บทท 10 การใหยา

ความน า

การใหยาเขาสรางกาย จดเปนบทบาทรวมกบรกษาพยาบาลทส าคญ ทแพทยและพยาบาลตองรบผดชอบรวมกน ตามกฎหมายไดระบไวชดเจนถงขอบเขตรบผดชอบในการใหยาของพยาบาล ซงไมสามารถใหยาแกผปวยไดโดยไมมค าสงในการรกษา ยกเวนเพอการปฐมพยาบาล ดงนนการใหยาผปวยจงถอวาเปนบทบาทไมอสระ แตในขณะเดยวกนพยาบาลตองท าความเขาใจกบค าสงในการรกษา ในสวนทเกยวกบ ชอยา กลไกการออกฤทธของยา ขนาด วถทางในการใหยา รวมทงสงเกตปฏกรยาของผปวยภายหลงจากการใหยา ใหค าแนะน าในการปฏบตตวแกผปวยทไดรบยาอยางเหมาะสม และสามารถบนทกรายงานเกบรกษายา ซงการปฏบตทดของพยาบาลจะตองอาศยความรททนสมยในเรองยาอยเสมอ ตลอดจนมทกษะในการใหยาชนดตางๆเปนอยางด

การใหยาเขาสรางกายสามารถใหไดหลายวธ คอ ใหทางปาก อมใตลน ทางผวหนง ทางเยอบโดยตรง (ห ตา จมก) ใหโดยการฉดยาเขาทางชนใตผวหนง กลามเนอ และทางหลอดเลอดด า หลกของการใหยาเพอความปลอดภย

ในการใหยาแกผปวยนนพยาบาลตองใชกระบวนการพยาบาลในการบรหารการใหยาดงตอไปน

การประเมนผปวยกอนไดรบยา 1. การซกประวต ประวตเกยวกบโรคและยาทไดรบ โดยการสอบถามจากผปวยหรอญาตเกยวกบประวตการไดรบยา หรอตรวจสอบจากบนทกการไดรบยาในแฟมประวตของผปวย ประวตเกยวกบโรคและยาทไดรบอยเปนประจ า ความสม าเสมอ ระยะเวลาทไดรบยา มอาการขางเคยงเกดขนหรอไม มอาการอยางไร ประวตเกยวกบโรคทมผลตอการออกฤทธของยา เชน โรคตบ โรคหวใจ ประวตการแพยาและอาหาร สอบถามเกยวกบประวตการแพยา และอาหาร และอาการทแพถาผปวยมประวตแพยาหรอ อาหาร จะตองเขยนชอยา หรอชนดของอาหารทผปวยเคยแพไวใหชดเจน ในแบบฟอรมการรกษาของผปวย การประเมนดานจตสงคม สอบถามการรบรตอความเจบปวยของตนเองและความชวยเหลอทตองการไดรบ ตลอดจนประสบการณทดและไมดเกยวกบการไดรบยา ซงจะชวยเปนขอมลในการใหความรวมมอตอแผนการรกษา และการสงเสรมสขภาพของผปวย 2. การตรวจรางกาย

พยาบาลจะตองประเมนสภาพรางกายของผปวยเกยวกบ การมองเหน การไดยน การกลน ระดบความรสกตว สภาพของผวหนง หลอดเลอดด า กลามเนอและความแขงแรงของแขนขา น าหนกตว สวนสง และตรวจวดอณหภม ชพจร การหายใจ ความดนเลอด เพอเปนขอมลส าหรบ

ประเมนสภาวะของผปวย ในการตอบสนองตอการรกษา เชน ผปวยโรคความดนเลอดสง จะตองตรวจวดความดนเลอดกอนและภายหลงไดรบยา เปนตน

3. การตรวจทางหองปฏบตการ มยาหลายตวทกอนใหยา ผปวยจ าเปนจะตองไดรบการตรวจทางหองปฏบตการ เพอเปน

ขอมลในการประเมนกอนใหยา เชน ผปวยโรคหวใจจ าเปนตองไดรบการตรวจคลนไฟฟาหวใจ(Electrocardiogram) กอนไดรบยาโรคหวใจ ผปวยโรคไตตองไดรบการตรวจเลอดหาหนาทการท างานของไต กอนไดรบยาปฏ ชวนะกลม Aminoglocoside ผปวยทไ ดรบยาขบปสสาวะ (Diuretics) จะตองหาระดบโพแทสเซยมในเลอด ผปวยทตดเชอ อาจตองตรวจเพาะหาชนดของเชอ (Culture) บรเวณทสงสย เชน บาดแผล เลอด (Hemoculture) หรอดจากผลการเจาะเลอดหาระดบเมดเลอดขาว ทงนเพอใชเปนขอมลในการดการออกฤทธของยา

การวางแผนการใหยา ในการใหยาแกผปวยอยางปลอดภย พยาบาลจะตองวางแผนการใหยาของผปวย โดยการท าความเขาใจเกยวกบค าสงการรกษาของแพทย และค านวณขนาดของยาทผปวยไดรบ ตรวจสอบชอยาและการออกฤทธของยา ผลขางเคยงของยาและอาการไมพงประสงคของยา ซงจะขอกลาวรายละเอยดเฉพาะค าสงการรกษาและการค านวณยา ดงน 1. ค าสงการรกษาของยา โดยทวไปแลวแผนการรกษาในเรองยาจะกระท าโดยแพทย แพทยจะเขยนค าสงยาไวในใบสงการรกษาหรอใบสงยา พยาบาลผรวมทมสขภาพจะเปนผรวมมอดแลใหแผนการรกษานบรรลเปาหมายในเชงปฏบตการจรง แผนการรกษาทดและปลอดภยทสดเปนแผนการรกษาทบนทกเปนลายลกษณอกษรซงจะชวยใหเขาใจไดดและลดความผดพลาดได แตในบางสถานการณแพทยอาจสงการรกษาทางวาจาหรอทางโทรศพท พยาบาลตองตดตามใหแพทยเขยนค าสงการรกษาใหเปนลายลกษณอกษรหรอพยาบาลเขยนค าสงการรกษาของแพทยและระบวารบค าสงดวยค าพดหรอทางโทรศพท และตดตามใหแพทยเซนชอภายใน 24 ชวโมง ทงนเพอปองกนขอผดพลาดทอาจเกดขนได

องคประกอบของค าสงการรกษา (Medication Order) 1.1 ชอและนามสกลผปวย เพอปองกนความผดพลาดในการใหยาทผปวยชอซ ากนได

1.2 วน เดอน ป และเวลาทสงยา 1.3 ชอยาควรเปน Generic name หรอ Trade name ทเขยนชดเจนและ

ถกตอง ซงถาพยาบาลมขอสงสยตองเปดคมอการใชยา หรอสอบถามแพทย 1.4. ขนาดของยา อาจเปนมลลกรม กรม หรอเกรน โดยทวไปใชระบบเมตรก 1.5 วถทางทใหยาและวธการใหทเฉพาะ (Route of administration) โดยมากใชตวยอ 1.6 เวลาและความถในการใหยา มกเขยนเปนตวยอ 1.7 ลายเซนชอผสงยา เพอเปนหลกฐานทางกฎหมาย

พยาบาลหวหนาทมจะเปนผคดลอกค าสงการรกษาทเกยวกบยา ลงในใบบนทกการใหยา(Medication administration record, MAR) 2. ชนดของค าสงในการรกษา 2.1 ค าสงครงเดยวใชไดตลอดไป (Standing Order) เปนค าสงการใหยาอยางตอเนองกนไปจนกวาจะมค าสงงดยา หรอก าหนดระยะเวลาไวพอครบก าหนด ค าสงนจะถกยกเลกโดยอตโนมต เชน Ampicillin 250 mg O tid a.c. x 5 วน 2.2 ค าสงใชยาครงเดยว (Single dose) เปนค าสงใหยาเพยงครงเดยว ตามเวลาทก าหนดให เชน Diazepam 10 mg IM. On call to the operation room (Operaion room) หมายถงใหยากอนไปหองผาตด 2.3 ค าสงทตองใหทนท (Stat order) เปนค าสงทใหยาครงเดยวและตองใหในทนทมกใชในกรณผปวยฉกเฉน หรอมความจ าเปนตองรบดวน เชน Morphine sulfate 10 mg IV. Stat. 2.4 ค าสงใหยาเมอจ าเปน (PRN order) เปนค าสงการใหยาทพยาบาลเปนผตดสนใจในการให ซงจะขนอยกบอาการของผปวย เชน ปวด คลนไส 3. ค ายอทใชเกยวกบการใหยา เพอสะดวกในการปฏบต แพทยมกเขยนค าสงการรกษาโดยใชตวยอ พยาบาลควรท าความเขาใจเกยวกบตวยอ เพอใชในทางปฏบตไดอยางถกตอง ซงจะขอยกตวอยางเฉพาะตวยอทใชบอย ดงน ตารางท 10 .1 ตวยอเกยวกบลกษณะของยา ค ายอ ภาษาองกฤษ ภาษาไทย amp. ampule ยาหลอด aq. water น า cap. capsule ยาทมปลอกหม elix. elixir ยาน าทมแอลกอฮอลอยางออน sol. solution สารละลาย tab. tablet ยาเมด tinct. tincture ทงเจอร ung. ointment ยาขผง

ตารางท 10.2 ค ายอเกยวกบวถทางทให

ค ายอและสญญลกษณ

ภาษาองกฤษ ภาษาไทย

H. hyperdermic ใตผวหนงชนลก I.M. , M intramuscular เขาชนกลามเนอ I.V. , V intravenous เขาหลอดเลอดด า inj. an injection การฉดยา inhal. an inhalation การสดดม หรอพนยา P.O. , O by mouth ทางปาก r. by rectal ทางทวารหนก Sc. subcutaneous ภายใตผวหนง Sl. sublingual อมใตลน Vag. vaginal ทางชองคลอด

ตารางท 10.3 ค ายอเกยวกบขนาดและการใชยา

ค ายอ ภาษาองกฤษ ภาษาไทย aa. of each อยางละเทาๆกน add. add to เตมจนครบ c with ดวย , กบ cc cubic centrimeter 1 ซซ contin let it to be continued ใหตอไป dil dilute ท าใหเจอจาง gm. gram กรม gr. grain เกรน gtt. drop , drops หยด mEg millieguivalent มลลอคววาเลนท mg. milligram มลลกรม 03 ounce ออนซ per by โดยทาง sig write on label ขนาดทบอกไว tsp , t teaspoonful ชอนชา tbsp , T tablespoon ชอนโตะ

ตารางท 10.4. ค ายอเกยวกบเวลาทใหยา

ค ายอ ภาษาองกฤษ ภาษาไทย a.c. before meals กอนอาหาร (7, 11, 15 น.) bid twice a day วนละ 2 ครง (6 , 18 น.) h.s. hour of sleep กอนนอน (20 น.) O.D. everyday ทกๆวน p.c. after meals หลงอาหาร p.r.n. as needed, according to

necessity เมอจ าเปน

q. each, every ทกๆ q.hr. every hour ทกชวโมง q.6hr. every 6 hours ทก 6 ชวโมง q.i.d four time a day วนละ 4 ครง (8, 12, 17, 20 น.) stat immediately ทนททนใด t.i.d. three time a day วนละ 3 ครง (8, 12, 17 น.)

มาตราสวนและการค านวณยา การค านวณยาเปนหนาทรบผดชอบของพยาบาลทจ าท าใหผปวยไดรบยาตามขนาดของการรกษา ดงนนพยาบาลควรมความรเกยวกบการค านวณยา และการเปลยนจากระบบของการวดหนงไปเปนอกระบบหนง ซงจะกลาวเฉพาะทใชบอยในประเทศไทยดงน ตารางท 10.5 มาตราสวนเทยบในระบบตางๆ มาตราเทยบ

ระบบเมตรก (Metric)

ระบบอะโปตคารส(Apothecary)

ระบบเฮาสโฮลด (HouseHold)

น าหนก 60 mg 1 grain 10 mg 1/6 grain ปรมาตร 0.06 ml 1 minim 1 drop 1 ml, cc 15 minims - 5(4) ml 1 fluid dram 1 teaspoonful 15 ml 4 fluid drams 1 tablespoonful 30ml 1 fluid ounce 2 tablespoonful 180 ml 6 fluid ounces 1 teacupful

การค านวณยา กรณทเปนยาเมด กรณทยาเปนของเหลว จากความรเกยวกบการออกฤทธดงกลาวขางตน ขนาดของยาในเดกมความละเอยดมากกวาในผใหญ ซงแพทยจะค านวณยาเพอการรกษาในขนาดทปลอดภยแกผปวยเดก กอนการรกษาแลว พยาบาลมหนาทตรวจสอบอกครง จงมความจ าเปนตองมความรเกยวกบการค านวณยาในเดกดงน สตรทใชในการค านวณยาของเดก ทพยาบาลสามารถตรวจสอบไดสะดวก คอ

วธค านวณตามอาย

กฎของยง (Young’s rule) ใชกบเดกอาย 1-12 ป กฎของฟรายด (Fried’s rule) ใชกบเดกอายต ากวา 1 ป การปฏบตการใหยา ในการปฏบตการใหยา พยาบาลจะตองใหยาอยางถกตอง ตามขนตอน โดยยดหลกปฏบตถกตอง 7ประการ (7R) ดงน 1. ถกตองตรงกบผปวย(Right patient) ตรวจสอบชอ และนามสกลของผปวยทไดรบในใบ MAR และตองถามชอ และนามสกลของผปวยและดปายขอมอทกครงใหตรงกบใบMAR กอนใหยา 2. ถกตองตามชนดของยา (Right drug) ตรวจสอบชอยาในใบ MAR กบซองยาหรอขวดยาใหถกตองตรงกนอยางนอย 3 ครงคอ กอนหยบยา กอนรนยาและกอนเกบเขาตยา

สตร ขนาดยาทแพทยสง (มลลกรม) = จ านวนเมดยาทผปวยไดรบ ขนาดของยาทผลตตอเมด (มลลกรม)

สตร ขนาดยาทแพทยสง x ปรมาตรของยาในขวด (มลลลตร) = ปรมาตรยา (มลลลตร) ทผปวยไดรบ ขนาดของยาทบอกไวในฉลากยา (มลลกรม)

สตร ขนาดยาของเดก = ขนาดยาของผใหญ x อายของเดก (ป) อายของเดก (ป) + 12

สตร ขนาดยาของเดก = ขนาดยาของผใหญ x อายของเดก (เดอน) 150 เดอน

3. ถกตองตามขนาด (Right dose) อานและตรวจสอบขนาดยาอยางละเอยดรอบคอบในใบ MAR 4. ถกตองตามเวลา (Right time) ตองทราบตวยอเวลาใหแมนย า เชน t.i.d., p.c. , q.i.d.ตองทราบเวลาในการใหยาในแตละแหงและใหยาใกลเวลามากทสด คอ ชวง 15 นาท กอนหรอหลง เวลาทก าหนดไว อานและตรวจสอบเวลาทใหอยางละเอยดรอบคอบในใบMAR 5. ถกตองตามวถทาง (Right route หรอ method) ตองทราบตวยอของวถทางตางๆ ทใหยาอยางแมนย า เชน IM, Sc.ใหยาตรงตามวถทางทแพทยใหการรกษา อานและตรวจสอบวถทางอยางละเอยดรอบคอบในใบMAR 6. บนทกถกตอง (Right documentation)ภายหลงการใหยา พยาบาลจะตองลงบนทกในแผนใบบนทกการใหยา(MAR) ชอยา ขนาดของยา วถทางทใหยา และเวลาทใหยา ในกรณทเปนยาทใหเมอจ าเปนหรอทใหโดยทนททนใด และยาทไดรบเปนประจ าลงชอพยาบาลทใหยาไวเปนหลกฐาน 7. ถกตองตามการเขยนโปรแกรม (Right programming with pump) ( Rosdahl & Kowalski , 2012, p.912.) ตรวจสอบการตงโปรแกรมการใหยาโดยใชเครองควบคมการใหยาใหถกตองตามขนาด เวลาทใหและสญญาณเตอนเมอมขอผดพลาด วธการใหยาตามวถทางตางๆ 1. ทางปาก (Oral medication)

การใหยาทางปากเปนวธทสะดวกและประหยดทสด ใหไดกบผปวยทกคนทสามารถกลนได ส าหรบเดก ผสงอาย หรอผทมความล าบากในการกลนยาเมดแขง อาจจ าเปนตองดดแปลงวธการ เชน บดใหเปนผงแลวละลายน า ชวยใหกลนยางายขน ขอหาม ไมควรใหยาทางปากแกผปวยในกรณตอไปน ไมสามารถกลนไดไมรสกตว มอาการคลนไสอาเจยน อยางรนแรง มอาการทองเดนอยางรนแรง

การใหยา (Medication administration) หลกปฏบตในการเตรยมยา 1. ตรวจสอบใบ MAR ใหยากบใบค าสงการรกษาในรายงานผปวย เพอความถกตองเกยวกบชอ-สกล ของผปวย ชอยา ขนาดยา วถทางและเวลา ในกรณทตรวจสอบแลวพบวาขอมลไมตรงกน ใหยดค าสงการรกษาเปน 2. เตรยมยาตามขนตอน ดงน

2.1 หยบภาชนะบรรจยาชนดทตองการ อานชอยา ขนาด ถาตรงกบบตรใหยา ใหแยกออกไว

2.2. ค านวณขนาดยาทตองการ 2.3. ลางมอใหสะอาด 2.4. กอนน ายาออกจากภาชนะทบรรจใหอานชอยา และขนาดใหตรงกบใบ MAR 2.5 น ายาออกจากภาชนะทบรรจตามขนาดทตองการ ใสในภาชนะ 2.6 กอนทงหรอเกบภาชนะบรรจยาเขาทใหอานชอยา และขนาดใหตรงกบใบ MARอกครง

ขอควรปฏบต ในการเตรยมยาส าหรบผปวยหลายคน น าบตรใหยาทงหมดเรยงตามหมายเลขเตยงหรอหอง และจดยาเปนรายบคคล การใหยาทางปาก (Oral administration) วตถประสงค เพอใหยาถกดดซมเขากระแสเลอดโดยผานทางเดนอาหาร อปกรณ ใบMAR รถจดยา ยา ถวยยา วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล

1. ลางมอใหสะอาด 7 ขนตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล

1. เพอลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกการเตรยมยา 2. เพอความปลอดภยในการใหยา 3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยา

3. เพอความปลอดภย คลายความวตกกงวล และใหความรวมมอ

4. เตรยมน าดมวางไวขางเตยง 4. เพอสะดวกในการรบประทานยา 5. จดทาผปวยนอนหงาย ศรษะสงหรอทานง ใหผปวยรบประทานยา

5. เพอความสขสบายของผปวย

6. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 6. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 7. บนทกการใหยาในใบMAR 7. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ขอควรปฏบต ในกรณทเตรยมยาเมด ใหใชชอนตกหรอเทจากภาชนะบรรจลงในถวยยา หามใชมอหยบ ในกรณทเตรยมยาน าจบขวดยาใหหนดานทมฉลากออกใหผจดยาเหนไดชด ขณะรนยาทกครง ยาน าชนดแขวนตะกอนใหเขยาขวดทกครงกอนรนยา เปดฝาขวดยาวางหงาย มออกขางถอแกวยกใหสง อยในระดบสายตา ใชนวหวแมมอวางตรงระดบทตองการ รนยาขนาดทตองการ โดยไมใหปากขวดสมผสกบแกวยา การตวงยาทมสวนผสมของน ามน ใหอานระดบยาทโคงลางของแกวยา

ภาพท 10.1การอานระดบยา ทมา : Kozier, 2004. ภาพท 10.2 การวางยาไวใตลนทมา : Carol, 1995, p.602

การอมยาใตลน ( Sublingual administration) วตถประสงค เพอใหยาถกดดซมไดรวดเรว อปกรณ ใบMAR รถจดยา ยา ถวยยา วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1 . ล า ง ม อ ใ ห ส ะ อาด 7 ข น ต อ น ห ร อ ใ ชแอลกอฮอลเจล

1. เพอลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกการเตรยมยา 2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา 3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยา

3. เพอความปลอดภย คลายความวตกกงวล และใหความรวมมอ

4.จดทานอนหงายหรหทานง ใหผปวยอาปาก และกระดกลน วางยาขนาดตามแผนการรกษาไวใตลน ใกล Frenulum linquae ใหผปวยหบปากไวไมใหกลนยา

4.เพอสะดวกในการใหยาและเพอใหผลการรกษามประสทธภาพ

5. จดทาผปวยพกบนเตยง 5. เพอปองกนอนตรายจากฤทธของยา 6. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 6. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 7. บนทกในใบรายงานการใหยา 7. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

2. การใหยาเฉพาะท ( Topic medication) 2.1 การใหยาทางผวหนง (Skin application ) หมายถงการใหยาทาบรเวณผวหนง เพอการรกษาเฉพาะทภายนอกผวหนงซงยาถกเตรยมในรปของโลชน (Lotion) , ครม ( Cream) , ขผง (Oinment)

การใหยาทางผวหนง (Skin application)

วตถประสงค 1. เพอรกษาโรคผวหนง 2. เพอบรรเทาอาการคน 3. เพอท าใหผวหนงชมชนและปองกนการท าลายเซลลของผวหนง 4. เพอขยายหลอดเลอด อปกรณ ใบMAR ยา/ Medication patch ไมพนส าล ถงมอยาง ชามรปไต ผากอซ

-

วธปฏบต เหตผล 1. ลางมอใหสะอาด 7 ขนตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล

1. เพอลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา และน าไปทเตยง

2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา

3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยา

3. เพอความปลอดภย คลายความวตกกงวล และใหความรวมมอ

4.จดทาผปวย เตรยมความสะอาดของผวหนงโดยการลางและเชดใหแหง กรณมแผลท าความสะอาดแผลตามหลกการ

4.เพอสะดวกในการใหยาและเพอใหผลการรกษามประสทธภาพ

5. เปดภาชนะทบรรจ วางหงายไว ใชไมพนส าลปายยา ปดฝา ทายาบรเวณทตองการ โดยทายาไปในทศทางเดยวกน หรอวนจากตรงกลางออกไปโดยรอบ

5. เพอปองกนการปนเปอน

6. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 6. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 7. บนทกในใบรายงานการใหยา 7. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ขอควรปฏบต 1. กอนทายาทกครงควรท าความสะอาดบรเวณผวหนงโดยการอาบน าเพอชะลางหรอเชดถ แลวซบใหแหง

2. ในกรณทยาบรรจอยในหลอด ใหบบยาจากกนหลอดชาๆโดยไมใหปากหลอดสมผสกบไมพนส าล

3. ถาตองการทายา ใหหลกเลยงการสมผส เชดถ หรอเกาบรเวณนน 4. การทายาทเปนน ามน ลางมอใหสะอาดกอนเทยาลงบนฝามอ ถมอเขาดวยกนแลวทายา

บรเวณทตองการ 5. กรณทเปนยาน า (Lotion) เขยาขวดยาเพอใหยาผสมกนด เทยาใสชามรปไต สวมถงมอ

จบผากอซชบยาน าทาบางๆบรเวณทตองการ 6. กรณยาปายชนดครมชนดใสแผนกระดาษปดบนผวหนง เชน Nitroglycerine patse ให

บบยาลงบนกระดาษซงมตวเลขบอกความยาวของยาทบบตามแผนการรกษา พบรมกระดาษเขาหากนเพอใหยากระจายทวแผน ปดกระดาษยาบรเวณทตองการ ไมปดซ าต าแหนงเดม

7. กรณยาผง เทยาลงบนผากอซ ใสยาบรเวณทตองการ ถายาอยในหลอดทพนได บบยาพนลงบนผวหนงโดยตรง

2.2 การหยอดตาและปายตา (Eye instillation) หมายถงยาทใชหยอดตาซงอยในรปของสารละลาย หรอขผงทปราศจากเชอ โดยจะหยอดลงไปบรเวณ Conjunctival sac ซงยาทหยอดหรอปายตามกจะสลายตวเมออยในทมอากาศรอนและความชนสง ดงนนจงควรเกบไวในตเยน เมอใชจงน าออกมาทงไวทอณหภมหองสกระยะหนงกอนหยอด

การหยอดตา (Eye Instillation) วตถประสงค 1. เพอลดการอกเสบและตดเชอ 2. เพอใหรมานตาหดหรอขยาย ชวยในการวนจฉยโรค หรอการรกษา 3. เพอใหยาชาเฉพาะท อปกรณ ใบMAR ยาหยอดตา ส าลปราศจากเชอ น าเกลอนอรมล (NSS) ชามรปไต

ภาพท10.3 แสดงต าแหนงทหยอดตา ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012, p.926

ภาพท 10.4 บบยาปายตาจากหวตาไปหางตา ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012, p.926

วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1. ล า งม อ ให สะอาด 7 ข นตอน หร อ ใ ชแอลกอฮอลเจล 2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา และน าไปทเตยง 3. จดทาใหผปวยนอนหงายศรษะ เงยหนาเลกนอย 4. เปดหอสาล หยบส าลออกมา 1-2 กอน เทน าเกลอนอรมลลงบนส าลเหนอชามรปไต บบส าลพอหมาด ถอไว 5. บอกใหผปวยหลบตา เชดเปลอกตาบนจากหวตาไปหางตา 6. เปดฝาขวดยาออก วางหงายได หยบส าลแหงไวในองมอ ใหผปวยลมตามองขนขางบน ใชนวชดงหนงตาลางลง มออกขางจบขวดยาคว าลง พรอมกบบบยา 1- 2 หยดลงดานในเปลอกตาลางใกลหวตา กรณเปนยาปายใหปายยาบนเยอบเปลอกตาลางจากหวตาไปหางตา โดยใหปากขวดยาหางจากตา 1-2 ซม. ใหผปวยกลอกตาไปมา หยบส าลแหงกดทหวตา 30วนาท กรณเปนยาปายคลงบนหนงตาเบาๆ 7.ปดฝาขวดยา ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. บนทกในใบรายงานการใหยา

1. เพอลดจ านวนเชอโรค 2.เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา 3. เพอความสขสบาย 4. เพอเตรยมเชดตากอนหยอดตา 5. เพอขจดสงสกปรกจากตา

6. เพอปองกนการหยอดยาลงบนกระจกตาโดยตรง ลดการระคายเคองตอเยอบตา และใหยากระจายทวลกตา ปองกนยาไหลลงคอทางทอน าตา

7.เพอความสะดวกในการใชครงตอไป 8.เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ขอควรจ า 1.กรณทหยอดตา 2 ขาง ตองเชดและหยอดตาขางทสะอาดกอนทกครง ถาตามสงทขบหลง (Eye discharge) ใหเชดตาซ าจนสะอาด โดยพลกส าลหรอใชส าลกอนใหม 2. ยาหยอดตาทเปดใชแลวมอายการใชงานไมเกน 1 เดอน

2.3 การหยอดจมก (Nasal instillation) หมายถง การใหยาประเภททใชหยอดหรอพนเขาไปในโพรงจมก

การหยอดยาจมก (Nasal Instillation) วตถประสงค 1. เพอลดการคงภายในโพรงจมก 2. เพอใหหลอดเลอดหดตว ระงบเลอดออก อปกรณ ใบMAR ยาหยอดจมก ส าลปราศจากเชอ ชามรปไต

ภาพท 10.5 แสดงการจดทาหยอดจมกรปทเพอใหเขาส Ethmoid และ Sphenoid sinus (ซาย) และภาพท 10.6 Maxillary และ Frontal sinus (ขวา) ทมา : Ellis , Nowlis & Bentz ,1992, p. 379. วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล

1 . ลางม อ ให สะอาด 7 ข นตอน หร อ ใ ชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยาและน าไปทเตยง

2. เพอความปลอดภย

3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. จดผปวยอยในทานง แหงนหนา หรอนอนหงายใชหมอนรองใตไหล เพอใหศรษะแหงนไปทางดานหลงหรอเอยงศรษะเลกนอย ถาตองการใหยาไปสโพรงกระดกดานใดดานหนง เชดท าความสะอาดในชองจมกออกใหหมดโดยใชส าลพนปลายไมเชด

4. เปนทาทจะไหลลงสโพรงจมกไดสะดวกทสดและไมไหลลงคอ

5. เปดฝาหลอดยาลงในรจมก ขนาดตามแผนการรกษา โดยไมใหปลายหลอดยาสมผสรจมก ปดฝา ใหผปวยนอนในทาเดม

5. เพอปองกนการปนเปอน และใหยากระจายทวโพรงจมก

6. จดทาผปวย 6. เพอความสขสบาย 7. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 7. เพอความสะดวกในการใชครงตอไป 8. บนทกในใบรายงานการใหยา 8. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

2.4 การหยอดห (Ear instillation) หมายถง การใหยาทใชหยอดหซงอยในรปของสารละลาย การหยอดห (Ear instillation) วตถประสงค 1. เพอลดการอกเสบและตดเชอ

2. เพอใหขหทอดตน (Impacted cerumen) ออนนม กอนการลางห อปกรณ ใบMAR ยาหยอดห ส าลปราศจากเชอ ชามรปไต วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล

1. ลางมอใหสะอาด 7 ขนตอน หรอใ ชแอลกอฮอลเจล 2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยาน าไปทโตะขางเตยง

1. ลดจ านวนเชอโรค 2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใหยา

3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. จดทาใหผปวยนอนตะแคงหรอนงเอยงคอไปดานตรงขามห ขางทจะหยอดยา

4. เพอความสะดวกในการหยอดยา

5. ตรวจดในชองหวามหนอง เลอด หรอไม ถามใชไมพนส าลเชดท าความสะอาด

5. เพอใหชองหสะอาด

6. เปดฝาขวดยาและถอไวในมอ มออกขางดงใบหผปวยดวยวธการดงน ผใหญ ดงใบหขนไปดานหลง เดกอายต ากวา 3 ป ดงใบหลงไปดานหลง

6. เพอใหอณหภมของยาเทากบอณหภมของรางกายและเพอใหรหตรง ยาไหลลงไดสะดวก

7. หยอดยาขนาดตามแผนการรกษา ใหผปวยอยในทาเดมอยางนอย 5 นาท อดหไวดวยส าลแลวจงจดทาใหผปวย

7. เพอปองกนการไหลยอนกลบของยาและซบยาทไหลออกมา และเพอความสขสบาย

8. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. เพอความสะดวกในการใชครงตอไป 9. บนทกในใบรายงานการใหยา 9. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

ภาพท 10.7 การหยอดหในผใหญใหดงใบหขนไปดานหลง (ซาย) ทมา : Carol, B.L. et al .,1995, p. 581 และภาพท 10.8 การหยอดหในเดกอายต ากวา 3 ป ใหดงใบหลงไปดานหลง (ขวา) ทมา : Christensen & Kockrew , 2011, p.710 2.5 การเหนบยาทางชองคลอด (Vaginal suppository) หมายถง การใหยาทางชองคลอดซงอยในรปของยาเมด (Tablets) หรอยาเหนบ (Suppository)

ภาพท 10.9 แสดงการเหนบยาทางชองคลอดชนดยาครม (ซาย) และการเหนบยาทางทวารหนก(ขวา) ทมา : Rosdahl & Kowalski , 2012, p.924-925 2.6 การเหนบยาทางทวารหนก (Rectal suppository) หมายถง การใหยาซงอยในรปของยาเหนบ ทางทวารหนกทใชกบเดกไดแก ยาแกไข ยาแกอาเจยน กอนการใหยาดองตรวจสอบบรเวณรทวารหนกวามอจจาระคางหรอไม เพราะจะท าใหการดดซมยาไมด โดยใสถงมอแลวหลอลนบรเวณปลายนวแลวสอดนวเขารทวารหนก

การเหนบยาทางชองคลอด (Vaginal suppository) วตถประสงค เพอลดการอกเสบและตดเชอ อปกรณ 1. ใบMAR 2. ยาเหนบชองคลอด (Vaginal tablet) 3. ชดท าความสะอาดอวยวะสบพนธ หมอนอน 4. ชามรปไต บรรจน าเลกนอยเพอหลอลนยา ถงมอสะอาด

วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1. ลางมอใหสะอาด 7 ขนตอน หรอใ ชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยาน าไปทโตะขางเตยง

2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใชยา

3. ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. ปดประต กนมาน ปดตา คลมผา ถอดกางเกงหรอผาถง จดทานอนหงายชนเขา 5. ท าความสะอาดอวยวะสบพนธภายนอก ยงไมถอดถงมอ

4. ยอมรบความเปนบคคลของผปวยและสะดวกในการเหนบยา 5. เพอลดจ านวนเชอโรค

6. แกะหอยาออก หลอลนดวยน า จบยาดวยนวหวแมมอและนวช สอดดานปลายแหลมเขาไปในชองคลอดและใชนวชดนยาไปใหลกประมาณ 3.5-4นว ซบใหแหง

6. เพอลดการระคายเคอง เพอใสยาไดสะดวกและใหผลของการรกษามประสทธภาพ

7. สวมกางเกงหรอผาถง จดทาใหผปวยนอนพกบนเตยง นาน 15 นาท

7. ปองกนไมใหยาเปอนกางเกง เพอความสขสบายและปองกนยาหลดออกมา และเพอใหยาถกดดซม

8. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. เพอความสะดวกในการใชครงตอไป 9. บนทกในใบรายงานการใหยา 9. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

การเหนบยาทางทวารหนก (Rectal Suppository) วตถประสงค เพอการรกษาและบรรเทาอาการของโรค อปกรณ 1. ใบMAR ยาเหนบทวารหนก 2. กระดาษช าระ 3. สารหลอลน K-Y jelly หรอน า 4. ชามรปไต ถงมอสะอาด

วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด 7 ขนตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยาน าไปทโตะขางเตยง

2. เพอความปลอดภยและสะดวกในการใชยา

3.ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. ปดประต กนมาน จดทานอนตะแคงขางใดขางหนง ปดตาคลมผา เลอนกางเกงหรอผาถงใหพนบรเวณสะโพก

4. ยอมรบความเปนบคคลของผปวย และสะดวกในการเหนบยา

5. สวมถงมอ แกะหอยาเหนบออก หลอลนยาเหนบดวยสารหลอลน จบยาดวยนวหวแมมอและนวช บอกใหผปวยหายใจทางปากขณะทสอดดานปลายแหลมเขาในทวารหนก และใชนวชดนยาเขาไปใหลกทสด ซบใหแหง

5. ปองกนการปนเปอนเพอลดการระคายเคอง เพอใสยาไดสะดวก และใหผลของการรกษามประสทธภาพ

6. เลอนกางเกงหรอผาถงใหเขาท จดทาใหผปวย ขมบกนไวสกครในกรณผปวยเดก หลงเหนบยาแลวใหบบกนทงสองขางเขาหากน ทงไวสกคร

6. เพอความสขสบาย และปองกนไมใหยาหลดออก

7. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 7. เพอความสะดวกในการใชครงตอไป 8. บนทกในใบรายการใหยา 8. เปนหลกฐานทางกฎหมาย

การใหยาทาง Parenteral หมายถง การใหยาในวถทางใดๆซงไมใชระบบทางเดนอาหารโดยทวไปหมายถงการฉดยาและการใหยาทางหลอดเลอดด า

การฉดยา ยาทใหโดยการฉดจะถกดดซมเขาสกระแสเลอดเรวกวาการใหยาโดยวธอน ยอมมอนตรายมากกวาดงนนหลกในการพจารณาการใหยาฉดคอตองการใหยาออกฤทธเรว ผปวยไมสามารถรบประทานยาทางปากไดหรอไมปลอดภยทจะใหทางปาก เชน ผปวยไมรสกตว กลนล าบาก ผปวยทตองงดอาหารและน ากอนการผาตด ยาทใหระคายเคองตอทางเดนอาหาร หรออาจถกท าลายดวยน ายอยจากกระเพาะอาหาร การดดซมของระบบทางเดนอาหารผดปกต ตองการใหยาชาเฉพาะท

หลกปฏบตของการฉดยา 1. ขณะปฏบตตองยดหลกเทคนคปราศจากเชออยางเครงครด ไมใหเกดการปนเปอนเชอ

โรค 2. ไมเตรยมยาฉดตางชนดกนใสในกระบอกฉดยาอนเดยวกน เพราะอาจเกดปฏกรยาตอ

กนได 3. ขณะเตรยมยาตองท าดวยความระมดระวงละเอยดรอบคอบ 4. ผเตรยมยาและผฉดยาตองเปนคนเดยวกน 5. ควรน ายาไปฉดทนทภายหลงจากการเตรยมเสรจเพราะยาบางชนดมความคงทน

(Stability) ต า 6. กอนฉดยาทกครงจะตองท าความสะอาดบรเวณทจะฉดยาดวยน ายา Antiseptic เชน

แอลกอฮอล 70% กอนเสมอ เครองใชทส าคญในการฉดยา 1. เขมฉดยา (Needle) ท าดวยโลหะทไมเปนสนมประกอบดวยสวนตางๆ คอสวนหว

เขม (Hub) เปนสวนทสวมตอกบกระบอกฉดยา ตวเขม (Shaft) เปนรกลวงใหน ายาไหลผานได ปลายเขม (Bevel) เปนสวนปลายของเขมมรเปดเอยงแฉลบ

ภาพท 10.10 แสดงสวนประกอบของเขมฉดยาทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. P. 930

ความยาวของเขมทใชนตงแต 3/8 – 1.50 นว โดยวดจากปลายตดจนถงรอยตอของตวเขม และหวเขมขนาดของเขมมตงแตเบอร 14 ถงเบอร 27 ซงเขยน 14 g , 27g แสดงไวบนหวเขม ขนาดของเขมวดไดจากความยาวของเสนผาศนยกลางวงนอกของตวเขม

หลกในการพจาณาเลอกเขมฉดยา 1. ค านงถงความปลอดภยของผปวย 2. ความเขมขนหรอความหนดของยา 3. ความสขสบายของผปวย 4. ความลกของเนอเยอในผปวยทอวน หรอ ผอม ตองเลอกใชเขมทมความยาวตางกน

2. กระบอกฉดยา (Syringe) ประกอบดวย 2 สวนคอ กระบอกฉดสบ (Barrel) และลกสบ

(Plunger) สวนปลายทตอกบหวเขมเรยกปลายกระบอก (Tip) ขนาดของกระบอกฉดยาโดยทวไปมขนาดตงแต 2, 5, 10, 20 และ 50 ซซ ซงจะแสดงสเกลไวบนกระบอกฉดยาดวย การเลอกขนาดของกระบอกฉดยาควรเลอกใหเหมาะสมกบจ านวนยาทฉด นอกจากทมกระบอกฉดยาชนดพเศษ คอ

Insulin syringe และ Tuberculin syringe ซงมขนาด 1 มล. จะมสเกลบอกหนวยเปนยนต ซงม 3 ชนดคอ 40U 80U และ 100U สเกลนจะบอกถงความเขมขนของอนสลนทใช เชน ถาตองการฉดอนสลนขนาด 40 ยนต กตองเลอกใชสเกลดานทเขยนบอกไววา 40U เปนตน

สเกลบน Tuberculin syringe จะละเอยดมาก แตละขดสนมคาเทากบ 1/100 มล. สวนขดยาวแตละขดมคาเทากบ 1/10 มล. กระบอกฉดยาชนดนใชฉดยาเขาใตผวหนงชนตน

ภาพท 10.11 แสดงกระบอกฉดยาและเขมฉดยา (ซาย) A.Hypodermic syringe B.Insulin syringe และ C.Tuberculin syringe (ขวา) ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. P. 930

หลกปฏบตในการเตรยมยาฉด (Parenteral administration) อปกรณการผสมยาฉด ยา กระบอกฉดยาปราศจากเชอ เขมส าหรบดดยา และเขมฉด

ยาทปราศจากเชอขนาดตางๆตามความเหมาะสม อบส าลชบแอลกอฮอลปราศจากเชอ ปากคบพรอมกระปก ใบเลอย น ากลนส าหรบผสมยาฉด ชามรปไต ถาดพรอมฝาปดทปราศจากเชอ

กรณทยาเปนสารละลายบรรจในหลอดแกว (Ampule) ตรวจสอบบตรใหยากบใบค าสงการรกษาในรายงานของผปวย (Chart) และใบMAR เพอความถกตองเกยวกบ ชอ-สกลของผปวย ชอยา ขนาดยา วถทาง และเวลา เตรยมยาตามขนตอนตอไปน 1. เตรยมยาฉด อานชอยา ขนาด และวนหมดอายบนกลอง ใหตรงกบยาใบMAR 2. ค านวณขนาดยาทตองการ 3. ลางมอใหสะอาด 4. อานชอยาบนหลอดแกวอกครง ตงหลอดยาขนแลวใชนวเคาะสวนบนของหลอดแกวเพอใหยาทคางอยปลายหลอดไหลลงจนหมด 5. เชดใบเลอยและรอบคอคอดของหลอดแกว ดวยส าลชบแอลกอฮอล เลอยรอบคอคอด ใชส าลรองแลวหกคอคอด ถาเปนชนดทมแถบสคาด ใหหกทคอคอดโดยไมตองเลอยกอน 6. เตรยมกระบอกฉดยาขนาดพอเหมาะกบปรมาณยา ตอหวเขมดดยา ขนาดเบอร 18-20 และยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ระวงอยาใหมอสมผสบรเวณปลายกระบอกฉดยาทใชตอหวเขมและปลายเขม และลกสบสวนทอยในกระบอกฉดยา จบกระบอกฉดยา โดยใหดานทมสเกลอยขางบน และใหปลายตดเขมคว าลง

7. ใชมอขางทถนดจบกระบอกฉดยา มออกขางถอหลอดแกว คอยๆสอดปลายเขมเขาไปในหลอดยา จมปลายเขมลงในน ายาเพอไมใหดดฟองอากาศขณะดดยาเขากระบอกฉดยา ดดยาตามขนาดทตองการ 8. อานชอยาบนหลอดแกวอกครง กอนทงหรอกอนเกบ 9. เปลยนเปนเขมส าหรบฉดยาตามขนาดทตองการ หงายดานปลายตดใหอยดานเดยวกบสเกล ยดหวเขมใหแนน วางไวในถาดทมฝาปด วางบตรใหยาไวใตถาดทมฝาปด

ภาพท 10.12 การใชส าลรองแลวหกคอคอด Christensen & Kcokrow ,2011,p 719

ภาพท 10.13 แสดงการดดยาจาก Ampule ทมา : Timby, 2009, p.799.

กรณทยาเปนผงบรรจในขวด (Vial) อานชอยาและวธผสมบนขวดแกะฝาปดขวดดวยใบเลอยทเชดดวยส าลชบ Alcohol แลวเตรยมน ากลน หรอสารละลายทผสมยาตามขนตอนการเตรยมยาจากหลอดแกวจากนนท าตามขนตอนดงน 1. ใชมอขางทถนดถอกระบอกฉดยามออกขางถอขวดยาแทงเขมผานจกยางเขาไปในขวด โดยถอกระบอกฉดยาและขวดยาในแนวขนานกบพนดนน ากลนหรอสารละลายทผสมยาเขาไปจนหมดปลอยใหอากาศเขามาแทนทในกระบอกฉดยาดงเขมออก 2. เชดจกยางดวยส าลชบ Alcohol แลวดดอากาศเขาไปในกระบอกฉดยาปรมาตรตามขนาดยาทตองการแทงเขมผานจกยางถอกระบอกฉดยา และจบขวดยาดนอากาศเขาไปในขวด ยกขวดยาขนในแนวดงดนปลายเขมผานจกยางเลกนอย ดดยาออกตามจ านวนทตองการถอขวดยาและกระบอกฉดยาในแนวขนาน ใหปลายเขมโผลพนยาเลกนอย ดดอากาศเขาไปในกระบอกฉดยา

เลกนอย ดงเขมออกโดยใชนวชกดทรอยตอของเขมกบกระบอกฉดยาอานชอยาบนขวดยาอกครง กอนทงหรอกอนเกบ

- 3. เปลยนเปนเขมส าหรบฉดยาตามขนาดทตองการหงายดานปลายตดของเขมใหอยดานเดยว กบสเกล ยดหวเขมใหแนน วางไวในถาดทมฝาปด วางบตรใหยาใตถาดทมฝาปด

ภาพท 10.14 การดนอากาศเขาไปในขวดยา ยกขวดยาขน ดนปลายเขมผานจกยางเลกนอย ยกขวดยาขนในแนวดง ดดยาออกตามจ านวนทตองการ ทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 720. การฉดยาเขาชนผวหนง

การฉดยาเขาชนผวหนง เปนการฉดยาเขาชนของหนงแท (Dermis) เพอตองการทดสอบการแพยาหรอ ชวยการวนจฉยโรค จ านวนยาทฉด 0.01-0.1 มล. ฉดเขาบรเวณกงกลางหนาแขน

A B C ภาพท 10.15 A แสดงการใชมอดงผวหนงใหตง B แลวแทงเขมท ามม 5-15° กบผวหนง เขาไปจนมดปลายตดของเขม C ดนลกสบของกระบอกฉดยาใหยาเขาไปในผวหนงจนเปนตมนนขน ขนาดเทาหวไมขดหรอปรมาตรของยาประมาณ 0.1 มล.ทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 727.

การฉดยาเขาชนผวหนง (Intradermal injection) วตถประสงค เพอทดสอบปฎกรยาของรางกายตอยาปฎชวนะ และทดสอบภมแพ อปกรณ 1. ใบMAR ยาตามแผนการรกษา

2. ถาดปราศจากเชอ พรอมฝาปด (Tray) 3. กระบอกฉดยา ขนาด 1 มล. (Tuberculin Syringe) 4. เขมเบอร 25-27 G ความยาว ½ - 2/3 นว 5.ส าลชบแอลกอฮอล 70% และ ส าลแหงปราศจากเชอ วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด7 ขนตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา

2. เพอความปลอดภย

3.ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. เปดฝา Tray หงายไวบนโ ตะ หยบส า ลแอลกอฮอล เชดผวหนงบรเวณทองแขนดานในโดยเชดไปในทศทางเดยวกนหรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ แลวทงลงในชามรปไต

4. ปองกนการปนเปอนและลดจ านวนเชอโรคบรเวณทจะฉด

5. หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตวกระบอกฉดยาใหตงฉากในแนวดง ไลอากาศออกใหหมด โดยดนลกสบขนจนมองเหนหยดน ายาทปลายเขม

5. ปองกนการปนเปอนและเพอไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาใหหมด

6. จบกระบอกฉดยาโดยใหนวชอยทรอยตอของหวเขม นวหวแมมอและนวทเหลอจบทกระบอกฉดยา โดยหงายปลายตดของเขมขนและใหสเกลอยดานบน มออกขางหนงดงผวหนงใหตง แทงเขมท ามม 5-15° กบผวหนง เขาไปจนมดปลายตดของเขม

6. เพอใหเกดความมนคง และใหเขมอยในชนผวหนงตามตองการ

7. ใชมอขางทยดผวหนงใหตงมาดนลกสบของกระบอกฉดยาใหยาเขาไปในผวหนงจนเปนตมนนขน ขนาดเทาหวไมขดหรอปรมาตรของยาประมาณ 0.1 มล.

7. เพอความสะดวกในการดนยาเขาไปในผวหนง

8. วางส าลแหงตรงบรเวณทฉด ใชนวชแตะทรอยตอของตวเขม แลวดงกระบอกฉดยาออกมา

8. เพอไวสงเกตปฏกรยา

9. ใชปากกาวงรอบบรเวณทฉดใหเสนผาศนย กลางประมาณ 1 ซม. แนะน าไมใหบรเวณทฉดยาเปยกน า

9. เพอสงเกตปฏกรยาไดชดเจน

10. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 10. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 11. บนทกในใบรายงานการใหยา 11. เพอเปนหลกฐานทางกฎหมาย 12. กลบไปสงเกตปฏกรยาจากการทดสอบตาม ก าหนดเวลาการทดสอบยาแตละชนด

12. เพอประเมนผลการทดสอบ

ขอควรระวง - การดงผวหนงใหตงในการฉดเขาชนผวหนงน ท าโดยใชมอขางทถนดจบเขม ใช

นวหวแมมอกดทผวหนงบรเวณต ากวาและเยองไปดานขางของบรเวณทจะแทงเขม และดงผวหนงใหตง ภายหลงการฉดยาชนใตผวหนง หามคลงบรเวณทฉดยา การฉดยาเขาชนใตผวหนง เปนการฉดยาเขาไปในชนไขมนใตผวหนง ซงเปนบรเวณทมประสาทรบความรสกเจบปวดนอย จ านวนของยาทใชฉดไมเกน 2 มล. บรเวณทใชฉด คอ

1. 1. ตนแขนดานหลง โดยแบงตนแขนออกเปน 3 สวนจากปมไหลถงขอศอก บรเวณทใชฉดคอ สวนกลาง

2. 2. หนาขาโดยแบงตนขาออกเปน 3 สวน บรเวณทใชฉดคอ สวนทสองโดยเยองไปทางดานนอกล าตว หางจากแนวกลางเลกนอย

3. 3. หนาทองรอบๆ สะดอ คอบรเวณทอยใตราวนม (Nipples) กบขอบตะโพก ( Iliac creast)

4. การแทงเขมท ามม 45-90 องศา ขนอยกบความยาวของเขมและขนาดรปรางของผปวย ส าหรบการฉดยาทมความเขมขนหรออาจระคายเคองตอเนอเยอ เชนยาพวก Insulin จ าเปนตองใชเทคนคพเศษ โดยการดงผวหนงขนใหเกดชองวางระหวางชนไขมนกบชนกลามเนอ แลวจงแทงมม 90 องศา เขาไปในบรเวณนนจะท าใหยาดดซมไดด

A B C ภาพท 10.16 A แสดงต าแหนงทใชฉดยาเขาชนไขมนใตผวหนง B แสดงการแทงเขมท ามมฉดยา เปรยบเทยบต าแหนงตางๆ C แสดงการยกผวหนงขนแทงเขมท ามม 45 - 90° ลก ½ - 1 นว ท ามมฉดยาเขาชนไขมน ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. p. 932 ,934 การฉดยาเขาชนใตผวหนง (Subcutaneous or Hypodemic injection)

วตถประสงค เพอใหยาทดดซมไดดในชนไขมน อปกรณ 1. ถาดปราศจากเชอ พรอมฝาปด (Tray)

2. กระบอกฉดยา ขนาด 2 มล. 3. ยาตามแผนการรกษา 4. เขมเบอร 24 หรอ 25หรอ 26 ยาว 1 นว 5. ส าลชบแอลกอฮอล 70% และส าลแหงปราศจากเชอ

6. ใบMAR 7. ชามรปไต วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด7ขนตอนหรอใชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาตามหลกปฏบตในการเตรยมยา 2. เพอความปลอดภย 3.ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. เป ดฝาถาดปราศจาก เ ชอ หยบส า ล ชบแอลกอฮอล เชดบรเวณทจะฉด โดยเชดไปในทศทางเดยวกน หรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ ทงส าลลงในชามรปไต

4. เพอลดจ านวนเชอโรคบรเวณผวหนงทจะฉด

5. มอขางทถนด หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตว กระบอกสบยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ดงปลอกเขมออกถอกระบอกฉดยาใหปลายเขมตงขนในแนวดง ดนลกสบขนจนมองเหนหยดน าทปลายเขม

5. ปองกนการปนเปอน และเพอไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาไดหมด

6. ถอกระบอกฉดยาในแนวขนานกบพน ใชนวชกด ทรอยตอของหวเขม หงายปลายตดของเขมขน มออกขางยกผวหนงขนแทงเขมท ามม 45 - 90° ลก ½ - 1 นว โดยกะใหปลายเขมอย ใ ตกระเปาะ ผวหนงทยกขน

6. เพอปองกนยาหก ลดแรงเสยดทานและใหปลายเขมอยในชนใตผวหนง

7. ใชมอขางทยกผวหนงมาดงลกสบออกเลกนอย ถาไมมเลอดเขามาในกระบอกฉดยาจงดนเขาไป ชาๆจนหมด

7. เพอสะดวกในการดนยาเขาใตผวหนง และเพอทดสอบวาปลายเขมอยในหลอดเลอดหรอไม และเพอลดอาการปวดและการเจบของเนอเยอ

8. วางส าลแหงตรงบร เวณทฉด ดงเขมและกระบอกฉดยาออก คลงบรเวณทฉดยาเบาๆ

8. เพอใหยากระจายตวและดดซมไดดขน

9. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 9. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 10. สงเกตปฏกรยาภายหลงการฉดยา และลงบนทกในใบรายงานการใหยา

10. เพอประเมนผลของการฉดยาและเปนหลกฐานตามกฎหมาย

การฉดยาเขาชนกลามเนอ นยมใชการฉดยาวธนมากเนองจากสามารถฉดยาทมความระคายเคองตอชนไขมนไดและสามารถฉดยาในปรมาณทมากกวาการฉดยาเขาใตผวหนงชนลก โดยทวไปสามารถฉดยาเขากลามเนอไดครงละ 5 ซซ หากตองการฉดยาในจ านวนทมากกวา 5 ซซ ควรแบงครงแลวฉดเขากลามเนอทละขาง ต าแหนงบรเวณทใชฉดยาเขากลามเนอ 1. กลามเนอตะโพกบรเวณ Posterior gluteal site (Dorsogluteal site) โดยจะฉดยาเขาไปในกลามเนอ Gluteus medius ต าแหนงทจะใชฉดยาท าไดโดยการแบงตะโพกออกเปน 4 สวน ดานลางใหลากเสนผาน Inferior gluteal fold ดานบนใหลากเสนผาน Iliac crest ลงมา 2-3 นว หรออาจใชวธแบงตะโพกเปน 3 สวน โดยลากเสนตรงจาก Anterior superior iliac spine มายง Coccyx แลวแบงออกเปน 3 สวนเทาๆกน บรเวณทใชฉดยาคอ สวนท 1 ตอสวนท 2 การฉดยาบรเวณนอาจเกดอนตรายตอ Sciatic nerve ไดหากวดต าแหนงทฉดยาผดพลาด การจดทาผปวยควรใหผปวยนอนคว า หนหวแมเทาเขาดานใน แลวใชหมอนรองใตเขาเพอใหกลามเนอคลายตว ในกรณทผปวยไมสามารถนอนคว าได ควรจดใหผปวยนอนตะแคงใหขาดานลางเหยยดตรง และดานบนงอเลกนอย 2. กลามเนอตะโพกบรเวณ Ventrogluteal site (Von Hochstetter’s site) เปนการฉดยาเขากลามเนอ Gluteus minimus และ Gluteus medius ถาฉดในเดกควรเปนเดกอายมากกวา 2 ปขนไป เพราะจะมการเจรญของกลามเนอมากขน การฉดยาเขาตะโพกดานขวา ใชมอซายวางลงบนตะโพกดานขวาโดยใหปลายนวชอยท Anterior superior iliac spine แลวกางนวกลางออกใหมากทสดโดยใหปลายนวกลางอยขอบลางของ Iliac crest บรเวณทใชฉดยาคอพนทรปตว V ทอยระหวางนวชและนวกลาง การฉดยาเขาตะโพกดานซาย ใชมอซายวางลงบนตะโพกดานซายโดยใหปลายนวกลางอยท Anterior superior iliac spine แลวกางนวชออกใหหางจากนวกลางมากทสดบรเวณทใชฉดยาคอพนทรปตว V ทอยระหวางนวชและนวกลาง 3. กลามเนอตนขาดานนอก Vastus lateralis เปนบรเวณทนยมใชฉดเขากลามเนอมากเชนกน และใชไดกบทารกและเดกอาย 2 ป เพราะ เปนบรเวณทมกลามเนอมากและไมมเสนประสาทหรอเสนเลอดใหญผาน สามารถฉดยาโดยใหผปวยอยในทานงหรอทานอนหงายกได การวดต าแหนงทฉดยาคอบรเวณ Greater trochanter ลงมาหนงฝามอและวดสงขนมาจากเขาหนงฝามอเชนกน บรเวณทใชฉดยาคอบรเวณทอยถดจากกงกลางเยองมาทางดานขางหรออาจแบงตนขาเปนสามสวนเทาๆกนบรเวณทฉดยาคอ สวนกลางเยองไปทางดานนอกหางจากแนวกางกลางของตนขาเลกนอย 4. กลามเนอตนแขน Deltoid muscle เปนบรเวณทไมคอยนยมใชฉดยาบอยนกเพราะเปนกลามเนอทบางและอยใกลกบเสนเลอดและเสนประสาท (Radial nerve) บรเวณทฉดยาคอบรเวณทวดจาก Acromion process มา 2-3 นวมอ เนองจากเปนบรเวณทไมกวาง จะใชฉดยาทมจ านวนไมเกด 2 มล. และควรเปนยาทไมระคายเคองตอเนอเยอ การจดทาผปวยอาจใหผปวยอยในทานงงอแขนไวดานหนาของล าตวเพอใหกลามเนอแขนคลายตว

ภาพท 10.17 กลามเนอทใชฉดยา ภาพท 10.18 Landmarks ส าหรบฉดยา ทมา : Ellis, et.al., 1992, p.380 เขากลามเนอ บรเวณ Dorsogluteal site ทมา : Rosdahl & Kowalski, 2012. p. 935.

ภาพท 10.19 ต าแหนงฉดยา Ventroglutealsite ภาพท10.20 ต าแหนงฉดยายากลามเนอ ทมา : Taylor, et. Al.2008,p.799 บรเวณ Vastus lateralis ในทารก ทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 723

ภาพท 10.21 ต าแหนงฉดยาเขากลามเนอ บรเวณ Vastus lateralis ในผใหญ ทมา : Christensen & Kcokrow ,2011,p 723

การฉดยาเขาชนกลามเนอ (Muscular injection) วตถประสงค เพอใหยาทดดซมไดดในชนกลามเนอ และตองการใหยาออกฤทธเรวขน อปกรณ 1. ถาดปราศจากเชอ พรอมฝาปด (Tray) 2. กระบอกฉดยาขนาด 2-5 มล. 3. ยาตามแผนการรกษา 4. เขมเบอร 23-27 ยาว 1-1.5 นว

5. ส าลชบแอลกอฮอล 70% และส าลแหงปราศจากเชอ 6. บตรใหยา ใบMAR 7. ชามรปไต วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด7 ขนตอน หรอใชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา

2. เพอความปลอดภย

3.ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. เปดฝาถาดปราศจากเ ชอ หยบส า ล ชบแอลกอฮอล เชดบรเวณทจะฉด โดยเชดไปในทศทางเดยวกน หรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ ทงส าลลงในชามรปไต

4. เพอลดจ านวนเชอโรคบรเวณผวหนงทจะฉด

5. มอขางทถนด หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตว กระบอกสบยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ดงปลอกเขมออกถอกระบอกฉดยาใหปลายเขมตงขนในแนวดง ดนลกสบขนจนมองเหนหยดน าทปลายเขม

5. ปองกนการปนเปอน และเพอไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาไดหมด

6. ถอกระบอกฉดยาในแนวขนานกบพน ใชนวชกด ทรอยตอของหวเขม หงายปลายตดของเขมขน มออกขางยกผวหนงขนแทงเขมท ามม 45 - 90° ลก 2/3 ของความยาวเขม

6. เพอปองกนยาหก ลดแรงเสยดทานและใหปลายเขมอยในชนกลามเนอ

7. ใชมอขางทดงผวหนงมาดงลกสบออกเลกนอย ถาไมมเลอดเขามาในกระบอกฉดยา จงดนยาเขาไปชาๆ จนหมด

7. เพอสะดวกในการดนยาเขาชนกลามเนอ และเพอทดสอบวาปลายเขมอยในหลอดเลอดหรอไม และเพอลดอาการปวดและลดการระคายเคองตอเนอเยอ

8. วางส าลแหงตรงบรเวณทฉด ดงเขมและกระบอกฉดยาออก คลงบรเวณทฉดยาเบาๆ

8. เพอใหยากระจายตวและดดซมไดดขน

9. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 9. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 10. สงเกตปฏกรยาภายหลงการฉดยา และลงบนทกในใบรายงานการใหยา

10. เพอประเมนผลของการฉดยาและเปนหลกฐานตามกฎหมาย

ขอควรจ า 1. กรณทดงลกสบออกแลวมเลอดไหลเขามาในกระบอกฉดยา ใหถอนเขมฉดยาออกเตรยมยาเพอฉดใหม 2. กรณทฉดยาเขาชนใตผวหนง และกลามเนอบรเวณแขน ปรมาณยาทฉดไมเกน 2 มล. ถาฉดเขากลามเนอทสะโพก ปรมาณยาทฉดไมเกน 5 มล.

3. กรณยาฉดเขากลามเนอทท าใหระคายเคองตอเนอเยอชนไขมน และยาทท าใหเนอเยอเปลยนส เชน Ferrous sulphate ใหฉดยาวธซกแซก (Z track) โดยดงผวหนงไปทางดานขางแลวจงแทงเขมลง 90° เมอดนยาหมดแลว ดงเขมออกปลอยผวหนงกลบคอทเดม 4. ยาทเขาน ามน หรอมความเขมขนสง เชน Benxatine Penicillin Sodium ใหใชเขมเบอร 20-21 ฉด 5. ยาฉดเขาชนใตผวหนง และเขาชนกลามเนอบางชนด หามคลงบรเวณทฉด 6. การดงผวหนงใหตงในการฉดยาเขากลามเนอท าโดยใชนวชและนวหวแมมอวางบนบรเวณทจะฉด แยกนวใหหางกน 1 นว ดงผวหนงใหตง

รปภาพท 10.22 ต าแหนงการฉดยาบรเวณกลามเนอ Deltoid ทมา : Taylor, et. Al., 2008,p.799.

ภาพท 10.23 การวดต าแหนงการฉดยา ภาพท10.24 การฉดยาวธซกแซก (Z track) กลามเนอสะโพก (Ventrogluteal) ทมา : Ellis, et.al. (1992 ,p380-381) ทมา : Ellis, et.al., 1992, p.381

การฉดยาเขาทางหลอดเลอดด า การฉดยาเขาทางหลอดเลอดด า หมายถง การฉดยาเขาหลอดเลอดด าเปนวถทางการใหยาเขาสระบบไหลเวยนเลอดของรางกายโดยตรงโดยไมผานการดดซมยา ดงนนยาจงออกฤทธเรวภายใน 30-60 วนาท และอาการทไมพงประสงคของยากเกดขนไดเรวเชนกน ดงนนการใหยาวธนตองใหชาๆ รปแบบของยาทใชฉดเขาทางหลอดเลอดด ามกอยในรปของยาผงทละลายในน า ส าหรบยาทละลายในน ามนจะไมฉดโดยวธนเดดขาด การใหยาทางหลอดเลอดด าม 3 วธคอ

1. การฉดเขาสหลอดเลอดด าโดยตรง (Direct intravenous injection) 2. การหยดเขาทางหลอดเลอดด าอยางตอเนองสม าเสมอ (Continuous infusion)

โดยการผสมยาทใหกบน าเกลอ แลวหยดตามอตราทก าหนดเปนระยะเวลาตามจ านวนของน าเกลอทให (วธปฏบตใหดในรายละอยดของการใหสารน าทางหลอดเลอดด า เพยงแตผสมยาลงในสารน ากอนน าไปใหผปวย)

3. การหยดเขาทางหลอดเลอดด าเปนระยะๆ (Intermittent infusion) โดยการใหสารน าทางหลอดเลอดด าเพอเปนการเปดเสนเลอดแลวฉดยาเขาทางสายน าเกลอ หรอ การใหยาทาง Injection plug ใชในกรณทตองการเปดเสนเลอดด าไวโดยไมตองใหสารน าทางหลอดเลอดด าอยางตอเนอง หรอการผสมยาลงใน Piggyback หรอชดหยดยา (Volume – controlled infusion)

ภาพท 10.25 การผสมยาลงในน าเกลอ ภาพท 10.26 Volume–controlled infusion ทมา : Taylor, et. Al., 2008,p.854. ทมา : Taylor, et. Al., 2008,p.853.

ภาพท 10.27 การฉดยาเขา Injection plug ภาพท10.28 การฉดยาเขาทางสายน าเกลอ ทมา Lamon,et al. (1995, p 630) ทมา Lamon,et al. (1995,p 632)

การฉดยาเขาหลอดเลอดด า (Intravenous injection)

วตถประสงค เพอใหยาทดดซมเขากระแสเลอดไดโดยตรง และออกฤทธไดทนท อปกรณ 1. ถาดปราศจากเชอ พรอมฝาปด (Tray)

2. กระบอกฉดยา ขนาด 5-50 มล. 3. ยาตามแผนการรกษา 4. เขมเบอร 20-24 ยาว 1-1.5 นว 5. ส าลชบแอลกอฮอล 70% และส าลแหงปราศจากเชอ 6. บตรใหยา ใบMAR 7. สายยางรดแขน (Tourniquet) 8. ชามรปไต 9. พลาสเตอร พรอมกรรไกรตดพลาสเตอร

วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล 1.ลางมอใหสะอาด 7 ขนตอนหรอใชแอลกอฮอลเจล

1. ลดจ านวนเชอโรค

2. เตรยมยาใหถกตองตามหลกปฏบตในการเตรยมยา

2. เพอความปลอดภย

3.ตรวจสอบชอ-สกลผปวยโดยอานชอ- สกลทใบMAR ถามชอ-สกล ดปายชอ นามสกลทขอมอ บอกและอธบายวตถประสงคของการใหยาใหผปวยทราบ

3. เพอความปลอดภย ผปวยไดรบยาถกตองตรงตามแผนการรกษา เพอใหคลายความวตกกงวลและใหความรวมมอ

4. ใชสายยางรดหลอดเลอดด า เหนอต าแหนงบรเวณทจะฉด 2-3 นว

4. เ พ อ ใ ห เ ห น ห ลอ ด เ ล อ ด ด า ช ด เ จ น

5. เปดฝา หยบส าลชบแอลกอฮอลเชดบรเวณทจะฉดเชดไปในทศทางเดยวกน หรอเชดวนจากตรงกลางออกไปรอบๆ ทงส าลลงในชามรปไต

5. เพอลดจ านวนเชอโรคบรเวณผวหนงทจะฉด

1. 6. มอขางทถนด หยบกระบอกฉดยา โดยจบทตวกระบอกสบ ยดหวเขมใหแนนกบกระบอกฉดยา ดงปลอดเขมออก ถอกระบอกฉดยาใหปลายเขมตงขนในแนวดง ดนลกสบขนจนมองเหนหยดน าทปลายเขม

2. 7. จบกระบอกฉดยาในแนวขนานกบพน ใชนวชกดทรอยตอของหวเขม หงายปลายตดของเขมขน นวหวแมมอของมออกขางดงผวหนงบรเวณสวนลางของต าแหนงทจะแทงเขมใหตง และแทง

6. ปองกนการปนเปอน และเพอไลอากาศออกจากระบอกฉดยาไดหมด 7. เพอปองกนยาหก ลดแรงเสยดทานและใหปลายเขมอยในหลอดเลอด

วธปฏบต เหตผล เขมเขาเสนเลอดด า โดยท ามม 10-15 องศา กบผวหนง และเบนปลายเขมเขาเสนเลอดด า 8. ถามเลอดไหลเขามาในกระบอกฉดยา ปลดสายยางรดแขน ดนยาเขาไปชาๆ พรอมสงเกตอาการผดปกต ถาไมมดนยาตอจนหมด

8. เพอใหแนใจวาปลายเขมอยในหลอดเลอด แ ล ะ เ พ อ ป อ ง ก น อ น ต ร า ย ท เ ก ด จ า กภาวะแทรกซอนของยา

9. วางส าลแหงตรงบรเวณทฉด ดงเขมและกระบอกฉดยาออก กดส าลสกคร ปดดวยพลาสเตอร

9. เพอลดการระคายเคอง และเพอใหเลอดหยดไหล

10. ท าความสะอาดและเกบอปกรณเขาท 10. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 11. สงเกตปฏกรยาภายหลงการฉดยา และลงบนทกในใบรายงานการใหยา

11. เพอประเมนผลของการฉดยา และเปนหลกฐานตามกฎหมาย

ขอควรจ า

กรณทไมมเลอดไหลเขามาในกระบอกฉดยาใหดงลกสบออกเลกนอย ถายงไมมเลอดไหลเขามา ใหดงเขมออกมาเลกนอย แลวแทงเขมเขาไปในหลอดเลอดด าใหม การฉดยาเขาทางทอยางของชดใหสารน า

ภาพท10.29 การหกสายน าเกลอขณะดนยา ภาพท10.30 ใหยาทาง Piggyback ทมา :Lamon,et al.,1995, p. 633 ทมา :Lamon,et al.,1995, p. 6333

วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล การเตรยมเคร องมอและการเตรยม ผป วยเชนเดยวกบการฉดยาเขาทางหลอดเลอดด าโดยตรง แตขนาดเขมควรเปนเบอร 23 และมขอปฏบตเพมเตมคอ

เพอมใหทอยางเปนรกวางท าใหมการรวซมของสารน าได

1. ลางมอใหสะอาด 1. ลดจ านวนเชอโรค 2. ตรวจดต าแหนงทแทงเขมถาพบวามอาการบวมแดง ผปวยบนปวด แสดงวามการอกเสบของหลอดเลอดด า (Phlebitis) หรอพบวาสารน าไมหยด ไหลชาลงโดยไมมการหกพบของสาย แสดงวามการอดตนทปลายเขมหามฉดยา ใหเปลยนต าแหนงเขมใหม

2. เพอปองกนการอกเสบของหลอดเลอดด าเพมขนและปองกนลมเลอดหลดไปอดตนในกระแสเลอด

3.เชดทอยางดวยแอลกอฮอล 70 % ปลอยใหแหง

3. เพอลดเชอโรคบรเวณทแทงเขม

4.ปดทควบคมหยดน าเกลอกอนฉดยาหรอหกพบสายน าเกลอเหนอต าแหนงทจะฉดยา

4. เพอไมใหสารน าจากขวดไหลผานทอยางผสมกบยา

5. ไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาใหหมดแลวแทงเขมเขาไปในทอยางระวงไมใหเขมแทงทะลอกดานหนง

5. เพอปองกนอากาศเขาชดใหสารน า และมใหสารน ารวออกจากสายน าเกลอ

6. ดงลกสบขนเลกนอย หรอบบทอยางชวครแลวปลอยจะเหนเลอดไหลยอนกลบเขามาในสายน าเกลอ

6. เพอทดสอบวาเขมใหสารน าอยในหลอดเลอดด า

7. ฉดยาเขาไปอยางชาๆ สงเกตอาการผปวยขณะไดรบยาฉด เมอยาหมดแลวดงเขมออกจากทอยาง

7. เพอปองกนการระคายเคองตอผนงหลอดเลอดและประเมนอาการแทรกซอนจะไดชวยเหลอไดทนท

8. เชดทอยางดวยแอลกอฮอล 70% อกครง 8. เพอปองกนการปนเปอนเชอโรค

9. เปดทควบคมหยดน าหรอคลายสาย ใหน าไหลลงและปรบอตราหยดตามทก าหนด

9. เพอใหผปวยไดรบสารน าอยางตอเนอง

10. ลงบนทกในใบรายงานการใหยา 10. เพอเปนหลกฐานทางกฎหมาย

การฉดยาเขาทาง Injection plug มลกษณะเปนทอส าหรบพกน ายา Heparin ทเจอจาง หรอ 0.9%NSS เพอใชหลอสายและเขมไวมใหมการแขงตวของเลอดในเขมปลายทอมจกยางส าหรบแทงเขมท าใหฉดยาเขาสหลอดเลอดด าหรอสามารถทางเขมตอเขากบชดใหสารน าได

การฉดยาเขาทาง Injection plug วธปฏบต รายละเอยดแสดงดงตารางขางลางน

วธปฏบต เหตผล การเตรยมอปกรณทเพมเตมคอ กระบอกฉดยาบรรจน ายา Heparin ทเจอจาง 1:10 (unit/ml) และกระบอกฉดยาบรรจ 0.9%NSS จ านวน 3-5 มล. พรอมเขมเบอร 23 หรอ 25

เพอใชหลอสายและเขมปองกนการแขงตวของเลอด(โรงพยาบาลบางแหงไมใชใชเฉพาะ0.9%NSSอยางเดยว) เพอไลน ายาทคางสายเขาไปในหลอดเลอดด า

1. ลางมอใหสะอาด 1. ลดจ านวนเชอโรค 2. เลอดหลอดเลอดด าทจะแทงเขม แลวรดสายยางเหนอบรเวณทจะแทงเขม 2-3 นวและใหผปวยก ามอ

2. เพอใหเหนหลอดเลอดด าชดเจน

3. เชดผวหนงดวยส าลชบแอลกอฮอล 70 % 3. เพอลดจ านวนเชอโรค 4. แทงเขมเขาหลอดเลอดด าดวยวธการดงน 4.1 ใชมอขางทถนดจบเขม ดงปลอกเขมออกยดผวหนงบรเวณหลอดเลอดด าทจะแทงใหตงดวยมออกขาง 4.2 แทงเขมท ามม 30 – 45 องศากบผวหนงโดยเขาขางหลอดเลอดด าจนมดปลายตดของเขม แลวลดมมลงจนเกอบขนานกบผวหนง เบนปลายเขมเขาหลอดเลอดด า เมอมองเหนเลอดทหวเขมจงสอดเขมจนหมด 5.ใหผปวยคลายมอ พรอมกบปลดสายยางรดแขนออก แลวตอ Injection plug ซงบรรจน าเกลอ 0.9%NSS ไว โดยแทงเขมเขาทางจกยางแลวฉดเขาไป 1 มล. เพอบรรจน าเกลอภายในทอ ไวกอนแลวสวมปลายทอ Injection plug เขากบหวเขมยดใหแนน 6. ตรงเขมดวยพลาสเตอรใหเรยบรอย 7. ฉด 0.9%NSS เขาไปอก 2 มล.

4. เพอสะดวกในการแทงเขมและเพอใหหลอดเลอดด าอยกบท เพอลดการบาดเจบตอหลอดเลอดด า 5. เพอใหเลอดไหลเวยนตามปกต และปองกนการอดตนของฟองอากาศในหลอดเลอด 6. เพอใหเขมอยนง 7. เพอไลเลอดทคางในเขมเขาไปในหลอดเลอด

วธปฏบต เหตผล 8. ตอกระบอกบรรจน ายาเฮปารนแทนแลวฉดเขาไปจ านวน 0.3-0.5 มล. 9. ดงเขมออกจากจกยาง เชดแผนยางดวยแอลกอฮอล 70%

8. เพอปองกนการแขงตวของเลอด 9. ปองกนการปกเปอนของเชอโรค

การฉดยาเขาทาง Injection plug 1. ลางมอใหสะอาดและตรวจดต าแหนงทแทง เขมไว

1. เพอลดการตดเชอและใหแนใจวาปลายเขมอยในหลอดเลอด

2. ไลอากาศออกจากกระบอกฉดยาทบรรจ 0.9 %NSS แลวแทงเขมผานแผนยาง ดงลกสบขนเลกนอยจะเหนเลอดไหลยอนเขามาฉด0.9%NSS เขาไป 2-3 มล. จากนนถอนเขมออกจาก Injection plug

2. ปองกนการอดตนของฟองอากาศในหลอดเลอด และเปนการทดสอบวาเขมอยในหลอดเลอดด า และเพอไลน ายา Heparin เขาไปมใหปนกบยา

3. เชดแผนยางดวยแอลกอฮอล 70% 3. เพอลดการตดชอ

4. ไลอากาศออกจากกระบอกยาฉดทเตรยมไว แลวแทงเขมผานแผนยาง ฉดยาเขาไปอยางชาๆ และสงเกตอาการเปลยนแปลงขณะไดรบยาฉด

4. เพอใหผปวยไดรบยาตามแผนรกษา

5. เมอฉดยาหมดเปลยนเปนฉด 0.9%NSS อกครง 2-3 มล. แลวดงกระบอกฉดยาออก

5. เพอไลยาทคางสายเขาไปในหลอดเลอดด า

6. เปลยนเปนฉดน ายา Heparin จ านวน 0.3-0.5มล.

6.ปองกนการแขงตวของเลอดในเขม

7. ท าความสะอาดอปกรณและเกบเขาท 8. บนทกการใหยาลงในบนทกการใหยา

7. เพอสะดวกในการใชครงตอไป 8. เพอเปนขอมลในการประเมนผลการรกษาและหลกฐานทางกฎหมาย

การประเมนผลการใหยา หลงจากทพยาบาลไดใหยาแกผปวยแลว พยาบาลจะตองตดตามประเมนผลการใหยาโดย

ประเมนวา ผปวยไดรบผลกระทบตอผลขางเคยงของยาหรอไม โดยเฉพาะอยางยงในทารก เดกผสงอาย ทงนเนองจาก ทารก เดก ผสงอาย มองคประกอบบางอยางทมผลตอการตอบสนองตอการใหยาแตกตางจากผใหญ และกอใหเกดอนตรายไดงาย ประเมนผลการรกษาดวยยาแลวท าใหผปวยอาการดขน และไดแกไขทสาเหตของความเจบปวย เชน ผปวยเดกมการตดเชอทระบบทางเดนหายใจ ภายหลงจากไดรบยาปฏชวนะไปแลวประมาณ 1 สปดาห อาการของผปวยดขนหรอไม ผลการตรวจทางหองปฏบตการมการเปลยนแปลงทไมพบเชอทเปนสาเหตของการตดเชอ ผลเมดเลอด

ขาว (WBC) ลดลงเปนปกตหรอไม และผปวยยงมอาการไขอยหรอไม การมเสมหะ และอาการอนๆ ทบงบอกถงโรคทตดเชอในระบบทางเดนหายใจลดลงหรอไม เปนตน สรปทายบท การปฏบตการพยาบาลในการบรหารยา จะมขอบเขตตามกฎหมายวชาชพการพยาบาลจะสามารถใหยาแกผปวยได เมอแพทยมแผนการรกษาเปนลายลกษณอกษรเทานน นกศกษาพยาบาลจะใหยาผปวยไดตอเมอภายใตการควบคมดแลของพยาบาลวชาชพ ซงอาจเปนอาจารยพยาบาลหรอพยาบาลวชาชพ ค าสงการรกษาประกอบดวย ชอยา ขนาดยาทใหแตละมอ วถทางทให เวลาทให ใบบนทกการบรหารยา(Medication administration record ,MAR) ประกอบดวย ขอมลผปวย (H.N. A.N. ชอ นามสกล อาย การวนจฉยโรค ) ชอยา ขนาดยา ความถการใหยา (เวลา) วนทใหยา เวลา ชองลายเซนพยาบาลทใหยาแตละมอ พยาบาลหวหนาทมจะเปนผลอกค าสงการรกษาลงในใบ MAR การเขยนค าสงการรกษาจะมสญญลกษณ หรอค ายอตางๆทรบรและยอมรบน ามาใชในการปฏบตงาน ตองมความเขาใจ จงจะสามารถใหการรกษาพยาบาลผปวยไดอยางถกตอง หลกการส าคญทพยาบาลทกคนตองยดถอปฏบตในการบรหารยาทกชนดคอ 7 Rights ค าถามทบทวน

1. Standing order คออะไร 2. PRN order คออะไร 3. หลกการปฎบตการใหยา 7 R คออะไร 4. จงบอกวธปฏบตในการหยอดตา 5. จงบอกวธปฏบตในการหยอดหผใหญและเดก 6. แพทยมแผนการรกษาใหยา ดงน Ampicillin 750 mg V q 6 hrs ก าหนดให Ampicillin

1 vial = 1g ใหอธบายแผนการรกษาขางตน 7. จงบอกจ านวนยาทใชฉดและบรเวณทฉดยาเขาไปในชนไขมนใตผวหนง 8. จงบอกจ านวนยาทใชฉดและบรเวณทฉดยาเขาไปในชนกลามเนอ 9. ขอควรระวงในการฉดยาเขาชนกลามเนอตะโพกบรเวณ Posterior gluteal siteและ

กลามเนอตนแขน Deltoid muscle คออะไร 10. การใหยาทางหลอดเลอดด ามกวธ อะไรบาง

เอกสารอางอง

สรรตน ฉตรชยสชา ปรางคทพย อจะรตน ณฐสรางค บญจนทร. (2553).ทกษะการพยาบาลพนฐาน Basic Skills in Nurstng.พมพครงท 3.กรงเทพฯ:หางหนสวนจ ากด เอน พ เพรส.

สปาณ เสนาดสย และ มณ อาภานนทกล บรรณาธการ. (2552). คมอปฏบตการพยาบาล . (พมพครงท1). กรงเทพมหานคร : จดทอง จ ากด

สปาณ เสนาดสย และ วรรณภา ประไพพานช บรรณาธการ. (2554). การพยาบาลพนฐาน แนวคดและการปฏบต . (พมพครงท13). กรงเทพมหานคร : จดทอง จ ากด

Christensen,B.L.and Kockrew, E.O. (2011).Foundation and Adult Health Nursing . 6thedition , Missouri: Mosby,Inc.

DeLaune, S.C. and Ladner, P.K. (2011). Fundamentals of nursing : standards &practice. New york: Thomson Learning.

DeWit, S. C. & Neill, P.O. (2014).Fundamental concepts and skills for nursing.St. Louis, : Saunders Elsevier.

Ellis, P. (2011).Evidence-based practice in nursing. Exeter: Learning Matters Geralyn, O. (2013).Study guide for fundamentals of nursing.St. Louis,

Missouri: Elsevier Mosby. Jones, L.H. (2014).Reflective practice in nursing. London: SAGE Potter, P.A. and Perry, A.B. (1995). Basic Nursing Theory and Practice. 3rd

edition,St.Louis: Mosby-Year Book. Smith, A.F.,Duell, D.J. and Martin, B.C. (2000). Clinical Nursing skills. 5th edition, New

Jersey: Presstice-Hall. Taylor, C., Lillis, C., LeMone, P., Lynn, P. (2008). Fundamentals of Nursing The art

and Science