+ All Categories
Home > Documents > Abeṛṛani n Albert Camus

Abeṛṛani n Albert Camus

Date post: 06-Mar-2015
Category:
Upload: med2006
View: 1,404 times
Download: 10 times
Share this document with a friend
Description:
traduction de l'étranger d'Albert Camus en tamazight
109
1 Abe Abe Abe Abeṛṛani ṛṛani ṛṛani ṛṛani (L’Etranger L’Etranger L’Etranger L’Etranger) Ungal Ungal Ungal Ungal Editions Editions Editions Editions Internet Internet Internet Internet
Transcript
Page 1: Abeṛṛani n Albert Camus

1

AbeAbeAbeAbeṛṛaniṛṛaniṛṛaniṛṛani

((((L’EtrangerL’EtrangerL’EtrangerL’Etranger)))) UngalUngalUngalUngal

Editions Editions Editions Editions InternetInternetInternetInternet

Page 2: Abeṛṛani n Albert Camus

2

Albert CAMUSAlbert CAMUSAlbert CAMUSAlbert CAMUS

AbeAbeAbeAbeṛṛaniṛṛaniṛṛaniṛṛani

(L’Etranger)(L’Etranger)(L’Etranger)(L’Etranger)

UUUUngalngalngalngal

TasuqiltTasuqiltTasuqiltTasuqilt Mohamed Arab Ait Kaci Mohamed Arab Ait Kaci Mohamed Arab Ait Kaci Mohamed Arab Ait Kaci

Editions Editions Editions Editions InternetInternetInternetInternet

Page 3: Abeṛṛani n Albert Camus

3

G.TG.TG.TG.T: : : : ad ssutread ssutread ssutread ssutreɣ i yimeɣ i yimeɣ i yimeɣ i yimeɣriyen ad cegg&en ula d nitni adlisɣriyen ad cegg&en ula d nitni adlisɣriyen ad cegg&en ula d nitni adlisɣriyen ad cegg&en ula d nitni adlis----agi I agi I agi I agi I yimeddukalyimeddukalyimeddukalyimeddukal----nsen s ttawil n lanternat (internet). U ma yella nsen s ttawil n lanternat (internet). U ma yella nsen s ttawil n lanternat (internet). U ma yella nsen s ttawil n lanternat (internet). U ma yella win yeswin yeswin yeswin yes&an alba&ḍ n timenna yezmer ad iyi&an alba&ḍ n timenna yezmer ad iyi&an alba&ḍ n timenna yezmer ad iyi&an alba&ḍ n timenna yezmer ad iyi----dddd----yaru yaru yaru yaru ɣer tansaɣer tansaɣer tansaɣer tansa----w: [email protected]: [email protected]: [email protected]: [email protected]

Page 4: Abeṛṛani n Albert Camus

4

AAAAḤḤḤḤRIC IRIC IRIC IRIC I

Page 5: Abeṛṛani n Albert Camus

5

IXEFIXEFIXEFIXEF I I I I

ss-agi temmut yemma neɣ ahat yezmer iḍelli, ur ẓriɣ ara. Yewweḍ-iyi-d utiligṛam seg waxxam n yemɣaren : « yemma-k temmut. Tanṭelt azekka.

Ad ak-ye&ḍem Ṛebbi lajeṛ ». Annect-agi yark ur yes&i yara lma&na, ahat yezmer iḍelli.

Axxam n yemɣaren yezga-d di Marengo azal n 80 ikilumitriyen ɣef Lezzayer. Ad ṭfeɣ lkaṛ n zzuǧ, ad awḍaɣ tameddit. Akka zemreɣ ad &iwzeɣ fell-as iḍ n wass-a akken ad d-uɣaleɣ tameddit uzekka. Ssutreɣ sin wussan n tesriḥ i um&alem, ur walaɣ ara amek ara yagi s sseba am tagi. Acu kan iban-iyi-d ur t-ye&ǧib ara lḥal. Rniɣ nniɣ-as : « mači s ɣur-i i d-tekka ». Ur d iyi-d-yerra yara. Nniɣ-as ger-i d yiman-iw ahat ur ilaq ara ad as-iniɣ akka. Yerna mači d nek ara yessutren asuref. Ittulef d netta ara yi-d-i&eḍmen lajeṛ. Ahat ad iyi-t-id-yini sell azekka, mara d iyi-wali s leḥzen. Tura akka, am akken mazal temmut yemma. Umba&d tanṭelt ad tuɣal temsalt dayen i&eddan, ad teṣfu u kullec ad d-iban d unṣib.

A

Page 6: Abeṛṛani n Albert Camus

6

Ṭṭfeɣ lkaṛ n zzuǧ. Lḥal d aẓɣal. Ččiɣ di beṛṛa, deg usečču n Celeste, akken uɣeɣ tannumi. Ɣaḍeɣ-ten meṛṛa u Celeste yenna-yi-d : « ḥala yiwet n yemmat-nneɣ i nes&a di ddunit .» Ddan-ed yidi armi d tawwurt. Lliɣ &erqent-iyi cwiya imi ilaq-iyi ad aliɣ ɣer Emmanuel akken ad iyi-d-yerḍel takkrabaṭ taberkant akked ubeḥnuq n tayett. Ula d netta yemmut &emi-s meqbel akka s kra n wagguren.

Uzleɣ akken ur d iyi-tettaǧa yara lkaṛ. Aɣiwel akked tazla, ma terniḍ-asen ddḥis, rriḥa n liṣunṣ d umecbaṛṛeq ttmecbaṛṛiqen webrid akked yigenni, ahat ɣef annect-agi yark i ɣef ṭṭsaɣ di lkaṛ. Gneɣ yark ayen yeqqim webrid. U makken i d-ukiɣ, ufiɣ-ed iman- iw sendeɣ ɣef yiwen userdas i d iyi-d-yeḍsan. Dɣa yesteqsa-yi-d ma yella yeb&ed ansegga i d-usiɣ. Nniɣ-as « ih » akken ur nesseɣzaf ara ameslay.

Axxam n yemɣaren yezga-d azal n sin ikilumitriyen ɣef taddart. Lḥiɣ ɣer din ɣef uḍar. Bɣiɣ imiren ad waliɣ yemma. Acu kan a&essas yenna-yi-d ilaq ad waliɣ meqbel anemhal. Netta yufa-t-id lḥal yes&a cɣel. Ṛǧiɣ cwiṭ. Ayen akken qqimeɣ la ttṛaǧuɣ, a&essas yella ad iyi-d-iheddeṛ, syin kecmaɣ ad waliɣ anemhal di lbiru-ines. D yiwen akkenni n wemɣar i i&elqen ɣef yiri-s yiwet n cci&a. Imuqel-iyi-d s wallen-is tizemṛaqin. Syin yefka-yi-d afus-is, u yeṭṭef afus-iw yiwen umecwaṛ meqqren armi ur ẓriɣ ara amek ara t-id-kkseɣ. Imuqel ɣer lekwaɣeḍ-is dɣa yenna-yi-d : « massa Meursault, hatt-an qrib qrad (3) isseggasen segmi i d-tekcem ɣer dagi. Ḥala keč i tes&a ». Ǧa&leɣ yebɣa ad iyi-nnaɣ, dɣa bɣiɣ as-ed-sfehmeɣ. Acu kan igzem-iyi awal : « ur k-terri yara tmara ad d-tesfehmeḍ. A mmi, ɣriɣ lekwaɣeḍ n yemma-k, ufiɣ ur tezmireḍ ara ad teṭhellaḍ deg-s, ilaq-as win ara tt-yett&assan. Taxriṭ-ik ur tt-tettqaḍa& ara. Ternuḍ tufa iman-is dagi aṭas ». Nniɣ-as : « tes&iḍ lḥeq ». Yenna-d : « tezriḍ, aṭas imeddukkal i tes&a si tezyiwin-is. Tezmer ad tecrek yid-

Page 7: Abeṛṛani n Albert Camus

7

sen aṭas n tɣawsiwin ye&nan ḥala imɣaren. Keč meẓẓiyeḍ u ḥala addiguti ara teddiguti yid-ek ».

D tidett wayen akka i d-yenna. Makken tella yemma deg uxxam ɣuri tes&eday akud-is deg umuqel deg-i di tsusmi. Deg wussan imezwura i tekcem s axxam n yemɣaren terra-tt ḥala i imeṭṭi. Wannect-a yekka-d si tannumi. Kra n wagguren umba&d tezmer ad tru lemmer i tt-id-kksen syin. U dima si tannumi. Ɣef ayagi, mači aṭas i ṛuḥeɣ ɣur-es asseggas-agi aneggaru. Akk daɣen annect-agi yettawi-iyi ass lḥed i deg-i ste&fuyeɣ. Mebla ma seddaɣ-ed &eggu n lkaṛ, tiɣin itikkiyen akked snat n swaye& n webrid.

Yerna-yi-d unemhal lehduṛ. Acukan uɣaleɣ ur d as-selleɣ ara yark. Syin yenna-yi-d : « iwerra-yi-d Ṛebbi tebɣiḍ ad tezreḍ yemma-k » kkreɣ-ed seg ukersi mebla ma nniɣ-ed kra, dɣa yezwar-iyi ɣer tewwurt. Di tseddaṛin, yessefhem-iyi-d : « newwi-tt ɣer texxamt tamectuḥt anda nesrusuy lmeggtin-nneɣ akken ur nessagad ara wiyaḍ. Imi yal mara yemmet yiwen dagi, wiyaḍ tqelliqen cwiya azal n sin neɣ qrad (3) n wussan u annect-a yettara liḥala teqbeṛ ». N&edda seg yiwet n lḥaṛa anda llan aṭas n yemɣaren yellan ttqessiṛen d tirebuya& timecṭaḥ. Susmen makken i n&edda ger-asen. Dɣa akken nfut, yuɣal-ed uqesseṛ-nni, ad as-tiniḍ d asčewčew n temṛeqmin deg alba&ḍ iɣezṛawen. Akken newweḍ ɣer tewwurt n yiwen ubaṭimut, yenna unemhal : « ad k-ǧǧeɣ da a mass Meursault, ma yella kra i teḥwaǧeḍ aqli di lbiru. Nennum tanṭelt tettili-d ɣef mraw (10) n ṣbeḥ. Nenna-yas akka ad tizmireḍ ad t&iwzeḍ fell-as ». Awal aneggaru yenna-yak : « waqila tenna-d acḥal d tikkal i yimeddukkal-is belli tebɣa ad tettwanṭel s le&wayed n ddin iṛumyen. Nek xedmeɣ ayen ilaqen. Acu kan bɣiɣ ad k-ed-&eggneɣ ». Nniɣ-as tanemmirt. Yemma, ɣas ma yella mači d tin ur nettamen ara, werǧin txemmem asmi tedder ɣef ddin.

Page 8: Abeṛṛani n Albert Camus

8

Kecmeɣ ɣer zdaxel. D yiwet n texxamt yes&an tafat, tettwasleɣ s tumlilt tamellalt syin ɣumen-tt s zǧaǧ. Llan deg-s aṭas ikkersiyen akked lelwaḥ n ṣbiɣa yes&an talɣa am X. Sin seg-sen, si tlemmast, refden yiwen usenduq yes&an lɣum. Nezmer kan ad nwali timesmaṛin yettmecbeṛṛiqen, i ikecmen kan cwiṭ di lluḥ yettwasebɣen. Ar tamma usenduq teqqim yiwet n tefremlit ta&ṛabt s tqendduṛt tamellalt akked tfunaṛt taberqaqact ɣef uqarru-yis.

Imiren, ikcem-ed u&essas deffir-i. Izmer ahat yuzzel-ed. Yesqewqew-ed cwiṭ : « nemdel asenduq fell-as, acu kan ilaq ad d-fsiɣ imesmaṛen akken ad tt-twaliḍ ». Yuẓa-d s asenduq makken i t-id-ḥebsaɣ. Yenna-yi-d : « ur tebɣiḍ ara?». Nniɣ as : « ala ». Yeḥbes, dɣa nneḥcameɣ cwiṭ imi ḥulfaɣ am akken ur ilaq ara ad d-iniɣ annect-a. Amecwaṛ akka cwiṭ, immuqel-ed dɣa yesteqsa-yi-d : « ayɣer? » acu kan mači am win ara yi-ḥasben, yebɣa kan ad iẓer. Nniɣ as : « ur ẓriɣ ara ayɣer » dɣa imiren, umba&d mi yebren claɣem-is i icaben, yenna-yi-d mebla ma imuqel-ed ɣur-i : « fehmeɣ-k ». Cebḥit wallen-is tizeṛqaqin, akked weglim-is azeggaɣ. Yefka-yi-d akkersi, netta yeqqim cwiṭ ɣer deffir. Tekker-ed tefremlit dɣa tṛuḥ metwal tawwurt ad teffeɣ. Imiren yenna-yi-d u&essas : « d aṭan n weglim i tes&a ». Seg makken ur fhimeɣ ara, muqleɣ ɣer tefremlit dɣa walaɣ belli tes&a abeḥnuq amellal seddaw n wallen-is i d-yezzin yark i uqerru-yis. Ya&del wunuḍ-nni ɣer tama n yanzaren-is. Ḥala temlel ubeḥnuq i d-yettbanen ɣef udem-is.

Makken teffeɣ, yenna-d u&essas : « ad k-ǧǧeɣ tura ma yehwa-yak weḥdek ». Ur ẓriɣ ara acu i s-wehhaɣ s ufus-iw, dɣa yeqqim s ibeddi deffir-i. Taxxamt teččuṛ d tafat n tmeddit n wass. Sin warduzen zenzunen deffir lemri. Ḥulfaɣ i naddam. Nniɣ-as i u&essas mebla ma zziɣ ɣur-es : « aṭas

Page 9: Abeṛṛani n Albert Camus

9

ayagi i txeddmeḍ dagi?» Yerra-d imiren : « semmus (5) isseggasen » am win yuṛǧan si zik asteqsi-inu.

Syin, aṭas i yemmeslay. Ad t-swehmen lemmer i d as-nnan asmi meẓẓi belli ad yekfu d a&essas n wexxam n yemɣaren n Marengo. Is&a (64) isseggasen di le&meṛ-is u yekka-d si « Paris ». Imiren ḥebseɣ-t : « ah! keč ihi mači n da? » dɣa mmektaɣ-ed belli meqbel ad iyi-yawi s anemhal ihdeṛ-iyi-d ɣef yemma. Yenna-yi-d ilaq ad nɣiwel ad tt-nenṭel, imi deg uzaɣar yeḥma lḥal ladɣa di tmurt-agi. Dɣa imiren swaswa i yi-d-yenna belli yella yezdeɣ di « Paris » u yew&eṛ fell-as tura ad tt-yettu. Di « Paris » nettɣimi d lmegget qrad (3) n wussan, tikkwal Kuẓ (4). Dagi akud yettazal u yew&eṛ ad aɣ-tekcem tikti belli d lawan ad neddu deffir usenduq. Tenna-yas-d tmeṭṭut-is imiren : « susem tura keč, mači d tiɣawsiwin-agi ara d-teḥkuḍ i wergaz ». Yuɣal wemɣar d azeggaɣ dɣa yessuter-ed deg-i ad as-ssurfeɣ. Dɣa skecmeɣ-d iman-iw ger-asen akken ad as-iniɣ : « ala, ala tezemreḍ ». Ufiɣ ayen akken i d-yenna d tidett u dayen i iggerzen.

Di texxamt-nni n lmegget, yenna-yi-d belli yewweḍ-ed d ameɣbun s axxam-agi n yemɣaren. Segmi i iwala iman-is yezmer, yuɣal yessuter ad as-fken amḍiq-agi u&essas. Nniɣ-as belli akken d as-yehwu yella, ula d netta d amezdaɣ dagi. Yenna-yi-d ala. Yeswhem-iyi meqbel ɣef ayɣer i d-yeqqar : « nitni », « wiyaḍ », akk tikkwal kan « imɣaren », ma iheddeṛ ɣef imɣaren n wexxam anda kra seg-sen d tizyiwin-is. Acu kan ɣur-es mgaraden lecɣal. Netta d a&essas, tzemreḍ ad d-tiniḍ yes&a kra izerfan fell-asen.

Tekcem-ed tefremlit imiren. Amecwaṛ kan yeɣli-d yiḍ. Yeɣli-d butellis deffir lemri deg yiwet n tegnitt. Issaɣ u&essas taftilt dɣa testulles-iyi tafat-is i yi-d-yewten s allen. I&reḍ-iyi ad dduɣ s aḥanu n wučči. Acu kan nek ur lluẓeɣ

Page 10: Abeṛṛani n Albert Camus

10

ara. Dɣa yenna-yi-d ma yella yezmer ad iyi-d-yawi lqahwa s uyefki; Segmi akken ḥemleɣ lqahwa s uyefki, qebleɣ ad iyi-tt-id-yawi. Amecwaṛ yuɣal-ed s sniwa deg ufus. Swiɣ-tt. Dɣa tusa-yi-d nnefḥa n ddexxan. Acu kan kukraɣ cwiṭ imi ur ẓriɣ ara ma yella zemreɣ ad tt-xedmeɣ zdat yemma. Meyzeɣ cwiṭ, ufiɣ annecta ur yes&i yara lma&na. Fkiɣ-as yiwen iggiṛu i u&essas, dɣa nkkeyef di sin.

Cwiṭ akka, yenna-yi-d : « tezriḍ, imeddukkal n yemma-k ad d-ṛuḥen ula d nitni ad &iwzen fell-as. Akka i nnumen. Ilaq-iyi ad ṛuḥeɣ ad d-heggiɣ ikkersiyen akked lqahwa taberkant. Ssutreɣ-as ma yezmer ad yessexsi yiwet si teftilin-nni yuɣen. Aca&ce& n tafat ɣef leḥyuḍ imellalen yettqaṛṛiḥ-iyi allen-iw. Yenna-yi-d d awezɣi. Imi akka i tettwaxdem trisiti dagi. Ad aɣent yark tiftilin deg yiwen ubrid neɣ ulac yark. Uɣaleɣ ttuɣ-t. Yeffeɣ, yuɣal-ed, iṣṣeggem ikkersiyen. U ɣef yiwen sseg-sen, isers taḥemmayt n lqahwa akked ifenǧalen yessembab wa ɣef wa. Syin yeqqim-ed zdat-i, udem-is iweha-t-id ɣur-i, si tama nniḍen n yemma. Tafremlit teqqim ula d nettat di tesga n texxamt, tezzi s uzagur. Ur walaɣ ara acu txeddem. Acu kan seg umbbiwel n ifassen-is, iban d tin i iẓeṭṭen. Lḥal yebbuḥra, lqahwa tesseḥma-yi idmaren-iw u si tewwurt yellin tkečem-ed rriḥa n yiḍ akked tin ijeǧǧigen. Qrib ur d iyi-tewwi tnafa.

D asami afessas i d iyi-d-yessakin. Segmi akken bel&eɣ allen-iw tban-iyi-d texxamt tettmecbaṛṛiq tura kteṛ si tafat tamellalt. Zdat-i ulac tili dɣa yal taɣawsa u yal tiɣmert akked talɣiwin n leḥwayeǧ irkelli, ttbanent-ed armi i ttqeriḥent wallen-iw. Imiren swaswa i d-kecmen imeddukkal n yemma. Wwḍen azal n mraw (10) yidsen, u kečmen di tafat-agi yesderɣilen. Qqimen meṛṛa mebla ma yujjaq yiwen ukersi. Ttwaliɣ deg iqudam-nsen akken werǧin walaɣ yiwen, ulac aḥebbuy i d iyi-ṛuḥen seg udmawen-nsen neɣ si

Page 11: Abeṛṛani n Albert Camus

11

timmelsa-nsen. Ɣas akken ur asen-selleɣ ara ttbanen-iyi-d am akken d lexyalat kan.

Tugti si tlawin lsant iṭabliten akked waggus i sent-izemḍen ammas i d-yessufuɣen a&ebbuḍ-nsent i icufen. Werǧin greɣ tamawt acḥal meqqer u&ebbuḍ n temɣarin. Irgazen d imej&uden meṛṛa u s&an yark ti&ekkzatin ger ifassen-nsen. Ayen i d iyi-swehmen deg udmawen-nsen d akken ur da ttwaliɣ ara allen-nsen; Ttwaliɣ ḥala yiwet n tafat tacenneltaḥt di tlemmast n yiwen n wannar ukmic. Makken qqimen, tugti seg-sen muqlen-iyi-d dɣa huccen-d aqerru-nsen ɣur-i s useḍḥi, s kra akken icenfuren yečča uxenfuc mebla tuɣmas, mebla ma ẓriɣ ma d slam i d-selmen felli neɣ akkenni kan i gan. Iban-yi-d d slam. Imiren i faqeɣ belli qqimen-d meṛṛa qbala s udem-iw, ɣer tama u&essas, s naddam yeṭfen iqerra-nsen yettṣubbun. Yiwen umecwaṛ mecṭuḥen ḥulfaɣ am akken llan din akken kan ad iyi-ḥasben.

Cwiṭ umba&d, tebda yiwet n tmeṭṭut imeṭṭi. Tella teqqim di ṣṣef wis sin, teffer-itt yiwet si tmeddukkal-is, ur tt-walaɣ ara akken yelha. Tettru s ssuɣat timectaḥ yugin ad ḥebsent. Iban-iyi-d am akken mači d tin ara yessusmen yark.Wiyaḍ ttbanen-d am akken ur as-slan ara. Senden s leḥzen akked tsusmi ɣef ikkersiyen. Ttmuqqulen kan s asenduq neɣ ar t&ekkazin-nsen neɣ s ayen nniḍen, allen-nsen am tidak i isebken ɣef tɣawsiwin-nni kan. Tameṭṭut-nni mazal-itt tettru. Wehmeɣ deg-s imi ur tt-sineɣ ara. Lemmer ttafeɣ dayen ur as-selleɣ ara. Ɣas akken ur zmireɣ ara ad as t-iniɣ. Iṭṭanez u&essas ɣur-es, ihdeṛ-as, dɣa thuc aqerruy-is, tesxartem-as-ed kra imeslayen, syin tuɣal ar imeṭṭi-s. Yuɣal-ed dɣa imiren u&essas ɣer tama-w, yeqqim-ed ɣur-i. Umba&d yiwen umecwaṛ meqqren yenna-yi-d s usbesbec mebla ma imuqel-ed ɣuri : « te&del aṭas nettat d yemma-k. Tenna-yi-d

Page 12: Abeṛṛani n Albert Camus

12

belli ḥala nettat i d tameddakkelt-is dagi, u tura weḥdes ara d-tegri ».

Neqqim akken ddeqs. Nnehtat akked imeṭṭawen n tmeṭṭut-nni segmi i neqsen. Aṭas i tnetter. Taggara teḥbes. Nek ur nuddmeɣ ara, acu kan a&yiɣ u qeṛḥen-iyi ibeṛdiyen-iw.Tura tuɣal d tasusmi n lɣaci-yagi i yeẓẓayen fell-i. Tikkwal akka selleɣ i yiwen akken n ṣṣut ur nban ara, ur ssawḍeɣ ara ad d-fehmeɣ d acu-t. Ddeqs umba&d, faqeɣ belli d kra seg imɣaren-nni i imečḥen tiddmujin-nsen si zdaxel n yimi u yettban-ed am usṭarḍeq. Ula d nitni s yiman-nsen ur faqen ara s wanect-en imi zren deg ixemmimen-nsen. Armi ḥulfaɣ belli lmegget, yellan yeẓẓel zdat-nsen, ur yes&i abruy n lma&na. Acu kan tura iban-iyi-d belli ayen akka ḥulfaɣ ɣelṭeɣ deg-s.

Neswa yark lqahwa i ɣ-ed-yesserba u&essas. Syin, ur ẓriɣ ara acu yeḍran. I&edda yiḍ. Cfiɣ belli yiwet n tikkelt, lliɣ-ed allen-iw, walaɣ imɣaren-nni wa yeṭṭes ɣef tayett n wayeḍ, kkes-ed ḥala yiwen, aɣesmaṛ-is ɣef ifassen ickenteḍen ɣef t&ekkazt-is, yettmuqel-ed ɣur-i am win yettṛaǧun kan ad d-akiɣ. Syin uɣaleɣ s iḍes. Ukiɣ-ed seg uqraḥ ibeṛdiyen-iw. Tafat n wass tkeččem-ed s la&qel si lemri n ṭwiqan. Cwiṭ akka yekker-ed yiwen seg imɣaren-nni, teṭṭef-it tusut. Syin yessusef deg yiwet n tmacwaṛt taberqaqact u yal asusef yettban-ed am akken d lḥaǧa i d-yeqqucmen seg idmaren-is. Yessaki-d wiyaḍ dɣa yenna-yasen u&essas belli d lawan ad ṛuḥen. Kkren-d. A&waz-agi amezlagu yerra udmawen-nsen am iɣiɣden. Swehmen-iyi makken ṛuḥen ad fɣen akked makken i yi-d-fkan labas am akken iḍ-agi nes&edda mebla ma yuli-yaɣ-ed umeslay isnerna tamusni ger-aneɣ.

Ɛyiɣ. Yewwi-yi u&essas s axxam-is anda ssardaɣ cwiṭ. Rniɣ daɣen swiɣ-ed lqahwa s uyefki ẓiden aṭas. Makken i d-

Page 13: Abeṛṛani n Albert Camus

13

fɣen, yufa-d lḥal yuli wass irkkelli. Igenni yeččuṛ d tezweɣ nnig tɣaltin yellan ger Marengo akked yillel, aḍu i d-yettasen s nnig-sent yettaw-id yides rriḥa n lemlaḥ. Ass-a d ass iggerzen, yelha lḥal. Aṭas Ayagi ur ḥewṣeɣ di tmurt, ḥulfaɣ ad iggerez uḥeweṣ lemmer ulac yemma.

Ṛǧiɣ di lḥaṛa seddaw yiwen useklu. Bdiɣ la sraḥayeɣ rriḥa n wakal aleqqaq armi i d iyi-kkes naddam. Mmektaɣ-ed imiren immeddukkal n lbiru anda xeddmeɣ. Di lawan-agi i d-tekkren akken ad ṛuḥen s ixeddim : d sa&a-yagi i iwe&ṛen deg wass. Rniɣ meyzeɣ cwiṭ ɣef tɣawsiwin-agi, yewwi-yi ddehn-iw yiwen n naqus iṭenṭunen zdaxel ubaṭimut. Yekker-itt yiwen uhetwir deffir ṭwiqan, umba&d cwiṭ kullec yessusem. Yuli-d yiṭij cwiya deg igenni : yebda ad yesseḥmay iḍaren-iw. Igzem-ed ɣur-i u&essas lḥaṛa-nni taɣezfant dɣa yenna-yi-d belli yeḥwaǧ-iyi unemhal. Ṛuḥeɣ ɣer lbiru-ines. Yefka-yi-d stenyaɣ tameqqunt n lekwaɣeḍ. Sneqdaɣ belli yelsa yiwen utriku aberkan s yiwen userwal bu-ijardan. Yeddem-ed tilifun deg ufus-is dɣa yenna-yi-d : ixeddamen n tkebbanit iẓekwan si zgelli i d-wwḍen. Ad kkreɣ ad asen-iniɣ ad ṛuḥen ad semṛen asenduq. Neɣ ahat tebɣiḍ ad twaliḍ yemma-k tikkelt taneggarut? Nniɣ as ala. Yenna-yasen di tilifun s la&qel : « Figeac, ini-asen belli zemren ».

Syin yenna-yi-d belli ad yeḥdeṛ i uẓekka, nniɣ-as tanemmirt. Yuɣal ɣer deffir lbiru-s yeqqim, yessemlal tiqejaṛṛin-is timecṭaḥ. I&eggen-iyi-d belli ḥala netta akked nek ara yilin, akked tefremlit. Imi imezdaɣ n wexxam ur ilaq ara ad ḥedṛen i tenṭelt. Yettanef-asen kan ad &iwzen : « tagi d tamsalt n wul », i d-yenna. Acu kan di tilawt yekfa tesriḥ i yiwen wemɣar yellan d tamusni taqdimt n yemma, ad yeddu deffir usenduq : « Thomas Pérez ». Yecmumeḥ unemhal mi d-yuder isem-agi. Yenna-yi-d : « twalaḍ amek, wagi ẓriɣ d

Page 14: Abeṛṛani n Albert Camus

14

aḥulfu n warac imecṭah. Acu kan netta akked yemma-k ur ttemfaṛaqen ara yark. Deg uxxam tmesxiṛen fell-asen, qqarnen-as : « Pérez, tagi d taxḍibt-ik. Netta yettaḍsa. I&ǧeb-iten lḥal ataṣ. U lmut n massa Meursault tḥuza-t aṭas. Xemmeɣ am akken ur ilaq ara ad as-agiɣ ad yeddu ɣer tenṭelt. Acu kan ugiɣ-as ad ye&wez iḍelli imi d amejjay ur as-nunif ara ».

Neqqim akka aṭas i nessusem. Yekker-ed unemhal imuqel si ṭṭaq n lbiru-s. Amecwaṛ yenna-d : « hatan yewweḍ-ed umṛabeḍ n teglizt n Marengo. Zik i d-yewweḍ ass-a». I&eggen-iyi-d belli ma drus ad neqqim qrad (3) taṛba&tin n ssa&a di tikli ɣer teglizt i d-yezgan di tlemmast n taddart. Nṣub-ed ɣer zdat ubaṭimut, nufa-d limam akked d sin warrac imectaḥ. Yiwen sseg-sen yeṭṭef taqedduḥt n ttbaxuṛ, limam yeṭṭanez akken ad issa&del teɣzi n sensla n lfeṭṭa yetteqluqulen ɣer wammas-is. Makken newweḍ ɣur-sen, yekker-ed umṛabeḍ iṛumyen. Yessawel-iyi-d «a mmi» u yenna-yi-d kra imeslayen. Syin yekcem, ḍefreɣ-t si deffir.

Walaɣ belli imesmaṛen usenduq ttwassemṛen u llan kuẓ (4) n yergazen iberkanen di texxamt-nni. Sliɣ imiren i unemhal mi la s-yeqqar ad aɣ-tettṛaǧu tkeṛṛust akked limam iṛumyen mi yebda ttedkiṛ-ines. Seg imiren kullec yedda s tazla. Uẓan yergazen-nni s asenduq s yiwet n tduli. Limam d warrac-is, anemhal akked nek neffeɣ-ed ɣer beṛṛa. Zdat tewwurt tella yiwet n tmeṭṭut ur ssineɣ ara : «a mass Meursault», i d-yenna unemhal. Ur sliɣ ara i yisem n tmeṭṭut-nni. Fehmeɣ-d kan d nettat i d tameqrant n tefremliyin. Tesṭannez udem-nni-ines aɣezfan yeqquṛen mebla ula d azmumeg, syin nṣeggem iman-nneɣ ɣer yiwet n tama akken ad as-nanef i usenduq ad i&eddi. Nedda-d deffir widak i irefden asenduq dɣa neffeɣ-ed seg ubatimut. Takeṛṛust tella zdat tewwurt, ɣezzifet, zeddiget u

Page 15: Abeṛṛani n Albert Camus

15

tettemecbeṛṛiq, ad as-tiniḍ d tajuxriṭ n rrica n tira. Ɣer tama-s yella unehhaṛ-is temsal n ddin, yiwen wergaz amectuḥ s timelsiwt yesseḍsayen, akked yiwen n wemɣar iṭṭhellayen aṭas deg yiman-is : fehmaɣ belli d netta i d mass « Pérez». Yes&a yiwet n lemḍella mm-tqerruct ibernen akked yiran icaṛqen aṭas (yekkes-itt-id seg uqerru-yis makken i i&edda usenduq si tewwurt), yelsa yiwen ukustim yenḍen seg ukessar d asawen deg iḍarren akked yiwet n tyerrist n ubeḥnuq aberkan i d-yezgan mecṭuḥet aṭas i tebluzt-is mm-lkull amellal ameqṛan. Ticenfurin-is ttargigint seddaw wanzaren yeččuṛen d tiḥebbuyin tiberkanin. Ma d acebbub-is amellal arqiqan yunef i sin imeẓẓaɣ iɣezfanen ad d-fɣen u taglimt-nsen zeggaɣen am idammen tessewham mara temmuqleḍ s udem-is awṛaɣ. Anehhar n temsal n ddin iṛuḥ-ed iṣṣeggem-aɣ, yal yiwen deg-nneɣ yefka-yas amkan-is. Yezwar limam ɣer zdat, syin tarna-d tkeṛṛust uɣur llan qus (4) n yergazen ɣer tama. Deffir-nsen nerna-d nek d unemhal, u ɣer zdeffir meṛṛa tella tefremlit akked mass Pérez.

Yufa-d lḥal iṭij yeččuṛ igenni d tafat. Ifeṭṭiwjen-ines bdan la ttaẓayen ɣef akal u aẓɣal segmi i irennu. Ur ẓriɣ ara ayɣer neṛǧa aṭas akken ad nebdu tikli. Yenɣa-yi lɣeṭ seddaw leḥwayeǧ-agi-inu tiberkanin. Amɣar-nni yellan yersa ačabbun-is, yekkes-it-id tura. Zziɣ allen-iw ɣer tama-s akken ad t-mmuqleɣ makken i yi-d-yemmeslay fell-as unemhal. Yenna-yi-d belli yemma akked mass Pérez uɣen tannumi ttḥewwiṣen timeddiyin arma d taddart, nitni akked tefremlit. Muqleɣ lexlawi i yi-d yezzin. Fehmeɣ imiren yemma s uẓeṭṭa-yagi isekla yettawin ɣer tɣaltin yettsamin igenni, s wakal azeggaɣ izgezwen, s kra-nni kan n yexxamen yettwabnan akken yelha. Timeddiyin, di tmurt-agi banent d tidak yettilin am tirga tifessasin. Ass-a iṭij i izaden,

Page 16: Abeṛṛani n Albert Camus

16

yettciriwen tamuɣli, tamurt tuɣal teḥzen u d tamarẓagut i wemdan.

Nebda tikli. Faqeɣ Imiren i Pérez belli yesḥarejdil cwiṭ. Takkeṛṛust segmi trennu aɣiwel, ma d amɣar segmi i yessegray aḍar ɣer deffir. Yiwen seg irgazen yellan yedda ɣer tama n tkkeṛust, yuɣal ula d netta teǧǧa-t, u tura yuɣal ad d-ileḥḥu ɣer tama-w. Ttwehimeɣ deg iṭij yettalin s tazla deg igenni. Greɣ tamawt belli ddeqs-aya segmi tebda tmurt tezunzun s ccna ibe&ac akked uṭerḍeq n uṣaɣuṛ iḥeḍmen. Tidi tebda tecceṛcuṛ-ed ɣef ddmuj-iw. Segmi akken ur s&iɣ ara ačappun, bdiɣ ad sbuḥruyaɣ s tmacwaṛt-iw. Axeddam n tkebbanit i iqqazen iẓekwan yenna-yi-d yiwen akken n wawal i wumi ur sliɣ ara. Di lawan i deg isfeḍ tamelɣiɣt-is s tmacwart yeṭṭef s ufus azelmaḍ, afus ayeffus irfed takaskiṭ. Nniɣ as : « amek ?» yales-iyi-d s uwehhi s igenni : «a yekkat s aqerru ». Nniɣ as : «ih». Amecwaṛ akka yesteqsa-yi-d : «d yemma-k i yellan da? ». Nniɣ-as : « ih » « meqret aṭas di la&meṛ?» Rriɣ-as : « akka i d ddunit», imi ur ẓriɣ ara acḥal di la&meṛ-is swaswa. Syin yessusem. Zziɣ udem-iw ɣer deffir, walaɣ Pérez, yellan yeb&ed s wazal n semmus n tmerwin (50) n lmitrat fell-aɣ, yettɣawal-ed, s lemḍella yejelwaḥ s ufus-is. Muqlaɣ daɣen s anemhal yellan ileḥḥu s la&qel, Mebla ma izad tikli. Kra n tmeqwa n tidi banent-ed ɣef unyir-is, yerna ur tent-isfiḍ ara.

Iban iyi-d belli tarba&t i nga deffir usenduq segmi tettɣawal. Mazal zzin-aɣ-ed lexlawi yettfeǧiǧen, yeččuṛen d iṭij.

Tafat igenni tekkat s allen,yew&er wemdan ad as- yesbeṛ. Yiwet n tikkelt n&edda seg yiwen weḥric n webrid yettwa&awden. Iṭij yesṭarḍeq-as aggudṛun. Kečmen isebaḍen deg-s u lateṛ-nneɣ itelli-yas iqcer-is yettmecbaṛṛiqen. Nnig tcariṭ, ačapun unehhar ittwaxedmen s weglim ifuṛṛen,

Page 17: Abeṛṛani n Albert Camus

17

yettban-ed yettwaggwa deg aluḍ-agi aberkan. Lliɣ &erqent-iyi ger igenni-yagi ajenjaṛi mellulen akked lenwal-agi iḥeznen, tebrek ugudṛun yettmentaḍen ifezqen, tebrek tacenneltaḥt n ikustimen, tebrek taqurant n tkeṛṛust. Annect-agi yark, rnu-yas iṭij, rriḥa n weglim akked imuzzuren n tcariṭ, tin n sbiɣa akked tin n ttbaxuṛ, &eggu n wa&waz n yiḍ, annect-a yark sxeṛben-iyi iẓri-w akked d tiktiwin-iw. Zziɣ s wudem tikkelt nniḍen ɣer deffir : iban-iyi-d Pérez yeb&ed ugar, ye&ṛeq deg yiwen wagu n weẓɣal, syin iɣab ɣef allen-iw. Nudaɣ-t s wallen, walaɣ-t iffeɣ i webrid u yegzem ger lexlawi. Daɣen faqaɣ belli abrid yellan zdat-nneɣ d abrid ubrin. Fehmeɣ imiren belli Pérez yesnen tamurt, yegzem ger lexlawi akken ad aɣ-ed-yeqḍe&. Dɣa di ṭṭurna yeqḍe&-aɣ-ed. Syin iṛuḥ-aɣ si ger wallen. Igzem daɣen ger lexlawi u ikemmel akka acḥal n tikkal. Ma d nek ḥulfaɣ i yidamen mi d-sṭebṭuben ɣef tiwwura uqerru-yiw.

Syin kulec ikemmel s lemɣawla, s tannumi akked le&wayed, armi ur cfiɣ i kra yeḍran. Yiwet n tɣawsa kan : akken nṛuḥ ad nekcem ɣer taddart, temmeslay-id tefremlit i iddan yid-nneɣ. Tes&a akken yiwet n taɣect yemgaraden aṭas nettat d tqadumt-is, taɣect-is ḥninet u d targagayt. Tenna-yi-d : « lemmer ad nkemmel akka tikli s la&qel ad aɣ-yesra& yiṭij. U lemmer ad nɣiwel, ad aɣ-teccef tidi, u zdaxel n teglizt ad aɣ-yewwet ubeḥri si ḥamu akked tesmeḍ ». Ufiɣ tes&a lḥaq. Ulac tifrat. Seg wass-nni mazal-iyi-d kra n cfayat : amedya, udem n Pérez makken i ɣ-en-yeqḍa& qrib ɣer taddart. Timeqwa tizuranin imeṭṭawen n utqeleq akked leḥzen la d-neggint ɣef ddmuj-is acu kan, imi yekmec, ur ad d-ɣellint ara. Ttnernint, ttemlilint armi gant tamda n waman ɣef udem-nni-ines wesren. Cfiɣ daɣen i teglizt akked imezdaɣ n taddart ɣef utṛutwaṛ, ijeǧǧigen izeggaɣen ɣef iẓekwan, anexsuf n Pérez (ad as-tiniḍ d ajeɣlal yulwan), akal

Page 18: Abeṛṛani n Albert Camus

18

zeggaɣen am idammen yettrusun ɣef usenduq n yemma, iẓuran imellalen i ixelḍen d wakal, ternuḍ-as lɣaci, ssuɣat, taddart, aṛaǧu zdat yiwet n lqahwa, acexeṛ umutur yugin ad yekfu, akked lfeṛḥ-iw makken i yekcem lkaṛ di tesga n teftilin n Lezzayer akked uxemmem imiren belli ad kecmeɣ ad ṭṭseɣ xeṛsum tnac n swaya&.

Page 19: Abeṛṛani n Albert Camus

19

IXEFIXEFIXEFIXEF IIIIIIII Akken d-ukiɣ si tguni, fehmeɣ ayɣer yesxenfeṛ um&ellem-inu mi d as-ssutreɣ sin wussan n tesriḥ : ass-a d ass n ssebt. Tzemreḍ ad d-tinniḍ amzun ttuɣ-t, acu kan mi d-kkreɣ, tusa-yi-d tikti-yagi. Am&ellem-inu ixemmem belli akka ad awiɣ qus (4) n wussan ma tsseddaḍ-ed lḥed u annect-a mači dayen ara t-isfeṛḥen. Acu kan si tama nniḍen, mači sɣur-i i d-tekka imi tettwanṭel yemma iḍelli, mači ass-a. Daɣen si tama-nniḍen ad awiɣ ssebt akked lḥed-inu akken d as-yehwa yella lḥal. Mebla ma nniɣ-ed, annect-a mači dayen ara yi-iǧǧen ur fehmmeɣ ara am&ellem-inu. Ɛegzeɣ yark amek ara d-kkreɣ imi lliɣ a&yiɣ aṭas seg iḍelli. Makken i ttseṭileɣ tamart-iw xemmeɣ acu zemreɣ ad xedmeɣ ass-a, dɣa nniɣ-as ittif ad ṛuḥeɣ ɣer tefsit ad &awmaɣ. Ṭṭfeɣ letṛam armi d lmina. Din neggzeɣ ger teẓra deg waman. Aṭas n yelmeẓyen i yellan din. Mlaleɣ-ed deg waman Marie Cardona, d yiwet akken i ixedmen yid-nneɣ yiwen zman d taddakktilutt (tekkat ddaktilu), u di tallit-nni tella te&ǧeb-iyi cwiya. Ula d nettat waqila lliɣ &eǧbeɣ-tt. Acu kan cwiṭ kan tetaxeṛ seg ixeddim dɣa ur nes&i yara akud akken ad yili kra ger-

Page 20: Abeṛṛani n Albert Camus

20

aneɣ. Ɛiwnaɣ-tt tuli ɣef ṛṛuda i icuffen, sumaɣ-ed imiren tidmarin-is. Mazal-iyi deg waman makken teẓẓel s u&ebbuḍ ɣef tcuffett. Tezzi-d ɣur-i, acebbub deg allen-is, dɣa teḍsa-yi-d. Uliɣ ar tama-s, ɣef tcufett. Yelha lḥal u, am akken s uqesseṛ, rriɣ aqerruy-iw ɣer deffir, serseɣ-t ɣef u&ebbuḍ-is. Tessusem, ur d-tenni kra. dɣa unfeɣ-as akken. Yewwet-iyi-d igenni ajenjaṛi yettmecbaṛṛiqen s allen-iw. Ḥulfaɣ seddaw temggaṛṭ-iw i u&ebbuḍ n Marie mi yessebraq s la&qel. Neqqim akken deqqs s ufella n tcufett, am widak yeṭṭsen. Akken tḥulfa yerɣa yiṭij, teɣmes deg waman dɣa ḍefreɣ-tt. Qeḍ&aɣ-tt, dɣa s&eddaɣ afus-iw deffir wammas-is syin nkkemmel a&ummu akken di sin. Tettaḍsa aṭas. Ɣef yiri n lmina, makken neqqim ad nettkaw, tenna-yi-d : « berrikeɣ ugar-ik ». Nniɣ-as ma ad teddu ɣer ssinima tameddit-a . Terna taḍsa u tenna-yi-d belli tebɣa ad twali asaru n « Fernandel ». Mi nelsa leḥwayeǧ-nneɣ, tewhem mi yi-d-twala lsiɣ takkrabaṭ taberkant dɣa testeqsa-yi-d ma yella kra id iyi-ḍran. Nniɣ-as belli temmut yemma. Tebɣa ad tẓer si melmi, nniɣ-as seg iḍelli. Tuɣal ɣer deffir cwiṭ, acu kan ur tes&iḍ acu i d-tenna. Bɣiɣ ad as-iniɣ belli mači d lɣelṭa-inu acu kan ṭṭfeɣ iman-iw imi yufa-d lḥal nniɣ-t meqbel i um&ellem-iw. Annect-a ẓriɣ, ur yes&i yara anamek. Akken d as-yehwa tella liḥala dima neɣleḍ cwiṭ. Tameddit-nni, Marie tettu kullec. Asaru yella anda yesseḍsay tikkwal, acu kan yeqeṛs u yessexcawat. Amessaḍ-is isuma-d amessaḍ-iw. Sselfeɣ-as i tedmarin-is. Taggara usaru, ssudneɣ-tt-id, acu kan tasudent ur nban ara amek akken. Mi d-neffeɣ, tedda-d yidi s axxam. Makken i d-ukiɣ, ufiɣ-ed Marie tṛuḥ. Tenna-yi-d belli ad tṛuḥ ad d-tẓer nanna-s. Mmektaɣ-ed belli d lḥed

Page 21: Abeṛṛani n Albert Camus

21

dɣa ddiggutiɣ : ur ḥmileɣ ara lḥed. Dɣa, zziɣ ar tguni, nudaɣ rriḥa n lemlaḥ i d-yeǧǧa ucekkuḥ n Marie deg wusu syin kemleɣ taguni armi d mraw (10). keyfeɣ kra iggiṛa, dima deg wusu, armi d ṭnac. Ur bɣiɣ ara ad fetreɣ ɣer Celeste akken uɣeɣ tannumi, imi iban ad iyi-d-yesteqsi ɣef lǧanaza, u nek ur ḥmileɣ ara annect-a. Ssewweɣ-d timellalin di zzit, ččiɣ-tent-id si tmeqlitt mebla aɣrum imi yekfa-yi u nek ur bɣiɣ ad ṣubbeɣ ad d-aɣeɣ. Umba&d leftuṛ, lḥiɣ akk culaɣ cwiṭ deg uxxam seg uddiguti. Axxam yella iggerez asmi tella yemma. Tura meqqeṛ aṭas fell-i weḥdi, u terra-yi tmara wwiɣ-ed ṭṭabla n wučči ɣer texxamt-iw. Ḥala di texxamt-agi i ddreɣ tura, ger ikkersiyen uqeccuc yeṭṭuṭcen, taxzant i wumi icennelteḥ lemri, ṭṭabla n tarda akked umetṛeḥ n wuzzal. Ayen-nniḍen unfeɣ-as di ṭṭerf. Amecwaṛ umba&d, akken ur ttɣimiɣ ara, ddemɣ-ed yiwen weɣmis aqdim, ɣriɣ-t. Gezmeɣ-ed sseg-s yiwet n teswiṛa deg yiwen umagrad i d yettmeslayen ɣef lemlaḥ n kruschen, syin snetḍaɣ-tt deg yiwet uttafttar aqdim anda srusuyaɣ ayen i d iyi-tte&ǧaben deg iɣmisen. Ssardeɣ daɣen ifassen-iw, u syin ṛuḥeɣ qimeɣ deg ubbalkun. Taxxamt-iw tettak ɣer webrid ameqran n temnaṭ-nni. Ɣas akken azal n wass-a d win yelhan, abrid mazal-it yeččuṛ d aluḍ, lɣaci drus u ḥaren aṭas. Tazwara d tiwaculin i d-yusan ad ḥewṣent, sin warrac s ikustimen ibeḥriyen, takilluṭ nnig tigucrar am widak i iḥeṣlen di leḥwayeǧ-nsen tiquṛanin, akked yiwet n teḥdayt tamecṭuḥt s yiwen uqerddun adehbi meqqṛen akked tisebbaḍin tiberkanin yettwasirǧen. deffir-nsen, yemmat-nsen annectillatt s tqendduṛt n leḥrir taqehwit, akked babat-nsen, yiwen urgaz amecṭuḥ afessas i yuɣeɣ

Page 22: Abeṛṛani n Albert Camus

22

tannumi ttwaliɣ. Yelsa lemḍella, takkrabaṭ uferṭeṭṭu akked t&ekkazt deg ufus. Mi t-walaɣ yedda-d netta d tmeṭṭut-is, fehmeɣ imiren ayɣer i s-qqaren di tezniqt-nneɣ belli d argaz i iṭṭhellan deg iman-is. Cwiṭ umba&d &eddan-ed ilmeẓyen n temnaṭ-nneɣ s icebbuben yettwaḍelḥen akked tekkrabaḍin tizeggaɣin, lbistat iḥerṣen, s leǧyub yettwabbṛuddin fell-asent akked isebbaḍen yes&an tiqerwac i&edlen. Nniɣ-as ger-i d yiman-iw ahat ar ssinima alemmas ara ṛuḥen. Ɣef ayagi i ṛuḥen zik u ttɣawalen akken ad qeḍ&en letṛam, u nutni ttaḍsan. Akken ɣaben, yuɣal wezniq cwiya cwiya d ilem. Yark imukan anda zehhun lɣaci, ahat tura bdan zzehwan-nseb. Deg webrid, i d-yeggran tura ḥala at-tḥuna akked yemcac. Igenni zeddig ɣas d acenneltaḥ, yewweḍ-ed tura nnig isekla yellan ɣef yiri n webrid. Ɣef tṛutwaṛ i yi-d-iqublen, azenzay n ddexan yessufeɣ-ed akkersi zdat n tewwurt-is, yeqqim fell-as mezlagu s usenned n sin iɣalen-is ɣef tzagurt ukkersi. Letṛamat yellan ččuṛen zgelli uɣalen tura d ilmawen. Di lqahwa-nni tamectuḥt : « chez Pierrot », ɣer tama n tḥanutt n ddexan, aggarṣun yella iferreḍ iḍuman deg uḥanu yellan d ilem. Ass-a ziɣ d lḥed swaswa. Berneɣ akkersi-w u sersaɣ-t am bab n tḥanutt n ddexan imi ufiɣ tiɣimit-nni telha. Keyfeɣ sin igeṛṛa, uɣaleɣ kecmeɣ s axxam ad d-awiɣ tiḥdert n cakula, bdiɣ ad tt-tettaɣ ɣer ṭṭaq. Cwiṭ akka ixseṛ-ed igenni armi ɣileɣ ad d-wwten igefran unebdu. Acu kan cwiya cwiya armi i d-yuzdag lḥal. A&eddi n wagu yeǧǧa-d di tezniqt yiwen usirem ugeffur i tt-yerran tetules cwiya. Qimeɣ aṭas akken la ttmuquleɣ s igenni. Tameddit, ɣef lxemsa, yuɣal-d letṛam s umaṛmeɣ akked ssuɣat. Yewwi-d seg wannar n ddabex igelfan n

Page 23: Abeṛṛani n Albert Camus

23

lɣaci yeckenṭeḍen akken ufan ɣef tseddaṛin-is. Ma d letṛamat i d-yernan umba&d wwin-ed imyuraren i &eqleɣ s tbalizin-nsen timectaḥ. Ttɣenin cennun s lqedd ugerjum-nsen belli tarba&t-nsen ur tettmettat ara. Aṭas seg-sen i yi-d-iwehan s ufus. Yiwen seg-sen isuɣ-iy-d : « ass-a newwi-d lqeḍ-nsen». Rriɣ-as : «ih», s uhuzzu uqerru-yiw. Seg imiren bdant tkkeṛwas ad d-ttawḍent. Yerna yuẓa wass cwiṭ. Nnig yexxamen, yuɣal igenni d abuzeggaɣ u akken i d-tettrusu tmeddit, bdan iberdan la ttaččaṛen. Iḥewaṣṣen bdan la d-ttuɣalen cwiya cwiya. Ɛeqleɣ argaz-nni aḥlawan ger wiyaḍ. Tugett n warrac ttrun neɣ ttwazzuɣren. Ticki , ssinimat n tezniqt ad feggḍent ar webrid igelfan n lɣaci. Ger-asen ilmeẓyen yetteḥriṭiwen ugar n wayen uɣen tannumi u xemmeɣ belli izmer walan-d asaru n tmerẓi. Widak i d-yuɣalen si ssinma n temdint wwḍen-d cwiya umba&d. Ttbanen-d ẓẓayit. Ɣas mazal-iten ddessen, acu kan tikkwal ttbanen-d &yan u s&an inneẓma. Qimen deg webrid, ttṛuḥun ttuɣalen deg tṛutwaṛ i yi-d-iqublen. Tullas n tezniqt-nneɣ am inneẓden, teddunt iɣil deg wayeḍ. Ilmeẓyen xeddmen kullec akken ad tent-id-mlilen, ṭṭegiren-asent kra imeslayen s wacu ttaḍsant makken ara zzint s wudmawen-nsent. Aṭas i ssneɣ seg-sent, wehhant-iyi-d. Tiftilin n tezniqt uɣent-ed deg yiwen umecwaṛ, sweṛɣent itran imenza i d-ibanen deg igenni-yagi n yiḍ. Qarḥent-iyi wallen-iw si tmuɣli si tṛutwaṛen yeččuṛen d lɣaci akked teftilin. Tilambbulin smecbeṛṛiqent islaḍen n webrid yellexsen ; letṛamat, sya ɣer da, si tegnitt ɣer tayeḍ, tettuɣal-ed tafat-nsen seg icebbuben yettemca&len, neɣ seg ucmumeḥ n tuɣmas neɣ deg ibezgan n lfeṭṭa. Cwiya umba&d, letṛamat neɣsen, iḍ ilsa tebrek nnig isekla akked tiftilin, tefṛeɣ tezniqt s la&qel, armi d-i&eda wemcic

Page 24: Abeṛṛani n Albert Camus

24

amezwaru deg webrid yexlan. Xemmeɣ imiren belli d lawan imensi. Iqerḥ-iyi umggarḍ-iw mi qqimeɣ akken aṭas sendeɣ ɣef tzagurt ukkersi. Ṣubbeɣ-d uɣeɣ-d aɣrum akked sbagiṭi, syin ssewweɣ-d u ččiɣ ayen i d-sewweɣ s ibeddi. Lliɣ bɣiɣ ad keyfeɣ yiwen ugeṛṛu ɣer ṭṭaq, acu kan yuɣal lḥal yebbuḥra cwiṭ u yenɣa-yi-d usemmiḍ. Medlaɣ-ed ṭṭwiqan-iw, u mi d-uɣaleɣ walaɣ di lemri aḥric si ṭṭabla anda tella ters llambba n lalkul ɣer tama iḥedren n weɣrum. Nniɣ-as ger-i d yiman-iw ass-a d yiwen n lḥed i&eddan, yemma dayen tenṭel tura, daɣen ad uɣaleɣ s ixeddim am zik, am wakken acemma ur yeḍri.

Page 25: Abeṛṛani n Albert Camus

25

IXEFIXEFIXEFIXEF IIIIIIIIIIII Ass-a xedmeɣ aṭas di lbiru. Am&ellem yelha ar ɣur-i ass-agi. Yesteqsa-yi-d ma yella ur &yiɣ ara aṭas. Yebɣa daɣen ad iẓer la&meṛ n yemma. Nniɣ-as « azal n 60 iseggasen », akken ur tta&raqeɣ ara. Ur zṛiɣ ara ayɣer i yi-d iban am win yeṛtaḥen u amek yeḥseb tamsalt-agi d tin yekfan dayen. Llan aṭas n lekwaɣeḍ yembbabben ɣef ṭṭabla-inu, dɣa friɣ-ten yiwen yiwen. Meqbel ad d-fɣeɣ si lbiru akken ad fetṛeɣ, ssardeɣ-ed ifassen-iw. Ɣef ṭnac, ḥemleɣ aṭas ad ssirdeɣ ifassen-iw lawan-agi, tameddit, mači aṭas i tt-ḥemleɣ imi yettaf-ed lḥal tebzeg tṣerbiṭ-agi s wacu nsseffeḍ : tettwasexdem teɣzi n wass. Nniɣ-as yewwas i wem&elem. Yerra-yi-d belli d tidett, acu kan mači d lḥaǧa i is&an azal meqqren. Mači zik i d-fɣeɣ, tewweḍ d ṭnac d wezgen mi d-nsuhel nek d Emanuel i ixeddmen di lbiru ucegga&. Lbiru yettak tamuɣli s illel u neqqim ddeqs n wakud nettmuqul ɣer lembbabeṛ yellan rɣan di lmina seddaw yiṭij. Imiren yewweḍ-ed yiwen akkenni ukamyun deg yiwen uṭenṭen n snasel akked uṭerḍeq. Yenna-yi-d Emanuel « ma yella ad nṛuḥ » dɣa bdiɣ tazla. Yeǧǧa-yaɣ ukamyun dɣa neḍfer-it s tazla. Zreɣ deg yiwen z&aḍ akked uɣebaṛ. Ur walaɣ kra, ur ḥulfaɣ i kra ḥala ambbiwel izelgen ger tmacinin akked itṛaktuṛen n werfad, ger tigejda n iɣerruba iceṭṭḥen deg igenni akked iɣerruba yeṭsen d wumi nemṣaraf. Ckentḍeɣ deg-s d amezwaru dɣa

Page 26: Abeṛṛani n Albert Camus

26

neggzeɣ ɣer zdaxel ukamyun netta mazal-it da ileḥḥu. Syin &awneɣ-d Emmanuel akken ad d-yali. Iqemḍaɣ nnefs, akamyun yettneggiz ɣef yeblaḍen izelgen n webrid, deg uɣebaṛ akked yiṭij. yeḍsa Emmanuel armi qrib yemmut. Newweḍ ɣer Celeste deg yiwet n temda n tidi. Mazal-it dima din s u&ebbuḍ annectilat, s uṭablyi-s akked claɣem-is imellalen. Yesteqsa-yi-d « ma yella labas ». Nniɣ-as : « ih » akk daɣen lluẓeɣ. Ɣawleɣ učči u swiɣ lqahwa. Syin kecmeɣ s axxam, ṭṭseɣ cwiṭ imi aṭas i swiɣ n cṛab, u makken i d-ukiɣ tusa-yi-d nnefḥa ad keyfaɣ. Yella ifut lḥal dɣa uzleɣ akken ad qeḍ&eɣ letṛam. Kemleɣ ixeddim armi d tameddit. Yeḥma aṭas di lbiru, u tameddit mi d-fɣeɣ, feṛḥeɣ mi d-uɣaleɣ ɣef uḍar s la&qel ɣef yiri n yillel. Ɣas akken, uɣaleɣ-d srid s axxam imi bɣiɣ ad sewweɣ lbaṭaṭa deg waman. Mi yuliɣ s axxam, di tseddaṛin yetulsen, ḥuzaɣ amɣar-nni n Salamano, lǧaṛ-iw yellan netta d weqjun-is. Hatan ṭam (8) isseggasen-ayagi segmi i ten-nettwali ddukkulen akken di sin. Aqjun-nni yes&a aṭan n weglim, d tabuzeggaɣt waqila, i s-yecencawen inneẓden-is u tettaǧa-yas iḥbuben deg uglim-is akked kra akken ixenfuṛen iqehwiyen. Skud ttidiren akken di sin deg yiwet n texxamt, amɣar n Salamano yewweḍ armi yettcabi s aqjun-is. Is&a ula d netta iḥbbuyen izeggaɣen deg udem-is akked inneẓden iwraɣen yefruza&en. Ma d aqjun yewwi-d si bab-is tikli nni s uzagur ibernen, anzaren ar zdat akked umggarḍ yennejbaden am tjiṛaft. Ttbanen-d am akken seg yiwet n ccetla i d-ufraren ɣas akken msekṛahen. Snat n tikkal deg wass, ɣef leḥdac n wass akked setta n tmeddit, amɣar yettawi aqjun-is ad iḥewes. Ṭam (8) isseggasen aya ur beddlen ara abrid. Tzemreḍ ad-ten-twaliḍ teɣzi n

Page 27: Abeṛṛani n Albert Camus

27

tezniqt n Lyon, aqjun yezzuɣuren argaz arma yewet wugur amɣar-nni n Salamano. Dɣa ad yezzi imiren s aqjun ad t-yewet akk ad t-yerggem. Aqjun ad yemṛiṛeɣ si tagdi dɣa ad yanef i yiman-is ad yettwazuɣer. Imiren d amɣar ara t-yezzuɣṛen. Amecwaṛ kan aqjun ad yettu dɣa ad yebdu daɣen ad yezzuɣuṛ bab-is, u tikkelt nniḍen ad yettewet u ad yettwarggem. Dɣa ad ḥebsen ɣef tṛutwaṛ, wa yettmuqul wayeḍ, aqjun s tagdi, argaz s uɣuccu. Akka i tḍeṛru yid-sen yal ass. Yal mara yebɣu weqjun ad ibec, amɣar ur as yettaǧa yara akud, ad t yezzuɣer, yeṭṭegir imiren weqjun deffir-s azrar n tmeqwa. Ma yella akka yewwas teḍra ibec weqjun di texxamt dɣa kan imiren ara yaɣ ṭriḥa iggerzen. Attah ṭam (8) isseggasen i tettkkemil akka tedyant-nsen. Yeqqar-ed dima Celeste « meskin weqjun-ina » acu kan tidett ur tes&iḍ anwa i tt-yeẓran. Makken i t-id mlaleɣ di tseddaṛin, Salamano yella ireggem aqjun-is. Yeqqar-as : « Afuḥan! amurḍus! » Ma d aqjun yella ad yettinẓif. Nniɣ-as : « azul », acu kan amɣar mazal-it irreggem. Syin steqsaɣ-t acu i s-yexdem weqjun. Ur d iyi-d-yerra yara. Yeqqar kan : « Afuḥan! amurḍus! » Cikkeɣ-t am win yeṭṭanzen ɣef uqjun-is, ad as-yettṣeggim lḥaǧa di teqlaṭṭ-is. Hedṛeɣ-as s ṣṣut a&layan. Imiren ihi, mebla ma yezzi-d ɣuri, yerra-yi-d s yiwen n z&af i iqemḍen « mazal-it dima di ddunit-a » dɣa iṛuḥ s wejbad n ixten yellan yeẓẓel ɣef tqejaṛṛin-is, yettinẓif. Imiren swaswa yewweḍ-ed lǧaṛ-iw wis sin. Di tezniqt-nneɣ, qqaren-d medden belli yettidir s usexdem n tlawin ifuḥen. Mkul mara testeqsin acu i ixeddem, yettarra-d : « d axeznaǧi ». Sumata ulac anwa i t-iḥemlen. Acu kan nek iheddeṛ yid-i aṭas u tikkwal yes&edday cwiṭ n wakud ɣur-i imi ttḥessiseɣ-as. Ttafeɣ ayen i d-yeqqar d ayen yellan. Yerna ur s&iɣ ula d yiwet n sseba akken ur as

Page 28: Abeṛṛani n Albert Camus

28

heddeṛɣ ara. Ssawalen-as Raymond Sintès. D yiwen wezzilen s tuyat hrawen akked wanzaren n win yetturaren amennuɣ s lbbunya. Yettlusu dima akken ilaq. Ula d netta yenna-yi-d ɣef Salamano : « muqel kan ɣur-es meskin! ». Yesteqsa-yi-d ma yella ttɣanfuɣ-t, rriɣ-as ala. Nuli akken di sin u makken ṛuḥeɣ ad t-ǧǧeɣ, yenna-yi-d : « s&iɣ cwiṭ n weksum akked cṛab. Ma tebɣiḍ ad d-tṛuḥeḍ ad teččeḍ cwiṭ yid-i?... » Xemmeɣ belli annect-a ad iyi-ssukkes seg sewwi dɣa qebleɣ imiren. Ula d netta yes&a kan yiwet n texxamt akked d yiwet n tkuzint ur nes&i ṭṭaq. Nnig wussu-s tella yiwet n temsilt (statue) n lmalayek s umellal akked udehbi, teswiṛat n isaḍen (champions) n lbbunya akked snat neɣ qrad n teswiṛat n tilawin tibbu&eryanin. Taxxamt tella tumes, ussu yexṛeb. Yessaɣ meqbel taftilt n zzit, syin issufeɣ-ed lfaṣma taqdimt si lǧib-is dɣa icudd yess afus-is ayeffus. Steqsaɣ-t acu i t-yuɣen. Yenna-yi-d belli yennuɣ netta d yiwen akken i s-ed-yettnadin tillicin anda ulac-itent. «Tfehmeḍ, a mass Meursault, i yi-d-yenna, ɣas nek mači d win iwe&ṛen, acu kan d win izemren. Yenna-yi-d winna : « ṣubb-ed si letṛam ma yella keč dɣa d argaz ». Nniɣ-as : « aha sers iman-ik ». Yerra-yi-d belli nek mači d argaz. Dɣa ṣubbeɣ-d imiren ar ɣur-es nniɣ-as : « barka-k ittifxiṛ-ak, neɣ tura ad k-sewweɣ. Yerra-yi-d : « seg acu? » Syin fkiɣ-as yiwet n tiyta. Yeɣli menṭaq. Nek ṛuḥeɣ ad t-id-ssekraɣ. Acu kan netta yefka-yi-d iqeddamen si tegnitt anda yeẓẓel. Dɣa imiren fkiɣ-as yiwet n tiyta s tgucrart akked sin ibeqqayen imṣaṣayen. Yeččuṛ wudem-is d idammen. steqsaɣ-t ma yella yufa acu yettnadi. Yenna-yi-d : « ih» ». Makken i d-iḥekku Sintès tadyant-is, yella netta yettcuddu lfaṣma-s. Lliɣ qimeɣ ɣef yiri n wussu-s. Yenna-

Page 29: Abeṛṛani n Albert Camus

29

yi-d : « twalaḍ amek, mači d nek i tt-id-nudan. D netta i yi-d-ilaǧen ». Ayen akka i d-yenna d tidett u dayen s wacu sta&eṛfeɣ. Dɣa yenna-yi-d belli yebɣa ad iyi-ciweṛ ɣef temsalt-agi, imi nek d argaz yesnen d acu i d tudert, u zemreɣ ad as-fkeɣ afus, syin ad yuɣal d ameddakkel-iw. Ur tes&iḍ acu i s-nniɣ, yesteqsa-yi-d daɣen ma bɣiɣ ad uɣaleɣ d ameddakkel-is. Nniɣ-as ur cli&eɣ ara : iban-ed am win ifeṛḥen. Yessufeɣ-ed amerggaz, yeqla-t-id di tmeqlitt, dɣa isers-ed lkisan, tiḍebsiyin, tiferciḍin d lemwwas akked snat n tquṛaṛ n cṛab. Annect-a yark s tsusmi. Dɣa neqqim di sin. Mi nella ntett, ibda ad iyi-d-iḥekku tamacahutt-is. Yella yekukra cwiṭ « sneɣ yiwet n tmeṭṭut… Tzemreḍ ad d-tiniḍ d tameddakkelt-iw ». Argaz ukkud yennuɣ d gma-s n tmeṭṭut-agi. Yenna-yi-d belli d netta i yeṭḥellan deg-s. Ur tes&iḍ acu i s-nniɣ u ɣas akken ssusmeɣ-as yerna-d imiren belli yeẓra acu heddṛen fell-as di tezniq-nneɣ, acu kan netta ul-is yeṛtaḥ u netta d axeddam kan ɣef yiman-is. « Akken ad d-nuɣal ɣer tmacahutt-iw, i yi-d yenna, faqeɣ belli tettkkellix-iyi ». Yettak-as kan s wacu tezmer ad tedder. D netta s yiman-is i s-yettxelliṣen taxxamt deg-i teggan. U yettak-as 20 n frank s wacu ara tečč yal ass. « 300 n fṛank n texxamt, 600 n fṛank n wučči, tayuga n ttqaciṛ sya ɣer da, tettaweḍ lḥaṣun ɣer 1000 fṛank. U lalla ur txeddem ara, ut tṛeddem. Yernu teqqar-iyi-d belli idrimen-agi ttqadan-tt s lḥeṛs, ur tessaweḍ s iqiḥ s wayen akka i s-ttakeɣ. Yerna dima qqareɣ-as : ayɣer ur txeddmeḍ ara xeṛsum azgen n wass? Ad iyi-tekkseḍ ta&kkemt xeṛsum si tɣawsiwin timectaḥ. Uɣeɣ-am-ed yiwet n tqenduṛt agur-agi kan, ttakeɣ-am 20 frank yal ass, ttxelliṣeɣ-am taxxamt, ma d kem tettesseḍ lqahwa yal tameddit kem d timeddukkal-im . Tesewwayeḍ-asent

Page 30: Abeṛṛani n Albert Camus

30

lqahwa s skkeṛ. Nek sserbayeɣ-am-ed adrim. Xedmeɣ-am lxiṛ, terriḍ-iyi-t-id d ixmiṛ. Ɣas akka ur txeddem ara, dima teqqar-ed belli ur tessaweḍ ara, u akka i faqeɣ belli llant tkkellax dagi ». Yenna-yi-d imiren belli yufa di ṣṣak-is tawriqt n lluṭu, ur tufi yara amek ara s-ed-tessefhem amek i tt-id-tuɣ. Cwiṭ umba&d, yufa icer n lkaɣeḍ belli teṛhen sin izebgan ɣer « Mont-de-Piété ». Armi d imiren, ur yeẓri yara belli llan izebgan-nni. « Faqeɣ belli llant tkellax. Dɣa ǧǧiɣ-tt. Acu kan, meqbel xelṣeɣ-tt. Yerna-nniɣ-as tidett qeṛḥen. Nniɣ-as belli ayen yark tebɣa d zehwan s tɣawsa-s. Akken i s-nniɣ, tfehmeḍ a mass Meursault : ur twalaḍ ara belli aṭas i yettasmen si lehna-nni i d am-ttakkeɣ. Ad d-yaweḍ wass, ɣer zdat, ad tfaqeḍ s lehna i deg-i telliḍ tura ». Iwwet-itt armi i d-tfeggeḍ d idammen. Yella meqbel ur tt-yekkat ara. « ttbeqiḍeɣ-tt akka tikkwal, acu kan s leḥnana. Ad tru cwiṭ. Syin ad zemmeɣ ṭṭwiqan dɣa tkeffu akken tkeffu dima. Acu kan tikkelt-agi tew&aṛ temsalt. U nek ar ɣur-i maci aṭas i tt-xelṣeɣ ». Yessefhem-iyi-d imiren belli ɣef annect-a i yeḥwaǧ ad iyi-ciweṛ. Yeḥbes ameslay akken ad iṣṣeggem taxicant ireqqen n lamba ucaṛbun. Nek mazal-iyi sellaɣ-as. Swiɣ azal n ritla n cṛab, ḥulfaɣ rɣant tewwura uqerruy-iw. Ttkeyifeɣ seg ubbaki n ddexan n Raymond imi yekfa-yi wayla-w. Letṛamat ineggura &eddan tura, wwin le&yaḍ- nsen d ssuɣat beṛṛa n temdint. Ikkemmel Raymond lehduṛ-is. Ayen i t-yesddigutiyen, « imi mazal iḥemmel taguni yides ». Acu kan yebɣa kan ad tt-ixelleṣ. Ixemmem niqal ad tt-yawi s alba&ḍ issensuyen syin ad yessiwel i yiǧadeṛmiyen akken ad tt-yefḍeḥ u ad as-xedmen lkarṭa. Syin inuda imeddukkal yessen ger ibanddiyen. Ur tes&iḍ

Page 31: Abeṛṛani n Albert Camus

31

anwa i yufa. Akken i k-yeqqar Raymond tmusni-nsen dima tes&a lfayda. Mi sen-yenna, rran-as-d belli zemren ad « tt-wecmen ». Acu kan netta mači dayen i yebɣa. Yenna-yasen ad ixemmem. Meqbel yella yebɣa ad iyi-d-yessuter yiwet lḥaǧa. Acu kan yebɣa ad iẓer meqbel acu ttxemimeɣ di temsalt-agi. Rriɣ-as belli ur tes&iḍ acu ttxemimeɣ, acu kan tadyant-agi d tin iggerzen. Yesteqsa-yi-d ma yella dɣa llant tkellax di temsalt-agi, ma yella ar ɣur-i ilaq ad ttettuxelleṣ neɣ ala akked acu ara xedmeɣ lemmer lliɣ deg wemḍiq-is. Rriɣ-as belli ur nezmir ara ad nẓer acu ara xedmeɣ nek deg wemkan-is, acu kan fehmeɣ ayɣer i yebɣa ad tt-ixelleṣ. Rniɣ swiɣ cwiṭ n cṛab. Yessaɣ-as yiwen ugeṛṛu dɣa yemla-yi-d tikti yellan deg wallaɣ-is. Yebɣa ad as-yaru tabṛatt « anda llan iqeddamen akk diɣen kra n tɣawsiwin ara tt-isneddmen ». Syin makken ara d-tuɣal, ad yeṭṭes yides u meqbel « ad yekfu yid-es » Ad tt-issusef s udem dɣa ad tt-id-yessufeɣ ɣer beṛṛa. Ufiɣ ula d nek belli akka ad ttettuxelleṣ. Acu kan Raymond yenna-yi-d belli ur yezmir ara ad yaru tabṛatt ilaqen u ɣef waya i ixemmem fell-i ad as-tt-aruɣ. Seg makken ur d-nniɣ kra, yesteqsa-yi-d ma yella ur bɣiɣ ara ad as-tt-aruɣ tura kan, rriɣ-as belli ur cli&eɣ ara. Dɣa yekker imiren umba&d mi yeswa yiwen lkas n cṛab. Iḍegger tiḍebṣiyin akked tisigert-nneɣ ɣer deffir. Yesfeḍ-ed akken yelha ṭṭabla. Iddem-ed, seg yiwen leqjeṛ n ṭṭabla yellan ɣer tama umetṛeḥ-is, yiwet n tewṛiqt, tajellabt tawraɣt, aɣanib igan s wesɣar azeggaɣ akked yiwet n tquṭitt yeččuṛen d sbiɣa n tira taxuxit. Akken i yi-d-yenna isem n tmeṭṭut, fehmeɣ belli mači d taṛumit. Uriɣ-as tabṛatt. Uriɣ-tt kan akka, acu kan ḥeṛseɣ iman-iw ad as-dduɣ di lebɣi i Raymond imi ur s&iɣ ara ssebba akken ur as-tedduɣ ara di lebɣi. Syin ɣriɣ-as-ed tabṛatt s

Page 32: Abeṛṛani n Albert Camus

32

ṣṣut a&layan. Yesla-yi-d s ukkeyef akk s uhuzzu uqerru-yis, dɣa yessuter-iyi-d ad as-ed-&iwdaɣ leqraya. Aṭas i Yefṛeḥ yes-s. Yenna-yi-d : « ẓriɣ belli keč d win yesnen ddunit ». Tazwara ur faqeɣ ara belli ihedeṛ-iyi-d am umeddakkel-is armi d makken i yi-d-yenna : « tura keč d ameddakkel-iw n ṣṣaḥ ». Din i faqaɣ. Yules-as-ed i wawal-is dɣa nniɣ-as « ih ». Nek ur d iyi-tewqi& ara ma d ameddakkel-iw neɣ ala, u yettban-iyi-d d win yebɣan tadukli. Izemmem tabṛatt dɣa isggergger ayen i d-mazal n cṛab. Syin neqqim akken ddeqs nettkkeyif mebla ma yuli-yaɣ-ed wawal. Di beṛṛa, kulec yessusem, nesla i unezrureb n yiwet n tkkeṛṛust. Nniɣ-as : « iṛuḥ lḥal ». Ula d Raymond d ayen i yettxemmim. Ifaq belli akud yett&eddi bihfih u, nezmer ad d-nini, belli d tidett. Ɣas akken nnuddmeɣ, yew&eṛ-iyi ad d-kkreɣ. Iban imiren belli baneɣ-ed a&yiɣ imi yenna-yi-d Raymond ur ilaq ad sarḥeɣ i yiman-iw. Tazwara ur fhimeɣ ara. Dɣa yessefhem-iyi-d imiren belli nnan-as-ed ɣef lmut n yemma u dayen i ilaqen ad yeḍru ass-a neɣ azekka. Ula d nek akka i ttxemmimeɣ. Kkreɣ-ed, yefka-yi-d Raymond labas, izemeḍ afus-iw nezzeh dɣa yenna-yi-d belli nekkni s yergazen nettemsefham. Makken i d-fɣeɣ s ɣur-es, medleɣ tawwurt dɣa qqimeɣ akken amecwaṛ di ṭlam, ger zdat n snat tewwura. Taxxamt tella tessusem, si tseddaṛin yettal-id yiwen usuḍu aberkan semḍen. Ḥala tiyita idammen yezenzunen deg imeẓẓaɣ-iw i wumi selleɣ. Qqimeɣ akken mebla aḥṛiṛet. Di texxamt n umɣar-nni n Salamano, sliɣ i yiẓẓif iqebṛen n weqjun-is.

Page 33: Abeṛṛani n Albert Camus

33

IXEF IIXEF IIXEF IIXEF IVVVV

Xedmeɣ akken i ilaq smana-yagi, iṛuḥ-ed Raymond ar ɣur-i, yenna-yi-d belli icegge& tabṛatt-nni. Ruḥeɣ snat n tikkal ɣer ssinima nek d « Emmanuel », mači dima i yefhem acu i iḍerrun deg usaru. Ilaq-iyi imiren ad as-t-sfehmeɣ. iḍelli d ssebt u Marie truḥ-ed akken i nemsefham. Bɣiɣ-tt aṭas imi telsa-d yiwet n tqendduṛt mm-ijerdan izeggaɣen akked imellalen akked tiṣandalin n weglim. Tefsa am tfirest, iṭij aḥmayan yefka-yas udem n tjeǧǧigt. Neṭṭef lkaṛ, neffeɣ si temdint n Lezzayer s kra ikilumitriyen, ɣer yiwet n teftist yettwaḥeṛsen ger teẓra u yettwafren s uɣanim si tama n wakal. Iṭij n kuẓ (4) n tmeddit ur qessiḥ ara, acu kan aman llan semmeḍ-it cwiṭ s kra n tingga tiɣezfanin ye&yan. Marie tesselmed-iyi yiwen wurar. Ilaq-aɣ, makken ara nett&ummu, ad d-nsew si tqacuct n tengga, ad d-nelqeḍ deg imawen-nneɣ yark akkefta nezmer, syin ad nuɣal ɣef uzagur akken ad d-nḍeggeṛ aman-nni seg imawen-nneɣ s igenni. Annect-a yettak-ed yiwen akken n uzeṭṭa ikefta yettṛuḥun deg igenni neɣ i d-yettuɣalen am ugeffur aḥmayan ɣef udem-iw. Acu kan, amecwaṛ umbe&d, yuɣal yewwa yimmi-w s lemlaḥ rẓagen. Dɣa tṛuḥ-ed imiren Marie ar ɣur-i, tḥennec-iyi, tessuden-iyi-d. Iles-is yesbbuḥra icenfuren-iw syin aṭas i netti ger tenggiwin. Makken nelsa leḥwayeǧ-nneɣ di tefsit, temmuqel-iyi-d Marie s wallen yerɣan. Ssudneɣ-tt-id, dɣa seg imiren ur

Page 34: Abeṛṛani n Albert Camus

34

aɣ-d-yuli wawal. Ḥenceɣ-tt-id ar ɣur-i u nḥar ad d-neṭṭef lkaṛ akken ad d-nuɣal s axxam. Nṛuḥ ɣur-i akken ad nekcem s usu. Ǧǧiɣ ṭṭaq-iw yelli. Ḥemleɣ mara ḥalfuɣ i yiḍ unebdu yeslufuy i tfekkiwin-nneɣ tixemriyin. Ass-a, teqqim Marie ur truḥ ara, u nniɣ-as ihi ad nefteṛ di sin. Dɣa ṣubbeɣ-d akken ad d-aɣeɣ aksum. Mi d-uɣaleɣ sliɣ i ṣṣut n tmeṭṭut ɣer zdaxel n texxamt n Raymond. Amecwaṛ, amɣar-nni n Salamano irggem aqjun-is, nesla i ṣṣut n lḥafer usebbaḍ akked uxbac n tuccar ɣef tṣeddaṛin n wesɣar syin nesla i : « bu-isellufen, lefrisa», taggara ffɣen s abrid. Ḥkiɣ-as-d i Marie tamacahutt n wemɣar-nni syin teḍṣa. Tella telsa apijama-inu iwumi tcemmeṛ i iɣallen. U makken i d-teḍṣa, yennerna lebɣi-w ɣur-es. Cwiṭ umb&d testeqsa-yi-d ma yella ḥemmelleɣ-tt. Rriɣ-as belli annect-a ur yes&i yara lma&na, acu kan yettban-iyi-d ala. Tuɣal tban-d am tin iḥeznen. Acu kan makken i d-tettheggi leftur, u ɣef ulac akked ulaḥed, terna daɣen teterḍeq d taḍsa, ayen i yewwin armi i tt-ssudneɣ. Imiren swaswa i d-fɣent ssuɣat si texxamt n Raymond. Tikkelt tamenzut nesla i ṣṣut ṛqiqen n tmeṭṭut syin nesla i Raymond i s-yeqqaren : « ctaqeɣ-kem, ctaqeɣ-kem. Ass-a ad am-mleɣ actiqi ». Kra n umbbiwel iqebṛen dɣa tsuɣ tmeṭṭut s kra akken n ssuɣat armi deg yiwet n dqiqa kan yeččuṛ-ed wefrag n tewwurt. Ula d Marie akked nek neffeɣ-ed. Tameṭṭut mazal-itt tettsuɣu, Raymond mazal yekkat-itt. Tenna-yi-d Marie belli d l&ib, nek ur tes&iḍ acu i s-rriɣ. Tenna-yi-d ṛuḥ awi-d aǧadeṛmi, nniɣ-as ur ḥmileɣ ara iǧadeṛmiyen. Ɣas akken, yewweḍ-ed yiwen uǧadeṛmi, yewwi-t-id uplumbbyi izedɣen di ṛṛef wi sin. Yesṭebṭeb di tewwurt syin dɣa yeqmeḍ lḥes. Yerna-yas tiyta ugar, amecwaṛ tru tmeṭṭut. Raymond yelli-d tawwurt, agaṛṛu deg yimi-s, s yiwen wudem yennecṛaḥen. Tuzzel-ed teqcict ɣer

Page 35: Abeṛṛani n Albert Camus

35

tewwurt u tenna-yas i uǧadeṛmi belli yewet-iṭṭ Raymond. « Isem-ik », i s-yenna uǧadeṛmi. Yerra-yas-ed Raymond. « kkes agaṛṛu seg yimi mara d-thedreḍ », i s-yenna uǧadeṛmi. Ya&weq Raymond cwiṭ akka, immuqel-iyi-d dɣa issum deg ugiṛru-s. Imiren yefka-yas uǧadeṛmi yiwen ubeqqa ẓẓayen am umaddaz, di tlemmast n teddmujt-is. Yeɣli-d ugaṛṛu iṛuḥ kra lmitrat akkin. Acu kan ur tes&iḍ acu i d-yenna imiren dɣa yessuter s la&qel ma yezmer ad d-yerfed lbunta-s n ddexxan. Yerra-yas uǧadarmi belli yezmer u yerna-yas-ed : « akka ad teẓreḍ i tikkelt-nniḍen belli aǧadarmi mači d aqeṣṣar ». Di lawan-nni yark, taqcict tella tettru u t&awed-d : « yewwet-iyi. yernu wagi d aqewwad ». « A mass aǧadarmi, i s-yenna Raymond, wagi dɣa yella di lqanun, ad s-t-iniḍ aqewwad i wergaz ? ». Acu kan aǧadeṛmi-nni yenna-yas i Raymond ad izemmem immi-s. Dɣa yezzi imiren Raymond ɣer teqcict yenna-yas : « aṛǧu kan, annaɣ ad nemlil ». Yenna-yas-ed uǧadeṛmi ad yemdel axenfuc-is, u taqcict ilaq ad truḥ sya, ma d netta ad yeqqim di texxamt-is simma ad as-d-ssiwlen ɣer lkumiṣarya. Yerna-yas-ed belli ilaq ɣef Raymond ad yenneḥcam ɣef yiman-is imi yeswa cṛab am tcekkart armi yuɣal yettergigi. Imiren yessefhem-as-d Raymond : « ur skkiṛeɣ ara. Acu kan aqla-k dag-i zdat-i, u d aya i yi-ssergagayen, mebla lebɣi-w ». Imdel-ed tawwurt-is, lɣaci yark ṛuḥen. Marie akked nek nekkfa aheggi leftuṛ. Nettat ur telluẓ ara, qrib d nek i yeččan kullec. Truḥ ɣef leǧwahi n lweḥda syin ṭṭseɣ cwiṭ. Ɣef tsa&ett tis qrad (3) n tmeddit isṭebṭeb-ed Raymond di tewwurt dɣa ikcem-ed. Nek lliɣ qimeɣ zdaxel n wusu. Netta yeqqim-d ɣef yiri-s. Yeqqim akken ddeqs mebla ma yuli-t-id wawal dɣa steqsaɣ-t amek teḍra temsalt-is. Yeḥka-yi-d belli ixdem-as ayen akken yark yebɣa acu kan tefka-

Page 36: Abeṛṛani n Albert Camus

36

yas-d abeqqa dɣa izzi imiren yewwet-itt. Ayen i d-yegran si tmacahutt, walaɣ-t nek s yiman-iw. Nniɣ-as belli tura iban-iyi-d dayen txelleṣ, ilaq-as ad yefṛeḥ. Ula d netta dayen i yettxemim, u akken d as-yehwa yexdem umsaltu, ur tes&iḍ acu yezmer ad ibeddel di titiwin tuɣ temcumt. Yerna-d belli yessen akken ilha imsulta u yeẓra amek ilaq ad sen-yelḥu wemdan. Yesteqsa-yi-d imiren ma yella kra i yuṛǧaɣ ad t-yexdem umba&d mi s-ed-yefka uǧadeṛmi-nni abeqqa. Rriɣ as belli ur tes&iḍ acu i yurǧiɣ, yernu nek ur ḥmileɣ ara imsulta. Raymond iban-ed yefṛeḥ. Yessuter-iyi-d ma yella bɣiɣ ad fɣeɣ ad ḥewṣeɣ yides. Dɣa kkreɣ-ed, bdiɣ amcaḍ ucebbub-iw. Yenna-yi-d belli ilaq ad iliɣ d anagi-s. Nek ur iyi-d-tewqi& ara lma&na, acu kan ur ẓriɣ ara acu ilaqen ad t-id-iniɣ. Raymond, akken yettwali, ɣures ilaq kan ad sen-iniɣ i imsulta belli yectaq taqcict-nni. Dɣa qeblaɣ ad iliɣ d anagi-s. Neffeɣ-ed seg wexxam, ifka-yi-d Raymond yiwen ugaṛṛu. Syin nurar-as yiwen ubbiyaṛ u xesṛeɣ s cwiṭ. Yebɣa ad nṛuḥ s axxam ameqran, acu kan ugiɣ imi ur ḥmileɣ ara anect-nni. Dɣa nuɣal-ed s axxam s la&qel u yenna-yi-d deg webrid acḥal yefṛeḥ segmi yessaweḍ ad as-yefk ṭriḥa-nni i tmeddakkelt-is. Ufiɣ Raymond d yiwen yelhan yidi, akk xemmeɣ belli yelha wakud s&eddaɣ yides. Si leb&id i walaɣ, ɣer wefrag, amɣar-nni n Salamano mi yetteḥriṭiw. Akken newweḍ ar ɣur-es walaɣ belli ulac aqjun-is yides. Yella yettmuqul ɣer yal tama, ittezi ɣef yiman-is, yetta&raḍ ad icerreg tillas ukkulwaṛ, yesxartim-ed kra imeslayen ur nettwafḥam ara. Syin ad i&iwed anadi di tzenqatin s wallen-is timecṭaḥ tizeggaɣin. Makken i t-yesteqsa Raymond acu i t-yuɣen, ur d-yerri yara awal imiren kan. Sliɣ akka kan i wesbecbec : « mmis n leḥram, lefrisa», ikkemel arqiqes. Steqsaɣ-t anida yella weqjun-is. Yerra-yi-d

Page 37: Abeṛṛani n Albert Camus

37

s uɣiwel belli iṛuḥ-as. Ticki cwiṭ yemmeslay-ed s wawalen ifeṛzen : « wwiɣ-t ɣer Camanubr, akken nuɣ tannumi nxeddem. Aṭas n lɣaci i yellan ɣer tbbeṛṛakin n ssirk. Ḥebseɣ ad mmuqleɣ “agellid n trewla ”. U makken kkreɣ ad d-ṛuḥeɣ, ufiɣ-t ulac-it. Acḥal-ayagi i bɣiɣ ad s-d-aɣeɣ taqlaṭ meẓẓiyen. Acu kan werǧin xemmeɣ ad iṛuḥ akka bu lefrisat-nni ». Ya&reḍ Raymond ad as-yessefhem belli yezmer d a&raq kan i ye&ṛeq, u yezmer ad d-yuɣal. Iḥka-yas-d aṭas imedyaten n yeqjan lḥan-ed acḥal n temrawin ikkilumitriyen akken ad d-bernen s axxam n imawlan-nsen. Ɣas s wanect-en n teqṣiḍin amɣar-nni yennerna deg-s wetqelleq. « Awwah ad t-ṭṭfen, tfehmeḍ. Xeṛsum lemmer yella walba&ḍ ad t-yafen deg webrid, ad t-yejme&. D awezɣi, ttɣanfun yark medden iḥbuben-is. Awwah, ad t-ṭṭfen ixeddamen n tɣiwant ». Nniɣ-as imiren ad iṛuḥ ɣer wexxam n yeqjan i&erqen u din ad as-t-id-rren, ilaq kan ad ixelleṣ yiwet n tebzert. Yesteqsa-yi-d ma yella meqqret tebzert-nni. Nek ur ẓriɣ ara. Dɣa ikcem-it z&af : « ad fkeɣ idrimen i bu tsellufin-nni. Ahah ! izmer ad t-yečč yeɣẓer ! » Syin yekkmaṣa ireggem deg-s. Yeḍṣa Raymond dɣa yekcem s axxam, ḍefreɣ-t ula d nek nemfaraq mi newweḍ ar wefrag n tewwura-nneɣ. Amecwaṛ akka umbe&d, sliɣ i tikli n wemɣar-nni, isṭebṭeb-ed ɣer tewwurt-iw. Makken i s-tt-id-lliɣ, yeqqim deqqs ɣef umnaṛ n tewwurt yessusem yuɣal yenna-yi-d : « semmeḥ-iyi, semmeḥ-iyi ». Ɛerḍeɣ-t-id ad d-yekcem, yugi. Yella yettmuqul kan ɣer yixef isebbaḍen-is, ifasen-is yeččuṛen d iḥebbuyen, llan ttergigin. Mebla ma imuqel-ed s udem-iw, yesteqsa-yi-d : « Neɣ ur iyi-tneqqen ara, a mass Meursault. Neɣ ad iyi-t-id-rren ? Acu ara yeḍrun yid-es tura ? ». Nniɣ-as belli ttaǧǧan-ten qrad (3) n wussan deg wexxam n yeqjan i&eṛqen akken ad d-nadin fell-asen imawlan-nsen, ad ten-id-awin ma yella

Page 38: Abeṛṛani n Albert Camus

38

bɣan, mulac iqjan yark ɣef wumi ur d-steqsan ara imawlan xeddmen yessen akken d asen-yehwa. Imuqel-iyi-d di tsusmi. Syin yenna-yi-d : « qim di lehna ». Ibelle&-ed tawwurt-is, ticki sliɣ-as yettawi yettarra zdaxel n texxamt-is. Di ṣṣut-nni ur nban ara amek-it akken, mekkneɣ tameẓẓuɣt-iw ar lḥiḍ fehmeɣ belli d imeṭṭawen i la yettru. Ur ẓriɣ ayɣer i d-mmektaɣ yemma. Acu kan ilaq ad d-kkreɣ zik azekka-nni. Lliɣ ur lluẓeɣ ara dɣa tṣeɣ akken mebla imensi.

Page 39: Abeṛṛani n Albert Camus

39

IXEFIXEFIXEFIXEF VVVV Yessawel-iyi Raymond di ttilifun ɣer lbiru. Yenna-yi-d belli yiwen seg imeddukkal-is (yella iheddeṛ-as felli) i&reḍ-iyi yides ad s&eddiɣ ass n lḥed di texxamt-is, ɣef yiri n yillel, tama n Lezzayer. Nniɣ-as mači dayen ugiɣ d acu kan ṛeggmeɣ-as i yiwet n tmeddakkelt-iw ad ẓreɣ ass-a. Yenna-yi-d imiren belli ula d nettat tettwa&reḍ. Akkagi ihi, tameṭṭut umeddakel-is ad tefreḥ imi ur tettili yara weḥdes deg wegraw n yergazen. Bɣiɣ ad as-gezmeɣ imiren kan ameslay imi ẓriɣ am&alem-iw ur yeḥmil ara mara ɣ-d-ssiwlen di ttilifun si temdint. Acu kan Raymond yessuter-iyi-d ad aṛǧuɣ cwiṭ u yenna-yi-id yezmer ad iyi-d-yessiweḍ izen-agi tameddit, acu kan yebɣa ad iyi-d-i&eggen ɣef yiwet n tɣawsa nniḍen. Imi, teɣzi n wass meṛṛa teṭṭaffaṛ-it yiwet n tarba&t ilmeẓyen n wa&ṛaben deg-i i d-yedda gma-s n tmeddakelt-is taqdimt. Yenna-yi-d : « ma yella twalaḍ-t tameddit-agi alba&ḍ itezzin i wexxam, ɣas &eggen-iyi-d ». Nniɣ-as ṛuḥ dayen sliɣ-ak. Amecwaṛ umba&d, yessawel-iyi-d um&ellem-inu, imiren lliɣ ddigutiɣ imi xemmeɣ belli ad iyi-d-yini ad sneɣseɣ deg usiwel s tilifun akk daɣen ad sggerzeɣ ixeddim-iw. Ziɣemma, mači yark d annect-agi i yebɣa. Yenna-yi-d belli yebɣa ad-iyi-d-yehdeṛ ɣef yiwen akken n cɣel ur as-d-nban ara ar tura amek ara yettwaxdem. Yebɣa kan ad iẓer

Page 40: Abeṛṛani n Albert Camus

40

ṛṛay-iw di tamsalt-agi. Yebɣa ad yesbedd yiwen n lbiru di Paris ara yeṭhelan di lecɣal-is din, srid netta d tkabbaniyin timeqranin u yebɣa ad iẓer ma yella zemreɣ nek ad ṛuḥeɣ ar din ad qableɣ lecɣal. U annect-a ad iyi-yawi ad zedɣeɣ di Paris, yernu ad aṛwuɣ inig teɣzi usseggas. « Mazal-ik meẓẓiyeḍ, u yettban-iyi-d belli tudert di Paris d tin ara k-i&eǧben aṭas ». Nniɣ-as ih, acu kan nek ur d iyi-d-tewqi& ara. Dɣa yesteqsa-yi-d ma yella ur bɣiɣ ara ad beddleɣ tudert-iw. Rriɣ-as belli d awezɣi ur nezmir ara ad nbeddel tudert, akken d as-yehwa llant kifkif-itent yark. U tudert-iw dagi ur diri-tt ara. Iban-ed am win i wumi ur ye&ǧib ara lḥal. Yenna-yi-d belli dima tiririt-iw tettṛuḥu s iɣẓer, diɣen nek d win ur nes&i yara tirga u annect-a diri-t i wesfuskar. Uɣaleɣ imiren s ixeddim. Lemmer ttafeɣ ur tesnuɣnuyeɣ ara, acu kan ur walaɣ ara ayɣer ara beddleɣ tudert-iw. Mara ixemmem wemdan ad yaf belli nek mači d win yettuɣaḍen. Asmi lliɣ d anelmad di tseddawit, aṭas usirem am wagi i yes&iɣ. Acu kan mi yi-teḥṛeṣ teswi&t, ǧǧiɣ taɣuri-inu, faqeɣ biffih belli annect-agi yark ur yes&i yara lma&na. Tameddit-nni tṛuḥ-ed Marie ad teglu yess-i u testeqsa-yi-d ma yella bɣiɣ ad tt-aɣeɣ. Nniɣ-as ur d iyi-tewqi& ara lma&na seg wannect-a, u ma yella tebɣa nezmer ad nezweǧ. Tebɣa imiren ad tẓer ma yella ḥemleɣ-tt. Rriɣ-as akken i d as-rriɣ meqbel, belli annect-a ur yes&i yara lma&na ɣuri, acu kan mebla ccek ur tt-ḥmileɣ ara. « Ihi ayɣer ara yi-taɣeḍ ? », i yi-d tenna. Sfehmeɣ-as belli annect-agi yark d wer azal ? u nezmer ad nezweǧ ma yella tebɣa-t. Yernu d nettat i d-yessuturen annect-a, nek nniɣ-d kan ih. Tenna-d imiren belli zwaǧ d yiwet n temsalt iwa&ṛen. Rriɣ-as : « ala .» Teggugem cwiṭ u temmuqel-iyi-d di tsusmi. Syin tenṭeq-ed. Tebɣa kan ad tẓer ma yella ad qebleɣ annect-a lemmer d yiwet n tmeṭṭut-nniḍen i&edlen yidi am nettat, i yi-d-yessutren ad tt-

Page 41: Abeṛṛani n Albert Camus

41

aɣeɣ. Nniɣ as : « ih ad tt-aɣeɣ ». Dɣa testeqsa ɣef yiman-is nettat ma yella tḥemmel-iyi, nniɣ-as annect-a dayen ur zmireɣ ad ẓreɣ. Umba&d yiwen umecwaṛ nniḍen n tsusmi, tenna-yi-d s usbecbec belli nek d yiwen ur nga yara am wiyaḍ, ahat ɣef annect-agi i d iyi-tḥemmel u balak ɣef annect-a swaswa ad d-yass wass ad teddiguti seg-i. Makken lliɣ ssusmeɣ, ur s&iɣ acu ara d-rnuɣ, nettat teṭṭef-iyi-d seg ufus s wecmumeḥ. Dɣa tenna-d belli tebɣa ad tezweǧ yidi. Rriɣ-as ad nezweǧ melmi d as-yehwa. Ḥkiɣ-as-ed imiren acu iyi-d-yenna wem&ellem dɣa tenna-yi-d Marie belli ad tt-te&ǧeb tudert n Paris. Nniɣ-as belli ddreɣ dinn-a yiwet n tallit akken dɣa tessuter-iyi-d amek tella liḥala dinn-a. Rriɣ-as : « terka. ggten yetbiren akked leḥwaṛi yetulsen. taglimt n lɣaci mellulet aṭas ». Syin nelḥa u negzem tamdint s iberdan imeqranen. Tilawin cebḥent aṭas u steqsaɣ Marie ma yella tger tamawt i wannect-en. Tenna-yi-id ih u tenna-yi-d fehmeɣ-k. Ddeqs n wakud, ur aɣ-d-yuli yara wawal. Acu kan bɣiɣ ad ternu tiɣimit yidi dɣa nniɣ-as belli nezmer ad nefteṛ akken ɣer Celeste. Ula d nettat tebɣa acu kan tes&a aṭas n cɣel. Nella neqreb s axxam dɣa nniɣ-as ǧǧiɣ-am slam. Tḥekkeṛ-iyi-d « ur tebɣiḍ ara ad tezreḍ acu n cɣel i yes&iɣ?» Lemmer ttafeɣ ad ẓreɣ, acu kan iffeɣ aqerruy-iw u daya waqila seg wacu i tettcetki seg-i. Dɣa, mi twala amek yexseṛ wudem-iw am win iweq&en ger iɣuraf, terna teḍsa u tessembbawel-ed yark tafekka-s ɣer tama-w, tweha-yi-d taddmujt-is s icenfuren-iw.

Ččiɣ ɣer Celeste. Yufa-yi-d lḥal bdiɣ učči makken i d-tekcem yiwet akken n tmeṭṭut mecṭuḥen di lqedd i yi-d-yessutren ma tezmer ad d-teqqim ɣer ṭṭabla-w. Ayen tezmer ad texdem deg usečču-nni mebla ma tcaweṛ-iyi-d. Tetteḥriṭiw yark , tes&a kra n wallen ittemcbeṛṛiqen, inetḍen

Page 42: Abeṛṛani n Albert Camus

42

deg yiwen wudem mecṭuḥen annect n tteffaḥt. Tekkes tajakkiṭ-is, tessenqed lkaṛṭa n wučči s uɣiwel. Tessawel-as i Celeste dɣa tessuter-as imiren ayen yark ara tečč s yiwet n taɣect akken iferẓen ɣas akken tɣawel deg umesli. U makken tella tettṛaǧu claḍa, telli-d ṣṣak-is, tessufeɣ-d tawriqt akked ukkeryun, tessuli leḥsab n wayen ara tečč, syin tessufeɣ-d si texriṭ tamectuḥt ssuma swaswa akked kra n iṣurdiyen n zzayed i uqeddac, syin tsers-iten zdat-es. Imiren wwin-as-ed claḍa teskef-itt d askaf. Deg lawan deg-i tettṛaǧu taqedduḥt i d-iteddun, teddem-d daɣen si ṣṣak-s yiwen ukkeryun ajenjaṛi akked yiwet n tesɣunt i d-yettmeslayen ɣef ahilen n smana di ṛṛadyu. S la&qel tjerred qrib meṛṛa tidwilin. U seg wakken tasɣunt tes&a teẓẓina isebtaren tkemmel cɣel-nni ayen yark teqqim tetett. Kfiɣ učči-w u nettat mazal-itt tettjerrid s la&qel-is. Syin tebedd, telsa tajakkiṭ-is s uḥriret-nni n tmacint dɣa teffeɣ. Seg makken ur s&iɣ ara acu ara xedmeɣ, fɣeɣ-d ula d nek dɣa ḍefreɣ-tt amecwaṛ. Tleḥḥu swaswa ɣef yiri utṛutwaṛ u s yiwen akken uɣiwel akked wettkal. Teṭṭef abrid-is qbala ar zdat u mebla ma tezzi-d ɣer deffir. Cwiṭ akka te&ṛeq-iyi dɣa uɣaleɣ-d d timenddeffirt. Xemmeɣ belli tameṭṭut-nni d yiwet i issewhamen, acu kan cwiṭ kan akka ttuɣ-tt. Ɣef wefrag n tewwurt-iw, ufiɣ-en amɣar-nni n Salamano. Kreɣ skecmeɣ-t ɣur-i, yenna-yi-d belli aqjun-is dayen iṛuḥ, imi ur t-yufi yara deg wexxam n yeqjan n tɣiwant. Ixeddamen, nnan-as-d belli yezmer tewet-it walba&ḍ n tkkeṛwas. Yenna-yasen dinn-a ma yella yezmer ad yesteqsi ɣef tɣawsiwin-agi di lkumiṣaṛya. Nnan-as-d ala, imi deṛṛunt yal ass timsal am tigi. Nniɣ-as i wemɣar-nni n Salamano yezmer ad d-yawi aqjun nniḍen, acu kan fkiɣ-as lḥeq mi yi-d-yessefhem belli yuɣ tannumi d winna.

Page 43: Abeṛṛani n Albert Camus

43

Lliɣ qimeɣ ɣef umetreḥ-inu, Salamano yeqqim ɣef ukkersi yellan zdat n ṭṭabla. Yella iqubel-iyi-d, ifassen-is rrsen ɣef tgecrar-is. Lemḍella-nni-ines taqdimt mazal-itt ɣef tmelɣiɣt-is. Yella iteffeẓ imeslayen seddaw claɣem-is weṛṛiɣen. Ɣas yesddiguti-yi cwiya, acu kan ur s&iɣ acu ara xedmeɣ akk daɣen ur nuddmeɣ ara. Akken ad t-id-sneṭṭqeɣ steqsaɣ-t ɣef weqjun-is. Yenna-yi-d belli yewwi-t-id seg wasmi temmut tmeṭṭut-is. Daɣen yufa-t-id lḥal meqqeṛ di la&meṛ asmi yezweǧ. Asmi yella meẓẓi yebɣa ad yurar deg mezgun. Di l&eskeṛ yurar ticeqqufin umezgun i d-yettmeslayen ɣef tudert iserdasen. Acu kan taggara, yekcem d axeddam deg tmacinin u dayen ɣef ur yendim ara, imi tura yes&a yiwet n lentrit yelhan. Ɣas akken ur yefṛiḥ ara aṭas netta d tmettut-is, acu kan yewweḍ armi yuɣ tannumi yides. Asmi temmut iḥulfa belli yeggra-d weḥdes. Dɣa yessuter yiwen weqjun seg yiwen umeddakkel-is deg ixeddim u yefka-yas-d wagi meẓẓi. Ass amezwaru, alarmi i t-yessuṭeḍ s ubbibṛun. Acu kan imi iqjan ur teddern ara annect i ttidiren yergazen, uɣalen akken di sin d imɣaren. « Ṭṭbi&a-s n diri, i yi-d-yenna Salamano. Tikkwal akka nettnaɣ. Acu kan zemreɣ ad d-iniɣ d aqjun yelhan ». Nniɣ-as telha ccetla-s dɣa iban-ed Salamano am win ifeṛḥen. « Yernu, i d-yerna, ur t-tessineḍ ara meqbel ad yaḍen. D acebbub-is yark i izaden deg-s ». Yal tameddit d yal tasebḥit, seg wasmi yuḍen weqjun-is aṭan-agi n weglim, Salamano ziɣ yeddehhin-it s zzit. Acu kan, ar ɣures, aṭan yuḍen s tidett weqjun-is d ticurreft u ticurreft mači d ayen iḥellun. Imiren ffaɣ-d, dɣa yenna-yi-d wemɣar-nni belli yewweḍ-d lawan ad iṛuḥ. Nniɣ-as belli yezmer ad yernu cwiṭ, akk daɣen iɣaḍ-iyi aṭas wayen yeḍran d waqjun-is : Yenna-yi-d tanemmirt. Yenna-yi-d daɣen belli yemma tḥemmel aṭas aqjun-is. Yal mara tt-id-yadder, yeqqar-iyi-d

Page 44: Abeṛṛani n Albert Camus

44

«yemma-k meskint». Yenna-yi-d ahat ḥezneɣ aṭas seg wasmi temmut yemma, ur tes&iḍ acu i s-rriɣ. Yenna-yi-d daɣen s ukukru akk s lemɣawla belli di tezniqt-nneɣ aṭas n lɣaci i d iyi-d-ittmuqulen s yir tiṭṭ seg wasmi i rriɣ yemma deg wexxam n yemɣaren, acu kan yessen-iyi akken ilha u yeẓra belli ḥemleɣ aṭas yemma. Rriɣ-as ur ẓriɣ ara ayɣer ur d iyi-d-iban ara ar tura belli lɣaci ttmuqulen-iyi-d s yir tiṭṭ ɣef temsalt agi, acu kan axxam n yemɣaren iban-iyi-d d tifrat iwulmen imi ur s&iɣ ara ddeqs n wedrim s wacu ara qableɣ yemma deg wexxam. «Yernu, i s-rniɣ, aṭas ayagi segmi ur tes&i acu ara yi-d-tini u teddiguti weḥdes dagi ». « D tidett, i yi-d-yenna, u deg wexxam n yemɣaren, xeṛsum, tezmer ad d-taf imeddukkal ». Syin issuter-iyi-d smaḥ. Yebɣa ad iṛuḥ ad yeṭṭes. Tura tbeddel tudert-is u ye&req-as yark acu ara yexdem. D tin i tikkelt tamenzut, seg wasmi i t-sneɣ, i d iyi-d-yefka labas, ɣas s uɣiwel, u ḥulfaɣ i tiḥeṛcewt n weglim-is. Yecmumeḥ cwiṭ meqbel ad d-yeffeɣ. Dɣa yenna-yi-d : « ssarameɣ iḍ-agi ur sseglafen ara yeqjan. Dima ttɣiliɣ d aqjun-iw ».

Page 45: Abeṛṛani n Albert Camus

45

IXEF VIIXEF VIIXEF VIIXEF VI Ass n lḥed, ggummaɣ yark ad d-akiɣ. Armi i yi-d tessawel Marie thuc-iyi yark. Ur nečči iqiḥ imi nebɣa ad n&um zik. Ḥulfaɣ i yiman-iw d ilem u daɣen iqreḥ-iyi uqerruy-iw. Rẓag igiṛṛu deg yimmi-w. Teḍsa aṭas felli Marie imi akken i d-tenna : « udem-ik iga am win n lmegget ». Telsa yiwet n tqendduṛt tamellalt u tserreḥ i yimezran-is. Nniɣ-as tcebḥeḍ, dɣa teterḍeq d taḍṣa si lfeṛḥ. Mi nṣub, nesṭebṭeb ɣef tewwurt n Raymond. Yerra-yaɣ-ed belli tura ad d-iṣubb. Deg webrid, imi &yiɣ cwiṭ akk daɣen imi nemdel leḍwaq, iṭij n wass-a yerɣan, yefka-yi-d tiyita am tbeqqact s udem. Marie tettneggiz si lfeṛḥ, ur teḥbis ara timenna belli yelha lḥal kra i nekka deg webrid. Ḥulfaɣ i yiman-iw xiṛ cwiya u daɣen ḥulfaɣ i laẓ. Nniɣ-as-t i Marie i yi-d-yezakknen ṣṣak-is anda i d-tewwi sin imayuten-nneɣ akked tṣarbiṭ. Ilaq-aɣ ad narǧu armi i nesla i Raymond mi d-yemdel tawwurt-is. Yelsa-d yiwen userwal ajenjaṛi akked tebluzt mm-yekmamen imecṭaḥ. Acu kan yelsa-d atriku n ibeḥriyen, ayen i d-yesseḍsen Marie aṭas; iɣallen-is d imellalen aṭas seddaw ineẓden iberkanen. Ddigutiɣ cwiṭ seg-s. Iṣubb-ed netta yettseffiṛ, iban-ed yefṛeḥ aṭas yenna-yi-d : « azul, ay ameddakel » u yessawel i Marie «Mademoiselle». Iḍelli-nni nṛuḥ ɣer lkumiṣarya anda i d-cehdeɣ belli taqcict-nni « yectaq-itt » Raymond. Ifeɣ-ed syin s yiwen

Page 46: Abeṛṛani n Albert Camus

46

u&eggen. Ur muqlen ara yark ma yella d tidett wayen i d-nniɣ. Zdat tewwurt, nehdeṛ nek d Raymond ɣef annect-en, syin neqsed ad neṭṭef lkaṛ. Taftist ur teb&id ara, acu kan akken a xir, ad naweḍ meqqar zik. yenna-d Raymond ad yefṛeḥ umeddakkel-is ma newweḍ zik. Mi nekker ad nali ɣer lkaṛ iwehha-yi-d Raymond akken ad muqleɣ ɣer zdat. walaɣ yiwet n terba&t n wa&ṛaben isenden ɣer tewwurt n tḥanutt n ddexan. Llan ttmuqulen-d ɣur-nneɣ di tsusmi, acu kan mara ten-mmuqleɣ, la ttfaqeɣ belli ttwalinaɣ-d amzun d izṛa neɣ d isekla yeqquren. Yenna-yi-d Raymond belli wis sin mara d-tebduḍ seg uzelmaḍ d win i d ameddakkel-nni-ines, yettban-ed am win iceɣlen. Yerna-d imiren belli dayen tura, ayen yeḍṛan ɣur-es d tamacahutt yezrin. Marie ur tefhim acemma testeqsa-yaɣ-d acu yellan. Nniɣ-as belli d a&ṛaben i tt-yettalasen i Raymond. Tebɣa ad nṛuḥ imiren. Ibbed-ed Raymond dɣa yeḍsa makken i d-tenna belli ilaq ad nɣiwel. Nṛuḥ sanda iḥebbes lkaṛ yellan yeb&ed cwiṭ. yenna-d Raymond belli a&ṛaben ur aɣ-d-ḍfiren ara. Muqleɣ syin ɣer deffir. Ufiɣ mazal-iten deg wemḍiq-nni-nsen, ttmuqulen dima s amḍiq anda akken nella neqqim. Nekni neṭṭef lkaṛ. Raymond i d-ibanen yekkes-as utqeleq, yebda ad d-yesseḍsay Marie . Ḥulfaɣ am wakken te&ǧeb-as, acu kan mači d tin i s-d-yettarran. Sya ɣer da, ad t-id-temmuqel s teḍsa. Nṣubb beṛṛa n temdint n Lezzayer. Taftist ur teb&id ara ɣef wemḍiq anda yeḥbes lkaṛ. Acu kan ilaq-aɣ ad negzem yiwen akken n wayla yulin cwiya ɣef yillel syin kan i nezmer ad nṣubb ɣer teftist. Yeččuṛ wayla-nni d iẓra iwraɣen akked twedcin timellalin yesseḥmeq ujenjaṛi aẓayan igenni. Marie tezha deg wurar s ijeǧǧigen i tella tekkat s ṣṣak-is. Nelḥa ger yexxamen imecṭaḥ yes&an tisemmiyin

Page 47: Abeṛṛani n Albert Camus

47

tizegzawin neɣ timellalin, kra seg-sent, s leḥwaṛi-nsent fren-tent isekla n uzumbi, kra nniḍen d tibu&eryanin ger yeẓra. Meqbel ad naweḍ ɣer yiri n tiɣilt, nwala illel zeddigen akked yiwen uɣenjuṛ n wakal yettnuddumen di tlemmast n waman izeddganen. Yiwen akken n ṣṣut afessas umutur yuli-d armi d ɣur-nneɣ. U nwala meb&id yiwen uɣerrabu ileḥḥun deg waman amzun d abburebbut. Tekkes-ed Marie kra ijeǧǧigen. Si tiɣilt yettṣubbun s illel nwala belli llan kra yett&ummun. Ameddakel n Raymond yezdeɣ deg yiwen n wexxam yettwaxedmen s wesɣar deg yiwen n yixef n teftist. Axxam isenned ɣer teẓra timeqranin, ijga i t-irefden si zdat kecmen deg waman. Yessemyusan Raymond ger-aneɣ. Ameddakkel-is isem-is Masson. D yiwen akken uterras meqqren di teɣzi i wumi hrawit tuyat, yuɣen yiwet akken n tmuṭṭut ibernen, yelhan, s tameslayt-is taparizyant. Yenna-yaɣ-ed imiren arret iman-nwen am akken deg ixxamen-nwen i tellam, Akk eččet seg iselman-nni yecwan, widak i d-yeṭṭef tafrara yagi. Nniɣ-as acḥal yecbeḥ wexxam-is. Yenna-yi-d belli din i da yes&edday ussan n ssebt akked lḥed akked wussan yark usta&fu. « Nek d tmeṭṭut-agi-inu, nettemsefham akken yelha», i d-yerna. Di lawan-nni, tella tmeṭṭut-is tettaḍsa nettat d Marie. D tin ahaqel i tikkelt tamezwarut i deg-i xemmeɣ s tidett belli zemreɣ ad tt-aɣeɣ. Masson yebɣa ad i&um, acu kan tameṭṭut-is akked Raymond ugin ad ddun. Nṣubb-ed di tlata yid-nneɣ, u Marie tneggez imiren kan deg waman. Masson akked nek, neṛǧa cwiṭ. Netta d win yettmeslayen s la&qel, sneqdeɣ belli yes&a tannumi irennu tawinest-agi i kra n wayen yark i d-yeqqar : «u zemreɣ ad d-iniɣ ugar n wannect-a», ɣas ma yella, di tilawt, ur tes&id acu i d-irennu i umeslay-is. Yenna-yi-d ɣef Marie : « tzad,u zemreɣ ad d-arnuɣ ɣef annect-

Page 48: Abeṛṛani n Albert Camus

48

a,tes&a aṭas n sser» Syin d asawen ur rriɣ ara ddhen-iw ɣer umeslay-agi id-irennu dima imi lhiɣ-ed deg uḥalfu aẓidan n yiṭij yebdan ad iyi-yesluffuy. Ijdi yebda yesseḥmay iḍaren-iw. Wexreɣ cwiya lebɣi-nni s&iɣ n uneggez s aman. Acu kan taggara nniɣ-as i Masson : « ad nekcem? » Nek d aneggez i negzaɣ, netta yekcem kan s la&qel deg waman armi yebda ttɣumunt waman dɣa yeɣmes. Yett&ummu ɣef yedmaren u ixuṣ, dɣa ǧǧiɣ-t akken ad qeḍ&eɣ Marie. Aman semḍit u ferḥeɣ mi tt&ummuɣ. Nesseb&ed nek d Marie, neḥḥulfa imiren nemye&del deg &umu akk di tiktiwin. Akkin aggemaḍ deg waman, nuɣal nett&ummu ɣef uzagur, u ɣef udem-iw yezzin s igenni, iṭij itekkes-iyi-d aman i d-mazal ttmaren-ed seg yimmi-w. Nwala-d imiren Masson mi d-yuɣal ɣer teftist akken ad yeẓẓel i yiṭij. Si mba&id yettban-ed annectillat. Marie tebɣa ad n&um di sin. Uɣaleɣ deffir-es akken ad tt-id-ṭṭfeɣ seg wammas. Nettat tekkat s ifassen di lawan i tt-id-tt&awaneɣ s tyita iḍaren. Ṣṣut-nni amectuḥ n tiyta deg waman yedda-d deffir-nneɣ di tṣebḥit-nni armi ḥulfaɣ i yiman-iw a&yiɣ. Dɣa ǧǧiɣ-en Marie, uɣaleɣ-ed s u&ummu s la&qel akk s tririt n nnefs yelhan. Di teftist, ẓleɣ ɣef wudem ar tama n Masson ; rriɣ udem-iw deg ijdi. Nniɣ-as belli «telha». Ula d netta d ayen i yettxemmim. Amecwaṛ akka, tewweḍ-ed Marie. Zziɣ ad tt-waliɣ makken i d-tleḥḥu tettban-ed am tin yettwadehnen seg waman imelḥen, acebbub-is terra-t ɣer deffir. Teẓel-ed ɣer tama-w, ḥamu n yiṭij d ḥamu n teksumt-is segnen-iyi. Thuc-iyi-d Marie, tenna-yi-d belli Masson yenejma& s axxam imi d lawan n leftuṛ. Kkreɣ-d imiren imi lliɣ lluẓeɣ aṭas, acu kan Marie tenna-yi-d belli mazal ur tt-ssudneɣ ara si tṣebḥit ar tura. D tidett u yernu dayen bɣiɣ. « Yyaɣ s aman » i yi-d tenna. Nuzzel akken ad neẓẓel di tangiwin

Page 49: Abeṛṛani n Albert Camus

49

timectaḥ. Nuẓa cwiṭ kan deg waman dɣa tenteḍ-ed ar ɣuri. Ḥulfaɣ i tfekka-s dɣa bɣiɣ-tt. Makken i d-nuɣal, yufa-d lḥal Masson ad aɣ-ed-issawal. Nniɣ-as lluẓeɣ aṭas dɣa yenna-yas imiren i tmeṭṭut-is belli &eǧbeɣ-as. Aɣrum ẓid, ssebblaɣ-as aylaw iselman i yi-d-mudden. Syin yers-ed weksum akked lbaṭaṭa yeqlan. Nečča yark mebla ma yuli-yaɣ-d wawal. Masson ites cṛab am tesraft, yesserbay-iyi-d mebla cceḥa. Mi d-newweḍ ɣer lqahwa, ḥulfaɣ i uqerruy-iw icuf akk aṭas i keyfeɣ. Di qrad(3) yid-nneɣ, Masson, Raymond akked nek, nemsefham ad nes&eddi akken aggur n ɣuct di teftist; ad nebḍu ameṣruf ger-aneɣ. Amecwaṛ akka, tenna-yaɣ-d Marie : «teẓram acḥal tewweḍ ssa&a tura? Hatt-an d leḥdac d wezgen. « Newhem meṛṛa, acu kan Masson yenna-d belli zik i nečča, u annect-a ma&lic imi ssa&a n leftuṛ d ss&a-nni i deg ara yellaẓ wemdan. Ur ẓriɣ ara ayɣer annect-a yesseḍs-ed Marie. Iban-yi-d belli teswa cwiṭ. Yesteqsa-yi-d imiren Masson ma yella bɣiɣ ad ḥewsaɣ yid-es di teftist. « tameṭṭut-iw dima tettqeggil umba&d leftuṛ. Nek, ur ḥmileɣ ara annect-a. Ilaq-iyi ad lḥuɣ cwiṭ. Dima qqareɣ-as tikli telha i ṣṣeḥa. acu kan ayen d as-yehwan texdem-it. « Tenna-d Marie ad teqqim d massa Masson akken ad tt-t&iwen deg usired n leḥwal. Taparizyant tamectuḥt tenna-d ilaq ad fɣen yergazen akken ad d-nelhu d cɣel. Nṣubb-ed di qrad yid-nneɣ. Yeɣli-d yiṭij ɣef yejdi am bubarak, tafat-is i d-ttarran waman tettqerriḥ. Ulac anwa yellan di teftist. Deg ixxamen n wesɣar yellan ɣef tiɣilt i d-yezgan nnig yillel, ara tesleḍ ḥala aṭenṭen n tḍebsiyin akked tjeɣlin. Ula d nnefs yuɣal yew&eṛ deg weẓɣal-nni n teẓra i d-yettalin si tegnitt. Tazwara Raymond akked Masson, mmeslayen ɣef kra n tɣawsiwin akked kra n yemdanen ur ssineɣ ara. Fehmeɣ belli aṭas-ayagi segmi i myussanen u ddren akken ddeqs n wakud di yiwet n

Page 50: Abeṛṛani n Albert Camus

50

tallit. Syin nṛuḥ qbala s aman dɣa nebda tikli ɣef yiri. Tikkwal akka, yiwet n tengga tamectuḥt, ɣezzifen cwiya ɣef tiyaḍ tettaweḍ-ed tesselxas-aɣ isebbaḍen-nneɣ ubeḥnuq. Ur s&iɣ ɣef acu i ttxemmimeɣ imi ṛuḥeɣ am win yesgen yiṭij yekkaten ɣer uqerruy-iw aḥarfi. Imiren, yenna-yas Raymond i Masson yiwet n lḥaǧa i wumi ur sliɣ ara. Acu kan walaɣ agemmaḍ akin di teftist, sin wa&ṛaben i d-yelsan ajenjaṛi, ad d-leḥḥun ɣur-nneɣ. Muqleɣ ɣer Raymond dɣa yenna-yi-d : «d netta» Nkemmel tikli. yewhem Masson i d-yesteqsan amek i ɣ-ed-ufan da. Xemmeɣ belli yezmer walan-aɣ-d mi d-neṭṭef lkaṛ s weqrab n teftist, acu kan ssusmeɣ ur d-nniɣ kra. A&ṛaben-nni ad d-leḥḥun s la&qel ɣur-nneɣ, u mači aṭas i sen-d-mazal ad d-awḍen ɣer-nneɣ. Ur nbeddel ara tikli, acu kan Raymond yenna-yaɣ-d : «ma yella umesčew, keč a Masson, ṭṭef wis sin. Nek, ad d-lhuɣ d umeddakkel-iw. Ma d keč, a Meursault, ma yella yusa-d wayeḍnin, hatan ɣur-ek ». Nniɣ-as : «ih»; Masson yerra ifassen-is di lǧib. Ijdi yeḥman yettban-iyi-d amzun yuɣal d azeggaɣ tura. Nkemmel tikli metwal a&ṛaben-nni. Abendu n wakal yellan ger-aneɣ, segmi ineqqes. U makken i d-mazal kra iɣallen ger-aɣ yid-sen, ḥebsen wa&ṛaben tikli. Masson akked nek nessenɣes cwiṭ tikli. Wannag Raymond iṛuḥ qbala izḍem s acengu. Ur fhimeɣ ara acu i s-yenna, armi wayeḍ yexdem amzun d win yebɣan ad t-id-yewwet s uqerru. Raymond akken yefka tiyita tamezwarut, yessawel-ed i Masson. Iṛuḥ imiren Masson qbala ar win i s-d-yezzaken meqbel, yefka-yas snat tiytiwin ẓẓayen am netta. Yeẓẓel wa&ṛab deg waman, udem ar zdaxel, u yeqqim akken kra umecwaṛ, ticuftin n waman ṭṭerḍiqent-ed s ufella n waman, s nnig uqerru-yis. Imiren ula d Raymond yefka tiyita i wayeḍ i wumi d-yeččuṛ wudem d idammen. Yezzi-d ɣur-i Raymond,

Page 51: Abeṛṛani n Albert Camus

51

yenna-yi-d : « tura ad twaliḍ acḥal ara yaɣ ». Ssuɣeɣ ɣur-es, nniɣ-as : «ɣur-ek yes&a lmus». Mazal i d-kfiɣ awal-iw, mi d-yufa lḥal Raymond yettwagzem-as ufus-is akk yettucelleḥ ucenfur-is. Ineggez-ed Masson ɣer zdat. Acu kan a&ṛab-nni-nniḍen yekker-ed tura, yuɣal ar deffir win akken yes&an lmus. Negguma amek ara nembbiwel, teṭṭfaɣ tcalawt. Uɣalen s la&qel ɣer deffir, mebla ma kksen allen-nsen fell-aɣ akk mazal wehhan-ed lmus ɣur-neɣ. U makken walan ddeqs iɣallen i yellan ger-aneɣ, rewlen s lemɣawla. Nekni negra-d neqqim nenta am imesmaṛen ddaw yiṭij. Raymond izmeḍ ufus-is i d-ineggin d idammen s wayeḍ. Yenna-d imiren Masson belli yella yiwen umejjay yes&eddayen ussan n lḥed di tiɣilt. Raymond ibɣa ad iṛuḥ imiren. Acu kan yal mara yebɣu ad d-yehdeṛ, idammen ifeddix-is xeddmen-ed ticuftin deg yimmi-s. Nsenned-it-id ɣer tuyat-nneɣ di sin, newwi-t-id s uḥaref s axxam. Yenna-d Raymond belli ifeddixen-is mači d wid lqayen u yezmer ad iṛuḥ weḥdes s amejjay. Iṛuḥ netta d Masson ma d nek qqimeɣ ad d-sfehmaɣ i tilawin acu yeḍran. Massa Masson tettru, Marie tuɣal d tawraɣt. Nek ddigutiɣ deg ussefhem. Taggara ssusmeɣ, dɣa keyfeɣ-as yiwen ugeṛṛu s tmuɣli deg illel. Di leǧwahi n lweḥda d wezgen, yuɣal-ed Raymond akked Masson s axxam. Yewwi-d afus-is icudd, akked lfasma di teɣmert n yimi-s. Yenna-yas-d umejjay belli mači dayen iwe&ṛen, acu kan Raymond ḥulfaɣ-as am akken iban-ed itɣebben. Ya&reḍ Masson ad t-id yesseḍs. Netta mazal-it yessusem. U makken i ɣ-ed-yenna ad iṣubb ɣer teftist, steq-saɣ-t sani. Nek d Masson nenna-yas ad neddukkel yid-es dɣa yez&ef u yerggem-aɣ-d. Yenna-d Masson ur ilaq ara ad t-nesnuɣnu. Ɣas akken ddiɣ deffir-es.

Page 52: Abeṛṛani n Albert Camus

52

Nelḥa aṭas di teftist. Yuɣal yiṭij tura d amaẓay. Yetterḍeq d iceqfan deg ijdi akk deg waman. Ḥulfaɣ amzun Raymond yeẓra sani i ileḥḥu, ahat izmer ɣelṭṭeɣ. Deg ixef n teftist, newweḍ ɣer yiwet n ta&wint yettmaren deg ijdi. Din nufa-n sin wa&ṛaben-nneɣ. Llan ẓlen s leḥwayeǧ-nsen yeččuṛen d tidi. Banen-d tṛankil amzun feṛḥen. Aggaḍ-nneɣ ur ibeddel acemma seg-sen.Win akken i d-yewten Raymond yella ad t-id-yettmuqul mebla ma yuli-t-id wawal. Wayeḍ yella yejjewiq deg yiwet n tɣanimt i d-yessufuɣen ḥala qrad n tneqiḍin n lmuziga i wumi i d-yett&awad dima, yella yettmuqul-ed deg-nneɣ seg yiri n tiṭ. Amecwaṛ-nni yark, ur tes&iḍ acu yellan ḥala iṭij akked tsusmi-nni, ternuḍ-as axeṛxeṛ n te&wint akked qrad n tneqiḍin n lmuziga. Syin yewwi Raymond afus-is ɣer tjuxriṭ n tmeẓyant. Ɣas akkenni, wayeḍ ur yembbawel ara u mazal-iten di sin ttmesmuqulen. Sneqdeɣ belli win akken yetturaren s tjewaqt yes&a tifednin iceṛqen aṭas. Mebla ma yekkes-ed allen-is seg ucengu-ines, yenna-yi-d Raymond : « ad d-awiɣ lqeḍ-is? » Xemmeɣ lemmer ad as-iniɣ ala izmer ad yeḥmu weḥdes kan, u iban ad t-iwet. Nniɣ-as kan : «mazal i k-ed-yehdeṛ. Mači dayen yelhan tiyta akkagi kan ». Nesla daɣen ṣṣut-nni amecṭuḥ n te&wint yesxaṛxiṛen akked tjewwaqt di tlemmast n tsusmi akked weẓɣal. Dɣa yenna-d Raymond : « ihi ad t-reggmeɣ u makken ad d-yerr, ad d-awiɣ lqeḍ-is ». Nniɣ-as : «ihi akken, acu kan ma yella ur d-yessufeɣ ara lmus-is ur tezmireḍ ara ad tewted ». Yebda Raymond la yetteḥriṭiw cwiṭ. Wayeḍnin mazal-it yettsuḍu di tɣanimt-is u di sin tt&assan-ed acu yark i ixeddem Raymond. « ffeɣ-as argaz s argaz i s-nniɣ i Raymond u efk-iyi-d tameẓyant-ik. Ma yella issekcem-ed wayeḍ iman-is, neɣ ma yessufeɣ-ed lmus, d nek ara d-yawin lqeḍ-is ».

Page 53: Abeṛṛani n Albert Camus

53

Makken i yi-d-yefka tameẓyant-is, iṭij iwet-ed deg-s. Ɣas akken, neqqim mebla aḥriret am akken kullec imdel-ed fell-aɣ. Nella nettemsmuqul mebla ma nṣubb allen-nneɣ, kullec yeḥbes din ger yillel, ijdi d yiṭij, tasusmi yeddukklen n tjewaqt akked waman. Xemmeɣ imiren belli nezmer ad newet a&baṛ akken i nezmer ur t-nekkat ara. Acu kan amecwaṛ kan, a&ṛaben-nni s tikli ɣer deffir, nezraben ger teẓra. Raymond akked nek nebren-ed ɣer deffir. Netta iban-ed xiṛ u yemmeslay-d ɣef lkaṛ n tuɣalin. Ddiɣ yides armi d axxam u makken yettali tiseddaṛin n wesɣar, nek ḥebseɣ di tmezwarut, aqerruy-iw yeṭenṭun seg iṭij, yekcem-iyi layas di lǧehd i yi-laqen akken ad aliɣ ddṛuǧ-nni yettawin i usawen akked d tagdi n lehduṛ-nni yessexcawaten n tilawin. Acu kan azɣal yessaweḍ-iyi alarmi yuɣal yew&eṛ fell-i ad qqimeɣ akken mebla aḥriret seddaw ugeffur-nni yesdderɣilen i d-yettmaren akka seg igenni. Tiɣimit din neɣ ṛwaḥ, kifkif-iten ar ɣur-i. Umba&d cwiya uɣaleɣ ɣer teftist, dɣa bdiɣ tikli. Mazal tafat-nni zeggaɣen. Ɣef yejdi, illel yettarra-d nnefs iqemḍen akk yettɣawalen s tingga timecṭah. Lḥiɣ s la&qel ɣer teẓra, u ḥulfaɣ i wenyir-iw yettcuffu seddaw yiṭij. Aẓɣal-agi meṛṛa yeɣli-d fell-i, ijebbed-iyi ɣer deffir. Yal mara ḥulfuɣ i usuḍu-ines meqren deg wudem-iw, tẓemiḍeɣ tuɣmas-iw, kemseɣ lbunyat-iw zdaxel n lǧyub userwal, tẓemmiḍeɣ yark iman-iw akken ad ɣelbeɣ iṭij-agi akked d tuzya n wallaɣ i d-yessenɣal fell-i. Yal ajenwi d-itefɣen seg ijdi neɣ seg ujeɣlal amellal, neɣ si jǧaǧ yerẓen, iɣesmaṛen-iw ttemcuddun. Aṭas i lḥiɣ. Ttwaliɣ si leb&id tafekka-nni tamecṭuḥt n tezṛutt taberkant i wumi yezzi ubeḥnuq yesdderɣilen n tafat akked uɣebbar n yillel. Xemmeɣ ar ta&wint yellan deffir tezṛutt. Bɣiɣ ad sleɣ tikkelt-nniḍen i usxeṛxeṛ n waman-is, bɣiɣ

Page 54: Abeṛṛani n Albert Camus

54

tarewla seg yiṭij, si &eggu akked imeṭṭawen n tilawin akken ad afeɣ taggara tili akked westa&fu. Acu kan mi qrib ad awḍeɣ, walaɣ ameddakkel-nni n Raymond ziɣ yuɣal-ed ɣer din. Yella weḥdes. Yella yeẓẓel ɣef uzagur, ifassen-is seddaw temgart, anyir-is yeffer deffir tili n tezṛutt, tafekka-s teffeɣ-ed ɣer yiṭij. Leḥwayeǧ-is ttruggutent seg yiṭij. wehmeɣ cwiṭ. Ɣuri tadyant-nni i&eddan dayen t&edda, uɣaleɣ-ed ɣer din mebla ma meyzeɣ i wannect-en. Akken i d iyi-d-iwala, yessekker-ed iman-is cwiṭ dɣa yerra afus-is ɣer lǧib. Ula d nek, mebla axemmem, zemḍeɣ tameẓyant-nni n Raymond yellan di lbista-w. Dɣa yuɣal yeẓẓel, acu kan mebla ma yekkes-ed afus-is si lǧib. Lliɣ ddeqs i ba&deɣ fell-as, s wazal n mraw (10) n lmitrat. Ferẓeɣ tikkwal tamuɣli-s, ger walen-is qrib imedlen. Acu kan tuggett n wakud, lexyal-is iceṭṭeḥ ger wallen-iw deg ubeḥri-nni yerɣan. Ṣṣut xeddment tenggawin yuɣal d afessas ugar n wakken yella yettnejbad ɣef ṭnac-nni i i&eddan. D yiwen yiṭij, d yiwet n tafat ɣef yiwen n yejdi i la yettkemmilen tura dagi. Hat-an snat n swaye& segmi yeḥbes wass, snat swaye& segmi tḍegger iɣuraf deg ugaraw n wuzzal yeṛɣan. Mba&id deg illel i&edda-d yiwen akken n lbabuṛ n iraggten u &eqlaɣ-t s tacamiṭ-nni taberkant ɣef yiri n tiṭ-iw, imi mazal-iyi dima la ttmuqulaɣ s a&ṛab-nni. Xemmeɣ imiren belli ɣur-i ḥala ad zziɣ akken dɣa kullec ad yekfu. Acu kan tella yiwet n teftist ɣezzifen, yessenququl yiṭij, teḥṛes-iyi-d si zdeffir. Lḥiɣ cwiṭ ar te&wint. A&rab-nni ur yembbawel ara. Ɣas akken mazal-it yeb&ed cwiṭ. Yettban-ed amzun yettaḍsa, ahat si tili i iɣummen udem-is. Tirɣi n yiṭij Tewweḍ-d ɣer teddmujin-iw ḥulfaɣ daɣen i tidi mi tennejma& ɣef timmi-w. Iṭij-agi icuba iṭij-nni n wass i deg-i neṭṭleɣ yemma u, am tikkelt-nni,

Page 55: Abeṛṛani n Albert Camus

55

anyir-iw yettqeṛṛiḥ-iyi aṭas, yark iẓuran-is kkaten seddaw weglim. Ur zmireɣ ara ad sebṛeɣ i wuṛɣu-yagi dɣa uẓeɣ cwiṭ ar zdat. Ẓriɣ belli annect-en d tiɣyulit imi ur reggleɣ ara akka i yiṭij ma yella uẓeɣ kan s yiwen usurrif. Acu kan rniɣ yiwen usurrif, yiwen kan ɣer zdat. U tikkelt-agi mebla ma yekker-ed, yessufɣ-ed we&ṛab-nni lmus-is i yi-d-iwehha seddaw tafat n yiṭij. Tafat-is tewet deg uzzal, syin tewet-iyi-d s anyir am leqḍe& ujenwi; imiren swaswa, tidi yellan teddukkel di timi-inu tuɣal temmar-ed deg yiwen webrid ɣef allen-iw; Tuɣal tɣum-itent s yiwen n lḥaf azuran yeḥman. Ddreɣlent wallen-iw deffir riddu-yagi n imeṭṭi akked lemleḥ. Uɣaleɣ ur selleɣ i kra ḥala ṭbel yeddubbzen n yiṭij ɣef wenyir-iw u mazal tafat ujenwi-nni amcum d-tekken si lmus. Tewweḍ-iyi-d am ujenwi iɣeẓẓen timmi-w akk ixebbcen deg wallen-iw yesseḍwayen. Syin imiren temdekwal yiss-i ddunit. Illel yezzuɣer-ed yid-es aḍu azuran yerɣan. Iban-iyi-d yigenni am win yellin yark idmaren-is akken ad d-yessureg ageffur n tmes. Tafekka-w yark tennezmaḍ imiren, u ḥarseɣ iḍudan-iw ɣef tmezyant. Znad issereḥ, sumaɣ-ed taddemujt leggaɣen n tfettust n tmeẓyant. Seg imiren, deg yiwen n ṣṣut iqebṛen meqqren i yebda kullec. Fehmeɣ imiren belli rẓiɣ lmizan n wass akked tsusmi ifazen n teftist i deg-i lliɣ meqbel cwiṭ feṛḥaɣ. Dɣa rniɣ tiyita s kuẓ (4) n we&baren di tfekka-nni yeqquren anda kecment terṣasin mebla ma banent-ed. Am akken d kuẓ (4) n titiwin di tewwurt ubaxix.

Page 56: Abeṛṛani n Albert Camus

56

AAAAḤRIC IIḤRIC IIḤRIC IIḤRIC II

Page 57: Abeṛṛani n Albert Camus

57

IXEF IIXEF IIXEF IIXEF I

Akken kan ttwaṭfeɣ, ttwasteqsaɣ aṭas iberdan. Acu kan isteqsiyen-agi ḥala ɣef nnekwa-inu, ur la ttɣimin ara aṭas. Tikkelt tamezwarut di lkumiṣarya, tamsalt-iw tban-ed am akken yiwen ur icli& seg-s. Ṭam (8) n wussan umba&d, asestan (le juge d instruction) imuqel-ed ɣur-i s lewhayem. Tazwara, yesteqsa-yi-d ɣef yisem-iw akk ɣef anda zedɣeɣ, acu xeddmeɣ, anda u melmi i d-luleɣ. Syin yebɣa ad iẓer ma yella ṭṭfeɣ abbuggaṭu neɣ mazal. Nniɣ-as belli ala u steqsaɣ-t ma yella dɣa ilaq ad s&uɣ yiwen. yenna-yi-d «ayɣer ?» Nniɣ-as belli ɣur-i tamsalt-iw teshel. yezmumeg mi d- yenna : « wagi d ṛṛay-ik kan weḥdek. Yernu lqanun d lqanun. Ma yella ur tefrineḍ ara yiwen ubugaṭu, ad ak-ed nefren yiwen s uḥettem ». Ufiɣ belli d lemziya mi d taɣdemt (La justice) i yeṭhellayen di lecɣal-agi. Nniɣ-as ṛṛay-agi-inu. Yesta&ref s wacu i d-nniɣ u yessegra-yi-d belli lqanun yelha akken yettwaxdem. Tikkelt tamezwarut, ǧa&leɣ-t d aqessaṛ. Yessekcem-iyi ɣer yiwet n texxamt yeččuṛen d rriduwat, yes&a yiwet n teftilt ɣef lbiru-s s wacu i d-yeḍwa afutay-nni ɣef wacu i d iyi-sɣim makken netta yeqqim yeffer di tillas. Ɣriɣ zikenni, ayen icuban annect-a deg wadlisen u tura yettban-iyi-d am akken d urar neɣ d aqeṣṣaṛ. Umba&d mi nekfa lehduṛ, muqleɣ s udem-is u wallaɣ deg-s yiwen wergaz yes&an zzin

Page 58: Abeṛṛani n Albert Camus

58

ṛqiqen, allen tizemṛaqin iddexmen cwiya, meqqer, s claɣem imellalen iɣezfanen akked ucekkuḥ yeččuṛen u yebdan tura yettuɣal am iɣiɣden. Iban-iyi-d d ufhim u, nezmer ad d-nini, yeḥdeq, ɣas ma yella tikkwal izemmeḍ deg yimmi-s am win iza&fen. Mi kkreɣ ad d-fɣeɣ ṛuḥeɣ ad as-fkeɣ labas, dɣa ḥebseɣ mi d-mmektaɣ belli nɣiɣ argaz. Azekka-nni, iṛuḥ-ed yiwen akken ubugaṭu ad iyi-iẓer di lḥebs. D yiwen wergaz mectuḥen di teɣzi u daɣen d aqebbani, meẓẓi cwiṭ di la&meṛ, acebbub-is yenteḍ si zzit. Ɣas akken d aẓɣal (nek lliɣ lsiɣ taqemǧett i wumi yuɣalen ikumma seg iɣil), netta yelsa-d yiwen ukustim aberkan, s lkkul yettwaṛefjen akked yiwet n tekṛabaṭ ur nban ara amek akken tes&a ijerdan izuranen berriken akk mellulen. Isers ɣef wusu-inu aqrab-nni-ines i d-yewwi seddaw teɣruṭ, yenna-yi-d isem-is u yenna-yi-d belli yeɣra tamsalt-agi-inu. Ɣas tew&eṛ cwiṭ, ulac ccek di rbeḥ-ines, ma yella ttekleɣ fell-as. Nniɣ-as imiren tanemmirt dɣa yenna-yi-d : « fiḥel aḍeggeṛ n lweqt, ad nekcem kan di cɣel ɣef yiman-nneɣ ». Yeqqim ɣef wusu-w dɣa yessefhem-iyi-d belli nudan aṭas ɣef tudert-iw. Ssawḍen alarmi ẓran belli temmut yemma melmi kan, deg wexxam n yemɣaren. Steqsan fell-i di Marengo. Nnan-asen-d widak inudan belli « ur ḥzineɣ ara asmi tettwanṭel yemma, baneɣ-ed ass-nni am win i wumi yeqqur wul ». «Yak tfehmeḍ, i yi-d yenna ubugaṭu-inu, iw&eṛ fell-i ad k-steqsiɣ ɣef tɣawsiwin-agi acu kan d ayen yes&an azal aṭas. U ad yili d awal s wacu ara ɣ-ed-wten ma yella ur ufiɣ ara s wacu ara sen-d-arreɣ ». Netta yebɣa ad t- &iwneɣ. Yesteqsa-yi-d ma yella ḥezneɣ dɣa ass-nni. Yessewhem-iyi aṭas s usteqsi-yagi u iban-iyi-d belli ad tew&eṛ fell-i lemmer yewwas ad iyi-terr tmara d nek ara t-yinin anect-a i walba&ḍ nniḍen. Rriɣ-as imir belli dayen tṛuḥ-iyi tnumi n usteqsi n yiman-iw u ɣef waya tew&eṛ-iyi

Page 59: Abeṛṛani n Albert Camus

59

tiririt ɣef westeqsi-ines. Mebla ccek, ḥemleɣ yemma, annect-a ur yes&i yara lma&na. Imdanen irkkelli ur nemxil ara ssarmen xeṛṣum yiwet n tikkelt lmut n widak ḥemlen. Dagi iḥbes-iyi ubugaṭu, iban-ed yeḥdaqeṛ aṭas. Yerra-yi armi i s-ṛeggmeɣ ur d-ttaddreɣ ara annect-a deg wexxam n cṛe& neɣ zdat Usestan (le magistrat instructeur). Imiren sfehmeɣ-as-ed belli s&iɣ ṭṭbi&a i-deg lebɣi n tfekka-inu yettemgarad u yettemxallaf aṭas netta d wayen ttḥulfuɣ. Ass i deg-i neḍleɣ yemma lliɣ a&yiɣ akk lliɣ nnuddmeɣ, armi ur ẓriɣ ara acu iḍeṛṛun yid-i? Ayen zemreɣ ad d-iniɣ mebla ma skadbeɣ, dakken lemmer ufiɣ ur tettmettat ara yemma. Acu kan abugaṭu-inu iban-ed ur t-ye&ǧib ara lḥal. yenna-yi-d : « drus wannect-a ». Ixemmem cwiṭ. Yesteqsa-yi-d ma yezmer ad d-yini belli ass-nni rniɣ ṭṭbi&a-inu ». nniɣ-as : « ala, imi d tikkerkas ». Imuqel-iyi-d yiwen umuqel n win i d iyi-ɣunfan. Yuɣal yenna-yi-d am win i d iyi-ɣuccen belli akken d as-yehwa tella liḥala, anemhal akked ixeddamen n wexxam n yemɣaren ad ilin d inagan u annect-a « yezmer ad iyi-ssufeɣ tirga mxalfa». Nniɣ-as imiren belli tadyant-agi n lmut n yemma ur tettekka yara di temsalt-agi-inu. Yerra-yi-d kan belli iban werǧin s&iɣ taluft ɣer cṛe&. Iffeɣ iṛuḥ s yiwen wudem iza&fen. Lemmer ttafeɣ ad t-id-ṭṭfeɣ, akken ad as-sfehmeɣ belli bɣiɣ ad yuɣal d ameddakkel, mači akken ad iḥareb fell-i akken yelha, acu kan ma zemreɣ ad t-id-iniɣ, akkagi kan. Ladɣa, mi ttwaliɣ belli ssetqelliqeɣ-t .Ur d iyi-fhim ara, dɣa yuɣal am win i d iyi-tt-ittalasen. Bɣiɣ ad as-iniɣ belli nek am medden meṛṛa, giɣ di kullec am medden. Acu kan annect-agi yark ulac deg-s aṭas n lfayda dɣa unfeɣ-as si tiffenyent. Amecwaṛ cwiṭ umbe&d, wwin-iyi daɣen zdat Usestan. Yufa-d lḥal d zuǧ n tmeddit u tikkelt-agi, lbiru-ines iččuṛ d

Page 60: Abeṛṛani n Albert Camus

60

tafat i d-itt&eddin seg yiwen n rriddu ṛqiqen. D azɣal. Yenna-yi-d qim s waṭas n leḥdaqa, issefhem-iyi-d imiren belli abugaṭu-inu, « imi iban-as-d cɣel», ur yezmir ara ad d-yass. Acu kan s&iɣ lḥeq ma yella ugiɣ ad d-rreɣ ɣef isteqsiyen-is u zemreɣ ad aṛǧuɣ sima ara yeḥder ubugaṭu-inu.Nniɣ-as belli zemreɣ ad d-rreɣ weḥdi. Isuma yiwet n tqeffalt yellan ɣef ṭṭabla. Yiwen uggrifyi meẓẓiyen ikcem-ed yeqqim zdeffir-i, qrib ad d-isami azagur-iw. Nsenned di sin deg ifutayen-nneɣ. Yebda westeqsi. Yenna-yi-d tazwara belli nnan-as-ed, nek d win yes&an ṭṭbi&a tasusamt u daɣen nek d uffir. Netta yebɣa ad iẓer acu ttxemmimeɣ ɣef wannect-a. Rriɣ-as : « ur da se&uɣ ara acu ara d-iniɣ. Ɣef aya kan i ssusumaɣ ». Yecmumeḥ am tikkelt-nni tamezwarut, u yesta&ṛef belli tagi d ssebba yelhan dɣa yerna-d : «yernu annect-a ur yes&i yara lma&na ». Yessusem, imuqel-iyi-d dɣa yekker-ed s uḥaṛef akken ad iyi-d-yini s lemɣawla : « ayen i d iyi-isweḥlen d keč ». Ur fhimeɣ ara acu i d-yeqṣed s wawal-agi dɣa ur d as-rriɣ ara. « Llant kra n tɣawsiwin, i d-yerna, ur fhimeɣ ara deg wayen akka txedmeḍ. ẓriɣ keč ad iyi-t&iwneḍ akken ad tent- fehmeɣ ». Nniɣ-as kullec iban . Iḥers-iyi ad as-d-ḥkuɣ amek s&eddaɣ ass-nni. Ḥkiɣ-as-ed ayen i s-d-ḥkiɣ meqbel : Raymond, taftist, a&wam, amennuɣ, daɣen taftist, ta&wint, iṭij akked semmus (5) n terṣasin n tmeẓyant. Di yal ameslay yeqqar-ed : « yelha, yelha ». Makken i d-wwḍeɣ ɣer tfekka yeẓlen, yeqbel acu i d-nniɣ s tmenna n : « yelha » wannag nek a&yiɣ deg wales n yiwet n tmacahutt. Tban-iyi-d amzun werǧin mmeslayeɣ annect-nni yark. Umbe&d yiwet n tsusmi, yekker seg wemḍiq-is dɣa yenna-yi-d belli yebɣa ad iyi-&iwen, u daɣen tceɣb-it temsalt-agi-inu u ma yebɣa Ṛebbi, ad iyi-&iwen cwiṭ. Acu kan yebɣa ad iyi-d-yefk kra isteqsiyen nniḍen meqbel.

Page 61: Abeṛṛani n Albert Camus

61

Mebla ma yeḥbes, yesteqsa-yi-d ma ḥemleɣ yemma. Nniɣ-as : « ih, am nek am wiyaḍ ». Aggrifyi-nni yellan yekkat di ddaktilu yettarun ayen akk d-qqareɣ, i&ṛeq-as yiwen seg yeskkilen, imi yuɣal yenneḥcam u terra-t tmara ad d-yuɣal ɣer zdeffir. Dima mebla ma iban-ed westeqsi d bu-yixef, anezraf yenna-yi-d ma yella ɣef yiwet n tikkelt, ta zdeffir tayeḍ, i wteɣ tirṣasin-nni. Xemmeɣ cwiṭ dɣa nniɣ-as belli wteɣ tarṣaṣt tamezwarut syin ṛǧiɣ cwiya, rniɣ kuẓ-nni (4) nniḍen. « Ayɣer terǧiḍ ger tiyta tamezwarut akked tis snat? » i d-yenna imiren. I tikkelt nniḍen, &awdeɣ ddreɣ ass-nni, walaɣ taftist-nni tazeggaɣt dɣa ḥulfaɣ times n yiṭij ɣef wenyir-iw. Tikkelt-agi, ssusmeɣ ur d-nniɣ kra. Ayen yark i d-yernan n tsusmi iban-iyi-d usestan am win yeḥdaqren. Yeqqim, ikemmez deg ucebbub-is, isers iɣallen-is ɣef lbiru dɣa imal-ed ar ɣur-i s yiwen wudem yessewhamen : « ayɣer, ayɣer tewteḍ ɣef tfekka-nni yeẓlen? » Di tagi daɣen ur ufiɣ acu ara d-rreɣ. Is&edda unezraf afus-is ɣef wenyir-is dɣa yules-ed i westeqsi-ines s yiwet n taɣect izelgen cwiṭ: « ayɣer ? ilaq ad iyi-d-iniḍ ayɣer ? ». Nek ssusmeɣ. Amecwaṛ kan, yekker yelḥa s ijaquṛen armi d ixef n lbiru dɣa yelli-d yiwen n leqjar. yessufeɣ-ed yiwen uṣlib (crucifix) n nḥas i d-iwehha ar ɣur-i makken i d-yebren. S yiwet n taɣect, yettergigin cwiṭ, iz&aḍ-ed ɣur-i : « i wagi tesneḍ-t ? » nniɣ-as : « ih, sneɣ-t ». Dɣa yenna-yi-d s uɣiwel akk s ḥamu belli netta d yiwen yettamnen s Ṛebbi, u zdaxel-is yeẓra belli ulac amdan n diri maḍi i wumi ur ittsemmiḥ ara Ṛebbi. U akken ad yili smaḥ-agi ilaq i wemdan ad itub alamma yuɣal am llufan yes&an taṛwiḥt d tilemt, tin akken yettwaheggan akken ad teqbel kullec. Yella yesmal akka yark tafekka-s ɣef ṭṭabla. Mazal-it yesseḥṛiṛit aṣlib-ines qrib nnig uqerruy-iw. Di tilawt, ur fhimeɣ ara aṭas acu i d-yeqṣed. Tamezwarut imi yenɣa-yi weẓɣal akk llan daɣen

Page 62: Abeṛṛani n Albert Camus

62

yizan d imeqṛanen di lbiru-ines ttezzin ttrusun-d ɣef wudem-iw, u daɣen ugadeɣ-t cwiṭ. Imiren kan, faqeɣ d yiman-iw belli nek d ameqqarṣu imi akken d as-yehwa yella lḥal d nek i d aqettal. Ɣas akken ikkemmel. Fehmeɣ akka cwiṭ belli ɣur-es ayen mazal berrik ur nban ara deg umeslay-iw, d akken ṛǧiɣ cwiṭ akken ad ssufɣeɣ a&baṛ wis sin s tmeẓyant. Ma yella dayen nniḍen, kullec ifhem-it, acu kan tamsalt-agi ur tt-yefhim ara. Ṛuḥeɣ ad as-iniɣ belli yehwa-yas kan yettṛuẓu aqerruy-is : tineqqiṭ-agi taneggarut ur tes&i yara lma&na. Acu kan igzem-iyi awal dɣa iḥellel-iyi-d tikkelt taneggarut, yezdi lqed-is, yesteqsa-yi-d ma yella ttamneɣ s Ṛebbi. Rriɣ-as ala. Yuɣal yeqqim s lemɣiḍat. Yenna-yi-d d awezɣi, yark imdanen ttamnen s Ṛebbi, Ɣas ula d widak i yezzin udmawen-nsen ɣef wudem-is. Akka i da yettamen u, lemmer yewwas ad t-yekcem ccek, tudert-is ad tuɣal ur tes&i yara yark lma&na : «Tebɣiḍ ad tuɣal tudert-iw mebla lma&na? » i d-yenna. Ɣur-i annect-agi mači d cɣel-iw, yerna nniɣ-as-t. Imiren yessuẓa-d tamsilt (statue) n lmasiḥ yellan ɣef ṭṭabla, ibbeher-itt-id armi d udem-iw dɣa yebda am win ara d-isuɣen fell-i : « nek, d amaṣaḥi. Ad ssutreɣ smaḥ deg umur-ik ɣef wayen i txedmeḍ ɣer wagi. Amek ur tettamneḍ ara belli yessufri d iddra-k ? » Sneqdeɣ belli yettmeslay-iyi-d am win yessen, acu kan dayen &yiɣ seg wannect-en. Aɣamac segmi irennu. Akken uɣeɣ tannumi, yal mara bɣuɣ ad jewqeɣ alba&ḍ i wumi ur da selleɣ ara, tthuzzuɣ-as aqerruy-iw am win iqeblen acu yark i d-yeqqar. Issewhem-iyi, makken d-iban am win irebḥen : « twalaḍ, twalaḍ, i d-yenna, yakk nniɣ-ak belli tettamneḍ u tettekleḍ fell-as, ad as-teḥkuḍ leɣbayen-ik ? ». Mebla ccek, rriɣ-as-ed ala, i tikkelt tis-snat. Yuɣal yeɣli ɣer zdeffir, ɣef ufutay-ines.

Page 63: Abeṛṛani n Albert Camus

63

Iban-ed ye&ya aṭas. Iqqim akken ddeqs yessusem makken tamacint-nni n tira, ur neḥbis ara aḍfaṛ umeslay, tettkemil awalen ineggura. Syin imuqel-iyi-d s usenqed akked cwiṭ n leḥzen. yenna-d s la&qel : « werǧin walaɣ ul yeqquṛen am wul-ik. Yark iqettalen d-i&ddan zdat-i run mi walan teswiṛa-yagi usufri ». Ṛuḥeɣ ad as-iniɣ belli run imi d iqettalen. Acu kan xemmeɣ ula d nek d yiwen seg-sen. D yiwet n tikti i d iyi-we&ṛen ad tekcem s allaɣ-iw. Dɣa yekker imiren usestan, am win yebɣan ad iyi-d-yini belli yekfa westeqsi. Yessuter-iyi-d kan ma yella neddmeɣ ɣef ayen xedmeɣ. Meyzeɣ cwiṭ dɣa nniɣ-as, deg umur n ndama n ṣṣeḥ, ḥulfaɣ kra akka uxenčew deg iman-iw. Iban iyi-d am win ur d iyi-nefhim ara. Ass-nni tiɣawsiwin ger-aneɣ ur kkemlent ara nnig wannect-a. Syin umbe&d, aṭas iberdan i deg-i ẓriɣ Asestan. Acu kan yettili yid-i ubugaṭu-inu. Dima qqaren-iyi-d kan ad d-sfehmeɣ kra imeslayen i d-nniɣ meqbel. Neɣ anezraf yettemsefham netta d ubugaṭu-inu ɣef acu ara ttewcaṛ&eɣ. Tidett kan ur d-lehhun yara yark deg-i di tegnatin-nni. Cwiya cwiya yuɣal imbaddel wamek i iteddu westeqsi-inu. Yettban-ed am akken Asestan yuɣal ur yecli& ara seg-i am akken dayen tamsalt-iw iṭṭebeq-itt, yerra-tt ɣer leqjaṛ. Yuɣal ur iyi-d-ibedder ara awal ɣef Ṛebbi akk ur t-walaɣ ara yark yeḥma akken yeḥma tikkelt-nni tamezwarut. Dɣa uɣalent tidiwnin-nneɣ am uqesseṛ. Kra n isteqsiyen, cwiṭ umeslay netta d ubugaṭu-inu, timlilit tekfa. Tikkwal mara yili umeslay d aqeṣṣaṛ s umata ssekcamen-iyi-d. Bdiɣ ad d-ttarraɣ nnefs. Ula d yiwen ur yelli dirit yid-i di teswi&in-nni. Kullec yettban-ed deg wemḍiq-is u tamsalt-iw yelha akken i tetteddu armi ḥulfaɣ s yiman-iw am ungif n «yiwen si tawacult ». Mrawyan (11) n wagguren umba&d, ayen yeṭṭef uheggi n taluft-inu ar cṛe&, zemreɣ ad d-iniɣ belli ttwehimeɣ

Page 64: Abeṛṛani n Albert Camus

64

cwiṭ imi werǧin fṛiḥeɣ ula d yiwen webrid ḥala di kra-nni n dqayeq kan makken ara d-iddu Usestan yid-i ar tewwurt n lbiru-s, ad-iyi-d-yefk tiyita tafessast ɣer tayett u ad iyi-d-yini : «dayen i wass-a, ay amasiḥ ddeǧǧal ». Dɣa ad iyi-yawin imiren iǧaddeṛmiyen.

Page 65: Abeṛṛani n Albert Camus

65

IXEF IIIXEF IIIXEF IIIXEF II Llant kra n tɣawsiwin werǧin bɣiɣ ad hedṛeɣ fell-asent. Makken kecmeɣ ɣer lḥebs, fehmeɣ di cwiṭ n wussan-nni imezwura belli ur beqquɣ ara ad d-mmeslayeɣ ɣef weḥric-agi n tudert-iw. Umba&d, ur fkiɣ ara azal meqqren i lecɣal-agi yellufḍen. Di tilawt, mači di lḥebs i lliɣ ussan imezwura : lliɣ am win yettṛaǧun ad d-yeḍru kra. Akka armi d timeẓriwt tamezwarut u d taneggarut i d-terza ɣur-i Marie i d-yebda kullec. Seg wasmi i d-ṭṭfeɣ tabṛatt-is (anda i d-teqqar belli ur as-&emden ara ad d-terzu ɣur-i imi nettat mači d tameṭṭut iw); Seg imiren i ḥulfaɣ belli taxibuṭ-agi tuɣal dayen d nettat i d axxam-iw u tudert-iw deg-s i teḥbes. Ass-nni deg-i ttwaṭṭfeɣ, rran-iyi ɣer yiwet n texxamt anda yufa-d lḥal llan aṭas imeḥbas, tuggett deg-sen d a&ṛaben. Ḍṣan mi yi-d-walan. Syin steqsan-iyi-d acu xedmeɣ. Nniɣ-asen nɣiɣ yiwen we&ṛab dɣa ssusmen. Acu kan amecwaṛ akka umba&d, mi d-yeɣli yiḍ, mlan-iyi-d amek ara ṣegmeɣ taduli-inu akk anda ara ṭṭseɣ. Ma tenḍeḍ cwiṭ seg yiwen n yixef n tferṣaddit, tzemreḍ ad t-tarreḍ d tasumta. Teɣẓi n yiḍ a ttazalent tillicin ɣef wudem-iw. Kra n wussan umba&d, rran-iyi wehdi deg yiwet n texxamt deg-i yella yiwen umetṛeḥ n wesɣar i tguni. S&iɣ yiwet n tḥibust n yiẓi akked yiwet n tbaqit n wuzzal. Lḥebs yezga-d iwsawen di temdint u, seg

Page 66: Abeṛṛani n Albert Camus

66

yiwet n teḍwiqt, ttwaliɣ-ed illel. Deg yiwen wass anda lliɣ ckentḍeɣ deg uzlan n ṭṭaq, udem-iw wehhaɣ-t ar tafat, mi d-yekcem yiwen u&essas, yenna-yi-d tes&iḍ zyaṛa. Xemmeɣ yezmer d Marie. Dɣa d ṣṣeḥ izga-d d nettat. Ddiɣ deg yiwen ukulwaṛ akken ad ṛuḥeɣ s aḥanu n tmeẓriwt, syin uliɣ kra n tiseddaṛin, taggara iqubel-iyi-d yiwen ukulwaṛ nniḍen. Kecmeɣ deg yiwen uḥanu meqqren yeččuṛen d tafat. Taxxamt-nni tebḍa ɣef qrad (3) n yeḥricen s sin iggeryajen imeqranen i tt-igezmen s teɣzi. Ger sin igeryajen-nni llant azal n ṭam (8) ar mraw (10) n lmitrat yebḍan imẓuṛen akked imeḥbas. Walaɣ Marie ɣer zdat, qbala s udem-iw s tqendduṛt-is mm-ijerdan akked wudem-is axemri. Si tama-inu anda qqimeɣ llan azal n mraw (10) imeḥbas, tugett deg-sen d a&ṛaben. Marie tella ger tezwawiyin, tufa-d iman-is ger snat temẓurin : yiwet d tamɣart iwumi kemcen icenfuren, yelsan aberkan, akked yiwet n tmeṭṭut taqebbanit yeččuṛen d acebbub, i yettmeslayen tettwehi s ifasen-is, taɣect-is d tazurant. Seg makken yeb&ed ger sin leḥyuḍ-nni ugaryaǧ, imeḥbas akked imẓuṛen-nsen ttuḥetmen ad mmeslayen s ṣṣut a&layan. Mi kecmeɣ nek, ẓ&aḍ n lehdur i d-ttarran leḥyuḍ iḥarfiyen uḥanu akked tafat d-ittmirin seg igenni ɣef lemrayat akk i d-yetteftutusen di tzeqqa, cuffen-iyi aqerruy-iw. Taxibuṭ-iw teččur d tasusmi u tetulles. Ilaq-iyi kra n wakud akken ad aɣeɣ tannumi dagi. Ɣas akken, ssawḍaɣ armi &eqlaɣ yark udmawen yellan din akken yelha, banen-iyi-d di tafat n wass. Walaɣ yiwen u&essas iqqim di teɣmert ukulwaṛ-nni yellan ger sin leḥyuḍ ugeryaj. Ṭṭaqa neɣ tugett imeḥbas d a&ṛaben akked twaculin-nsen qqimen ɣer lqa&a, wa iqubel-ed wayeḍ. Widak-agi ur da ttsuɣun ara. Ɣas akken yella lhaṛaǧ, ssawḍen ad myeslen i lehduṛ-nni-nsen yellan s la&qel. Asbecbec-nsen iqebṛen, mara yettali si swadda, ixeddem

Page 67: Abeṛṛani n Albert Camus

67

iwsawen am lmuziga yefren di lehduṛ yellan nnig iqerra-nsen. Annect-a yark, zik i t-sneqdeɣ mi yuẓeɣ ad hedṛeɣ i Marie. Tenteḍ s ageryaǧ, tettecmumuḥ-iyi-d s wayen tes&a n tezmert. Ufiɣ-tt d tin i icebḥen aṭas, acu kan ur ssawḍeɣ ara ad as-t-iniɣ. « Ihi amek? i yi-d-tenna s ṣṣut &layen ». «Ihi, akka ». « Ur tes&iḍ acu i k-yuɣen, ahat yella kra i teḥwaǧeḍ ? » «ih , kulec ». Nessusem. Mazal Marie ad tettecmumuḥ. Tameṭṭut-nni tabbelbult tettsuɣu-d ɣer lǧaṛ-iw, ahat d argaz-is, yiwen akken uterras acebḥan yes&an iẓri aquran. D lehduṛ i ttkemmilen. «Jeanne tugi ad t-tawi yides, tessuɣ-as s lqed ugerjum-is » « ih,ih, i s-ed yeqqar wergaz-nni ». « Nniɣ-as ad t-tarreḍ asmi ara ad d-tefɣeḍ, u ɣas akken tugi ad t-tawi ». Marie si tama-s, tenna-d s ssuɣat belli Raymond ad iyi-d-yessawaḍ slam, nniɣ-as : « tanemmirt ». Acu kan taɣect-iw iɣum-itt lǧaṛ-iw i s-yennan : « ma yella bxir i yella». teḍṣa tmeṭṭut-is mi s-ed-terra tmeṭṭut-nni belli : « werǧin yeḥla am akka yeḥla tuṛa». Lǧaṛ-iw yellan si tama tazelmaṭ, yiwen ilemẓi amecṭuḥ bu-tfetusin tirqaqin, yessusem, ur tes&iḍ acu i d-yeqqar. Walaɣ-t yeqqim qbala ɣer yiwet n temɣart, ttmesmuqulen s ifeṭṭiwjen deg wallen. Acu kan ur s&iɣ ara akud akken ad ten-sneqdeɣ imi Marie tsuɣ-iyi-d belli ilaq ad ṭṭfeɣ deg usirem. Nniɣ-as : « ih ». Di lawan i deg-i i tt-ttmuquleɣ riɣ ad zemḍeɣ tayett-is i tɣum s tqendduṛt. Bɣiɣ abeḥnuq-nni aṛqaq, ur walaɣ acu zemreɣ ad ssirmeɣ nnig-s. Ahat dayen i d-teqṣed Marie imi mazal-itt dima tettecmumuḥ. Ḥala temlel n tuɣmas-is i ttwaliɣ akked unekmuc n wallen-is. Terna-d tsuɣ-ed : « ad d-teffɣeḍ, syin ad nezweǧ! ». Rriɣ-as : « tumneḍ ad d-fɣeɣ ? ». Nniɣ-d akka akken kan ad d-iniɣ kra. Dɣa tenna-d s uɣiwel akk dima s

Page 68: Abeṛṛani n Albert Camus

68

ṣṣut a&layan, ad iyi-d-serḥen u ad nernu ad n&um daɣen di sin. Ula d ttameṭṭut-nni nniḍen yellan ɣer tama n Marie tettsuɣu, u tenna-yas-d acu yellan zdaxel n tḍella&t i n-teǧǧa zdat tewwurt. Ilaq ad t-inadi, imi ɣlay wacḥal yeswa. Lǧaṛ-nni nniḍen akked yemma-s mazal ttmesmuqalen. Asbecbec n wa&ṛaben yettkemmil ddawat-nneɣ. Di beṛṛa tafat tuɣal am tin icuffen deg teftist. Ḥulfaɣ i yiman-iw uḍneɣ u lemmer ttafeɣ ad nnejma&eɣ ɣer tsilult-iw. Ṣṣut iqeṛṛeḥ-iyi. Si tama nniḍen bɣiɣ ad zhuɣ s tmuɣli di Marie. Ur ẓriɣ ara acḥal n wakud i i&eddan. Temmeslay-iyi-d Marie ɣef ixeddim-is u dima tettecmumuḥ mebla aḥbas. Asbecbec, issixen, lehduṛ ttemyegzamen am ijewwiyen deg igenni. Taḥnact n tsusmi yark yellan din, tella ɣer tama-w anda yella ilemẓi-nni amecṭuḥ akked temɣart-nni yettmesmuqalen. Cwiya cwiya wwin a&ṛaben. Akken iffeɣ umezwaru ters-ed tsusmi. Tamɣart-nni taqurant tuẓa-d s uzlan, di lawan-nni yiwen u&essas iwehha-yas i mmis. yenna-yas-d : « ṛuḥ di lehna, a yemma». U nettat tes&edda afus-is ger wuzlan-nni akken ad as-twehhi. Teffeɣ temɣart makken i d-ikcem yiwen wergaz, ačappun deg ufus-is, iṛuḥ-d yeṭṭef amḍiq-is. Skecmen-ed imiren yiwen umeḥbus ukud yehdeṛ s ḥamu acu kan s la&qel, imi tuɣal teɣli-d tsusmi deg uḥanu-nni n tmeẓriwt. Usan-d, wwin lǧaṛ-iw ayeffus dɣa tenna-yas tmeṭṭut-is mebla ma tessenɣes di taɣect-is am akken ur tfaq ara belli fiḥel ssuɣat: « ɣur-ek, ṭhella u ḥader iman-ik ». Syin tewweḍ-ed nnuba-w. Twehha-d ar ɣur-i Marie s tḍudacin, amzun akken d tasudent. Zziɣ-d udem-iw ɣur-es meqbel ad d-fɣeɣ. Nettat mazal-itt teqqim, udem yenteḍ ɣef ugeryaǧ, tettecmumuḥ-d dima s icenfuren-is iceṛqen akk yeqquṛen.

Page 69: Abeṛṛani n Albert Camus

69

U terni yara aṭas tura-yi-d tabṛatt. U seg imiren i bdant tɣawsiwin ɣef wacu ur bɣiɣ ara ad d-addreɣ ula d yiwen n wawal. Yernu mebla ma zeggdeɣ ameslay imi llan aṭas n widak i wumi ur teshil ara liḥala am nek. Ussan imezwura n twaṭṭfa-inu i tew&eṛ fell-i ; Ayen i yi-we&ṛen dakken mazal deg-i tikta n wergaz yes&an tilleli. Amedya, beqquɣ ad iliɣ di teftist akk ad kecmeɣ s illel. Asmekti n tengga (Vague) timenza seddaw iḍarren, anekcum n tfekka s aman akked westa&fu ttafeɣ deg-sen, yerra-yi deg yiwen umecwaṛ ḥulfaɣ i wacḥal mqaraben laḥyuḍ-agi n lḥebs. Annect-a ḥulfaɣ-as kra kan n wagguren. Syin akkin ḥala tikta n yiwen umeḥbus i d-mazal ttmurudent deg wallaɣ-iw. Ttṛaǧǧuɣ tufɣa n yal ass deg-i ttḥewiseɣ di lḥaṛa n lḥebs neɣ zyaṛa-nni ubugaṭu-inu. Ayen i d-mazal n wakud ttafeɣ-as-d amek i s-xeddmeɣ. Xemmeɣ acḥal d abrid lemmer di d-kkreɣ di lǧedra useklu yeqquren, mebla ccek tili ur se&uɣ ara acu ara xedmeɣ ḥala tamuɣli ar tjeǧǧigt igenni, cwiya cwiya ahat ad uɣaleɣ ad aɣeɣ tannumi din. Ahat ad ttṛaǧuɣ igelfan n yefṛax melmi ara d-&eddin neɣ tijlibin n wagu am wakken ttṛaǧuɣ akka tura di lḥebs-agi tikkrabaḍin izelgen ubugaṭu-inu u am akken lliɣ daɣen a ttraǧuɣ deg yiwet akken n tudert nniḍen, ass n ssebt akken ad d-zemḍeɣ ger iɣallen-iw am tɣumdin taksumt taleggaɣt n Marie. Tidett kan, mara immeyez wemdan akken iwata, nek mači di lǧedra useklu i yelliɣ. Aṭas n lɣaci i yettuɣaḍen ugar-iw. Dɣa tikti-yagi d tikti n yemma, u dima tettales-as-d, belli nezmer ad nnaɣ tannumi di kulci. Daɣen, ur da sseb&adeɣ ara dima annect-agi yark deg uxemmem. Agguren imezwura we&ṛit fell-i aṭas. Acu kan lḥeṛs i ḥeṛseɣ iman-iw i&awen-iyi ad ṣebṛeɣ akken ad &eddin wussan. Amedya, icɣeb-iyi beqqu n tilawin. Lliɣ meẓẓiyeɣ. werǧin xemmeɣ ɣef Marie s timmad-is. Acu kan ttxemmimeɣ ɣef tmeṭṭut, ɣef tilawin, ɣef tidak yark sneɣ, ɣef

Page 70: Abeṛṛani n Albert Camus

70

tegnatin yark i deg i tent-ḥemleɣ, armi tuɣal tsilult-iw teččur d udmawen akk izdeɣ-itt lebɣi-inu meqqren. Si tama, annect-a icɣeb-iyi aṭas. Si tama-nniḍen annect-agi inneq akud u yes&edday-it. Ssawḍeɣ armi i &edleɣ nek d umeqran i&essasen i d-iteddun d weqcic n tkuzint lawan n leftuṛ. D netta i d amezwaru i d iyi-d-ihedṛen ɣef tlawin. Yenna-yi-d belli d tinna i d taɣawsa tamenzut seg wacu i d-ttcetkin wiyaḍ. Nniɣ-as ula d nek am wiyaḍ u annect-a mači d lḥeq. « Acu kan, i d-yenna, ɣef annect-a i ken-ttarran ɣer lḥebs — amek akka ɣef annect-a?— ih, tilleli, d annect-a. ttakkasen-awen tilleli, daya ». Werǧin xemmeɣ i wannect-a. Qebleɣ acu i d-yenna : « d tidett, i s-nniɣ, mulac anida-t lexlaṣ ih, tfehmeḍ keč ziɣ. Wiyaḍ ala. Acu kan taggara ttafen amek ara kksen lxiq i yiman-nsen ». Syin iṛuḥ u&essas. Daɣen yella weɣbel akked taluft n ddexxan. Makken kecmeɣ ɣer lḥebs, kksen-iyi ta&eggaṭ-iw akked tnelwa usebbaḍ-iw akked tekkrabaṭ-iw akked wayen yark yellan di leǧyubat-iw, ladɣa ddexxan. Akken kecmeɣ ɣer ssilul, sutreɣ ad iyi-d-rren ddexan; Acu kan nnan-iyi-d d lmuḥal. We&ṛit fell-i wussan imezwura. Ahat d annect-a i yi-fkan tiyta tameqrant. Wwḍeɣ armi tsummuɣ iqecaḍen n wesɣar i d-teksaɣ seg wusu. Ass meṛṛa ttḥalfuɣ-as i tuzya uqerru. Ur fhimeɣ ara amek i d iyi-kksen annect-a ɣas ma yella ur yettḍuṛu yiwen. Umba&d fehmeɣ belli annect-a yettekka di lexlaṣ. Acu kan uɣaleɣ imiren, dayen uɣeɣ tannumi, dɣa yuɣal lexlaṣ-nni ur yes&i yara azal ar ɣur-i. Ma tekkseḍ iɣeblan am wigi, nek mači d win i yetɣebnen aṭas. Tamsalt yark tuɣal d amek ara nɣeɣ akud-iw. Uɣaleɣ ur tes&iḍ acu yesseḥzanen segmi bdiɣ a lemdeɣ amekti. Uɣaleɣ tikkwal ttxemmimeɣ ɣer texxamt-iw u, deg wallaɣ-iw, ttṛuḥuɣ si teɣmert ar tayeḍ, ḥettbeɣ-d tiɣawsiwin i d-ttemliliɣ deg webrid-iw. Tikkelt tamenzut ttɣawaleɣ deg-

Page 71: Abeṛṛani n Albert Camus

71

s aṭas. Syin tuɣal-iyi yal mara s-d-&iwdeɣ ssiɣzifeɣ-t. Imi ttmektayeɣ-d yal agerwaz (meuble) u deg yal yiwen deg-sen, ttmektayeɣ-d tiɣawsiwin yersen fell-as, u yal taɣawsa ttmektayeɣ-d amek i tga. Ttmektayeɣ-d di yal yiwet ma yella deg-s tṛuẓi neɣ yella uqeccem, nwel-nsent neɣ amus yellan deg-sent. Di lawan-nni tta&raḍeɣ akken ur d iy-ittṛuḥu yara lxiḍ n leḥsab akken ad yemmed yark leḥsab-iw. Armi kra n smanat umba&d i ssawḍeɣ zemreɣ ad s&eddiɣ swaye& ḥala di leḥsab n legrawez yellan di texxamt-iw. Segmi rennuɣ ttmeyyizeɣ segmi i d-ssuffuɣeɣ seg wallaɣ-iw tiɣawsiwin yefren neɣ yettwattun. Fehmeɣ imiren belli argaz yeddren ḥala yiwen wass izmer ad yedder lqern di lḥebs. Ad yes&u ddeqs n imektiyen akken ur i&eggu yara deg yiman-is. Nezmer ad d-nini belli dayen yelhan. Tella daɣen tguni. Tazwara ur gganeɣ ara akken i ilaq deg iḍ akk ur da gganeɣ ara maḍi deg wass. Cwiya cwiya uɣalen armi ṣeggmen wuḍan-iw akk uɣaleɣ gganeɣ deg wass. Zemreɣ ad d-iniɣ belli, deg wagguren-agi ineggura, uɣaleɣ gganeɣ ger 16 ɣer 18 n swaye& deg wass. Ttɣimint-iyi-d imiren ḥala seddis (6) n swaye& neqqeɣ-tent di leftuṛ, deg usired, akked imektiyen-iw d umezruy n Tchécoslovaquie. Ger umetṛeḥ-iw akked wesɣar-is ufiɣ yiwen lkaɣeḍ uǧeṛnan i wumi mazal cwiṭ ad yenṭeḍ s abeḥnuq, yuɣal d awraɣ u d aceneltaḥ. Iḥekku-d ɣef yiwet n tmacahutt i wumi tṛuḥ tazwara, iban mebla ccek teḍra di tmurt n Tchécoslovaquie. Yiwen wergaz iǧǧa taddart-is di tmurt n Tchécoslovaquie akken ad inadi ɣef uɣrum-is. 25 isseggasen umba&d, yuqel d ameṛkanti i d-yuɣalen ɣer tmurt-is s temeṭṭut akked weqcic mecṭuḥen. Yemma-s teṭṭef yiwen usensu nettat d yelli-s di taddart-nsen. Akken ad tent-yessefṛeḥ mebla ma faqent, iǧǧa tameṭṭut-is akked mmi-s

Page 72: Abeṛṛani n Albert Camus

72

deg yiwen usensu-nniḍen, dɣa iṛuḥ ɣer yemma-s ur t-ne&qil ara mi yekcem ɣur-es. Akken ad yeḍs cwiṭ yid-sent, yekra taxxamt i yiḍ-nni. Daɣen yezzaken-asent adrim i d-yewwi yides. Deg yiḍ-nni, nɣant-tt, yemma-s akked weltma-s, s yiwet n tiyta n tefḍist s aqerru akken ad t-akrent, syin ḍeqrent tafekka-s s asif. Taṣebḥit n wass-nni, tṛuḥ-d tmeṭṭut-is, tenna-yasent anwa-t meqbel ad tẓer acu i t-yuɣen. Dɣa yemma-s t&elleq iman-is imiren. weltma-s tḍegger iman-is ɣer zdaxel n lbir. Ahat ɣriɣ tadyant-agi ugar n alef iberdan. Si yiwet n tama mači d ayen ara yamen wemdan. Si tama-nniḍen, tezmer ad teḍru. Akken d as-yehwa tella, ɣur-i argaz-nni yuklal-itt cwiṭ imi ur ilaq ara ad yurar akken. Akka ihi, s swaye& n tguni, akk s imektiyen, s tɣuri n tedyant-agi akked ubeddel ger tili akked tafat i&edda wakud. Ɣriɣ meqbel belli yettṛuḥu uḥalfu n wakud di lḥebs. Acu kan tikti-yagi ur tes&iḍ acu n lma&na tes&a deg wallaɣ-iw. Ur fhimeɣ ara amek zemren ad ilin wussan ɣezzifit akk wezzilit deg yiwen lawan. Ɣezzifit akken ad ten-yedder wemdan d ayen i deg-i ulac ccek, acu kan zelgen u &ewǧen aṭas armi wa ikeččem deg wayeḍ. Ttṛuḥun-asen yismawen-nsen. ḥala awalen n yiḍelli akked uzekka i d-yegran s&an azal ɣur-i. Yewwas makken iyi-d-yenna u&essas belli ssawḍeɣ semmus (5) n wagguren dagi, ɣas umneɣ-t ur t-fhimeɣ ara. Ɣur-i ḥala yiwen wass i yett&eddin deg tsilult-iw akked yiwen kan ixeddim i wumi tt&awadeɣ. Ass-nni, umba&d mi yeffeɣ u&essas, muqleɣ udem-iw di tgamilt-iw n wuzzal. Tban-iyi-d teswiṛa-w am tin izemḍen ɣas ma yella tta&raḍeɣ ad as-cmumḥeɣ. Ssembbawleɣ-tt zdat-i, ḍsiɣ- as. U ɣas akken teqqim teqqur u teḥzen. Ass akken yebda ad ikfu u d tagi i d ssa&a ɣef ur bɣiɣ ara ad d-mmeslayeɣ, d ttagnitt-agi n war isem, deg-i zhir d ssuɣat n tmeddit ttalint-ed si yal ixef n lḥebs deg yiwet n terba&t yessusmen. Uẓaɣ ɣer teḍwiqt u,

Page 73: Abeṛṛani n Albert Camus

73

di tafat taneggarut, muqleɣ i tikkelt-nniḍen teswiṛa-w. Ar tura mazal-itt tesxenfeṛ. Ulac acu yessewhamen deg-s imi, imiren, ula d nek akkenni i lliɣ ? di lawan-nni dɣa, u d tin i tikkelt tamezwarut deg wagguren-agi yezrin, i deg-i sliɣ akken ilha i taɣect-iw. Ɛeqleɣ-tt d tin yeṭenṭunen seg wacḥal-aya n wussan deg imeẓẓaɣ-iw dɣa din i fehmeɣ belli annect-nni n wussan i&eddan, ziɣ lliɣ ttmeslayeɣ weḥdi. Mmektaɣ-d imiren acu i d-tenna tefremlit-nni asmi tettwanṭel yemma. Ala, ulac tifrat, yiwen ur yezmir ad ixemmem amek gant tmeddiyin di lḥebs.

Page 74: Abeṛṛani n Albert Camus

74

IXEF IIIIXEF IIIIXEF IIIIXEF III

Zemmreɣ ad d-iniɣ belli anebdu yuɣal-ed zik deg umur unebdu. Ẓriɣ belli makka i d yewweḍ weẓɣal amenzu, iban yella walba&ḍ n tɣawsiwin ara d-yennunten di temsalt-iw. Tamsalt-iw tettujared di teglellit (la session) taneggarut n cṛe& n tikkelt-agi u taglellit (session) n tikkelt-agi ad tekfu deg waggur n yunyu. Ameslay yekmaṣa deg wexxam n cṛe&, makken di beṛṛa, iṭij isserɣ igenni. Abugaṭu-inu yenna-yi-d ur tettɣim ara nnig sin neɣ qrad (3) n wussan . « Yernu, i d-yerna deg awal-is, inezrafen (les juges) ad ɣiwlen imi tamsalt-ik mači d tin i yes&an azal s waṭas di teglellit (la session). Tella yiwet n temsalt n yiwen ubabat yenɣa mmi-s, d nettat ara i&eddin umba&d mara t&eddi temsalt-ik.» Ɣef tẓa (7) d wezgen n tṣebḥit, ṛuḥen-d wwin-iyi di tkkeṛṛust n lḥebs s axxam n cṛe&. Sin iǧadeṛmiyen-nni skecmen-iyi ɣer yiwet n texxamt yettraḥen d tidi. Neqqim din nettṛaǧu deffir yiwet n tewwurt nselle-d syin i lehduṛ, i usiwel, i uzuɣeṛ ikkersiyen akked usggerwez i yi-d-yesmektan timeɣriwin n tezniqt-nneɣ anda, umba&d ccna nettara ikkersiyen di ṭṭerf akken ad neg taqa&ett i cḍeḥ. Nnan-iyi-d iǧadeṛmiyen belli ilaq ad neṛǧu inezrafen(les juges), dɣa yiwen seg-sen yefka-yi-d ageṛṛu i yugiɣ. Yesteqsa-yi-d cwiṭ umba&d « ma tqelqeɣ ». Rriɣ-as ala.

Page 75: Abeṛṛani n Albert Camus

75

Tzemreḍ ad d-tiniḍ belli bɣiɣ ad ẓreɣ amek i tḍeṛṛu deg wexxam n cṛe&. Werǧin i d-teɣli tegnitt akken ad ḥeḍreɣ : « ih, id-yenna uǧadeṛmi wis sin, acu kan taggara yettili-d &eggu ». Cwiṭ umba&d, teṭṭenṭṭen yiwet n tnaqust tamecṭuḥt di texxamt-nni. Kksen-iyi-d imiren rrebg n wuzzal s wacu ttwaqnen ifassen-iw. Llin-d tawwurt dɣa skecmen-iyi ɣer tekwatt n imerdiyen (les accusés). Tazeqqa-nni n cra& teččuṛ d lɣaci. Ɣas akken, ṭwiqan ttwamedlen, mazal iṭij ikeččem-ed si ger cqayeq-nsen armi tuɣal liḥala teqbeṛ zdaxel. Ula d lmeryat-nsen ǧǧan-ten medlen. Qqimeɣ, iǧadeṛmiyen qimen-d s idisan-iw. Dɣa imiren i walaɣ yiwen n ṣṣef n wudmawen zdat-i. La d-ttmuqulen meṛṛa ɣuri : fehmeɣ belli d nutni i d imggaliyen (les jurés). Acu kan ur zmireɣ ara ad d-iniɣ acu i ten-yessemgaraden seg-wa ɣer wayeḍ ḥala yiwet n tɣawsa i wumi ḥulfaɣ : lliɣ zdat n tbbankiṭ n utṛamway u yark iminigen-nni s wer-isem ssenqaden-d amaynut-agi i d-yusan ma yella n wayen icemten deg-s. Ẓriɣ mači d ayen i icemten i ttnadin imi ayen ttnadin d anwa i yenɣan. Akken d as-yehwa yella wemgarad ger-asen, mači dayen meqqren; Nek ɣur-i d tikti-yagi i d-yemɣin deg allaɣ-iw. Daɣen anect-en yark n lɣaci, yellan di tzeqqa-agi imedlen am tbbewaṭ, yessufeɣ-iyi cwiṭ la&qel. Muqleɣ daɣen s imnezhen, ur &qileɣ ula d yiwen n wudem. Tikkelt tamezwarut ur faqeɣ ara belli lɣaci-yagi yark yettemddeḥas akken kan ad iyi-walin. Uɣeɣ tannumi, lɣaci ur cli&en ara seg-i. Ilaq-iyi aṭas n tezmert akked wexbac deg wallaɣ-iw akken ad fehmeɣ belli d nek i d ssebba uherwel-agi yekkren. Nniɣ-as i uǧadaṛmi : « aṭas n lɣaci ! » Yenna-yi-d, ssebba d iɣmisen dɣa iwehha-yi-d yiwet akken n terba&t yeqqimen ɣer yiwet n ṭṭabla ddaw uqejmuṛ n imggaliyen (jurés), yenna-yi-d : « hat-iten ». Nniɣ-as : « anwi ?» Dɣa yules-as-d

Page 76: Abeṛṛani n Albert Camus

76

: « iɣmisen». Yessen yiwen seg ineɣmasen i t-id-iwalan imiren dɣa iṛuḥ-ed qbala ɣur-neɣ. D yiwen akken n wergaz meqqren cwiya di la&meṛ, d uḥdiq, s yiwen wudem icenfen cwiṭ. yefka-yas labbas i uǧadaṛmi s leqddeṛ, izmeḍ-as afus-is s leḥṛaṛa. Sneqdeɣ imiren belli yark lɣaci-nni ttemlilin, ttemsawalen u ttqessiṛen ger-asen, am di tarba&t anda nḥemmel ad d-nemlil widak igan am nekkni. Fehmeɣ belli nek am wakken d yiwen imjenteḍ i d yernan sufella. Ɣas akken aneɣmas-nni yemmeslay-iyi-d s wecmumeḥ. Yessarem-iyi ad i&eddi cṛe&-inu akken yelha. Nniɣ-as tanemmirt dɣa yerna-d : « teẓriḍ, ncuf cwiṭ tamsalt-agi-inek. Deg unebdu ulac ɣef wacu ara hedṛen iǧeṛnanen. Ḥala tamsalt-agi-inek akked tin n win yenɣan baba-s i yes&an azal cwiṭ.» Syin yezzaken-iyi-d, di terba&t-nni ansi i d-iṛuḥ, yiwen akken n wergaz yettcabin s amergu iqebban, yelsan nwaḍer timeqranin yes&an leḍruf iberkanen. Yenna-yi-d belli netta d imcegge& n yiwen weɣmis n "Paris" : « mači di ddra-k i d-iṛuḥ. Yussa-d ad yeḍfer tamsalt-nni n wergaz yenɣan baba-s, dɣa ssutren-as-d ad ixeggel kra imeslayen ɣef temsalt-ik ». Dagi daɣen, qrib i s-nniɣ tanemmirt. Acu kan ugadeɣ ad d-tban d smaṭa. Iwehha-d ɣur-i, netta s wezmumeg, s ufus-is dɣa iṛuḥ. Syin neṛǧa kra n dqayeq. Abugaṭu-inu yusa-d s tqendduṛt-is, zzin-as-d ibugaṭuyen nniḍen, imeddukkal-is. Iṛuḥ s ineɣmasen, ixemmes d kra ifassen. Qeṣren cwiṭ, ḍsan kra u banen-d zhan armi d lawan i deg-i teṭṭenṭṭen tnaqust di tesga. Uɣalen yark s imeḍqan-nsen. Iṛuḥ-d ɣuri, yefka-yi-d labas, iweṣṣa-yi-d ad d-rreɣ i yesteqsiyen s kra kan imeslayen, ur ilaq ara ad sɣezfeɣ awal, ur ilaq ara ad d-rnuɣ s ɣur-i akk ilaq ad tteklaɣ fell-as deg wayen i d-yegran. Si tama-w tazelmaṭ, sliɣ i weḥnunef n ukkersi yuɣalen ɣer deffir dɣa walaɣ yiwen wergaz meqqren u rqiqen, yelsa-

Page 77: Abeṛṛani n Albert Camus

77

d s nwel azegzaw, ijme&-ed akk ijufaṛ n tqendduṛt-is yeqqim isers iman-is s lemḥadra. D netta i d Lewkkil n tegduda (le procureur). Yiwen n Llusi (le huissier) issuɣ-d ad d-i&eggen s unekcum n inezrafen. imiren swaswa, sin yesbbuḥruyen n trisiti bdan acexxeṛ-nsen. Qrad(3) n inezraf, sin lsan-ed aberkan, wis qrad yelsa-d s uzeggaɣ, wwin-ed yidsen ddussiwat mi d-kecmen. Ɣawlen tikli ɣer udekkan i d-yezgan iwsawen n tzeqqa. Argaz-nni i d-yelsan taqendduṛt tazeggaɣt yeqqim deg ufutay alemmas, isers tacacit-is zdat-es, yesfeḍ tabelɣust-is s yiwet n tmacwaṛt dɣa yenna-d belli agraw hat-an yelli. Yufa-d lḥal ineɣmasen ṭṭfen istiluyen deg ifassen-nsen. Ttbanen-d maṛṛa amzun ur cli&en ara akk amzun tmesxiṛen. Ɣas akken, yiwen seg-sen, win akken i d-yelsan akustim aberkan s tekkrabaṭ tajenjaṛit, isers astilu-s zdat-es u yebda ad iyi-d-yettmuqul. Deg wudem-nni-ines deg-i temxallaf cwiṭ tama tazelmaṭ akked tyeffust, ḥala allen-is i yi-d-ittbanen d tizemṛaqin, ad iyi-d-ssenqadent, mebla ma tzemreḍ ad d-teɣreḍ deg-sent acemma yettwasnen. Ḥulfaɣ-as am wakken d nek i d-yettmuqulen iman-iw. Ahat ɣef annect-a akk daɣen imi ur uɣeɣ ara tannumi d wemḍiq-agi, degmi ur fhimeɣ ara acu yeḍran syin : Taseqqaṛt n imggaliyen (les jurés), isteqsiyen uselway n cra& yefka i ubugaṭu-inu, i lewkkil n tegduda (procureur) akked imggaliyen (les jurés) ( di mkul tikkelt tezzin iqerra-nsen ɣef yiwen webrid ɣer tama unezraf), ɣran-d yiwen usebtar deg-i &eqleɣ kra n yiswawen imukan akked yemdanen, akked kra isteqsiyen-nniḍen i ubugaṭu-inu. Aselway yenna-d belli ad yessiwel i yinagan. Llussi (huissier) yeɣra-d kra n yismawen i yewwin ddehn-iw. Si tlemmast n yemnezhen yellan meqbel ttban-iyi-d kifkif-iten yark, walaɣ-ten mi d-tekkren yiwen yiwen akken ad ɣaben

Page 78: Abeṛṛani n Albert Camus

78

syin seg yiwet n tewwurt i d-yezgan di teɣmert n tzeqqa, anemhal n wexxam n yemɣaren akked u&essas-is, amɣar-nni n Thomas Pérez, Raymond, Masson, Salamano, Marie. Taneggarut-agi twehha-yi-d s ufus-is am tin itqelqen cwiṭ. Wehmeɣ deg-i amek ur ten-&qileɣ ara meqbel aya, di lawan-nni i d-ssawlen i yisem aneggaru, Celeste, i d-yekkren yeffeɣ. Ɛeqleɣ ar tama-s tameṭṭut-nni tamectuḥt n usečču i d-yelsan tajakiṭ-nni-ines, tettban-ed teqqur u teḥḍem. Tettmuqul-iyi s yiwen n ḥamu deg wallen-is. Acu kan ur ufiɣ ara akud akken ad xemmeɣ ayɣer i yi-d-tefka tamuɣli-nni imi aselway yebda ameslay-is. Yenna-d tura ara yebdu umeslay n ṣṣeḥ u fiḥel ad d-i&eggen belli tlaq tsusmi. Ar ɣur-es netta yella dagi akken kan ad iwehhi ameslay di temsalt-agi mebla ma immal ɣer yiwen. U yebɣa daɣen ad yeddu cṛe& s tin la&qel d lma&qul. Jjijma ara d-terr tarba&t n yemeggaliyen (les jurés) ad d-yettwaṭef s wudem n lḥaq u, akken d as-yehwa teffeɣ, yeggul ad d-yessufeɣ imnezhen si tzeqqa di cwal amezwaru ara yeḍrun. Azɣal yebda yettali u ttmuquleɣ ɣer imnezhen mi la sbbuḥruyen s iǧeṛnanen. Annect-a yettak-ed yiwen n ṣṣut n lkaɣeḍ ikkṛefẓen. Aselway iwehha-yas i Llussi i d-yewwin qrad (3)n tsebbuḥray n lḥelfa yettwaẓḍen i yinezrafen i ten-yesxedmen imiren kan. Bdan asteqsi-inu imiren. Aselway yesteqsa-yi-d s la&qel, iban-iyi-d amzun yella acemma akka n leḥdaqa di taɣect-is. Steqsan-iyi-d daɣen ɣef yisem-iw u ɣas ma yella cenfeɣ cwiṭ, xemmeɣ belli dayen ilaqen, imi dayen n diri aṭas ma yella yettucaṛa& walba&ḍ n yergazen deg umur n wayeḍ. Syin yebda uselway yettales-d tadyant-nni i xedmeɣ, yettmuqul-ed ɣur-i umba&d yal sin neɣ qrad(3) n wawalen akken ad yi-d-yini : «neɣ akka ? ». Yal tikkelt ttarraɣ-as : «ih, ad mass aselway», akken iyi-d-iweṣṣa ubugaṭu-inu ad

Page 79: Abeṛṛani n Albert Camus

79

xedmeɣ. Annect-a yeṭṭef aṭas n wakud imi aselway iḥekku-tent-id yiwet yiwet. Di lawan-nni llan ineɣmasen ttarun. Ḥulfaɣ i tmuɣli n umaẓuz ineɣmasen akked tin n ttmeṭṭut-nni tamecṭuḥt taqurant. Tabbankiṭ utṛamway tezzi meṛṛa ɣer tama uselway. Aneggaru-yagi ineḥneḥ cwiṭ, inuda ger isebtar n ddusyi-ines dɣa yezzi-d ɣuri u netta mazal-it yesbbuḥruy i yiman-is. Yenna-yi-d belli ilaq tura ad yebder kra n tneqiḍin i d-yettbanen ba&dent ɣef temsalt-agi-inu, acu kan ahat d nutenti i d ṣṣeḥ. Fehmeɣ imiren belli ad d-yuɣal s ameslay ɣef yemma dɣa ḥulfaɣ din acḥal tteddiggutiɣ seg wanect-en. Yesteqsa-yi-d ayɣer rriɣ yemma s axxam n yemɣaren. Rriɣ-as belli xuṣṣeɣ idrimen akken ad tt-tt&asseɣ, neɣ akken ad tt-dawiɣ deg wexxam. U rniɣ-as belli ula d yiwen sseg-nneɣ, la yemma la nek, ur yettṛaǧu kra seg wayeḍ, wala seg walba&ḍ-nniḍen, u nniɣ-as dayen newweḍ armi nuɣ tannumi di tudert-agi-nneɣ tajḍiṭ, akken i d-tusa, tusa-d. Aselway yenna-d belli ur yebɣi yara ad isemmeṭ aṭas di temsalt-agi n yemma dɣa yessuter di lewkkil (le procureur) ma yella yes&a kra isteqsiyen nniḍen. Aneggaru-yagi yezzi-yi-d s wezgen uzagur-is u, mebla ma yemuqel-ed ar ɣur-i, yenna-d ma yebɣa uselway ad as-isemmeḥ netta ad iyi-steqsi ma yella uɣaleɣ ar te&wint weḥdi kan s nniya ad nɣeɣ a&ṛab-nni. « Ala» i d as-d-rriɣ. « Ihi, ayɣer tella tmeẓyant yides u ayɣer i d-yuɣal s amḍiq-nni swaswa? » Nniɣ-as d zheṛ kan. Dɣa lewkkil yekfa awal-is s yiwet n taɣect n diri : « daya i bɣiɣ ad ẓreɣ tikkelt-agi ». Ayen akk i d-yernan yark umeslay d abunexluḍ, ladɣa i nek. Acu kan umba&d ubeddel n kra imeslayen, yenna-d uselway belli yekfa wegraw, ad ikemmel tameddit akken ad isel i yinagan.

Page 80: Abeṛṛani n Albert Camus

80

Ur ufiɣ ara yark akud akken ad xemmeɣ. Wwin-iyi, ssulin-iyi di tkkeṛṛust i yi-ssawḍen ɣer lḥebs anda i d-ččiɣ. cwiṭ kan akken mi bdiɣ ad ttfaqeɣ belli a&yiɣ, ṛuḥen-d ad iyi-rren; Kulec yetta&wad-ed, ufiɣ-d iman-iw di tzeqqa-nni, dima zdat d wudmawen-nni. Acu kan yuɣal yerna weẓɣal akk am akken d la&ǧeb yal yiwen seg imggaliyen , lewkkil, abugaṭu-inu akked kra n ineɣmasen s&an yark deg ifassen-nsen tisbbuḥruyin. Aneɣmas-nni ameẓyan akked d tmeṭṭut-nni tamecṭuḥt llan ula d nutni din. Ɣas ur da sbbuḥruyen ara, u daɣen llan ad iyi-d-ttmuqulen mebla ma nnan-d acemma. Cerweɣ-d tidi iɣumen udem-iw. Ur d-rriɣ ara s lewhi n wemḍiq anda lliɣ akk s yiman-iw armi i sliɣ ssawlen-as i unemhal n wexxam n yemɣaren. Steqsan-t ma yella tettcetki-d yemma seg-i dɣa yerra-yasen-d belli ih acu kan akken yark ittcetkin yemɣaren n wexxam-nni. Yenna-yas uselway ma yella tettcetki-d swaswa mi tt-rriɣ s axxam n yemɣaren dɣa yerra-yas-d : « ih » unemhal. Acu kan tikkelt-agi ur tes&iḍ acu i d-yerna. Deg yiwen usteqsi nniḍen, yerra-yas-d belli yewhem di la&qel s&iɣ ass n tenṭelt n yemma. Imuqel unemhal s ixef isebaḍen-is, syin yenna-d belli nek ass-nni ur bɣiɣ ara ad waliɣ udem n yemma, daɣen ur ruɣ ara ula d yiwen webrid akk ṛuḥeɣ-ed imiren kan umba&d tanṭelt mebla ma qimeɣ cwiṭ ar uẓekka-s akken ad as-d&uɣ. Yiwet n tɣawsa nniḍen i t-yeswehmen cwiṭ : yiwen seg ixeddamen n tkebbanit iẓekwan yenna-yas-ed belli ur ẓriɣ ara acḥal di la&meṛ n yemma. Ters-ed tsusmi yiwen umecwaṛ akken, u aselway yessuter deg-s ma yella d nek i d-yeqsed. Seg makken ur yefhim ara unemhal asteqsi-yagi yerra-yas-d : « d wagi i d lqanun ». Syin yessuter uselway di lewkkil (le procureur) ma yella kra usteqsi yes&a, issuɣ-ed wagi : « uhuh! Annect-a beṛka-t » s yiwen akken n lfeṛḥ di taɣect akk s yiwet n tmuɣli n win irebḥen i yi-d-yefka armi, i

Page 81: Abeṛṛani n Albert Camus

81

tikkelt tamezwarut seg waṭas isseggasen-aya, i riɣ ad ruɣ imi ḥulfaɣ acḥal ttwaɣucceɣ s lɣaci-yinna. Umba&d mi yesteqsa imggaliyen akked ubugaṭu-inu ma yella kra isteqsiyen i yes&an, aselway yessawel i u&essas n wexxam n yemɣaren akken ad t-yesteqsi. Mi d-yewweḍ imuqel-iyi-d syin yezzi udem-is. Ula d netta am wiyaḍ, kullec yules-as-d. Yerra-d yark ɣef isteqsiyen i d as-ssutren. Yenna-d belli ur bɣiɣ ara ad waliɣ udem n yemma, keyfeɣ, ṭṭseɣ akk swiɣ lqahwa s uyefk. Ḥulfaɣ imiren i yiwet akken n lḥaǧa yeṭṭfen widak yellan di tzeqqa. Din, i tikkelt tamenzut, fehmeɣ belli ɣelṭeɣ. Ssutren-as i u&essas ad d-i&iwed tamacahutt n lqahwa d uyefk akked tin n ddexan. Asestan (l’avocat général) imuqel-ed ɣur-i s yiwet n tmuɣli n nzul deg wallen. Imiren, abugaṭu-inu yesteqsa a&essas-nni ma yella ikkeyef yid-i. Acu kan lewkkil yekker-ed s ucennef mgal asteqsi-yagi : « anwa i yenɣan dagi u d acu-tent texnanasin-agi usimes n inagan i wumi ccada ẓran yark medden belli d tin iǧehden u d tin ẓẓayen ! » Ɣas akkenni, aselway yessuter deg u&essas ad yerr i westeqsi. Amɣar-nni yerra-d s wudem yenneḥcamen : « zriɣ belli ɣelteɣ aṭas. Acu kan seḍḥaɣ amek ara yagiɣ agaṛṛu i yi-d-yefka wergaz.» Taggara steqsan-iyi-d ma yella kra i s&iɣ ad t-id-arnuɣ. « Ulac, i sen-d-nniɣ. D tidett, d ṣṣeḥ fkiɣ-as agerru ». Imuqel-iyi-d u&essas s wudem akken n win iwehmen akk n win ittcekkiṛen. Yekukra cwiṭ, syin yenna-d belli d netta i yi-&erḍen ɣer lqahwa s uyefk. Yekker-ed ubugaṭu-inu s lfeṛḥ akk s ḥamu di taɣect-is, yenna-d ad yanef i yemggaliyen ad muqlen weḥedsen anda tella tidett. Acu kan lewkkil yebba&zaq-ed nnig iqerra-nneɣ : « ih, imggaliyen (les jurés) ad muqlen. U ad siwḍen taggara ɣer tikti belli yiwen ubeṛṛani izmer ad ya&reḍ win i s-yehwan ɣer lqahwa, acu

Page 82: Abeṛṛani n Albert Camus

82

kan mmi-s n tfamilt ilaq ad tt-yagi zdat nna&c n tin i t-id-yurwen ». Yuɣal u&essas s amkan-is. Mi d-tewweḍ nnuba n Thomas Pérez, iṭṭef-as-ed Llussi afus armi d tasga n tzeqqa. Pérez yenna-yas belli netta yessen kan ḥala yemma akk iwala-yi ḥala yiwet n tikkelt, ass-nni n tenṭelt-is. Steqsan-t acu xedmeɣ ass-nni dɣa yerra-yasen-d : « muqlet kan, ula d nek lliɣ aṭas i ḥezneɣ. Dɣa, ur tes&iḍ acu i walaɣ. D leḥzen i d iyi-isdderɣlen allen-iw. Imi ɣur-i xesṛeɣ imiren ameddakkul ɣlayen. Armi xesfeɣ yiwen webrid. Dɣa argaz-agi ur t-walaɣ akken yelha » Asestan (l’avocat general) yesteqsa-t ma yella xeṛsum tella tikkelt anda i d iyi-d-iwala ttruɣ. Yerra-yas-d Pérez ala. Lewkkil yenna-d imiren : « massat imeggalliyen ad as-meyzen akken ilaq ». Dɣa yez&ef ubugaṭu-inu. Yesteqsa Pérez s yiwet n taɣect i yi-d-ibanen bezzaf teḥmeq cwiṭ, « ma yella iwala-yi ur ruɣ ara ». Yenna-yas-d Pérez : « ala ». Ḍsan yemnezhen. Dɣa abugaṭu-inu, icemmeṛ i yiwen n yiɣil-is, yenna-d s taɣect n win yetteklen : « d wagi i d cra&. Kullec d tidett akk acemma mači d tidett ». Lewkkil (le procureur) yesseqmeḍ udem-is u inebbec s ukaryun izwal(les titres) n ddussiwat yersen zdat-es. Umba&d semmus (5) n dqayeq n weḥbas deg-i i yi-d-yenna ubugaṭu-inu belli kullec iteddu akken ilaq, nuɣal nesla-yas-ed i Celeste i wumi yessawel ubugaṭu-inu akken ad yili d anagi. Yettmuqul-ed Celeste tikkwal ar tama-w u yella iberren yiwet n tcacit ger ifassen-is. Yella yelsa-d akustim-nni amaynut yuɣ tannumi yettlusu makken ara yeddu yidi, tikkwal deg wass n lḥed, ɣer wannar n tazliwin i&ewdiwen. Waqila ur yufi yara amek ara yels lkull n tebluzt-is imi ḥala yiwet n teqfalt n nḥas s wacu i tt-yeqfel. Nnan-as ma yella nek d akkelyan-ines dɣa yerra-d : « ih ,

Page 83: Abeṛṛani n Albert Camus

83

yernu daɣen d ameddakkel-iw »; acu yettxemim fell-i dɣa yerra-yas-ed belli nek d argaz ; acu i d-yeqsed, yerra-yasen-d belli medden yark ẓran acu i d-yeqṣed; ma yella ifaq belli nek d yiwen n wemdan izemḍen aṭas ɣef yiman-is dɣa iqbel kan belli nek d yiwen ur nheddeṛ ara akken ur d-yeqqar kra. Yesteqsa-t lewkkil ma yella ttxelliṣeɣ lekkra-inu. Yeḍsa Celeste u yenna-d : « tigi d leḥwayeǧ timecṭaḥ n way garaneɣ ». Steqsan-t daɣen acu yettxemmim ɣef wayen xedmeɣ. Dɣa isers ifassen-is ɣef tesɣart-nni yellan di tlemmast n tzeqqa n cṛe& u iban-ed belli d win i d-iheggan lḥaǧa ad tt-id-yini. Yenna-d : « ɣur-i d amxix. D abaxix; medden yark ẓran d acu-t. Dayen yekfa wawal. Ihi ! ɣur-i d amxix ». Iṛuḥ ad d-ikkemel awal-is, dɣa igezem-as-t uselway, yenna-yas tanemmirt u annect-a yelha. Syin yeqqim din Celeste yeḥṣel. Acu kan yenna-d belli yebɣa ad d-yernu lehduṛ. Ssutren deg-s ad iɣiwel. Dɣa i&awed-ed belli annect-nni d amxix. yenna-yas-ed imiren uselway : «ih, nesla-yak-d. Acu kan nekkni aqlaɣ dagi akken ad nefru imxixen am wagi. Tanemmirt-ik ». Amzun akken yewweḍ ɣer taggara n tmusni-ines akked tezmert-is, yezzi-d Celeste imiren ɣur-i. Iban-iyi-d am akken allen-is ttemcbeṛṛiqent akk icenfuren-is ttergigin. Yettban-ed am win i d-yessuturen deg-i acu yezmer daɣen ad t-yexdem. Nek, ur d-nniɣ kra, ur d as-wehhaɣ ara u d tin i tikkelt tamezwarut di tudert-iw irkelli i deg-i bɣiɣ ad sudneɣ amdan. Syin yessuter uselway ad yuɣal s amkan-is. Celeste yuɣal ad yeqqim ger lɣaci. Ayen yark yeqqim cra&, yeqqim din, ismal cwiṭ iman-is ɣer zdat, isers iɣallen-is ɣef tgecrar. Tacacit ger ifassen-is, yettḥessis acu yark i d-yettunebdaren din. Tekcem-ed Marie. Telsa-d ačappun u mazal-itt tecbeḥ aṭas. Acu kan nek ḥemleɣ-tt ugar makken ara tserreḥ i ucebbub-is. Seg wemḍiq anda lliɣ, &eqleɣ-ed tefses n tedmarin-is akked tcenfurt-is n

Page 84: Abeṛṛani n Albert Camus

84

wadda icuffen dima cwiṭ. Tettban-ed tetqelleq. Imiren kan steqsan-tt seg melmi i yi-tessen. Tenna-yas-en-d seg tallit-nni i texdem ɣur-neɣ. Aselway yebɣa ad iẓer acu unamek n tdukli-nneɣ. Tenna-yas d imeddukkal. Deg yiwen usteqsi- nniḍen, Tenna-yas-d belli d tidett niqal ad iyi-taɣ. Lewkkil yellan yettnadi ger tewṛiqin-is yesteqsa-tt s uɣiwel si melmi i tebda tdukli-agi-nneɣ. Tenna-yas-d melmi. Lewkkil yenna-d imiren s ustehzi belli ass-nni ma yella ur ye&ṛiq ara d azekka-nni n ṭentelt n yemma. Syin yenna-d s cwiṭ n nzul belli ur yebɣa yara ad yernu atekki deg yiwet n liḥala rqiqen am tagi, belli yefhem Marie acukan (u dagi tbeddel taɣect-is, tuɣal qerriḥet) lwaǧeb-is iḥettem-it ad i&eddi nnig n leḥdaqa dɣa yessuter i Marie ad-as-d-ssiwzel di kra imeslayen ass-nni i deg-i i tt-sneɣ. Tegguma Marie ad tehdeṛ, acu kan seg wakken iḥettem-itt lewkkil, tebda ameslay ɣef u&umu-nneɣ, ɣef tufɣa-nneɣ ɣer ssinima akked tuɣalin s axxam-iw. Asestan (l’avocat général) yenna-d belli umba&d timenna n Marie deg isteqsiyen i s-yettunfken mi la ttheggin cra&, inuda ahilen (programmes) n ssinima n wass-nni. Yenna belli Marie s yiman-is ara d-yinin isem usaru i d-i&eddan ass-nni. S yiwet n taɣect ẓiden, tenna-d belli d asaru n Fernandel. Ters-ed tsusmi meṛṛa di tzeqqa makken i tfukk. Yekker-ed imiren lewkkil (le procureur), s taẓayt akked yiwet n taɣect yesruyen iblaḍen, aḍad-is iwehha-t-id ɣuri, yenna s la&qel, s wawalen ifeṛzen : « ay Imggaliyen (les jurés), azekka-nni kan n lmut n yemma-s, argaz-agi zdat-nwen iṛuḥ ad i&um, yebda tadukli ur nlaq ara, u yernu iṛuḥ ad yezhu s unezzeh di ssinima i usaru yesseḍsayen. Ur tes&iḍ acu ara d-arnuɣ nnig wannect-a ». Yeqqim, dima s tsusmi. Amecwaṛ kan teṭṭerḍeq Marie d imeṭṭi, tenna-yas belli mači akka i teḍra, u yella wayen nniḍen. U dagi ad tt-ttḥetimen ad d-tini ayen ur tettxemmim ara. Tenna-d nettat tessen-iyi

Page 85: Abeṛṛani n Albert Camus

85

akken yelha, akk ur tes&iḍ acu xedmeɣ n dir. Imiren Llussi, iwumi d-iwehha uselway, yewwi-tt. Dɣa ikkemmel cṛe&. Tzemreḍ ad d-tiniḍ am akken ur slan ara umba&d i Masson mi d-yenna belli nek d argaz yelhan : « zemreɣ ad d-rnuɣ belli wagi d argaz irruggzen». Ma yella dɣa d Salamano, netta ur as-slan ara yark makken i d-yesmekta belli nek d yiwen i yelhan s aqjun-is, ma yella d asteqsi-nni i s-d-fkan ɣef yemma akked nek, yenna-yasen-d belli ur tes&iḍ acu i yi-d-mazal ad as-t-iniɣ i yemma u ɣef waya i tt-skecmeɣ s axxam n yemɣaren. « ilaq medden ad fehmen, i d-yenna Salamano, ilaq medden ad fehmen ». Acu kan ulac anwa i d-ibanen din yefhem. Syin wwin-t. Syin tewweḍ-d nnuba n Raymond, i yellan d anagi aneggaru. Iwehha-d Raymond ɣur-i s ufus-is dɣa yenna-d imiren belli nek mači d aqettal. Dɣa yesmektay-as-d uselway belli ur as-ssutren ara ad d-yefk ṛṛay-is, bɣan kan ad d-yini acu yeḍran. Issuter deg-s ad yeṛǧu isteqsiyen akken ad d-yerr fell-asen. Smektan-as-d ta&dawt yellan netta d win immuten. dɣa Raymond iḥuref tagnitt akken ad d-yini belli d netta yark i iɣuc uneggaru-yagi seg wasmi iwet weltma-s. Aselway yessuter deg-s ma yella win yemmuten ur yes&i yara ssebbat akken ad iyi-ɣuc. Yenna-yas Raymond belli tilin-inu di teftist ur bniɣ ara fell-as d zheṛ kan. Syin yesteqsa-t lewkkil (le procureur) amek armi ihi tabṛatt yellan d aẓar i seg-i d-yekka wemxix-agi d nek i tt-yuran. Raymond yerra-yas-d belli d zheṛ kan. Lewkkil yerra-yas belli zheṛ-agi aṭas n tfelquqin i ibbib di tmacahutt-agi. Yebɣa ad iẓer ma yella diɣen d zheṛ imi ur d-yenḥil ara ɣef teqcict-nni makken i tt-iṣebbeḍ Raymond, ma yella daɣen d zheṛ kan makken i ddiɣ d anagi ɣer lkumiṣarya, ma yella daɣen d zheṛ kan mi ccada-inu teffeɣ-ed umba&d mi nudan d ccada n lekdeb. Taggara yessuter di Raymond

Page 86: Abeṛṛani n Albert Camus

86

amek irebbeḥ tudert-is, u seg makken aneggaru-yagi yerra-d : « d axeznaǧi (Magazinier) », Asestan (l’avocat général) yenna i yemggaliyen (les jurés) belli anagi-yagi cɣel-is d aqewwad n tlawin. U nek ihi d acrik-is akked ameddakkul-is. Abaxix-agi d ucmit, si nwel iqebḥen, ternuḍ-as i wayen yeḍran, aqlaɣ zdat yiwen i wumi yeqquṛ wul. Raymond yebɣa ad d-yerr ɣef yiman-is, abugaṭu-inu ikker-ed ad d-isbeggen belli yugi imeslayen-agi, acu kan ssusmen-ten akken ad d-yekfu lewkkil lehduṛ-is. Wagi yenna-d : « mači aṭas iyi-d-mazal ad t-id-arnuɣ. Wagi tura d ameddakkel-ik neɣ ala ? » « Ih, i s-d-yerra wagi, ih d ameddakkel-iw » Asestan yefka-yi-d imiren yiwen usteqsi dɣa muqleɣ ɣer Raymond yeǧǧan allen-is ur tent-yekkis ara fell-i. Rriɣ-as : « ih ». Lewkkil yezzi imiren ɣer Imggaliyen dɣa yenna-yasen : « d yiwen wemdan, azekka-nni n lmut n yemma-s, yessekcem iman-is di tucmitin i icemten, yenɣa mebla ssebba i iṣṣehan akken ad yefru yiwet n temsalt n tilawin i ifɣen i webrid ». Dɣa yuɣal yeqqim. Acu kan abugaṭu-inu, yečča wul-is, isuɣ-ed s werfad ifassen deg igenni, armi, makken i d-ɣlin ikmamen, sbeggenen-d axenčew n tebluzt-is n daxel : « d acu-t wagi, tura argaz-agi yettuḥasab dagi imi yenṭel yemma-s neɣ imi yenɣa argaz ? » ḍṣan yemnezhen. Acu kan lewkkil yekker-ed daɣen, izemmeḍ iman-is di tqendduṛt-is dɣa yenna-d belli ilaq ad yes&u wemdan aṭas n tiḥerci akked lefhama n mass abugaṭu yettuqaddaṛen, akken ur yettḥulfu yara belli yella rrebg iǧehden akk i yesruyen ger snat n temsal-agi. « Ih ,i isuɣ s la&qel ugerjum-is, nek berraɣ deg wergaz-agi imeḍlen yemma-s s wul aseṭṭaf ». Awal-agi iḥuza imnezhen. Ihuz ubugaṭu-inu tuyat-is u yesfeḍ tidi i d-yeččuṛen anyir-is. Ula d netta yettban-ed amzun ihudd dɣa fehmeɣ belli tebda liḥala tẓemmek fell-i.

Page 87: Abeṛṛani n Albert Camus

87

Yekfa wegraw i wass-nni. Mi d-fɣeɣ seg wexxam n cṛe& akken ad aliɣ ɣer tkkeṛṛust, ḥulfaɣ deg yiwet n tegnitt mecṭuḥen i rriḥa akked tafat n tmeddit unebdu. Di ṭlam akked tillas n lḥebs ileḥḥun, &eqleɣ yiwen yiwen, di &eggu-nni i d i-yerẓan, yark ssuɣat sneɣ n temdint i ḥemleɣ; Ḥulfaɣ daɣen i teswi&t-nni anda tikkwal ttḥalfuɣ amzun ferḥeɣ. Ssuɣat n warrac yeznuzuyen iɣmisen yettawi ubeḥri afessas, ifṛax ineggura di tebḥirin ujeǧǧig n temdint asekkwaṛ (le square), aberreḥ n widak yeznuzen iṣundwičen, ajijeq n utṛamway di tsawent yenḍen n temdint akked imsigman igenni meqbel ad d-yeɣli di lmina. Annect-agi yark yesmektay-iyi-d tabriṭ uderɣal, i sneɣ meqbel ad kecmeɣ ɣer lḥebs. D tidett , d tagi i d taswi&t-nni i deg-i yiwen akken n zman lliɣ ferḥeɣ deg-s cwiṭ. Ayen i yi-ttṛaǧun imiren, dima d yiwet n tguni tafessast, mebla tirga. Ass-a, tella tɣawsa ibeddlen imi yerna-d uṛaǧu uzekka. Ass-a ɣer texxamt-iw kan n lḥebs ara yuɣaleɣ. Am akken tibriḍin i nettǧǧerriḍ deg igenwan unebdu akken zemrent ad awint ɣer leḥbus i zemrent ad awint ɣer tguni tazedgant.

Page 88: Abeṛṛani n Albert Camus

88

IXEF IVIXEF IVIXEF IVIXEF IV

Ɣas akken ɣef ukersi n win yenɣan i qqimeɣ, dima dayen yessedhuyen mara tesleḍ wiyaḍ heddṛen fell-ak. Deg lsaragen n Lewkkil akked ubugaṭu, zemreɣ ad d-iniɣ belli aṭas ihedṛen fell-i wala ɣef ubaxix-nni xedmeɣ. Ur ẓriɣ ara ma yella mxalafen isurag-nni? Abugaṭu ireffed ifassen-is deg igenni u yeqqar-as ɣelṭeɣ, acu kan s&iɣ ssebbat. Lewkkil yettwehhi s ifassen-is u yeqqar-as ula d netta belli nek d aɣellaḍ ameqran, acu kan mebla ssebbat. Tella yiwet n tɣawsa i yi-qqimen di tyersi, ur tt-ẓriɣ ara amek akken tga. Ɣas ulamma lliɣ ceɣleɣ, acḥal n tikkal i yi-d-yusa beqqu ad d-skecmeɣ iman-iw di lehduṛ acu kan abugaṭu-inu yeqqar-iyi-d dima : « ɣas ssusem, akka i ttif i temsalt-ik ». Zemreɣ ad d-tiniḍ belli tamsalt-agi tetteddu akka mebla yess-i. Kullec ileḥḥu mebla ma skecmeɣ-d iman-iw. Tturaren s zheṛ-iw mebla ma fkan azal i wayen ttxemmimeɣ nekkini. Seg umecwaṛ ɣer wayeḍ, beqquɣ ad gezmeɣ awal i medden irkelli akken ad asen-iniɣ : « ihuh, anwa i d aqettal? Dayen i yes&an azal meqren win ara yilin d aqettal. U s&iɣ yiwet n lḥaǧa ad tt-id-iniɣ ». Acu kan umba&d cwiṭ uxemmem, ttafeɣ-d iman-iw ulac acu i s&iɣ ad t-id-iniɣ. Yernu, zemreɣ ad d-iniɣ belli lebɣi nettaf akken ad d-lhun lɣaci yes-nneɣ mači aṭas i yittɣimi. Amedya asarag i d-yewwi Lewkkil, amecwaṛ kan yesdigguti-yi. Ahat ḥala kra n tukkisin seg-s

Page 89: Abeṛṛani n Albert Camus

89

neɣ seg uḥriret ifassen yesseḥṛirit neɣ kra imeslayen, ur neddi yara d wayen-nniḍen, i d iyi-&eǧben cwiṭ akk i d iyi-swehmen . Acu yettxemmim zdaxel-is, ma yella dɣa fehmeɣ-d akken ilaq, dakken heggaɣ iman-iw i timenɣiwt-nni. Xeṛsum, dayen ya&reḍ ad t-id-yesbeggen. Akken i d-yeqqar s yiman-is : « ad t-id-sbeggneɣ i yergazen, u ad t-id-sbeggneɣ si snat tamiwin. Tamezwarut, si tama n tafat yesdderɣilen n wayen yeḍran, syin si tafat taberkant yefren di ṛṛuḥ-agi tazefrant n wagi ». I&awed-ed yark ayen yeḍran segmi akken temmut yemma. Yesmekta-d taɣaṛt n wul-iw, timeẓriwt-nni ur zṛiɣ ara acḥal yewweḍ la&meṛ n yemma, a&ummu-nni azekka-nni n tenṭelt nek d yiwet n tmeṭṭut, ssinima, Fernandel u taggara anekcum s axxam nek d Marie. Aṭas i qqimeɣ akken ad t-fehmeɣ imi dima yeqqar-ed “ tameddakult-is” u ɣur-i, nettat d Marie. Syin yuɣal-ed ɣer tmacahutt n Raymond. Ufiɣ belli tamuɣli-s ɣer wayen yeḍran ur txuṣ ara di tidett. Ayen i d-yeqqar yem&en. D nek i yuran tabṛatt n ussemla&i ger-asen, akken ad d-rreɣ tameddakkelt-is i yiwen wergaz amcum i wumi “yemmut wul”. Di tefsist d nek i ilaǧen icenga n Raymond. Aneggaru-yagi yuɣal yejreḥ. Kkreɣ ssutreɣ-as tameẓyant-is. Uɣaleɣ-d weḥḍi akken ad tt-sxedmeɣ. Nɣiɣ a&ṛab-nni akken i t-heggaɣ deg allaɣ-iw. U “akken ad ttekleɣ belli cɣel yettwaxdem”, rniɣ wwteɣ kuẓ (4) n terṣaṣin nniḍen, s la&qel, s ufus iwehhan, tzemreḍ ad d-tiniḍ tga am temsalt yettwaheggan akken ilaq. «Twalam tura ay irgazen l&ali, i d-yenna Usestan (l’avocat général), Aqli nejṛeɣ-awen-d asalu n tedyant yewwin argaz-agi ad ineɣ u netta yeẓra acu i ixeddem. Ad wekkdeɣ nezzeh ɣef annect-a, i s-yenna. Imi tagi mači d timenɣiwt am tiyaḍ, am win i wumi iṛuḥ la&qel akken ad as-

Page 90: Abeṛṛani n Albert Camus

90

ed-tafem ssebbat i ussenɣes n taẓayt n t&ekkumt-is. Argaz-agi, ay irgazen, d argaz iḥeṛcen aṭas. Twalam-t u teslam-as, neɣ ala? Yessen ad d-yerr. Yessen ad yewzen ameslay. ur nezmir ara ad d-nini belli d yiwen iteddun am win yegnen mebla ma ifaq acu ixeddem ». Nek, lliɣ selleɣ i lehduṛ-nni dɣa fehmeɣ belli ḥesben-iyi d uḥric. Acu kan ur fhimeɣ ara amek ayen yelhan deg wergaz n menwala yettuɣal d tirint ẓẓayen mgal win yesxeṣren. Dayagi xeṛsum i d-yewten deg wallaɣ-iw dɣa seg imiren ur sliɣ ara i lewkkil armi d makken i d-yenna : « ula d nddama ur yenddim ara ? ar tura mazal. Ula d yiwen webrid ayen yark yeṭṭef cṛe& d uheggi-ines argaz-agi ur d-iban iɣaḍ-it lḥal seg wemxix yexdem ». Imiren dɣa, yezzi-d ar ɣur-i, iwehha-d s uḍad-is makken yettkkemmil tiyta deg-i mebla ma zṛiɣ ssebba ayɣer. Mebla ccek, ur zmireɣ ara ad d-iniɣ belli d win ur nes&i yara lḥeq deg wayen i d-yeqqar. D tidett ur nddimeɣ ara aṭas deg wayen xedmeɣ. Acu kan anect-en uɣuccu yessewhem-iyi. Lemmer ttafeɣ ad &erḍeɣ ad as-sfehmeɣ s la&qel akk s cwiṭ n leḥnana belli werǧin ssawḍeɣ ad neddmeɣ di lḥaǧa xedmeɣ. Dima ttiliɣ d win yezren irkkeli deg wayen ara yeḍrun ass-a neɣ azekka. Acu kan dayen ibanen, deg wemḍiq-agi anda i yi-sersen, ur tes&iḍ i wumi zemreɣ ad hedṛeɣ akkagi. Ur s&iɣ ara azref neɣ lḥeq ad d-beggneɣ iman-iw ḥnineɣ, neɣ s&iɣ ul yeččuṛen d beqqu akked lebɣi. Dɣa kemleɣ tta&raḍeɣ ad sleɣ i wayen i d-yeqqar Lewkkil imi yebda yettmeslay ɣef ṛṛuḥ-iw. Yeqqar-as belli imuqel taneffuṭ-iw, ur yufa deg-s kra, ay irgazen. Yeqqar-as belli di tilawt ur tt-s&iɣ ara, akk ur s&iɣ ara deg-i rriḥa n wemdan, akk ulac abruy n tmuɣli n lḥeq deg-i s wacu yezmer wergaz ad iḥader ɣef wul-is. « D tidett, i d-yenna, tagi mači taɣawsa ɣef wacu nezmer ad t-nlum. Dayen ur yezmir ad d-yesnunnet deg yiman-is.

Page 91: Abeṛṛani n Albert Camus

91

Nezmer kan ad d-nini iɣaḍ-aɣ imi ur tt-yes&i yara. Acu kan di cṛe&, lehhu rẓigen usemmeḥ akked usuref ilaq ad yuɣal d lehhu iwa&ṛen, i t-yugaren ḥala lḥeq. Ladɣa mara mlilen yilem akked tebrek n wul am widak nufa deg wergaz-agi, yettuɣal d axjiḍ izemren ad yesebla& timetti i meṛṛa ». Dɣa imiren i d-yemmeslay ɣef amek akken xedmeɣ i yemma. Yules-ed i wayen akken i d-yenna deg isteqsiyen. Acu kan tikkelt-agi yesseɣzef deg wawal-is ugar n makken i d-yemmeslay ɣef tmenɣiwt s yiman-is. Yesseɣzef akken awal acḥal armi taggara ur ḥulfaɣ i wacemma ḥala i weẓɣal n tsebḥit-nni. Ma drus xeṛsum armi d makken anda yeḥbes Usestan (l’avocat général), syin, umba&d yiwen umecwaṛ n tsusmi, ikkemmel awal-is s yiwet n taɣect tafessast lqayen : « agraw-agi n cṛe&, ay irgazen n l&ali, azekka ad yeḥkem ɣef yiwen ubaxix azefran : d timenɣiwt n wergaz i baba-s ». Ɣures, allaɣ n wemdan ireggel ɣef yemxixen yellufḍen am wigi. yessarem inezrafen ad ḥekkmen fell-as mebla ṛṛeḥma. Yernu, ur yekukra yara ad d-yini belli aɣuccu yes&a i tmenɣiwt-nni iɣleb-itt aṭas uɣuccu yes&a i wul-iw yeqquren. Ar ɣur-es win ara yenɣen leḥnana n tyematt am win ara d-icelxen iman-is si tmetti n yemdanen u kifkif-it netta d win ara yenɣen win yellan d ssebba n tlalit-is. Akken d as-yehwa yella, amezwaru yettheggi cɣel i wis sin, yettberriḥ akk yessawal-as, u ternuḍ-as iqbel-it. « Nek ttuqen&eɣ, ay irgazen l&ali, i d-yerna deg awal-is s yiwet n taɣect &layen, belli ad tafem tikti-inu mači dayen izaden ma nniɣ-d belli argaz-agi yeqqimen tura akka zdat-nneɣ ittekka deg waṭas di tmenɣiwt ara t-caṛ&em azekka. Ɣef waya, ilaq ad yettuḥaseb ula ɣef temsalt ara yettucara&en azekka .» Dagi, yeddem-ed Lewkkil yesfeḍ udem-is yettemca&len si tidi. Taggara yenna-d belli lwaǧeb-is yew&eṛ acu kan ilaq fell-as ad t-yexdem akken iwata. Yenna-d belli ur yella acu i s&iɣ di tɣimit deg

Page 92: Abeṛṛani n Albert Camus

92

yiwet n tmetti i wumi ur ssineɣ ara leqwanen imeqranen ɣef wacu tleḥḥu akk daɣen, ur ilaq ara ad ssirmeɣ leḥnana yellan deg wul n wemdan imi nek ur ẓriɣ d acu-t wul s yiman-is. « Nek, ass-a ad awen-ssutreɣ tamgerṭ n wergaz-agi, i d-yenna, u s wul-iw fessusen i d awen-tt-ssutreɣ. imi teḍra-yi aṭas n tikkal di tudert-iw anda ssutreɣ tamgerṭ, acu kan werǧin ḥulfaɣ am ass-a s lwaǧeb-agi ẓẓayen i wumi i d-yessawal wallaɣ-iw s yiwen lǧehd meqqren akked uɣanfu s&iɣ zdat wudem n lweḥc-agi ». Mi yuɣal Lewkkil yeqqim, ters-ed ddeqs n tsusmi. Nek iṛuh wallaɣ-iw seg weẓɣal akked lwehma. Aselway yusu-d cwiṭ, u s yiwet n taɣect meẓẓiyen cwiṭ, yesteqsa-yi-d ma yella kra i s&iɣ ad t-id-arnuɣ. Kkreɣ-d seg wemkan-iw u segmi akken bɣiɣ aṭas ad d-hedṛeɣ, nniɣ-d, akka kan, belli ur yelli yara yark di lbal-iw ad nɣeɣ a&ṛab-nni. Aselway yerra-d belli annect-agi ad yeqqim d ṛṛay, u ar tura ur yefhim ara amek bniɣ abrid uḥareb ɣef yiman-iw di cṛe&-agi, u ad yefṛeḥ lemmer, meqbel ad d-isel i ubugaṭu-inu, ad as-d-sfehmaɣ nek s yiman-iw ssebbat i d iyi-wwin s ayen akken xedmeɣ. Nniɣ-as s uɣiwel, s imeslayen irekcen, di lawan i deg-I faqeɣ i tizelgi n yiles-iw, belli ssebba d iṭij. Teterḍeq cwiya n teḍsa di tzeqqa-nni. Abugaṭu-inu ihuz tuyat-is dɣa cwiya kan, fkan-as ameslay. Acu kan yenna-d belli ifut lḥal cwiṭ imi laqent-as aṭas n swaya&. Ɣef waya yessuter ad idegger cṛe& ar umba&d leftuṛ. Qeblen inezrafen. Tameddit-nni, deg uzal, mazal isebbuḥruyen n trisiti jebbden deg ubeḥri aẓayan n tzeqqa, akk tisebbuḥruyin ufus n Imggaliyen ttembbiwilent yark ɣer yiwet n lǧiha. Asarag n ubugaṭu-inu am win n wer taggara. Yiwen akken umecwaṛ, sliɣ-as makken i s-yenna : « d tidett nek nɣiɣ ». Syin ikkemmel s yiwet n taɣect-nni u dima awal “nek” yal mara ad yehdeṛ fell-i. Wehmeɣ ayɣer. Ṭṭanzaɣ imiren ɣer yiwen

Page 93: Abeṛṛani n Albert Camus

93

uǧadeṛmi steqsaɣ-t ayɣer. Yenna-yi-d: “susem” u, amecwaṛ kan, yerna-d : « akka yark i xeddmen ibugaṭuten ». Nek, ḥulfaɣ am akken yebɣa ad iyi-ssufeɣ si temsalt-iw, ad i-yerr d ulac u, tzemreḍ ad d-tiniḍ, yebɣa ad yuɣal deg wemkan-iw. Ɣur-i ḥulfaɣ dayen be&deɣ ɣef tzeqqa-yagi n cṛe&. Ternuḍ-as abugaṭu-inu ad yi-d-yettban iqqers irkkeli. Immeslay-ed ɣef waggaḍ syin yemmeslay-ed ula d netta ɣef teṛwiḥt-iw. Acu kan iban-iyi-d ixus aṭas n leḥṛara zdat Lewkkil. « Ula d nek, i d-yenna ubugaṭu-inu, ṭṭanẓeɣ ɣef ṛṛuḥ-agi, acu kan, mači am umcegge& n weɣraf, nek ufiɣ-en kra u zemreɣ ad d-iniɣ ɣriɣ-d deg-s am wedlis yellin ». Yeɣra-d deg-s belli nek d argaz yelhan, d axeddam ɣef yiman-iw, ur &egguɣ ara, qimeɣ deg yiwen wemḍiq ixeddim, ḥemlen-iyi yark medden u d win yettḥalfun i leḥzen n wiyaḍ. Nek ɣur-es d aqcic iggerzen, irefden yemma-s ayen yark yezmer n lwaqt. Taggara nek d win yessarmen dakken axxam n yemɣaren ad as-ed-yawi ṛṛaḥa d westa&fu i temɣart-nni n yemma ugar n wayen i zemreɣ ad as-d-awiɣ nek s yiman-iw. « Wehmeɣ, ay irgazen l&ali, i d-yerna, amek i d-yella wannect-a yark n lehduṛ ɣef wexxam-agi n yemɣaren. U ma yella ilaq ad d-nesbeggen lfayda akked ccan n yexxamen-agi, ihi ilaq ad d-nini belli d adabu s yiman-is ara iṣerfen cwiṭ n tedrimt fell-asen ». Acu kan, ur d-yuddir ara ass n tenṭelt dɣa ḥulfaɣ-as am akken ixuṣ wannect-a deg usarag-is. Dɣa seg imeslayen-agi ɣezzifen, useg ussan-agi akked d wannect-agi yark n swaye& yettnejbaden, anda akka hedṛen ɣef teṛwiḥt-iw, iban-iyi-d kullec yuɣal am aman izedganen n temduct deg-i tezzer s tuzya wallaɣ-iw. Taggara, ur cfiɣ acemma seg webrid akked tehri n tzeqqa akked ikulwaṛen, u di lawan i deg-i yesseḥmuy ubugaṭu-inu tageṛjujt-is s leduṛ fell-i, tewweḍ-iyi-d taɣect n

Page 94: Abeṛṛani n Albert Camus

94

ujewwaq n win iznuzuyen timecaḥin lakṛim. ¨Ɣlint-ed fell-i cfayat n yiwet n tudert yuɣalen tura mači inu, deg anda ufiɣ zzehwan-nni i itɣebnen akk yeckenṭeḍen zdaxel-iw : rriḥat unebdu, tazniqt-nni ḥemleɣ, igenni n tmeddit, taḍsa akked tiqendyaṛ n Marie. Ayen xeddmeɣ tura deg wemḍiq-agi ur nem&in ara, yuli-yi-d yark an ucaḥuḍ ɣer tyersi. Dɣa ḥareɣ aṭas akken ad yekkfu kullec, syin ad zziɣ ɣer texxamt-iw di lḥebs anda ara yafeɣ taguni. Ur ẓriɣ amek i as-sliɣ i ubugaṭu-inu mi isuɣ meqbel ad yekfu, belli Imggaliyen (les jurés) ur ttceggi&en ara ɣer tmexneqt yiwen uxeddam zeddigen i wumi yeffeɣ la&qel azal kan n dqiqa, dɣa yessuter aḥebbeṛ di leḥkkem fell-i di tmenɣiwt i d-yufa lḥal bdiɣ zzuɣureɣ yid-i, d lexlaṣ i ibanen, am ndama n dima. Inezzurfa ḥebsen agraw n cṛe& u abugaṭu-inu yuɣal yeqqim, udem-is iban-ed ye&ya. Imeddukkal-is ṛuḥen-d ɣur-es akken ad as-fken labas. Sliɣ a s-qqaren : « dayen izaden, a gma ». Yiwen seg-sen yeṭṭef-iyi d anagi : «eh?» i yi-d-yenna. Huzzeɣ aqerruy-iw am win i iqeblen, acu kan mači seg wul-iw, imi nek lliɣ a&yiɣ aṭas. Tewweḍ-ed tmeddit, yuɣal yenɣes azɣal. Di kra-nni n ssuɣat i yi-d-yettawḍen si beṛṛa, &eqleɣ-d leḥnana akked tizeṭ n tmeddit. Neqqim yark din nettṛaǧu. U ayen yark nettṛaǧu ḥala nek i ye&na. Muqleɣ diɣen ɣer tzeqqa. Kullec iqqim am ass amezwaru. Mlaleɣ-d tamuɣli umeɣnas-nni s lbista tabermellalt akked tmeṭṭut-nni taqurant. Annect-a yesmekta-yi-d belli ur nudaɣ ara ad waliɣ udem n Marie ayen yark yeṭṭef cṛe&. Mači d tatut i tt-ttuɣ acu kan lliɣ ceɣleɣ aṭas. Walaɣ-tt teqqim ger Raymond akked Celeste. Twehha-d ɣur-i Marie am tin i d-iqqaren : « dayen», u walaɣ udem-is yellan yetqelleq cwiṭ mi d-tecmumeḥ. Ḥulfaɣ i wul-iw amzun yeqmec, ur ufiɣ ara amek ara s-rreɣ acmumeḥ.

Page 95: Abeṛṛani n Albert Camus

95

Uɣalen-d imzurfa. Ɣran-d s uɣiwel yiwen wezrar n isteqsiyen i yemggaliyen. Sliɣ i yimeslayen-agi : « yuklal timenɣiwt» … « aheggi i tmenɣiwt»… « tignatin yessenɣasen di leḥkkem». Fɣen Imggaliyen dɣa ṛuḥen-d wwin-iyi ar texxamt-nni tamectuḥt anda ṛǧiɣ meqbel. Iṛuḥ-ed ɣur-i ubugaṭu-inu : yella yeḥdaqer cwiṭ u yemeslay-ed yid-i am umeddakkel akk s yiwet n leḥnana werǧin yessexdem meqbel. Yettxemmim belli kullec iteddu akken ilaq u ad d-fɣeɣ s kra kan isseggasen n lḥebs. Steqsaɣ-t ma yella wamek ad yerẓ bnadem cṛe& ma yella diri akken tettwaḥkem. Yerra-yi-d ala. L&efsa-ines netta dakken ur yesrusu yara asebtar n tegrayt (conclusion) akken ur yesserfay ara Imggaliyen. Yessefhem-iyi-d belli ur nettruẓu yara cṛe& akkagi kan mebla ssebba. Iban-iyi-d wannect-a d ṣṣeḥ dɣa qebleɣ acu i d-yenna. Mara tmuqleḍ tamsalt s la&qel ad tafeḍ d ayen iweqmen. Imi, mulac ad ṭṭuqten lekwaɣeḍ ur nes&i yara lma&na. « Akken d as yehwa tella tifrat, i yi-d-yenna ubugaṭu-inu, nezmer ad tt-nesseɣzef s truẓi n cṛe&. Yernu ttekleɣ aṭas s ayen yelhan ara teffeɣ ». Aṭas i neṛǧa, azal n qrad (3) n terba&tin n ssa&a. taggara teṭṭenṭṭen-ed tnaqust. Yeǧǧa-yi ubugaṭu s tmenna : « aselway n imggaliyen (les jurés) yusa-d ad d-iɣer tiririyin ɣef isteqsiyen-nni i sen-fkan. Ad k-id-skecmen mara d-yaweḍ lawan n leqraya n leḥkem ». Tiwwura mṣeṛbakent. Lɣaci uzlen di tseddaṛin, ur zṛiɣ ma yella ba&dent neɣ qerbent. Syin sliɣ i yiwet n taɣect iqemḍen teɣra-d kra di tzeqqa-nni. U makken teṭṭenṭṭen tnaqust, telli-d tewwurt n texxamt, yewweḍ-ed ɣur-i ususem n tzeqqa. Asusem akked uḥalfu-nni ṛẓagen makken walaɣ ameɣnas-nni ameẓyan yezzi allen-is fell-i. Nek ur muqleɣ ara ɣer tama anda tella Marie. Ur s&iɣ ara ddeqs n wakud akken ad tt-mmuqleɣ imi yenna-yi-d uselway n cṛe& s yiwet n talɣa izelgen belli ad

Page 96: Abeṛṛani n Albert Camus

96

iyi-ttwakkes uqerru deg wannar anda ara ḥedṛen lɣaci s yisem n wegdud aṛumi. Iban-iyi imiren fehmeɣ aḥulfu-nni i d-qqareɣ deg wudmawen n widak iḥedren din. Ɣur-i iban-iyi-d amzun d leqdeṛ. Iǧadeṛmiyen uɣalen ḥninit yid-i. Abugaṭu isers-ed afus-is ɣef tinnefṣelt ufus-iw. Ur s&iɣ ɣef wacu ttxemmimeɣ. Acu kan aselway yessuter-iyi-d ma yella kra bɣiɣ ad t-id-arnuɣ. Xemmeɣ cwiṭ, nniɣ-as : « ala». Dɣa wwin-iyi imiren.

Page 97: Abeṛṛani n Albert Camus

97

IXEF IXEF IXEF IXEF VVVV

I tikkelt tis qrad (3), ugiɣ ad d-iṛuḥ ɣur-i wemṛabeḍ n teglizt ixeddmen di lḥebs. Ur s&iɣ acu ara s-iniɣ, ur bɣiɣ ara ad hedṛeɣ; yernu qrib ad t-ẓreɣ. Acu i d iyi-ceɣben tura akka d tarewla si tḥemmalt, bɣiɣ ad ẓreɣ ma tella tewwurt n tufɣa seg wayen yuran. Beddlen-iyi tasilult. Di tagi lliɣ tura, makken ara ẓleɣ, ttwaliɣ igenni u ḥala netta kan i ttwaliɣ. Yark ussan-iw, s&eddayeɣ-ten deg umuqel deg wudem-is, aɣelluy akked wenɣas n lenwal yettawin ass ar yiḍ. Mi ẓleɣ, ifassen seddaw temgaṛt dɣa ad bduɣ aṛaǧi. Ur ẓriɣ ara acḥal n tikkal i steqsaɣ iman-iw ma yella walba&ḍ imedyaten n imeḥbas ɣef wumi tettwaḥkem lmut syin rewlen si tamacint-agi yettazalen, u ma yella llan widak iɣaben akka kan meqbel ass n tmenɣiwt-nsen, kksen rrebg n i&essasen. Dɣa zmeɣ imiren deg iman-iw imi ur rriɣ ara ddehn-iw i tmucuha n tmenɣiwin imeḥbas meqbel akkagi. Ilaq dima amdan ad iẓer timsal am tigi. Ulac anwa i yeẓran acu ara yeḍrun ɣer zdat. Am nek am wiyaḍ yufa-yi-d lḥal ɣriɣ acu i d-uran deg yeɣmisen ɣef wannect-a. Acu kan dayen ibanen llan yedlisen yettwuran ɣef annect-a swaswa, u nek werǧin yewwi-yi lebɣi ad ten- waliɣ. Ahat lemmer nudaɣ deg-sen, ad d-afeɣ tidyanin n trewla. Xeṛsum ad ẓreɣ belli yella yiwen webrid anda yeḥbes uɣṛaf-agi seg webran, u zdaxel

Page 98: Abeṛṛani n Albert Camus

98

uheggi n lmut i d-yettazzalen, zheṛ, xeṛsum d yewwas, ibeddel ayen yuran. Xeṛsum yiwen n webrid! Zemreɣ ad d-iniɣ, beṛka-yi yiwen. Imi ul-iw d netta ara ikkemmelen ayen i d-yeggran. Iɣmisen heddṛen-d dima ɣef uttalas i ɣ-tettalas tmetti. Ɣur-es ilaq ad ittuxelleṣ. Acu kan annect-a mači dayen yettmeslayen i walaɣ. Ayen yes&an azal, d tazmert n trewla, d aneggez beṛṛa n waḍu yezzuɣuṛen, d tazla ɣer tmurt n tisselbi anda i yezdeɣ usirem. Ayen ibanen, asirem d aneɣluy menṭeq di teɣmeṛt n walba&ḍ n tezniqin, di tlemmast n tazla, s yiwet n terṣaṣt. Acu kan mara ttmuquleɣ tagnitt-agi deg-i lliɣ, ulac ansi tezmer ad d-tekk tizeṭ-agi, kullec yettakkas-iyi-tt, u taḥemmalt tettawi-yi kan. Akken i d iyi-hwa &erḍeɣ axemmem ɣef temsalt-agi-inu, ur ṣṣawḍeɣ ara ad qebleɣ tidett-agi qeṛṛiḥen n leḥkem fell-i. Imi, yella uceqqiq meqren u yesseḍsayen ger cṛe& i tt-isersen akked wamek tuɣal tleḥḥu mebla aḥbas segmi d-iffeɣ cṛe& deg-s. Amek akkenni i d-ɣran cṛe& ɣef ṭam (8) n yiḍ deg umur n semmus (5) n tmeddit, tazmert-nni tezmer ad teffeɣ akken nniḍen, daɣen tawaṭṭfa tettwaṭef sɣur yergazen yettbeddilen leḥwayeǧ, akk daɣen tawaṭṭfa tettwaṭṭef s yisem n wegdud aṛumi neɣ (alalmani, neɣ acinwazi), yesbanay-itt-id yark wannect-a belli itekkes-as aṭas seg wazal-ines. Ɣas akka yark, terra-yi tmara set&eṛfeɣ belli segmi yettwaṭṭef ṛṛay-agi, timenɣiwt-iw tuɣal d tidett iṣṣeḥan, tella am akken yella lḥiḍ-agi ibedden ɣef wacu sendeɣ akka a&rur-inu. Mmektaɣ-d imiren yiwet n tmacahutt i d-tḥekku yemma ɣef baba. Ur as-d-cfiɣ ara. Ayen yark sneɣ iṣṣeḥa ɣef wergaz-agi, dayen akken ahat i d iyi-teqqar yemma : iṛuḥ yewwas ad iẓer timenɣiwt n yiwen uqettal. Yuḍen makken kan i s-d-tusa tekti. U ɣas akken iṛuḥ dɣa mi d-yuɣal s axxam yerra-d yark taṣebḥit-nni ayen yellan di taffaṭ-is. Dɣa yesdigguti-yi baba cwiṭ imiren. Tura fehmeɣ, d

Page 99: Abeṛṛani n Albert Camus

99

ayen ibanen am yiṭij. Wehmeɣ amek ur faqeɣ ara belli ulac ayen yes&an azal am tmenɣiwt, u tzemreḍ ad d-tiniḍ ulac ayen ima&nen nnig-s i wergaz! Lemmer zemreɣ ad fɣeɣ yewwas si lḥebs-agi, ad ruḥeɣ ad ẓreɣ yark timenɣiwin. Waqila ɣelṭeɣ mi d-nniɣ akka. Imi axemmem kan weḥdes ad n tafin n iman-iw yewwas zdeffir tejlibt-nni i&essasen, si tama nniḍen ger lɣaci, d imnezzeh ara ad d-yassen ad iwali syin ad d-yerr tafaṭ-is, yessalay-iyi-d yiwen akken n lfeṛḥ rẓagen s ul. Acu kan annect-a mači dayen ara yeqbel wallaɣ. Ɣelṭeɣ aṭas imi serḥaɣ i wallaɣ-iw ad ixemmem i tɣawsiwin-agi imi, amecwaṛ kan, ad iyi-tekcem tesmeḍ arma skucebreɣ ɣef yiman-iw. Ṣekkṣakeɣ tuɣmas-iw mebla ma zemreɣ ad ḥebseɣ. Acu kan anwa izemren ad yili dima s la&qel-is. Amedya, tikkwal ssalayeɣ kan akka deg uqerruy-iw isenfaṛen (les projets) n leqwanen imaynuten. Beqquɣ ad &iwdaɣ amek neqqen. Ufiɣ-ed belli ṣṣeḥ yark d tulya n yiwet n tewwurt i win ɣef yettwaḥkem s tmettant. Yiwet seg ifeḍ (1000), beṛka-tt tikkwal akken ad ttuṣegment waṭas n tɣawsiwin. Xemmeɣ akka belli yezmer ad d-naf alba&ḍ n tissitin i nezmer ad nefk i umuḍin ad isew akken ad yemmet, azal n tẓa (9) si mraw (10) ad mmten, yiwen ad d-yessukkes. (Gret tamawt belli qqareɣ-ed dima : amuḍin). Netta ilaq ad iẓer umeḥbus, u d wagi i d ccerṭ. Imi umba&d cwiṭ kan umeyyez, makken ara nwali tiɣawsiwin s la&qel, ttafeɣ belli ayen izelgen d lmus n lfinga, dakken ulac yark isem usukkes, ulac yark. Lḥaṣun, yettwagzem ṛṛay n lmut umuḍin. Tagi d yiwet n temsalt yefran, d tawwurt iṣekkṛen, d amsefhem ibanen anda ulac anwa izemren ad d-yuɣal ɣer deffir. Ma yella dɣa kra ur nelḥa yara, ayen ur nḍeṛṛu yara, nett&awad-as. Ɣef waya, ayen yesdiggutiyen, dakken amuḍin s yiman-is yessarram ulac d acu ara ixesṛen di tmacint.

Page 100: Abeṛṛani n Albert Camus

100

Nniɣ-d d ayagi i d tama izelgen. Annect-a d tidett seg yiwet n tama. Acu kan, si tama nniḍen, sta&eṛfeɣ belli lbaḍna uheggi iggerzen di temsalt-agi i teffer; Nezmer ad d-en-ini belli win akken ara yettwanɣen ittekka s lebɣi-s. Di lfayda-s ma yelḥa kullec akken iwulem. Terra-yi tmara daɣen ad sta&eṛfeɣ belli tiktiwin s&iɣ ar tura ɣef temsalt-agi ur ṣeḥḥant ara yark. Aṭas aya i ǧa&leɣ —yernu ur ẓriɣ ara ayɣer — belli akken ad iṛuḥ walba&ḍ ɣer lfinga, ilaq-as ad yali ɣef udekkan, ad yelḥu tiseddaṛin. Waqila ssebba uxemmem-agi ikka-d si tegrawla-nni n 1789, bɣiɣ ad d-iniɣ ssebba uxemmem-agi tekka-d seg wayen i d iyi-slemden neɣ i d iyi-mlan ɣef temsal-agi. Acu kan yewwas taṣebḥit mmektaɣ-d yiwet n teswiṛa i d-yeddan deg yiwen weɣmis deg yiwet akken n tedyant n tmenɣiwt yettwasnen imiren aṭas. Di tilawt, tamacint n lfingga tettwasers ɣef lqa&a taḥerfit. Mecṭuḥet u teḍyeq, mači dayen yark ttmeyizeɣ. Ayen i yi-sseḍsayen cwiṭ d amek ur rriɣ ara ddhen-iw meqbel akka s annect-a. Tamacint-nni yellan di teswiṛa tessewhem-iyi amek iṣṣeggem yixeddim-is izaden, zeddig u yettemca&l. Dima nettzaday i wayen nettxemmim deg wayen yark ur nessin ara. Ilaq-iyi imiren ad faqeɣ belli kullec iban u yeshel : tamacint tella deg yiwet n lqa&a anda ibedd wergaz ileḥḥun ɣur-es. Iteddu ɣur-es am akken ara yeddu s alba&ḍ yessen. Ula d annect-a irennu assexciwet, Imi alluy s adekkan neɣ alluy deg igenni, yezmer wallaɣ ad yezhu syes. Ma tura dagi, ibbulunen n tna&uṛt rẓan kullec : amdan yettwanɣa s tufra, s cwiṭ n leḥcayem akk s waṭas uḥebbeṛ. Llant daɣen snat n tɣawsiwin i ɣef ttmeyizeɣ dima : tafrara akked tṛuẓi n cṛe&. Ttnaɣeɣ iman-iw u tta&ṛaḍaɣ ur ttxemmimeɣ ara fell-asent. Teẓleɣ, ttmuquleɣ s igenni, u ttḥariṣeɣ deg allaɣ-iw ad d-yelhu kan deg tmuɣli ɣur-es.

Page 101: Abeṛṛani n Albert Camus

101

Yebda yettuɣal d azegzaw, imi d tameddit. Ttḥerriseɣ iman-iw akken ad beddleɣ axemmem, dɣa uɣaleɣ selleɣ i wul-iw. Ur zmireɣ ara ad xemmeɣ neɣ ad skecmeɣ deg wallaɣ-iw belli aṭenṭen-agi iteddun yid-i si zik-iw yezmer yewwas ad yeḥbes. La&meṛ s&iɣ axemmem fell-as s neṣṣeḥ. Ɣas akken &arḍeɣ ad mmuqleɣ xeṛsum yiwet n dqiqa amek ara yili weḥbas uṭṭenṭṭen-agi zdaxel uqerruy-iw. Acu kan mebla lfayda. Imi axemmem ɣef tafrara neɣ ɣef taṛuẓi n cṛe&-inu yettuɣal-d imiren kan. Taggara friɣ-tt ger-i d yiman-iw belli ur ilaq ad tt-cuddeɣ aṭas. Ẓriɣ di tafrara ara d-awḍen yewwas ad i-yawin. Tzemreḍ ad d-tiniḍ, s&eddaɣ uḍan-iw yark deg uṛaǧu n tafrara-yagi. Werǧin ḥemleɣ ad ttwasdduqseɣ. Yal mara yi-teḍru lḥaǧa, beqquɣ ad iliɣ din. Ɣef aya i ssawḍeɣ ur gganeɣ ara siwa cwiṭ deg wass; teɣzi n yiḍ ttṛaǧuɣ kan melmi ara d-tennunet tafat di lemri igenni. Ayen iwe&ṛen fell-i s zyada, d imir-nni ara d-taweḍ ssa&a-nni cukkeɣ belli deg-s ixeddmen cɣel-nsen. Mi i&edda wezgen n yiḍ, ad bduɣ aṛaǧu akk t&essast. Werǧin tesla tmeẓẓuɣt-iw i wanect-en n usferfec,tuɣal te&eqqel yark leṣwat-nni yeffren. Zemreɣ ad d-iniɣ, s&iɣ zheṛ yark tallit-nni imi werǧin sliɣ deg-s i tikli usebbaḍ. Yemma dima teqqar-ed belli ulac win yekcem leḥzen s ul-is irkkeli. Ufiɣ di lḥebs belli ayen akken i d-teqqar d tidett, ladɣa makken ad d-yennecṛaḥ yigenni u ass amaynut yettnezrurub-ed ɣer texxamt-iw. Imi akken yezmer daɣen ad sleɣ i tikli usebbaḍ dɣa din kan ad yetterḍeq wul-iw. Ɣas ma ula d aḥnucceḍ amectuḥ yettawi-yi ɣer tewwurt, ɣas ma, tameẓẓuɣt ɣef lluḥ, ttṛaǧuɣ akken alamma sliɣ i nnefs-iw, iteffeɣ-iyi la&qel makken ara t-afeɣ d azuran u yettcabi ɣer wenẓaf n weqjun; lḥaṣun taggara ul-iw ur yetterḍeq ara u mazal-iyi-d (24) n tsa&tin nniḍen.

Page 102: Abeṛṛani n Albert Camus

102

Teɣzi n wass, tella tṛuẓi n cṛe&-inu ɣef acu i ttxemmimeɣ. Ẓriɣ belli ḥala ayen i yelhan i d-ttawiɣ si tekti-yagi. Ḥettbeɣ, tt&awadeɣ u teẓgeɣ-d adif n tektiwin-iw. U dima srusuyeɣ-d zdat-i taggara n diri d nettat i tamenzut : qqareɣ-as ur d-qblin ara taṛuẓi n cṛe&-nni. « ihi, ad mmteɣ daya ». Ad zwireɣ kan kra s aẓekka, d aya. Yernu medden yark ẓran belli tudert-agi ur teswi yara tabruyt yerkan. Zdaxel-iw ẓriɣ lmut n tlatin neɣ n seb&in ulac deg-s amxallef imi, iban di snat-agi n tegnatin, aṭas n yemdanen, ama d irgazen neɣ d tilawin, ad ddren, u annect-a d luluf isseggasen. Lḥasun ur tes&iḍ acu ibanen. D nek dima ara yemten, ass-agi neɣ umba&d snat n tmerwin (20) isseggasen. I yi-ceɣben tura deg umeyyez-agi-inu, d aneggez-agi yessewḥacen i wumi tḥalfuɣ deg-i mara d-mmektiɣ snat n tmerwin (20) isseggasen n tudert ar zdat. Ulac acu i yi-d-mazal ḥala ad kkseɣ tikti-yagi seg allaɣ-iw s uxemmem n wamek ara yilint taktiwin-iw umba&d snat n tmerwin (20) isseggasen n tudert, makken ara d-taweḍ dɣa dqiqa-nni taneggarut. Imi lmut labbud ad nemmet; amek akked melmi, ur s&in ara azal s waṭas, d ayen ibanen. Ihi (u ayen iwe&ṛen d tuṭṭfa deg uzrar umeyyez acu yeswa wawal-agi n « ihi »; ihi, ilaq-iyi ad qeblaɣ makken ara yi-d-agin taṛuẓi n cṛe&-inu. Imiren, u ḥala imiren kan i ttakkeɣ i yiman-iw azref, ma nezmer ad d-nini akka, i wakken ad yili umeyyez ɣef liḥala tis-snat : tin anida akken ara d iyi-semḥen. Ayen i yi-ceɣben s zayed, dakken ilaq ad qemḍeɣ neɣ ad ddeqmeɣ anṭaw akked tazla idammen di tfekka-inu, imi anect-a iteqqes allen-iw s yiwen akken n lfaṛḥ iselben. Ilaq-iyi ad lemdeɣ asenɣes n ssuɣat-agi, ilaq-iyi ad t-sbenseɣ. Ilaq-iyi ad qqimeɣ akken lliɣ ɣas d liḥala-yagi tis snat i yeḍran, akken ad yeǧhed weqbal-inu n uxemmem-nni amezwaru n

Page 103: Abeṛṛani n Albert Camus

103

lmut. Yal mara ssiwḍeɣ s annect-a, rebbḥeɣ-d ssa&a n talwit. Annect-agi dayen is&an azal meqqren i win yellan di lḥebs am nek. Deg yiwen imir icuban wagi i yugiɣ ad ẓreɣ amrabeḍ iṛumyen. Lliɣ ẓleɣ u &eqlaɣ-d aggaḍ n tmeddit si nwel-nni amellal n yigenni. Wwḍeɣ-d s anda akken ugiɣ taṛuẓi n cṛe&-inu, makken bdiɣ a ttḥalfuɣ i weḥbak idammen ileḥḥun deg iẓuran-iw. I wumi sriɣ imiren i tmeẓriwt n wemṛabeḍ. D tin i tikkelt tamezwarut, seg wacḥal aya, i xemmeɣ ɣef Marie. Aṭas-ayagi n wussan segmi teḥbes ur d iyi-d-tettaru yara. Tameddit-nni, meyzeɣ cwiṭ dɣa nniɣ ger-i d yiman-iw belli ahat te&ya si tilin d taḥbibt n yiwen ɣef wumi yettwaḥkem s lmut. Xemmeɣ daɣen belli yezmer tuḍen neɣ ahat temmut. Akka i teddunt temsal. Amek zemreɣ dɣa ad t-ẓreɣ imi anagar tifekkiwin-nneɣ yemsebḍan tura akka, ulac acu i ɣ-yessemlalayen neɣ i d-yesmektayen wa i wayeḍ. Dɣa seg imiren uɣaleɣ ur cli&eɣ ara seg umekti n Marie. Ma yella temmut dɣa ur tes&iḍ acu ara xedmeɣ yess. Yettban-iyi-d d lḥeq mi fehmeɣ belli medden ad iyi-ttun umba&d tamettant-iw. Ur tes&iḍ acu ara xedmen yess-i. Ur zmireɣ ara ad d-iniɣ ula d timenna belli iw&eṛ uxemmem deg annect-a. Imiren swaswa i d-yekcem umrabeḍ iṛumyen. Makken i t-walaɣ, rgagiɣ cwiṭ. Ifaq i tergagit-iw dɣa yenna-yi-d, ur ttagad. Nniɣ-as belli uɣeɣ tannumi mači di lawan-agi i d-yettas. Yerra-yi-d belli d zyaṛa kan n tmusni, ur tes&i yara kra n rrebg nettat d tṛuẓi n cṛe&-inu, win i ɣef ur yeẓri acemma. Yeqqim ɣef wusu-inu dɣa yessuter-yi-d ad qqimeɣ ɣer tama-s. Ugiɣ. Ufiɣ deg udem-is yiwen akken n wemdan ḥninen. Yeqqim ddeqs, iɣallen ɣef imesḍan-is, aqerru iṣubb, yettmuqul deg ifassen-is. Rqiqit u ǧehddit, ad iyi-d-smektayen sin iɣersiwen iqeṭben ɣef yiman-nsen. Islufuy-

Page 104: Abeṛṛani n Albert Camus

104

iten s la&qel wa ɣer wa. Syin iqqim akken, s uqerru iṣubben yiwen akken umecwaṛ meqqren, armi ḥulfaɣ yiwen ubrid belli am akken ttuɣ-t. Yiwen umecwaṛ, irfed-ed aqerru-yis, imuqel-iyi-d srid s udem : « ayɣer, i yi-d-yesteqsa, tettagiḍ ad iyi-teẓreḍ? ». Rriɣ-as belli nek ur ttamneɣ ara s Ṛebbi. Yebɣa ad iẓer ma yella ttekleɣ deg wayen akka i d-qqareɣ u rriɣ-as belli ur d iyi-terri yara tmara ad steqsiɣ iman-iw : annect-a yettban-iyi-d d tamsalt ur nes&i yara azal ɣur-i; irfed azagur-is ɣer zdeffir, isenned ɣer lḥiḍ, ifassen dima ɣef iqeswaden-is. Am akken mači i nek i d-yettmeslay, yenna-d belli aṭas i yetteklen deg wayen i d-qqaren u tikkwal mači d tidett. Nek ssusmeɣ. Immuqel-d ɣuri dɣa yesteqsa-yi-d : « acu d ṛṛay-ik di temsalt-agi? ». Rriɣ-as belli yezmer lḥal. U akken d as-yehwa yella lḥal, ɣas ur ẓriɣ acu id iyi-&nan s tidett, acu kan ttekleɣ ẓriɣ acu yark ur d i-ye&nin ara. Dɣa, annect-a ɣef acu i yi-d-iheddeṛ mači dayen i d i-yi&nan. Izzi allen-is fell-i u, dima mebla ma yembbawel seg umḍiq-is, yesteqsa-yi-d ma yella wayen akka ttmeslayeɣ ikka-d si layas meqqren. Sfehmeɣ-as belli ur d iyi-ṭṭif ara layas. D tagdi kan i yugadeɣ cwiṭ, u annect-a dayen yellan deg wemdan. « Ṛebbi ad yili yid-ek ihi, i d-yenna. Widak yark sneɣ llan deg wemḍiq-agi-inek zzin meṛṛa ɣur-es ». Nniɣ-as d lḥeq-nsen. Annect-a yesbeggan-ed belli ɣur-sen akud. Ma yella d nek, ur sriɣ ara i win ara yi-&iwnen u dɣa d akud i yi-xuṣṣen akken ad ceɣbeɣ iman-iw s wayen ur d i- ye&nin ara. Imiren swaswa, ifassen-is ḥrarten am win yerfan cwiṭ. Acu kan yekker-ed, iṣṣeggem ikmamen n uqendduṛ-is. Mi yekfa, ihdeṛ-iyi-d s wawal « a yameddakel-iw» : mi yi-d-yemmeslay akka mači imi yettwaḥkem fell-i s tmettant; ɣur-es medden yark yettwaḥkem fell-asen s lmut, dɣa ḥebseɣ-t

Page 105: Abeṛṛani n Albert Camus

105

din mi s-nniɣ belli yemxallaf, u annect-a ur yezmir ara ad yili d aṣebbeṛ. « D ṣṣeḥ, i d-yenna, acu kan yewwas labbudd ad temteḍ ma yella ur temmuteḍ ara tura. D aɣilif-nni kan ara d-yuɣalen imiren. Amek ara t-qazmeḍ imiren ugur-agi ? » Rriɣ-as belli ad t-qazmeɣ akken i t-ttqazamaɣ tura. Yekker ibbed mi d-nniɣ awal-agi, immuqel-iyi-d srid s allen. D yiwen wurar sneɣ akken yelha. Tturareɣ-t aṭas nek d Emmanuel neɣ d Celeste u, s umata d nitni i itezzin allen-nsen d imezwura. Ula d amrabeḍ-agi yessen akken ilha urar-agi, fahmeɣ-t imiren kan : tamuɣli-s ur tergagi yara. Ula d taɣect-is daɣen ur tergagi yara makken i yi-d-yenna : « ur tes&iḍ ara yark isem usirem u ahat teddreḍ akka s tikti belli ad temteḍ irkelli ? ». « Ih », i s-rriɣ. Dɣa, iṣubb aqerru-yis, yeqqim. Yenna-yi-d belli ɣaḍeɣt. Ɣur-es annect-a d awezɣi ad as-yizmir wergaz. Nek, ḥulfaɣ kan belli wagi yebda ad iyi-ssexcawat. Zziɣ ula d nek allen-iw, syin ṛuḥeɣ ɣer teḍwiqt-iw. Sendeɣ tayett-iw ɣer lḥiḍ. Mebla ma ḍeffreɣ akken i yelha acu i d-yeqqar fehmeɣ belli yekmaṣa ad iyi-d-yesteqsay. Iheddeṛ s yiwet n taɣect iḥdaqṛen akk iḥerrṣen. Ɛeqleɣ belli netta d yiwen iḥeznen dɣa fkiɣ-as-d tameẓẓuɣt akken ad as-sleɣ akken ilaq. Yeqqar-iyi-d yettkel belli taṛuẓi n cṛe&-inu ad d-yettwaqbel, acu kan ilaq-iyi ad ṣefḍeɣ yiwen n ddnub i bbubbeɣ ɣef we&rur-iw. Ɣur-es cṛe& n yergazen ur d-yettban ara zdat win n Ṛebbi. Sneqdeɣ-as belli d tamezwarut iḥekkmen fell-i. Yerra-yi-d ɣas akken ur tesfiḍ acemma si ddnub-iw. Nniɣ-as ur ẓriɣ ara acu i d ddnub. Nnan-iyi-d kan belli lliɣ ɣelṭeɣ mi nɣiɣ. Lliɣ ɣelṭeɣ, tura aqli ttxelliṣeɣ, ur zmiren ara ad iyi-d-ssutren ugar n wannect-a. Imiren yekker daɣen seg umkan-is, u xemmeɣ belli di txibuṭ-agi-inu tamecṭuḥt ma yebɣa ad yembba&ẓel, ur yettizmir ara. Ilaq-as ad ibbed neɣ ad yeqqim. Ulac amek-nniḍen.

Page 106: Abeṛṛani n Albert Camus

106

Allen-iw reṣṣant di tegnitt. Yuẓa-d ɣur-i s yiwen umejjaq dɣa yeḥbes, amzun yesseḍḥa ad d-ikemmel. Imuqel s igenni ger wuzlan. « Tɣelṭeḍ , a mmi, i yi-d yenna, zemren ad ak-d-ssutren ugar n wannect-a. Ahat ad ak-t-id-ssutren ». « D acu akka ad iyi-d-ssutren, ihi? » « Zemren ad ak-d-ssutren ad temmuqleḍ » « Acu ara muqleɣ?». Imuqel umrabeḍ acu i s-d-yezzin dɣa yerra-d s yiwet n taɣect i yi-d-ibanen am tin ye&yan cwiṭ : « yark iẓra-yagi s wacu bnan leḥyuḍ-agi tetteccef-iten tidi n lmeḥna, d ayen ẓriɣ. La&meṛ iten muqleɣ mebla atqelleq. Acu kan seg wul lqayen, ẓriɣ belli seg win yark itmezren seg-wen, walan yeffeɣ-ed si tillas anda zren yiwen wudem n lmalayek. D udem-agi i wen-d-ssuturen ad t-twalim ». Uɣaleɣ ḥmiɣ cwiṭ. Nniɣ-as aqli aṭas n wagguren-aya i ttmuquleɣ di laḥyuḍ-agi. Ulac yark kra neɣ alba&ḍ snaɣ di ddunit xiṛ-nsen. Ahat nudaɣ, zik, yiwen wudem deg-sen. Acu kan udem-nni nudaɣ d udem i yes&an nwel n yiṭij akk tmes n lebɣi : d udem n Marie. Nudaɣ-t ur t-ufiɣ ara. Tura dayen. Akken d as-yehwa yella lḥal, ur tes&iḍ acu walaɣ yeffeɣ-ed si tidi n yeẓra-yagi. Imuqel-iyi-d wemrabeḍ-nni s yiwen akken n leḥzen. Nek uɣaleɣ-d tura sendeɣ yark s uzagur-iw ɣer lḥiḍ u tafat n wass tneggi-d ɣef wenyir-iw. Yenna-d kra imeslayen i wumi ur sliɣ ara u yessuter-iyi-d s uɣiwel ma yezmer ad ad iy-issuden, « ala » i s-rriɣ. Yuɣal yezzi d timmenddefirt, yelḥa armi d lḥiḍ i wumi yeslef s la&qel : « annect-agi yark ziɣemma i tḥemmleḍ akal-agi? », i d-yenna s la&qel, nek ur tes&iḍ acu i s-rriɣ. Iqqim akken aṭas yezzi ɣer lḥiḍ. Addud-is dagi yessexcawat-iyi u yuɣal-iyi d ta&ekkemt. Ṛuḥeɣ ad as-iniɣ ruḥ effeɣ, ad i-yeǧǧ, makken amecwaṛ isuɣ-ed s lqed ugarjum-is, mi d-yezzi ar ɣur-i : « ala, ur zmireɣ ara ad k-

Page 107: Abeṛṛani n Albert Camus

107

amnaɣ. Ẓriɣ zdaxel-iw belli tessarameḍ tudert-nniḍen ». Rriɣ-as dayen ibanen, acu kan annect-a ur yes&i yara azal n wannect yes&a azal usirem n tuɣalin d ameṛkanti, neɣ lebɣi n tmusni u&ummu s uɣiwel neɣ asirem d txenfuct i i&edlen. Kifkif-iten yark. Dɣa iḥbes-iyi-d, yebɣa ad iẓer amek ssarameɣ tudert-agi nniḍen. Nniɣ-as imiren : « ssarameɣ tudert anda zemreɣ ad d-mmektiɣ tagi », syin rniɣ-as, imiren kan, belli dayen &yiɣ di lehduṛ. Yebɣa daɣen ad iyi-d-yemmeslay ɣef Ṛebbi, acu kan uẓeɣ ar ɣur-es u &erḍeɣ ad as-sfehmeɣ i tikkelt taneggarut belli mači aṭas n lweqt i yi-d mazal, ur bɣiɣ ara ad t-sṛuḥeɣ. Ye&reḍ ad iyi-beddel ameslay mi yi-d-yesteqsa ayɣer ssawaleɣ-as ad “leflani ” deg umur i deg-i ilaq ad as-ssiwleɣ "baba". Annect-a ize&f-iyi u rriɣ-as belli netta mači d baba : ayen akken za&ma yella netta d wiyaḍ. «Ala, a mmi, i d-yenna makken d-isers afus-is ɣef tayett-iw. Aqli yid-k. Acu kan ur tezmireḍ ara ad teẓreḍ imi ul-ik yedderɣel. Ad ak-d&uɣ ». Dɣa,ur ẓriɣ ara ayɣer, amzun yella kra itterḍqen zdaxel-iw. Bdiɣ asuɣu s lqedd ugerjum-iw, reggmeɣ-t u nniɣ-as i wumi sriɣ i dda&wat-ines. Tṭfeɣ-t-id si lkull n tqenduṛt-is. Smareɣ-d fell-as ayen yark yeffer wul-iw, s nek yettneggizen s yiwen uneggez deg-i yemlal lferḥ akked z&af. Naɣ aṭas i yella yettkel ? Ɣas akken ulac yiwen si lettkal-is i yeswan ineẓd n tmeṭṭut. Ur yettkil ara ɣef yiman-is ula d tudert belli yedder imi netta yella yedder am win yemmuten. Nek, ttbaneɣ-d am win yes&an ifassen d ilmawen. Acu kan lliɣ ttekleɣ ɣef yiman-iw, di kullec, ugar-is, ttekleɣ di tudert-agi wala di tmettant i d-ileḥḥun. Ih d tidett, ḥala ayagi i yes&iɣ. Xeṛṣum ṭṭfeɣ di tidett-agi akken teṭṭef ula d nettat deg-i. Lliɣ s&iɣ lḥeq, u tura s&iɣ lḥeq, u dima ad s&uɣ lḥeq. Ddreɣ akka ddreɣ, u zemreɣ ad idireɣ akken nniḍen.

Page 108: Abeṛṛani n Albert Camus

108

Xedmeɣ ayagi, ur xdimeɣ ara ayen nniḍen. i yumba&d ? Amzun akken ṛǧiɣ annect-agi yark n wakud, ad taweḍ dqiqa-yagi akked tafrara-yagi anda ara s&uɣ lḥeq ? Ulac yark acu yes&an lma&na u nek ẓriɣ ayɣer. Netta daɣen yeẓra ayɣer. U seg wul uzekka-inu, ayen yark teṭṭef tudert-agi timheṛṛeft i ddreɣ, yiwen usuḍu aberkan yettaẓ-ed ɣur-i si ger isseggasen i mazal ur d-newwiḍ u asuḍu-yagi yettqeccim yark ayen i d-yufa zdat-es seg wayen i yi-d-fkan isseggasen-nni ddreɣ, i icuban ula d nutni lexyalat. Ur iyi-teḥṣil ara di tmettant n wiyaḍ, neɣ tayri n tyemmatt, ur cli&eɣ ara la di Ṛebbi-s, wala di tudert nfferen, imi yiwen imteddu ilaqen ad iyi-ffren nekkini akk ad yeffren yid-i kra imelyaṛen yes&an zheṛ, am netta, qqaren-d ula d nitni d atmaten-iw. Ahat yefhem, yefhem dɣa? Medden yark s&an azal. Ḥala widak yes&an azal i yelhan. Ula d nitni, ad yettwaḥkem yewwas fell-asen s lmut. Ma&lic, ma yella, deg umur ɣef tmenɣiwt inɣan, ad ten-nɣen imi ur run ara di tenṭelt n yemmat-nsen? Aqjun n Salamano yes&a azal annect n tmeṭṭut-is. Tameṭṭut-nni taqurant teɣleḍ ula d nettat annect teɣleḍ tparizyant i yuɣ Masson neɣ Marie yellan tebɣa ad iyi-taɣ. Tewqa&-iyi-d ma yella Raymond d ameddakel-iw annect n Celeste i t-yifen s wacḥal? Tewqa&-iyi tura ma yella Marie tefka taxenfuct-is i Meursault nniḍen? Dɣa ur ẓriɣ ara ma yefhem wagi ɣef yettwaḥkem s lmut u seg ayen yeffer uzekka-inu… iqmeḍ deg-i nnefs makken i la d-ttsuɣuɣ annect-a. Acu kan, yufa-d lḥal, i&essasen kksen-iyi amrabeḍ si ger ifassen-iw u bdan la ttberrin seg-i. Netta issusem-iten, dɣa imuqel-ed ɣur-i yiwen akken umecwaṛ di tsusmi. Ččuṛent-ed wallen-is d imeṭṭawen. Yezzi udem-is syin yeffeɣ. Akken kan dɣa yeffeɣ yers-ed la&qel deg-i. Lliɣ &yiɣ dɣa ɣliɣ menṭeq deg usu. Waqila ṭṭseɣ imi ukiɣ-ed s yetran deg wudem-iw. Ssuɣat d weḥriret wwḍen-ed ɣur-i si

Page 109: Abeṛṛani n Albert Camus

109

lexlawi. Rriḥa n yiḍ, d wakal akked lemleḥ sbbuḥran i tiwwura uqerru-yiw. Talwit taẓidant unebdu-yagi afenyan ikcem-ed deg-i am aman. Imiren, makken yewweḍ yiḍ ar tilisa-s ssuɣent-ed tnaqusin. La d-qqarent yewweḍ-ed lawan n yinigen ɣer tudert i wumi dayen tura zziɣ s uzagur. I tikkelt tamezwarut, seg acḥal-aya, mmektaɣ-d yemma. Fehmeɣ, waqila, ayɣer di taggara n tudert-is tufa-d yiwen «wexḍib », ayɣer turar a&iwed n tudert. Dahi, ula dahi, deg wexxam-nni n yemɣaṛen anda xettint teftilin n tudert, tameddit tettban-ed am talwit yesruyen. Deg rebbi n lmut, yemma tḥulfa s tilleli-nni belli tezmer ad t&iwed tameddurt-nniḍen. Ulac, ulac win i yes&an azref ad iru fell-as. Ula d nek tura ḥulfaɣ zemreɣ ad &iwdeɣ tudert. Am akken z&af-agi d reffu ameqran seffin-d ayen n dir deg-i, s war asirem, zdat yiḍ-agi yeččuṛen d ifeṭiwjen akked yetran, lliɣ ul-iw i tikkelt tamezwarut i wecla& aẓidan n umaḍal. Ḥulfaɣ-as yettcabi ar ɣur-i, am gma, din i zṛiɣ belli ddreɣ deg-s d win ifeṛḥen, u mazal-iyi ferḥeɣ ar tura. Akken kullec ad yaweḍ s amkan-is, akken ur ttḥalfuɣ ara i yiman-iw d awḥid, yeggra-yi-d ad ssirmeɣ ad d-ṛuḥen aṭas n lɣaci asmi ara yi-gezmen aqerru. U ssarameɣ ad iyi-d-qablen lɣaci-nni s ssuɣat yeččuṛen d aɣuccu.


Recommended