκληρωμένο από την προηγούμενη αξιολογητική περίοδο (σύσταση δευτεροβάθμιου

οργάνου των ΚΟΙΣΠΕ). Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα χρηματοοικονομικά

στοιχεία των έργων σε σύγκριση με την αντίστοιχη αποτύπωση στις 31/12/2011, όπου τα

αντίστοιχα ενταγμένα έργα ήταν τέσσερα (4).





149

Διάγραμμα 20: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των ενταγμένων έργων του άξονα παρέμβασης

«ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΟΙΣΠΕ»

0,00

500.000,00

1.000.000,00

1.500.000,002.000.000,00

2.500.000,00

3.000.000,00

3.500.000,00

2011 2012

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 910.715,00 3.108.841,70

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 889.469,13 1.180.924,13

∆ΑΠΑΝΕΣ 263.546,66 330.434,45

31/12/2011 31/12/2012

Το σύνολο των ενταγμένων έργων στο πλαίσιο της επαγγελματικής αποκατάστασης και

απασχόλησης των ΛΥΨΥ είναι προς τη σωστή κατεύθυνση κι επίσης ουσιαστικής σημασίας

είναι οι ενέργειες που χρηματοδοτήθηκαν για τη σύσταση και δημοσιότητα του

δευτεροβάθμιου οργάνου των ΚΟΙΣΠΕ. Βέβαια, γεγονός αποτελεί ότι θα πρέπει να

ενταθούν οι χρηματοδοτικές δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση κι επίσης να προχωρήσει

με πιο γρήγορους ρυθμούς η συμβασιοποίηση και η εκτέλεση των έργων.


Σε παγκόσμιο και Ευρωπαϊκό επίπεδο, παρατηρείται ιδιαίτερη συμμετοχή και

δραστηριοποίηση του ΠΟΥ, ο οποίος προτείνει ότι η εργασία είναι βασικός τρόπος για

κοινωνική επανένταξη των ληπτών και υποστηρίζει ότι η πλειοψηφία των ληπτών

συμμετείχε σε προγράμματα τα οποία εστιάζουν περισσότερο στην ανάπτυξη

επαγγελματικών δεξιοτήτων παρά στην εύρεση πραγματικής εργασίας. Τέτοια

προγράμματα είναι τα προστατευόμενα σεμινάρια, τα ενδονοσοκομειακά προγράμματα

επαγγελματικής κατάρτισης και επανένταξης, η εκπαίδευση στην κοινότητα και τα

προγράμματα κοινοτικής φροντίδας. Εκτός από τον ΠΟΥ, η Πράσινη Βίβλος από το

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναφέρεται στην βελτίωση της ΨΥ μέσω της προαγωγής της

κοινωνικής ένταξης των ΛΥΨΥ και τονίζει τη δρομολόγηση δημόσιας συζήτησης με τα

Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα για βελτίωση της απασχόλησης και της αποκατάστασης των

ληπτών. Ακόμη αναφέρεται στο Άρθρο 13 της Συνθήκης ΕΚ η νομική βάση για τη δράση σε

κοινοτικό επίπεδο για την καταπολέμηση των διακρίσεων στις ευκαιρίες για απασχόληση

των ληπτών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τέλος, αξιοποιείται το πρόγραμμα ‘Progress’,

πρόγραμμα απασχόληση και κοινωνικής αλληλεγγύης, το οποίο προσπαθεί να προωθήσει

περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας, καθώς και ίσες ευκαιρίες για όλους.

Βασικό θέμα αποτελεί η αναφορά σε πρακτικές από άλλες χώρες στην αποκατάσταση και

απασχόληση των ΛΥΨΥ, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις μεθόδους οι οποίες





150

χρησιμοποιούνται στην Αγγλία και στην Αυστραλία. Κάποιες βασικές πρακτικές είναι οι

ακόλουθες:

• Τεκμηριωμένες τακτικές για επαγγελματική αποκατάσταση (Evidence-based

Practices for Vocational Rehabilitation). Η πιο διαδεδομένη τακτική είναι η IPS

(Individual Placement and Support- Supported Employment), η οποία είναι μία

προσέγγιση που στηρίζεται στα στοιχεία ώστε να υποστηρίζει την απασχόληση των

ληπτών και χρησιμοποιεί τη μέθοδο ‘place and train’.

• Social Firms (Κοινωνικές Επιχειρήσεις), οι οποίες έχουν ως βασικό σκοπό τη

δημιουργία θέσεων εργασίας για τις ομάδες σε μειονεκτική θέση στην αγορά

εργασίας.

• Clubhouse Model είναι κοινότητες στις οποίες τα μέλη της στηρίζονται για να έχουν

παραγωγική επαγγελματική ζωή. Το Clubhouse παρέχει ένα πρόγραμμα εστιασμένο

στην εργασία δίνοντας την ευκαιρία στα μέλη του να ζήσουν σε ένα περιβάλλον

αποκατάστασης.

• Προστατευόμενη απασχόληση, στην οποία προσφέρεται χαμηλού επιπέδου

επαναλαμβανόμενη εργασία.

• Εταιρικές επιχειρήσεις (Corporate Businesses and Mental Health Employment). Ένα

σημαντικό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα Telstra, το οποίο αναγνωρίζει τις

δυσκολίες των μαθητών με αναπηρίες και στοχεύει να τους εξοπλίσει με δεξιότητες

και εμπειρίες ώστε να αποκτήσουν επαγγελματική αποκατάσταση στο μέλλον.

Απασχόληση και επαγγελματική αποκατάσταση στην Αγγλία:

Στις υπηρεσίες ΨΥ στην Αγγλία, ο όρος επαγγελματική αποκατάσταση έχει αντικατασταθεί

με την «κοινωνική ένταξη» και μια σειρά από είδη αντίστοιχης υποστήριξης έχουν

αναπτυχθεί, όπως υποστήριξη με σκοπό την απασχόληση, την κατάρτιση και τον

εθελοντισμό. Οι υπηρεσίες αυτές ποικίλλουν σε όλη τη χώρα και δεν υπάρχει κάποιο

τυποποιημένο μοντέλο που να έχει γίνει καθολικά αποδεκτό και να έχει επικρατήσει.

Ωστόσο, πραγματικότητα αποτελεί το γεγονός ότι κυριαρχεί η εστίαση στην ανάπτυξη

υποστηρικτικών δράσεων για την απασχόληση και ότι υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός

εγγράφων καθοδήγησης για τον προσδιορισμό των διαφόρων μεθόδων για την

κινητοποίηση και οργάνωση αυτών των δράσεων.

Η πιο ευρέως διαδεδομένη τακτική είναι αυτή της IPS η οποία υποστηρίζει και στοχεύει

στην επαγγελματική αποκατάσταση ανθρώπων με προβλήματα ΨΥ και στην κάλυψη από

αυτούς αμειβόμενων θέσεων εργασίας στην ανοικτή αγορά. Οι αντίστοιχοι δείκτες

αποτυπώνουν ποσοστό επιτυχίας της μεθόδου 50%.





151


Όπως έγινε σαφές από την ανωτέρω ανάλυση, οι μέχρι σήμερα προσπάθειες

επαγγελματικής αποκατάστασης των ΛΥΨΥ, αφορούν τη δημιουργία ΚοιΣΠΕ. Παρόλα αυτά,

ακόμα κι αυτός ο θεσμός δεν έχει αναπτυχθεί στις περισσότερες περιοχές της χώρας και

σημαντικό ρόλο σε αυτή την υστέρηση έχουν διαδραματίσει οι οργανωτικές και διοικητικές

αδυναμίες του συνολικού συστήματος ψυχικής υγείας. Εκτός από την άμεση και

ανεπιστρεπτη διοικητική αναδιοργάνωση του συστήματος, που δύναται να επιφέρει

βελτίωση της αποτελεσματικότητας στον τομέα της επαγγελματικής αποκατάστασης

προτείνονται και τα ακόλουθα:

• Ενίσχυση των προσπαθειών δημιουργίας ΚοιΣΠΕ καθώς και της διείσδυση τους

στην αγορά.

• Ενεργοποίηση κι άλλων εναλλακτικών τρόπων απασχόλησης και επαγγελματικής

αποκατάστασης των ΛΥΨΥ στην ελεύθερη αγορά ή σε άλλες μορφές

προστατευμένης απασχόλησης (όπως αυτές παρουσιάστηκαν στο τμήμα της

διεθνούς εμπειρίας και πρακτικών).

• Υλοποίηση επιπρόσθετων ενεργειών για την επαγγελματική ένταξη ΛΥΨΥ με

αξιοποίηση του θεσμικού και χρηματοδοτικού πλαισίου, μέσω άλλων

προγραμμάτων και δράσεων (πχ ΟΑΕΔ, δράσεις για την κοινωνική οικονομία,

EQUAL κλπ).

Β.3.5 Ανθρώπινο δυναμικό - κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας

Β.3.5.1 Υφιστάμενη κατάσταση

Στον τομέα της απασχόλησης των επαγγελματιών ΨΥ, όπως αναλυτικά έχει αποτυπωθεί

στην προηγούμενη αξιολογητική έκθεση, η παρούσα κατάσταση διαμορφώνεται από τις

ακόλουθες συνθήκες:

• Το μνημόνιο συνεργασίας, όπου διαμορφώνει συνθήκες αδυναμίας διενέργειας

προσλήψεων καθώς και η με ταχύτατους ρυθμούς αύξηση των αποχωρήσεων –

συνταξιοδοτήσεων έμπειρου και ειδικευμένου προσωπικού στα ΝΠΔΔ και οι

μετατάξεις / αποσπάσεις προσωπικού από ΜΨΥ σε άλλες κλινικές/τμήματα των ΓΝ.

• Το σύμφωνο Spidla, όπου διατυπώνεται η δέσμευση για εξασφάλιση της πλήρους

στελέχωσης των δομών που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του “Ψυχαργώς” καθώς

και ο έγκαιρος προγραμματισμός της στελέχωσης των νέων δομών που πρόκειται

να δημιουργηθούν. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν καταγραφεί η ανωτέρω

δέσμευση δεν τηρήθηκε.

• Η συστηματική καθυστέρηση στη χρηματοδότηση των φορέων ΝΠΙΔ και στην

καταβολή των δεδουλευμένων, γεγονός που εντείνει την υποστελέχωση αλλά και





152

δημιουργεί προβλήματα στελέχωσης καθώς έμπειροι και εξειδικευμένοι

επαγγελματίες επιλέγουν να αναζητήσουν αλλού εργασία.

• Η ύπαρξη χρηματοδοτικών δυνατοτήτων απασχόλησης μέσω έργων ΕΣΠΑ

Επίσης, στον τομέα της εκπαίδευσης και κατάρτισης των επαγγελματιών ΨΥ, το Ψυχαργώς

Γ’ θέτει ως άξονα προτεραιότητας για τη συνέχιση της ΨΜ την εκπαίδευση με σκοπό την

άνοδο του επιπέδου εκπαίδευσης και κατάρτισης σε όλους τους κλάδους των

επαγγελματιών ΨΥ. Οι δράσεις που προτείνονται αναφέρονται στη συνεργασία με το

Υπουργείο Παιδείας για εκπόνηση και υλοποίηση ειδικών προγραμμάτων εκπαίδευσης

(προπτυχιακό, μεταπτυχιακό επίπεδο, και συνεχιζόμενη εκπαίδευση), στην κατάρτιση

εργαζομένων με σκοπό την αντιμετώπιση κρίσεων, πρόληψη και διαχείριση συμπεριφορών,

εκμάθηση τεχνικών ψυχοθεραπείας, συμβουλευτικής και on the job training, καθώς και

στην κατάρτιση των επαγγελματιών ΠΦΥ.


Στην περίοδο αναφοράς που εξετάζουμε, παρουσιάζονται έντεκα (11) ενταγμένα έργα που

τοποθετεί η αξιολογητική ομάδα στην κατηγορία «5 - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΡΕΥΝΑ - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ»

και πιο συγκεκριμένα στο είδος παρέμβασης «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ

ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ» σε σχέση με τα επτά (7) ενταγμένα έργα που παρουσιάζονταν στις

31/12/2011. Από αυτά τέσσερα έργα ολοκληρώθηκαν μέσα στο έτος 2012. Συγκριτικά

χρηματοοικονομικά δεδομένα παρουσιάζονται ακολούθως.

Διάγραμμα 21: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων της κατηγορίας «5-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ-ΕΡΕΥΝΑ-

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ»

0,00

1.000.000,00

2.000.000,00

3.000.000,004.000.000,00

5.000.000,00

6.000.000,00

7.000.000,00

2011 2012

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 2.520.000,00 6.480.749,23

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 2.282.000,00 4.459.364,86

∆ΑΠΑΝΕΣ 836.018,06 2.739.113,17

31/12/2011 31/12/2012

Επίσης, παρουσιάζονται έξι (6) ενταγμένα έργα που ανήκουν στο είδος παρέμβασης

«ΣΥΝΕΔΡΙΑ - ΗΜΕΡΙΔΕΣ» και εντάσσονται σε δράσεις εκπαίδευσης. Στις 31/12/2011, το

πλήθος των αντίστοιχων έργων ήταν πέντε (5) και συγκριτικά οικονομικά στοιχεία





153

παρουσιάζονται ακολούθως. Το υπό συζήτηση είδος παρέμβασης παρουσιάζει υψηλό

βαθμό ολοκλήρωσης, καθώς μία δράση είναι ολοκληρωμένη όλες οι υπόλοιπες

παρουσιάζουν ποσοστό ολοκλήρωσης πάνω από το 60%.

Διάγραμμα 22: Χρηματοοικονομικά στοιχεία των έργων του είδους παρέμβασης «ΣΥΝΕΔΡΙΑ-

ΗΜΕΡΙΔΕΣ»

0,00

200.000,00

400.000,00

600.000,00

800.000,00

1.000.000,00

2011 2012

ΕΝΤΑΞΕΙΣ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

∆ΑΠΑΝΕΣ

ΕΝΤΑΞΕΙΣ 744.284,95 910.638,35

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ 543.498,35 778.632,77

∆ΑΠΑΝΕΣ 427.290,26 627.051,88

31/12/2011 31/12/2012

Όπως φαίνεται από τον πίνακα που ακολουθεί, μέχρι το τέλος του 2012 το πλήθος

στελεχών ΨΥ που συμμετείχαν σε ενέργειες κατάρτισης είναι 1894 (δείκτης 5576) και το

πλήθος στελεχών που επιμορφώνονται σε θέματα μεταρρύθμισης του τομέα ΥΥΚΑ σε έργα

ΨΜ είναι 321 (δείκτης 5577) κατά τη διάρκεια υλοποίησης των πράξεων ΨΜ.

Πίνακας 24: Πλήθος στελεχών που συμμετείχαν ενέργειες κατάρτισης και σε θέματα της

Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

ΚΩΔ ΔΕΙΚΤΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΤΙΜΗ

5576 ΠΛΗΘΟΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΕ

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

1894

5577 ΠΛΗΘΟΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΜΟΡΦΩΝΟΝΤΑΙ /

ΚΑΤΑΡΤΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΟΜΕΑ

Υ&ΚΑ"

321

Όπως γίνεται αντιληπτό, τα ενταγμένα έργα αυτής της κατηγορίας συμβάλλουν στο στόχο

της ανόδου του επιπέδου εκπαίδευσης των επαγγελματιών και όπως αποτυπώνεται έχουν

υψηλό βαθμό ολοκλήρωσης. Γεγονός όμως αποτελεί ότι η κάθε δράση δεν αποτελεί τμήμα

ενός ολοκληρωμένου σχεδίου εκπαίδευσης και κατάρτισης των επαγγελματιών ΨΥ, όπου

έχουν προτεραιοποιηθεί οι στόχοι σύμφωνα με τις ανάγκες, τους οικονομικούς και τους

χρονικούς περιορισμούς.





154

Τέλος, οπως φαίνεται από τον πίνακα που ακολουθεί, μέχρι το τέλος του 2012

δημιουργήθηκαν 256 νέες θέσεις εργασίας (δείκτης 5085) και σε ισοδύναμα ανθρωποέτη

289,5 (δείκτης 501) κατά τη διάρκεια υλοποίησης των πράξεων ΨΜ.

Πίνακας 25: Θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια υλοποίησης

ΚΩΔ

ΔΕΙΚΤΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΤΙΜΗ ΕΡΓΟΥ

501 ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ (ΙΣΟΔΥΝΑΜΑ ΑΝΘΡΩΠΟΕΤΗ) 289,5

5085 ΠΛΗΘΟΣ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΝΤΑΙ 256


Κατάρτιση και Εξειδίκευση προσωπικού:

Η διαδικασία της εκπαίδευσης και της κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού σε

συνάρτηση με τους οικονομικούς περιορισμούς και την αδυναμία νέων προσλήψεων

καθίσταται ως κομβικό θέμα και πρέπει να αποτελεί ζήτημα γενικότερου σχεδιασμού της

ΔΨΥ. Παρουσιάζεται ελλιπής κατάρτιση του προσωπικού σε θέματα ΨΥ, με εξαίρεση τους

ψυχιάτρους και παιδοψυχίατρους στην εκπαίδευση των οποίων έχουν σημειωθεί

σημαντικά θετικά βήματα, και συγκεκριμένα:

• Έλλειψη εξειδίκευσης στην ΨΥ σε σημαντικό ποσοστό του μη ιατρικού προσωπικού,

κυρίως των νοσηλευτών.

• Έλλειψη εξειδίκευσης των περισσοτέρων ψυχολόγων στην κλινική ή συμβουλευτική

ψυχολογία, εφόσον για το διορισμό μέσω ΑΣΕΠ απαιτείται μόνο η άδεια άσκησης

επαγγέλματος που δίδεται με το βασικό πτυχίο ΑΕΙ.

Σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης ανθρώπινου δυναμικού:

Έλλειψη ενός κεντρικού και αξιόπιστου συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης του

ανθρώπινου δυναμικού. Αδυναμία παρακολούθησης του προσωπικού των ΝΠΙΔ, καθώς η

εργασία πραγματοποιείται συνήθως με συμβάσεις έργου ορισμένου χρόνου, με συχνές

αλλαγές στη σύνθεση και τον πλήθος του προσωπικού.

Στελέχωση φορέων:

• Εντονες ελλείψεις παρουσιάζονται συνολικά σε νοσηλευτικό προσωπικό αλλά και

σε παιδοψυχιάτρους.

• Υποστελέχωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας που παρέχονται από δημόσιους

φορείς (ΝΠΔΔ) καθώς αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς οι αποχωρήσεις –

συνταξιοδοτήσεις έμπειρου και ειδικευμένου προσωπικού και οι μετατάξεις /





155

αποσπάσεις προσωπικού από ΜΨΥ σε άλλες κλινικές/τμήματα του ΓΝ που φαίνεται

να υπάρχουν εξίσου σημαντικά προβλήματα υποστελέχωσης.

• Υποστελέχωση και προβλήματα στελέχωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας που

παρέχονται από μη κρατικούς φορείς (ΝΠΙΔ) εξαιτίας των αποχωρήσεων μελών

του προσωπικού. Στις συνεντεύξεις και τις επισκέψεις που πραγματοποιήθηκαν

αναφέρθηκαν στους αξιολογητές παραδείγματα δομών που λειτουργούν

υποστελεχωμένες αλλά και περιπτώσεις όπου υπάρχει επάρκεια προσωπικού αλλά

παράγοντες όπως συχνές αλλαγές και αποχωρήσεις έμπειρου προσωπικού,

εργασιακή κούραση και ελλιπής εκπαίδευση και επιμόρφωση οδηγούν σε παροχή

υπηρεσιών μειωμένης ποιότητας.

• Αποσπάσεις και μετακινήσεις του προσωπικού των υπηρεσιών ΨΥ (κυρίως του

νοσηλευτικού) που είτε έχει αποκτήσει εμπειρία με το χρόνο, είτε έχει

παρακολουθήσει ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης μετά τη λήψη του

επαγγελματικού του διπλώματος, εφόσον υπόκειται στη γενική κατανομή του

προσωπικού του νοσοκομείου και στην τοποθέτησή του σύμφωνα με τις γενικές

ανάγκες του.

• Αδυναμία προσλήψεων προσωπικού στους δημόσιους φορείς (ΝΠΔΔ) λόγω των

περιορισμών που έχουν επιβληθεί από τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας και

τη συνακόλουθη αδυναμία απορρόφησης των πόρων του ΕΣΠΑ για τη δημιουργία

νέων υπηρεσιών ΨΥ. Εκκρεμεί εξάλλου η εφαρμογή των δεσμεύσεων του

συμφώνου Spidla – Αβραμόπουλου για την πρόσληψη 100 ψυχιάτρων/

παιδοψυχιάτρων και 800 λοιπών επαγγελματιών ΨΥ.

• Καθυστέρηση καταβολής δεδουλευμένων στους επαγγελματίες ΨΥ των ΝΠΙΔ μη

κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

Β.3.5.4 Συμπεράσματα – Προτάσεις

Όπως αναλυτικά αναφέρθηκε και ανωτέρω, σχετικά με θέματα επαγγελματιών στο χώρο

της ΨΥ, παρουσιάζονται σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης σε ΝΠΔΔ λόγω των

δεσμεύσεων της χώρας αλλά και προβλήματα που δημιουργούνται στους φορείς ΝΠΙΔ

λόγω της μη τακτικότητας των χρηματοδοτήσεων από το κράτος. Επίσης, δεν διαπιστώθηκε

κάποιο καθορισμένο πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, το

οποίο θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα.

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται προτάσεις της ομάδας αξιολόγησης ανά θεματικό άξονα.

Πλάνο εκπαίδευσης και κατάρτισης:

Διαμόρφωση αναλυτικού πλάνου ολιστικής αντιμετώπισης των θεμάτων εκπαίδευσης και

κατάρτισης των επαγγελματιών με βάση α) τις ανάγκες τους κατά την παροχή των

υπηρεσιών, β) τις γενικότερες οργανωτικές αλλαγές που πρέπει να επέλθουν στο σύστημα,





156

γ) τα κλινικά και θεραπευτικά πρωτόκολλα καθώς και το σύνολο των διαδικασιών παροχής

του κλινικού έργου και των υπηρεσιών και δ)επίκαιρα θέματα με βάση διεθνή εμπειρία. Για

την υλοποίηση του εκπαιδευτικού πλάνου πρέπει να ληφθεί υπόψη το σύνολο των

χρηματοδοτικών ευκαιριών και επίσης να υπάρχει στενή συνεργασία με τα εκπαιδευτικά

ιδρύματα.

Σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης ανθρώπινου δυναμικού:

Δημιουργία πληροφοριακού συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης του

ανθρώπινου δυναμικού του τομέα είτε ως ξεχωριστό υποσύστημα πλήρως διαλειτουργικό

με τη γενικότερη απαραίτητη υποδομή είτε ως οντότητα στο πλαίσιο του ευρύτερου

συστήματος παρακολούθησης. Απαραίτητη επίσης, κρίνεται η θεσμική και νομοθετική

υποδομή και υποστήριξη ενός τέτοιου συστήματος με σκοπό τη διασφάλιση της χρήσης

του.

Στελέχωση:

Ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στελέχωσης των νέων

υπηρεσιών (πχ εξαίρεση της ΨΥ από τον περιορισμό των προσλήψεων στο δημόσιο τομέα,

ή εναλλακτικά προτεραιότητα στην στελέχωση των υπηρεσιών ΨΥ βάσει του κανόνα 1

πρόσληψη / 5 αποχωρήσεις , διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων στελέχωσης των ΝΠΔΔ).

Ιδιαίτερος βάρος θα πρέπει να δοθεί στην επίλυση προβλημάτων στελέχωσης σε

κατηγορίες επαγγελματιών όπου παρουσιάζονται πολύ σημαντικές ελλείψεις, π.χ.

νοσηλευτικό προσωπικό, παιδοψυχίατροι.

Διερεύνηση εναλλακτικών σεναρίων στελέχωσης των υπηρεσιών για την αντιμετώπιση των

συνεπειών της απαγόρευσης των προσλήψεων, τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο

(πχ άλλες ευέλικτες μορφές εργασίας, εξωτερικοί συνεργάτες, αξιοποίηση πόρων του ΕΣΠΑ

κλπ), οι οποίοι όμως θα αξιολογούνται σε μια σταθερή βάση.

Χρηματοδότηση:

Έγκαιρη χρηματοδότηση και ενημέρωση των φορέων ΨΥ για την πορεία της

χρηματοδότησης τους, ακόμα και αν υπάρχουν περικοπές, ώστε να μπορεί να γίνει

προγραμματισμός.

Άμεση σύνδεση της χρηματοδότησης των φορέων και του πλήθους των επαγγελματιών ΨΥ

που απασχολούν με τους ωφελούμενους, τις υπηρεσίες που προσφέρονται, το επίπεδο

υπηρεσιών, τη βιωσιμότητα της δομής καθώς και τις υπόλοιπες απαραίτητες παραμέτρους.

Ανθρώπινο δυναμικό:

Ενίσχυση της συμμετοχής του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα ΨΥ στη διαμόρφωση και

στην επικοινωνία του οράματος της ΨΜ, έτσι ώστε να γίνει συμμέτοχο σε μία κοινή

προσπάθεια.

Παροχή κινήτρων στους φορείς ΨΥ για την διερεύνηση τρόπων χρηματοδότησης ή

προσαρμογής των υπηρεσιών τους στη νέα κατάσταση.





157

Υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού με την δημιουργία πρακτικών οδηγιών και

καταλλήλων πρωτοκόλλων για την εκτέλεση της εργασίας του προσωπικού και ανάληψη

πρωτοβουλιών πρόληψης του φαινομένου της επαγγελματικής καταπόνησης.

Β.3.6 Διατομεακή συνεργασία – Έρευνα - Νομοθεσία

Ανάληψης κοινών δράσεων στην Ελλάδα:

Η προώθηση της διατομεακής συνεργασίας προτρέπεται στο Ψυχαργώς Γ’, διέπει το

σύνολο του κειμένου και ενδεικτικά αναφέρεται στα ακόλουθα:

• Υπουργείο Δικαιοσύνης Πχ για θέματα ακούσιας νοσηλείας, κράτησης ποινικά

ανεύθυνων ψυχικά ασθενών, δικαιοπραξίας ΛΥΨΥ

• Υπουργείο Παιδείας Πχ για παρεμβάσεις που εμπίπτουν στο φάσμα διαταραχών

του αυτισμού

• Υπουργείο Απασχόλησης Π.χ. για θέματα σχετικά με επαγγελματική αποκατάσταση

ΛΥΨΥ.

• Λοιποί τομείς, όπως Εκκλησία, Τοπική αυτοδιοίκηση

Σύμφωνα με το χρονικό διάστημα αναφοράς της παρούσας έκθεσης, δεν έχει καταγραφεί

κάποια δράση για την ενίσχυση της διατομεακής συνεργασίας με σκοπό την επί της ουσίας

προαγωγή των θεμάτων που άπτονται της ψυχικής υγείας. Προτείνεται η άμεση ανάληψη

πρωτοβουλιών διατομεακής συνεργασίας με το Υπουργείο Δικαιοσύνης για την

αναδιαμόρφωση των ζητημάτων δικαστικής ψυχιατρικής και της δικαστικής προστασίας

των ψυχικά πασχόντων, καθώς και συστηματική συνεργασία και διαμόρφωση κοινής

πολιτικής για τα θέματα ψυχικής υγείας του Υπ. Υγείας με άλλα υπουργεία (πχ Υπουργείο

Απασχόλησης, Υπουργείο Παιδείας).

Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι αν και τα θεραπευτήρια του Υπ. Δικαιοσύνης θεσμικά

βρίσκονται υπό την ευθύνη του Υπ.Υγείας, στην πράξη ελέγχεται ο βαθμός που αυτό

πραγματοποιείται.

Έρευνα:

Στον τομέα της έρευνα έχουν ενταχθεί δύο (2) έργα, τα οποία είναι τα ακόλουθα:

• Ανάπτυξη προτύπων (δεικτών) ποιότητας, λειτουργίας και παρεχομένων υπηρεσιών

για όλους τους τύπους δομών ΨΥ.

• Ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων για την

αντιμετώπιση των σημαντικότερων ψυχικών διαταραχών στην Πρωτοβάθμια και

Δευτεροβάθμια Φροντίδα Υγείας.

Όπως αποτυπώνεται, κανένα από τα έργα δεν έχει προχωρήσει σε υλοποίηση, καθώς δεν

έχουν συμβασιοποιηθεί ακόμα. Η προαγωγή ερευνητικών δράσεων έχει αναγνωρισθεί ως





158

τομέας πρωτεύουσας σημασίας και προτάσσονται ενδεικτικές δράσεις και από το

Ψυχαργώς Γ, χωρίς όμως να υπάρχει αντίστοιχος επιχειρησιακός σχεδιασμός, καθορισμός

των χρηματοδοτικών εργαλείων, των ζητούμενων προς διερεύνηση καθώς και του

γενικότερου μεθοδολογικού πλαισίου υλοποίησης.

Νομοθεσία:

Στον τομέα της πραγματοποίησης των αναγκαίων νομοθετικών παρεμβάσεων και

εκσυχρονιστικών δράσεων με σκοπό την επικαιροποίηση και προσαρμογή της νομοθεσίας

δεν φαίνεται να έχει πραγματοποιηθεί καμία δράση.

Β.4 Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα Β’ Μέρους

Β.4.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών

Στη συνέχεια πραγματοποιείται αξιολογητική δράση του αναδόχου σύμφωνα με τα

κριτήρια και τους δείκτες που έχουν τεθεί και παρουσιάζονται αναλυτικά στον πίνακα που

ακολουθεί. Όπως γίνεται αντιληπτό, ως επί το πλείστον, τα στοιχεία παρουσιάζονται σε

απόλυτα μεγέθη καθώς, όπως έχει αναφερθεί κι ανωτέρω, δεν υπάρχει η δυνατότητα

αξιολόγησής τους σύμφωνα με δείκτες αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας, ποσοστό

ολοκλήρωσης του στόχου και οικονομικότητας υλοποίησης για τους λόγους που

παρουσιάζονται στη συνέχεια.

Ο πιο σημαντικός παράγοντας που προκαλεί αυτο το μεθοδολογικό κενό και ουσιαστικά

αναδεικνύει μια από τις μεγαλύτερες αδυναμίες της ΨΜ τη δεδομένη χρονική στιγμή, είναι

η έλλειψη ενός αυστηρά οριοθετημένου επιχειρησιακού σχεδιασμού υπό τις έννοιες των

διαθέσιμων οικονομικών πόρων, χρονικών περιορισμών και επιθυμητών στόχων

υλοποίησης, ο οποίος θα περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών

δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι – επιχειρησιακά προγράμματα). Οι τιμές στόχοι

που παρουσιάζονται στο ΟΠΣ δεν συμβαδίζουν με την σημερινή πραγματικότητα, δεν έχουν

επικαιροποιηθεί και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως οι στόχοι υλοποίησης του Ψυχαργώς

Γ’. Επίσης, η έλλειψη επιδημιολογικών και λοιπών στατιστικών δεδομένων αποκλείει από

τον αξιολογητή τη δυνατότητα αξιολόγησης των έργων υπό την έννοια της χρονικής και

χρηματοδοτικής προτεραιοποίησης των καθορισμένων στόχων. Τέλος, οι δείκτες εκροών

και αποτελεσμάτων των ΕΠ χρήζουν άμεσης αναθεώρησης και προσαρμογής σύμφωνα με

τα προβλεπόμενα στο Ψυχαργώς Γ’ με σκοπό την επί της ουσίας επιμέτρηση της

υλοποίησης και των επιθυμητών αποτελεσμάτων της ΨΜ.





159

Πίνακας 26: Δείκτες εκροών και αποτελεσμάτων των ΕΠ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ -

ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΨΜ

ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Βαθμός υλοποίησης

Λειτουργία νέων δομών ψυχικής

υγείας στην κοινότητα (δείκτης 5573)

5

Σύμφωνα με τα αντλούμενα από το ΟΠΣ στοιχεία, 67 (εξήντα επτά) νέες δομές ψυχικής υγείας λειτουργούν στην

κοινότητα. Οι νέες δομές περιλαμβάνουν κέντρο ψυχικής υγείας, ενδονοσοκομειακό και εξωνοσοκομειακό ξενώνα

βραχείας παραμονής, οικοτροφεία, προστατευμένα διαμερίσματα, ιατροπαιδαγωγικό κέντρο, κέντρα ημέρας, κινητή

μονάδα και ΚΟΙΣΠΕ.

Λειτουργία νέων ή επεκτεινόμενων

ψυχιατρικών τμημάτων σε γενικά

νοσοκομεία (δείκτης 5579)6

Σύμφωνα με τα αντλούμενα από το ΟΠΣ στοιχεία, λειτουργούν 6 (έξι) νέα ή επεκτεινόμενα ψυχιατρικά τμήματα σε

γενικά νοσοκομεία. Πιο συγκεκριμένα στον υπό εξέταση δείκτη περιλαμβάνονται: 1) Λειτουργία Ξενώνα Βραχείας

Παραμονής στο Ψυχιατρικό Τμήμα του Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η ΣΩΤΗΡΙΑ», 2) Συμπλήρωση / επέκταση λειτουργίας του

Παιδοψυχιατρικού Τμήματος στο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «ΤΖΑΝΕΙΟ» 3) Λειτουργία Τμήματος Ψυχιατρικής

Παιδιών και Εφήβων α Γ.Ν. ΣΙΣΜΑΝΟΓΛΕΙΟ 4) Λειτουργία εξωνοσοκομειακου ξενώνα βραχείας παραμονής ενηλίκων

10 ατόμων του Γενικού Νοσοκομείου «Γ.ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ» 5) Ανάπτυξη μονάδας οξέων περιστατικών ενηλίκων ΠΓΝ

ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 6) Στελέχωση - λειτουργία Ψυχιατρικού Τμήματος στο Γ.Ν. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Πλήθος στελεχών ψυχικής υγείας που

συμμετείχαν σε ενέργειες κατάρτισης

(δείκτης 5576)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ, 1894 στελέχη ψυχικής υγείας φαίνεται να συμμετείχαν σε

ενέργειες κατάρτισης μέχρι 31/12/2012. Πρέπει όμως να τονιστεί ότι δεν τηρούνται ή δεν προκύπτουν άλλα ποιοτικά ή

ποσοτικά στοιχεία που θα έδιναν πιο ουσιαστική πληροφορία και θα μπορούσαν επί παραδείγματι να αποδείκνυαν

την ολοκληρωμένη παρακολούθηση των προγραμμάτων κατάρτισης, ή το βαθμό αξιοποίησης των αποκτηθεισών

γνώσεων στο χρόνο προς όφελος της ΨΜ. Όπως σημειώθηκε και νωρίτερα, η αδυναμία καταγραφής και εκτίμησης των

αναγκών και των εκπαιδευτικών στόχων οδηγεί σε μη σωστό σχεδιασμό της εκπαίδευσης αλλά και σε αδυναμία

αποτίμησης του ποσοστού επίτευξης και της αποτελεσματικότητας υλοποίησης του.

Εκροές της υλοποίησης

της ΨΜ

Υπηρεσίες συμβούλων τεχνικής

υποστήριξης

Τεχνική υποστήριξη προσφέρει ο ΜΥΠ. Ανάλυση επί της δράσης του παρουσιάζεται στο μέρος γ’ της αξιολογητικής

έκθεσης.

5 Αφορά το δείκτη 5573 µε τιµή=1

6 Αφορά το δείκτη 5579 µε τιµή=1





160




Διενέργεια γενικών και θεματικών

προγραμμάτων ευαισθητοποίησης


Ο αντίστοιχος δείκτης στο ΟΠΣ για έργα ΨΜ έχει τιμή 15,79 και τροφοδοτείται από επτά (7) έργα που υλοποιούνται

από τρείς (3) διαφορετικούς δικαιούχους. Τα ανωτέρω δεδομένα, αν και αποκαλύπτουν ουσιαστική υστέρηση στον

αντίστοιχο τομέα δεν παρέχουν επί της ουσίας δυνατότητα επιμέτρησης και αξιολόγησης, καθώς σημαντικότερο θα

ήταν να υπήρχε η δυνατότητα καταγραφής και αξιολόγησης των επιπτώσεων των δράσεων ευαισθητοποίησης. Η

πραγματική επίπτωση των προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και πρόληψης θα μπορούσε να αποτυπωθεί μόνο με τη

διενέργεια στοχευμένης επιδημιολογικής μελέτη ή άλλη αντίστοιχης έρευνας σχετικής με τη βελτίωση της υγείας του

πληθυσμού.

Πιστοποιήσεις διαδικασιών Δεν υπάρχει καμία διαδικασία πιστοποίησης καταγεγραμμένη.

Μερική συνάφεια παρουσιάζεται με το ενταγμένο έργο (δεν έχει ακόμα συμβασιοποιηθεί) που στοχεύει στην

ανάπτυξη δεικτών ποιότητας, λειτουργίας και παρεχομένων υπηρεσιών για όλους τους τύπους δομών.

Μελέτες –εμπειρογνωμοσύνες -

έρευνες – αξιολογήσεις (δείκτης 8004)

Από τον δείκτη (8004) που παρουσιάζεται από το ΟΠΣ, φαίνεται η ένταξη 18 έργων με αντίστοιχο αντικείμενο, των

οποίων όμως η υλοποίηση δεν έχει ξεκινήσει ακόμα. Όπως παρουσιάζεται από το φυσικό αντικείμενο των ενταγμένων

έργων υπάρχει ουσιαστική απόκλιση από τις επθυμητές δράσεις που προτείνονται στο Ψυχαργώς Γ’, όπου

προτάσσονται οι επιδημιολογικές έρευνες για ενήλικους, παιδιά – εφήβους, επί μέρους ομάδες νοσηλευόμενους σε

Ψυχιατρικά τμήματα και άλλες.

Το ποσοστό απορρόφησης σε σχέση με τον εγκεκριμένο προϋπολογισμό δύναται να υπολογισθεί μόνο στο ΕΠΑΝΑΔ,

καθώς σε κανένα άλλο ΕΠ δεν έχει καθορισθεί προϋπολογιστικά το χρηματοδοτικό πλαίσιο που αναφέρεται στην ΨΜ

και το αντίστοιχο ποσοστό έχει προκύψει επί του συνολικού ποσού των ενταγμένων έργων. Πρέπει να σημειωθεί ότι σε

συνέχεια της απόφασης για μείωση του εγκεκριμένου Π/Υ του άξονα 5 του ΕΠΑΝΑΔ κατά 60 εκ.€ και καθώς δεν έχει

υπάρξει καθορισμός της αναλογικής μείωσης του Π/Υ για την ψυχική υγεία και τα αντίστοιχα ποσοστά που

παρουσιάζονται εμπεριέχουν βαθμό επισφάλειας.

ΕΠΑΝΑΔ • ποσοστό ενεργοποίησης: 250,86%.

• ποσοστό ενταγμένων πράξεων: 69,21 %

• ποσοστό νομικών δεσμεύσεων: 20,42 %

• ποσοστό απορρόφησης: 7,62 %

ΠΕΠ • συνολικός προϋπολογισμός ενταγμένων έργων: 50.261.927,49 €.

• ποσοστό συμβάσεων: 35,70 %

• ποσοστό απορρόφησης: 16,34%

ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗ • Συνολικοί προϋπολογισμός ενταγμένων έργων: 703.475,31 €

• Συμβάσεις: 283.247,23 €, ποσοστό νομικών δεσμεύσεων: 40,30 %

• Δαπάνες: 32.957, ποσοστό δαπανών 4,68 %

Χρηματοοικονομικοί

δείκτες

Χρησιμοποίηση διαθέσιμων πόρων &

πρόοδος απορρόφησης διαθέσιμου

προϋπολογισμού (έως 31/12/2012)

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ • Συνολικός προϋπολογισμός ενταγμένων έργων: 240.294,00 €





161




• Νομικές Δεσμεύσεις: 0

• Δαπάνες: 0

Επικινδυνότητα

απώλειας πόρων

Δείκτης επικινδυνότητας απώλειας

πόρων

Η μέτρηση της επικινδυνότητας απώλειας πόρων μέσα από τον αντίστοιχο δείκτη, αναφέρεται στον κίνδυνο απώλειας

πόρων συνεκτιμώντας την απορροφητικότητα, τη χρηματοδοτική κατανομή και τους προϋπολογισμούς των

ενταγμένων έργων ανά ΕΠ που σχετίζεται με την υλοποίηση του Ψυχαργώς Γ’.

Γεγονός αποτελεί ότι στα ΕΠ ΔΜ, ΨΣ και ΠΕΠ δεν έχει καθορισθεί προϋπολογισμός σχετιζόμενος με την ΨΜ οπότε ο

δείκτης δεν μπορεί να υπολογισθεί. Επίσης, όπως πληροφορήθηκε ο αξιολογητής το Σεπτέμβριου του 2012 πάρθηκε

απόφαση για μείωση του εγκεκριμένου Π/Υ του άξονα 5 του ΕΠΑΝΑΔ κατά 60 εκ.€, χωρίς όμως να υπάρχει καθορισμός

της αναλογικής μείωσης του Π/Υ για την ψυχική υγεία. Η αδυναμία καθορισμού των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων σε

επίπεδο ΕΠ και κατηγορίας πράξης έχει ως συνέπεια την αδυναμία αυστηρής μεθοδολογικής προσέγγισης του

ανωτέρω δείκτη και εξαγωγής αντίστοιχων συσχετίσεων. Το ανωτέρω γεγονός, από τη φύση του, εγκυμονεί κινδύνους

για περαιτέρω απώλεια πόρων τόσο σε επίπεδο πράξης-έργου όσο και σε επίπεδο ΕΠ και σχεδίου δράσης.

Με μια πιο ποιοτική προσέγγιση σχετικά με το ΕΠΑΝΑΔ και σύμφωνα με το ποσοστό του ενταγμένου Π/Υ (69,21 %),

των συμβάσεων (20,42 %), των δαπανών (7,62 %) και την προκαθορισμένη λήξη της χρηματοδοτικής περιόδου (2015)

διαφαίνεται ότι ο κίνδυνος απώλειας πόρων είναι ιδιαίτερα υψηλός.

Αποτελέσματα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης

Αριθμός ψυχιατρικών νοσοκομείων

που έκλεισαν

Στη χώρα έχουν απομείνει σε λειτουργία τέσσερα (4) ψυχιατρικά νοσοκομεία (ΨΝΑ, ΨΝ Δρομοκαΐτειο, ΨΝΘ, ΚΘ

Λέρου). Τα υπόλοιπα πρώην ψυχιατρικά νοσοκομεία έχουν καταργηθεί και λειτουργούν ως κλινικές στα αντίστοιχα ΓΝ

(Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Τρίπολης, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Πέτρας Ολύμπου, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Κέρκυρας,

Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Χανίων, Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής)

Ποσοστό πληθυσμού που καλύπτεται

με πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ψυχικής

υγείας στην κοινότητα (δείκτης 5581)

Από τα στοιχεία των ενταγμένων έργων που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ φαίνεται ότι αυτά αναφέρονται σε 107.050

άτομα ως πληθυσμό που καλύπτεται από αυτά με πρωτοβάθμιες υπηρεσίες ΨΥ στην κοινότητα. Ο αριθμός αυτός

κρίνεται περιορισμένος δεδομένου ότι ο στόχος των ενταγμένων έργων αγγίζει το 1 εκ. αλλά και της σημαντικότητας

της ανάπτυξης πρωτοβάθμιων υπηρεσιών ψυχικής υγείας προσβάσιμων σε όλο τον πληθυσμό.

Ποσοστό δημοσίων υπαλλήλων που

πιστοποιήθηκαν μετά την

παρακολούθηση προγραμμάτων

συνεχιζόμενης κατάρτισης (δείκτης

7255)

Από τα στοιχεία των ενταγμένων έργων που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ φαίνεται ότι ο δείκτης αυτός έχει τιμή 122,99.

Σε συνέχεια αναλυτικής παρακολούθησης των έργων, φαίνεται ότι ο δείκτης τροφοδοτείται από τρία έργα (ένα για

κάθε άξονα προτεραιότητας) με το ίδιο φυσικό αντικείμενο. Αυτό υποδηλώνει ότι δεν έχει δοθεί έμφαση στις

διαδικασίες πιστοποίησης και τουλάχιστον χρηματοδοτικά δεν αποτελούν προτεραιότητα.

Δείκτες

αποτελεσμάτων

Επωφελούμενοι από δράσεις

ευαισθητοποίησης/ενημέρωσης


Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ ο δείκτης αφορά 2500 άτομα – επωφελούμενους από

δράσεις ευαισθητοποίησης/ενημέρωσης, σε σύνολο 6111 ατόμων που έχει τεθεί ως τιμή στόχος από τα ενταγμένα

έργα. Δεν υπάρχουν ποιοτικά στοιχεία από πιθανή έρευνα αλλαγής στάσεων ή/και συμπεριφορών για να





162




εξακριβωθούν οι επιπτώσεις του δείκτη.

Δείκτης δυναμικότητας της εξέλιξης

των αποτελεσμάτων

Ο δείκτης δυναμικότητας, καθώς εκτιμά την ποσοστιαία μεταβολή του δείκτη αποτελεσματικότητας μεταξύ δύο

χρονικών περιόδων, δε δύναται να εκτιμηθεί την παρούσα χρονική στιγμή καθώς δεν υπάρχει διαμορφωμένη ούτε

ιστορικότητα αλλά και ούτε δυνατότητα υπολογισμού της αποτελεσματικότητας, όπως αναλυτικά έχει αποτυπωθεί

ανωτέρω.

Θέσεις εργασίας που δημιουργούνται

κατά τη διάρκεια υλοποίησης της

πράξης (ισοδύναμα ανθρωποέτη)


Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ, οι θέσεις εργασίας που έχουν δημιουργηθεί σε ισοδύναμα

ανθρωποέτη είναι 289,5 κάτι που αποδεικνύει αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη αποτύπωση (191,89). Αν το

ανωτέρω νούμερο συγκριθεί με την τιμή στόχο, όπως αυτή διαμορφώνεται από το σύνολο των ενταγμένων έργων

(5206,24) παρουσιάζεται ουσιαστική υστέρηση.

Δείκτες απασχόλησης

Πλήθος θέσεων εργασίας που

συγχρηματοδοτούνται (δείκτης 5085)

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν αντληθεί από το ΟΠΣ το πλήθος θέσεων εργασίας που συγχρηματοδοτούνται

είναι 256 θέσεις εργασίας. (μικρή αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη αποτύπωση – 241)

Ανεξάρτητα από τους δείκτες που απορρέουν από το ΟΠΣ, τα ποιοτικά δεδομένα δείχνουν ότι οι υπηρεσίες ψυχικής

υγείας είναι υποστελεχωμένες, είτε λόγω περιορισμού των προσλήψεων προσωπικού που ισχύει για τους δημόσιους

φορείς, είτε λόγω συνταξιοδοτήσεων, μετατάξεων, αποχωρήσεων στελεχών των μονάδων καταδεικνύοντας ότι το

σύστημα ΨΥ βρίσκεται σε δυσκολία συντήρησης των υφιστάμενων δομών.

Χρηματοοικονομικοί

δείκτες Απορροφητικότητα κονδυλίων

Η μέτρηση της απορροφητικότητας κοινοτικών και κρατικών κονδυλίων, προϋποθέτει το σαφή καθορισμό των

διαθέσιμων πόρων σχετικών με την ΨΜ. Αυτό έχει πραγματοποιηθεί μόνο για το ΕΠΑΝΑΔ (σύμφωνα με τους

περιορισμούς που παρουσιάστηκαν), όπου ανωτέρω παρουσιάζεται ο αντίστοιχος δείκτης, ο οποίος είναι ιδιαίτερα

χαμηλός καθώς το υπό εξέταση χρονικό διάστημα αναφοράς είναι πολύ περιορισμένο και πρώιμο εκφρασμένο σε

όρους ωριμότητας σχεδιασμού αλλά εμπεριέχει υψηλούς κινδύνους απώλειας πόρων λόγω των ιδιαίτερα υψηλών

καθυστερήσεων.


ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΨΜ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Αποδοτικότητα της ΨΜ

Δείκτες αποδοτικότητας

της ΨΜ

Συνολικός δείκτης αποδοτικότητας της

ΨΜ & Δείκτης αποδοτικότητας ανά

άξονα της ΨΜ

Ο δείκτης αποδοτικότητας συσχετίζει τους δείκτες προόδου της φυσικής και οικονομικής υλοποίησης. Στην παρούσα

αξιολογητική περίοδο η διαδικασία αυτή δε θα πραγματοποιηθεί λόγω των συνθηκών που έχουν αναλυτικά

αποτυπωθεί στο προοίμιο αυτής της παραγράφου.

Επιπτώσεις της ΨΜ





163




Βελτίωση του επιπέδου της ψυχικής

υγείας του πληθυσμού

Δεν έχει γίνει κάποια σχετική έρευνα για τον υπολογισμό των επιπτώσεων της ΨΜ στη βελτίωση της ΨΥ του

πληθυσμού Επιπτώσεις στον

πληθυσμό Ικανοποίηση χρηστών υπηρεσιών

ψυχικής υγείας Δεν έχει πραγματοποιηθεί σχετική έρευνα μέτρησης ικανοποίησης χρηστών υπηρεσιών ΨΥ

Καθιέρωση και εφαρμογή

θεραπευτικών πρωτοκόλλων

Δεν υπάρχουν σχετικά δεδομένα ούτε φαίνεται να προτάσσεται/προτεραιοποιείται η αντίστοιχη δράση αν και

προτείνεται από το Ψυχαργώς Γ’.

Υπάρχει ενταγμένο έργο σε σχέση με την ανάπτυξη κατευθυντήριων οδηγιών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων για την

αντιμετώπιση των σημαντικότερων ψυχικών διαταραχών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Φροντίδα Υγείας, το

οποίο όμως δεν έχει ακόμα συμβασιοποιηθεί.

Καθιέρωση και εφαρμογή προτύπων

ποιότητας

Οι διαδικασίες έλεγχου, παρακολούθησης και διασφάλισης της ποιότητας λειτουργίας του συστήματος ψυχικής υγείας

αποτελούν αρμοδιότητα της ΔΨΥ του ΥΥΚΑ και της ΕΥΤΥΚΑ για τα συγχρηματοδοτούμενα έργα. Οι κανονισμοί και

προδιαγραφές λειτουργίας που έχουν θεσμοθετηθεί δεν αφορούν στο σύνολο των δομών ενώ δεν έχουμε δεδομένα

για πιθανές επιπτώσεις σε φορείς που δεν συμμορφώθηκαν με τα ισχύοντα πρότυπα. Επιπλέον, έλεγχος για τη

διασφάλιση της ποιότητας των δομών με μη συστηματικό τρόπο πραγματοποιούν και ανεξάρτητοι φορείς, όπως είναι

οι Σύλλογοι Χρηστών των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας καθώς επίσης και Ειδικές Επιτροπές.

Υπάρχει ενταγμένο έργο σε σχέση με πρότυπα ποιότητας για τις δομές ψυχικής υγείας από το ΕΠΙΨΥ, το οποίο όμως

δεν έχει ακόμα συμβασιοποιηθεί.

Μέση διάρκεια νοσηλείας Δεν υπάρχουν σχετικά δεδομένα για το 2012.

Διαπεριφερειακές ροές &

Διατομεακές ροές

Δεν υπάρχουν σχετικά αριθμητικά δεδομένα. Από την έρευνα αξιολόγησης έχει προκύψει ότι καθώς η τομεοποίηση

δεν τηρείται ως κριτήριο για την παραπομπή των ασθενών σε υπηρεσίες, αλλά και της δεδομένης έλλειψης

συγκεκριμένων υπηρεσιών σε τομείς, οι μετακινήσεις των ασθενών σε άλλες περιφέρειες για να καλύψουν τις ανάγκες

τους σε χρήση υπηρεσιών θεωρούνται δεδομένες.

Επιπτώσεις στην

οργάνωση του

συστήματος ΨΥ

Εφαρμογή ηλεκτρονικού ψυχιατρικού

φακέλου ασθενή

Δεν υπάρχει πρόοδος στον τομέα αυτό – κανένα σχετικό έργο δεν έχει ενταχθεί για υλοποίηση στο ΕΠ ΨΣ ή σε κάποιο

άλλο ΕΠ αν και η υλοποίηση ηλεκτρονικού ψυχιατρικού φακέλου ασθενή προτάσσεται από το Ψυχαργώς Γ’.

Δικαιώματα ληπτών

υπηρεσιών ψυχικής

υγείας Αριθμός ακούσιων νοσηλειών Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Υπολογίζεται περίπου στις 50/100.000 κατοίκους ανά έτος, φαίνεται ότι αποτελούν

όμως το 50% του συνόλου των νοσηλειών σε δημόσια ψυχιατρικά ιδρύματα για λόγους που δεν συμβαδίζουν με την

έννοια της ακούσιας νοσηλείας (π.χ. διασφάλιση εύρεσης κλίνης). Τα ποιοτικά δεδομένα που προέκυψαν από την

έρευνα μας δείχνουν:





164




- Υπερβολικά υψηλό τον αριθμό ακούσιων νοσηλειών

- Διαδικασίες που δε διασφαλίζουν τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών (πχ μη τήρηση των προθεσμιών που

ορίζονται στο νόμο 2071/1992,

- Λάθη και παραλείψεις κατά τη διαδικασία που συχνά αποβαίνουν μοιραίες για τους ασθενείς

Αριθμός εκούσιων νοσηλειών

Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας ανέφεραν ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση των

νοσηλευόμενων ασθενών. Οι ασθενείς φαίνεται να ανακατευθύνονται στη νοσηλεία στο νοσοκομείο λόγω αδυναμίας

των κοινοτικών δομών να ανταποκριθούν στις ανάγκες του πληθυσμού.

Αριθμός καθηλώσεων

Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία. Οι επαγγελματίες του χώρου αναφέρουν ότι η μηχανική καθήλωση ασθενών

χρησιμοποιείται περισσότερο απ’ ότι απαιτείται για θεραπευτικούς λόγους, και για περισσότερους από τους μισούς

ασθενείς με ακούσια νοσηλεία.

Γ.Ν.Τρίπολης: ένα (1) Ψυχιατρικό τμήμα

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής: 2 τμήματα μακράς νοσηλείας, 1 τμήμα μέσης νοσηλείας

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής Δρομοκαίτειο: 2 τμήματα μακράς νοσηλείας, 1 ψυχογηριατρικό τμήμα Αριθμός τμημάτων χρόνιας νοσηλείας

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης: 1 τμήμα μακράς νοσηλείας

Χρόνος κράτησης στα κρατητήρια πριν

την διακομιδή σε νοσοκομείο Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία

Αριθμός ΤΟΨΥ που έχουν συσταθεί 58

Αριθμός ΤΟΨΥΠΕ που έχουν συσταθεί 15

Αριθμός ενεργών ΤΕΨΥ. 31

Αριθμός Συνεδριάσεων ΤΕΨΥ. Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία

Λειτουργία ΤΕΨΥ

Αριθμός παρεμβάσεων και

εισηγήσεων στο Υπουργείο Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία

Βιωσιμότητα της ΨΜ

Βιωσιμότητα της ΨΜ

Διατήρηση δομών ψυχικής υγείας

μετά παρέλευση πενταετίας από την

χρηματοδότηση των διαρθρωτικών

ταμείων

Η βιωσιμότητα των δομών ψυχικής υγείας δε μετριέται με κάποιον ειδικό δείκτη του ΕΠΑΝΑΔ. Ωστόσο, από την

αξιολογητική έρευνα προκύπτει ότι ορισμένες δομές και υπηρεσίες που συστάθηκαν στο πλαίσιο του Γ’ Κοινοτικού

Πλαισίου λειτουργούν οριακά και επισημάνθηκε η ανάγκη υποστήριξης, τακτικής χρηματοδότησης και ενίσχυσης των

υφιστάμενων υπηρεσιών πριν από τη δημιουργία νέων.





165

Β.4.2 Συνθετική αξιολόγηση υλοποίησης

Στην παρούσα ενότητα γίνεται προσπάθεια συνοπτικής αποτύπωσης των κυριότερων

αξιολογητικών συμπερασμάτων της έκθεσης. Καθώς όμως το ζήτημα της αξιολόγησης της

υλοποίησης της ΨΜ είναι δαιδαλώδες, ο αναγνώστης παροτρύνεται να προσεγγίσει το

σύνολο των θεματικών μέσα από τις αναλυτικές παρουσιάσεις που πραγματοποιήθηκαν

στις παραγράφους που προηγήθηκαν.

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, υπάρχει βελτίωση σε όλα τα

χρηματοοικονομικά μεγέθη αλλά και τη φυσική υλοποίηση των έργων που

χρηματοδοτούνται από το σύνολο των ΕΠ και είναι σχετικά με την υλοποίηση της ΨΜ στη

χώρα (εξαίρεση αποτελείτο ΕΠ ΔΜ) κατά το έτος 2012. Όπως όμως αναλυτικά διατυπώθηκε

οι οδοί αυτοί χρηματοδότησης που υπό τις παρούσες συγκυρίες στη χώρα αποτελούν και

τις μοναδικές δεν αξιοποιούνται όπως θα έπρεπε ελλείψει ενός σαφούς και πλήρους

επιχειρησιακού σχεδιασμού που θα οργάνωνε και θα ενορχήστρωνε τις χρηματοδοτικές

δυνατότητες και θα τις διαμόρφωνε σε ουσιαστικά εργαλεία υλοποίησης της ΨΜ.

Η οργάνωση και η διοίκηση του συστήματος δεν παρουσιάζει ουσιαστικά κανένα σημείο

βελτίωσης, ήτοι το σύστημα διοίκησης παραμένει υπερ-συγκεντρωτικό σε κεντρικό

επίπεδο, με ανύπαρκτο περιφερειακό και «οριακά αδρανές» τομεακό επίπεδο, χωρίς να

λαμβάνει καθόλου υπόψη του κατά το σχεδιασμό και την άσκηση της διοίκησης τα

παράλληλα συστήματα παροχής υπηρεσιών ΨΥ που έχουν αναπτυχθεί όπως αυτό του

ιδιωτικού τομέα, του ΕΟΠΥΥ, των ΟΤΑ κτλ. Επίσης, δεν χρησιμοποιείται ηλεκτρονικό

πληροφοριακό σύστημα πλήρους παρακολούθησης των φορέων με σκοπό την άσκηση

αποτελεσματικής διοίκησης και παροχή αξιολογητικών δυνατοτήτων προς τα κέντρα

αποφάσεων και δεν έχει καθορισθεί η μεθοδολογία και οι μετρικές επιμέτρησης και

αξιολόγησης των φορέων ως προς το κλινικό τους έργο αλλά και την υπόλοιπη λειτουργία

τους, δηλαδή διοικητική, οργανωτική και επιχειρησιακή.

Σχετικά με το δίκτυο παρεχομένων υπηρεσιών ΨΥ, όπως παρουσιάστηκε, τα κοινοτικά

δίκτυα αυτή τη στιγμή για πληθώρα λόγων (γεωγραφική κατανομή, δυναμικότητα, επίπεδο

ανθρώπινου δυναμικού, υποδομές κτλ) δεν μπορούν να αναλάβουν το ρόλο που τους

αντιστοιχεί και με αυτό τον τρόπο θέτουν σε κίνδυνο την υλοποίηση του βασικού οράματος

που είναι η επίτευξη της αποασυλοποίησης και ποιοτικής κοινοτικής φροντίδας ικανής να

αντιμετωπίσει τις ανάγκες του πληθυσμού. Τομείς όπως τα παιδιά και οι έφηβοι, η τρίτη

ηλικία, ειδικές ομάδες (π.χ. άστεγοι, άνεργοι, μετανάστες) υστερούν σημαντικά αυτή τη

στιγμή στη χώρα. Επίσης, ουσιαστική έλλειψη παρουσιάζεται στις πρωτοβάθμιες υπηρεσίες

ψυχικής υγείας και σε δράσεις πρόληψης και προαγωγής.

Σα φυσική συνέχεια των δυο προηγουμένων παραγράφων, γίνεται εμφανές ότι η

κατάσταση σχετικά με την υλοποίηση των δυο διαστάσεων της τομεοποίησης στη χώρα

είναι απογοητευτική. Η τομεοποίηση στη διοίκηση του συστήματος ΨΜ και ΨΥ και η

τομεοποίηση κατά την παροχή των υπηρεσιών ΨΥ είναι έννοιες που δεν έχουν βρει ακόμα

εφαρμογή στη χώρα. Γενικά, ενδεικτικό στοιχείο του μειωμένου «θεσμικού» ενδιαφέροντος

για τους ΤΟΨΥ αποτελεί και το γεγονός ότι ενώ οι θητείες των μελών ορισμένων ΤΕΨΥ είχαν

λήξει από τις 31-12-2011, η θητεία τους ανανεώθηκε έως και το τέλος του 2012 με

απόφαση που εκδόθηκε στις 15/6/2012 (Αρ.Πρωτ.: ΔΥ1δ/Γ.Π. οικ.60902).





166

Σύμφωνα και με τις δυο ανωτέρω παραγράφους, στη χώρα αυτή τη στιγμή η τομεοποίηση

δεν υλοποιείται σε κανένα από τα δυο επίπεδα. Σχετικά με το επίπεδο της διοίκησης, η

πλειοψηφία των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ δεν έχουν ενεργοποιηθεί και συνεχίζουν να μην

ασκούν επί της ουσίας καμία από τις αρμοδιότητες που προέβλεψε ο νομοθέτης. Δεν έχει

ληφθεί μέριμνα για τον συντονισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών στη λογική και στο

πλαίσιο του τομέα, με σκοπό τον έλεγχο και την εποπτεία των δομών αλλά και την

αξιολόγησή τους. Επίσης, οι επιτροπές δεν παρεμβάλλονται σε κανένα στάδιο της ΨΜ (π.χ.

σχεδιασμό, παρακολούθηση, εποπτεία, αξιολόγηση). Επίσης, δεν τηρείται κάποιο

πρωτόκολλο επικοινωνίας των φορέων με τις κεντρικές υπηρεσίες που να περιλαμβάνει τις

επιτροπές και δεν είναι καθορισμένες οι σχέσεις με τις ΥΠΕ.

Σχετικά και με το δεύτερο άξονα, η τομεοποίηση των υπηρεσιών ΨΥ δεν έχει γίνει δυνατό

να υλοποιηθεί. Οι υπηρεσίες που παρέχονται από τους φορείς δεν τηρούν, στην

πλειοψηφία τους, τους γεωγραφικούς περιορισμούς. Ιδιαίτερα οι υπηρεσίες των ΨΝ και

των ψυχιατρικών τμημάτων των ΓΝ παρέχονται χωρίς κανένα κριτήριο τομεοποίησης.

Επιπρόσθετα, η οριζόντια διασύνδεση και επικοινωνία των εξωνοσοκομειακών υπηρεσιών

που ανήκουν στον ίδιο τομέα και παρέχονται από διαφορετικούς φορείς πραγματοποιείται

σε μικρό βαθμό και εξαρτάται κατά κύριο λόγο στα πρόσωπα και τις διαπροσωπικές

σχέσεις κι όχι σε προκαθορισμένες ροές επικοινωνίας, λειτουργίας και πρωτόκολλα

επικοινωνίας και διαχείρισης των ασθενών.

Σχετικά με τους ΛΥΨΥ, διαπιστώνεται έλλειψη ενιαίων κανονισμών λειτουργίας για πολλούς

τύπους ΜΨΥ, έλλειψη θεραπευτικών πρωτοκόλλων και κλινικών οδηγιών κατά τη νοσηλεία

καθώς και η μη εφαρμογή ενιαίου ψυχιατρικού φακέλου. Οι σύλλογοι και τα σωματεία

αυτοεκπροσώπησης, εκπροσώπησης (οικογένειες και φίλοι), προάσπισης των δικαιωμάτων

και οι λήπτες εξακολουθούν να μην έχουν συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, στον

έλεγχο των μονάδων και στις ΤΕΨΥ. Σημαντικό στοιχείο, επίσης, αποτελεί η μη ύπαρξη

διαδικασιών για τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων σχετικών με την ικανοποίηση των

ληπτών από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Τέλος, θέματα όπως ο υπερβολικά υψηλός

αριθμός ακούσιων νοσηλειών, η μοναδική δυνατότητα επαγγελματικής αποκατάστασης

των ληπτών μέσω των ΚΟΙΣΠΕ αλλά και το γενικότερο ισχύον νομικό και θεσμικό πλαίσιο

απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, διερεύνηση και προσαρμογή στις επικρατούσες συνθήκες σε

ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες καταστάσεις και ανάγκες που

απαντώνται στην Ελλάδα.

Σχετικά με θέματα επαγγελματιών στο χώρο της ΨΥ, όπως αποτυπώθηκε παρουσιάζονται

σημαντικά ζητήματα υποστελέχωσης σε ΝΠΔΔ λόγω των δεσμεύσεων της χώρας αλλά και

προβλήματα που δημιουργούνται στους φορείς ΝΠΙΔ λόγω της μη τακτικότητας των

χρηματοδοτήσεων από το κράτος. Επίσης, δεν διαπιστώθηκε κάποιο καθορισμένο πλάνο

εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί

προτεραιότητα.

Τέλος, θέματα σχετικά με τη νομοθεσία, την έρευνα και τη διατομεακή συνεργασία που θα

έπρεπε να πραγματοποιείται στο χώρο, επί της ουσίας δεν έχουν εξελιχθεί καθόλου και

ούτε διαφαίνεται κάποιο σαφές πλάνο από τη κεντρική ηγεσία που να αποτελεί

οριοθετημένη συνέχεια του πνεύματος που διατρέχει το κείμενο του Ψυχαργώς Γ.





167

ΜΕΡΟΣ Γ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Γ1. Εισαγωγή

Η παρούσα ενότητα αποτελεί, όπως καθορίζεται και στο επιχειρησιακό σχέδιο –

πρόγραμμα δράσης, ουσιαστικό πακέτο εργασίας του έργου. Σκοπός είναι η αποτύπωση

και η αξιολόγηση της διοίκησης της ΨΜ με όρους μηχανισμών, διαδικασιών και κριτηρίων

διαχείρισης. Υπό αυτή την έννοια, αποτυπώνεται στη συνέχεια η αξιολόγηση του πλέγματος

των μηχανισμών παρακολούθησης, διαχείρισης και ελέγχου της ΨΜ καθώς και των

κριτηρίων-δεικτών που χρησιμοποιούνται για την μέτρηση της εφαρμογής της.

Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστεί και να τονιστεί η διαφορά μεταξύ της

διοίκησης της ΨΜ και της διοίκησης του συστήματος ΨΥ, ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη

δυνατή κατανόηση του παρακάτω τμήματος της αξιολόγησης. Με τον όρο διοίκηση της ΨΜ

γίνεται αναφορά σε όλα τα θεσμικά όργανα, τα οποία εμπλέκονται στο σύνολο των

δραστηριοτήτων της ΨΜ, ενώ αντίθετα ο όρος σύστημα διοίκησης της ΨΥ αναφέρεται στα

θεσμικά όργανα που διοικούν ή/και εμπλέκονται σε διοικητικές διαδικασίες σχετικά με την

παροχή υπηρεσιών ΨΥ.

Οι απαιτούμενες εργασίες που πραγματοποιήθηκαν με σκοπό την υλοποίηση της

αξιολόγησης είναι συνοπτικά οι ακόλουθες:

• Έρευνα γραφείου

• Συνεντεύξεις με πρόσωπα – κλειδιά στη διοίκηση του έργου της ΨΜ

• Οργανωτική - λειτουργική αποτύπωση και αξιολόγηση των μηχανισμών διοίκησης

και υλοποίησης της ΨΜ

• Αξιολόγηση του συστήματος κριτηρίων και δεικτών που ακολουθούνται για τη

μέτρηση της εφαρμογής της ΨΜ

Γ1.1 Μεθοδολογική προσέγγιση

Για την υλοποίηση της αξιολόγησης της ανωτέρω αναφερθείσας διάστασης της ΨΜ

εφαρμόστηκε μία σειρά από μεθοδολογικές τεχνικές συλλογής και ανάλυσης που

αθροιστικά αποτελούν τη μεθοδολογία προσέγγισης του παρόντος τμήματος του έργου και

περιλαμβάνουν:

• Desk research (για τη συλλογή κανονιστικών κειμένων, κανονισμών, δεικτών,

απολογιστικών εκθέσεων, αξιολογήσεων κλπ).





168

• Επιτόπιες επισκέψεις και συνεντεύξεις με στελέχη των μηχανισμών διοίκησης,

υποστήριξης και εφαρμογής.

• Διαγράμματα ροής και προσομοίωσης διαδικασιών για την αποτύπωση της

οργανωτικής και λειτουργικής διάστασης του πλέγματος μηχανισμών υποστήριξης

της ΨΜ.

Πιο συγκεκριμένα, σχετικά με τις ενέργειες που αναφέρονται στην έρευνα γραφείου και

πραγματοποιήθηκαν με σκοπό τη συλλογή δευτερογενών δεδομένων και την περαιτέρω

ανάλυσή τους, η ομάδα αξιολόγησης συγκέντρωσε το απαραίτητο σχετικό υλικό, το οποίο

περιλαμβάνει:

• ΦΕΚ και νόμους σχετικά με τους κανονισμούς λειτουργίας μονάδων.

• ΦΕΚ και νόμους σχετικά με τις αρμοδιότητες της Πολιτικής Ηγεσίας, Υπηρεσιών,

Διευθύνσεων, Υ.Πε, ΤΕΨΥ κ.α.

• ΦΕΚ και νόμους σχετικά με τη διαδικασία χορήγησης άδειας λειτουργίας, ίδρυσης

και εγκρίσεων σκοπιμότητας.

• Έγγραφα που περιγράφουν συγκεκριμένες διαδικασίες σχετικά με την ένταξη,

υλοποίηση και παρακολούθηση έργων.

• Έγγραφα που περιγράφουν δείκτες και κριτήρια που αναφέρονται στη διοίκηση της

ΨΜ.

• Διακηρύξεις έργων

• Αξιολογήσεις έργων που έχουν υλοποιηθεί και αφορούν την παρακολούθηση και

σχεδίαση της ΨΜ.

• Απολογιστικές εκθέσεις.

Επιτόπιες συναντήσεις και συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν με στελέχη της ΔΨΥ, της

ΕΥΤΥΚΑ και της ΕΥΕφτΥΚΑ, όπου συμπληρώθηκαν:

• Πίνακες που περιγράφουν τη συνεργασία των υπηρεσιών με άλλες υπηρεσίες/

διευθύνσεις/ φορείς.

• Μήτρες αξιολόγησης που αφορούν στους προβλεπόμενους ρόλους και στις

υλοποιούμενες αρμοδιότητες των υπηρεσιών.

• Ερωτηματολόγια ειδικής στόχευσης ώστε να αποτυπώνονται οι διαδικασίες και οι

μηχανισμοί παρακολούθησης, σχεδίασης, υλοποίησης, υποστήριξης, ελέγχου και

αξιολόγησης της κάθε υπηρεσίας καθώς και οι δείκτες που χρησιμοποιούνται ώστε

να αποτυπωθεί η αποτελεσματικότητα των ανωτέρω διαδικασιών.

Διαγράμματα ροής και προσομοίωσης διαδικασιών πραγματοποιήθηκαν για κάθε

υπηρεσία ώστε να περιγραφούν αναλυτικά οι μηχανισμοί της, σε θέματα που αφορούν την

παρακολούθηση, υλοποίηση, έλεγχο, αξιολόγηση και σχεδίαση της ΨΜ.





169

Για την αξιολόγηση της ΨΜ από τη σκοπιά των εφαρμοζόμενων από τις αρμόδιες

υπηρεσίες κριτηρίων και διαδικασιών, καθώς και των μηχανισμών παρακολούθησης,

διαχείρισης και ελέγχου της ΨΜ, η μεθοδολογία περιλαμβάνει:

• Την αξιολόγηση του πλαισίου διαχείρισης και εφαρμογής της ΨΜ σε κεντρικό

επίπεδο αλλά και στο επίπεδο των επιμέρους ΕΠ του ΕΣΠΑ.

• Την αξιολόγηση της συνέργειας των επιμέρους μηχανισμών.

• Τη διαμόρφωση προτάσεων και βελτιώσεων του οργανωτικού και λειτουργικού

μοντέλου του πλέγματος των διοικητικών και υποστηρικτικών μηχανισμών.

Τέλος, πραγματοποιείται η προσέγγιση των σχετικών με τους μηχανισμούς διοίκησης και

διαχείρισης της ΨΜ, αξιολογητικών ερωτημάτων τα οποία είναι τα ακόλουθα και

απαντώνται αναλυτικά στο τέλος της παρούσας ενότητας:

• Υπάρχουν διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και μηχανισμοί παρακολούθησης

της ΨΜ σε κεντρικό επίπεδο / σε περιφερειακό επίπεδο / στο επίπεδο των ΕΠ του

ΕΣΠΑ;

• Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί και διαδικασίες υποστήριξης των δικαιούχων / των

κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών του συστήματος;

• Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί ελέγχου και εσωτερικής αξιολόγησης της

διαδικασίας;

Γ1.2 Μεθοδολογικά εργαλεία και τεχνικές

Η μεθοδολογική προσέγγιση αξιολόγησης περιλαμβάνει την εφαρμογή κατάλληλων

μεθοδολογικών τεχνικών και εργαλείων για τη συλλογή, την επεξεργασία και την ανάλυση

των δεδομένων.

Πίνακας 27: Περιγραφή μεθοδολογικών εργαλείων

Μεθοδολογικά εργαλεία Περιγραφή - Σκοπός

Έρευνα γραφείου Εργαλεία, μηχανισμοί και διαδικασίες διοίκησης της ΨΜ.

Ερωτηματολόγια Αξιολόγηση της διοίκησης του έργου της ΨΜ, τομεακά και

θεματικά.

Μήτρες αξιολόγησης Σαφήνεια μεταξύ προβλεπόμενων ρόλων και υλοποιούμενων

αρμοδιοτήτων.

Γ2. Οργανωτική δομή διοίκησης της ΨΜ

Κύριο χαρακτηριστικό της οργανωτικής δομής του συστήματος υγείας και πρόνοιας

αποτελεί η αποκέντρωση των υπηρεσιών και η διάρθρωσή τους σε πολλαπλά επίπεδα:





170

κεντρικό, περιφερειακό, νομαρχιακό, τοπικό. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι

περιφερειακοί/τοπικοί φορείς δεν αποτελούν κέντρα λήψης αποφάσεων ή ουσιαστικού

ελέγχου, ενώ οι αρμοδιότητές τους είναι κυρίως διοικητικής/διαχειριστικής φύσεως.

Κύριος μοχλός του ΕΣΥ αποτελεί το Υπ. Υγείας, το οποίο αποφασίζει για θέματα πολιτικών

και εθνικής στρατηγικής για την υγεία, καθώς επίσης θέτει προτεραιότητες σε εθνικό

επίπεδο, καθορίζει το μέγεθος της χρηματοδότησης για τις προτεινόμενες δράσεις και

παρέχει τους πόρους. Ο ρόλος του Υπουργού, της Υφυπουργού καθώς και των Γ.

Γραμματέων είναι καίριος κυρίως σε θέματα που αφορούν τη σχεδίαση της πολιτικής της

ΨΜ.

Στον πίνακα που ακολουθεί αποτυπώνονται τα θεσμικά όργανα καθώς και μία συνοπτική

περιγραφή του βασικού ρόλου που διαδραματίζουν με αντίστοιχη επισήμανση στις

αρμοδιότητες που σχετίζονται με την ΨΜ και τη διοίκησή της.

Πίνακας 28: Περιγραφή θεσμικών οργάνων διοίκησης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης

Θεσμικά όργανα Περιγραφή ρόλου

Υπ. Υγείας – Πολιτική

Ηγεσία

Αποφασίζει για θέματα πολιτικών και εθνικής στρατηγικής για την υγεία, καθώς

επίσης θέτει προτεραιότητες σε εθνικό επίπεδο, καθορίζει το μέγεθος της

χρηματοδότησης για τις προτεινόμενες δράσεις και παρέχει τους πόρους.

ΚΕΣΥ Συμβουλευτικό/γνωμοδοτικό όργανο σε θέματα δομής και λειτουργίας του

συστήματος υγείας καθώς επίσης πολιτικής και έρευνας της υγείας.

ΔΨΥ Η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και

στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην αξιολόγηση

και στον έλεγχο όλων των διαστάσεων του συστήματος ΨΥ και ΨΜ. Επίσης,

ασχολείται με τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό της ανάπτυξης και την

εποπτεία των δομών και υπηρεσιών ΨΥ. Τέλος, συνεργάζεται με Εθνικά και

Διεθνή Όργανα και Υπηρεσίες.

ΥΠΕ Οι ΥΠΕ παρακολουθούν, εποπτεύουν και ελέγχουν τη λειτουργία και την

εφαρμογή από τους φορείς παροχής υπηρεσιών Υγείας και Κοινωνικής

Αλληλεγγύης της πολιτικής που χαράσσεται από το Υπ Υγείας, εντός των ορίων

της συγκεκριμένης υγειονομικής περιφέρειας.

Οι ΥΠΕ δεν ασκούν κανένα ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ και στη διοίκηση της ΨΥ

εμπλέκονται μόνο κατά το τμήμα που αναφέρεται στα Γενικά νοσοκομεία, τα

Ψυχιατρεία και τις εποπτευόμενες από αυτά δομές.

ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ Οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν να συντονίσουν τους φορείς και τις

παρεχόμενες υπηρεσίες ΨΥ στον τομέα τους αλλά ούτε ασκούν τις γνωμοδοτικές

και εισηγητικές αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο νομοθέτης.

ΕΥΕφτΥΚΑ Η Υπηρεσία είναι αρμόδια για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του Υπ. Υγείας ως

Δικαιούχου υλοποίησης πράξεων των ΕΠ του ΕΣΠΑ.

ΕΥΤΥΚΑ Η Υπηρεσία είναι αρμόδια για την παρακολούθηση και την εφαρμογή του

στρατηγικού σχεδιασμού και τεσσάρων (4) επιχειρησιακών Σχεδίων Δράσης

ανάπτυξης της Υγείας & της Κοινωνικής Αλληλεγγύης, καθώς και για τη

διαχείριση ή το συντονισμό παρεμβάσεων του τομέα, που

συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ.

ΜΥΠ Συμβουλευτική υποστήριξη στην ωρίμανση έργων ΨΥ.

Τεχνική υποστήριξη υλοποίησης έργων που χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ.

Παροχή εξειδικευμένων υποστηρικτικών υπηρεσιών.





171

Όπως συνδυαστικά από τον ανωτέρω πίνακα γίνεται σαφές ότι η παρούσα αξιολόγηση θα

εστιαστεί στη συνέχεια στους ακόλουθους φορείς καθώς αυτοί διαδραματίζουν κεντρικό

ρόλο είτε στη διοίκηση της ΨΜ (σχεδιασμό, πολιτική, υλοποίηση), είτε στη χρηματοδότηση,

είτε στην υποστήριξη της άσκησή της.

• Επίπεδο Πολιτικής Ηγεσίας

• ΔΨΥ

• ΥΠΕ

• ΤΕΨΥ / ΤΕΨΥΠΕ

• ΕΥΕφτΥΚΑ

• ΕΥΤΥΚΑ

• ΜΥΠ

• ΜΨΥ

Στις ενότητες που ακολουθούν θα παρουσιαστεί η κατάσταση αναλυτικά για κάθε έναν από

τους ανωτέρω κεντρικούς “παίκτες” στην άσκηση της διοίκησης της ΨΜ. Σε συνέχεια της

αποτύπωσης που πραγματοποιήθηκε κατά την πρώτη έκθεση της ongoing αξιολόγησης και

σχετικά με τους φορείς που δεν έχει παρατηρηθεί κάποια ουσιαστική μεταβολή στη

λειτουργία τους, θα παρουσιάζεται συνοπτικά οποιαδήποτε νέα πληροφορία και δεν θα

πραγματοποιείται ενδελεχής επανάληψη των δεδομένων που έχουν ήδη παρουσιαστεί

(διαγράμματα κ.α.).

Γ3. Επίπεδο Πολιτικής Ηγεσίας

Σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας και σύμφωνα με το οργανόγραμμα και την κατανομή των

αντίστοιχων αρμοδιοτήτων, συμμετοχή άμεση ή έμμεση σε θέματα ΨΜ και ΨΥ έχουν όλα

τα πολιτικά πρόσωπα του Υπ. Υγείας. Ενδεικτικά και με σκοπό την αποτύπωση της

συμπληρωματικότητας των «εξουσιών», των αρμοδιοτήτων, των ευθυνών αλλά και του

αναγκαίου επιπέδου διαλειτουργικότητας που πρέπει να επιτευχθεί, αναφέρεται ο

Υπουργός ο οποίος κατέχει το γενικότερο σχεδιασμό και εποπτεία, ο Αναπληρωτής

Υπουργός που έχει τις αρμοδιότητες για το Φάρμακο και την ΠΦΥ και ο Γενικός

Γραμματέας Υγείας που είναι αρμόδιος για το σύνολο των νοσοκομείων

(συμπεριλαμβάνονται τα ΨΝ και οι ψυχιατρικοί τομείς των ΓΝ) αλλά και το ΕΣΠΑ. Επίσης,

κομβικό ρόλο ασκεί η Υφυπουργός, η οποία κατέχει τις αρμοδιότητες για την ΨΥ, κι έχει

αναλάβει την εποπτεία της ΔΨΥ.

Γεγονός αποτελεί ότι η πολιτική ηγεσία δεν έχει αναλάβει, σύμφωνα με τα χρονικά όρια της

παρούσας μελέτης, δράση επιχειρησιακής κατεύθυνσης με σκοπό την εξειδίκευση της

πολιτικής για την ΨΜ στη χώρα και την ενεργοποίηση της λειτουργίας των κεντρικών,





172

περιφερειακών και τομεακών υπηρεσιών, οι οποίες θα αναλάβουν τη διεκπεραίωση του

επιχειρησιακού σχεδιασμού αλλά και την άσκηση του ρόλου τους στη διοίκηση της ΨΜ.

H Υφυπουργός, κατά το τέλος του 2012, πήρε σημαντικές υπουργικές αποφάσεις, που

παρουσιάζονται στην παράγραφο Γ6, προσπαθώντας να ωθήσει την υλοποίηση της

τομεοποίησης του συστήματος ΨΥ. Η αξιολόγηση της ύπαρξης αυτών των υπουργικών

αποφάσεων και η επίδρασή τους στο σύστημα δεν μπορεί να αξιολογηθεί στην παρούσα

έκθεση κι αυτό θα πραγματοποιηθεί σε επόμενη έκθεση του αναδόχου.

Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι συνεχίζουν να δεσπόζουν στην παρούσα πολιτική ηγεσία του

Υπ. Υγείας τα κύρια πολιτικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας. Η υλοποίηση

του έργου και των στόχων των πολιτικών προϊσταμένων της διοίκησης του συστήματος

δρομολογείται και πραγματοποιείται από μετακλητούς συνεργάτες, οι οποίοι αφ’ ενός μεν

ενδεχομένως μπορεί να στερούνται εμπειρίας, αφ ετέρου δεν εμβαθύνουν στην

ενεργοποίηση και συνεργασία με τις υπηρεσίες του Υπ. Υγείας με την έννοια της

επικοινωνίας του οράματος και τον καθορισμό των υπηρεσιακών παραγόντων ως

πρωταγωνιστών, κύριων συντελεστών και κομιστών των στόχων της ΨΜ. Αποτέλεσμα

αυτού, εκτός από τη προφανή δυσλειτουργία που δημιουργείται στο σύστημα και στην επί

της ουσίας άσκηση της διοίκησης, είναι και το γεγονός ότι κατά την αποχώρηση των

μετακλητών συνεργατών, συνήθως με την αντικατάσταση του αρμόδιου πολιτικού

προσώπου, δεν υπάρχει συνέχιση και ολοκλήρωση του έργου που επιτελούσαν. Το

ανωτέρω οδηγεί σε ισχυρούς προβληματισμούς όχι μόνο σχετικά με την άσκηση της

διοίκησης αλλά και με τη δυνατότητα και πιθανότητα υλοποίησης των στόχων της ΨΜ.

Γ4. Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας (ΔΨΥ)

Η οργανωτική και λειτουργική δομή της ΔΨΥ δεν τροποποιήθηκε κατά το έτος 2012 και η

ΔΨΥ συνέχισε να λειτουργεί σε δύο (2) λειτουργικές οντότητες - τμήματα, ήτοι αυτό που

ασχολείται με τα ΝΠΔΔ και αυτό με τα ΝΠΙΔ (παρά την τυπική της διάρθρωση σε τμήμα

νοσοκομειακής και εξωνοσοκομειακής περίθαλψης), σύμφωνα με τις οριζόμενες από το ΠΔ

95/2000 αρμοδιότητες αν και. Συνοπτικά, οι διαδικασίες που υλοποιεί η ΔΨΥ

παρουσιάζονται στις ενότητες στη συνέχεια.

Διαδικασίες σχεδίασης της ΨΜ:

Η σχεδίαση της ΨΜ είναι ουσιαστικά αρμοδιότητα της ΔΨΥ και της Πολιτικής Ηγεσίας και

περιλαμβάνει τρεις (3) επιμέρους διαδικασίες και συγκεκριμένα:

• Τη διαμόρφωση του πλαισίου της πολιτικής για την ΨΜ.

• Την έκδοση σκοπιμότητας για την υλοποίηση έργων ή/και την ανάπτυξη νέων ΜΨΥ.

• Την εξειδίκευση της πολιτικής στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ.

Σχετικά με τη διαμόρφωση του πλαισίου της πολιτικής για την ΨΜ και σε συνέχεια της

διαδικασίας που αναλυτικά αποτυπώθηκε στην προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης,





173

εκδόθηκε στις 3/5/2012 η υπουργική απόφαση με προσδιορισμό του δεκαετούς

προγράμματος Ψυχαργώς Γ’ που ορίζει σαφώς το στρατηγικό σχεδιασμό και την

κατεύθυνση της ΨΜ.

Επίσης, η ΔΨΥ κατά το έτος 2012, όπως παρουσιάστηκε στη β’ ενότητα της παρούσας

έκθεσης, προχώρησε στην έκδοση αποφάσεων σκοπιμότητας. Σχετικά με την πληρότητα και

τη σαφήνεια των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται κατά την ανωτέρω διαδικασία θα πρέπει

να τονιστεί ότι αυτή ελέγχεται, καθώς δεν υφίσταται ικανοποιητικός αριθμός

επιδημιολογικών ερευνών, στοιχεία ζήτησης και προσφοράς υπηρεσιών με σκοπό την

αποσαφήνιση των αναγκών και οι αποφάσεις εμπεριέχουν και το ενδεχόμενο μη ορθού

προσδιορισμού ή προσδιορισμού με πιθανότητα απόκλισης από τη σκοπιμότητα


Σχετικά με την εξειδίκευση της πολιτικής στα πλαίσια του ΕΣΠΑ, όπως αναλυτικά έχει

αποτυπωθεί και στις προηγούμενες ενότητες, μέχρι αυτή τη στιγμή δεν έχει εκπονηθεί ένα

αυστηρά οριοθετημένο επιχειρησιακό σχέδιο υπό τις έννοιες των διαθέσιμων οικονομικών

πόρων, χρονικών περιορισμών και επιθυμητών στόχων υλοποίησης, το οποίο θα

περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και

κοινοτικοί πόροι – επιχειρησιακά προγράμματα).

Διαδικασίες διαχείρισης και παρακολούθησης της ΨΜ:

Η παρακολούθηση της ΨΜ σε κεντρικό επίπεδο είναι αρμοδιότητα της ΔΨΥ και

πραγματοποιείται από τα δύο επιμέρους τμήματά της (Τμήμα Νοσοκομειακής περίθαλψης

για τα ΝΠΔΔ και Τμήμα Εξωνοσοκομειακής Περίθαλψης για τα ΝΠΙΔ). Όπως αποτυπώθηκε

και κατά την προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης στη θεματική αυτή ενότητα ισχύουν τα

ακόλουθα:

• Δεν υπάρχει κάποια διακριτή διαδικασία και αρμοδιότητα παρακολούθησης της

ΨΜ στη ΔΨΥ με την έννοια της επιμέτρησης της μεταβολής που επιφέρεται στο

σύστημα ΨΥ της χώρας.

• Χρησιμοποιείται το σύστημα διαχείρισης (φορείς ΝΠΙΔ), το οποίο είναι

τυποποιημένο και έχει δημιουργηθεί με απόφαση του Υπ. Υγείας

(Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39321). Τα ΨΝ της χώρας συμπληρώνουν στο ΕΣΥ.ΝΕΤ τα αντίστοιχα

στοιχεία, όπως αυτά προβλέπονται για το σύνολο των νοσοκομείων της χώρας.

• Η ΔΨΥ συνεργάζεται και με άλλες Διευθύνσεις του Υπουργείου και κυρίως την

Διεύθυνση ΝΠΔΔ και τη Διεύθυνση Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας, για θέματα που

εμπλέκονται με τη διαχείριση και παρακολούθηση της ΨΜ.

• Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο πληροφοριακό εργαλείο, τη δεδομένη χρονική

στιγμή, με το οποίο η ΔΨΥ να δύναται να παρακολουθήσει αποτελεσματικά, ενιαία

και αποδοτικά την ΨΜ. (Όπως αναφέρεται και στη συνέχεια κατά το έτος 2013

ξεκίνησε η εκπαίδευση των φορέων σχετικά με το πληροφοριακό σύστημα

παρακολούθησης της ΨΥ).

Διαδικασίες υλοποίησης της ΨΜ:





174

Η υλοποίηση της ΨΜ πραγματοποιείται από τους επιμέρους φορείς παροχής υπηρεσιών

ΨΥ (ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ) και υποστηρίζεται στην περίπτωση συγχρηματοδοτούμενων έργων

από την ΕΥΤΥΚΑ και την ΕΥΕφτΥΚΑ. Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω, η ΔΨΥ εγκρίνει την

σκοπιμότητα πριν την υλοποίηση κάθε έργου.

Διαδικασίες χρηματοδότησης της ΨΜ:

Σχετικά με τους εθνικούς πόρους η διαχείριση της χρηματοδότησης πραγματοποιείται από

τη ΔΨΥ σε ότι αφορά τους φορείς ΝΠΙΔ, η οποία κατανέμει τα χρήματα και πληρώνει μέσω

κωδικών του Υπ. Υγείας, ενώ για τους φορείς ΝΠΔΔ η διαδικασία εκτελείται από την

Διεύθυνση Οικονομικού του Υπ. Υγείας. Σε ότι αφορά τους κοινοτικούς πόρους, αυτοί

προέρχονται μέσω του αρμόδιου διαρθρωτικού ταμείου, το οποίο καλύπτει την αρχική

δημιουργία υποδομών (συνήθως ΠΕΠ) ή/και τα λειτουργικά έξοδα των δομών (ΕΠΑΝΑΔ)

για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Οι πόροι αυτοί διαχειρίζονται από την ΕΥΤΥΚΑ.

Διαδικασίες αξιολόγησης και ελέγχου της ΨΜ:

Όπως αναλυτικά αποτυπώθηκε και στην προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης, οι διαδικασίες

ελέγχου και αξιολόγησης της ΨΜ, σε ότι αφορά τις δομές ΝΠΙΔ πραγματοποιούνται μέσω

του συστήματος διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης, ελέγχου και παρακολούθησης της

ποιότητας σε ΜΨΥ (σύστημα διαχείρισης) ενώ για τα ΝΠΔΔ, δεν έχει καταγραφεί κάποια

σχετική διαδικασία που να τηρείται από τη ΔΨΥ.

Αν και σύμφωνα με το σύστημα διαχείρισης προβλέπεται η συγκέντρωση σημαντικού

εύρους πληροφοριών, η πληροφορία αυτή δεν είναι επεξεργάσιμη εύκολα ηλεκτρονικά με

σκοπό την εξαγωγή χρήσιμων δεικτών ή και στατιστικών δεδομένων. Eπίσης επί της ουσίας

έλεγχος, παρακολούθηση κι αξιολόγηση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών δεν

πραγματοποιείται.

Διαδικασίες που αφορούν στον έλεγχο και στην εσωτερική αξιολόγηση της ΔΨΥ, καθώς και

της πολιτικής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης δεν έχουν καταγραφεί.

Γ5. Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ)

Όπως αναλυτικά έχει αποτυπωθεί ο ρόλος των ΥΠΕ στη διοίκηση της ΨΜ είναι παντελώς

ανύπαρκτος. Οι ΥΠΕ απέχουν ουσιαστικά και συνακόλουθα δεν μπορεί να υλοποιηθεί το

ενδιάμεσο επίπεδο του οποίου η ύπαρξη είναι απαραίτητη με σκοπό την πραγματοποίηση

της ζητούμενης αποκέντρωσης του συστήματος και την υλοποίηση της τομεοποίησης. Το

επίπεδο είναι αυτό της περιφεριοποίησης του συστήματος διοίκησης της ΨΥ και της ΨΜ

και προσαρμογής του μοντέλου σε αυτό του υπόλοιπου εθνικού συστήματος υγείας.

Η ενεργοποίηση και η ενίσχυση του ενδιάμεσου επίπεδου οργάνωσης, το οποίο θα ασκήσει

ουσιαστικές αρμοδιότητες διοίκησης κρίνεται απαραίτητη και η αδυναμία υλοποίησης του

επιφέρει σημαντικό βαθμό επισφάλειας σχετικά με το στόχο της τομεοποίησης στο επίπεδο

οργάνωσης και διοίκησης του συστήματος.





175

Γ6. Τομεακές Επιτροπές ΤΕΨΥ / ΤΕΨΥΠΕ

Όπως αναλυτικά έχει παρουσιαστεί σε προηγούμενα έγγραφα του αξιολογητή και

σύμφωνα με τα καθοριζόμενα για τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των ΤΕΨΥ και των

ΤΕΨΥΠΕ από τον Ν.2716/99 και τις σχετικές υπουργικές αποφάσεις οι επιτροπές είναι

πενταμελείς με τριετή θητεία και άμισθες θέσεις.

Ο πυρήνας των αρμοδιοτήτων τους σύμφωνα με το πνεύμα των νομοθετημάτων

επικεντρώνεται στην άσκηση συντονιστικού και επιτελικού ρόλου με σκοπό την υλοποίηση

της τομεοποίησης σε επίπεδο διοίκησης και παροχής των υπηρεσιών ΨΥ.

Η ανωτέρω διάσταση, έγινε προσπάθεια να ενισχυθεί κατά το τέλος του 2012 με τις από

18/12/2012 υπουργικές αποφάσεις με θέμα την «Ενίσχυση του θεσμού της τομεοποίησης

και συνεργασίας των ΜΨΥ με τις αρμόδιες τομεακές επιτροπές», όπου κλήθηκαν οι φορείς

να συνδράμουν στην ενίσχυση του ρόλου των επιτροπών και παρουσιάστηκαν οι ενεργές

επιτροπές καθώς και πλάνο υπαγωγής των φορέων σε ενεργές επιτροπές στις περιπτώσεις

που οι αντίστοιχες που υπάγονται ήταν ανενεργές. Επίσης, την ίδια ημερομηνία η

Υφυπουργός εξέδωσε απόφαση ουσιαστικής κατεύθυνσης, σύμφωνα με την οποία και στα

πλαίσια της εκτέλεσης έργων ΕΣΠΑ, απαιτείται σχετική γνωμοδότηση τεκμηρίωσης των

πραγματικών αναγκών που καλύπτουν τη γεωγραφική ενότητα, από τις επιτροπές με σκοπό

την υλοποίησή τους. Τέλος, στις 21/12/2012 εκδόθηκε από την Υφυπουργό Υγείας

πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς τους επαγγελματίες ΨΥ για συμμετοχή στις

ΤΕΨΥ.

Οι ανωτέρω ενέργειες, όπως παρουσιάστηκε, αν και δείχνουν σαφή κατεύθυνση με σκοπό

την ενίσχυση των επιτροπών, πραγματοποιήθηκαν στο τέλος του 2012 και επί της ουσίας

δεν επηρέασαν την υφιστάμενη κατάσταση του συστήματος διοίκησης της ΨΜ μέσα στο

υπό αξιολόγηση έτος.

Όπως έχει αναλυτικά αναφερθεί και σε άλλες ενότητες της αξιολόγησης, διαπιστώνεται ότι

οι ΤΕΨΥ και οι ΤΕΨΥΠΕ δεν επιχειρούν να συντονίσουν τους φορείς και τις παρεχόμενες

υπηρεσίες ΨΥ στον τομέα τους αλλά ούτε ασκούν τις γνωμοδοτικές και εισηγητικές

αρμοδιότητες που τους αναθέτει ο νομοθέτης. Σημαντικά φαινόμενα, υπολειτουργίας και

αδράνειας των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ δεσπόζουν εξαιτίας τυπικών και λειτουργικών

θεμάτων (π.χ. τιμητικές και άμισθες θέσεις, μη ύπαρξη διοικητικής υποστήριξης, έξοδα

λειτουργίας, μετακινήσεων των μελών) αλλά και ουσιαστικών παραγόντων (π.χ. δεν

υπήρχαν πολιτικές κατευθύνσεις και δικλείδες ενεργοποίησής τους).

Πιο συγκεκριμένα, η ενδυνάμωση των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ, για να επιφέρει ουσιαστικά

αποτελέσματα και να καταστήσει τις επιτροπές ικανές να διεκπεραιώσουν το ρόλο τους,

δεν πρόκειται να υλοποιηθεί αν α) δεν αποσαφηνιστεί ο ρόλους τους (συμβουλευτικός

έναντι (vs) αποφασιστικού), β) δεν προσδιοριστούν οι αρμοδιότητες, οι ευθύνες και η

δικαιοδοσία τους και γ) δεν υποστηριχθούν από την απαιτούμενη διοικητική

δομή/υπόσταση για την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους.





176

Πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν είναι δυνατόν μια επιτροπή (θεσμοθετημένη αλλά και

άμισθη) που δεν έχει διοικητική υπόσταση να διαδραματίσει ένα τόσο σύνθετο και κομβικό

ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ αλλά και του συστήματος ΨΥ γενικότερα.

Γ7. Ειδική Υπηρεσία Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

(ΕΥΤΥΚΑ)

Για την τρέχουσα περίοδο 2007-2013, η υπηρεσία λειτουργεί ως Ενδιάμεσος Φορέας για

τον άξονα προτεραιότητας 5 του ΕΠ Ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού και ως

συντονιστής για συνολικά 1.2 δισεκατομμύρια Ευρώ, που σύμφωνα με τον

προγραμματισμό θα συγχρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο των τομεακών και περιφερειακών

προγραμμάτων στην Ελλάδα έως το 2013.

Το οργανόγραμμα της υπηρεσίας καθώς και οι βασικές αρμοδιότητες των μονάδων της

αποτυπώνονται στη συνέχεια:

Εικόνα 10: Οργανόγραμμα ΕΥΤΥΚΑ

Όπως αναλυτικά αποτυπώθηκε και στην προηγούμενη αξιολογητική έκθεση του αναδόχου

η υπηρεσία δεν λειτουργεί στοχευμένα και με αποκλειστικό αντικείμενο την ΨΜ. Οι

μονάδες της υπηρεσίας είναι αντιστοίχως αρμόδιες για την παρακολούθηση και την

εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού των τεσσάρων (4) επιχειρησιακών Σχεδίων Δράσης

ανάπτυξης της Υγείας & της Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ήτοι Δημόσια Υγεία, Ψυχική Υγεία,

Πρόνοια, Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας καθώς και για τη διαχείριση και το συντονισμό

παρεμβάσεων του τομέα, που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ.

Η αναφορά στην ειδική υπηρεσία πραγματοποιείται για τις αρμοδιότητες και λειτουργίες

που είναι σχετικές με τη διοίκηση της ΨΜ και σκοπός της ενότητας αυτής είναι, σε συνέχεια

της αναλυτικής αποτύπωσης της λειτουργίας της που πραγματοποιήθηκε κατά την

προηγούμενη αξιολογητική περίοδο και σε συνάρτηση με το γεγονός της έκδοσης της

απόφασης για το Ψυχαργώς Γ’, να επικαιροποιήσει τα βασικά αξιολογητικά συμπεράσματα.





177

Τα δυο κυριότερα αξιολογητικά συμπεράσματα στα οποία καταλήγει η ομάδα αξιολογησης

λαμβάνοντας υπόψη την υφιστάμενη κατάσταση, τη λειτουργία αλλά και το πλαίσιο

συνεργειών και διαλειτουργικότητας της υπηρεσίας παρουσιάζονται ακολούθως.

Παρά την έκδοση της υπουργικής απόφασης για το Ψυχαργώς Γ’ και τον σαφή στρατηγικό

σχεδιασμό, δεσπόζει η έλλειψη ενός αυστηρά οριοθετημένου επιχειρησιακού σχεδιασμού

υπό τις έννοιες των διαθέσιμων οικονομικών πόρων, χρονικών περιορισμών και

επιθυμητών στόχων υλοποίησης, ο οποίος θα περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το σύνολο των

χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και κοινοτικοί πόροι – επιχειρησιακά

προγράμματα). Υπό αυτό το πρίσμα, οι τιμές στόχοι που παρουσιάζονται από το ΟΠΣ των

ΕΠ δεν συμβαδίζουν με τη σημερινή πραγματικότητα, δεν έχουν επικαιροποιηθεί και δεν

μπορούν να θεωρηθούν ως οι στόχοι υλοποίησης του Ψυχαργώς Γ’. Σε αυτό το πλαίσιο και

μέχρι τη διαμόρφωση της στοχοθεσίας με μετρήσιμο τρόπο και την αντίστοιχη υιοθέτηση

από την ΕΥΤΥΚΑ ενός αντίστοιχου συστήματος δεικτών αντιπροσωπευτικών των

επιδιωκόμενων στόχων και ικανών ορθής επιμέτρησης, η σχετική με τη ΨΜ δράση της

ειδικής υπηρεσίας καθίσταται σε μεγάλο βαθμό διεκπεραιωτική.

Επίσης, όπως έχει αποτυπωθεί στον προηγούμενο αξιολογητικό πυλώνα και καθώς κατά το

έτος 2012 δεν εκδόθηκε κάποια πρόσκληση στοχευμένη στην ΨΜ, φαίνεται ότι οι

διαδικασίες αξιολόγησης και ένταξης των πράξεων καθυστερούν. Ενδεικτικό είναι ότι στις

31/12/2011 είχαν αποτυπωθεί 63 ενταγμένα έργα ΨΜ, στις 30/6/2012 65 και στις

31/12/2012 124 και ότι ακόμα και τώρα εξελίσσονται οι διαδικασίες αξιολόγησης με σκοπό

την ένταξη κι άλλων έργων. Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ανωτέρω αποτελεί

συνάρτηση πολλών παραγόντων, όπως ανωριμότητας έργων, εκκρεμότητες σε

συμπληρωματικά έγγραφα, αιτήσεις χρηματοδότησης, εγκρίσεων σκοπιμότητας κ.α.. Οι

καθυστερήσεις λοιπόν, ανάλογα με την περίπτωση μπορούν να αποτελούν υπαιτιότητα του

Υπ. Υγείας/ΔΨΥ αλλά και φορέων. Οι ανωτέρω συνθήκες οδηγούν ουσιαστικά σε

καθυστερήσεις όχι μόνο στις εντάξεις αλλά και συνακόλουθα στην απορρόφηση των

πόρων, κάτι που κυοφορεί κινδύνους σχετικά με τα κονδύλια που διατίθενται για την ΨΜ

και τη συνακόλουθη μεταφορά τους σε τομείς με ταχύτερη δυνατότητα αξιοποίησης των

πόρων.

Γ8. Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής Τομέα Υγείας και Κοινωνικής

Αλληλεγγύης (ΕΥΕφτΥΚΑ)

Η ΕΥΕφτΥΚΑ είναι αρμόδια για το σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και την υλοποίηση

πράξεων που αφορούν στον τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης που έχουν ενταχθεί

στα Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2007 −2013, σύμφωνα με τον στρατηγικό

σχεδιασμό του Υπ. Υγείας.

Στο πλαίσιο αυτό η ΕΥΕφτΥΚΑ αναλαμβάνει αρμοδιότητες δικαιούχου για πράξεις του

τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ





178

2007 −2013, σύμφωνα με το εγκεκριμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου όπως αυτό

ισχύει.

Το οργανόγραμμα της υπηρεσίας καθώς και οι βασικές αρμοδιότητες των μονάδων της

συνοψίζονται στον παρακάτω πίνακα.

Πίνακας 29: Οργανόγραμμα της ΕΥΕφτΥΚΑ

Α/Α Μονάδα Περιγραφή Αρμοδιότητας

1 Α Προγραμματισμού, σχεδιασμού και ωρίμανσης πράξεων

2 Β1 Υλοποίησης του Τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης των

Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2007 – 2013.

3 Β2 Υλοποίηση πράξεων του τομέα Ψυχικής Υγείας των Επιχειρησιακών

Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2007 – 2013.

4 Γ Διοικητικής Υποστήριξης.

Η Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής, στον τομέα της ΨΜ, όπως προβλέπει ο στρατηγικός

σχεδιασμός ανέλαβε τη δραστηριοποίηση στις ακόλουθες θεματικές περιοχές (αναλυτικά

στοιχεία σχετικά με τις τηρούμενες διαδικασίες και τη τηρούμενη μεθοδολογία

σχεδιασμού, υλοποίησης & παρακολούθησης υλοποίησης έχει παρουσιαστεί στην

προηγούμενη αξιολογητική έκθεση του αναδόχου):

1. Προστατευόμενα Διαμερίσματα

2. Ολοκληρωμένη Κοινοτική Φροντίδα

3. Ψυχοκοινωνική υποστήριξη ανέργων

Σχετικά με τα έργα των προστατευμένων διαμερισμάτων αυτή τη στιγμή εξελίσσεται η

υλοποίησή τους με δικαιούχο την ΕΥΕ σε τρεις (3) ενταγμένες πράξεις, σύμφωνα με τα

ακόλουθα χρηματοοικονομικά δεδομένα:

Εικόνα 11: Χρηματοοικονομικά δεδομένα για τα προστατευμένα διαμερίσματα

Προστατευµένα διαµερίσµατα

0,00

5.000.000,00

10.000.000,00

15.000.000,00

20.000.000,00

25.000.000,00

Προστατευµένα διαµερίσµατα 21.570.000,00 8.341.521,01 983.165,25

ΕΝΤΑΓΜΕΝΟΣ Π/Υ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ∆ΑΠΑΝΕΣ

Σχετικά με τα έργα της ολοκληρωμένης κοινοτικής φροντίδας και της ψυχοκοινωνικής

υποστήριξης των ανέργων δεν υπήρξε καμία περαιτέρω εξέλιξη στο έτος 2012 και σύμφωνα





179

με νεότερη πληροφόρηση αυτά απεντάχθηκαν στις αρχές του 2013. Όπως γίνεται

αντιληπτό, και καθώς το μεγαλύτερο τμήμα του φυσικού αντικειμένου της υπηρεσίας δεν

εντάσσεται αυτή τη στιγμή στο στρατηγικό σχεδιασμό του Υπουργείου Υγείας, η ΕΥΕφτΥΚΑ

επί της ουσίας φαίνεται να απομακρύνεται από τον κεντρικό της ρόλο στην υλοποίηση της

ΨΜ.

Γ9. Μηχανισμός Υποστήριξης των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και

Δικτύωσης- Συνεργασίας σε Τομεακό και Περιφερειακό Επίπεδο

Η ΔΨΥ συνεπικουρείται στο έργο της μέσω του ΜΥΠ, ο οποίος παρέχει τις υπηρεσίες, του

έχοντας τις αρμοδιότητες που εκπορεύονται από την υπογραφείσα σύμβαση για το χρονικό

διάστημα από το Δεκέμβριο του 2011 μέχρι τον Αύγουστο του 2015.

Στα πλαίσια της δράσης του κατά το έτος 2012 ο ΜΥΠ πραγματοποίησε συνοπτικά τα

ακόλουθα:

• Σειρά γνωμοδοτήσεων, μελετών και εμπειρογνωμοσυνών επί διάφορων θεμάτων,

όπως αποασυλοποίηση, τομεοποίηση, αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα

υπηρεσιών ΨΥ κι άλλες.

• Δράσεις και ενέργειες τεχνικής υποστήριξης φορέων για έργα που

χρηματοδοτούνται από το ΕΣΠΑ, συμβουλευτικής υποστήριξης στην ωρίμανση

έργων και εξειδικευμένες υποστηρικτικές υπηρεσίες σε μονάδες.

• Ηλεκτρονική πλατφόρμα και πληροφοριακό σύστημα με σκοπό τη διαχείριση

περιεχομένου και επικοινωνίας εμπλεκομένων, τη διαβούλευση και διαδικτυακό

κόμβο για τη συντελούμενη ΨΜ.

• Μελέτη δημιουργίας παρατηρητηρίου ΨΥ και πιλοτική εφαρμογή.

Σύμφωνα και με νεότερη πληροφόρηση ο ΜΥΠ έχει προχωρήσει και στη δημιουργία

πληροφοριακού συστήματος για την παρακολούθηση της ΨΥ και της ΨΜ, το οποίο εκτός

από τη διαδικτυακή πύλη, έχει δύο επιπλεόν σκέλη (μηχανισμό συλλογής πληροφοριών για

την κατάσταση του συστήματος ΨΥ από τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας και μηχανισμό για την

παρακολούθηση της εξέλιξης των συγχρηματοδοτούμενων έργων). Το πρώτο τετράμηνο

του 2013 ξεκίνησε η εκπαίδευση των φορέων στο πληροφοριακό σύστημα.

Ο ΜΥΠ υποστηρίζει τους δικαιούχους του προγράμματος Ψυχαργώς, πραγματοποιεί

υποβοήθηση και διοικητική και επιστημονική υποστήριξη της λειτουργίας της ΔΨΥ,

συνεργάζεται με την ΕΥΤΥΚΑ και την ΕΥΕφτΥΚΑ για θέματα ΕΣΠΑ και με το γραφείο της

Υφυπουργού για θέματα που άπτονται της ΨΜ και της ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα

από τη σύμβαση του αλλά και τις τρέχουσες ανάγκες του προγράμματος Ψυχαργώς.

Επίσης, σχετικά με θέματα λειτουργίας και οργάνωσης των μονάδων συνεργάζεται με το

ΕΚΕΠΥ, τις διοικήσεις των ΥΠΕ και των Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων και τέλος, όπου κρίνεται





180

απαραίτητο υλοποιεί διατομεακές συνεργασίες θεματικά στοχευμένες (π.χ. Υπουργείο

Δικαιοσύνης για ακούσια νοσηλεία).

Γ10. Φορείς και Μονάδες Ψυχικής Υγείας

Όπως έχει αναφερθεί αναλυτικά ανωτέρω, η έλλειψη ενός σαφούς επιχειρησιακού

σχεδιασμού με καθορισμένους στόχους σύμφωνα με γεωγραφικά και λοιπά κριτήρια

οδηγεί σε κύμα παρενεργειών το οποίο επηρεάζει ουσιαστικά και τη διοίκηση της ΨΜ. Σε

επίπεδο φορέων και ΜΨΥ ανάγεται εμμέσως πολλές φορές η λήψη αποφάσεων για την

εκτέλεση έργων ΨΜ. Το ανωτέρω πραγματοποιείται καθώς τα επιθυμητά έργα δεν έχουν

καθορισθεί και συνακόλουθα δεν έχει υπάρξει προτεραιοποίησή τους. Οι δύο αυτές

ενέργειες θα οδηγούσαν σε συντονισμένη δράση όλων των εμπλεκομένων με σκοπό την

ωρίμανση στοχευμένων έργων. Υπό τις τρέχουσες συγκυρίες, οι πιο ενεργοί και

«δραστήριοι» φορείς φαίνεται ότι διεκπεραιώνουν τις σχετικές διαδικασίες κι είναι πιο

πιθανό να αναλάβουν την εκτέλεση έργων ΨΜ, δρομολογώντας επί της ουσίας την

υλοποίηση της ΨΜ και στερώντας το δικαίωμα άσκησης ορθής διοίκησης.

Γ11. Αξιολόγηση Κριτηρίων και Δεικτών σχετικών με την Ψυχιατρική


Γ11.1 Υφιστάμενο πλαίσιο

Όπως αναλυτικά έχει αποτυπωθεί στην προηγούμενη έκθεση της ομάδας αξιολόγησης

αλλά και στις αντίστοιχες ενότητες αυτής της έκθεσης τα κριτήρια και οι δείκτες που

χρησιμοποιούνται σχετικά με την ΨΜ εντάσσονται στις ακόλουθες ενότητες:

• Δείκτες ΕΠΑΝΑΔ

• Κριτήρια για έκδοση έγκρισης σκοπιμότητας

Σχετικά με του δείκτες του ΕΠΑΝΑΔ, ιδιαίτερη προσοχή χρήζει το θέμα της ανάγκης

αναθεώρησης των δεικτών, η οποία θα προκύψει από την ειδικότερη προσαρμογή και

προδιαγραφή της πολιτικής της τρίτης φάσης του Ψυχαργώς σε συνέχεια του

επιχειρησιακού σχεδιασμού που πρέπει να πραγματοποιηθεί. Είναι σαφές, πως οι δείκτες

που δημιουργήθηκαν την προγραμματική περίοδο 2007–2013, οφείλουν να αναθεωρηθούν

εφόσον οι συνθήκες έχουν αλλάξει τόσο σε κοινωνικοπολιτικό όσο και οικονομικό και

πολιτικό-στρατηγικό επίπεδο. Αλλαγή θα απαιτηθεί και σε επίπεδο τιμών-στόχων των

δεικτών και της αναλογικότητας των κριτηρίων και των δεικτών.

Σχετικά με την πληρότητα και σαφήνεια των κριτηρίων που χρησιμοποιούνται κατά τη

διαδικασία της έκδοσης εγκρίσεων σκοπιμότητας θα πρέπει να τονιστεί ότι καθώς δεν

υφίσταται ικανοποιητικός αριθμός επιδημιολογικών ερευνών, στοιχεία ζήτησης και





181

προσφοράς υπηρεσιών με σκοπό την αποσαφήνιση των αναγκών, καθώς και δυνατότητα

επιμέτρησης κριτηρίων, όπως η λειτουργική διασύνδεση, οι αποφάσεις εμπεριέχουν και το

ενδεχόμενο μη ορθού προσδιορισμού ή προσδιορισμού με πιθανότητα απόκλισης από τη

σκοπιμότητα υλοποίησης.

Γ11.2 Μεθοδολογικό πλαίσιο καθορισμού διαδικασίας παρακολούθησης και


Σε συνέχεια των ανωτέρω, γίνεται σαφής η αναγκαιότητα προσδιορισμού ενός ολιστικού

πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης της ΨΜ από ένα συμπαγές και αρθρωμένο

σύνολο δεικτών και κριτηρίων. Τα κριτήρια αυτά θα μπορούν να επιμετρήσουν τα

επιδιωκόμενα αποτελέσματα, με αντικειμενικό τρόπο, από καθορισμένες πηγές, με σαφή

τρόπο και μεθοδολογία και με δυνατότητα άμεσης επιβεβαίωσης και διασταύρωσης.

Οι περιορισμοί που παρουσιάζονται κατά την προσπάθεια υλοποίησης αυτής της

διαδικασίας, εντοπίζονται κυρίως στους ακόλουθους τρεις (3) βασικούς άξονες:

1. Καθορισμού του πλαισίου επίτευξης του στόχου.

2. Μετρησιμότητας δεικτών, κυρίως από τη σκοπιά της διάθεσης επίκαιρων, επαρκών

και αξιόπιστων δεδομένων στις αναφερόμενες πηγές επιβεβαίωσης.

3. Ορισμού των δεικτών και καθορισμού των μεταβλητών που τους αποτελούν.

Σχετικά με τον καθορισμό του πλαισίου επίτευξης του στόχου επισημαίνεται η

αναγκαιότητα καθορισμού του έτους-στόχου για την ολοκλήρωση της δράσης καθώς και

του βαθμού επίτευξης για τη θεώρηση, ως επιτυχούς, της ολοκλήρωσης της δράσης κατά το

χρονικό σημείο ελέγχου και απολογισμού. Σχετικά με τον δεύτερο άξονα, ιδιαίτερα

σημαντικό και κρίσιμο κρίνεται το θέμα της μετρησιμότητας των δεικτών σε συνάρτηση με

τις αναγνωρισθείσες ως πηγές επιβεβαίωσης. Υπάρχει η αναγκαιότητα αυστηρού

καθορισμού των τιμών έναρξης (βάσης) των δεικτών και των τιμών στόχων. Σε κάθε

περίπτωση ο καθορισμός των δεικτών αυτών ως σημείων επιμέτρησης, σε περίπτωση που

δεν υπάρχει ο απαιτούμενος βαθμός ωριμότητας και διάθεσης των δεδομένων για τον

υπολογισμό τους, δεν θα κάνει εφικτή τη δυνατότητα αποτίμησης του έργου. Τέλος,

σχετικά με τον τρίτο άξονα, θα πρέπει να υπάρξει πλήρης περιγραφή και ακριβής ορισμός

όλων των δεικτών έτσι ώστε κάθε δείκτης θα πρέπει να έχει προφανή τρόπο υπολογισμού.

Γ11.3 Προτάσεις για ενσωμάτωση δεικτών

Σχετικά με τον καθορισμό αντικειμενικά μετρήσιμων δεικτών, οι οποίοι θα αποτελούν το

εργαλείο για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της εξέλιξης της στοχοθεσίας

σχετικά με την ΨΜ, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σε αντίστοιχες περιπτώσεις (πχ.

Αυστραλία) η διαδικασία καθορισμού τους περιελάμβανε μέχρι και διενέργεια consencus

panel και διαδικασία review για την επιλογή των καταλληλότερων δεικτών.





182

Επίσης, πριν τον καθορισμό των δεικτών θα πρέπει να αξιολογηθεί η ικανοποίηση

χαρακτηριστικών όπως μετρησιμότητα, καταλληλότητα, απλότητα, χρησιμότητα,

(χαρακτηριστικά καθορισμού του καλού δείκτη εκβάσεως, πηγή EUPHORIC).

Ο καθορισμός ενός ολοκληρωμένου πλαισίου κριτηρίων και δεικτών απαιτεί τη μελέτη

αντίστοιχων μετρικών συστημάτων από άλλες χώρες καθώς και οργανισμούς. Επί

παραδείγματι, σύμφωνα με την επικαιροποιημένη έκδοση του Παγκόσμιου Χάρτη Ψυχικής

Υγείας (Mental Health Atlas, WHO 2011) προτείνονται και παρακολουθούνται οι βασικές

διαστάσεις της ΨΥ σχετικά με τις Υπηρεσίες ΨΥ και το ανθρώπινο δυναμικό.

Επίσης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο ECHIM (σειρά προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων

από την ΕΕ (Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας (SANCO) και τη EUROSTAT), δόθηκε έμφαση

στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή της παρακολούθησης του τομέα υγείας μέσω δεικτών

και προτείνονται μεταξύ άλλων οι ακόλουθοι δείκτες, οι οποίοι χρήζουν μελέτης κι

αξιολόγησης για την ένταξή τους στο υπό συζήτηση πλαίσιο:

• Κατηγορία Κατάσταση Υγείας, δείκτες σχετικά με: Άνοια, κατάθλιψη, απόπειρες

αυτοκτονίας, Ψυχολογική κατάσταση, Ψυχολογική ευεξία.

• Κατηγορία Παρεμβάσεις στην Υγεία: υπηρεσίες υγείας, δείκτες σχετικά με: Κλίνες,

απασχολούμενους ιατρούς/νοσηλευτές, εξαγωγές εσωτερικών ασθενών, εφημερίες

νοσοκομείων, μέση διάρκεια παραμονής.

Τέλος, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα πακέτα οδηγιών για την Πολιτική και τις Υπηρεσίες

ΨΤ (WHO, 2003) κατά τη διαδικασία σχεδιασμού και προϋπολογισμού για την παροχή

υπηρεσιών ΨΥ προκρίνεται ο καθορισμός των στόχων και η εκτίμηση των επιλογών με

κριτήρια, όπως δυνατότητα εφαρμογής, μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, αποδοχή, έμμεσα

αποτελέσματα καθώς επίσης και η εξειδίκευση των στόχων σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο

(πρώτο και δεύτερο έτος) και μεσοπρόθεσμο (τρίτο έως και πέμπτο).

Γ12. Τελικά αξιολογητικά συμπεράσματα Γ’ Μέρους

Γ12.1 Αποτύπωση κριτηρίων και δεικτών

Όσον αφορά τα προτεινόμενα από την μεθοδολογία κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης της

διοίκησης της ΨΜ, και σε συνέχεια της ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε στο παρόν

κεφάλαιο, η συνοπτική αποτύπωσή τους παρουσιάζεται στον επόμενο πίνακα.





183

Πίνακας 30: Κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης της διοίκησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Α. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ – ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ, ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Βαθμός υιοθέτησης

διαδικασιών

1. ΝΠΙΔ: Δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες διαδικασίες – ΝΠΔΔ: Υψηλός βαθμός

2. Υψηλός βαθμός υιοθέτησης από ΝΠΙΔ

3. Η υιοθέτηση των διαδικασιών και των κριτηρίων ελέγχεται. (Επί παραδείγματι, μη ύπαρξη

επιδημιολογικών μελετών, αδυναμία επιμέτρησης λειτουργικής διασύνδεσης)

Πληρότητα


1.Αναγκαιότητα καθορισμού συγκεκριμένων διαδικασιών επιμέτρησης της διαχείρισης και

εφαρμογής της ΨΜ

2.Υπερπλήρης (λαμβάνει υπόψη πολλές παραμέτρους)

3. Πλήρης

Καταλληλότητα


1.Για το τμήμα ΝΠΙΔ δεν μπορούν να αξιολογηθούν, για το τμήμα ΝΠΔΔ κατάλληλες.

2. Μη εύχρηστο εργαλείο.

3. Κατάλληλες εφόσον τηρούνται.

Επάρκεια


1.Αναγκαιότητα καθορισμού συγκεκριμένων διαδικασιών επιμέτρησης της διαχείρισης και

εφαρμογής της ΨΜ.

2.Επαρκείς διαδικασίες.

3.Επαρκείς εφόσον τηρούνται κατά γράμμα.

Διαδικασίες

διαχείρισης και

εφαρμογής σε

κεντρικό επίπεδο

(ΔΨΥ)

1. Διαδικασίες

τμημάτων ΔΨΥ (ΝΠΙΔ –

ΝΠΔΔ)

2. Σύστημα Διαχείρισης

(Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39321)

3. Διαδικασίες για την

έκδοση έγκρισης

σκοπιμότητας

Σαφήνεια


Χαμηλή Σαφήνεια σε όλους τους τομείς.

Η προτυποποίηση τους και η δημοσίευση των πρότυπων διαδικασιών θα διευκόλυνε το σύνολο

των εμπλεκομένων.



Δεν καταγράφηκαν διαδικασίες

Πληρότητα





εφαρμογής σε

περιφερειακό

επίπεδο (ΥΠΕ)








184

Επάρκεια



Σαφήνεια





Υψηλός

Πληρότητα


Πλήρεις



Κατάλληλες

Επάρκεια


Αναγκαιότητα αναθεώρηση των διαδικασιών (μετρικών, δεικτών κτλ) με σκοπό την προσαρμογή

στην κοινωνικοπολιτική και οικονομική κατάσταση αλλά και την πολιτική κατεύθυνση.



εφαρμογής στο

επίπεδο των ΕΠ

του ΕΣΠΑ

Διαδικασίες που

χρησιμοποιούνται σε

όλα τα ΕΠ του ΕΣΠΑ

Σαφήνεια


Σαφείς

Ύπαρξη μηχανισμού Δεν υπάρχει συγκεκριμένος μηχανισμός με σαφή κατεύθυνση την παρακολούθηση της ΨΜ.

Χρησιμοποιούνται επιμέρους εργαλεία, τα οποία δεν αποτελούν τμήματα του συνολικού

μηχανισμού κι ούτε έχουν προκύψει βάσει των στόχων παρακολούθησης.

Στελέχωση

μηχανισμού

Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ χωρίς διαχωρισμό και καθορισμό αρμοδιοτήτων.

Κατανομή αρμοδιοτήτων στα πλαίσια της ΕΥΤΥΚΑ και της ΕΥΕφτΥΚΑ

Πληροφοριακή

υποστήριξη


1.Εφαρμογές γραφείου.

2.Ο.Π.Σ. ΕΥΤΥΚΑ.

Συνέργεια –


μηχανισμού με

άλλους μηχανισμούς

Σύστημα Παρακολούθησης, ΜΥΠ, ΕΥΤΥΚΑ, ΕΥΕφτΥΚΑ, Λοιπές Διευθύνσεις Υπ. Υγείας

Μηχανισμοί

παρακολούθησης

της ΨΜ


εφαρμόζονται από τα

τμήματα ΝΠΙΔ – ΝΠΔΔ,

κριτήρια και δείκτες

από το σύστημα

παρακολούθησης,

διαδικασίες από

ΕΥΤΥΚΑ, ΕΥΕφτΥΚΑ και

λοιπές Διευθύνσεις Υπ.

Υγείας.

Αποτελεσματικότητα


Χαμηλή.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένος μηχανισμός για να αξιολογηθεί.


υποστήριξης των

κεντρικών και


εφαρμόζονται από τον

ΜΥΠ

Ύπαρξη μηχανισμού Ο ΜΥΠ δραστηριοποιείται όπως παρουσιάζεται ακολούθως, με σκοπό τη συστηματική

παρακολούθηση έργων και ενεργειών του τομέα ΨΜ και ΨΥ, τη βελτίωση της αποδοτικότητας και

αποτελεσματικότητας των ενεργειών των κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών και τη





185

μεταφορά τεχνογνωσίας.

Στελέχωση


Η στελέχωση του ΜΥΠ πραγματοποιείται σε τρία επίπεδα: ι) κεντρική ομάδα στο Υπ. Υγείας, ιι)

ομάδα των 7 περιφερειακών συνεργατών, ιιι) ομάδα εμπειρογνωμόνων.




Ο ΜΥΠ έχει αναπτύξει ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα με ι) μηχανισμό συλλογής

πληροφοριών για την κατάσταση του συστήματος ΨΥ από τις Μονάδες ΨΥ ιι) μηχανισμό για την

παρακολούθηση της εξέλιξης των συγχρηματοδοτούμενων έργων και ιιι) διαδικτυακή πύλη. Για

το εν λόγω ολοκληρωμένο σύστημα, κατά το έτος 2013, έχει προωθηθεί διάταξη Νόμου για να

τεθεί σε εφαρμογή η υποχρεωτική τήρηση στοιχείων από τους φορείς και εξελίσσονται δράσεις

εκπαίδευσης με σκοπό την έναρξη της παραγωγικής του λειτουργίας (σκέλος πρώτο και δεύτερο

του πληροφοριακού συστήματος) κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2013.

Επίσης, έχει αναπτυχθεί διαδικτυακό εργαλείο (forum) δημόσιας διαβούλευσης θεμάτων ψυχικής

υγείας της ΔΨΥ και σύστημα επικοινωνίας και διαχείρισης περιεχομένου των στελεχών της ΔΨΥ.





Ο ΜΥΠ πραγματοποιεί υποβοήθηση και διοικητική και επιστημονική υποστήριξη της λειτουργίας

της ΔΨΥ, συνεργάζεται με την ΕΥΤΥΚΑ και την ΕΥΕφτΥΚΑ για θέματα ΕΣΠΑ και με το γραφείο της

Υφυπουργού για θέματα που άπτονται της ΨΜ και της ΨΥ, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από

τη σύμβαση του αλλά και τις τρέχουσες ανάγκες του προγράμματος Ψυχαργώς. Επίσης, σχετικά

με θέματα λειτουργίας και οργάνωσης των μονάδων συνεργάζεται με το ΕΚΕΠΥ, τις διοικήσεις

των ΥΠΕ και των Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων και τέλος, όπου κρίνεται απαραίτητο υλοποιεί

διατομεακές συνεργασίες θεματικά στοχευμένες (π.χ. Υπουργείο Δικαιοσύνης για ακούσια

νοσηλεία).

των

περιφερειακών

υπηρεσιών



Ο ΜΥΠ έχει συντελλέσει στην ενίσχυση της διοικητικής και επιστημονικής ικανότητας της ΔΨΥ και

στη βελτίωση των δυνατοτήτων εποπτείας και επικοινωνίας στον τομέα της ΨΥ και της ΨΜ.

Ύπαρξη μηχανισμού Δεν υπάρχει συγκεκριμένος μηχανισμός (ΔΨΥ).

Σύμφωνα με οργανόγραμμα της ΕΥΤΥΚΑ και της ΕΥΕφτΥΚΑ.

Ο ΜΥΠ υποστηρίζει τους δικαιούχους μέσω του δικτύου συνεργατών του.

Στελέχωση


Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ χωρίς διαχωρισμό.

Σύμφωνα με τη στελέχωση της ΕΥΤΥΚΑ και της ΕΥΕφτΥΚΑ.

Σύμφωνα με τη διάρθρωση του ΜΥΠ σε τρία επίπεδα.


υποστήριξης των

δικαιούχων


εφαρμόζονται από τα

τμήματα ΝΠΙΔ – ΝΠΔΔ

της ΔΨΥ, την

ΕΥΕφτΥΚΑ, την ΕΥΤΥΚΑ

και το ΜΥΠ.



Εφαρμογές γραφείου.

ΟΠΣ ΕΥΤΥΚΑ





186

μηχανισμού Σύμφωνα με την υποδομή του ΜΥΠ που αναφέρθηκε ανωτέρω.





ΜΥΠ (σύμφωνα με τις πληροφορίες ανωτέρω), ΕΥΕφτΥΚΑ, ΕΥΤΥΚΑ.



Η ΔΨΥ παρουσιάζει χαμηλή αποτελεσματικότητα υποστήριξης λόγω της απουσίας τεχνικής

υποδομής και χαμηλού αριθμού προσωπικού.

Η ΕΥΤΥΚΑ υποστηρίζει αποτελεσματικά και άμεσα τους δικαιούχους.

Η ΕΥΕφτΥΚΑ λόγω του περιορισμένου αριθμού έργων στον τομέα της ΨΥ έχει μικρή εμπλοκή στις

διαδικασίες.

Ο ΜΥΠ λειτουργεί σύμφωνα με τη στελέχωση και τους πόρους του αποτελεσματικά στον τομέα

της υποστήριξης των δικαιούχων.

Ύπαρξη μηχανισμού Μηχανισμοί και διαδικασίες που προβλέπονται για εθνικούς και κοινοτικούς πόρους.

Στελέχωση


Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ, της Διεύθυνσης Οικονομικού, της ΕΥΤΥΚΑ και

της ΕΥΕφτΥΚΑ




Εφαρμογές γραφείου.

ΟΠΣ συγχρηματοδοτούμενων έργων.





Διεύθυνση Οικονομικού για φορείς ΝΠΔΔ.

ΕΥΤΥΚΑ

ΕΥΕφτΥΚΑ


χρηματοδότησης

της ΨΜ


εφαρμόζονται από την

ΔΨΥ για εθνικούς

πόρους, και την ΕΥΤΥΚΑ

για κοινοτικούς

πόρους.



Ύπαρξη καθυστερήσεων κι αδυναμία επί της ουσίας ελέγχου των χρηματοδοτικών δράσεων.


εσωτερικής


Ύπαρξη μηχανισμού Δεν υπάρχει

συγκεκριμένος

μηχανισμός

εσωτερικής


Ύπαρξη συστήματος Διαχείρισης για αξιολόγηση φορέων ψυχικής υγείας, το

οποίο δεν εφαρμόζεται επί της ουσίας με σκοπό την αξιολόγηση της ποιότητας

των παρεχομένων υπηρεσιών.





187

Στελέχωση


Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της υπηρεσίας χωρίς διαχωρισμό




- Εφαρμογές γραφείου





- Φορείς Ψυχικής Υγείας



- Δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο μηχανισμοί άσκησης αξιολόγησης

διαχειριστικών, διοικητικών και οικονομικών θεμάτων καθώς και θεμάτων

ποιότητας υπηρεσιών με απώτερο σκοπό τη διασφάλιση της λογοδοσίας σε

σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης.

Ύπαρξη μηχανισμού Διοικητικοοικονομικός έλεγχος & έλεγχος ποιότητας μονάδων (προβλέπονται στο σύστημα

διαχείρισης)

Έλεγχοι όπως προβλέπονται από ΕΥΤΥΚΑ και ΕΥΕφτΥΚΑ

Στελέχωση


Συμμετοχή του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ χωρίς διαχωρισμό.

Συμμετοχή των αντίστοιχων Μονάδων και στελεχών ΕΥΤΥΚΑ και ΕΥΕφτΥΚΑ.




Εφαρμογές γραφείου

ΟΠΣ συγχρηματοδοτούμενων έργων.





Φορείς Ψυχικής Υγείας και ΤΕΨΥ


ελέγχου



Δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο μηχανισμοί άσκησης ελέγχου διαχειριστικών,

διοικητικών και οικονομικών θεμάτων καθώς και θεμάτων ποιότητας υπηρεσιών με απώτερο

σκοπό τη διασφάλιση της λογοδοσίας σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης.

Αποτελεσματική λειτουργία ΕΥΤΥΚΑ, απουσία των ΤΕΨΥ από την διαδικασία





188

Β. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ


κριτηρίων

1.Ελέγχεται η υιοθέτηση τους

2. Υψηλός

Επάρκεια κριτηρίων 1.Επαρκή κριτήρια

Αδυναμίες κατά την εφαρμογή τους (π.χ. επιδημιολογικές μελέτες)

2. Ανάγκη αναθεώρησης δεικτών


κριτηρίων

1.Υψηλή, να προστεθούν κριτήρια ζήτησης και προσφοράς

2. Αναγκαιότητα επικαιροποίησης

Πληρότητα κριτηρίων 1.Υψηλός βαθμός επάρκειας

2. Αναγκαιότητα επικαιροποίησης

Σαφήνεια κριτηρίων 1.Υψηλή, πιθανότητα απαίτησης εξειδίκευσης

2.Υψηλή σαφήνεια, η συνάφεια τους με τους στόχους του Ψυχαργώς Γ ελέγχεται.

Εφικτότητα τιμών

στόχων

1.Δεν έχουν τεθεί στα πλαίσια του Ψυχαργώς Γ

2.Δεν υπάρχει επικαιροποιημένος επιχειρησιακός σχεδιασμός.

Μετρησιμότητα

κριτηρίων και

δεικτών

1.Δεν έχει εφαρμογή

2. Υψηλή σε σχέση με τα υλοποιούμενα έργα. Αδυναμίες επιμέτρησης των αποτελεσμάτων της

ΨΜ.

Κριτήρια και

δείκτες για την

σχεδίαση και την

διαχείριση της

Ψυχιατρικής

Μεταρρύθμισης

1.Κριτήρια για την

έκδοση εγκρίσεων


2.Δείκτες ΕΠΑΝΑΔ

Αναλογικότητα των

κριτηρίων και των

δεικτών


2.Υψηλή


κριτηρίων

1.Ο βαθμός υιοθέτησης δεν είναι επαρκής. (π.χ. μη ύπαρξη επιδημιολογικών μελετών, αδυναμία

επιμέτρησης λειτουργικής διασύνδεσης)

2.Υψηλός

Επάρκεια κριτηρίων 1.Επαρκή κριτήρια. Αδυναμίες κατά την εφαρμογή τους (π.χ. επιδημιολογικές μελέτες)



κριτηρίων

1.Υψηλή, να προστεθούν κριτήρια ζήτησης και προσφοράς.


Κριτήρια και

δείκτες για την

επιλογή έργων –

παρεμβάσεων

της Ψυχιατρικής

Μεταρρύθμισης

1.Κριτήρια για την

έγκριση


2.Δείκτες ΕΠΑΝΑΔ

Πληρότητα κριτηρίων 1.Επαρκή

2.Ανάγκη αναθεώρησης δεικτών





189

Σαφήνεια κριτηρίων 1.Υψηλή

2. Οι δείκτες πρέπει να προσαρμοστούν σύμφωνα με τον επιχειρησιακό σχεδιασμό του

Ψυχαργώς Γ’.

Εφεκτικότητα τιμών

στόχων

Δεν έχει εφαρμογή

Μετρησιμότητα

κριτηρίων και

δεικτών

1. Επαρκής

2. Υψηλή

Αναλογικότητα των

κριτηρίων και των

δεικτών


2.Υψηλή





190

Γ12.2 Συνθετική αξιολόγηση διοίκησης Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης

Εισαγωγικά θα πρέπει να αναφερθεί ότι τα συμπεράσματα που παρουσιάζονται

ακολούθως, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στις διαπιστώσεις που ενσωματώθηκαν και στην

προηγούμενη έκθεση αξιολόγησης. Στην περίοδο αξιολόγησης της παρούσας έκθεσης δεν

αποτυπώθηκαν ουσιαστικές αλλαγές στον υπό εξέταση άξονα αξιολόγησης σε σχέση με την

προηγούμενη περίοδο αναφοράς.

Από την ανάλυση που προηγήθηκε διαπιστώθηκε ότι κεντρικό ρόλο στη διοίκηση της ΨΜ

έχει η ΔΨΥ. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η ΔΨΥ έχει ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων και

μάλιστα διευρυμένο σε σχέση με τις συνήθεις αρμοδιότητες των διευθύνσεων του Υπ.

Υγείας (π.χ. η ΔΨΥ έχει ακόμα και οικονομικές αρμοδιότητες). Η δομή και οι αρμοδιότητες

της ΔΨΥ όπως αποτυπώνονται στο υφιστάμενο οργανόγραμμα του Υπουργείου, δεν

καλύπτουν τις ανάγκες όχι μόνο για την πραγματοποίηση μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής

αλλά και τις ανάγκες εκτέλεσης των τυπικών καθημερινών καθηκόντων των στελεχών της.

Η πολιτική ηγεσία δεν έχει αναλάβει μέχρι στιγμής, δράση επιχειρησιακής κατεύθυνσης με

σκοπό την εξειδίκευση της πολιτικής για την ΨΜ στη χώρα και την ενεργοποίηση της

λειτουργίας των κεντρικών, περιφερειακών και τομεακών υπηρεσιών, οι οποίες θα

αναλάβουν τη διεκπεραίωση του επιχειρησιακού σχεδιασμού αλλά και την άσκηση του

ρόλου τους στη διοίκηση της ΨΜ.

Οι ΥΠΕ και οι ΤΕΨΥ/ΤΕΨΥΠΕ δεν δραστηριοποιούνται σε καμία κατεύθυνση της διάστασης

της διοίκησης της ΨΜ. Η ΕΥΤΥΚΑ και η ΕΥΕφτΥΚΑ υλοποιούν το ρόλο τους στο πλαίσιο των

συγχρηματοδοτούμενων έργων, χωρίς αυστηρό προσανατολισμό προς την ΨΜ και

σύμφωνα με τις αδυναμίες που παρουσιάζονται εξαιτίας της έλλειψης επιχειρησιακού

σχεδιασμού. Ο ΜΥΠ λειτουργεί επικουρικά των υπηρεσιακών και πολιτικών στελεχών του

Υπ Υγείας.

Τα βασικά συμπεράσματα στις επιμέρους λειτουργικές περιοχές της διοίκησης, όπως

περιγράφηκαν στις προηγούμενες ενότητες και προέκυψαν από τις εργασίες του

συμβούλου αξιολόγησης παρουσιάζονται στη συνέχεια:

• Σχεδιασμός πολιτικής.

Ενώ υπάρχει σαφής αρμοδιότητα της ΔΨΥ, η υφιστάμενη οργανωτική δομή δεν

ανταποκρίνεται σε αυτή τη λειτουργία, δεδομένου ότι δεν υπάρχει τμήμα που να έχει

αποκλειστική αρμοδιότητα τη σχεδίαση της πολιτικής για το σύνολο του τομέα ψυχικής

υγείας.

Σε αυτό το επίπεδο, δεσπόζει η έλλειψη ενός «επιχειρησιακού σχεδίου» που θα εξειδικεύει

την πολιτική καθώς και απουσία ικανών επιδημιολογικών δεδομένων και ολοκληρωμένων

στοιχείων λειτουργίας των ΜΨΥ (ανθρώπινο δυναμικό, παροχή υπηρεσιών, υποδομές κλπ)

που θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν τη λειτουργία του σχεδιασμού και της εξειδίκευσης

της πολιτικής.

• Παρακολούθηση και υποστήριξη.





191

Η ΔΨΥ παρακολουθεί τα ζητήματα ΨΥ της χώρας ανάλογα με τη νομική μορφή του φορέα

(ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ). Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε επίπεδο φορέα ΨΥ και δεν

περιλαμβάνει τον αμιγώς ιδιωτικό τομέα με τον οποίο εμπλέκεται μόνο στο επίπεδο της

έκδοσης άδειας λειτουργίας. Συγκεκριμένα κάθε στέλεχος της ΔΨΥ είναι αρμόδιο για την

τήρηση ξεχωριστού φακέλου για κάθε φορέα αλλά αυτή η διαδικασία δεν ενοποιείται με

την χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων και βάσεων δεδομένων από τα οποία θα προκύπτουν

άμεσα αποτελέσματα.

Επίσης, δεν υπάρχουν τα κατάλληλα πληροφοριακά εργαλεία διοίκησης που να αφορούν

το σύστημα ΨΥ ή/και την διοίκηση της ΨΜ σε κεντρικό επίπεδο και οι εν χρήσει εφαρμογές

τεχνολογιών πληροφορικής περιορίζονται σε εφαρμογές MS Office (σχετικά πρόσφατα η

ΔΨΥ κάλυψε τις ανάγκες της σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές). Διαπιστώνονται επίσης

δυσκολίες και στην τήρηση ενός μητρώου με την μορφή μιας ενιαίας βάσης δεδομένων με

κωδικοποιημένα και συσχετισμένα τα έργα που εντάσσονται στο πλαίσιο της ΨΜ σε όλες

τις φάσεις τους (σχεδιασμός, σκοπιμότητα, υλοποίηση, ολοκλήρωση κλπ).

Στο καθημερινό της έργο η ΔΨΥ υποστηρίζεται από τον ΜΥΠ με σκοπό να συμβάλλει στη

βελτίωση του ρυθμού υλοποίησης των έργων της ΨΜ και την ενδυνάμωση των λειτουργιών

παρακολούθησης και υποστήριξης της. Ο μηχανισμός αυτός λειτουργεί υποστηρικτικά και

στους φορείς ΨΥ για την υλοποίηση των έργων. Ο ΜΥΠ κατά το έτος 2013 ανέπτυξε

πληροφοριακό σύστημα συλλογής στοιχείων από τους φορείς με σκοπό την

παρακολούθηση των φορέων και αυτή τη στιγμή είναι σε διαδικασία εκπαίδευσης των

φορέων.

• Αξιολόγηση και έλεγχος

Στη ΔΨΥ δεν προβλέπεται συγκεκριμένη διαδικασία αξιολόγησης και ελέγχου της ΨΜ,

εκτός από την εξωτερική αξιολόγηση που διενεργείται στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης.

Τα επιμέρους τμήματα της ΔΨΥ έχουν αρμοδιότητα ελέγχου και αξιολόγησης των

αντίστοιχων ΜΥ.

Η υπό συζήτηση διαδικασία υλοποιείται κυρίως μέσω του συστήματος διαχείρισης. Το

σύστημα αυτό, αν και θεσμικά κατοχυρωμένο (βλέπε ανωτέρω), χρησιμοποιείται μόνο από

τα ΝΠΙΔ και μόνο κατά τη διάσταση της υλοποίησης διοικητικού-οικονομικού ελέγχου και

παρακολούθησης. Τα ΝΠΔΔ υποβάλλουν ηλεκτρονικά στοιχεία σε άλλες εφαρμογές

(ΕΣΥ.ΝΕΤ, χάρτης υγείας). Το σύστημα δεν υποστηρίζεται από μηχανογραφική εφαρμογή

(συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία) με παροχή δυνατοτήτων επιχειρηματικής ευφυΐας

(υποσύστημα ΒΙ) για εξαγωγή ομογενοποιημένων και ομαδοποιημένων δεδομένων και

δεικτών (π.χ. κατά θεράποντα, κατηγορία δομής, κατά φορέα, κατηγορία δαπάνης) και για

τη διεξαγωγή γρήγορων ηλεκτρονικών διασταυρώσεων σε θέματα ιδιαίτερου

ενδιαφέροντος (π.χ. χρηματοδοτικά θέματα). Επίσης, δεν παρακολουθείται η διάσταση του

προβλεπόμενου ποιοτικού ελέγχου ούτε ανεξάρτητα ούτε σε συνάρτηση με τα οικονομικά

δεδομένα. Ο ποιοτικός έλεγχος συνδέεται με οδηγούς ποιότητας οι οποίοι κρίνονται ως

δύσχρηστοι και χωρίς να παρέχεται επιτελικά η δυνατότητα ελέγχου της εφαρμογής του

επιζητούμενου επιπέδου ποιότητας από τις ΜΨΥ.





192

Γίνεται λοιπόν σαφές, ότι δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο μηχανισμοί άσκησης

ελέγχου και αξιολόγησης διαχειριστικών, διοικητικών και οικονομικών θεμάτων καθώς και

θεμάτων ποιότητας υπηρεσιών με απώτερο σκοπό τη διασφάλιση της λογοδοσίας σε σχέση

με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης.

Επιπρόσθετα από τα ανωτέρω, δεν πραγματοποιείται κάποια άλλη τυπική και τακτική

διαδικασία ελέγχου αν και προβλέπονται επιτόπιοι έλεγχοι στις ΜΨΥ. Συγκεκριμένα να

αναφέρουμε ότι η Επιτροπή Διοικητικού, Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου (ΕΔΟΔΕ),

ενώ έχει συσταθεί δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ έλεγχο. Η αδυναμία υλοποίησης του

έργου της επιτροπής οφείλεται και στη μη στήριξη της με εξειδικευμένα στελέχη και η

απουσία της απαραίτητης οικονομοτεχνικής υποδομής για την πραγματοποίηση των

επιτόπιων ελέγχων.

Αντίθετα το Σώμα Ελεγκτών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ), πραγματοποιεί

ελέγχους κατόπιν εντολής της Πολιτικής Ηγεσίας και στη συνέχεια κοινοποιεί το πόρισμα

στη ΔΨΥ (βλέπε και αξιολογητικό ερώτημα Γ13.3 για επέκταση της απάντησης και

ολοκλήρωση παρουσίασης όλων των παραμέτρων).

Όσον αφορά τα προτεινόμενα από την μεθοδολογία κριτήρια και δείκτες αξιολόγησης της

διοίκησης της ΨΜ, και σε συνέχεια της ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε στο παρόν

κεφάλαιο, η συνοπτική αποτύπωση τους παρουσιάζεται στο επόμενο πλαίσιο.

Συμπερασματικά, ο τομέας της Ψυχικής Υγείας καθώς και το πρόγραμμα Ψυχαργώς σαν μια

μεταρρυθμιστική πολιτική της χώρας διοικείται κεντρικά, σχεδόν αποκλειστικά από το Υπ.

Υγείας. Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπ. Υγείας επιτελεί το έργο της με μετακλητούς

συνεργάτες οι οποίοι αποχωρούν με την αντικατάσταση του αρμόδιου πολιτικού

προσώπου, γεγονός που διαμορφώνει ένα ασταθές περιβάλλον πολιτικής και διοίκησης,

που τελικά επιδρά αρνητικά στην υλοποίηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης.

Σε υπηρεσιακό επίπεδο η ΔΨΥ έχει κυρίαρχο ρόλο με εκτελεστικές αρμοδιότητες στον

σχεδιασμό και στην πολιτική, στην παρακολούθηση και υποστήριξη και τέλος στην

αξιολόγηση και στον έλεγχο. Εντούτοις, το υφιστάμενο οργανόγραμμα και οι αρμοδιότητες

της δεν ανταποκρίνονται στην ανάγκη άσκησης του επιτελικού της ρόλου. Επίσης αφενός

δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο τρόπο μηχανισμοί άσκησης ελέγχου και αξιολόγησης

διαχειριστικών, διοικητικών και οικονομικών θεμάτων καθώς και θεμάτων ποιότητας

υπηρεσιών, αφετέρου δεν ακολουθούνται πρόσθετες διαδικασίες διοίκησης σε

περιφερειακό επίπεδο, με αποτέλεσμα την μετατροπή της ΔΨΥ στην πράξη σε ένα

μηχανισμό διεκπεραίωσης της καθημερινότητας.

Το γεγονός αυτό είναι και σε πλήρη αντιδιαστολή με τα τεκταινόμενα στην διοίκηση του

τομέα της Υγείας όπου υπάρχει περιφερειοποίηση για περισσότερο από μια δεκαετία. Αυτή

η «κεντρικά» ελεγχόμενη διοίκηση ήταν κατάλληλη στις αρχικές φάσεις της ΨΜ, όταν δεν

είχε αναπτυχθεί το σημερινό πλέγμα δομών και είδους υπηρεσιών σε όλη τη χώρα, αλλά

πλέον έχει ξεπεραστεί και είναι εμφανές ότι απαιτείται η αναδιάρθρωση της οργάνωσης

και της διοίκησης του συστήματος παροχής υπηρεσιών ΨΥ. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι

άλλωστε και τα πορίσματα της ex post αξιολόγησης, καθώς και οι προτάσεις της Επιτροπής

Αναθεώρησης του Ψυχαργώς.





193

Γ12.3 Προτάσεις

Με βάση τα παραπάνω, η Ομάδα Αξιολόγησης κατέληξε σε συγκεκριμένες παρεμβάσεις σε

επίπεδο ΔΨΥ, οι οποίες συνοπτικά παρουσιάζονται στη συνέχεια:

• Προσαρμογή της οργανωτικής διάρθρωσης της ΔΨΥ στις πραγματικές ανάγκες. Σε

μακροχρόνιο επίπεδο, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την αναδιάρθρωση της

υπηρεσίας με νέα τμήματα βασισμένα σε λειτουργίες διοίκησης (προγραμματισμός,

παρακολούθηση, έλεγχος κλπ). Σε βραχυχρόνιο επίπεδο προτείνεται να

δημιουργηθεί ένα «άτυπο» τμήμα ή μια εξειδικευμένη ομάδα δράσης που θα

παρακολουθεί και θα υποστηρίζει άμεσα την προώθηση της ΨΜ και θα

συνεπικουρείται στο έργο του από τον μηχανισμό υποστήριξης. Το τμήμα αυτό

μπορεί να αναλάβει την υλοποίηση ορισμένων από τις επόμενες προτάσεις.

Εναλλακτικά και εφόσον δεν είναι εφικτή η διαμόρφωση αυτού του τμήματος

προτείνεται η σύσταση μιας ομάδας δράσης για την αντιμετώπιση της τρέχουσας

δύσκολης κατάστασης και των κρίσιμων ζητημάτων της ΨΜ.

• Εφαρμογή διαδικασίας για την πλήρη αποτύπωση και παρακολούθηση όλων των

δράσεων που εντάσσονται στο πλαίσιο της ΨΜ σε όλα τα στάδια (σκοπιμότητα,

ένταξη, υλοποίηση, ολοκλήρωση κλπ). Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να οριστεί

υπεύθυνος που θα αναλάβει να συντονίζει όλους τους εμπλεκόμενους (ΜΥΠ,

ΕΥΕφτΥΚΑ, ΕΥΤΥΚΑ κλπ) και να παραλαμβάνει την απαιτούμενη πληροφορία με

τυπικό τρόπο σε τακτική βάση. Αυτό μπορεί να αποτελέσει και αντικείμενο του

«άτυπου» τμήματος ή της εξειδικευμένης ομάδας δράσης που αναφέρθηκε

ανωτέρω.

• Εκπόνηση ενός επιχειρησιακού σχεδίου που θα εξειδικεύει τις δράσεις και θα δίνει

προτεραιότητες στην υλοποίησή τους έτσι ώστε να υποστηρίζονται στη συνέχεια

είτε από τον ΜΥΠ, είτε να ορίζονται άλλες απαιτούμενες ενέργειες (π.χ. ενέργειες

ωρίμανσης, μελετών κλπ).

• Εφαρμογή πληροφοριακών συστημάτων διοίκησης (MIS) στη λειτουργία της ΔΨΥ.

• Ενίσχυση του στελεχιακού δυναμικού της ΔΨΥ και κάλυψη των κενών οργανικών

θέσεων, ενέργεια που να συμβάλλει στην οργανωτική διάρθρωση της ΔΨΥ όπως

προτάθηκε προηγουμένως .

• Προτυποποίηση διαδικασιών και εντύπων (π.χ. τυποποιημένο έγγραφο για την

έκδοση σκοπιμότητας).

• Αποσυμφόρηση της ΔΨΥ με τη λειτουργία των ΤΕΨΥ και την εκτέλεση των

προβλεπόμενων αρμοδιοτήτων τους για την περιφερειακή διάρθρωση του

συστήματος, σύμφωνα και με τις προτάσεις της Επιτροπής Αναθεώρησης.

• Ενεργοποίηση λειτουργιών και συμμετοχή Υ.Πε στην ΨΜ.





194

Γίνεται πια, περισσότερο σαφές από ποτέ, ότι χρειάζεται αλλαγή και προσαρμογή του

μοντέλου διοίκησης από κεντρικό σε αποκεντρωμένο με ανάθεση αρμοδιοτήτων στις ΥΠΕ

κατά τα πρότυπα του ΕΣΥ και αποσαφήνιση του ρόλου των ΤΕΨΥ (συμβουλευτικός vs

αποφασιστικός). Ανάλογα με τον ρόλο του καθενός (ΥΠΕ, ΤΕΨΥ) να υπάρξει και η αντίστοιχη

θεσμική ανάθεση αρμοδιοτήτων αλλά και υποστήριξη με την εξασφάλιση της

απαιτούμενης στελέχωσης έτσι ώστε να καταστεί δυνατό, η ΔΨΥ σε κεντρικό επίπεδο να

λειτουργήσει επιτελικά.

Επιπρόσθετα μια σειρά από παρεμβάσεις στο επίπεδο της διοίκησης του συστήματος θα

συμβάλλουν αφενός στην αποσυμφόρηση του έργου και των διαδικασιών της ΔΨΥ

αφετέρου θα βελτιώσουν συνολικά την ποιότητα διοίκησης. Τέτοιες παρεμβάσεις είναι:

• Σχετικά με το σύστημα διαχείρισης:

o Υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος υποστήριξης της διαδικασίας

(συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία, ανάλυση, προγραμματισμό, έλεγχο,

συντονισμό), φιλικού προς το χρήστη, χωρίς την έγερση απαιτήσεων

εκπαίδευσης και υποστήριξης των φορέων, με μεγάλη δυνατότητα άμεσης

προσαρμογής και μηδαμινή επιβάρυνση της εργασιακής ρουτίνας των

στελεχών των φορέων.

o Χρήση του συστήματος οριζόντια από όλους τους φορείς παροχής

υπηρεσιών ΨΥ, συμπεριλαμβανομένων των ΝΠΙΔ.

o Υλοποίηση διαδικασιών ποιότητας με εύχρηστα εργαλεία τα οποία να

προσφέρουν δυνατότητες επιμέτρησης.

• Εφαρμογή της τομεοποίησης και λειτουργία των ΤΕΨΥ και των ΤΕΨΥΠΕ. Σε αυτή την

κατεύθυνση μπορεί να προβλεφτούν μια σειρά από μέτρα όπως τα παρακάτω:

o Αποσαφηνιση του ρόλου τους (συμβουλευτικός έναντι (vs) αποφασιστικού).

o Ακριβής προσδιορισμός των αρμοδιοτήτων, των ευθυνών και των ορίων

δικαιοδοσίας τους.

o Υποστήριξη από την απαιτούμενη διοικητική δομή/υπόσταση για την

ικανοποίηση του ρόλου τους και την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους.

o Θέσπιση κινήτρων και ποινών για την λειτουργία των επιτροπών.

o Εξεύρεση πόρων για τη λειτουργία των ΤΕΨΥ και την άμεση στελέχωσή τους

κατόπιν προκήρυξης (με έμμισθες θέσεις) από ένα ευρύ φάσμα

επαγγελματιών ΨΥ με την αναγκαία τεχνογνωσία. Συνεχής αξιολόγηση των

μελών των επιτροπών σύμφωνα με την επίτευξη των στόχων τους.

• Εφαρμογή των προβλεπόμενων για την περιφερειακή διάρθρωση του συστήματος

στις προτάσεις της Επιτροπής Αναθεώρησης και σύμφωνα με τα προτεινόμενα από

την ομάδα αξιολόγησης για την ευρύτερη αλλαγή του μοντέλου διοίκησης του

συστήματος. (βλέπε και δεύτερη αξιολογητική ενότητα)

• Εξειδίκευση και εφαρμογή των προβλεπόμενων στις προτάσεις αναθεώρησης του

Ψυχαργώς για την παρακολούθηση του συστήματος ΨΥ και της ΨΜ, εστιάζοντας

στην αρχική φάση στη διαμόρφωση του μηχανισμού, την ανάπτυξη της





195

μεθοδολογίας και των εργαλείων συλλογής καθώς και στην προτεραιοποίηση των

ζητούμενων μεταβλητών για την παρακολούθηση.

Τέλος, για την ανάπτυξη του απαιτούμενου και προβλεπόμενου συστήματος

παρακολούθησης της ΨΜ προτείνονται τα παρακάτω:

• Ανάπτυξη του μηχανισμού συλλογής.

• Εφαρμογή κωδικοποιήσεων και παροχή αναλυτικών οδηγιών.

• Σχεδίαση και ανάπτυξη του κατάλληλου πληροφοριακού συστήματος.

• Εφαρμογή ενεργειών υποστήριξης των ΜΨΥ (ευαισθητοποίηση, κατάρτιση κλπ).

• Ενεργοποίηση και «δέσμευση» των φορέων για παροχή των αιτούμενων

δεδομένων, που μπορεί να λάβει υποχρεωτικό χαρακτήρα και να συνδεθεί με την

χρηματοδότηση ή με την θέσπιση κυρώσεων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

• Προτεραιοποίηση των μεταβλητών που θα συλλέγονται και εστίαση στην αρχική

φάση σε περιορισμένο αριθμό μεταβλητών.

• Σταδιακή επέκταση του συστήματος σε επιπρόσθετες μεταβλητές και κατηγορίες

πληροφοριών.





196

ΜΕΡΟΣ Δ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Σύμφωνα με την προκήρυξη του διαγωνισμού επιλογής αναδόχου, βασικό έργο της

αξιολόγησης του εθνικού σχεδίου δράσης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης είναι η

διερεύνηση της προόδου αφενός στην επίτευξη των στόχων και αφετέρου των επιπτώσεων

των δράσεων και παρεμβάσεων που θα υλοποιηθούν από το 2011 έως το 2015. Από το

τεύχος διακήρυξης του έργου τίθενται τα παρακάτω αξιολογητικά ερωτήματα:

1. Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος έως σήμερα;

2. Σε ποιο βαθμό έχει επιτευχθεί η στοχοθεσία του «Ψυχαργώς» και γενικότερα της

Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα;

3. Που εντοπίζονται οι μεγαλύτερες αποκλίσεις μεταξύ των αποτελεσμάτων και των

επιδιωκόμενων στόχων σε σχέση με την βασική φιλοσοφία της

αποϊδρυματοποίησης;

4. Είναι οι επιπτώσεις των παρεμβάσεων οι αναμενόμενες (ενδεικτικοί δείκτες

επιπτώσεων: Διαπεριφερειακές ροές ασθενών, Συνεχές της φροντίδας,

Ικανοποίηση χρηστών, Πρόληψη κλπ);

5. Είναι το κόστος των παρεμβάσεων συναφές με τα αποτελέσματα;

6. Σε ποιο βαθμό η έως σήμερα προσπάθεια Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, έχει

επηρεάσει την ποιότητα της ζωής των ασθενών, των οικογενειών τους και των

επαγγελματιών του τομέα;

7. Ποιες είναι οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν;

8. Ποιες θέσεις εργασίας διατηρούνται, ως απόρροια της υλοποίησης των

παρεμβάσεων;

9. Ποια η πορεία της επαγγελματικής (επαν)ένταξης των ψυχικά ασθενών και πόσο

συμβάλλουν οι Κοι.Σ.Π.Ε. σε αυτήν;

10. Προτάσεις για την επικαιροποίηση της στρατηγικής και των πολιτικών

(μελλοντικό προγραμματισμό, την στρατηγική και στοχοθεσία που θα

απαιτηθούν για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013) με σκοπό την βέλτιστη

αξιοποίηση των πόρων για την περαιτέρω ανάπτυξη, ολοκλήρωση και εδραίωση

της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης;

11. Η εφαρμογή της τομεοποίησης (ή η λειτουργία των ΤΟΨΥ & ΤΟΨΥΠΕ) κατά πόσο

λειτούργησε ενισχυτικά στην Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα;

Κατά την εκπόνηση του μεθοδολογικού σχεδιασμού της αξιολόγησης και λαμβάνοντας

υπόψη τα παραπάνω ερωτήματα-απαιτήσεις, εξειδικεύτηκαν και εμπλουτίστηκαν





197

περαιτέρω τα αξιολογητικά ερωτήματα. Συγκεκριμένα, τα αξιολογητικά ερωτήματα που

προτείνει η αξιολογητική ομάδα για την on going αξιολόγηση της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης είναι τα εξής:

1. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ είναι

επίκαιρη σε σχέση με τις πολιτικές της ΕΕ / του ΠΟΥ/ άλλων χωρών για την ψυχική

υγεία;


κατάλληλη για το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει;


συνεκτική με την στρατηγική «Ευρώπη 2020» / το εθνικό πρόγραμμα

μεταρρυθμίσεων 2011-2014/ το μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής

σταθερότητας/ το ΕΣΠΑ και τα επιμέρους επιχειρησιακά προγράμματα/ τις

γενικότερες πολιτικές του τομέα υγείας;


συμπληρωματική με τις εθνικές πολιτικές για την ανάπτυξη και την απασχόληση /

με τις εθνικές πολιτικές καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού;

5. Οι στόχοι που έχουν τεθεί στο σχέδιο δράσης είναι ρεαλιστικοί και

πραγματοποιήσιμοι; Είναι μετρήσιμοι;

6. Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος της

ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας; Υπάρχουν αποκλίσεις σε σχέση με τη

βασική φιλοσοφία της αποϊδρυματοποίησης;

7. Ποιες είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις των παρεμβάσεων της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης;

8. Αντιμετωπίζονται σφαιρικά θέματα χρηματοδότησης και βιωσιμότητας των

εφαρμογών του σχεδίου;

9. Σε ποιο βαθμό έχει επηρεάσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση την ποιότητα ζωής των

ασθενών και των οικογενειών τους / των επαγγελματιών ψυχικής υγείας;

10. Υπάρχουν διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και μηχανισμοί παρακολούθησης

της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε κεντρικό επίπεδο/ σε περιφερειακό επίπεδο /

στο επίπεδο των ΕΠ του ΕΣΠΑ;

11. Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί και διαδικασίες υποστήριξης των δικαιούχων / των

κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών του συστήματος;

12. Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί ελέγχου και εσωτερικής αξιολόγησης της

διαδικασίας;

Τα νέα αξιολογητικά ερωτήματα περιλαμβάνουν όλα τα προτεινόμενα από την διακήρυξη

του έργου καθώς και πρόσθετα ερωτήματα που αφορούν κυρίως την πολιτική και την





198

διαχείριση-διοίκηση της εφαρμογής της. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται η

συσχέτιση των ερωτημάτων της διακήρυξης με τα προτεινόμενα από την ομάδα έργου

ερωτήματα:

Πίνακας 31: αξιολογητικά ερωτήματα

Αξιολογητικά ερωτήματα που περιλαμβάνονται στη διακήρυξη Αντιστοιχεί / Περιλαμβάνεται στο

ερώτημα:

Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος έως

σήμερα; 6

Σε ποιο βαθμό έχει επιτευχθεί η στοχοθεσία του «Ψυχαργώς» και

γενικότερα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα; 5

Που εντοπίζονται οι μεγαλύτερες αποκλίσεις μεταξύ των αποτελεσμάτων

και των επιδιωκόμενων στόχων σε σχέση με την βασική φιλοσοφία της

αποϊδρυματοποίησης;

6

Είναι οι επιπτώσεις των παρεμβάσεων οι αναμενόμενες (ενδεικτικοί

δείκτες επιπτώσεων: Διαπεριφερειακές ροές ασθενών, Συνεχές της

φροντίδας, Ικανοποίηση χρηστών, Πρόληψη κλπ);

7

Είναι το κόστος των παρεμβάσεων συναφές με τα αποτελέσματα; 8

Σε ποιο βαθμό η έως σήμερα προσπάθεια Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης,

έχει επηρεάσει την ποιότητα της ζωής των ασθενών, των οικογενειών

τους και των επαγγελματιών του τομέα;

9

Ποιες είναι οι θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν; 6

Ποιες θέσεις εργασίας διατηρούνται, ως απόρροια της υλοποίησης των

παρεμβάσεων; 6

Ποια η πορεία της επαγγελματικής (επαν)ένταξης των ψυχικά ασθενών

και πόσο συμβάλλουν οι Κοι.Σ.Π.Ε. σε αυτήν; 4, 6

Προτάσεις για την επικαιροποίηση της στρατηγικής και των πολιτικών


απαιτηθούν για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013) με σκοπό την

βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων για την περαιτέρω ανάπτυξη,

ολοκλήρωση και εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης;

1,2,3,4,5,6, 7,8,9,10,11,12,

Η εφαρμογή της τομεοποίησης (ή η λειτουργία των ΤΟΨΥ & ΤΟΨΥΠΕ)

κατά πόσο λειτούργησε ενισχυτικά στην Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην

Ελλάδα;

6





199

Δ1. Πολιτική της ΨΜ

Δ1. 1. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ

είναι επίκαιρη σε σχέση με τις πολιτικές της ΕΕ / του ΠΟΥ/ άλλων χωρών για

την ψυχική υγεία;

Το σχέδιο δράσης Ψυχαργώς Γ’ φάση περιλαμβάνει και καλύπτει πολύ μεγάλο μέρος των

θεμάτων που θέτουν οι διεθνείς και ευρωπαϊκές πολιτικές και ακολουθεί τις

κατευθυντήριες γραμμές που θέτουν οι αρμόδιες αρχές. Ωστόσο παρουσιάζονται κενά σε

καίρια ζητήματα, όπως για παράδειγμα η οικονομική διάσταση της ψυχικής υγείας ή η

πλήρης ενσωμάτωση των κοινών ψυχικών διαταραχών στις προτεραιότητες της πολιτικής

2012. Αναλυτικές πληροφορίες αποτυπώνονται στο σύνολο του πρώτου τμήματος της

έκθεσης καθώς και στους αντίστοιχους πίνακες και μήτρες συνάφειας.

Δ1. 2. Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ

είναι κατάλληλη για το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει;

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες συνθήκες, το σχέδιο δράσης Ψυχαργώς Γ’ φάση καλείται να

αντιμετώπισει τρεις κύριες προκλήσεις και προβλήματα που ενυπάρχουν στο χώρο της ΨΥ.

Το πρώτο σχετίζεται με την συνέχεια της ΨΜ και την επικαιροποίηση της, με βάση τις

τρέχουσες ανάγκες αλλά και τις σύγχρονες πολιτικές της ΕΕ και του ΠΟΥ. Η τρίτη φάση του

Ψυχαργώς υπογραμμίζει και αντιμετωπίζει τη ανάγκη για πλήρη και ουσιαστική μετάβαση

από την φάση της αποασυλοποίησης στη φάση της ενσωμάτωσης των ασθενών στην

κοινότητα, δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάπτυξη ενός συστήματος που θα λειτουργεί

πλέον, βάσει της κοινότητας και όχι των ασύλων (διασύνδεση με ΠΦΥ, πρόληψη, προαγωγή

υγείας) και θέτει ουσιαστικές διαστάσεις τις ΨΜ, όπως έρευνα, εκπαίδευση, προαγωγή,

πρόληψη και νομοθεσία.

Το δεύτερο πρόβλημα αφορά τη διοικητική/διαχειριστική/οικονομική διάσταση του

συστήματος ψυχικής υγείας. Ο συγκεντρωτικός χαρακτήρας του συστήματος σε μια αρχή

(ΔΨΥ), η ελλιπής ή μη συντονισμένη εφαρμογή μοντέλων οργάνωσης (πχ τομεακές

επιτροπές, ανύπαρκτο περιεφερειακό επίπεδο) και η απουσία κουλτούρας

προσανατολισμένης στην ποιότητα και την αποτελεσματικότητα βάσει τεκμηριωμένων

στοιχείων έχουν οδηγήσει σε ποικίλα προβλήματα σχετικά με την οργάνωση, τον

συντονισμό και τη διοίκηση των υπηρεσιών. Το σχέδιο δράσης δεν αντιμετωπίζει τα

ζητήματα αυτά, παρά μόνο με αποσπασματικό τρόπο και χωρίς ένα ολοκληρωμένο σχέδιο

εφαρμογής. Αν και με τον τρίτο άξονα προτεραιοτήτων θέτονται θέματα που άπτονται της

ποιότητας και της οργάνωσης, δεν γίνεται εμφανής η εικόνα ενός συστήματος το οποίο έχει

ξεκάθαρους και σαφείς μηχανισμούς ή στόχους. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί να

συνοψιστεί στο ερώτημα πως θα γίνεται η αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών, από

ποιόν, σε ποια συχνότητα, ποιες οι συνέπειες της. Επίσης, στην ίδια διάσταση ελοχεύει και

η συστημική αδυναμία αντιμετώπισης των προβλημάτων χρηματοδότησης και οικονομικής





200

βιωσιμότητας του συστήματος ΨΥ και ΨΜ. Αν και είναι περισσότερο επίκαιρο από ποτέ,

δεν δίνεται βάρος στην ανάπτυξη ενός συστήματος ποιοτικής και οικονομικής αξιολόγησης,

όπου θα συσχετίζονται παράμετροι κόστους με την αποτελεσματικότητα, την

αποδοτικότητα, την οικονομικότητα υλοποίησης καθώς και την ποιότητα των παρεχομένων

υπηρεσιών.

Τέλος, η τρίτη πρόκληση που δεν αντιμετωπίζεται στο σχέδιο δράσης είναι ο καθορισμός

πλαισίου ενσωμάτωσης και συλλειτουργίας όλων των παράλληλων συστημάτων παροχής

υπηρεσιών ψυχικής υγείας που έχουν αναπτυχθεί στη χώρα (ΕΟΠΥΥ, Ιδιωτικός τομέας, ΟΤΑ,

ΜΨΥ Ενόπλων Δυνάμεων, Εκκλησία, κατά τόπους οργανώσεις).

Δ1.3 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ

είναι συνεκτική με την στρατηγική «Ευρώπη 2020» / το εθνικό πρόγραμμα

μεταρρυθμίσεων 2011-2014/ το μνημόνιο οικονομικής και χρηματοπιστωτικής

σταθερότητας/ το ΕΣΠΑ και τα επιμέρους επιχειρησιακά προγράμματα/ τις

γενικότερες πολιτικές του τομέα υγείας;

Η συνοχή του Ψυχαργώς Γ’ Φάση με τις κατευθύνσεις της στρατηγική «Ευρώπη 2020»

εμφανίζεται χαμηλή, καθώς η έμφαση που δίνεται είναι στην ενίσχυση της

παραγωγικότητας, μέσω για παράδειγμα αύξησης του ποσοστού ατόμων που

απασχολούνται ή καινοτόμων ερευνητικών πρωτοβουλιών. Εξαίρεση αποτελούν οι

προτεραιότητες του Ψυχαργώς που αφορούν σε παιδιά, καθώς τέτοιες δράσεις μπορούν να

χρησιμοποιηθούν για την άρση των εμποδίων ή των παραγόντων που αυξάνουν τα

ποσοστά των παιδιών που εγκαταλείπουν πρόωρα την σχολική εκπαίδευση. Επίσης, ο

δεύτερος άξονας του Ψυχαργώς, που αφορά την προαγωγή και την πρόληψη, με έμμεσο

τρόπο, συντάσσεται προς την κατεύθυνση του στόχου για μείωση της φτώχειας. Έχει

διαπιστωθεί η συσχέτιση μεταξύ ψυχικών διαταραχών και φτώχειας (ή κινδύνου για

φτώχεια), κατά συνέπεια οι δράσεις που ενισχύουν την ψυχική υγεία, μειώνουν την ισχύ

ενός από τους παράγοντες που μπορεί να οδηγούν ή να συσχετίζονται με την φτώχεια.

Γενικά, η συνοχή του Ψυχαργώς Γ’ Φάση με τους τρεις πρώτους άξονες του Εθνικού

προγράμματος μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ), είναι μερική, έμμεση και αφορά σε

συγκεκριμένους στόχους (δια βίου μάθηση, έρευνα, μείωση του ποσοστού των μαθητών

που εγκαταλείπει πρόωρα το σχολείο). Ο στόχος του ΕΠΜ για την καταπολέμηση της

φτώχειας παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συνοχή με τους στόχους της πολιτικής για την ΨΥ

(ανάπτυξη υπηρεσιών για παιδιά, επαγγελματική αποκατάσταση ψυχικά πασχόντων,

στήριξη των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης). Γενικά, ως προς αυτή την

προτεραιότητα του ΕΠΜ, το Ψυχαργώς Γ’ φάση φαίνεται να λειτουργεί σε μακροπρόθεσμη

βάση και περισσότερο σε προληπτικό επίπεδο (δημιουργία δομών για άστεγους, ανέργους,

πρόσβαση σε φάρμακα και υπηρεσίες, οικονομική ανεξαρτησία ψυχικά ασθενών). Τέλος,

σε προληπτικό επίπεδο φαίνεται να λειτουργεί η πολιτική για την μείωση των παραγόντων

κινδύνου που σχετίζονται με τη φτώχεια (προαγωγή της ψυχικής υγείας σε παιδιά και

εφήβους).





201

Σχετικά με τη συνεκτικότητα της πολιτικής με το μνημόνιο οικονομικής και

χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, πρέπει να τονισθεί ότι απουσιάζει οποιαδήποτε

αναφορά στη χρηματοδότηση και βιωσιμότητα των δομών, στον αριθμό και αξιοποίηση

των επαγγελματιών υγείας, στη μείωση των δαπανών για τις κοινωνικές παροχές, στην

εισαγωγή του συστήματος κλειστών ενοποιημένων νοσηλειών καθώς και σε ζητήματα που

σχετίζονται όχι μόνο με τη λειτουργία των υπηρεσιών ΨΥ αλλά και με θεραπευτικά θέματα

(πχ έλεγχος συνταγογράφησης).

Παρόμοια συμπεράσματα συνάγονται και για το ΕΣΠΑ 2007-2013. Οι δυο από τους 5

άξονες του στρατηγικού πλαισίου («Επένδυση στον παραγωγικό τομέα της οικονομίας» και

«Ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών ως τόπου επενδύσεων, εργασίας και

διαβίωσης»)., δεν παρουσιάζουν καμία συνοχή με την πολιτική του Ψυχαργώς. Όσο αφορά

τη συνάφεια μεταξύ των αξόνων «Θεσμικό Περιβάλλον» και «Κοινωνία της γνώσης και

καινοτομία» και τους άξονες του Ψυχαργώς, αυτή φαίνεται να είναι μερική και να αφορά

συγκεκριμένους στόχους. Ειδικά για τον άξονα «Κοινωνία της γνώσης», οι στόχοι του

Ψυχαργώς για ανάπτυξη της έρευνας, για παρακολούθηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας

και ανάπτυξη ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών, όχι μόνο είναι συνεκτικοί προς τους

στόχους του ΕΣΠΑ, αλλά μπορούν να εξυπηρετηθούν από αυτούς. Η μεγαλύτερη συνάφεια

των στόχων του Ψυχαργώς παρουσιάζεται με την θεματική προτεραιότητα του ΕΣΠΑ

«Απασχόληση και κοινωνική συνοχή» και κυρίως με τους ειδικούς στόχους για «Προώθηση

της Κοινωνικής Ενσωμάτωσης και «Θεμελίωση ενός αποδοτικού και οικονομικά βιώσιμου

συστήματος Υγείας, που θα προσφέρει ποιοτικές και εξατομικευμένες υπηρεσίες στους

πολίτες και θα εστιάζει στη συνεχή βελτίωση των υπηρεσιών πρόληψης και φροντίδας».

Η συνοχή της πολιτικής του Ψυχαργώς με το Επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη

ανθρώπινου δυναμικού», φαίνεται να είναι μέση/χαμηλή στο σύνολο της. Ωστόσο

επιμέρους στόχοι, όπως η προώθηση της κοινωνικής και επαγγελματικής ενσωμάτωσης των

ΕΚΟ (μετανάστες, ΑμεΑ, κλπ), η αξιοποίηση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας,

προβλέπονται από το ΕΠΑΝΑΔ και αποτελούν βασικούς στόχους του Ψυχαργώς. Πιο

σημαντικό, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι βασικό άξονα του ΕΠΑΝΑΔ αποτελεί η αναβάθμιση

των παρεχόμενων υπηρεσιών ΨΥ και η εδραίωση και ολοκλήρωση της ΨΜ, κάτι που

συνοψίζει την ουσία της πολιτικής για την ψυχική υγεία.

Αναφορικά με τις κατηγορίες πράξεων που περιλαμβάνονται στα Περιφερειακά

Επιχειρησιακά Προγράμματα (χρηματοδότηση Υποδομών Υγείας - Κωδικός 76),

παρουσιάζεται μεγάλη συνοχή με τους στόχους του Ψυχαργώς για ανάπτυξη δομών σε όλα

επίπεδα του συστήματος (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια, τριτοβάθμια φροντίδα ψυχικής

υγείας).

Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Διοικητικής Μεταρρύθμισης δεν παρουσιάζει συνάφεια με

τους στόχους και τις προτεραιότητες της πολιτικής για την ψυχική υγεία, με εξαίρεση τις

προτεινόμενης ενέργειας για την ενίσχυση του διοικητικού και οργανωτικού περιβάλλοντος

και τη θεσμική κατοχύρωση του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς, που έχει απόλυτη

συνάφεια με τον άξονα 3 του Ψυχαργώς που αφορά την οργάνωση του συστήματος

ψυχιατρικής φροντίδας.





202

Τέλος, η νέα πολιτική για την ΨΥ δεν εμφανίζει μεγάλη συνάφεια με τις γενικότερες

πολιτικές του τομέα υγείας που ελλείψει άλλου συνεκτικού πλαισίου στο υπό εξέταση

χρονικόδιάστημα, θεωρείται πως εκφράζονται από τις Προτάσεις της Ανεξάρτητης Ομάδας

Εργασίας των Ειδικών Εμπειρογνωμόνων στον τομέα της Υγείας. Πιο συγκεκριμένα,

παρατηρούνται σημαντικές ελλείψεις σχετικά με την απουσία αναφοράς στον ιδιωτικό

τομέα, την απουσία προσδιορισμού του οικονομικού ελέγχου και αποδοτικότητας του

συστήματος ΨΥ και σχετικά με τον τομέα της συνταγογράφησης και των φαρμάκων.

Δ1.4 Η εθνική στρατηγική και πολιτική του σχεδίου δράσης ΨΥΧΑΡΓΩΣ – Γ’ ΦΑΣΗ

είναι συμπληρωματική με τις εθνικές πολιτικές για την ανάπτυξη και την

απασχόληση / με τις εθνικές πολιτικές καταπολέμησης του κοινωνικού

αποκλεισμού;

Η συμπληρωματικότητα του σχεδίου δράσης Ψυχαργώς προς τις Ολοκληρωμένες

Κατευθυντήριες Γραμμές για την Ανάπτυξη και την Απασχόληση, αφορά κυρίως:

- την προτεραιότητα 5.2 («Προαγωγή της έρευνας στην ψυχική υγεία»), η οποία

συνάδει και εξυπηρετείται από τον στόχο των ΟΚΓΑΑ για έρευνα κυρίως στον

ιδιωτικό τομέα

- την προτεραιότητα 5.1 «Εκπαίδευση», η οποία συνάδει/συνεργεί με τον στόχο για

«Προσαρμογή των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στις νέες απαιτήσεις

ως προς τις δεξιότητες»

- την προτεραιότητα 2.5 «Δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας στο πεδίο της

απασχόλησης και της επαγγελματικής ένταξης των ψυχικά πασχόντων», η οποία

είναι συμπληρωματική του στόχου για «Δημιουργία αγορών εργασίας χωρίς

αποκλεισμούς».

Σε γενικές γραμμές η πολιτική για την ψυχική υγεία δεν είναι συναφής με τις γραμμές της

ΕΕ για την πολιτική συνοχής, με εξαίρεση την προτεραιότητα 2.5 του Ψυχαργώς η οποία

παρουσιάζει μέση συνάφεια με την κατευθύνση για «Προσέλκυση και διατήρηση

περισσότερων ανθρώπων στην αγορά εργασίας και εκσυγχρονισμός των συστημάτων

κοινωνικής προστασίας» και μέγιστη συνάφεια με την κατεύθυνση για «Προστασία της

υγείας των εργαζομένων» και την προτεραιότητα 5.1 του Ψυχαργώς, η οποία παρουσιάζει

μέγιστη συνάφεια με την κατεύθυνση «Αύξηση των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο

μέσω της βελτίωσης της εκπαίδευσης και της ειδίκευσης».

Ωστόσο η κατεύθυνση που δίνει η ΕΕ για τη «διευκόλυνση της καινοτομίας και προώθηση

της επιχειρηματικότητας» είναι συμπληρωματική με την προτεραιότητα του Ψυχαργώς για

την επαγγελματική ένταξη των ψυχικά πασχόντων, καθώς μπορεί να εξυπηρετήσει την

ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών επιχειρήσεων (πχ ΚΟΙΣΠΕ) από τους ψυχικά ασθενείς.

Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχει συμπληρωματικότητα μεταξύ της γραμμής για «Προώθηση

της κοινωνίας των πληροφοριών για όλους» με τον άξονα του Ψυχαργώς για την προαγωγή

της ψυχικής υγείας και την καταπολέμηση του στίγματος.





203

Δ1.5. Οι στόχοι που έχουν τεθεί στο σχέδιο δράσης είναι ρεαλιστικοί και

πραγματοποιήσιμοι; Είναι μετρήσιμοι;

Η απάντηση στο συγκεκριμένο ερώτημα σχετικά με τη ρεαλιστικότητα, τη δυνατότητα

επίτευξης και το βαθμό υλοποίησης θα γίνει ξεχωριστά για κάθε άξονα του Ψυχαργώς Γ.

Πριν την παράθεση που θα ακολουθήσει, πρέπει όμως να ληφθούν υπόψη δυο βασικοί

περιορισμοί που παρουσιάζονται στο σχέδιο δράσης και οδηγούν σε μερική και ποιοτική

απάντηση του παρόντος ερωτήματος. Η πρώτη αδυναμία, οφείλεται στην έλλειψη ενός

αυστηρά οριοθετημένου επιχειρησιακού σχεδιασμού υπό τις έννοιες των διαθέσιμων

οικονομικών πόρων, χρονικών περιορισμών και επιθυμητών στόχων υλοποίησης, ο οποίος

θα περιλαμβάνει με ενιαίο τρόπο το σύνολο των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων (εθνικοί και

κοινοτικοί πόροι – ΕΠ) και θα συνόδευε το σχέδιο δράσης. Ο δεύτερος περιορισμός

οφείλεται στο μη καθορισμό του πλαισίου επίτευξης των στόχων αλλά και στη δυνατότητα

μέτρησης των στόχων κυρίως από την σκοπιά της διάθεσης επίκαιρων, επαρκών και

αξιόπιστων δεδομένων.

Αναφορικά με τον πρώτο άξονα (Ανάπτυξη κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών) του Ψυχαργώς,

οι δράσεις που αφορούν στην ανάπτυξη νέων υπηρεσιών και στη στελέχωση τους, ενέχουν

δυο κινδύνους: ο πρώτος αφορά την οικονομική κατάσταση της χώρας και ειδικότερα τις

περικοπές στον προϋπολογισμό της ψυχικής υγείας. Επιπλέον, απαιτούνται πόροι όχι μόνο

για τη στελέχωση των δομών αυτών, αλλά και για την εκπαίδευση των επαγγελματιών στο

νέο μοντέλο που προτείνεται. Τέλος, δεν αρκεί μόνο η δημιουργία νέων υπηρεσιών/

δομών, αλλά και η διατήρηση και βιωσιμότητα τους.

Αναφορικά με τις ενέργειες συνεργασιών μεταξύ υπηρεσιών διαφορετικών τομέων (ΟΤΑ),

είναι πολύ δύσκολο να αξιολογηθεί η επίτευξη τους, δεδομένου ότι δεν υπάρχει η τεχνική

υποδομή και δεν έχει προσδιοριστεί η απαιτουμένη διαδικασία, μέσω της οποίας θα

καταγράφονται οι αντίστοιχες ενέργειες.

Ορισμένοι από τους επιμέρους στόχους που θέτονται για την ενσωμάτωση της ψυχικής

υγείας στην ΠΦΥ, θα μπορούσαν να είναι μετρήσιμοι υπό παραδοχές και με χρήση

μετρικών όπως αριθμός επαγγελματιών της ΠΦΥ που συμμετείχαν σε προγράμματα

κατάρτισης, ωστόσο στόχοι που αφορούν τη διασύνδεση είναι δύσκολο να μετρηθούν

καθώς δεν έχει προσδιοριστεί η διαδικασία και απουσιάζει ένα σύστημα καταγραφής από

το οποίο μπορούν να συλλεχθούν τα δεδομένα.

Οι στόχοι που ενδεικτικά θέτονται στον δεύτερο άξονα (Προαγωγή – Πρόληψη της ΨΥ),

επιμερίζονται σε ειδικές δράσεις, που είναι εύκολα μετρήσιμες και αξιολογήσιμες (αριθμός

δράσεων που υλοποίηθηκαν) αν προσδιοριστούν επακριβώς και τεθούν και οι τιμές στόχοι.

Ωστόσο, για την αξιολόγηση της δυνατότητας υλοποίησης τους είναι απαραίτητο να

διευκρινιστούν παράγοντες όπως: είδος/τύπος δράσης (πχ για την πρόληψη της

κατάθλιψης), πληθυσμοί-στόχοι, προβλεπόμενος αριθμός συμμετεχόντων/ωφελουμένων,

πόροι που θα χρειαστούν.





204

Ο τρίτος άξονας (Οργάνωση Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας) του Ψυχαργώς, αφορά

κυρίως ενέργειες σε επίπεδο νομοθεσίας και διοικησης (πχ διασφάλιση των απαραίτητων

οικονομικών και ανθρώπινων πόρων για την ψυχική υγεία και την αποφυγή τυχόν

απώλειας πόρων μετά την κατάργηση των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, ενσωμάτωση της

περιφερειακής και τομεακής διοίκησης ψυχικής υγείας στο υφιστάμενο σύστημα διοίκησης

του ΕΣΥ) που είναι δύσκολα μετρήσιμες αν δεν προσδιοριστούν πλήρως σύμφωνα με το

πλαίσιο που παρουσιάστηκε στην αρχή του ερωτήματος. Οι επιμέρους στόχοι που

θέτονται, όπως για παράδειγμα η σύσταση συμβουλίου για την παρακολούθηση του

συστήματος ψυχικής υγείας σε κάθε υγειονομική περιφέρεια, μπορούν να

μετρηθούν/καταγραφούν (σύσταση ή όχι) με βάση κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα,

ωστόσο μια τέτοια καταγραφή δεν θα ήταν ουσιαστική και ούτε ενδεικτική του

αποτελέσματος που επιθυμείται να επέλθει στο σύστημα.

Όσο αφορά τον στόχο παρακολούθησης του συστήματος, η υλοποίηση του φαίνεται να

είναι ρεαλιστική, αν ληφθούν υπόψη μόνο οι υφιστάμενοι πόροι που προτείνονται (π.χ.

Υγειονομικός χάρτης) αλλά το ζήτημα δεν αντιμετωπίζεται ολιστικά και δεν αποτυπώνονται

σημαντικοί παράμετροι. Ο τρίτος στόχος που αφορά στην αξιολόγηση και βελτίωση της

ποιότητας του συστήματος, δεν συγκεκριμενοποιείται επαρκώς, αποτελεί αναγκαιότητα

του συστήματος και χρήζει ιδιαίτερου επιχειρησιακού σχεδιασμού, κάτι το οποίο δεν

πραγματοποιείται στο κείμενο, όπου αρκείται σε προτεινόμενες δράσεις. Εξειδίκευση

απαιτείται σε θέματα όπως, ο αριθμός των θεραπευτικών πρωτόκολλων, οι τύποι μονάδας

που απευθύνονται και πλήθος άλλων σχετικών. Τέλος, ο στόχος σχετικά με τον ηλεκτρονικό

ψυχιατρικό φάκελο ασθενή, και καθώς υπάρχει εξειδικευμένο ΕΠ (ΨΣ) θα μπορούσε να

χαρακτηρισθεί πραγματοποιήσιμος, αλλά δεν λαμβάνονται υπόψη οι νομοθετικές και

λοιπές ρυθμίσεις και παρεμβάσεις που απαιτούνται αναφορικά με θέματα

εμπιστευτικότητας και πρόσβασης στα δεδομένα του ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών,

χρήσης από το ανθρώπινο δυναμικό κτλ.

Ο χαρακτήρας των στόχων του τέταρτου άξονα, για την προάσπιση των δικαιωμάτων των

ψυχικά ασθενών και τη συνηγορία, είναι περισσότερο ποιοτικός από τους υπόλοιπους,

καθώς το ουσιαστικό ζητούμενο δεν είναι η ανάπτυξη ενός σχετικού νομοθετήματος, αλλά

η ολιστική αντιμετώπιση του θέματος. Επίσης, ο στόχος της ανάπτυξης μηχανισμών και

διαδικασιών παραπόνων ή καταγγελιών των χρηστών των υπηρεσιών, δεν φαίνεται να έχει

περιληφθεί.

Οι στόχοι του τελευταίου άξονα (Εκπαίδευση –Έρευνα – Νομοθεσία) μπορούν να

χαρακτηριστούν ως μακροπρόθεσμοι. Η αναδιοργάνωση των εκπαιδευτικών curriculum

απαιτεί λεπτομερή διερεύνηση προκειμένου να εφαρμοστεί, ενώ επιπλέον υπάρχουν

ζητήματα πιστοποίησης/διαπίστευσης των προγραμμάτων συνεχιζόμενης

εκπαίδευσης/ψυχοθεραπευτικών τεχνικών. Όσο αφορά τους επιμέρους στόχους

κατάρτισης του υφιστάμενου προσωπικού, αυτοί είναι μετρήσιμοι, χωρίς όμως να μπορεί

να αξιολογηθεί η καταλληλότητα ή αναγκαιότητα τους (απαιτούνται ποιοτικά κριτήρια). Η

προώθηση της έρευνας αποτελεί έναν ρεαλιστικό και μετρήσιμο στόχο, καθώς μπορούν να

χρησιμοποιηθούν ήδη υπάρχοντες πόροι (πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα)





205

ενώ η ποσοτική και ποιοτική αξιολόγηση/μέτρηση είναι δυνατή εφόσον η διενέργεια τους

προσδιορίζεται από μια αρχή και δεν αποτελούν πρωτοβουλία του εκάστοτε

οργανισμού/ιδρύματος κτλ.

Δ1.6 Προτάσεις για την επικαιροποίηση της στρατηγικής και των πολιτικών


απαιτηθούν για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013) με σκοπό την

βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων για την περαιτέρω ανάπτυξη, ολοκλήρωση

και εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης;

Οι βασικές ελλείψεις της υπάρχουσας στρατηγικής που αντίστοιχα διαμορφώνουν

προτάσεις για την επικαιροποίηση της, για μελλοντικό προγραμματισμό αλλά και για τη

διαμόρφωση της στοχοθεσίας για την προγραμματική περίοδο 2007-2013, προσδιορίζονται

συνοπτικά στις ακόλουθες θεματικές ενότητες:

1. Διοίκηση/διαχείριση του συστήματος (από τη διαχείριση μονάδων ως τη

διαχείριση του συστήματος στο σύνολο του): Χρειάζεται να προσδιοριστούν οι

αρχές και το μοντέλο διοίκησης σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας του συστήματος με

ύπαρξη διακριτών λειτουργιών και αρμοδιοτήτων ανά επίπεδο (κεντρικό,

περιφερειακό, τομεακό και τοπικό) και με αυστηρά καθορισμένες διαδικασίες

συλλειτουργίας των φορέων και των οργάνων διοίκησης .

2. Αξιολόγηση και βιωσιμότητα του συστήματος: Χρειάζεται να αναπτυχθεί ένα

σύστημα ποιοτικής και οικονομικής αξιολόγησης των μονάδων, όπου θα

συσχετίζονται παράμετροι κόστους με την αποτελεσματικότητα, την

αποδοτικότητα, την οικονομικότητα υλοποίησης καθώς και την ποιότητα των

παρεχομένων υπηρεσιών. Θα πρέπει να εκπονηθεί ενδελεχές πλάνο βιωσιμότητας

των μονάδων, το οποίο θα περιλαμβάνει αναζήτηση και αξιολόγηση υφιστάμενων

και νέων χρηματοδοτικών δυνατοτήτων καθώς και ακριβή καθορισμό του

οικονομικού μοντέλου διαχείρισης σε μακροπρόθεσμη βάση.

Δ2. Εφαρμογές και υλοποίηση της ΨΜ

Δ2.1 Ποια είναι τα αποτελέσματα από την υλοποίηση του προγράμματος της

ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας; Υπάρχουν αποκλίσεις σε σχέση με τη

βασική φιλοσοφία της αποϊδρυματοποίησης;

Το πρόγραμμα ΨΜ, αποτέλεσε τον κύριο μηχανισμό για τον εκσυγχρονισμό ενός

απαρχαιωμένου συστήματος υπηρεσιών ΨΥ, το οποίο βασιζόταν αποκλειστικά στην

ασυλική διαμονή στα ΨΝ, με σκοπό την μετατόπιση των υπηρεσιών ΨΥ μέσα στην

κοινότητα. Η αλλαγή αυτή στη φιλοσοφία και στο σχεδιασμό των νέων υπηρεσιών σήμαινε

το κλείσιμο ή τη συρρίκνωση των εναπομεινάντων ΨΝ μέσω της μεταφοράς των χρόνιων





206

ασθενών σε στεγαστικές δομές μέσα στην κοινότητα και την παράλληλη δημιουργία νέων

υπηρεσιών, ανοιχτών στην κοινότητα και περισσότερο αποτελεσματικών για τον λήπτη,

τόσο ως προς τις παρεχόμενες υπηρεσίες όσο και ως προς τη μείωση του στίγματος που

συνόδευε την ψυχική ασθένεια. Ωστόσο, οι δύο αυτοί πυλώνες δεν αναπτύχθηκαν

ισοβαρώς: αν και οι δράσεις για την αποασυλοποίηση των ασθενών από τα ΨΝ μέχρι τον

τελικό στόχο που είναι η κατάργηση των ΨΝ προχωρούν ικανοποιητικά, ο δεύτερος

πυλώνας, της ανάπτυξης δομών στην κοινότητα εμφανίζει σημαντικά προβλήματα,

οργανωτικές στρεβλώσεις και αδυναμίες συλλειτουργίας και συνέργιας που εγείρουν

ερωτηματικά σχετικά με την επίτευξη του στόχου. Σύμφωνα με στοιχεία που συλλέξαμε

από τις συνεντεύξεις με επαγγελματίες ΨΥ ο αριθμός των κλειστών νοσηλειών εμφανίζεται

αυξημένος και παράλληλα καταγράφεται σημαντική αύξηση του αριθμού ακούσιων

νοσηλειών, γεγονός που καταδεικνύει πως στην πράξη η φροντίδα της ψυχικής υγείας δεν

παρέχεται στην κοινότητα, αλλά οι ασθενείς επιστρέφουν στο νοσοκομείο για νοσηλεία.

Επίσης, αν και οι ΚΟΙΣΠΕ αποτέλεσαν ένα πρώτο βήμα για την απασχόληση και την

επαγγελματική αποκατάσταση των ΛΥΨΥ, δεν έχουν ακόμα αναπτυχθεί επαρκώς έτσι ώστε

να καλύπτουν ευρύτερα τμήματα της επικράτειας συμβάλλοντας έτσι περισσότερο στην

επίτευξη των στόχων τους. Επιπλέον, εκτός των ΚΟΙΣΠΕ δεν έχουν αναπτυχθεί άλλοι

εναλλακτικοί τρόποι απασχόλησης και επαγγελματικής αποκατάστασης ληπτών υπηρεσιών

ΨΥ στην ελεύθερη αγορά ή σε άλλες μορφές προστατευμένης απασχόλησης.

Ο πίνακας στη συνέχεια ομαδοποιεί τους άξονες δράσεις του προγράμματος ΨΜ, όπως

αυτό διαμορφώθηκε από την υπουργική απόφαση για το Ψυχαργώς Γ’ φάση και

παρουσιάζει την παρούσα κατάσταση και τα αποτελέσματα που έχουν καταγραφεί ως

τώρα. Η έλλειψη επιχειρησιακού σχεδιασμού αλλά και το μικρό χρονικό διάστημα ύπαρξης

της πολιτικής για το Ψυχαργώς Γ’, οδηγεί σε αδυναμίες για την ορθή επιμέτρηση των

αποτελεσμάτων των δράσεων.

Πίνακας 32: Παρούσα κατάσταση στην κάθε ειδική δράση ανά άξονα δράσης

Άξονας δράσης Ειδικές δράσεις Παρούσα κατάσταση - αποτελέσματα

1.1 Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας

Ενηλίκων

Υπάρχουν ΤΟΨΥ που δε διαθέτουν όλες τις προβλεπόμενες δομές

1.2 Κατάργηση των

ψυχιατρικών νοσοκομείων

Ο σχεδιασμός για κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων το 2015 δε

φαίνεται εφικτός, και συμφώνα με το νεώτερο σχεδιασμό του 2012

αυτός ο στόχος μάλλον μετατίθεται για το 2020.

Το κλείσιμο των ΨΝ δεν πρέπει να θεωρείται εφικτός στόχος εάν πρώτα

δεν αναπτυχθούν επαρκείς μονάδες για την αντιμετώπιση των οξέων

περιστατικών, καθώς σήμερα τα ΨΝ καλύπτουν το 60% των εισαγωγών

με οξέα προβλήματα ΨΥ.

1.Κοινοτικό

δίκτυο υπηρεσιών

1.3 Υπηρεσίες για την ψυχική

υγεία της παιδικής και

εφηβικής ηλικίας

Έμφαση απαιτείται να δοθεί στο σύστημα παροχής υπηρεσιών ψυχικής

υγείας παιδιών και εφήβων. Έργα σχετικά με παροχή εξειδικευμένων

υπηρεσιών για παιδιά που ανήκουν ενδεικτικά στις ακόλουθες

κατηγορίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί, π.χ. παιδιά με γονείς ψυχικά

πάσχοντες, με νευρογενή ανορεξία, πρόσφυγες-μετανάστες, με

προβλήματα κακοποίησης.

Παρατηρείται ελάχιστη πρόοδος στις σχετικές υπηρεσίες με αποτέλεσμα





207


να υπάρχουν μεγάλες λίστες αναμονής και οι γονείς να στρέφονται στην

ιδιωτική παροχή σχετικών υπηρεσιών καθώς και μεγάλη γεωγραφική

ανισοκατανομή.

1.4 Υπηρεσίες για την ψυχική

υγεία της τρίτης ηλικίας

Ύπαρξη αναγκαιότητας καθορισμού καθολικού πλάνου σε σχέση με την

παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε άτομα τρίτης ηλικίας,

συγκεκριμενοποίηση των προτάσεων του Ψυχαργώς Γ΄ και

προτεραιοποίηση στα πλαίσια της υλοποίησης τους.

1.5 Υπηρεσίες ψυχικής

υγείας για ειδικές ομάδες

ατόμων με ψυχικές

διαταραχές

Έργα σχετικά με άστεγους, άνεργους και μετανάστες φαίνεται ότι μέχρι

τώρα δεν αποτελούν προτεραιότητα.

1.6 Ενσωμάτωση της ψυχικής

υγείας στο σύστημα

Πρωτοβάθμιας Φροντίδας

Υγείας (ΠΦΥ)

Δεν υπάρχει ακόμη ικανοποιητική ανάπτυξη του συστήματος ΠΦΥ,

δημιουργώντας σημαντικό κενό στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής

υγείας.

2.1 Δράσεις πρόληψης της

κατάθλιψης

2.2 Δράσεις πρόληψης και

πρώιμης ανίχνευσης των

ψυχωτικών διαταραχών

2.3 Δράσεις έγκαιρης

διάγνωσης και παρέμβασης

στον αυτισμό

2.4 Δράσεις προαγωγής της

ψυχικής υγείας στην παιδική

και εφηβική ηλικία και την

εκπαίδευση

2.5 Δράσεις προαγωγής της

ψυχικής υγείας στο πεδίο της

απασχόλησης και της

επαγγελματικής ένταξης των

ψυχικά πασχόντων

2.6 Δράσεις προαγωγής

ψυχικής υγείας ηλικιωμένων

2. Προαγωγή –

Πρόληψη Ψυχικής

Υγείας

2.7 Δράσεις αγωγής της

κοινότητας και

καταπολέμησης του

στίγματος

Η υλοποίηση δράσεων πρόληψης και προαγωγής υστερεί σε σημαντικό

βαθμό. Γίνεται αντιληπτό ότι δεν υπάρχει οργανωμένο πλαίσιο

σχεδιασμού και υλοποίησης αντίστοιχων δράσεων όπως αυτές

προβλέπονται και στο Ψυχαργώς Γ’.

3.1.Τομεοποίηση και

Οργάνωση Συστήματος

Ψυχιατρικής Περίθαλψης

Η οργάνωση του συστήματος δεν παρουσιάζει ουσιαστικά κανένα

σημείο βελτίωσης σε σχέση με την κατάσταση που αποτυπώθηκε τόσο

κατά την ex-post αξιολόγηση (2009) όσο και κατά την πρώτη

αξιολογητική έκθεση της on-going αξιολόγησης. Το σύστημα παραμένει

υπερσυγκεντρωτικό και όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται σε κεντρικό

επίπεδο.

Εξακολουθεί να μην έχει γίνει καμία πρόοδος ως προς την αποκέντρωση

των υπηρεσιών και την περιφερειακή διοίκηση και ανάπτυξη.

3. Οργάνωση

Συστήματος

Ψυχιατρικής

Φροντίδας

3.2. Παρακολούθηση του

Συστήματος Ψυχικής Υγείας

Η ανάπτυξη και η λειτουργία ενός συστήματος παρακολούθησης της

πορείας της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, μέσω της συστηματοποίησης

των διαδικασιών συγκέντρωσης και επεξεργασίας στοιχείων και

δεδομένων, που θα επιτρέπει την αποτύπωση τόσο της συνολικής

εικόνας της κατάστασης όσο και των εξελίξεων φαίνεται ότι δεν έχει

επιτευχθεί.





208


3.3. Αξιολόγηση του

συστήματος ψυχικής υγείας,

Κοινωνική Λογοδοσία και

Βελτίωση της Ποιότητας

Δεν εφαρμόζονται ολοκληρωμένοι μηχανισμοί για την αξιολόγηση των

υπηρεσιών και των συστημάτων διοικητικής και οικονομικής

διαχείρισης, ελέγχου και παρακολούθησης της ποιότητας σε μονάδες

ψυχικής υγείας ώστε να διασφαλίζεται η κοινωνική λογοδοσία σε σχέση

με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης.

3.4. Ηλεκτρονικός

Ψυχιατρικός Φάκελος

Ασθενή

Όπως αποτυπώνεται στο σύνολο των επιχειρησιακών προγραμμάτων

δεν υπάρχει δράση που να στοχεύει στην υλοποίηση ενιαίου

ψυχιατρικού ηλεκτρονικού φακέλου ασθενούς.

4.1 Προάσπιση των

δικαιωμάτων των ψυχικά

ασθενών

Προέκυψαν μαρτυρίες ΛΥΨΥ και μελών των οικογενειών για

περιστατικά λεκτικής και σωματικής παραμέλησης φιλοξενούμενων σε

ΜΨΑ, αισθητή μείωση του επιπέδου διαβίωσης στις ΜΨΑ, ανεπαρκές

προσωπικό για την κατάλληλη φροντίδα των ενοίκων και «ασυλικές»

λογικές στη λειτουργία των ΜΨΑ (μηχανικές/χημικές καθηλώσεις,

απουσία ερεθισμάτων).

Δεν υπάρχουν διαδικασίες για την συλλογή και επεξεργασία δεδομένων

σχετικών με την ικανοποίηση των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας

από τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Παρατηρείται έλλειψη ενιαίων κανονισμών λειτουργίας για πολλούς

τύπους μονάδων ψυχικής υγείας, έλλειψη θεραπευτικών πρωτοκόλλων

και κλινικών οδηγιών

Διαπιστώθηκε υπερβολικά υψηλός αριθμός ακούσιων νοσηλειών

4. Προάσπιση των

δικαιωμάτων των

ψυχικά ασθενών

και συνηγορία για

την ψυχική υγεία

και προαγωγή της

αυτοεκπροσώπησ

ης των ληπτών

υπηρεσιών


και των

οικογενειών τους

4.2 Προαγωγή της

αυτοεκπροσώπησης των

ληπτών υπηρεσιών ψυχικής

υγείας και των οικογενειών

τους

Αν και τονώθηκε η «φωνή» των ΛΥΨΥ μέσω της δημιουργίας συλλόγων

και σωματείων εκπροσώπησης, προάσπισης των δικαιωμάτων και

συλλόγων οικογενειών και φίλων, οι λήπτες εξακολουθούν να μην

έχουν συμμετοχή στη λήψη των αποφάσεων, στον έλεγχο των μονάδων

και στις ΤΕΨΥ.

5.1 Εκπαίδευση Παρουσιάζεται ελλιπής κατάρτιση του προσωπικού σε θέματα ψυχικής

υγείας, με εξαίρεση τους ψυχιάτρους και παιδοψυχίατρους στην

εκπαίδευση των οποίων έχουν σημειωθεί σημαντικά θετικά βήματα.

Δεν έχει αποτυπωθεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προγραμμάτων

εκπαίδευσης.

5.2 Προαγωγή της έρευνας

στην ψυχική υγείας.

Δεν υπάρχει αντίστοιχος επιχειρησιακός σχεδιασμός, καθορισμός των

χρηματοδοτικών εργαλείων, των ζητούμενων προς διερεύνηση καθώς

και του γενικότερου μεθοδολογικού πλαισίου υλοποίησης και

αξιοποίησης ερευνητικών δράσεων.

5. Εκπαίδευση –

Έρευνα –

Νομοθεσία

5.3 Νομοθετικές αλλαγές και

παρεμβάσεις.

Στον τομέα της πραγματοποίησης των αναγκαίων νομοθετικών

παρεμβάσεων και εκσυχρονιστικών δράσεων με σκοπό την

επικαιροποίηση και προσαρμογή της νομοθεσίας δεν φαίνεται να έχει

πραγματοποιηθεί καμία δράση.

Δ2.2 Ποιες είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις των παρεμβάσεων της ψυχιατρικής

μεταρρύθμισης;

Σε μάκρο – επίπεδο, οι επιπτώσεις των παρεμβάσεων της ΨΜ αφορούν στη βελτίωση του

επιπέδου της ψυχικής υγείας του πληθυσμού, τη μείωση των νοσηλειών και των χαμένων

ετών (DALY’s) από ψυχικές ασθένειες, τη βελτίωσή του επιπέδου υγείας των

εξυπηρετούμενων ασθενών αλλά και της αυτοαναφερόμενης τους ποιότητας ζωής.

Για τη διερεύνηση των μακροχρόνιων επιπτώσεων των παρεμβάσεων της ΨΜ απαιτούνται

επιδημιολογικές και άλλες διαχρονικές έρευνες, οι οποίες θα υλοποιούνται σε συστηματική

βάση και υπό αυστηρό μεθοδολογικό πλαίσιο ώστε να είναι δυνατή η ασφαλής διεξαγωγή

συμπερασμάτων στο χρόνο. Οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση και προσπάθεια εξαγωγής





209

συμπερασμάτων υπό τις παρούσες συνθήκες θα οδηγούσε σε λάθος αποτελέσματα με

μαθηματική ακρίβεια.

Τα στοιχεία που υπάρχουν είναι ελλιπή και δεν τηρούνται με συνεκτικό και συστηματικό

τρόπο ώστε να μπορούμε να κρίνουμε τις επιπτώσεις των προγραμμάτων πρόληψης και

ευαισθητοποίησης ή αγωγής υγείας με μετρήσιμα στοιχεία, όπως για παράδειγμα αλλαγή

στάσεων και συμπεριφορών, μειωμένος αριθμός εισαγωγών – επανεισαγωγών στα

νοσοκομεία κλπ.

Δ2.3 Αντιμετωπίζονται σφαιρικά θέματα χρηματοδότησης και βιωσιμότητας των

εφαρμογών του σχεδίου;

Διαχρονικά και μέχρι σήμερα δεν αναπτύχθηκε χρηματοδοτική πολιτική που θα εξασφάλιζε

τη βιωσιμότητα του συστήματος ΨΥ. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι υφιστάμενες δομές

και υπηρεσίες που λειτούργησαν κατά τη διάρκεια του Ψυχαργώς α’ και β’ φάση είναι σε

οριακό σημείο για την απρόσκοπτη συνέχιση της λειτουργίας τους, καθώς ο διαρκώς

μειούμενος προϋπολογισμός ενδέχεται να δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα για την

κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των ΜΨΥ. Επιπλέον, δεν υπάρχει εκ μέρους του Υπ.

Υγείας έγκαιρη ενημέρωση από την αρχή του έτους για τις πιθανές περικοπές στον

προϋπολογισμό ώστε να είναι εφικτός ο ανασχεδιασμός της λειτουργίας με μειωμένους

πόρους. Όπως έχει ήδη διατυπωθεί απαραίτητη κρίνεται η σύνδεση της χρηματοδότησης

με πλήθος κριτηρίων όπως μετρικές αποδοτικότητας, οικονομικότητας, ποσοστό

πληρότητας, πλήθος ωφελουμένων, αναγκαίο προσωπικό λειτουργίας, με σκοπό την

εξαγωγή μοναδιαίου κόστους ανά τύπο μονάδας και ωφελούμενο.

Επιπρόσθετα, όπως ήδη έχει αναφερθεί καμία μέχρι στιγμής μέριμνα επιχειρησιακού

προσανατολισμού που να περιλαμβάνει χρηματοδοτική σύνδεση και ποσοτικοποίηση των

ειδικών δράσεων του Ψυχαργώς ‘Γ καθώς και υλοποίηση πλήρους πλάνου βιωσιμότητας

των επιθυμητών εφαρμογών και δράσεων δεν έχει παρουσιαστεί.

Σε αυτό το πλαίσιο, εκτός από προτάσεις για το σχεδιασμό και τη λειτουργία νέων

υπηρεσιών ΨΥ, αν και απαραίτητων για την απαρτίωση των υπηρεσιών του συστήματος,

πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες εξασφάλισης της βιωσιμότητας τους μετά τη λήξη

της συγχρηματοδότησης.

Τέλος, αν και η ένταξη των ΜΨΥ στον ΕΟΠΥΥ, θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά

προσφέροντας συμπληρωματικό μοντέλο αποζημίωσης προς τους παρόχους των

υπηρεσιών στο σύστημα ψυχικής υγείας από τις καθυστερήσεις στην καταβολή των

χρηματοδοτήσεων τους, εμφανίζει σημαντικές δυσκολίες. Η μέχρι τώρα λειτουργία του

ΕΟΠΥΥ έχει αποδείξει ότι δεν είναι εξασφαλισμένη η έγκαιρη αποπληρωμή των νοσηλίων

λόγω καθυστερήσεων στις διαδικασίες του ΕΟΠΥΥ (ακόμα και τα δημόσια γενικά

νοσοκομεία δέχονται επιχορηγήσεις από το υπουργείο για τη συνέχιση της λειτουργίας

τους εξαιτίας των καθυστερήσεων του ΕΟΠΥΥ).





210

Δ2.4 Σε ποιο βαθμό έχει επηρεάσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση την ποιότητα

ζωής των ασθενών και των οικογενειών τους / των επαγγελματιών ψυχικής

υγείας;

Όπως έχει ήδη αναφερθεί ανωτέρω, και ισχύει για την πλειονότητα των θεμάτων που

παρουσιάζονται στα αξιολογητικά ερωτήματα, δεν υπάρχει ουσιαστική μεταβολή σε σχέση

με τα πορίσματα της προηγούμενης αξιολογητικής έκθεσης, ούτε έχουν αναληφθεί

ευρύτερες πρωτοβουλίες από το Υπουργείο Υγείας για το υπό συζήτηση θέμα.

Θέματα που άπτονται της προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών, της κοινωνικής τους

αποκατάστασης και της μείωσης του στίγματος που συνδέεται με την ψυχική ασθένεια,

έχουν αντιμετωπιστεί μέσω της νομοθεσίας, της σύστασης ειδικών επιτροπών (ειδική

επιτροπή προστασίας των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών) και εξειδικευμένων

εκθέσεων και παρεμβάσεων ανεξάρτητων αρχών (πχ ΕΕΔΑ, ΣτΠ). Εντούτοις, το

απαρχαιωμένο θεσμικό πλαίσιο που ισχύει χρειάζεται άμεση τροποποίηση για ευαίσθητα

ζητήματα όπως ακούσια νοσηλεία, δικαιοπραξία, κράτηση και νοσηλεία των ποινικά

ανεύθυνων ψυχικά ασθενών.

Από την βιβλιογραφική έρευνα της ομάδας αξιολόγησης δεν έχουν προκύψει

αποτελέσματα για την ύπαρξη ειδικών ερευνών που να εξετάζουν θέματα ικανοποίησης

των χρηστών υπηρεσιών ΨΥ από τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ωστόσο σε ομάδα

εστιασμένης συζήτησης που διενεργήθηκε στην παρούσα φάση της αξιολόγησης, ΛΥΨΥ και

μέλη των οικογενειών ανέφεραν ότι έχουν γίνει μάρτυρες λεκτικής και σωματικής κακής

συμπεριφοράς ενοίκων – φιλοξενούμενων σε ΜΨΑ, ότι παρατηρείται αισθητή μείωση του

επιπέδου της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών το τελευταίο διάστημα λόγω των

συνεχών περικοπών στις δαπάνες αλλά και ότι το προσωπικό φαίνεται κουρασμένο,

ματαιωμένο και ανήσυχο και ότι δεν επαρκεί για την κατάλληλη φροντίδα των ενοίκων. Οι

σύλλογοι οικογενειών ανέφεραν ότι ορισμένες ΜΨΑ υιοθετούν «ασυλικές» λογικές στη

λειτουργία τους επηρεάζοντας τη θεραπευτική εξέλιξη των ασθενών και ζήτησαν τη

σύσταση μιας ανεξάρτητης επιτροπής ελέγχου της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών

καθώς και τη συμμετοχή τους στη διαβούλευση κειμένων πολιτικής ή/και νομοθεσίας που

αφορούν στην ψυχική υγεία. Τέλος, οι ΛΥΨΥ μας δήλωσαν τη δυσαρέσκεια και την

ανησυχία τους για τις μηχανικές και χημικές καθηλώσεις, οι οποίες κατά τη γνώμη τους

επιβάλλονται συχνότερα απ’ ότι θα υπήρχε θεραπευτική ανάγκη, ενώ δεν υπάρχουν κλινικά

πρωτόκολλα εφαρμογής αυτών των μεθόδων.





211

Δ3. Διοίκηση της ΨΜ

Δ3.1 Υπάρχουν διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και μηχανισμοί

παρακολούθησης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης σε κεντρικό επίπεδο/σε

περιφερειακό επίπεδο /στο επίπεδο των ΕΠ του ΕΣΠΑ;

Οι διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και οι μηχανισμοί παρακολούθησης της ΨΜ, όπως

διατυπώνεται και στο αξιολογητικό ερώτημα μπορούν να διατιμηθούν σύμφωνα με την

επάρκεια τους στα ακόλουθα τρία επίπεδα:

• Κεντρικό

• Περιφερειακό

• ΕΠ ΕΣΠΑ

Κεντρικό επίπεδο

Σχετικά με τις διαδικασίες διαχείρισης και τους μηχανισμούς παρακολούθησης σε κεντρικό

επίπεδο, αυτές πραγματοποιούνται από τη ΔΨΥ, η οποία έχει κυρίαρχο ρόλο με

εκτελεστικές αρμοδιότητες. Η διαχείριση και παρακολούθηση της ΨΜ πραγματοποιείται

από τα στελέχη των επιμέρους τμημάτων της ΔΨΥ, όπου κάθε στέλεχος είναι υπεύθυνο για

την παρακολούθηση συγκεκριμένων φορέων.

Η ΔΨΥ χρησιμοποιεί το θεσμοθετημένο σύστημα διαχείρισης. Το σύστημα αυτό τηρείται

μόνο από τα ΝΠΙΔ και μόνο κατά τη διάσταση της υλοποίησης διοικητικού-οικονομικού

ελέγχου και παρακολούθησης (κατάθεση ετήσιων απολογισμών και προϋπολογισμών,

τριμηνιαίων δελτίων δράσεων φορέων). Τα ΝΠΔΔ υποβάλλουν ηλεκτρονικά στοιχεία σε

άλλες εφαρμογές (ΕΣΥ.ΝΕΤ, χάρτης υγείας). Το σύστημα δεν υποστηρίζεται από

μηχανογραφική εφαρμογή (συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία) με παροχή δυνατοτήτων

επιχειρηματικής ευφυΐας (υποσύστημα ΒΙ) για εξαγωγή ομογενοποιημένων και

ομαδοποιημένων δεδομένων και δεικτών (π.χ. κατά θεράποντα, κατηγορία δομής, κατά

φορέα, κατηγορία δαπάνης) και για τη διεξαγωγή γρήγορων ηλεκτρονικών διασταυρώσεων

σε θέματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος (π.χ. χρηματοδοτικά θέματα). Επίσης, δεν

παρακολουθείται η διάσταση του προβλεπόμενου ποιοτικού ελέγχου ούτε ανεξάρτητα

ούτε σε συνάρτηση με τα οικονομικά δεδομένα. Ο ποιοτικός έλεγχος συνδέεται με οδηγούς

ποιότητας οι οποίοι κρίνονται ως δύσχρηστοι και χωρίς να παρέχεται επιτελικά η

δυνατότητα ελέγχου της εφαρμογής του επιζητούμενου επιπέδου ποιότητας από τις ΜΨΥ.

Σχετικά με τη διαχείριση – διοίκηση της ΨΜ, η ΔΨΥ υλοποιεί και τη διαδικασία έκδοσης

αποφάσεων σκοπιμότητας, στις οποίες εξειδικεύεται η υλοποίηση έργων ΨΜ.

Συνολικά οι διαδικασίες διαχείρισης – διοίκησης και παρακολούθησης της ΨΜ δεν

ενοποιούνται με τη χρήση ηλεκτρονικών εργαλείων και βάσεων δεδομένων από τα οποία

θα προκύπτουν άμεσα αποτελέσματα με συγκριτικές και υπολογιστικές δυνατότητες.

Έντονη είναι η απουσία κατάλληλων πληροφοριακών εργαλείων διοίκησης και η εφαρμογή

τεχνολογιών πληροφορικής περιορίζεται σε εφαρμογές MS Office.





212

Από το τέλος του 2011 (Δεκέμβριος) ξεκίνησε το έργο «Μηχανισμός Υποστήριξης των

Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και Δικτύωσης – Συνεργασίας σε Τομεακό και Περιφερειακό

Επίπεδο», όπου θα παρείχε υπηρεσίες υποστήριξης και παρακολούθησης προς του

Δικαιούχους φορέων σχεδιασμού, παρακολούθησης και εφαρμογής των παρεμβάσεων

στον τομέα της Ψυχικής Υγείας. Ο ΜΥΠ δραστηριοποιείται προς την κατεύθυνση της

υποβοήθησης και διοικητικής υποστήριξης της λειτουργίας της ΔΨΥ αλλά και τη

συνεργασία με το γραφείο της Υφυπουργού για θέματα ΨΜ. Ο ΜΥΠ έχει επίσης αναλάβει

πρωτοβουλίες και δράσεις (π.χ. υλοποίηση πληροφοριακού συστήματος, παρατηρητήριο)

με σκοπό την παρακολούθηση των φορέων και της ΨΜ.

Περιφερειακό επίπεδο

Σε περιφερειακό επίπεδο (Υ.Πε - ΤΟΨΥ/ ΤΕΨΥ) δεν καταγράφηκαν διαδικασίες ή

μηχανισμοί παρακολούθησης και διαχείρισης της ΨΜ. Οι Υ.Πε, όπως έχει αποτυπωθεί,

λειτουργούν ως φορείς υλοποίησης σε έργα ΨΜ, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή σε

διαδικασίες διαχείρισης και παρακολούθησης, καθώς αυτές πραγματοποιούνται από την

ΕΥΤΥΚΑ ή άλλους ΕΦΔ. Οι ΤΕΨΥ δεν διαδραματίζουν κανένα ουσιαστικό ρόλο στη διοίκηση

της ΨΜ και ουσιαστικά η λειτουργία τους έχει παραμένει σε θεωρητικό και συμβουλευτικό

επίπεδο, κυρίως συσχετιζόμενο με την οργάνωση της παροχής υπηρεσιών ΨΥ.

ΕΠ ΕΣΠΑ

Σε ότι αφορά στο επίπεδο των ΕΠ του ΕΣΠΑ, οι διαδικασίες παρακολούθησης και

διαχείρισης σχετικά με την ΨΜ υλοποιούνται από την ΕΥΤΥΚΑ και αποτελούν ένα

ουσιαστικό διαχειριστικό εργαλείο το οποίο έχει προκύψει και ωριμάσει λειτουργικά

εξαιτίας τόσο του χρονικού διαστήματος όσο και του διευρυμένου φάσματος εφαρμογής

τους. Οι διαδικασίες αυτές δεν αναφέρονται αποκλειστικά στην ΨΜ ούτε υλοποιήθηκαν με

αυτό το γνώμονα. Μορφώνουν, όμως, ένα συμπαγές πλαίσιο διοίκησης σύμφωνα με τους

ανωτέρω άξονες.

Ένα σημείο, το οποίο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής αποτελεί το θέμα του καθορισμού των

δεικτών ΕΣΠΑ, για τους οποίους απαιτείται επανεξέταση, τροποποίηση, ορθολογικοποίηση

και προσαρμογή στις νέες ανάγκες και στόχους.

Δ3.2 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί και διαδικασίες υποστήριξης των δικαιούχων

/ των κεντρικών και περιφερειακών υπηρεσιών του συστήματος;

Η υποστήριξη των δικαιούχων πραγματοποιείται διαβαθμισμένα στα ακόλουθα επίπεδα:

ΔΨΥ

Η ΔΨΥ υποστηρίζει τους δικαιούχους μέσω των στελεχών της, στα οποία έχει ανατεθεί η

ευθύνη της παρακολούθησης και εξυπηρέτησης των αναγκών συγκεκριμένων ομάδων -

φορέων. Τα θέματα των φορέων που άπτονται της υποστήριξης της ΔΨΥ είναι ποικίλα, και

αναφέρονται τόσο σε καθημερινά λειτουργικά προβλήματα, όσο και σε θέματα

επιστημονικού – θεραπευτικού ενδιαφέροντος. Σχετικά με την υποστήριξη των φορέων για





213

θέματα ΨΜ, η αλληλεπίδραση εστιάζεται σε κάθε περιοχή της ΨΜ με σημεία ιδιαίτερου

ενδιαφέροντος σχετικά με εγκρίσεις σκοπιμότητας, άδειες λειτουργίας, καθυστερήσεις

χρηματοδότησης κ.α. Η ΔΨΥ συνεπικουρείται στο υπό εξέταση καθήκον από την ΕΥΕφτΥΚΑ,

την ΕΥΤΥΚΑ και μηχανισμούς που δημιουργούνται από συγχρηματοδοτούμενα έργα (βλέπε

και προηγούμενο αξιολογητικό ερώτημα).

ΕΥΕφτΥΚΑ

Η ΕΥΕφτΥΚΑ δημιουργήθηκε με σκοπό την ανάληψη αρμοδιοτήτων δικαιούχου έργων του

τομέα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και συνεπώς και έργων ΨΜ. Στο πλαίσιο αυτό η

ΕΥΕφτΥΚΑ πραγματοποιεί το σύνολο των απαιτούμενων ενεργειών υποστήριξης των

δικαιούχων έργων τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των έργων.

ΕΥΤΥΚΑ

Η ΕΥΤΥΚΑ ως διαχειριστική αρχή υποστηρίζει άμεσα τους δικαιούχους σε διάφορα θέματα,

σύμφωνα με το σχεδιασμό της και την κατανομή των αρμοδιοτήτων της στα διάφορα

τμήματα και μονάδες της. Η επαφή με τους φορείς γίνεται άμεσα, χωρίς ενδιάμεσο και σε

όσο το δυνατόν πιο άμεσο χρονικό διάστημα από την εμφάνιση της ανάγκης. Η υποστήριξη

καλύπτει το εύρος των αναγκών των δικαιούχων από την ενημέρωση τους σχετικά με την

έκδοση προσκλήσεων, για να προβούν στις απαραίτητες διαδικασίες για υποβολή

προτάσεων, μέχρι την υποστήριξη τους σχετικά με εξειδικευμένα θέματα υλοποίησης και

παρακολούθησης έργων.

ΜΥΠ

Ο ΜΥΠ, σύμφωνα με τις συμβατικές του υποχρεώσεις, θα λειτουργήσει υποστηρικτικά

στους δικαιούχους έργων ΨΜ.

Δ3.3 Έχουν προβλεφθεί μηχανισμοί ελέγχου και εσωτερικής αξιολόγησης των

διαδικασιών;

Στο Επιχειρησιακό Σχέδιο και την εξειδίκευση της μεθοδολογίας του έργου, περιγράφεται η

διαδικασία που θα ακολουθηθεί σχετικά με την απάντηση του ανωτέρω ερωτήματος.

Προβλέπεται η εξέταση τόσο των μηχανισμών παρακολούθησης διαχείρισης και ελέγχου

της ΨΜ, όσο και τα κριτήρια και οι δείκτες που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της

εφαρμογής της ΨΜ. Το πρώτο σκέλος έχει ήδη απαντηθεί διεξοδικά σε προηγούμενη

αξιολογητική ερώτηση. Το δεύτερο αναλύεται στη συνέχεια.

Όπως αναλυτικά έχει αναφερθεί ανωτέρω και έλλειψη άλλης δυνατότητας προσέγγισης του

ερωτήματος, σχετικά με τους εν χρήσει δείκτες του ΕΣΠΑ πρέπει να τονισθεί ότι σε

συνέχεια, της ύπαρξης αναθεωρημένης πολιτικής στα πλαίσια του Ψυχαργώς Γ,

απαιτούνται τα ακόλουθα:

• Αναθεώρηση δεικτών.

• Προσδιορισμό νέων τιμών στόχων.





214

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω, προκύπτει το συμπέρασμα πως πλέον είναι

επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης ενός ενιαίου μηχανισμού παρακολούθησης της ΨΜ, και

η στοχευμένη ανάπτυξη τόσο της μεθοδολογίας, όσο και των απαραίτητων εργαλείων και

κατάλληλων δεικτών για την παρακολούθηση της εφαρμογής ΨΜ, μέσα από το σύνολο των

αποτελεσμάτων που αυτή επιφέρει και όχι αποσπασματικά δια μέσω της οδού της

παρακολούθησης των συγχρηματοδοτούμενων έργων και της λειτουργικής πορείας των

φορέων.

Επέκταση του ερωτήματος μπορεί να πραγματοποιηθεί και στην κατεύθυνση της μελέτης

των μηχανισμών ελέγχου με την έννοια της λογοδοσίας αλλά και της εσωτερικής

αξιολόγησης. Μηχανισμοί εσωτερικής αξιολόγησης και λογοδοσίας δεν έχουν προβλεφθεί

σχετικά με τη διοίκηση της ΨΜ, σε καμία από τις Διευθύνσεις και Υπηρεσίες που

εξετάσαμε. Οι αντίστοιχοι μηχανισμοί αναφέρονται στο σύνολο της άσκησης της Δημόσιας

Διοίκησης και στα αντίστοιχα όργανα του κράτους. Αντιθέτως προβλέπονται διαδικασίες

ελέγχου και αξιολόγησης των φορέων ψυχικής υγείας.

Σε ότι αφορά στο διοικητικοοικονομικό έλεγχο της ΔΨΥ, αυτός πραγματοποιείται μέσω της

επιλεξιμότητας των δαπανών και της αξιοπιστίας των απολογιστικών οικονομικών

στοιχείων που αποστέλλουν οι φορείς στα στελέχη της ΔΨΥ. Στην συνέχεια, και εφόσον

διαπιστωθούν προβλήματα διενεργείται έλεγχος από την Επιτροπή Διοικητικού,

Οικονομικού και Διαχειριστικού Ελέγχου (ΕΔΟΔΕ) και το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών

Υγείας και Πρόνοιας (ΣΕΥΥΠ). Στο σημείο αυτό χρειάζεται να αναφέρουμε ότι η ΕΔΟΔΕ, ενώ

έχει συσταθεί δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ έλεγχο. Αντίθετα το ΣΕΥΥΠ, πραγματοποιεί

ελέγχους κατόπιν εντολής που λαμβάνει από την Πολιτική Ηγεσία και στη συνέχεια

αποστέλλει το πόρισμα του ελέγχου στην ΔΨΥ.

Σχετικά με τον έλεγχο ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών αυτός προβλέπεται να

πραγματοποιείται σε πρώτο επίπεδο από την αρμόδια ΤΕΨΥ και στην συνέχεια από την

ΔΨΥ. Στον έλεγχο αυτό εξετάζονται στοιχεία που αφορούν:

• στα υποχρεωτικά κριτήρια του εγχειριδίου διασφάλισης και βελτίωσης της

ποιότητας στις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης,

• στις βασικές προϋποθέσεις οργάνωσης και λειτουργίας σύμφωνα με αρμόδια

ΦΕΚ για κινητές μονάδες ψυχικής υγείας και τα κέντρα ημέρας,

• στις βασικές προϋποθέσεις οργάνωσης και λειτουργίας σύμφωνα με αρμόδια

ΦΕΚ για τις λοιπές ΜΨΥ.

Δυσκολίες και προβλήματα που προκύπτουν και επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα

αυτών των μηχανισμών είναι καταρχήν, η μη πλήρης λειτουργία των ΤΕΨΥ με αποτέλεσμα

την επιβάρυνση της ΔΨΥ. Επίσης, η ελλιπής στελέχωση της ΔΨΥ οδηγεί στην αδυναμία

επεξεργασίας του μεγάλου όγκου πληροφορίας που συλλέγεται, ώστε να γίνει σωστή

καταγραφή και ανάλυση των δεδομένων.

Συγκεντρωτικά των ανωτέρω, το σύστημα διαχείρισης χρησιμοποιείται μόνο για θέματα

διοικητικά-οικονομικά και μόνο από τα ΝΠΙΔ, ενώ είναι θεσμικά κατοχυρωμένο. Τα ΝΠΔΔ

υποβάλλουν ηλεκτρονικά στοιχεία σε άλλες εφαρμογές (ΕΣΥ.ΝΕΤ, χάρτης υγείας). Το





215

σύστημα δεν υποστηρίζεται από μηχανογραφική εφαρμογή (συλλογή, αποθήκευση,

επεξεργασία) με παροχή δυνατοτήτων επιχειρηματικής ευφυΐας (υποσύστημα ΒΙ) για

εξαγωγή ομογενοποιημένων και ομαδοποιημένων δεδομένων και δεικτών (π.χ. κατά

θεράποντα, κατηγορία δομής, κατά φορέα, κατηγορία δαπάνης) και για τη διεξαγωγή

γρήγορων ηλεκτρονικών διασταυρώσεων σε θέματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος (π.χ.

χρηματοδοτικά θέματα). Επίσης, δεν παρακολουθείται η διάσταση του προβλεπόμενου

ποιοτικού ελέγχου ούτε ανεξάρτητα ούτε σε συνάρτηση με τα οικονομικά δεδομένα. Ο

ποιοτικός έλεγχος συνδέεται με οδηγούς ποιότητας οι οποίοι κρίνονται ως δύσχρηστοι και

χωρίς να παρέχεται επιτελικά η δυνατότητα ελέγχου της εφαρμογής του επιζητούμενου

επιπέδου ποιότητας από τις μονάδες ψυχικής υγείας.

Συμπερασματικά η ομάδα αξιολόγησης καταλήγει ότι δεν εφαρμόζονται με ολοκληρωμένο

τρόπο μηχανισμοί άσκησης ελέγχου και αξιολόγησης διαχειριστικών, διοικητικών και

οικονομικών θεμάτων καθώς και θεμάτων ποιότητας υπηρεσιών με απώτερο σκοπό τη

διασφάλιση της λογοδοσίας σε σχέση με την αξιοποίηση της κρατικής χρηματοδότησης.





216

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Date post:	28-Sep-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	1 times
Download:	0 times

ΠΑΡΑ∆ΟΤΕΟ Π.β.1.2 - psychargos.gov.gr GOING/ΠΒ1.2.pdf · ΠΑΡΑ∆ΟΤΕΟ...

Documents