49
मंगलवन: जैवववधता, महव आण संवधन
मंगलवन: जैव�व�वधता, मह�व आ�ण संवध�न
मंगलवन/खारफुट /कांदळवन �हणजे काय
म�गे: समु�ात वाढणारे �ो�ह: जंगल
Halophytes – �ार सहन करणा या वन!पती
समु� व जमीन दर�यान आंतरभरती �े&ात वाढणा या वन!पती समु� व जमीन दर�यान आंतरभरती �े&ात वाढणा या वन!पती
समु�'कनारा, बेट, खाडी, खारे झरे ई.
उ/णक0टबंधीय �े&ात ११४ दशल� वषा6पूव8 उ9:ां;तत वन!पती
खारफुट ंचा =व!तार
११२ उ/णक0टबंधीय व समशीतो/ण देशांम?ये आढळतात
Image source: http://indiamangroves.naturalresources.anthro-seminars.net/background/mangrove-distribution/
खारफुट चा भारतात =व!तार पिAचम बंगाल २१०६ चौ. 'कमी.गुजरात ११०७ चौ. 'कमी.अंदमान व ;नकोबार ६१७ चौ. 'कमी. आंG Hदेश ३६७ चौ. 'कमी. ओKडशा २३१ चौ 'कमीआंG Hदेश ३६७ चौ. 'कमी. ओKडशा २३१ चौ. 'कमी. महारा/L २२२ चौ. 'कमी. ताMमळनाडू ४७ चौ. 'कमी. गोवा २६ चौ. 'कमी. केरळ ९ चौ. 'कमी. कनाOटक ३ चौ. 'कमी. दमण-द व ३ चौ. 'कमी. पुPदचुेर २ चौ. 'कमी. भारत ४७४० चौ. �कमी.
महारा/L
५२ खाRया
खारफुट पयाOवरणाचे वैMश/Tय
अ;तर Uत �ार, Hाणवायुची कमतरता, अि!थर माती, लाटा व वा यांचे तडाखे
पाWयाची �ारता, तापमान, =वरघळलेला Hाणवायु, लाटा, वारे, मातीचा Hकार यांवर खारफुट Yया =व!तार व वाढ अवलबंून
असते व �हणनू 9यांना 'मयाOदा घटक’
�हणतात या घटकांYया H;तसादात
Image source: http://indiamangroves.naturalresources.anthro-seminars.net
अि!थर मातीलाटा व वा यांचे तडाखे,
मयाO0दत गोड ेपाणी
असते व �हणनू 9यांना 'मयाOदा घटक’
�हणतात. या घटकांYया H;तसादात
खारफुट Yया =व=वध Hजाती कमी जा!त
जगतात व वाढतात. �हणनू 9या पाWयाजवळ, जMमनीजवळ अथवा म?यभागी वाढतात.9यामळुे खारफुट �े&ाचे साधारणतः तीन भाग पडतात
खारफुट ंचे अनुकूलन �ार ;नयमन
गाळणे मुळांमाफ� त(कांदळ )
उ�सज�न �ार �ंथींमाफO त (Mमरची/फुणगी)
साठवण पाने व मळुातं(Mमरची/फुणगी)
खारफुट ंचे अनुकूलन वैMश/TयपूणO मळूस!ंथा
'वसनमुळे (ाणवायु*या कमतरतेसाठ+(;तवर)
टेकूमळुे आधाराकरता (सूड/हूरा)
आधारमुळे आधाराकरता(Mमरची/फुणगी)कमतरतेसाठ+
(;तवर)
पारं/या आधाराकरता(कांदळ)
केबलमळुे पोषणाकरता(;तवर)
खारफुट ंचे अनुकूलनवैMश/TयपूणO मळूस!ंथा
टेकूमळुे'वसनमुळे आधारमुळे
पारं/या केबलमळुे
खारफुट ंचे अनुकूलनजरायुज पनु[9पादन �ारयुUत व अि!थर वातावरणात वंशवPृधी
HाथOMमक पान व मूळसं!था तयार होते
=वकMसत रोपट ]चखलात पडून [जतात
^बया झाडावरच [जतात
खारफुट प_रसं!था सेवा - पुरवठा
अ5न फळे, पाने
क*चा माल लाकूड, टॅ8नन, इंधन
औषधे वन;पती व वन;पती भाग
रोजगार कोळी समाज
संशोधन शै=�णक व >यावहा?रक
फळे, पाने लाकूड, टॅ8नन, इंधन वन;पती व वन;पती भाग
खारफुट प_रसं!था सेवा - पुरवठा
खारफुट प_रसं!था सेवा - पयाOवरण �यव!थापन
हवा, पाणी, मदृा ;नयमन जै=वक =वघटनाPवारे मातीची गुणवaा सुधारणे
काबOन साठवून हवामान बदलास आळा
'कनारपTट ची धूप थांबवणे
खारफुट प_रसं!था सेवा - अ]धवास
गुणसू& वै=व?य जोपासना
जलचर, 'कनार व जMमनीवर ल जीवांकरता अ]धवास
पुन[9पादन अ]धवासमासे, खेकड,े bझगंे
गुणसू& वै=व?य जोपासना
खारफुट प_रसं!था सेवा - अ]धवास
खारफुट प_रसं!था सेवा - सां!कृ;तक
शहर समाजाकरता;नसगOcमण
अबालव?ृदाकंरता मनोरंजन
!था;नक समाजाकरता ;नसगO!नेह पयOटन
महारा/L वन=वभागाचे कांदळ क�, महसूल खाते, पोल स खाते, महारा/L सागर 'कनारपTट �े& �यव!थापन Hा]धकरण यांYया सयंुUत =वPयमाने व खाल ल
खारफुट खारफुट प_रसं!थेचेप_रसं!थेचे कायदेशीरकायदेशीर संर�णसंर�ण
महारा/L वन=वभागाचे कांदळ क� महसूल खाते पोल स खाते महारा/L सागर 'कनारपTट �े& �यव!थापन Hा]धकरण यांYया सयंुUत =वPयमाने व खाल ल कायPयाPंवारे खारफुट प_रस!ंथा कायदेशीर_र9या संरd�त आहे
पयाOवरण संर�ण कायदा १९८६
खारफुट खारफुट प_रसं!थेचेप_रसं!थेचे कायदेशीरकायदेशीर संर�णसंर�ण
सागर 'कनारपTट �े& ;नयमन ;नयम २०११
महारा/L व�ृतोड ;नयमन कायदा १९७२महारा/L व�ृतोड (;नयमन) कायदा १९७२
जल (Hदषूण ;नयं&ण )कायदा १९७४
वfयजीव संर�ण कायदा १९७२
खारफुट ताल वन!पतीवै=व?य
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Avicennia marina Grey Mangrove (8तवर)
पिAचम 'कना यावर ल सवाO]धक आढळणार Hजात आढळणार Hजात
इंधन, लाकूड, लोणचे, चारा, टॅ;नन चा iोत
माशांचे चावे व जखमांवर औषध
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Sonneratia apetela Mangrove Apple (@चपी)
लाकूड, टॅ;नन, चारा, अfन (फळे) चा iोत
ठळक गुढघा मूळेठळक गुढघा-मूळे
अि!थर वातावरणात तग धरkयाने खारफुट लागवडीत Hाधाfय
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Sonneratia alba Mangrove Apple (@चपी)
लाकूड, टॅ;नन, चारा, अfन (फळे) चा iोत
वटवाघूळांPवारे परागMसचंनवटवाघूळांPवारे परागMसचंन
अि!थर वातावरणात तग धरkयाने खारफुट लागवडीत Hाधाfय
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Aegiceras corniculatum
River Mangrove (फुगणी/Aमरची)
मध, लाकूड, टॅ;नन, म9!य=वष चा iोत
कमी �ारता असलेkया पाWयात वा जMमनीजवळ वाढते
गोलाकार-अंडाकृती व भरपूर मीठ उ9सजOन
करणार पाने
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Bruguiera cylindrica
Orange Mangrove (सरूकांदळ)
इंधन, कोळसा, टॅ;नन चा iोत
रUतदाब व रUत!&ाव यावर गुणकार
ठळक गुढघा-मूळे
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Rhizophora mucronata
Red Mangrove (कांदळ)
इंधन, कोळसा, चारा, मॉि!कटो-_रपेलंट चा iोत व मधुमेह, हगवण, रUत!&ाव वर iोत व मधुमेह, हगवण, रUत!&ाव वर गुणकार
ठळक भ�य आधार-मुळे, पानावर ल काळे
0ठपके व टोकेर अ�भागमुळे ओळखता येते
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Excoecaria agallocha Milky Mangrove (सडू)
झाडातील रसामुळे 9वचेवर फोड, जळजळ व ता9पुरता अंध9व येऊ शकत े
हाच रस दातदखुी nण यांवर गुणकार तसेचहाच रस दातदखुी, nण यांवर गुणकार तसेच
म9!य=वष आहे एRस, कॅfसर, वायरल ताप यावर लइलाजाकरता संशोधन
फpया, काडपेेट , खांब, खेळणी, ठराव, पेTया, टॅ;नन
यांसाठq खोडाचा उपयोग
अपुरे पाणी व अ]धक �ार असलेkया जMमनीत वाढू शकते
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Salvadora persica
Meswak (Aमसवाक)
^बयांचे तेल साबणाकरता वापरतात
मूळे 9वचा=वकारावर व टूथrश सारखेमूळे 9वचा=वकारावर व टूथrश सारखे
वापरतात
द/ुकाळात पानांचा अfनासाठq वापर
सवाO]धक आढळणार खारफुट सहयोगी Hजात
महारा/Lातील खारफुट Hजाती
Acanthus ilicifoliusSea Holly (मारंडी)
या Hजातीचा मोsया Hमाणात =व!तार खारफुट प_रसं!थेची अवनती दशOवतो
काटेर पानांचे लव]चक झुडूप
सामाfयतः भरतीरेषेजवळ आढळते
सं]धवातावर, मtजातंतू वेदनेवर, 'कडनी !टोन,
सदu, ऍलज8, nण यांकरता वापर
खारफुट तीलखारफुट तील वfयHाणीवfयHाणी संपदासंपदा
खारफुटCखारफुटC प?रसं;थेचेप?रसं;थेचे दश�कदश�क
सालमन अरब;नवट एकनांगी खेकडा सालमन अरब
=पपंळमनैा
जAमनीवरCलजAमनीवरCल (ाणी(ाणी सूEमजीव जीवाणू, =वषाणू, कवक कवक
जAमनीवरCलजAमनीवरCल (ाणी(ाणी कFटक मुंwया, पतंग, माAया, फुलपाखरे, कुंभारमाशी,चतुर, पोर'कड,े भुंगे, कुंभारमाशी,चतुर, पोर'कड,े भुंगे,
अधOकवचधार , कवचधार ई.
जAमनीवरCलजAमनीवरCल (ाणी(ाणी अGटपादकोळी, =वचंू
जAमनीवरCलजAमनीवरCल (ाणी(ाणी उभयचर बेडूक
�कनारC�कनारC (ाणी(ाणी सरCसपृ साप , पाल , सरड,े मगर
जAमनीवरCलजAमनीवरCल, , �कनारC�कनारC (ाणी(ाणी
प=ी जलप�ी, Mशकार , मतृजीवी झाडावर ल प�ीजलप�ी, Mशकार , मतृजीवी,झाडावर ल प�ी
जAमनीवरCलजAमनीवरCल (ाणी(ाणी
स;तन (ाणी वटवाघुळ, मुंगूस, कोkहा, रानडुUकर हर ण वाघ वटवाघुळ, मुंगूस, कोkहा, रानडुUकर, हर ण, वाघ
जलचरजलचर (ाणी(ाणी सं@धपाद
खेकड,े bझगंे, कोळंबी ई. खेकड,े bझगंे, कोळंबी ई.
जलचरजलचर (ाणी(ाणी मासे ;नवट , चांद , रावस,सूळे ई. सूळे ई.
जलचरजलचर (ाणी(ाणी शंखधारC टेMल!को=पयम, कवडी, कxच ई कxच ई
खारफुट न/ट करणारे धोके
बांधकाम कचरा बांधकाम कचरा
अ;त:मण
घरगतुी कचरा
खारफुट न/ट करणारे धोके
गोड ेपाणी वळवणे गोड ेपाणी वळवणे
जलHदषूण
व�ृतोड
खारफुट प_रसं!थेच े;नदशOक
कमी �ारता: Mमरची अ]धक �ारता: ;तवर
खारफुट प_रसं!थेच े;नदशOक
जलHदषूण: शेकाTया
कमी सy0�य घटक: जतं
सy0�य घटक, मानवी ह!त�ेप: टेMल!को=पयम
खारफुट प_रसं!थेच े;नदशOक
अपूणO अfनसाखळी व
खारफुट =वनाश खारफुट =वनाश
ढासळती प_रस!ंथा: मारंडी
जलचर अ]धवास:
प�ी
Mश�क-=वPयाथ8, शै�bणक सं!था, नाग_रक मंच, सरकार कमOचार , !वयंसेवी सं!था, उPयोगजगत आपण सवOजण खारफुट वाचवू वाढवू शकतो
खारफुट खारफुट प_रसं!थेचेप_रसं!थेचे संवधOनसंवधOन आbणआbण आपणआपण
व�ृतोड थांबवणे खारफुट Yया =वनाशाची मा0हती वनखा9याYया कांदळक�ास व पोल स खा9यास देणे (टोल z{ नंबर १९२६)पोल स खा9यास देणे (टोल z{ नंबर १९२६)
खारफुट वर ल� ठेवा जल व मदृा Hदषूणास, कच यास आळा घाला
!वयंसेवी स!ंथाYंया कायO:मातं सहभागी �हा
;नसगOसहल, पु!तके व इंटरनेट Pवारे खारफुट जाणून |या
गोदरेजगोदरेज खारफुट खारफुट संवधOनसंवधOन HकkपHकkप
((आयआय. . एसएस. . ओओ. . १४००११४००१ HमाbणतHमाbणत ))
संशोधन प_रसं!था, जैव=व=वधता, मह9व, धोके, �यव!थापन यांवर !वयंसेवी सं!था, =वPयाथ8 व शा!&}ांPवारे संशोधन
संर=ण;नसगOवाटा औषधी व फुलपाख~ बागा आग-H;तबंध संर=ण;नसगOवाटा औषधी व फुलपाख~ बागा अ;त:मण-H;तबंध खारफुट रोपवा0टका व लागवड
आग-H;तबंध
जनजागतृी ;नसगOसहल संशोधनलेख Hकाशन वतOमानप& व मॅगझीन लेख भाषण व सादर करण www.mangroves.godrej.com पो!टर सेट मोबाईल ऍप
गोदरेज मॅf�ो�ह मोबाईल ऍप • आMशया खडंाचे
सवOHथम ऍप• महारा/Lातील २४
Hजातींची मा0हती• ३३ देशांत १३००+ • ३३ देशांत १३००+
डाऊनलोRस
मॅf�ो�ह पो!टसO सेट
आभारआभार छाया]च& े
संकkपना
संपकO
डॉ महेश Mशदं कर, हेमंत कारखानीस,लि�मकातं देशपांड,े अMभषके जमालाबाद, नारायण भट, राजेश �ी;नवासन, www.wikipedia.org
http://indiamangroves.naturalresources.anthro-seminars.net/
लि�मकातं देशपांड,े गोदरेज अँड बॉइस मॅfय ु. कं. MलMमटेड.
[email protected] ०२२ ६७९६१०९७
