Abd Trauma

Abdominal Trauma

Blunt– Kramningsáverki (Compression)– Hröðunar-/afhröðunaráverki (Deceleration)

• Penetrating– Áverki með rofi inn í kviðarhol

Anatómía

• Abdominal svæði– Framanvert: Frá geirvörtum niður í nára– Aftanvert: Frá neðanv. scapulae niður f. rass

• Má skipta í 4 svæði:– Intra-thoracic– Intra-abdominal cavity– Retroperitoneum– Pelvis

Algengustu orsakir

• Umferðarslys• Fall úr mikilli hæð• (Heimilis)ofbeldi• Stungusár • Skotsár

Helstu líffæri sem verða fyrir skaða

Blunt áverkar• Milta 46%• Lifur 33%• Þvagvegir 9%• Bris 9%• Smáþarmar 8%, Ristill 7%

Penetrating áverkar• Smáþarmar 29%• Lifur 28%• Ristill 23%• Magi 13%• Þind, nýru o.fl.

Einkenni abdominal trauma

• Allt frá einstaklingi með góða meðvitund og eðlileg lífsmörk til einstaklings í alvarlegu losti.

• Verkur, eymsli og peritoneal einkenni í kviðnum (guarding)

• Ecchymosis, sár, þaninn kviður og minnkuð garnahljóð

• Hypotension/tachycardia

Frumskoðun

• Endurlífgun ef við á• A-B-C(irculation)-D-E(xposure)• Hemodynamically stable vs. unstable• Er blæðing eða rof á görnum?Blunt:• Meta áverka á aðra líkamshlutaPenetrating:• Finna ÖLL inngangs/útgangssár

Skoðun

• Inspectio:– Grunnsár, ecchymosis, mar eftir bílbelti/stýri?– Þan? Litabreytingar?– Cullen sign? Mar/bólga í flönkum?– Ekki gleyma kynfærum og spöng (mjúkvefjaáverkar, blæðingar, hematoma)

• Ausculation• Palpatio:

– Fyrirferðir, eymsli, afmyndanir?– Subcutaneous emphysema?– Deigkenndur þéttleiki getur bent til intraabdominal blæðingar.– Óstöðugleiki í brjóstkassa eða mjaðmargrind?– Rectal og vaginal examination.– Athuga skyn á brjóstkassa og kvið.– Guarding?

• Percussio

Mat og viðbrögð

• Rannsóknir:– CT/RTGLungu/Rectal/FAST/þvagprufa

• Viðbrögð:– Nasogastric slanga/þvagleggur/hylja opin sár

• Contraindication f. aðgerð:– Fleiri en eitt sár á fleiri en einu líkamsholi– Sár á mótum líkamshola– Grunur um cardiac tamponade

• Óstaðfestur grunur hindrar ekki aðgerð!

Mat og viðbrögð

Presentation Eðli áverkaÁherslur í meðferð

Enginn púls Stórfelldur æðaskaðiBráðalaparotomy

?ED thoracotomy

Óstöðug lífsmörk

Æða- og/eða líffæraskaði

OG/EÐA

Extraabdominal blæðing

Finna og stöðva blæðingu

Stöðug lífsmörkHollíffæraskaði

Brisskaði/nýrnaskaði

Finna skaða á gastrointestinal og

retroperitoneal líffærum og diaphragma

Miltisáverkar

• Algengasti einangraði kviðarholsáverkinn.• Oft hluti af fjöltrauma• Muna eftir thoraxáverka• Einkenni:

– Verkur í eftir vi. fórðungi, dreifð eymsli í kvið, verkur í vi. öxl/herðablaði, peritoneal erting, hypovolemia.

• Meðferð:– Stig I-II: observation– Stig III-IV: reyna að bjarga miltanu– Stig V: splenectomia (ATH hjá börnum)

Miltisáverkar - StigunGráða Skaði Lýsing

I

Blæðing Subcapsular, <10% surface

area

Tæting Capsular tear, <1cm

Parenchymal depth

II

Blæðing Subcapsular, 10%-50%

surface area - intraparenchymal, <5cm diam.

TætingCapsular rof, 1-3cm

parenchymal diam. án trabec. æðaskaða

III

Blæðing

Subcapsular >50%

Rofið subcap./parench. hematoma

Intraparench. hemat.>5cm

Tæting>3cm parench. dýpt eða

trabec. æðaskaði

IV TætingTæting á hilar/segmental

æðabyggingum

VTæting

Æðaskaði

Splundrað milta

Hilar æðaskaði

Lifraráverkar

• Næstalgengasti kviðarholsáverkinn.• Algengasta orsök dauða í abd trauma

(50%).• Einkenni:

– Ósértækir verkir í hægri efri fjórðungi.

• Stigun svipuð og í miltisáverkum. • Meðferð:

– Stig I-II: observation– Stig III-VI: einhverskonar blanda kirurgiu.

Áverkar á maga og skeifugörn

• Sjaldgæfir áverkar

• Hematoma í skeifugörn:– Þan á maga, kviðverkir, anorexia, uppköst og

dehydration.

• Brisáverkar

Áverkar á smágirni og ristil

• Perforation á smágirni er algengasti áverki á þarminn.

• Einkenni:– Hiti, tachycardia og eymsli í kvið.

• Rof helst á ileo-coecal og gastroduodenal mótum.

Áverkar á þvagfæri

• Nýru– Ath devascularisering

• Blaðra– Full vs. ekki full

• Þvagrás– Pelvis brot

Æðaáverkar

• Áverkar á meginæðar kviðarhols eru sjaldgæfir.

• Blunt 5-10% vs. Penetrating 10-25%• Einkenni:

– Hypotension– Þaninn kviður

• Horfur:– 35-85% við áverka á meginslagæðar– 50-95% við áverka á meginbláæðar

OSI Grade

Artery Injury Vein Injury

II

HepaticSplenicGastricGastroduodenalInferior mesentericPrimary named vessels of the SMA

SplenicInferior mesenteric

IIIRenalIliacHypogastric

Superior mesentericRenalIliacHypogastricVena cava (infrarenal)

IVSuperior mesenteric (trunk)Celiac axisAorta (infrarenal)

Vena cava (infrahepatic)

V Aorta (suprarenal)

Vena cava (suprahepatic)Vena cava (retrohepatic)PortalHepatic (extrahepatic)

Fylgikvillar

• Blunt&Penetrating:– Snemma: DIC/Blæðingar/Abd. Comp. Sdr.– Meðalsn.: Sýkingar, fistlar, ARDS, IAC– Síðbúið: Smáþarmaþrengsli, incis. Hernia

• Blunt:– Síðbúið rof eða blæðing frá líffærum

Horfur

• Penetrating– Stungur:

• 30% þurfa aðgerð• Meta vel!• 41% óþarfa aðgerða með complicationir.

– Skotsár: • 10% dánartíðni v. lifrarskaða, 20% ef v. portalis• 2-12% dánartíðni v. ristilskaða• Almennt talað um 40% lifun hjá krítískum sjúkl.

• Blunt– Dauði á sjúkrahúsi er um 5-10%.

Tilfelli

• 24 ára kk með stungusár á kvið

• Mjög ölvaður

• Hemódýnamík: 140/90mmHg, 98sl./min

• Sár undir vi. rifjabarði, mid-axillary line

• Aumur við þreifingu - FAST?