การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
Application of the Sufficiency Economy Philosophy to Instruct at the Undergraduate Level
เพญพรรณ ชตวศทธ
146
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
บทคดยอ การวจยนมวตถประสงค เพอศกษาระดบความรความเขาใจปรชญาเศรษฐกจ
พอเพยงของนกศกษา และการประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการ
เรยนการสอน ระดบปรญญาตร เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามกลมตวอยาง
ทเปนนกศกษาจำานวน 373 คน และใชการสมภาษณอาจารยผสอน 11 คน
ผลการศกษาพบวา ระดบความรความเขาใจปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของ
นกศกษา ในแตละดานอยในเกณฑระดบปานกลางจนถงระดบตำา โดยดานภมคมกน
ในตนทด ดานภาพรวมของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ดานความรปรชญาเศรษฐกจ
พอเพยง ดานความมเหตผล พบวากลมตวอยางสวนใหญมความรความเขาใจอย
ในระดบปานกลาง สวนดานคณธรรมและดานความพอประมาณ พบวากลม
ตวอยาง มความรความเขาใจในระดบตำา
ในการประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการการเรยนการสอน
พบวาอาจารยผสอนนำาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตในการจดการเรยน
การสอนครอบคลมทง 5 ดาน ไดแก การวางแผนการสอน วธการสอน กจกรรม
สนบสนน สอการสอน การวดและประเมนผลการเรยนการสอน โดยในดานความ
พอประมาณ อาจารยผสอนประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการวางแผนการ
สอนเนนทงทฤษฎและปฏบตอยางสมดล ในดานวธการสอน เนนการมสวนรวม
*อาจารยประจำาสาขาวชาการจดการทรพยากรมนษย คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยเกรก
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
เพญพรรณ ชตวศทธ*
147เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
และสอการสอนใชสอการเรยนร จดกจกรรมสนบสนนโดยนำาของทใชแลวมาสราง
ประโยชนและวดประเมนผลการเรยนการสอนตามสภาพความเปนจรง ดานความ
มเหตผล อาจารยผสอนประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการวางแผนการ
สอนโดยศกษาคนควาจากแหลงการเรยนรตางๆ สวนดานวธการสอน อาจารย
ผสอนไดชแจงใหทราบถงวตถประสงคและคนควาดวยตนเอง ใชสอการสอน
ประกอบการเรยนรทหาไดจากแหลงเรยนรทหางายและจดกจกรรมทหลากหลาย
รวมทงมการวดและประเมนผลตามมาตรฐานของหลกสตร สวนในดานภมคมกน
ในตนทด อาจารยผสอนประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยสอดแทรก
คณธรรมในการดำารงตน เนนใหนกศกษาวางแผนอนาคตของตน ในดานวธการ
สอนสอดแทรกและเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม ตามเนอหารายวชา ใชสอการ
สอนประกอบการเรยนการสอน ในดานการอนรกษศลปวฒนธรรม สงแวดลอม
จดกจกรรมสนบสนนโดยการฝกสมาธและจดโครงการจตอาสา รวมทงการวดและ
ประเมนผล เนนดานความรควบคคณธรรมอยางสมดล
คำาสำาคญ : ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การจดการเรยนการสอน ความรความเขาใจ
Abstract The objectives of this research were 1) to find out the knowledge and
the understanding levels of the undergraduate students on the Sufficiency
Economy Philosophy, and 2) to investigate the teaching methods the instructors
applied the Sufficiency Economy Philosophy in their teaching and learning
practices. The questionnaires were sent out to the undergraduate students ,
373 questionnaire were received. In addition, the researcher conducted in-depth
interviews of eleven instructors. The data received were calculated and
analyzed.
The results showed that students level of knowledge and understanding
of each principle was moderate to low. In terms of Self-Immunity Principle,
the overall understanding of the sufficiency Economy Philosophy, the
148
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
knowledge of the sufficiency Economy Philosophy, the rationality , it was found that the majority of the respondents understanding was moderate, and for the values, the majority of the responders ’s level of understanding was low. The application of Sufficiency Economy Philosophy for teaching and learning practices at the undergraduate level revealed that the instructors applied the Sufficiency Economy Philosophy in all five steps of their instruction, these were instructional planning, teaching methods, activities, teaching materials, and measurement and evaluation. In terms of Moderation Principle, the instructors balanced the topic of Sufficiency Economy Philosophy in their instructional plan both in theory and practice. As for the methods of teaching, student participation was emphasized in the process. The instructors also used the recycled materials and arranged activities to make use of those materials. Besides, the measurement and evaluation were conducted in real situation. In terms of Rationality Principle, the instructors applied the Sufficiency Economy Philosophy in their instructional plan by acquiring data from various sources. As for the teaching methods, the instructors emphasized on self-study and the teaching materials were available from the learning center, various activities were arranged , including the measurement and evaluation were conducted according to the curriculum standard. In terms of Self-Immunity Principle, the instructors inserted the topic of values of self-sustenance and emphasized on students future planning. As for the teaching methods the instructors inserted values and ethics according to the subject content, they also utilized teaching materials for cultural and environmental conservation. Besides, the instructors arranged the meditation activity and various voluntary programs. The measurement and evaluation
procedures focused on knowledge as equal as values.
Keyword : Sufficiency Economy Philosophy, Teaching Methods, Knowledge
and Understanding
149เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
บทนำา ผลของการพฒนาประเทศทขาดความสมดลกบการพฒนาคณภาพประชากร
ทงทางดานจตใจ คณธรรม จรยธรรม กอใหเกดผลกระทบตอคณภาพชวต นบ
ตงแตการเกดวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ.2540 ทำาใหระบบสงคมออนแอ กอปรกบ
กระแสโลกาภวตน เกดการเปลยนแปลงมากมาย ทงในดานการเมอง เศรษฐกจ
สงคม ขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม นำาความเปลยนแปลงอยางใหญ
หลวงมาสสงคมไทย สงผลกระทบตอวถชวตในทกดาน
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทาน
ใหแกประชาชนในทกระดบ ใชเปนแนวทางในการดำาเนนชวต ตงแตป 2517
เปนตนมา โดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย ซงยดหลกการพง
ตนเอง ความพอม พอกน พอใช การรจกประมาณตนหรอความพอประมาณ ความ
มเหตผล การสรางภมคมกนทด พรอมรบตอการเปลยนแปลงใดๆ พระองคทรง
เตอนสตไมใหประมาทและมความรอบคอบ คำานงถงความถกตองตามหลกวชา
และความมคณธรรม หลกการเหลาน สามารถนำามาประยกตใชไดทกระดบ เปนการ
มองโลกเชงระบบทมการปฏสมพนธและเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการ
รอดพนจากภยและวกฤตเพอความมนคงและยงยนของการพฒนาจงกลาวไดวา
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปรยบเสมอนเสาหลกสำาคญของสงคมไทย ทสามารถนำา
ไปประยกตใชในบรบทตางๆ ไมวาจะเปนการบรหารงานระดบประเทศหรอการพฒนา
เพอสราง ความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม รฐบาลจงไดนอมนำาปรชญาเศรษฐกจ
พอเพยงมาเปนกรอบของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 และ
ฉบบท 10 โดยจดทำายทธศาสตร เพอดำาเนนโครงการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง
ปจจบนทกภาคสวนไมวาจะเปนภาครฐบาลหรอภาคเอกชนตางตนตวรบ
แนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และใหความสำาคญกบการพฒนาและวธปฏบต
ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงมการศกษา คนควา พฒนาความร ความเขาใจเกยว
กบแนวทางเศรษฐกจพอเพยง สถานศกษาซงเปนหนวยงานทมหนาทสำาคญทจะ
ตองพฒนาใหนกเรยนนกศกษา มความรความเขาใจปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
เพอเสรมสรางจตสำานกใหเกดการเรยนรในวถทถกตอง และสามารถดำารงตนอย
150
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
ในสงคมไดอยางปกตสข ดำาเนนชวตดวยความอดทน มความเพยร มสตปญญา
และความรอบคอบ เพอใหเกดสมดลและพรอมรองรบตอการเปลยนแปลงอยาง
รวดเรว จากสงคมโลกไดเปนอยางด
สถานศกษาทผลตบณฑตไปรบใชสงคมจงมสวนสำาคญ ทจะขบเคลอนปรชญา
เศรษฐกจพอเพยงเพอใหนกศกษาไดเรยนรและเกดความรความเขาใจ ในวถทถก
ตองสามารถนำาไปประยกตใชใหเกดประโยชนตอตนเอง และสงคม คณาจารยเปน
ผมสวนสำาคญ ทจะสามารถขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพอใหบณฑตได
เหนคณคาและสามารถนำาไปปรบใชในการดำารงตน ดงนนในฐานะทเปนอาจารย
ในสถาบนอดมศกษาจงสนใจทจะทราบวานกศกษา มระดบความรความเขาใจปรชญา
เศรษฐกจพอเพยงเทาใด รวมทงอาจารยผสอนไดประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
ในการจดการเรยนการสอนหรอไม อยางไร เพอจะนำาไปสการพฒนาการจดการเรยน
การสอนตามนโยบายของรฐบาลและหนวยงานทเกยวของในการขบเคลอนปรชญา
เศรษฐกจพอเพยงในสถานศกษา
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราช
ดำารสเพอชแนะแนวทางการดำาเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา
30 ป ตงแตกอนวกฤตการณทางเศรษฐกจ และเมอภายหลงไดทรงเนนยำาแนวทาง
ในการแกไขเพอใหรอดพน และสามารถดำารงชวตอยไดอยางมนคงและยงยนทามกลาง
ความเปลยนแปลงจากสถานการณตาง ๆ สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ
และสงคมแหงชาต (2547 : 14-17) ไดประมวลหลกของการพจารณาปรชญา
เศรษฐกจพอเพยง ไว 5 สวน ดงน
สวนท 1 กรอบแนวคด เปนปรชญาทชแนะแนวทางการดำารงอยและปฏบต
ตนในทางทควรจะเปนโดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย สามารถ
นำามาประยกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลง
อยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤตเพอความมนคง และยงยนของ
การพฒนา
151เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
สวนท 2 คณลกษณะ เศรษฐกจพอเพยงสามารถนำามาประยกตใชกบการ
ปฏบตตนไดในทกระดบ โดยเนนการปฏบตบนทางสายกลาง และการพฒนาอยาง
เปนขนตอน
สวนท 3 คำานยาม ความพอเพยงจะตองประกอบดวย 3 คณลกษณะ
(3 หวง) ดวยกน ดงแสดงในแผนภาพท 1 คอ
1. ความพอประมาณ หมายถง ความพอดทไมนอยเกนไปและไมมาก
เกนไป โดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยใน
ระดบพอประมาณ
2. ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอ
เพยงนน จะตองเปนไปอยางมเหตผลโดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอด
จนคำานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทำานน ๆ อยางรอบคอบ
3. การมภมคมกนทดในตน หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผล
กระทบและการเปลยนแปลงดานตางๆ ทจะเกดขนโดยคำานงถงความเปนไปไดของ
สถานการณตาง ๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล
สวนท 4 เงอนไข ประกอบดวย 2 เงอนไข คอ ความร และคณธรรม
1. เงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตาง ๆ ท
เกยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบทจะนำาความรเหลานนมาพจารณาใหเชอม
โยงกน เพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต
2. เงอนไขคณธรรม ทจะตองเสรมสราง ประกอบดวย มความตระหนก
ในคณธรรม มความซอสตยสจรต และมความอดทน มความพากเพยร ใชสต
ปญญาในการดำาเนนชวต
สวนท 5 แนวทางปฏบตและ/หรอผลทคาดวาจะไดรบจากการนำาตาม
ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชคอ การพฒนาประเทศใหกาวหนาไป
อยางสมดลมนคงและยงยนพรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดาน ทงทางดาน
เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ความรและเทคโนโลย
152
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
แผนภาพท 1 แสดงปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 3 หวง 2 เงอนไข
ทมา : http://www.scc.ac.th/flashshour/60th/SE/Se.html
หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจำาแนกได 3 ระดบ คอ 1) ระดบพนฐาน เปน
เศรษฐกจพอเพยงในระดบบคคลและครอบครว คอ การทสมาชกในครอบครวม
ความเปนอยในลกษณะทสามารถพงพาตนเองได สามารถสนองความตองการขน
พนฐาน เชน ความตองการในปจจยสของตนเองและครอบครวได มการชวยเหลอ
เกอกลซงกนและกน มความสามคค กลมเกลยว มความพอเพยงในการดำาเนนชวต
ดวยการประหยดและลดคาใชจายทไมจำาเปน จนสามารถดำารงชวตอยไดอยางม
ความสข 2) ระดบกาวหนาแบบกลม เปนเศรษฐกจพอเพยงระดบทสองทเนน
ความพอเพยงในระดบกลมหรอองคกรโดยการรวมกลมในรปสหกรณเครอขาย
ธรกจ ( Networking for Business )
กลมธรกจ ( Cluster ) และวสาหกจชมชน ( Community Business ) เปนตน
สมาชกรวมมอกนเสยสละเพอประโยชนของกลมในการอยรวมกนอยางพอเพยง ไม
อยบนความประมาทและสรางภมคมกนรวมกนบนพนฐานของการไมเบยดเบยน
การแบงปน และชวยเหลอกน เพอทำาใหชมชนโดยรวมหรอเครอขายวสาหกจนนๆ
153เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
เกดความพอเพยงในวถปฏบตอยางแทจรง มการสบทอดภมปญญา แลกเปลยน
ความร เทคโนโลยและบทเรยนจากการพฒนารวมกน 3) ระดบกาวหนาแบบ
เครอขาย เปนเศรษฐกจพอเพยงระดบทสาม คอ เมอกลมหรอองคกรมความพอ
เพยงในระดบทสองแลวกจะรวมมอกบหนวยงานภายนอกเพอการสรางเครอขาย
มการตดตอรวมมอกบธนาคารและบรษทตางๆทงในดานการลงทน การผลต การ
จดจำาหนาย และการบรหารจดการ เพอการขยายกจกรรมทางเศรษฐกจทหลาก
หลาย ตลอดจนการพฒนาคณภาพชวตทงในดานสวสดการ การศกษา สงคมและ
ศาสนาใหเกดประโยชนกบทกฝาย
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจงเปนแนวคดทเหมาะกบพนฐานสงคมไทย เพอ
การตดสนใจในการดำาเนนชวตอยางสมดล เจรญมนคงและมความยงยนในระยะยาว
ทามกลางกระแสการเปลยนแปลงของปจจยตางๆ มความมนคงในการเจรญเตบโต
ไมผนผวนไปตามปจจยเสยงตางๆโดยพจารณาหลายมตเปนองครวมมใชเฉพาะ
เรองของเศรษฐกจ การกระทำาตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงหรอการประยกต
คอการตดสนใจทเหมาะสมโดยใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ตดสนใจตามหลก
คอ สามหวง สองเงอนไข จดมงหมายเพอการพฒนาทสมดลและยงยน
จากแนวคดดงกลาวสรปไดวา เศรษฐกจพอเพยงทกลาวมาขางตนนนสามารถ
นำามาใชเปนแบบอยางในการพฒนาประเทศไทยในระยะยาวตอไปแมการ
เปลยนแปลงของสถานการณตางๆ จะทวความรนแรงมากขน แตหากนำาแนวคด
เศรษฐกจพอเพยงมาปรบใชในการดำาเนนชวต กจะไมไดรบผลกระทบหรอไดรบ
ผลกระทบไมมากนกจากสถานการณหรอเหตการณตาง ๆ ทเกดขน เพราะ สามารถ
ปรบตวพรอมรบกบการเปลยนแปลงทยงคงมอยอยางตอเนอง
การจดการเรยนการสอนตามแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การปลกฝงคานยมแนวคดเศรษฐกจพอเพยง โดยสอดแทรกในหลกสตรการ
เรยนการสอนจะเปนผลใหผเรยนไดพฒนาอยางเตมศกยภาพเปนการพฒนาอยาง
ยงยนและสมดลพรอมรบการตอการเปลยนแปลงในทกๆดานภายใตกระแสโลกาภวตน
ในปจจบน การจดการเรยนการสอนโดยนำาแนวคดของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
154
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
มาประยกตใชเปนแนวทางตงแตระดบรฐบาลถงระดบสถานศกษาทมงหวงใหการ
พฒนาการเรยนการสอนเปนไปอยางมประสทธภาพ
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเรมเขามามบทบาทในแผนและทศทางในการ
พฒนาประเทศ จนไดรบการบรรจไวในแผนพฒนาการศกษา เรมจากแผนพฒนา
เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) ใหความสำาคญกบ
การมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม และมงเนนใหคนเปนศนยกลางการพฒนา
แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549) ได
อญเชญปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาเปนปรชญานำาทางในการพฒนาและบรหาร
ประเทศ ควบคไปกบกระบวนทศนการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทมคน
เปนศนยกลางการพฒนา ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท
10 (พ.ศ.2550-2554) เพอใหเปนไปตามพนธกจในการพฒนาคนใหมคณภาพ
พรอมคณธรรม ภายใตยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและสงคมไทยสสงคม
แหงภมปญญาและการเรยนรในระยะ 5 ป ดงนนชวงแผนพฒนาฯฉบบท 10 จงให
ความสำาคญกบการพฒนาคนใน 3 มต คอการพฒนาคนใหมคณธรรมนำาความร
และสนบสนนการเพมขดความสามารถของประเทศ ในขณะเดยวกนมงเสรมสราง
คนไทยใหมสขภาวะทด ควบคกบการเสรมสรางคนไทยใหอยรวมกนอยางสนตสข
การคมครองทางเศรษฐกจและสงคม กระบวนการยตธรรม การคมครองสทธเสรภาพ
และมความปลอดภยในการดำาเนนชวต
การขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา โดยแผนพฒนาเศรษฐกจ
และสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) มงเนนนำาหลกปรชญา
เศรษฐกจพอเพยงมาพฒนาประเทศ จงจดทำายทธศาสตรเพอดำาเนนโครงการขบ
เคลอนเศรษฐกจพอเพยง เพอปลกฝงใหเดกและเยาวชนรจกการใชชวตทพอเพยง
เหนคณคาของทรพยากรตางๆฝกการอยรวมกนกบผอนอยางเออเฟอเผอแผและ
แบงปน มจตสำานกรกษสงแวดลอมและเหนคณคาของวฒนธรรม คานยม และ
เอกลกษณของความเปนไทย รฐบาลจงสรางขบวนการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง
เพอสานตอความคดและเชอมโยงขยายผลทเกดจากการนำาหลกปรชญาเศรษฐกจ
พอเพยงไปใช รวมทงจดประกายใหเกดความรความเขาใจทถกตองซงจะนำาไปส
155เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
การยอมรบ การนำาไปประยกตใชใหเกดผลในทางปฏบตในทกภาคสวนของสงคม
โดยมหนวยงานในสงกดกระทรวงศกษาธการรวมกนรบผดชอบเพอใหมความตอ
เนองและยงยนนำาสวถประชาชน สามารถพฒนาเศรษฐกจและสงคมไดตามแนว
พระราชดำารสและนโยบายรฐบาล การขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษา
และเยาวชน มวสยทศนของการขบเคลอน คอ สานเครอขาย ขยายความร ควบค
ประชาสมพนธ โดยมแนวทางในการขบเคลอน 2 สวน คอสงเสรมการประยกตใช
หลกเศรษฐกจพอเพยงในการใหบรการ/บรหารสถานศกษา และสงเสรมการประยกต
ใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนร ซงประกอบดวยหลกสตรและสาระ
เรยนรในหองเรยน และสวนทเรยนนอกหองเรยนทมคณลกษณะและการจดการท
สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยง
เปาหมายสำาคญของการขบเคลอน คอ การทำาใหเยาวชนรจกความพอเพยง
ปลกฝง อบรมบมเพาะใหเยาวชนมความสมดลทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม
และวฒนธรรม โดยสอดแทรกแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงใหเขาเปน
สวนหนงของหลกสตร สาระเรยนรตางๆ โดยในระยะแรก แนวทางการจดการเรยน
การสอนตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง เรมจากการคนหาตวอยางกจกรรมพฒนา
ผเรยนทเปนรปธรรม กลาวคอ การจดโครงการหรอกจกรรมตามแนวทางปรชญา
เศรษฐกจพอเพยง ทสามารถทำาไดทงการเรยนรในหองเรยนและการเรยนรนอก
หองเรยนผานกจกรรมพฒนาผเรยน เพอเปนการสรางความเขาใจทถกตองและ
ชดเจน เพอปลกฝงใหเดกและเยาวชนมวธปรบเจตคตอปนสย และพฤตกรรมท
สอดคลองกบการดำาเนนชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง แนวทางการนำา
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการจดการเรยนการสอน โครงการขบเคลอน
ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงสสถานศกษา (2550) เสนอแนวทางในการจดการ
เรยนการสอนและการพฒนาผเรยนตามคณลกษณะอนพงประสงค ไวดงน
1. การพฒนาหลกสตร สถานศกษาควรมการพฒนาหรอบรณาการเนอหา
สาระของเศรษฐกจพอเพยงเขาไปในหลกสตรสถานศกษา โดยพจารณาปรบปรง
หรอเพมเตม วสยทศน เปาหมายและคณลกษณะอนพงประสงคของผเรยน ตาม
แนวทางหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
156
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
2. การจดการเรยนการสอน สถานศกษาควรจดการเรยนการสอนตาม
เนอหาสาระทกำาหนดไวในหลกสตรอยางสอดคลองกบวถชวตของผเรยน เนน
กระบวนการคดวเคราะห เนนการปฏบตจรง เพอนำาไปสการปฏบตตนทเหมาะ
สมในชวตประจำาวนและเชอมโยงสครอบครว ชมชน สงคม ประเทศชาตและสงคม
โลก ตลอดจนการวดและประเมนผลการเรยนรใหครอบคลม 3 ดานไดแก ความร
ทกษะกระบวนการ และคณลกษณะอนพงประสงค
3. การจดบรรยากาศและสภาพแวดลอมภายในสถานศกษา สถานศกษา
ควรจดบรรยากาศและสภาพแวดลอมภายในสถานศกษาใหเปนแหลงเรยนร
กระบวนการเรยนร ปลกฝง หลอหลอม คณลกษณะอนพงประสงค และเออตอ
กระบวนการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรสถานศกษา ตามแนวทางปรชญา
เศรษฐกจพอเพยง
4. การจดระบบบรหารจดการสถานศกษา สถานศกษาควรมการจดระบบ
การบรหารจดการภายในสถานศกษาตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทเออ
ตอการสงเสรมสนบสนนการจดการศกษา
5.
สถานศกษาควรใหผปกครองและชมชนเขามามสวนรวมในการดำาเนน
การจดการศกษาของสถานศกษาในขนตอนสำาคญทกขนตอน
6. การตดตามและประเมนผลการการจดการศกษา สถานศกษาควรจด
ใหมการตดตามและประเมนผลการดำาเนนการจดการศกษาตามแนวปรชญา
เศรษฐกจพอเพยง โดยตดตามและประเมนคณลกษณะอนพงประสงคของผเรยน
ตดตามและประเมนความเหมาะสมของการดำาเนนการในกระบวนการและ
กจกรรมการพฒนาหลกสตร การจดการเรยนการสอน การจดบรรยากาศและ
สภาพแวดลอม การจดระบบการบรหารจดการ การมสวนรวมของผปกครองและ
ชมชนในการจดการศกษาและการจดใหมการรายงานผลการดำาเนนการทงการ
รายงานภายในและรายงานตอสาธารณชนและหนวยงานตนสงกด
157เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
ผลการศกษา การศกษาครงนใชแบบสอบถามกลมตวอยางทเปนนกศกษา ระดบปรญญาตร
ทกคณะ ทกชนป ประจำาปการศกษา 2553 จำานวน 373 คน พบวากลมตวอยาง
สวนใหญเปนเพศหญง มอาย 20 ปและตำากวา สวนใหญเปนนกศกษาคณะ
บรหารธรกจ โดยคณวฒกอนเขาศกษาอยในระดบมธยมศกษาตอนปลาย มภมลำาเนา
ในภาคกลาง และสวนใหญอาชพของบดาหรอผนำาครอบครว เปนเกษตรกร
ในภาพรวม พบวา กลมตวอยางทเปนนกศกษาม การรบรขอมลขาวสารเกยว
กบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงบอยครง เมอพจารณาจากแหลงทรบรขอมลขาวสาร
พบวานกศกษารบรขอมลจากแหลงความรภายนอกมหาวทยาลย มากทสด คอ
อนเตอรเนต รองลงมาคอโทรทศน หนงสอพมพ เพอน นตยสาร/วารสาร คนใน
ครอบครวและวทย สำาหรบแหลงความรภายในมหาวทยาลย พบวานกศกษารบร
ขอมล จากการมอบหมายงานจากอาจารยผสอนมากทสด รองลงมาคอ การสอนสอดแทรก
ของอาจารยผสอน หลกสตร/วชาเรยน หนงสอ บทความ งานวจยจากหองสมด สอ
ประชาสมพนธในมหาวทยาลย นโยบาย/แผนงานของมหาวทยาลย นทรรศการ
การประชมสมมนา/การอภปรายผลงานทางวชาการและจากการศกษาดงาน
ผลการศกษาระดบความรความเขาใจปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของนกศกษา
ระดบปรญญาตร ในภาพรวม พบวา กลมตวอยางประมาณครงหนง (รอยละ 52.5)
มความรความเขาใจปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในระดบตำา และรอยละ 40.2 ม
ความรความเขาใจในระดบปานกลาง
เมอพจารณาในแตละดาน พบวา ระดบความรความเขาใจปรชญาเศรษฐกจ
พอเพยงของนกศกษา ในดานภมคมกนในตนทด ดานภาพรวมของปรชญาเศรษฐกจ
พอเพยง ดานความรปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ดานความมเหตผล มความรความ
158
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
เขาใจอยในระดบปานกลาง สวนดานคณธรรมและดานความพอประมาณ พบวา
กลมตวอยางมความรความเขาใจในระดบตำา
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนของ
อาจารยผสอนพบวาอาจารยสวนใหญอายเฉลยมากกวา 50 ป มประสบการณการ
สอนมากกวา 25 ป วฒปรญญาโท ทางดานสงคมศาสตร การประยกตปรชญา
เศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอน ครอบคลมการจดการเรยนการสอน
5 ดาน ไดแก 1) ดานการวางแผนการสอน 2) ดานวธการสอน 3) ดานสอการสอน
4) ดานกจกรรมสนบสนน 5) ดานการวดและประเมนผลการเรยนการสอน สรปได
ดงน
ดานความพอประมาณ
อาจารยผสอนไดประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการ
สอน ดานความพอประมาณ โดยรวมอยในระดบมาก โดยมการวางแผนการสอนท
เนนดานทฤษฎและปฏบตควบคกนอยางสมดล เนนวธการสอนโดยใหนกศกษา
สวนรวมในการเรยนการสอน ใชสอการสอนทสามารถใชและหาไดงายโดยสามารถ
นำากลบมาใชใหม (reuse) สวนการจดกจกรรมสนบสนนไดใหนกศกษาทำางานรวม
กนเปนกลมหรอหมคณะ สวนการวดและประเมนผลการเรยนการสอนไดแจงให
นกศกษาทราบและมการกำาหนดสดสวนคะแนนอยางสมดล
ดานความมเหตผล
อาจารยผสอนไดประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในการจดการเรยนการ
สอน ดานความมเหตผล โดยรวมอยในระดบมาก โดยมการวางแผนการสอนจาก
แหลงการเรยนรตางๆ และไดชแจงแนวทางในการเรยนการสอน วตถประสงคของ
รายวชาแกนกศกษา จดหาสอการสอนทเกยวของและเชอมโยงกบเนอหา มการจด
กจกรรมสนบสนนทปลกฝงดานคณธรรม จรยธรรม ศลธรรม เพอชใหเหนถงผล
ของการทำาความด การวดและประเมนผลการเรยนการสอนใชแบบทดสอบความร
และประยกตทฤษฎในการปฏบตตามเกณฑมาตรฐานของหลกสตร
159เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
ดานภมคมกนในตนทด
อาจารยผสอนไดประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ดานภมคมกนในตนทด
โดยรวมอยในระดบมาก อาจารยผสอนไดสอดแทรกคณธรรม จรยธรรมในการ
วางแผนการสอน ดานวธการสอนใหนกศกษาวเคราะหสถานการณและเตรยมความ
พรอมของตน ตลอดจนเนนดานระเบยบวนยสบสานวฒนธรรมไทย ใชสอการสอน
ทเนนดานสรางจตสำานก คานยมความเปนไทยและภมปญญาทองถน จดกจกรรมท
เสรมสรางคณธรรม จรยธรรมและตระหนกในหนาทการปฏบตตนเปนคนด มจต
อาสา การวดและประเมนผลการเรยนการสอน ใหคดวเคราะหและแสดงความคด
เหนทเกยวกบบทเรยน และการประยกตความรกบสถานการณทเกดขนจรง
สรปและขอเสนอแนะ ผลการศกษาระดบความรความเขาใจปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของกลม
ตวอยางทเปนนกศกษาอยในระดบปานกลางจนถงตำา ทงนสวนใหญนกศกษาม
ความรเรองเนอหาสาระทเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในดานความหมาย
หลกการ วตถประสงค องคประกอบ แนวคดตางๆแตยงขาดความเขาใจเชงลกและ
การนำามาประยกตใชในการดำารงชวตและภาคปฏบต ดงท เบนจามน บลม (Benjamin
S. Bloom) (อางถงใน อกษร สวสด ,2542) ไดแบงความรของมนษยออกเปน 6
ขน คอ ขนความร- ความจำา ความเขาใจ การนำาไปใช การวเคราะห การสงเคราะห
และการประเมนคา ทงนกลมตวอยางทเปนนกศกษาสวนใหญ จะอยในขนท 1-2
เทานน ยงไมสามารถนำาความรความเขาใจเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ไป
ใชในการสถานการณตางๆ ทงในสถานการณจรงและสถานการณจำาลองได รวมทง
ยงไมสามารถแกปญหาหรอตดสนใจในเรองตางๆ สอดคลองกบผลการวจยท ปรชา
เปยมพงศสานต (www.oknation.net/blog, 10 มกราคม 2554) หวหนาโครงการ
วจยการสงเคราะหองคความรเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง ทไดสรปสถานะองค
ความรเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ออกเปน 2 สวน คอ สถานะความรเกยว
กบเศรษฐกจพอเพยงในระดบแนวคดและสถานะความรระดบการปฏบตหรอการ
ประยกต
160
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
นอกจากนนกลมตวอยางสวนใหญเปนนกศกษาคณะบรหารธรกจซงไมได
เลอกเรยนวชาเศรษฐกจพอเพยง เนองจากมการเปดสอนวชาเศรษฐกจพอเพยง
ในกลมวชาสงคมศาสตร หมวดวชาทวไปของคณะศลปศาสตร เพอใหนกศกษาได
เลอกเรยน เฉพาะบางหลกสตร ของปรญญาตร และมการเปดสอน เฉพาะภาค
ปลาย ของแตละปการศกษา
ในดานการประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอน
พบวาอาจารยผสอนไดมการประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการ
เรยนการสอนในระดบมาก แสดงใหเหนวาอาจารยผสอนตระหนกถงความสำาคญ
ของการประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการจดการเรยนการสอน
สอดคลองกบงานวจยของฐตมน ทองพมพ (2551) ทศกษาถงสภาพการใช
ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนรของครวทยาลยเกษตรและเทคโนโลย
เชยงใหมทพบวาสภาพการใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนร
ประกอบดวย 3 ดาน คอ ความมเหตผล ความพอประมาณ และความมภมคมกน
ในตวทด โดยแตละดานครอบคลมทง 4 องคประกอบ คอ การจดทำาแผนการเรยนร
การจดกจกรรมการเรยนร การใชสอประกอบการเรยนรและการวดผลประเมนผล
สภาพการใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนรของครโดยรวมมคา
เฉลยระดบมาก
อยางไรกตามแมวาอาจารยผสอน ไดนำาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกต
ในการจดการเรยนการสอนแลว แตพบวายงมปจจยอนๆทเกยวของ ทสงผลใหการ
ประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนไปไดเพยงระดบหนง อาทเชน อาจารยผสอน
มการวางแผนการเรยนการสอนและการคนควาขอมลยงไมเพยงพอ เนองจากม
ภาระงานอนๆทเกยวของทตองดำาเนนการมาก ประกอบกบสวนใหญในมหาวทยาลย
ตางๆ ทเปดสอนวชาเศรษฐกจพอเพยง อาจารยผสอนหรอคณะทรบผดชอบใน
การเปดสอนจะอยในความรบผดชอบของคณะเศรษฐศาสตรมากกวาคณะศลปศาสตร
นอกจากนนการจดกจกรรมการเรยนการสอนเพอสนบสนนปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
ตองใชงบประมาณสงเมอเทยบกบวชาทวๆไป เพอใหนกศกษาไดรบประสบการณ
ตรงโดยเฉพาะ เมอเทยบกบจำานวนนกศกษาทลงทะเบยนเรยนในแตละรายวชาใน
161เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
หมวดวชาทวไป อาทเชน การศกษาดงานนอกสถานท การทำากจกรรมในแหลงเรยนรภายนอก เปนตนและการจดกจกรรมการเรยนการสอน ทผเรยนมประสบการณความรตางกน ทำาใหการออกแบบกจกรรมการเรยนการสอนบางกจกรรมไมสอดคลองกบความแตกตางของผเรยน ในการสรางความเขาใจทถกตองเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอใหสามารถนำาไปประยกตใชในการดำารงชวต จำาเปนตองมการสรางกระบวนการเรยนรอยางเขมขน เนนการวเคราะหทกระบวนการเรยนร ซงเปนกลไกสำาคญในการสนบสนนเสรมหรอปรบเปลยนกระบวนทศน โลกทศน คานยมและวถการดำารงชวต ยทธศาสตรในการเรยนรเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง จงตองทำาความเขาใจแบบบรณาการและอยางตอเนองใชวธการเรยนรและการคดอยางเปนระบบ เพอใหนกศกษามความรความสามารถในการสงเคราะหวเคราะหและนำาไปประยกตใชในการดำารงชวต
ขอเสนอแนะจากผลการวจย 1. ผรบผดชอบในการจดการศกษาจะตองมความรความเขาใจ มประสบการณและมความจรงใจในการจดการศกษา คอกำาหนดนโยบายทางการศกษาหรอนำานโยบายไปสการปฏบตเพอบรรลตามหลกการ หรอจดมงหมาย เชน การดำาเนนการตามแนวทางการนำาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปจดการศกษาในสถานศกษา ตามขนตอนดงน 1.1 กำาหนดนโยบายการจดการศกษาตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนนโยบายสำาคญ 1.2 พฒนาความรความเขาใจแกบคลากรทงผบรหาร คณาจารย และสงเสรมใหปฏบตตนตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 1.3 ประชาสมพนธเผยแพรความร ความเขาใจแกผเกยวของอน ๆ 1.4 ทบทวนหรอปรบปรงโครงสรางและพฒนาการบรหารจดการตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 1.5 จดทำา ปรบปรง หรอเพมเตมโครงการ กจกรรม และปรบแผน
กลยทธและแผนปฏบตการ
162
ปท 28 ฉบบท 2 กมภาพนธ - พฤษภาคม 2553
1.6 ปรบปรงและพฒนาหลกสตรและจดการเรยนการสอนตามหลกสตร
1.7 เสรมสรางบรรยากาศ และสภาพแวดลอมใหเออตอการจดการเรยนร
1.8 จดระบบตดตาม ประเมนผล และรายงานผลการดำาเนนการ
1.9 ดำาเนนการสนบสนนใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา
2. การสงเสรมสนบสนนใหคณาจารย เจาหนาท นกศกษาและผเกยวของใน
สถานศกษาประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางในการดำาเนนชวต เพอ
ใหเกดทกษะและคนพบตนเอง สามารถพงตนเอง มคณธรรมและจรยธรรม เรยนร
วธแกปญหาอยางเปนระบบ รจกการมสวนรวม พฒนาตนเองใหอยรวมกบผอนได
3. อาจารยผสอนสงเสรมผเรยนมความรคกบคณธรรม จรยธรรม พฒนา
ทกษะในการสอน การอบรม มพฤตกรรมทเหมาะสม พฒนาตนเองและดแลผเรยน
ดวยความจรงใจและจรงจง รวมทงจะตองนำานโยบายหลกรวมกนในการปลกฝง
สงเสรม พฒนาคณธรรมจรยธรรม คานยมคณลกษณะอนพงประสงคและตอง
ปฏบตใหเกดเปนรปธรรมเปนตวอยางทดและในสงคม จดกจกรรมสงเสรมพฒนา
อยางผมจตสำานกรบผดชอบกบผเรยน จดการเรยนการสอนทเนนกระบวนการ สง
เสรมพฒนาทกษะ สอนใหผเรยนมความรความเขาใจ เพอใหคดเปน และจดอบรม
คณธรรม จรยธรรม คานยม คณลกษณะอนพงประสงค อยางจรงใจและจรงจง
4. ควรจดการเรยนการสอนใหนกศกษา หลกสตรปรญญาตร ทกหลกสตรได
เรยนวชาเศรษฐกจพอเพยงเปนวชาบงคบเรยน และวชาดงกลาวอาจอยในความ
รบผดชอบของคณะเศรษฐศาสตร หรอการจดการเรยนการสอนเปนทม โดยสอน
รวมกบคณาจารยในสาขาวชาตางๆ
ขอเสนอแนะสำาหรบการวจย 1. ควรมการวจยเปรยบเทยบระหวางสถานศกษา เพอใหไดขอมลเพมเตม
ในเรองตางๆและใหมความครอบคลมไดมากขน ควรศกษาวาเมอนกศกษามความ
รความเขาใจในปรชญาเศรษฐกจพอเพยงแลวอะไรเปนสาเหตทนกศกษาผนนนำา
ไปปฏบต และสาเหตอะไรทนกศกษาไมนำาไปปฏบต
163เพญพรรณ ชตวศทธ
การประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในการจดการเรยนการสอนระดบปรญญาตร
2. ควรศกษาสมฤทธผลในการประยกตปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในวชา
ตางๆในหลกสตร ปรญญาตร ของสถานศกษา
3. ควรศกษาบทบาทของอาจารยผสอนในการสงเสรมปรชญาเศรษฐกจพอ
เพยงในสถานศกษา
4. ควรศกษาคณลกษณะบณฑตทสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง
ของสถาบนอดมศกษา
5. ควรทบทวนและใหความสำาคญกบปจจยทมผลตอระดบความรความ
เขาใจเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอจะไดหาแนวทางการสงเสรมใหเกด
องคความรในการบรหารจดการอนนำาไปสความสำาเรจมากยงขน