จดเรมตนและแรงบนดาลใจ
ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร(ศพก.) อ ำเภอบำนโฮง เปนศนยเรยนรดำนกำรเกษตรในชมชน เพอใหเปนจดถำยทอดควำมรดำนกำรเกษตรและเปนสถำนทใหบรกำรขอมลขำวสำร วชำกำรและบรกำรทำงดำนกำรเกษตรในพนท นอกจำกนยงเปนกลไกในกำรบรณำกำร กำรท ำงำนของหนวยงำนตำงๆ ในกำรแกไขปญหำและพฒนำกำรเกษตรในพนท อ ำเภอบำนโฮงอกดวย
ประวตความเปนมา คณประวน ปำตค ำ ประธำน ศพก. อ ำเภอบำนโฮง ปจจบนอำย 70 ป อดตเคยเปนก ำนนต ำบลศรเตย อ ำเภอบำนโฮง พอก ำนนเลำใหทมงำนของเรำฟงวำ “เรมท ำสวนล ำไยกบบดำมำรดำ ตงแตอำยประมำณ 20 ป ในพนทกวำ 40 ไร ของครอบครว ในสมยกอนเปนกำรท ำสวนล ำไย ในฤด 1 ป จะมผลผลตออกมำ 1 ครง จะไดผลผลตมำกหรอนอยขนอยกบสภำพดนฟำอำกำศของปนนๆ ชวงป 2540 ถอวำเปนวกฤตของกำรท ำล ำไยในฤดเปนอยำงมำก สภำพพนทแหงแลง อำกำศไมหนำว ท ำใหล ำไยไมตดชอ เกษตรกรในยคนนเชอวำ ถำเอำน ำแขงกอนสก 4-5 กอนแชในถง 200 ลตร แลวฉดพนล ำไยเพอใหชอออก ซงตนเองกไดทดลองท ำ แตกไมประสบควำมส ำเรจ จนเมอป 2541 มคนกรงเทพ น ำชอล ำไยทดกมำกมำใหดและบอกกบตนเองวำมสำรโปรแทสเซยมคลอเรต เปนผงสขำว ขำยรำคำถงละ 50,000 บำท สำรนจะชวยท ำใหล ำไยออกชอดกและไดผลผลตดในล ำไยนอกฤด จงตกลงซอขำยกนจ ำนวน 4 ถง เปน เงน 200,000 บำทถวน วธใช น ำสำร 3 กโลกรม ผสมน ำรำดทำงดน ชวงนนมเกษตรกรทไดยนขำว เขำมำดสำรดงกลำวและตำงกวพำกษวจำรณไปตำงๆนำนำ ถงสรรพคณ วำจะท ำใหล ำไยยนตนตำย มหนวยงำนของภำครฐหลำยฝำยใหควำมเปนหวงในกำรใชสำรตวน ซงเมอระยะเวลำผำนไป ผลปรำกฏวำตนล ำไยกลบสมบรณแขงแรงด ตดผลผลตจ ำนวนมำก และขำยนอกฤดไดรำคำถงกโลกรมละ 120 บำท จงเรยกไดวำ นนคอชวงทองของกำรใสสำรซงพอก ำนนเปนเจำแรกๆในกำรใสสำรในต ำบลนน และปจจบนตนล ำไยดงกลำวกยงอดมสมบรณด”
“เทคนคการราดสารล าไยนอกฤด”
ศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตร อ าเภอบานโฮง จงหวดล าพน
คณประวน ปาตค า ประธาน ศพก.อ าเภอบานโฮง
เทคนคในการใสสารล าไย ศพก.บานโฮง
ขอมลทางกายภาพ
สภำพภมประเทศเปนพนทรำบเชงเขำ ดนเปนลกษณะเปนดนด ำ รวน ซย และมควำมอดมสมบรณด
แหลงน ำไดมำจำกบอบำดำลน ำลก ตดตงปมซมเมอรสขนำด 1 แรงมำ และใชสปรงเกอรในกำรใหน ำภำยในสวน ตนละ 4 ตว
“ ผมไมเคยพลาดเรองการราดสารล าไยสกปเดยว ล าไยออกดอกออกผลดกตลอดหลายสบปทผานครบ ” พอก ำนนกลำว พรอมกบยมอยำงภำคภมใจและเลำตอถงเทคนค เคลดลบตำงๆในกำรรำดสำรล ำไย
“มาท าความรจกสารโปรแทสเซยมคลอเรต” สำรโปรแทสเซยมคลอเรตคออะไร?
สำรโปรแทสเซยมคลอเรต (KClO3)
เปนสำรเรงใหล ำไยออกนอกฤด เกลอคลอเรตเปนผลกสขำวคลำยเกลอแกง ไมมกลน ไมมส มประกอบดวยธำตโพแทสเซยม (K) คลอรน (Cl) และออกซเจน (O) สำรตวนทำงวชำระบวำ “โพแทสเซยมคลอเรต เมอแตกตวจะใหอนมลคลอเรต ทเปนประจลบของ ClO3 เขำจบ
กบเอนไซมไนเตรทรดกเตสทพชสรำงขนส ำหรบเปลยนไนเตรท (NO3) เปนไนไตรท (NO2) และเปนกรดอะมโน
ส ำหรบกำรเจรญเตบโตของพช” โดยกระบวนกำรท ำงำนของสำรนจะไปหยดกำรท ำงำนของใบ จำกนนจะเปลยนตำใบไปเปนตำดอกแทน
เคลดลบ : สำรโปรแทสเซยมคลอเรต (KCLO3) ท พอก ำนนใชอย เปนสำรบรสทธ 99.99 % ลกษณะเนอสำรจะนม เมอทดสอบกำรตดไป
สำรบรสทธจะตดไฟเรว สวนสำรผสมจะเกดสะเกดไฟเทำนน
รไวใชวา… สำรโปรแทสเซยมคลอเรต อยภำยใตกำรควบคมของกองควบคมยทธภณฑ กรมกำรอตสำหกรรมทหำร กระทรวงกลำโหม ตำมพระรำชบญญตควบคมยทธภณฑ พ.ศ.2530 ซงกำรมไวในครอบครองผผลตหรอน ำเขำตองไดรบอนญำตจำกกระทรวงกลำโหม ส ำหรบสำรโพแทสเซยมคลอเรต ทอยในควำมรบผดชอบของกรมวชำกำรเกษตร ตำมประกำศกระทรวงเกษตรและสหกรณ พ.ศ.2550 นน ตองเปนผลตภณฑส ำเรจรปทมเนอสำรโพแทสเซยมคลอเรตไมเกน 15 เปอรเซนตและตองผสมสำรหนวงปฏกรยำโดยตองระบชนดและปรมำณของสำรหนวงปฏกรยำ
1.“มาเตรยมตน แตงกง พกตนกนกอน” ขนตอนเปนอยำงไรบำง? 1.1 ก า รต ด แ ต งก ง เอ ำ ก งกระโดนออก ตดทรงพมแบบทรงตะกรอหรอฝำชหงำย เพอใหแดดสำมำรถสองลงมำได 1.2 ใสปยหมก 30 กโลกรมตอตน เพอปรบปรงบ ำรงดน จำกนนใชปยเคมสตร 46-0-0 ตนละ 2 กโลกรม ใสจ ำนวน
2 ครง หำงกน 2 เดอน และปยสตร 15-5-20 อก 1 ครง ปยเกลดบ ำรงใบและแคลเซยมโบรอน ใหน ำทก 10 วน โดยระบบสปรงเกอร 4 ตวตอ 1 ตน เปนเวลำ 1 ชวโมง
เคลดลบ : เทคนคตรวจสอบควำมชมชนของดน โดยกำรถอนหญำ หำกหญำตดขนมำทงรำกแสดงวำดนยงมควำมชมชนด แตหำกหญำขำด แสดงใหเหนวำดนขำดควำมชมชน ตองใหน ำ
1.3 เมอแตกใบออกออน 2 ครง กสำมำรถรำดสำรโปรแทสเซยมคลอเรตได รวมระยะเวลำ
ตงแต กำรตดแตงกงจนถงแตกใบออน ใชเวลำประมำณ 4 เดอน
2. “วธการราดสารนนส าคญทสด” ท ำอยำงไรบำง ?
2.1 การผสมสารโปรแทสเซยมคลอเรต เตมน ำ 180 ลตร ลงในถงขนำด 200 ลตร จำกนน ชงสำร 7 กโลกรม ใสลงในถงเลกขนำด 20 ลตร ผสมน ำจนเตมถง กวนสำรกอนเทผสมลงในถงขนำด 200 ลตร
2.2 วธการราดทางดน ใหใชหวพนแบบหวพด ฉดจลงไปในดน ในแนวทรงพมล ำไย 1 ถง 200 ลตร สำมำรถรำดทำงดนไดประมำณ 8 ตน เฉลยตนละ 1 กโลกรม หำมใหสำรโดนใบ เพรำะจะท ำใหใบล ำไยไหมได
เตมน ำ 180 ลตร
ถงขนำด 200 ลตร
สำร KClO3 7 ก.ก. + NaClO3 1 ก.ก
เตมน ำ 20 ลตร
ถงขนำด 20 ลตร
เตมน ำ 180 ลตร +สำรละลำย KClO3 +
NaClO3 20 ลตร
เทำกบ 200 ลตร
ใชรำดทำงดนไดเฉลย7-8 ตน
แนวทรงพม แนวรำดสำร
เตมน ำ 180 ลตร +สำรละลำย KClO3 +
NaClO3 20 ลตร
เทำกบ 200 ลตร
2.3 การพนทางใบ หลงจำกรำดทำงดนประมำณ 5 วน กถอเวลำพนทำงใบ ใชสำรโซเดยมคลอไรด 1 กโลกรม ผสมน ำตำลทำงดวน ผสมสำรจบใบ 4 ฝำ ลงในถงขนำด 200 ลตรแลวเตมน ำใหครบ 200 ลตร พนใหทวใบจนชม หลงจำกนนประมำณ 21 วน ล ำไยจะแทงชอออกมำ
3. “การดแลล าไยหลงการออกชอ”
3.1 ในระยะเรมแทงชอ จะตองใชสำรอำหำรกลมคเลต ซงเปนฮอรโมนจ ำพวกจบเบอเรลลน ชวยในกำรยดชอล ำไย และใชปยสตร 15-5-20 อตรำ 1 กโลกรมตอตน สงเกตหำกพบกำรเกดโรคและแมลงใหพนยำก ำจดเชอรำและยำฆำหนอนดวย
3.2 ในระยะเปดตำดอก พนฮอรโมนเปดตำดอก รวมกบปยน ำสตรตำงๆและแคลเซยมโบรอน ทเรงกำรเปดตำดอก และสงเกตหำกพบกำรเกดโรคและแมลงใหพนยำก ำจดเชอรำและยำฆำหนอนดวย
3.3 ระยะดอกบำน พนฮอรโมนชวยในกำรผสมเกสร และฮอรโมนเปลยนเพศของดอกล ำไยรวมถงแคลเซยมโบรอน และสงเกตหำกพบกำรเกดโรคและแมลงใหพนยำก ำจดเชอรำและยำฆำหนอนดวย
เคลดลบ : ระยะดอกบำนหำกพบโรคและแมลงตองใชยำเยนเทำนน
เตมน ำ 200 ลตร +
NaClO3 1 กโลกรม สำรจบใบ 4 ฝำ น ำตำลทำงดวน
เทำกบ 200 ลตร
3.4 ระยะตดผล
ระยะเมดเท ำหวไมขดไฟ ใชปยสตรเสมอหรอ 25-7-7 ในอตรำ 2 กโลกรมตอตน สงเกตหำกพบกำรเกดโรคและแมลงใหพนยำก ำจดเชอรำและยำฆำหนอนดวย
ระยะเมลดมะเขอพวง ใชปยสตรตวทำยสง หรอ 15-5-20 ในอตรำ 2 กโลกรมตอตน รวมกบกำรฉดพนแคลเซยมโบรอนแคลเซยมโบรอน สงเกตหำกพบกำรเกดโรคและแมลงใหพนยำก ำจดเชอรำและยำฆำหนอนดวย
ระยะเมลดในด ำ ใชปยสตรตวทำยสง หรอ 13-13-21 ในอตรำ 1 กโลกรมตอตน ใสทกๆ 10 วน จ ำนวน 2 ครง เมอล ำไยอำย 6-7 เดอน กพรอมส ำหรบกำรเกบเกยว ในระยะนตองดแลเปนพเศษหำกอยในฤดฝน เพรำะล ำไยจะแตกงำยและเกดเชอรำได ตองฉดพนสำรก ำจดเชอรำดวย
เคลดลบ : หาพบการเขาท าลายของโรคทเกดจากเชอรำ ใหใชคำรเบนดำซมและอะซอกซส
โตรบน+ไดฟโนโคนำโซลสลบกน ปองกนกำรดอยาของโรค ซงทง 2 ชนด เปนสารปองกนก าจดเชอราประเภท
ดดซม ออกฤทธทงแบบปองกนและก าจดโรคพชดดซม
“อะไรคอความส าเรจของ ศพก.บานโฮง” พอก ำนน กลำววำ “ตลอดระยะเวลำ 40 ปทผำนมำ ทท ำสวนล ำไยนอกฤด ผมเนนปฏบตจรง แกปญหำจรงทเกดขน ผมเรยนรจำกประสบกำรณ จำกค ำบอกเลำ จำกกำรเขำรบกำรฝกอบรม จำกกำรคนควำหำควำมร แล วน ำมำประยกต ใช ภ ำยในสวน กำรเป ด ใจรบเทคโนโลย นวตกรรม ตำงๆ ทหนวยงำนภำคน ำมำถำยทอดใหกบผมและเกษตรกรใน ศพก.น เปนสงทดมำกครบ ทงหมดนตองอำศยควำมสม ำเสมอและควำมใสใจ ผมดแลตนล ำไยเสมอนเปนลกเปนหลำนครบ”
การสรปความรทไดรบจากบทเรยน
1. ขมความร (Knowledge Assets) คอ ปจจยทท าใหการท างานนนประสบความส าเรจ 1.1 การอบรม/ศกษาดงาน กำรเปน ศพก. ท ำใหไดแลกเปลยนเรยนรทำงวชำกำรกบผรมำกมำย
อำทเชน อำจำรยพำวน จำกมหำวทยำลยแมโจ /เจำหนำทจำดหนวยงำนของภำครฐทแวะเวยนมำเยยมเยอนและแลกเปลยนประสบกำรณ
1.2 ประสบการณการท าสวนล าไยกวา 40 ป ท ำใหเกดกำรเรยนรตลอดระยะเวลำทผำนมำ เมอพบกบปญหำจะสำมำรถแกไขไดอยำงเปนระบบ
1.3 การลงมอปฏบตจรง ทกๆวนจะตองเขำสวนครบ เพอไปดโรคและแมลง ดควำมชมชนของดน และเมอตองใสปย จะผสมปยตำมคำวเครำะหดน ผมคดวำประหยดคำใชจำยและไดสตรตรงตำมทพชตองกำร
1.4 การวางแผนการผลต ในสวนจะมทงหมด 3 รน ออกผลผลตตลอดทงป ในบำงปสภำพอำกำศไมเอออ ำนวย กตองดแลมำกยงขน ละเอยดทกกระบวนกำร แกปญหำตลอดครบ เชนอำกำศหนำวจดในชวงทก ำลงออกดอกเดอนธนวำคม เปนตนครบ
1.5 การจดตง ศพก.ในพนทแปลง ท ำใหไดรบค ำแนะน ำจำกหนวยงำนภำคเครอขำยตำง ทงกรมสงเสรมกำรเกษตร กรมวชำกำรเกษตร กรมพฒนำทดน กรมปศสตว และหนวยงำนอนๆ ในกระทรวงเกษตรและสหกรณ นอกจำกยงมสถำบนกำรศกษำเขำใหควำมรในพนท ศพก.และยงใหค ำแนะน ำแกเกษตรกรทสนใจ เขำมำฝกอบรม เรยนรใน ฐำนกำรเรยนรตำงๆ ภำยในพนทดวย
1.6 ขยน ซอสตย อดทน ซงคอขอดของตนเอง น ำมำซงควำมส ำเรจในกำรปฏบตงำน 1.7 การสนบสนนจากครอบครวคอก าลงใจส าคญในการท างาน ตำมควำมเชอของชำวเหนอ กอน
เรมงำนมงคลใดๆ จะตองมกำรดฤกษงำมยำมดกอนลงมอปฏบต ทสวนกเชนกนกอนกำรรำดสำรล ำไยนอกฤด ภรรยำจะตองดฤกษดยำมในกำรท ำงำน เพอใหผลผลตด มคณภำพ ไดรำคำ ซงเปนกลยทธในกำรท ำงำนอยำงหนง
2. แกนความร (Core Competence) คอ สมรรถนะหลกทท าใหการท างานประสบความส าเรจ ซงมาจากขมความร 2.1 กำรอบรม/ศกษำดงำน 2.2 ประสบกำรณกำรท ำสวนล ำไยกวำ 40 ป 2.3 กำรลงมอปฏบตจรง 2.4 กำรวำงแผนกำรผลต 2.5 กำรจดตง ศพก.ในพนทแปลง
รายชอผรวมถอดบทเรยน
2.6 ขยน ซอสตย อดทน 2.7 กำรสนบสนนจำกครอบครว
3. กลยทธทใชในการแกปญหา (Tactics) 3.1 กำรลงมอปฏบตจรง ศกษำขอมลจำกแหลงตำงๆ และสอบถำมไปยงหนวยงำนภำคเครอขำยครบ
4. กฎระเบยบ/แนวคดทฤษฎทเกยวของกบการท างาน (Theory) 4.1 ผมนอมน ำเอำหลกกำรทรงงำนของพระบำทสมเดจพระเจำอยหว รชกำลท 9 เรองกำรท ำงำนอยำงมควำมสขและอำศยควำมเพยรเปนทตง มำใชในชวตประจ ำวน มำใชในกำรดแลตนล ำไยของผมครบ
1. ดร.ประหยด มะโนพะเสำ หวหนำกลมยทธศำสตรและสำรสนเทศ 2. นำยมนตร ทองงำม นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตรช ำนำญกำร 3. นำยมำนตย ธรรมไชย นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตรช ำนำญกำร 4. นำงสำวเรงขวญ สรยะปน นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตรช ำนำญกำร 5. นำงสำวสพตรำ สนนตำ นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตรช ำนำญกำร 6. นำงสำวสดธดำ หำญฤทธ นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตรช ำนำญกำร 7. นำงสำวทพญสคนธ แกวกญญำ นกวชำกำรสงเสรมกำรเกษตร
