ACTA U N IV ER SITA TIS L O D ZIEN SISFOLIA BOTANICA 15 227-243 2000

(Acta Univ. Lodz., Folia bot.)

Teresa L es ia k

ANALIZA JAKOŚCIOWA FLORY DESMIDII NA TORFOWISKU LUBIEC W LATACH 1984-1995

DESMIDS FLORA ANALYSIS OF THE PEAT-BOG LUBIEC IN 1984-1995

ABSTRACT: In 1984-1995 the desmid flora was analysed in the Lubiec peat-bog. Of 206 taxa recorded as many as 43.2% were accessory and accidental species, which testifies to a high variability o f this desmid community. The Thumark Q green algae factor was applied for defining the peat-bog’s trophic status, which decidedly determines the species composition and abundance o f desmids.

T r e ś ć

1. Wstęp2. Teren badań i metoda pracy3. Wyniki badań4. Piśmiennictwo5. Summary

1. WSTĘP

N a terenie K otliny Szczercowskiej od wielu lat prow adzono badania glonów, głównie z rodziny Mesotaeniaceae i rzędu Desmidiales, ale także okrzem ek i innych zielenic ( K a d ł u b o w s k a 1961, K a d ł u b o w s k a i in. 1981, L e s i a k 1984, 1990, 1991, 1992, L e s i a k , K a d ł u b o w s k a 1994, 1995, L e s i a k , S i t k o w s k a 1984). W niniejszej pracy przedstaw iono wyniki badań flory desmidii i jej zmiany zachodzące na tarfow isku w Lubcu, w ciągu 12 lat obserwacji.

Budow a Bełchatowskiego Okręgu Przemysłowego (BOP) spow odow ała powstanie leja depresyjnego, którego zasięg i kształt ulega ciągłym zm ianom . Jego rozwój zależy m. in. od:

1) intensywności odw adniania terenu,2) charakteru w arunków hydrogeologicznych,3) zasobności wodnej odw adnianych poziomów,4) zmian zasilania atmosferycznego ( M a k s y m i u k 1993).Konsekw encją odw adniania górotw oru bełchatowskiego są zachodzące

przemiany stosunków wodnych, w wyniku których zanika sieć hydrograficzna, w tym cieki, stawy, źródła i torfow iska. Okazuje się, że intensywność zaniku sieci rzecznej, zmniejszanie zasięgu m okradeł i ubożenie zasobów wód podziem­nych przebiega proporcjonalnie do przyrostu powierzchni leja depresyjnego. Do 1992 r. osuszone tereny m okradeł zajmowały łączną powierzchnię 65,6 km 2 i położone były głównie na zachodzie i wschodzie względem wkopu eksploata­cyjnego Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów”, natom iast w ostatnich latach obserwowany jest przyrost powierzchni osuszonych w zachodniej części rowu tektonicznego Kleszczowa, gdyż w okolicach Stanisławowa i Chabielic prow a­dzone są prace przygotowawcze do rozpoczęcia eksploatacji złoża węgla w polu szczercowskim. Usytuowanie terenu badań przedstaw iono na rys. 1.

Rys. 1. Usytuowanie terenu badań Fig. 1. The location o f studied area

Torfow isko w Lubcu było do tej pory w małym stopniu narażone na różnego rodzaju oddziaływania antropogeniczne, jednak w ostatnich latach prace przygotowawcze prowadzone w złożu szczercowskim wyraźnie negatyw­nie wpłynęły na osuszanie torfow iska i sukcesję, k tó ra postępuje tu bardzo szybko.

2. TEREN BADAŃ I METODA PRACY

Torfow isko Lubiec jest niewielkim śródleśnym torfow iskiem , położonym około 2 km od drogi Łask - Szczerców i do 1992 r. w m ałym stopniu poddanym oddziaływaniom BOP-u. W 1989 r. podjęto tu w niewielkim stopniu eksploatację torfu i powstało kilka nowych dołów potorfow ych. C entralną część torfow iska zajmuje duży akwen, powstały na skutek zlania się naturalnego zbiornika z dołam i potorfow ym i, których progi są widoczne przy niskim poziomie wód gruntowych. Jego dno pokryw a gytia torfow a, której m iąższość wynosi od 0,5 do 2,0 m 2. Odczyn wody w okresie badań wahał się od pH 5,7 do 6,8.

W latach 1984-1995 próby pobierano raz w m iesiącu (od m arca do listopada), z pięciu stanowisk wyznaczonych na obrzeżu centralnego akwenu oraz z powstających dołów potorfow ych, których liczba wzrastała; w roku 1995 było ich siedem. Jedynie w okresie występowania zakwitu Desmidium grevillei (Kiietz. ex Ralfs) de Bary próby pobierano raz lub dw a razy w tygodniu.

W niniejszej pracy zebrany m ateriał i wyniki analizy jakościowej p o ­trak tow ano sumarycznie dla całego torfow iska, gdyż celem tej pracy jest określenie składu jakościow ego flory desmidii na to rfow isku w Lubcu i określenie jego zmian w ciągu 12 lat obserwacji.

M ateriał do badań pobierano w następujący sposób:- czerpiąc buteleczką (o pojem ności 500 ml) bezpośrednio z toni wodnej,

a następnie sedym entując osad w obecności kilku kropli J w K J,- przelewając 10 1 wody przez siatkę p lanktonow ą z gazy m łynarskiej

n r 25,- zeskrobując z liści, łodyg i korzeni roślin zanurzonych w wodzie,- wyciskając z roślin zanurzonych w wodzie i wat glonów nitkow atych

- Spirogyra sp., Zygnem a sp., Mougeotia sp., Ulothrix sp., Tribonema sp.,- wyciskając z m szaków, głównie Sphagnum sp., tw orzących pło lub

porastających brzegi zbiorników wodnych.K ażdorazow o m ierzono w terenie odczyn wody za pom ocą odczynników

firmy M erck, oraz jej tem peraturę. N atom iast w pracow ni w ykonyw ano analizy chemiczne wody (niektóre jej param etry om ówiono w pracy L e s i a k 1998, pozostałe dane są w opracowaniu).

W celu zaobserwow ania zmian strukturalnych zbiorow iska desmidii, zastosow ano wskaźnik stałości Tischlera (1949, według T r o j a n a 1978).

Troficzność torfow iska określano stosując w skali rocznej współczynnik zielenicowy T hum arka (1945, według K a w e c k i e j , E l o r a n t a 1994), którego wartości sprecyzował bliżej R ound (1981, według K a w e c k i e j , E l o r a n t a 1994).

Q = Chlorococcales / DesmidiólesW celu zastosowania współczynnika zielenicowego, w każdej próbie liczono

liczbę komórek glonów należących do rzędu Chlorococcales, nie oznaczając ich do gatunku, podobnie postępow ano z osobnikam i rzędu Desmidióles. D ane miesięczne w poszczególnych latach badań sumowano i obliczano współczynnik w skali rocznej. W tabeli III podano obliczone już wartości współczynnika Q.

Klasyfikację systematyczną oraz nazewnictwo oparto na pracach na­stępujących autorów : C r o a s d a l e , G r ó n b l a d (1964), D i l l a r d (1990, 1991a, b, 1993), F o r s t e r (1982), H i r a n o (1955, 1956, 1957a, b, 1959a, b), K o s i n s k a j a (1960), K r i e g e r (1937), L a p o r t e (1931), P a l a m a r - M o r d v i n c e v a (1982), P r e s c o t t i in. (1982), R i i ż i ć k a (1973, 1977, 1981), R y p p o w a (1927), T e i 1 i n g (1967), T o m a s z e w i c z , K o w a l s k i (1993), T o m a s z e w i c z i in. (1996), W a s y l i k (1957, 1961), W e s t W. , W e s t G. S. (1904, 1905, 1908, 1912), W e s t i in. (1923).

3. WYNIKI BADAŃ

W latach 1984-1995 na torfow isku w Lubcu stw ierdzono występowanie 206 taksonów desmidii (tab. I).

Jak wynika z tab . I, gatunkam i stałym i d la to rfow iska w Lubcu, notow anym i w ciągu 12 lat badań, są taksony uważane za kosm opolityczne,o szerokim spektrum ekologicznym, zarówno w stosunku do odczynu wody, jak i takich wskaźników jak formy azotu, fosforany, twardość czy utlenialność. N ależą do nich przede wszystkim: Actinotaenium globosum, Closterium archerianum, Cl. dianae, Cl. gracile, Cl. juncidum, Cl. lunula, Cl. navícula, Cl. ralfsii, Cl. tumidum, Cosmarium bioculatum, C. botrytis, C. contractum , C. cucumis, C. formosulum, C. impressulum, C. margaritiferum , C. moniliforme, C. ornatum, C. portianum, C. pseudopyramidatum, C. quadratum, C. regnellii, C. reniforme, C. undulatum, Cosmoastrum hirsutum, C. muticum, C. punc- tulatum, C. suborbiculare, Desmidium grevillei, D. swartzii, Euastrum ansatum, E. bidentatum, E. bínale var gutwmski, E. oblongum, E. pectinatum, Micrasterias crux-melitensis, M . denticulała, Staurastrum cyrtocerum , St. furcigerum , St. gracile, S t. hexacerum, Raphidiastrum avicula, Staurodesmus brevispina, Std. dejectus, Std. triangularis, Tetmemorus brebissonii, Xanthidium antilopaeum o raz Cl. parvulum , C. teliferum , E. dubium, E. elegans, S t. in flexum , Std. extensus, Std. incus, Spondylosium planum, S. pulchellum, St. paradoxum, Std. glaber, X . aculeatum.

Wykaz taksonów desmidii zidentyfikowanych na torfowisku Lubiec w latach 1984-1995 The list o f desmids taxa identified on the Lubiec peat-bog in 1984-1995

Takson Taxa 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995SumaTotal

Actinotaenium globosum (Bulnh.) Krieg, et Gerl. * * * * * * * * ♦ * * * 12Closterium archerianum Cleve in Lundell * * * * * * * * * * * * 12CI. dianae Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12CI. gracile Breb. ex Ralfs * * * * * * * • * * * * 12CI. juncidum Ralfs * * * * * * * * * * * * 12Cl. lunula (Muell.) Nitzsch ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12CI. navicula (Breb.) Luetkemuei. * * ♦ * * * * * * * * * 12CI. ralfsii Breb. ex Breb. * * * * * * * * * * *

12 !Cl. tumidum John. * * * * * * * • * * * * 12

’ Cosmarium bioculatum Breb. ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12i C. botrytis Menegh. ex Ralfs * * * * * * * * ♦ * * * 12| C. contractum Kirchn. * * * * * * * * * * * * 12 || C. cucumis (Corda) Ralfs * * * * * * * * * * * * 12I C. formosulum Hoff in Nordst. * * * * * * * * * * * * 12| C. impressulum Elfv. * * * * * * * * * ♦ * * 12 'j C. margaritiferum Menegh. ex Ralfs * * * * * * * * * * * * i2 :! C. miniliforme Turp. ex Ralfs * m * * * * * * * * * * 12 ii C. ornatum Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12; C. portianum Arch. * * * * * * * * * * * 12I C. pseudopyramidalum Lund. * * * * * * * * * * » ♦ 12! C. quadraium Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12 I

C. regnellii Wille * * * * * * * * * * * 12C. reniforme (Ralfs) Arch. * * * * * * * * * * ♦ * 12C. undulatum Corda ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12Cosmoastrum hirsulum (Ehr. ex Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * *

* 12

j C. muticum (Breb. ex Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * * I * 12| C. punctulatum (Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * * * 12

C. suborbiculare (W. et G. S. West) Pal.-Mordv. ♦ * * * * * * * * * * 12! Desmidium grevillei (Kütz). De Bary * * * * ♦ * * * * * * • 12' D. swartzii (Ag.) Ag. ex Ralfs ♦ * * * * * * * * * * 12

Euastrum ansatum Ralfs * * * * * * * * * * * * 12| E. bidentatum Naeg. * * * * * * * * ♦ ♦ * 12| E. binale var. gutwinski (Schmidle) Homf. * * * * * * * * * * * * 12j E. oblongum (Grev.) Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12| E. pectinalum (Breb.) ex Breb. in Ralfs * * * * * * * * * 12j Micrasterias crux-melilensis (Ehr.) Hass, ex Ralfs * * * * * * * * * * * 121 M. denticulata Breb. ex Ralfs * * * * * * * * * * * 12\ Siaurastrum cyrtocerum Breb. in Ralfs * * * * * * ♦ * * * , * 12| St. furcigerum (Breb. in Menegh.) Arch. * * * * * * * * * * * ♦ 12■ St. gracile Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12| St. hexacerum (Ehr. ex Kuetz.) Wittr. * * * * * * * * * * * ♦ 12

Raphidiastrum avicula (Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * ♦ * * ** * 12

Staurodesmus brevispina (Breb. ex Breb.) Croasd. * * * * * * * * * * * * 12Std. dejectus (Breb. ex Breb.) Teil * * ♦ * * * * * * *

** 12

Std. triangularis (Lagerh.) Teil. * * * * * * * * * * * * 12Tetmemorus brebissonii (Menegh.) Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * * * * 12Xanthidium antilopaeum Breb. ex Kuetz. * * * * * * * * * * * 12Closterium parvulum Nageli * ♦ * * * * * * * * * 11Cosmoastrum teliferum (Ralfs) Pal.-Mordv. * ♦ * * * * * * * * ♦ 11Euastrum dubium Naeg. * * * * * * * * * * * 11E. elegans (Breb.) Kuetz. * * * * * * * * * * * 11Staurastrum inflexum Breb. * ♦ * * * * * * * * * 11Staurodesmus extensus (Anderss.) Teil. * ♦ * * * * * * * * * 11Std. incus (Breb. ex Ralfs) Teil. * * * * * * * * * * * 11Spondylosium planum (Wolle) W. et G. S. West * * * * * * * * * * * 11S. pulchellum (Arch.) Arch. * * * * * * ♦ * * * * 11Saurastrum paradoxum Meyen ex Ralfs * * * *

** * ♦ * * * 11

Saurodesmus glaber (Ehr. ex Ralfs) Teil. * * * * * * * * * * * 11Xanthidium aculeatum Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * * 11Cosmarium tinctum Ralfs. * * * * * * ♦ ♦ * * 10Cosmoastrum alternans (Breb.) Pal.-Mordv. * * * * * * * * * * 10C. gladiosum (Turn.) Pal.-Mordv. * • * * * * * * * * 10Euastrum binale (Turp.) Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * 10E. didelta Ralfs ex Ralfs • * * * * * * * * * 10E. verrucosum Ehr. ex Ralfs * * * * * * * * * * 10

: Hyalotheca dissiliens Smith ex Breb. in Ralfs * * * * * * * * * * 10| Pleurotaenium minutum (Ralfs) Delp. * * * * * * * * * * 10

PI. trabecula Ehr. ex Naeg. * * * * * * * * * * 10! Staurodesmus connatus (Lund.) Thomass. * * * * * * * * * * 10i Closterium acerosum (Sehr.) Ehr. ex Ralfs * * * ♦ * * * * * 9i Cosmarium botrytis var. tumidum Wolle * * * * * * * * * 9

C. hians Borge * * * * * * * ♦ * 9■ C. minimum W. et G. S. West * * * * * * * * * 9: C. ovale Ralfs ex Ralfs * * * * * * * * * 9j C. turpinii Breb. * * * * * * * * * 9j Micrasterias truncata (Corda) ex Breb. in Ralfs * * * * ♦ * * * * 9

Pleurotaenium ehrenbergii (Breb.) De Bary * * * * * * * * * 9Tetmemorus laevis Kuetz. ex Ralfs * • * * * * * * * 9Actinotaenium cucurbitinum (Biss.) Teil • * * * * * * * 8Closterium acutum Breb. in Ralfs * * * ♦ * * * * 8CI. dianae var. compressum Klebs • * * * * * * * 8Cosmarium botrytis var. emarginatum Hansg. * * * - * * * * * 8C. laeve Rabenh. * • * * * * * * 8 iC. punctulatum Breb. * * * * * * * * 8C. pyramidatum Breb. in Ralfs * * * * * * * * 8

j Cosmoastrum orbiculare (Ralfs ex Ralfs) Pal.-Mordv. * • * * * * * * 18

j Euastrum pulchellum Breb. * * * * * * * * 8i Closterium costatum Corda ex Ralfs * * * * * * * 7I CI. dianae var. minus Hieronym. • * * * * * * 7

! CI. limneticum Lemm. * * * * * * *

| CI. porrectum Nordst. * * * * * * *i CI. venus Kuetz. ex Ralfs • * * * * * *

Cosmarium bioculatum var. depressum (Schaarsch.)Schmidl. * * * * * * *

j C. blytlii Wille * * * * * * *C. meneghini Breb. in Ralfs * * * * * * *

) C. tinctum var. inlermedium Nordst. * ♦ * * * * ♦j Micrasterias jenneri Ralfs * * * * * * *! Staurastrum analinum Cooke et Wills 4c * * * * * *| St. margaritaceum (Ehr.) Menegh. ex Ralfs * * * * * * *i Staurodesmus mamillatus (Nordst.) Teil. * * * * * * *

Xanthidium smithii Arch. * * ♦ * * * *

] Closterium dianae var. pseudodianae (Roy) Krieg. * * * * * *

I Cosmarium blyttii var. novae-silvae W. et G. S. West * * * * * *

1 C. granatum Breb. in Ralfs * * * * * *

i C. subundulatum Wille * * * * * *

j Cosmoastrum polytrichum (Perty) Pal.-Mordv. * * * * * *

Euastrum binale var. hians (W. West) Krieg. * * * * * *

E. insulare (Wittr.) Roy * * * * * *

E. lulkemuelleri Ducell. * * * * * * *

Micrasterias rotata (Grev.) Ralfs ex Ralfs * * * * * *

M. truncata var. crenata (Breb.) Groenbl. * * * * * *M. papillifera Breb. in Ralfs * * * * 4c *Spondylosium ornatum Roll * * * * * *Staurastrum polymorphum Breb. in Ralfs * * * * * *St. bicorne Hauptflei * * * * * ♦Staurodesmus angulatus (W. West) Teiling * * * * * *Xanthidium trispinatum (W. et G. S. West) Pal.-Mordv. * * * * * ♦Closterium delpontei (Klebs) Wolle * * * * *CI. moniliferum (Bory) Ehr. ex Ralfs * * * * *CI. setaceum Ehr. ex Ralfs * * * * ♦

1

CI. tumidulum Gay * * * * *

CI. venus var. minus Roll * * * * *

Cosmarium abruptum Lund. * * * * *

C. difficile Luetkemuel. * * * * *

C. kjellmanii Wille * * * * *

C. punctulatum var. subpunclulatum (Nordst.) Borge • * * * *C. subcrenatum Hantzsch in Rabenh. * * * * *

Cosmoastrum gladiosum var. delicatulum (W. et G. S.West) Pal.-Mordv. * * * * *

Euastrum crispulum (Nords) W. et G. S. West * ♦ * * *

E. elobatum (Lund.) Roy et Biss. * * * ♦ *

E. pinnatum Ralfs * * * * *

Spondylosium papillosum W. et G. S. West * * * * *

: Micrasterias truncata var. quadrata Bulnh. * * * * *

: Pleurotaenium ehrenbergii var. elongatum (W. West)W. West * * * * *

| Raphidiastrum granulosum (Ehr. ex Ralfs) Pal.-Mordv. * * * * *j Staurastrum crenulatum (Naeg.) Delp. * * * * *j Staurodesmus cuspidatus (Breb. ex Ralfs) Teil. * * * * *| Closterium cynthia De Notaris * * * *i CI. dianae var. arcuatum (Breb.) Rabenh. * * * *| CI. inlermedium Ralfs * 4c * *i CI. lineatum Ehr. ex Ralfs * * * *i CI. pronum Breb. * * * *; Cosmarium boeckii Wille * * ♦ *

C. botrytis var. subtumidum Wittrock * * * *; C. exiguum Arch. * * * *1 C. hians var. glabrum Gutw. * * * ♦! C. sexnotalum Gutw. * * * *| C. subrectangulare Gutw. * * * *| C. tetraophtalmum Breb. in Ralfs * * * *! Euastrum elegans var. pseudoelegans (Turn.) W. et

G. S. West * * * *

j Hyalotheca mucosa (Mert.) Ehr. ex Ralfs * * * * ! 4Micrasterias americana Ehr. ex Ralfs * * * * 4

1 M. thomasiana Arch. • • • * 4j M. truncata var. neodamensis (Braun) Dick * * * * 4

Pleurotaenium ehrenbergii var. undulatum Schaarschm. * * * * 4PI. trabecula var. rectum (Delp.) W. et G. S. West * * * * 4Raphidiastrum denticulatum (Naeg.) Pal.-Mordv. * * * * 4R. simonyi (Heimerl) Pal.-Mordv. * * * * 4Sphaerozosma vertebratum (Breb.) Ralfs * * * * 4Spondylosium pygmaeum (Cooke) W. West * * * * 4

j Staurastrum cyrtocerum var. compaction W. et G. S. West * * * * 4Closterium decorum Breb. * * * 3Cl. ehrenbergii Meneg. ex Ralfs * * * 3Cl. ehrenbergii var. malinvernianum (De Not.) Rabenh. * * * 3Cl. strigosum Breb. * * * 3Cosmarium abbreviatum Radb. * * * 3C. bipunctatum Borgesen * * * 3

| C. crenatum Ralfs ex Ralfs * ♦ * 3] C. obtusatum (Schmidle) Schmidle * * * 3j C. phaseolus Breb. ex Ralfs ♦ * * 3| C. pyramidatum var. convexum Krieg, et Gerl. * * * 3

C. undulatum var. crenulatum (Naeg.) Wittr. ♦ * * 3C. turgescens (De Not.) Pal.-Mordv. * * * 3C. undulatum var. minutum Wittr. * * ♦ 3Euastrum sublobatum Breb. in Ralfs • * * 3E. dissimile (Nordst.) Schmidle * ♦ * 3E. validum W. et G. S. West * * ♦ 3Micrasterias furcata Ralfs * * * 3M. mahabuleshwarensis Hobson * * * 3Staurastrum aculeatum (Ehr.) Menegh. ex Ralfs * • * 3St. polymorphum var. pusillum W. West * * * 3Staurodesmus dickiei (Ralfs) Lillier * * * 3

Cosmarium hians var. Striatum (Boldt) Schmidl. * * ! 2C. pseudamoenum Wille • * 2Closterium intermedium var. robustum G. S. West * * 2CI. parvulum var. angustatum W. et G. S. West * * 2CI. ralfsii var. hybridum Rabenh. • * 2Cosmarium bipunctatum var. subrectangulare W. et

G. S. West * * 2C. quadratulum (Gay) De Toni * * 2C. quadratulum var. boldtii (Messikom.) Krieg, et Gerl. * * 2C. scabrum (Breb.) Pal.-Mordv. • * 2C. sexangulare Lund. * * 2C. trilobulatum Reinsch * * 2C. venustum (Breb.) Arch. * * 2Euastrum binale var. obtusiuscuhan Schaarmsch. * * 2E. cuneatum Jenner in Ralfs * * 2Spondylosium vertebratum var. latius W. et G. S. West * * 2S. pygmaeum var. compressum W. West * ♦ 2Closterium macilentum Breb. * 1Cosmarium sphaeroideum W. West * 1C. sphagnicolum W. et G. S. West * 1Euastrum binale var. sectum (Turn.) Krieg. * 1E. montanum W. et G. S. West * i !Micrasterias truncata var. semiradiata (Naeg.) Wolle * i iPleurotaenium nodulosum (Breb.) De Bary * i :Suma Total 206 107 121 130 142 132 124 124 124 127 126 101 85

O pierając się na danych z tab . I, obliczono stałość w ystępow ania gatunków desmidii na torfowisku Lubiec w latach 1984-1995 ( T r o j a n 1978).

W edług tej skali gatunki, k tóre notow ano w 9-12 latach badań, to gatunki absolutnie stałe i było ich 78, w 6-8 latach, to gatunki stałe, a ich liczba wynosiła 39. G atunków akcesorycznych było 65 i notow ano je w 3-5 latach, natom iast przypadkowych, obserwowanych zaledwie w 1-2 latach, stw ierdzono 24. Z powyższych danych wynika, że gatunki absolutnie stałe i stałe stanowiły w okresie 12 lat badań ok. 56,7% , natom iast akcesoryczne i przypadkow e 43,2% wszystkich notow anych w Lubcu taksonów . D ane te świadczą o dużej zmienności flory desmidii w obserwowanym okresie.

Z tabeli I wynika, że pom im o stwierdzonej dużej ogólnej liczby taksonów desmidii (206), w poszczególnych latach ich liczba nie przekraczała 68,9% (w 1987 r. - 142 taksony), a nawet w 1995 r. wynosiła zaledwie 41,3% (85 taksonów ). Liczbę taksonów desmidii w poszczególnych latach badań przedstaw iono na rys. 2. Jak wynika z wykresu, roczne różnice w liczbie notow anych taksonów desmidii są niewielkie. W latach 1989-1991 liczba stwierdzonych taksonów była stała i wynosiła 124. W pozostałych latach, oprócz 1984 (107 taksonów), 1994 (101 taksonów ) i 1995 r. (85 taksonów ), różnice w liczbie notowanych gatunków były niewielkie.

Spadek liczby notowanych taksonów w ostatnich dw óch latach badań m oże być spowodowany wyraźnym osuszaniem terenu i zm ianam i stosunków hydrogeologicznych oraz postępującą sukcesją w związku z urucham ianiem złoża szczercowskiego. N a podkreślenie zasługuje fakt, że duży udział we florze desmidii na torfowisku w Lubcu miały gatunki akcesoryczne i przypad­kowe (43,2% ogólnej flory desmidii), k tórych obecność notow ano najwyżej w ciągu dwóch lat badań.

Licz

ba

takso

nów

(N

um

ber

of

taxa)

Lata badań (Study years)

Rys. 2. Liczba taksonów desmidii notowanych na torfowisku Lubiec w latach 1984-1995 Fig. 2. The number of desmids taxa identified in the Lubiec peat-bog in 1984-1995

LOVO

Analiza

jakościowa

flory desm

idii na

torfowisku

Lubiec...

T a b e l a II

Liczba taksonów desmidii w obrębie poszczególnych rodzajów

The number of desmids taxa within species

RodzajSpecies

Liczba taksonów The number of desmids

Actinotaenium 2Closterium 36Cosmarium 62Desmidium 2Cosmoastrum 13Euastrum 25Hyalotheca 2Micrasterias 14Pleur2otaenium 7Raphidiaslrum 4Sphaerozosma 2Spondylosium 6Staurastrum 14Staurodesmus 11Tetmemorus 2Xanthidium 4

Suma Total 206

W tabeli II przedstaw iono liczbę taksonów w obrębie 16 rodzajów stwierdzonych desmidii. Jak wynika z tab. II, najliczniej reprezentow ane były rodzaje: Cosmarium (62 - 30,09%), Closterium (36 - 17,47%) oraz Euastrum (25 taksonów - 12,13%), mniej licznie notow ano rodzaje Micras- terias i Staurastrum (po 14 - po 6,79% ), Cosmoastrum (13 - 6,31% ), Staurodesmus (11 - 5,33%), Pleurotaenium (7 - 3,39% ) i Spondylosium (6 taksonów - 2,91% ). Nielicznie lub pojedynczo występowały: Raphidiaslrum i Xanthidium (po 4 - po 1,94%), Actinotaenium, Desmidium, Sphaerozosma i Tetmemorus (po 2 taksony - po 0,97%).

D o określenia trofii badanego torfow iska zastosow ano współczynnik zielenicowy T hum arka Q, którego wartości zestawiono poniżej.

Rok 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995

Q 0,37 0,96 1,75 2,07 1,68 1,93 1,79 2,01 0,72 0,87 0,53 0,53

Jak wynika z zestawienia, trofia torfowiska ulegała zmianom, gdyż w latach 1984-1985 i 1992-1995 torfow isko miało wyraźnie charakter oligotroficzny (Q < 1,0), natomiast w latach 1986-1991 było mezotroficzne (3,0 < Q > 1,0).

Z przeprowadzonych badań wynika, że na liczbę występujących taksonów na torfow isku Lubiec wyraźny wpływ m iała trofia siedliska.

4. PIŚMIENNICTWO

C r o a s d a l e H., G r ö n b l a d R. 1964. Desmids of Labrador I. Desmids o f southestern coastal area. Trans. Am. Micr. Soc., 83 (2): 142-212.

D i l l a r d G. E. 1990. Freshwater algae o f the Southeastern United States. Part 3. Chlorophyceae: Zygnematales: Zygnemataceae, Mesotaeniaceae and Desmidiaceae (Section I). Bibl. Phycolog., 85: 1-171 + pi. 51.

D i l l a r d G. E. 1991a. Freshwater algae of the Southeastern United States. Part 4. Chlorophyceae: Zygnematales: Desmidiaceae (Section 2). Bibl. Phycolog., 89: 1-205 + pi. 52.

D i l l a r d G. E. 1991b. Freshwater algae of the Southeastern United States. Part 5. Chlorophyceae: Zygnematales: Desmidiaceae (Section 3). Bibl. Phycolog., 90: 1-155 + pi. 37.

D i l l a r d G. E. 1993. Freshwater algae o f the Southeastern United States. Part 6. Chlorophyceae: Zygnematales: Desmidiaceae (Section 4). Bibl. Phycolog., 93: 1-166 + pi. 45.

F ö r s t e r K. 1982. Das Phytoplankton des Süsswassers, Systematik und Biologie. Conjugatophyceae, Zygnematales und Desmidiales (excl. Zygnemataceae). [w:] G. Huber-Pestalozzii (ed.), Die Binnengewässer. 16 (8/1). E. Schweizerbarth Verl., Stuttgart. VIII + 1-542.

H i r a n o M. 1955. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. Kyoto Univ., 1: 1-78.H i r a n o M. 1956. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. Kyoto Univ., 2: 56-118

+ pl. X-XVI.H i r a n o M. 1957a. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. Kyoto Univ., 4:

107-165 + pl. XVII-XXV.H i r a n o M. 1957b. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. Kyoto Univ., 5:

166-225 + pl. XXVI-XXX.H i r a n o M. 1959a. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. Kyoto Univ., 7:

226-301 + pl. XXXI-XXXVIII.H i r a n o M. 1959b. Flora desmidiarum japonicarum. Contr. Biol. Lab. Kyoto Univ., 9:

302-386 + pl. XXXIX-LII.K a d l u b o w s k a J. Z. 1961. Glony zbiorników wodnych Łodzi i okolicy. Acta Soc. Lodz.,

3 (71): 1-167.K a d ł u b o w s k a J. Z., L i g o w s k i R., R a k o w s k a B., M a k s y m i u k Z. 1981. Flora

glonów Belchatowskiego Okręgu Górniczo-Energetycznego. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 1: 257-291.

K a w e c k a B., El or an t a P., V. 1994. Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. PWN, Warszawa: 1-252.

K o s i n s k a j a E. K. 1960. Flora sporovych rastenii SSSR. Koniugaty iii stsepljaki (2)— Desmidievye vodorosli (Flora sporovych rastenii SSSR. Conjugatae (2) — Desmidiales).5 (2), AN SSSR, Moskva-Leningrad: 1-706.

K r i e g e r W. 1937. Die Desmidiaceen Europas mit Berücksichtigung der aussereuropäischen Arten. Rabenhorst’s Kryptogamen-Flora Deutschland, Österreich und der Schweiz. 13 (1/3-4). E. Kummer Verl. Leipzig: 377-712.

L a p o r t e L. J. 1931. Recherches sur la biologie et la systématique des Desmidiées. [W:] Encyklopedie biologique. 9. Paris: 1-152.

L e s i a k T. 1984. Wykaz taksonów z rodziny Mesotaeniaceae i rzędu Desmidiales torfowiska Bagno Przerębiec. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 3: 321—342.

L e s i a k T. 1990. Dalsze badania glonów z rodziny Mesotaeniaceae i rzędu Desmidiales na torfowisku Bagno Przerębiec. Część /. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 7. 165-295.

L e s i a k T. 1991. Dalsze badania glonów z rodziny Mesotaeniaceae i rzędu Desmidiales na torfowisku Bagno Przerębiec. Część II. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 8. 73-106.

L e s i a k T. 1998. Blooms o f Desmidium grevillei in Lubiec peat bog. Oceanological Stud, (w druku).

L e s i a k T. 1992. Wpływ suszy na komórki niektórych gatunków desmidii. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 9: 127-134.

L e s i a k T., K a d ł u b o w s k a J. Z. 1994. Okrzemki torfowisk Magdalenów i Bagno Przerębiec w latach 1975-1991. Spraw. Łódz. TN, 48: 225-236.

L e s i a k T., K a d ł u b o w s k a J. Z. 1995. Porównanie flory okrzemek kilku torfowisk Kotliny Szczercówskiej w tatach 1975-1991. Spraw. Łódz. TN, 49: 223-257.

L e s i a k T . , S i t k o w s k a M. 1984. Desmidiaceae wschodniej części torfowiska Bagno Przerębiec. Acta Univ. Lodz., Folia bot., 2: 183-202.

M a k s y m i u k Z. 1993. Zmiany hydrologiczne w belchatowskim obszarze uprzemysławianym. Spraw. Łódz. TN, 47: 253-259.

P a l a m a r - M o r d v i n c e v a G. M. 1982. Zelenje vodorosli. Klass Konjugaty. Poriadok desmidievye (Chlorophyta: Conjugatophyceae, Desmidiales (2)) . Opredelitel’ presnovodnych vodoroslej SSSR. 11 (2). Izd. Nauka, Leningrad: 1-620.

P r e s c o t t G. W., B i c u d o C. E. M., V i n y a r d W. C. 1982. A synopsis o f North American desmids. Part II. Desmidiaceae: Placodermae. Section 4. Lincoln, Neb.: 3-700.

R u ż i ć k a J. 1973. Die Zieralgen des Naturschutzgebiets „Rezabinec" (Siidbóhmen). Preslia, 45: 193-241.

R u ż i ć k a J. 1977. Die Desmidiaceen Mitteleuropas. 1 (1). E. Schweiz Verl., Stuttgart: XIII + 1-292.

R i i ż i ć k a J. 1981. Die Desmidiaceen Mitteleuropas. 1 (2). E. Schweiz Verl., Stuttgart: I-IX + 293-736.

R y p p o w a H. 1927. Glony jeziorek torfowcowych, tzw. Sucharów w okolicy Wigier. Arch. Hydrobiol. Ryb., 2(1-2): 41-66.

T e i l i n g E. 1967. The desmid genus Staurodesmus. A taksonomie study. Ark. Bot. Ser., 2,6 (11): 467-629.

T o m a s z e w i c z G., K o w a l s k i W. 1993. Desmids of some polyhumic lakes in the Wigry National Park, north-eastern Poland. Fragm. Flor. Geobot., 38 (2): 525-548.

T o m a s z e w i c z G., K o w a l s k i W., L e s i a k T. 1996. Desmid flora o f some polyhumic takes in the Wigry National Park. Fragm. Flor. Geobot., Ser. Polonica, 3: 261-276.

T r o j a n P. 1978. Ekologia ogólna. PWN, Warszawa: 3-419.W a s y l ik K. 1957. Desmidie w zachodniej części Puszczy Niepołomickiej. Fragm. Flor.

Geobot., 3 (1): 153-169.W a s y l i k K. 1961. Glony torfowisk Kotliny Nowotarskiej, ze szczególnym uwzględnieniem

desmidii. Fragm. Flor. Geobot., 7 (1): 215-264.W e s t W., W e s t G. S. 1904. A monograph o f the British Desmidiaceae. 1. Ray Society,

London: XXXV + 224.W e s t W., W e s t G. S. 1905. A monograph o f the British Desmidiaceae. 2. Ray Society,

London: X + 204.W e s t W., W e s t G. S. 1908. A monograph o f the British Desmidiaceae. 3. Ray Society,

London: XI + 273.W e s t W., W e s t G. S. 1912. A monograph o f the British Desmidiaceae. 4. Ray Society,

London: XIV + 191.W e s t W., W e s t G. S., , C a r t e r N. 1923. A monograph o f the British Desmidiaceae. 5.

Ray Society, London: XXI + 3-300.

5. SUMMARY

The construction of Bełchatów Industrial Region caused the appearance of depression funnel, the size and shape of which changes all the time. It is the reason of the hange of water conditions leading to the disappearance of water-courses, ponds and peat-bogs. The Lubiec peat-bog is a small peat-bog in mid woods and has not been affected by the influence of Bełchatów Region. Between 1984 and 1995 the observations of desmid flora were done there. The occurence of 206 taxa of the algae was noticed (Tab. I). In the years 1984-1993 the number of the noticed taxa did not change. The significant change in the taxa was noticed in the last two years of the studies (1994 - 101 and 1995 - 85 taxa), which is evidently connected with the drying of the area. Accessory and accidental species formed the greatest part (43.2%) of desmid flora.

Tab. II shows the number of taxa within 16 species presented. In Tab. II their percentage in desmid flora is shown. The most often represented species were: Cosmarium (30.09%), Closterium (17.47%) and Euastrum (12.13%). The less numerous were: Micrasterias and Staurastrum (6.79%), Co.moastrum (6.31%), Staurodesmus (5.33%), Pteurotaenium (3.39%) and Spondylosium (2.91%), Raphidiastrum and Xanthidium (1,94%), Aclinotaenium, Desmidium, Sphaerozosma and Tetmemorus (0.97%) occurred rarely.

In order to define the trophic status of the studied peat-bog the Thumark Q green algae factor was used. In the years 1984-1985 and 1992-1995 the character of the peat-bog was oligotrophic (Q < 1.0) while in the years 1986-1991 it was mesotrophic (3,0 < Q < 1.0).

The studies show that the number o f taxa occurring in the Lubiec perat-bog has been influenced by the site’s trophic status.

Dr Teresa Lesiak Wpłynęło do RedakcjiInstytut Biologii Środowiskowej Folia botanicaUniwersytetu Łódzkiego 12.05.1998 ul. Banacha 12/16, 90-237 Łódź