1

22 december 2012 - 05 januari 2013

Ontmoet vriendschap en spiritualiteit Beweeg dans met Jean Tamba healing tao met Antje Tenhaaf Ervaar diola cultuur, dans en muziek Geniet natuur, zon, zee, gastvrijheid

Adiatiom

2

Inhoud Wie zijn wij en waarom deze reis blz 3

Ontmoeten blz 3 Bewegen en ontspannen blz 4 Ubuntu blz 5 Culturen en cultuur blz 6 Genieten blz 8

“Hallo Afrika hoe gaat het met je?” blz 10 Beschouwingen van Richard Dowdon over spiritualiteit en veerkracht van Afrika De reis en het programma blz 12

Korte reisbeschrijving blz 12 Programma van dag tot dag blz 14

Kosten en voorwaarden blz 16 Vluchtinformatie blz 17 Praktische informatie blz 18

Reisdocumenten en vaccinaties blz 18 Nuttige adressen/ telefoonnummers: blz 18 Munteenheid blz 19 Contacten blz 19 Fotograferen/Filmen blz 20 Levensonderhoud blz 20 Onderhandelen blz20 Wat is handig om mee te nemen blz 21

Sindeye blz 22 Wie zijn wij uitgebreid blz 23 Achtergrondinformatie Diola blz 27

Muziekinstrumenten blz 30

3

Wie zijn wij Wij bieden je deze reis graag aan om te kunnen ontspannen, dansen, genieten en een mooi stukje Afrika, het zuiden van Senegal, op een bijzondere manier te ervaren. Wij, Saskia, Antje, halen het allerbeste uit de kast voor een inspirerende en authentieke reis. Wij hebben iets met Afrika, cultuur en culturen. Doen professioneel en voor onszelf ons best bewust en gezond te zijn en vinden het nog leuk ook (dans, yoga- en taoïstische training). Organiseren en begeleiden reizen en stages en worden erg blij van warmte (vooral als het hier koud is), mooie natuur en van ontmoetingen die ons raken. En we kennen elkaar, weten wat we kunnen en willen bieden en hebben enorm veel zin om deze reis te organiseren en te begeleiden. Jean Tamba, de dansdocent op deze reis, is een zeer ervaren en toegewijde danser, docent en choreograaf. Zijn basis is Dakar maar Jean is ook regelmatig in Europa voor workshops en optredens.

Waarom deze reis Afrika is eigenlijk heel dicht bij met zo veel moois van waarde. Ontmoeten Afrika nodigt ons uit om te delen. Het kan met open armen ontvangen en ons voeden met blijdschap, vriendelijkheid en zorgzaamheid. Iedere keer weer ervaren wij een onvoorwaardelijke acceptatie, de vanzelfsprekendheid waarmee wij opgenomen worden. Het vraagt van ons dat we willen ontvangen. Dat wij zo open mogelijk kunnen ontmoeten en in die ontmoeting zelf geworteld blijven. Natuurlijk nemen wij onze beelden, verlangens, verwachtingen, angsten mee. En niet alleen van ons maar ook van een bijzonder ingewikkelde geschiedenis tussen Europa en Afrika. Het belangrijkst wat dit van ons vraagt is bewustzijn, oprechte bescheidenheid en respect. En van daaruit ontvangen, ontmoeten en genieten. In deze reis ontmoet je een Adiatiom, een “tutor”. Een Afrikaanse metgezellin die je meeneemt naar haar wereld. Een bijzondere manier om kennis te maken met het leven, de cultuur en elkaar, als mens. Soms kan je de taal ervaren als barrière en tegelijkertijd daagt het je uit te ontdekken op hoeveel andere manieren je kan communiceren. Je ontdekt verwantschap, je zult je soms verbazen

Coeurs voisins valent miex que cases voisines De verbinding van het hart en geest is belangrijker dan letterlijk dicht bij elkaar zijn. Spreekwoord van de Peul; een van de vele culturen in Senegal.

Djilacounda, de groep krijgt als blijk van respect een marabout,traditionele geneesheer.

4

hoe anders grote en kleine problemen worden opgelost maar ook weer hoe universeel ze zijn. Deze reis laat je ontmoetingen waarnemen, voelen en beleven. Bewegen en Ontspannen “Talk to Mama”. Een steeds terugkerende uitnodiging van veel Afrikaanse dansdocenten. Mama, de aarde die je als moeder draagt, je geboortegrond, de grond waarin je voorouders zijn begraven, de traditie waar je uit voortkomt. Jean Tamba neemt je mee naar de wereld van de dans. Hij laat je voelen wat het is om je te laten leiden door het ritme van de muziek. Hierbij voel en ontmoet je de “spirits”. Want dans en muziek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in de mensenwereld en in de geestenwereld en verbinden deze werelden. Jean geeft danslessen vanuit zijn visie op de West Afrikaanse dans. Hij verbindt traditie met moderne vormen. Zijn lessen zijn goed en gestructureerd opgebouwd en hij is een bijzonder toegewijde docent. Jean heeft ook het idee van Adiatiom ingebracht. Wij (Antje en Saskia) hebben het concept verder uitgewerkt en gaan op zoek naar vrouwen of mannen die Adiatiom willen zijn. Daarnaast zijn er momenten van ontspanning en bezinning vanuit de Healing Tao. Healing Tao is een systeem opgebouwd uit taoïstische filosofie en traditionele oosterse kennis over gezondheid van lichaam en ziel. De lessen, gegeven door Antje, zijn een combinatie van geleide meditaties , energetische en zachte fysieke oefeningen. “Door me te verdiepen in het Taoïsme en de Afrikaanse levensfilosofie Ubuntu, zie ik steeds meer verbindingen.” Je hebt geen specifiek dans of andere vorm van trainingservaring nodig. Wel een openheid of nieuwsgierigheid naar ontmoeting, beweging en spiritualiteit (westers, oosters of Afrikaans) en vertrouwd zijn met of openstaan voor momenten van rust en oefening . Tijdens je verblijf kan er misschien wel iets loskomen of in beweging komen. Daar gaan we respectvol mee om maar kunnen geen hulp bieden in de vorm van therapie.

5

Ubuntu, de overtuiging dat iedereen deel uitmaakt van een wereld die zich over de mensheid ontfermt. “Wij zijn dus ik ben” met in het dagelijkse leven in onze ogen bijzonder mooie realiteiten en ook realiteiten die soms moeilijk te begrijpen of accepteren zijn.

“Familie is alles en die familie bestaat niet alleen uit ouders en kinderen,familie is een uitgebreid netwerk, dat zich zijwaarts en achterwaarts en in de tijd uitstrekt tot aan de verste voorouders en degenen die nog moeten worden geboren.” De mens is deel van een gemeenschap en die gemeenschap omvat ook de natuur. De mens is deel van de totale levensstroom.

Deze reis biedt een unieke kans om de dans, mystiek, spiritualiteit en Ubuntu te zien en te ervaren.

Initiatieritueel in Baila: allemaal familie

6

Culturen en cultuur In Senegal wonen voornamelijk Wolof, Serer, Toucouleur, Malinke, Diola, Peul en Bambara. De meesten zijn nu ook Senegalees maar blijven bijvoorbeeld ook Guineaan, Gambiaan, of Malinees. De eigen etniciteit wordt zichtbaar in hoe in het levensonderhoud wordt voorzien, (geloofs)overtuigingen, in muziek, dans, kunst en taal. Elke etniciteit heeft een eigen taal. Veel Senegalezen spreken er 3 of 4 plus Frans, de taal van de vroegere kolonisator Frankrijk. Er worden niet alleen veel talen gesproken, er wordt ook veel gesproken en gediscussieerd, heel veel. In Gambia, een langgerekt landje omringd door Senegal, wordt naast de lokale talen Engels gesproken. Gambia was gekoloniseerd door Engeland. Het zijn oude West-Afrikaanse culturen met een bewogen geschiedenis, konink- en keizerrijken, filosofen, musici en opmerkelijke leiders:

Ahmadou Bamba (1853-1927), de grootste spirituele leider in de Senegalese geschiedenis. Een mysticus, asceet, bekend om zijn geschriften over meditatie en rituelen en de oprichter van het mouridisme, de grootste geloofsgemeenschap in Senegal. Het mouridisme heeft zijn oorsprong in de traditionele Sufi filosofie. In politiek opzicht is Ahmadou Bamba het boegbeeld van de pacifistische strijd tegen Franse kolonialisatie.

Aline Sitoe Diatta (1920-1944), een Diola koningin,‘zieneres’ en Senegalese heldin van het verzet tegen Europese kolonialisatie. Vooral in het zuiden van Senegal waar de Diola zich het langst hebben verzet. Ook vaak de Jeanne d’Arc van Senegal genoemd. Leopold Senghor (1906-2001), schrijver, dichter , filosoof, katholiek en de eerste president van Senegal (1960-1980). Hij is de grondlegger van Negritude, een filosofische leer van het broederschap van alle Afrikanen, die significant heeft bijgedragen aan het versterken van de Afrikaanse identiteit in Franstalig Afrika. Cultuur en wetenschap vastleggen en exposeren in geschriften en architectuur gebeurde, zeker in het verleden, niet in die mate en in vormen zoals wij het kennen. Hoewel er steeds meer en breder bekend wordt over oude wetenschappelijke geschriften. De bekendste op dit moment zijn de geschriften van Timbuktu, die de invloed weergeven van de vroege universiteiten, 12de – 16 de eeuw, in West Afrika. Dit maakt de betekenis van verhalen vertellen en zang om kennis, literatuur of geschiedenis door te geven niet minder waar of minder aanwezig. Hierin speelden de Griots een zeer belangrijke rol. Zij waren de bewaarders en doorgevers van geschiedenis, maar ook van nieuws, roddels en gaven

7

politiek commentaar. Ook lofzang over een persoon of een familie hoorde tot het vaste repertoire, maar als je pech had, kreeg je de wind van voren en dan zakte je liever door de

grond dan rustig en sereen te blijven luisteren. Traditioneel zijn Griots afkomstig uit invloedrijke families en eens een Griot altijd een Griot, waar je ook leeft en wat je verder ook doet. Griots spelen nog steeds een belangrijke rol in het sociale leven van Senegal en andere West-Afrikaanse landen. Een bekende moderne Senegalese Griot is

Youssou N’Dour, zanger, activist en sinds kort ook minister van cultuur en tourisme. ‘I bring what I love’, gemaakt door filmmaakster Chai Vasarhelyi, is een documentaire over het album Egypt en daarmee over zijn roots en inspiratie, over Afrika, Senegal en de relatie met het geloof. Citaat uit Parool.nl van donderdag 1 juli 2010: “Vasarhelyi biedt met ‘I bring what I love’ veel meer dan louter een carrièreoverzicht van de Senegalese zanger-activist. Haar film geldt ook als een schets van de wijze waarop muziek en poëzie een gevaar kunnen vormen voor religieuze autoriteiten.” Zang, muziek en dans was en is betekenisvol en is overal. Er wordt traditioneel gedanst, er is traditionele kunst en er is veel nieuws en veel in ontwikkeling. Senegal is groots in de muziekwereld, begint een naam te krijgen in de internationale modewereld en is een centrum van moderne Afrikaanse kunst en dans, met het toonaangevende moderne danscentrum ‘Ecole de Sable’, opgericht door Germaine Acogny. Onze dansdocent, Jean Tamba, is verbonden aan dit danscentrum. Hij is vaste docent en participeert in choreografieën voor het dansgezelschap “Jant Bi”. Het centrum van de moderne kunst en muziek is de hoofdstad Dakar. In het zuiden, waar wij zijn en reizen, zijn de vibes uit Dakar en andere grote steden van buurlanden zeker voel- en tastbaar. Tegelijkertijd worden tradities van alle culturen nog volop geleefd en gedanst en is de verbinding met “de oude wijsheid” sterk ; op de bijzondere plekken die wij opzoeken maar ook bij de buren, bij het eten en het familiefeest.

8

Genieten Van de zon, de zee , de natuur, lekker eten en de gastvrijheid

In december/januari is het zuiden van Senegal groen, staan de meertjes in de duinen vol met waterlelies, zie je veel vogels, is de regen gestopt en de zon weer terug.

Gastvrijheid en glimlachen zijn er tijdens je hele reis. Zeker ook op Sindeye, je thuisplek. Om er te komen rijd je door het dorpje Abéné over een onverharde weg dan gaat de weg over in een zandpad en de omgeving wordt groener. Als je denkt dat je in de rimboe zit, ben je er. De weg lijkt de eerste keer langer dan die is en na een dag realiseer je je dat je met de

auto binnen 5 minuten in het dorp bent, 10 minuten met de fiets en lopend binnen 20 minuten. Het ruisen van de zee kan je horen en in ongeveer 10 minuten lopen geniet je van de zee en strand.

Op onze tochten komen we eeuwenoude bomen tegen, varen door mangroven en langs vogeleilanden met pelikanen, ijsvogels en ibissen. Ook op Sindeye kan je in de mooie tuin genieten van de vogels, de bloemen, de kameleon en soms een aap. Door de bomen en het windje van zee zit je er helemaal goed. Genieten. Ook van het eten. Fatu en Pia koken heerlijke Afrikaanse en Europese maaltijden. Vis- vlees- en vegetarische maaltijden: alles is vers, zo uit zee, van de markt en uit de eigen tuin.

9

Afrika, Senegal, Abéné. Het kan al in december en je zult je snel vertrouwd voelen: door Afrika, Ubuntu, de begeleiders met hun wortels hier en daar en de thuisbasis Sindeye. En het is maar 6 uur vliegen. “Afrika is eigenlijk heel dichtbij. “

Kom, ga mee …

10

“Hallo Afrika, hoe gaat het met je?” Tijdens de voorbereiding van onze vorige reis, “EguilEye” in 2011, kwamen we een Afrika special tegen van het Hollands Diep magazine “Hallo Afrika hoe gaat het met je?” Na het lezen waren wij ontroerd, blij en opgelucht dat het optimisme en de positiviteit van Afrika gezien wordt en doordringt tot de media. Artikelen over kunstontwikkeling, een interview over

‘interconnectedness’ met Antjie Krog (een blanke Afrikaanse schrijfster en dichteres) en een beschouwing van Richard Dowdon over “de Staat van Afrika”. De Nederlandse vertaling van zijn boek ‘Africa: Altered States, Ordinary Miracles’ was toen net verschenen. Delen van zijn artikel hebben we hier opgenomen omdat het veel raakvlakken heeft met deze reis en vragen stelt die wij ook hebben. Hoe komt het dat “ons vaderland” zo ver weg lijkt , dat het nieuws nog steeds vaak negatief is en dat het zo vertrouwd kan voelen als je er een keer geweest bent? Of een gevoel geeft dat er iets wezenlijks is in Afrika en dat als je vanaf een afstand of juist van dichter bij kijkt, ervaart dat het niet zo anders is. “Afrika is eigenlijk heel dichtbij”. “In Afrika doen ze alles anders. Maar er bestaat geen lijst van manieren waarop ze het alles anders doen. Integendeel, er is geen continent waar de diversiteit groter is dan in Afrika, ……het opvallendst is de diversiteit van de mensen. Voor een buitenstaander is Afrika het continent waar de zwarte mensen wonen. En voor een buitenstaander lijken die misschien allemaal op elkaar, maar Afrika kent meer genetische diversiteit dan de hele rest van de mensheid bij elkaar.….. De mens is ongeveer 900.000 jaar gelden in Afrika ontstaan.….. De oorspronkelijke genenpool van de homo sapiens is daar nog steeds. De rest van de mensheid stamt af van een groep die zo’n 50.000 jaar geleden de Rode Zee is overgestoken…..” Tegelijkertijd is er geen continent dat zichzelf zo expliciet als eenheid benoemd. Mensen spreken in hun eigen omgeving over zichzelf als Afrikanen en lijken daar ook de veerkracht uit te halen om niet massaal hopeloos te worden, een soort van natuurlijkheid om te (over) leven en door te gaan. “Waar komt die veerkracht vandaan? Zoals ik al zei kun je over dit grote werelddeel niet generaliseren, maar ik zal het er toch op wagen. In Afrika bestaat er niet zoiets als de selfmade man. Iemand die bij zijn familie is weggetrokken om de wereld in te gaan, om rijk te worden, iemand zonder wortels, is daar ondenkbaar. Familie is alles en die familie bestaat

11

niet alleen uit ouders, grootouders en kinderen, familie is een uitgebreid netwerk, dat zich zijwaarts en achterwaarts en in de tijd uitstrekt tot aan de verste voorouders……En ze nemen verantwoordelijkheid voor hen. Het goede van familie is dat je deel uitmaakt van een netwerk dat je altijd zal ondersteunen….. Wij zeggen dat we familie hebben. Afrikanen zouden zeggen dat we familie zijn….. In Europa zeggen we ‘ik denk dus ik ben’, in Afrika ‘ik ben familie dus ik ben’. De keerzijde van familie is dat succesvolle mensen aan handen en voeten gebonden kunnen zijn door de eisen van familieleden aan wie ze niets kunnen weigeren. Een tweede generalisatie over Afrikanen is dat ze gevoel voor het spirituele hebben.….iedereen dankt voortdurend God of Allah. Ze smeken bij ieder afscheid of weerzien de zegen van het opperwezen over je af. Die godsdienst lijkt geen neurotisch bijgeloof om het kwaad af te wenden: er is eerder sprake van een oprechte overtuiging dat iedereen deel uitmaakt van een spirituele wereld die zich over de mensheid ontfermt. Ik vermoed dat een groot deel van de kracht van Afrika- waarmee de mensen de moeilijke tijden overleven, de blijdschap waarmee feest wordt gevierd, gedanst en muziek gemaakt- voortkomt uit het geloof in een zorgzame, liefdevolle God. De andere kant van dat geloof is dat er achter alles een mystieke oorzaak kan worden gezocht. In het ergste geval is alles een complot….. En misschien mogen we ook wel wat meer respect hebben voor de Afrikaanse houding tegenover familie en het spirituele. Misschien hebben we altijd zo’n haast gehad…….dat we onderweg waarden zijn kwijtgeraakt die Afrika nog steeds hooghoudt.” Afrika is belangrijk. Afrika is eigenlijk heel dichtbij en wellicht zal het ons opeens verrassen…..”

Baobabs, het symbool van Senegal, langs het strand tussen Abéné en Niafrang

12

De reis en het programma Adiatiom is een reis naar het zuiden van Senegal. Ontmoetingen, dans, spiritualiteit en cultuur. Hoe het samen kan gaan in het dagelijkse leven, maar ook op bijzondere plekken en op speciale momenten. Adiatiom is een reis met ruimte en aandacht voor ontspanning van lichaam en geest maar bovenal genieten. Het dag-tot-dag programma vind je op de volgende twee pagina’s. Er kunnen zich situaties voordoen waardoor we genoodzaakt zijn het programma aan te passen. Wij vragen hiervoor je begrip. In Senegal is het anders geregeld dan hier. Geen ANWB, geen dienstregelingen, wel hulp. Na aankomst in Gambia vertrekken we naar Sindeye in Abéné, een dorpje aan de Atlantische oceaan. Als we laat aankomen (de vluchttijden variëren) verblijven we de eerste nacht in Gambia. De thuisbasis is Sindeye.

We gaan één keer op excursie, met een piroque, naar het eiland Kouba, waar we bij mensen thuis overnachten. Even “back to basic”.

Op dag 2 zul je je metgezel ontmoeten tijdens een “Adiatiom” ceremonie. Op een ontspannen manier zal zowel voor jou als je Adiatiom het ijs gebroken worden. Daarna

lunchen we gezamenlijk en ga je samen op pad. Op dag 4 is er een kennismaking met dans en muziek uit de Diola cultuur. Een voorbereiding op de koumpodans, waarin je meegenomen wordt in de mystiek van traditionele dans.

13

In het programma is er 19 uur dans met Jean Tamba en in de eerste week 4 uur Healing Tao met Antje Tenhaaf. Als er in de tweede week ook behoefte is aan Healing Tao oefeningen of meditatie, kunnen we dat altijd inbouwen. Daarnaast zijn er 4 momenten speciaal ingedeeld met je “Aditiom”, je metgezel. Er ontstaan ter plekke waarschijnlijk allerlei spontane initiatieven die niet ingepland kunnen worden. Dit “gebeurt” gewoon.

Ontbijt rond 07.30 uur en diner rond 20.00 uur zijn inbegrepen in de prijs. Lunchen kun je op Sindeye tegen betaling of in het dorp bij verschillende restaurantjes. Tijdens de excursies en genoemde “Adiatiom” lunchen we samen. De prijs wordt van tevoren doorgegeven.

Buiten het aangeboden programma om kun je altijd aangeven dat je extra lessen wilt in dans, djembé of een ander instrument, koken, houtbewerking of batik. Je kunt je verblijf ook verlengen om meer/andere lessen te volgen of om nog heerlijk in rust te genieten. Ons programma is met zorg samengesteld en we werken met bewogen en gedreven begeleiders, docenten en artiesten.

14

Programma dag-tot-dag Ontbijt: 07.30 –08.30 uur Lunch: naar eigen inzicht (op Sindeye mee-eten of elders), tenzij anders vermeld Avondeten: 20.00 uur Dag 1 – zaterdag 22 december Aankomst Banjul, Gambia. Transfer naar Sindeye in Abene. Dag 2 – zondag 23 december Ochtend: 09.00-11.00 uur: introductie les Jean Tamba. Om 12 .00 uur Adiatiom, ontmoeten van je “tutor” en gezamenlijke lunch Middag besteed je met je Adiatiom. Namiddag: 17-18.30 uur Healing Tao met Antje Tenhaaf Avond: Koramuziek van een griot. Dag 3 - maandag 24 december Ochtend: 09.00 – 11.00 uur: les Jean Tamba Middag: ceremonie bij de heilige boom Banta Woro in Abéné. Namiddag: 16.30-17.30: Jean Tamba; 17.30-18.00 afsluiten met meditatie van Antje Dag 4 - dinsdag 25 december Ochtend: 09.00-11.00 les Jean Tamba en Mam Limbo, voorbereiding koumpo Namiddag: vertrek 16.00 uur, bezoek dorp Dianna voor koumpodans Avond: feestelijke kerstviering en kerstswing Dag 5 – woensdag 26 december Ochtend: 09.30-11.30: Healing Tao beweging en meditatie Middag: 16.30-18.30 dansles Jean Tamba Dag 6 – donderdag 27 december Ochtend 09.00 – 11.00 uur: dansles Jean Tamba Gezamenlijke lunch Adiatiom Middag: 16.30-18.00: dansles met Jean Tamba Dag 7 – vrijdag 28 december Wandeling naar Niafrang; heen door het bos en terug over het strand. Bezoek aan het dorp Niafrang met een bijzondere mix van christendom en animisme. Lunchen op het campement Bubak in de duinen van Niafrang.

15

Dag 8 – zaterdag 29 december Door de mangroven met een piroque (vissersboot) naar het eiland Kouba. Hier wonen de Karoninke. De eilanden van de Karonne zijn alleen bereikbaar met bootjes. Geen auto’s, geen stroom. Wel ontzettend mooi, schoon en iedere ‘concession’ (groot-familie) heeft haar eigen heilige plek om in contact te komen met voorouders en andere geesten. Kouba heeft iets van Afrika uit een plaatjesboek. Overnachting bij mensen thuis. Koumpodans bij het avondvuur! Dag 9 – zondag 30 december Na ontbijt door het uitgestrekte deltagebied per piroque terug naar Abéné. Dag 10 – maandag 31 december Ochtend 09.00 – 11.00 uur: les Jean Tamba Namiddag: 16.00-18.00 uur: gezamenlijke les Adiatiom Avond: feestelijke maaltijd en oudejaar vieren op het strand Dag 11 – dinsdag 01 januari Ochtend vrijdag Namiddag: 16.30-18.30 uur: les Jean Tamba Dag 12 – woensdag 02 januari Bezoek aan Djilacunda, het geboortedorp van de moeder van Insa. Officiële ontvangst van de groep, rondwandeling door het dorp en lunch. Dag 13 – donderdag 03 januari Ochtend: 09.00-11.00: les Jean Tamba Middag: wandeling over het strand naar Kafountine. Bezoek vissers rokerij en tijd om markt en winkeltjes te bezoeken. Terug naar Abene met de auto. Dag 14 – vrijdag 04 januari Ochtend 09.00 – 11.00 uur: les met Jean Tamba. Namiddag: vrij Avond: gezamenlijke maaltijd Adiatiom en feestavond met optredens. Dag 15 – zaterdag 05 januari Vertrek per auto naar Banjul voor de terugvlucht of verlengen van je verblijf.

16

Kosten en voorwaarden Adiatiom betaal je aan de organisatie. Het vliegticket betaal je aan Travelpoort www.travelpoort.nl. Wij reserveren een plaats en hebben stoelgarantie tot 12 weken voor vertrek. Ongeveer twee weken voor vertrek ontvang je een mail van de organisatie met de laatste nieuwtjes of tips. We verzamelen op Schiphol bij de incheckbalie. Inbegrepen:

Alle in het programma genoemde excursies en lessen. Vervoer volgens programma. Overnachtingen op basis van indeling in 2- persoons kamers; er zijn 4 kamers met

toilet en douche en 4 met gedeelde toiletten en douches. In Kouba; eenvoudige kamer bij mensen thuis.

Halfpension. Niet inbegrepen:

Vliegreis van Amsterdam naar Banjul. Overige maaltijden. Facultatieve lessen of excursies. Reis- en annuleringsverzekering, vaccinaties, malaria profylaxe.

Op het aanmeldingsformulier vind je de betalingsvoorwaarden en annuleringsregeling. Indien je nog vragen hebt dan horen wij dat graag. Mailadres: stichtingzaouli@gmail.com Bellen kan natuurlijk ook: Saskia van den Burg : mobiel: 06 245 277 67 Antje Tenhaaf : mobiel: 06 222 369 24 Kom naar onze infomiddag op zondag 2 september van 14–16 uur in Leiden. Vanwege het kleinschalige karakter van onze reis kunnen er maximaal 12 deelnemers mee. Wacht niet tot de informatiedag met inschrijven!

Kosten Adiatiom € 1150,- Kosten vlucht, ter indicatie € 1000,- met vertrek op 22 december voor verblijf 2 weken

17

Vluchtinformatie Bij Travelpoort / Gambiatravel (www.travelpoort.nl) maken wij een reservering voor de heen- en terugreis met Arke Fly. Zij vliegen op vrijdag non stop naar de luchthaven Yundum International Airport in Banjul, Gambia. Travelpoort stuurt de factuur naar je toe per mail en geeft ook de tickets af (ook per mail, zelf uitprinten). De luchthaven van Banjul (Gambia) is dichterbij onze bestemming dan de luchthaven van Dakar (hoofdstad van Senegal). De reis is gebaseerd op vrijdag 22 december heen en vrijdag 5 januari terug. Langer blijven (ervoor of erna) is altijd mogelijk. Je kunt op je inschrijfformulier aangeven welke datums je wenst of neem contact met ons op over mogelijkheden. We kunnen een programma samenstellen als dat wenselijk is. Tarieven kunnen variëren afhankelijk wanneer geboekt wordt. Van de website van Travelpoort/Gambiatravel de volgende informatie: ArkeFly Aan boord van de moderne Boeing 767 krijgt u de normale verzorging inclusief maaltijd met gratis softdrink. Een hoofdtelefoon is te koop, de afstand van de rugleuning van de stoel tot aan de achterzijde van de stoel ervoor bedraagt 76 centimeter. U mag zonder toeslag 20 kilogram ruimbagage en 7 kg handbagage meenemen. Voor baby’s van 0 t/m 1 jaar geldt een bagagevrijdom van 10 kg per baby. Uw vlucht upgraden Het is mogelijk om nóg comfortabeler te reizen met ArkeFly. Tegen een toeslag kunt u, afhankelijk van de beschikbaarheid, Comfort Class of Star Class vliegen. De toeslag bedraagt € 30 per enkele reis comfort class en € 125 per enkele reis star class. U geniet bij deze klasses onder andere over meer beenruimte en extra comfort. Comfort Class: 84 cm beenruimte. Max. 25 kg bagage + 7 kg handbagage p.p. zonder toeslag. Eigen incheckbalie op Schiphol. Comfort Class Verzorgings Kit (op nachtvluchten). Gratis biertje of flesje wijn bij de maaltijd. Star Class: 104 cm beenruimte. Max. 30 kg bagage + 2 x 7 kg handbagage p.p. zonder toeslag. Eigen incheckbalie op Schiphol. Star Class Verzorgings Kit. Ontvangst met champagne. Uitgebreide keuzemaaltijden. Gratis kranten en tijdschriften. Gratis drankjes tijdens de hele vlucht. Gratis stoelreservering.

18

Praktische informatie In Senegal en Gambia is het tijdens de wintertijd 1 uur vroeger dan in Nederland. Reisdocumenten Voor een vakantie in Senegal dien je in het bezit te zijn van een geldig paspoort (moet nog 3maanden geldig zijn na verblijf). Een identiteitskaart volstaat niet! Nederlandse en Belgische deelnemers hebben geen visum nodig. Overige nationaliteiten dienen altijd te checken bij de ambassade of consulaat of een visum nodig is. Vaccinaties Aan te raden zijn vaccinaties tegen hepatitis A (eventueel ook B), DTP en Gele Koorts. “Cholera not indicated” stempel kun je gratis krijgen en is aan te raden in je gele vaccinatieboekje te laten zetten. Neem je vaccinatieboekje ook mee. Je bent in malariagebied en hoewel het meevalt met de muggen in december/januari is het altijd raadzaam malaria profylaxe te nemen. Malarone tabletten (dagelijks innemen) zijn goed maar prijzig en niet zo slecht voor de gezondheid als bijvoorbeeld Lariam (1x per week innemen). Informeer je goed bij de verschillende instanties, zoals bijvoorbeeld je huisarts, GGenGD, Havenziekenhuis of een uitgebreide informatieve site zoals www.travelclinic.nl Nuttige adressen/ telefoonnummers Lodge Sindeye in Abéné, Senegal Antje Tenhaaf en Insa Goudiaby Telefoonnummer: 00 221 77 70 93 124 Dit nummer is vrijwel altijd bereikbaar en kan je aan thuisblijvers doorgeven. Naar Nederland bellen: toegangsnummer is 00 31 Nederlandse ambassade in Dakar 37, Rue Jacques Bugnicourt Dakar, Senegal Telefoon: 00 221 33 8490 360 Open: ma t/m don 08.00 – 16.30 uur; vrij: 08.00 – 14.00 uur

19

Nederlands consulaat in Gambia African Centre for Democracy and Human Rights Building Kombo Coastal Road Kerr Sereign Gambia Telefoon: 00 220 446 1958 Email: netherlandsconsulate@gamtel.gm Open: maandag, woensdag, donderdag van 09.00 tot 12.00 (consulair) Maandag – vrijdag (algemeen). Voor noodgevallen geopend maandag-vrijdag 09.00 – 13.00 en 14.00 –16.00 uur Munteenheid In Senegal is de munteenheid CFA: €1 = ongeveer 650 CFA (afhankelijk van de wisselkoers). In Gambia is de munteenheid Dalassi: €3 = ongeveer 100 Dalassi (afhankelijk van de wisselkoers). Check www.oanda.com voor de laatste wisselkoersen. Het beste kun je geld in euro’s meenemen. Er kan gewisseld worden in Gambia en in Senegal. De organisatie zal zorgdragen voor een juist adres om te wisselen. Pinnen kan alleen in Bignona (1,5 uur reizen vanaf Abéné en terug) en Ziguinchor ( ruim 2 uur reizen en terug). In het dorp kan alleen met contant geld betaald worden. Contacten Je komt veel in contact met lokale bewoners. Contacten verlopen erg prettig en je zult veel vriendelijke mensen tegenkomen. Ook word je regelmatig bij mensen thuis uitgenodigd en zal je een maaltijd worden aangeboden. Je kunt dit aannemen want meestal wordt er goed gekookt. Als je niet wilt, zeg je vriendelijk “merci” en kun je aangeven dat je al gegeten hebt of wat rigoureuzer dat je last van je buik hebt en liever even “vast”. Zo kun je vriendelijk een verzoek afslaan zonder onbeleefd te zijn. Ook krijg je wel eens een verzoek om hulp voor het één of ander. Dit kan een geldbedrag zijn of iets materieels. Ga bij jezelf na wat je in Nederland zou doen. Je kunt beter aangeven dat je even over het verzoek wilt denken dan meteen op het verzoek ingaan (eigen ervaringen) . Volg je hart, maar medelijden of iemand zielig vinden is meestal geen goed motief. Je kunt de organisatie altijd vragen om even te overleggen als je daar behoefte aan hebt. Kinderen die om een cadeautje of geld vragen: niet geven. Een gewoonte die ze door ons, de “toubabs”, hebben geleerd, en die we eerst schattig en na

20

een tijd vervelend vinden en waarvan ze nu op school leren dat dit niet mag en onbeleefd is. Helemaal nooit doen: iets uit een auto aan kinderen geven. Hierdoor zijn ernstige ongelukken gebeurd. Kinderen noemen je vaak “toubab”, wat blanke betekent. Dit is altijd vriendelijk bedoeld. Fotograferen/Filmen Mensen vinden het vaak leuk om gefotografeerd te worden. Vraag jezelf altijd af of jij het ook leuk zou vinden in Nederland om tijdens je “gewone” bezigheden gefotografeerd te worden. Overweeg of de situatie passend is om foto’s te nemen of vraag het even. Het is verboden om bij grensposten te fotograferen! Dit kan grote problemen veroorzaken, voor lang oponthoud zorgen of in het meest vervelende geval inname van films of apparatuur. Levensonderhoud Het levensonderhoud is relatief duur voor de Senegalese bevolking. De crisis doet ook hier zijn werk en prijzen voor dagelijkse voedingsmiddelen rijzen soms de pan uit. Voor Europeanen is het prijsniveau laag tot gemiddeld te noemen. Ter indicatie: voor een (Europese) lunch betaal je CFA 3000 tot CFA 5000 (CFA 650 = €1), een Afrikaanse maaltijd kost ongeveer CFA 1500, frisdrank CFA 650, Water (1,5 literfles) CFA 900. Onderhandelen Onderhandelen is een noodzakelijk spel en wordt zeker gewaardeerd. Bepaal voor jezelf een prijs en vraag dan naar de prijs. Bekijk wat reëel is en onderhandel. Neem zeker je tijd, een dag nadenken en de volgende dag terugkomen is heel normaal. Dit geeft je de mogelijkheid te informeren wat gangbare prijzen zijn. Je betaalt nooit teveel of te weinig, je betaalt wat je bent overeengekomen en waar je mee akkoord bent gegaan. In december, tijdens het bekende festival van Abene, zullen er veel kunstenaars van buiten Abene komen. Dit kan een vertekend beeld geven van reële prijzen.

21

Wat is handig om mee te nemen De temperatuur rond december/januari is heerlijk. In de avond kan het afkoelen dus een vestje of fleece trui en lange broek is prettig. Voor de danslessen is het prettig makkelijk zittende kleding mee te nemen. Denk aan: handdoeken, toiletartikelen (tampons/maandverband), goede zaklamp en voldoende batterijen (lege weer mee naar huis nemen, kunnen niet gerecycled worden en belanden anders in het milieu), handgel (geen water nodig om je handen te wassen, tijdens excursies reuze handig), spierbalsem, EHBO materiaal en indien nodig eigen medicatie, neusspray (tegen de droge lucht en stof), muggenmelk/deet (bestemd voor de tropen), wasmiddel (je kunt je was ook op de Sindeye laten doen, €8), zonnebrand met hoge factor, hoofdbedekking (tijdens de boottocht zit je in de felle zon maar ook onderweg naar de boot zijn de mangroven net niet hoog genoeg om in de schaduw te kunnen lopen).

Op weg naar de piroque voor Kouba. Voorzichtig want de eieren moeten ook heel overkomen.

22

Sindeye Sindeye betekent thuis in het Diola (een veelgesproken taal in het zuiden van Senegal). Het thuis van onze gasten. Het thuis van Insa, Adry, mij (Antje Tenhaaf) en de mensen die met ons samenwerken in Sindeye. Wij willen een thuisgevoel geven door een prettige sfeer, goede en vers maaltijden en verzorgde, mooie huisjes en kamers. Geen super luxe (hoewel we er steeds meer achterkomen dat het op zijn manier best een beetje lux is) wel heel comfortabel. Ook thuis in Afrika. De ervaring er echt te zijn. Een uitnodiging het leven van dit deel van Afrika en Senegal te beleven. De kamers zijn eenvoudig en mooi ingericht. Er zijn kamers met 2-persoonsbedden of met 1- persoonsbedden. Je wordt ingedeeld per kamer, maximaal 2 personen per kamer. Een aantal huisjes hebben eigen badkamers en een aantal gedeelde badkamers. Alle badkamers zijn voorzien van douche, toilet, wastafel en stromend water. Voor het opladen van je mobiel is er elektriciteit aanwezig.

Uit het gastenboek: “Toen ik aankwam verscheen er een glimlach op mijn gezicht en ik zei volgens mij verdwijnt die niet meer. Dat klopte. Ik werd opgenomen in het Afrikaanse leven met alle kleuren en glimlachen die het land rijk is. Het is fijn om hier te zijn en hoop dat ik er snel terug kan komen.”

23

Wie zijn wij uitgebreid

Saskia, Stichting Zaouli Hoe is het om je ervaring en levenswijsheid in een totaal andere omgeving in een totaal andere context te plaatsen? Hoe ga je om met een wereld die onherkenbaar is voor je? Maar daarentegen ook weer zo herkenbaar en een warm gevoel van herkenning geeft? Ik ben heel benieuwd hoe je deze reis zult ervaren en of je mijn diepe genegenheid en liefde voor dit deel van Senegal zult

delen. Met een aantal mensen heb ik een vriendschapsband opgebouwd en ik mis ze als ik in Nederland ben. Sinds 2001 kom ik met regelmaat in Senegal en vanaf 2006 ben ik dans- en percussiereizen gaan organiseren. Naast mijn liefde voor West Afrikaanse dans heb ik ook grote interesse in allerlei vormen van yoga, yogafilosofie en meditatie. Wat ik heb gezien en meegemaakt tijdens de dansstages in het zuiden van Senegal raakt me en wil ik graag laten zien aan anderen die daar ook interesse voor hebben. Naast de mooie natuur, de vrijheid van de zee en de wandelingen raak je meer en meer in contact met een ander aspect in het leven, een mystieke en spirituele kant. In Afrika dagelijks geleefd en diep geloofd. Waarden die gehecht worden aan een mystieke bosgeest zoals bijvoorbeeld “Koumpo” of “Samai”. Griots met hun enorme kennis en geschiedenis van heden en verleden. Heilige rituelen en beschermamuletten de “grisgris”, gemaakt door de Marabout. Ik ben er van onder de indruk maar durf er soms ook vraagtekens bij te zetten want mijn wortels liggen in Nederland en ik ben opgegroeid in deze maatschappij in een tijd van vrouwenemancipatie, ban de bom en punk. Ik durf mij als individu op te stellen maar vind de verbinding tussen mensen een groot goed, je hebt elkaar nodig om in harmonie en vrede te kunnen leven maar ook om ruzie en disharmonie te hebben en dit dan op te lossen. West Afrikaanse dans geeft mij plezier, ontlading en een enorme boost aan energie. Yoga geeft mij rust en ruimte om mijn gedachten te ordenen en te kunnen functioneren in mijn hectische wereld. De combinatie van dans, yoga (vormen) en meditatie is voor mij geweldig. We hebben in deze reis naast dans ook healing tao geïntegreerd. Dit geeft je rust en ruimte om de ontstane indrukken te verwerken. Ik hoop dat je zult genieten van deze reis en je rijker aan ervaringen verder je levensweg kunt bewandelen.

24

Antje, Sindeye Mijn wortels zijn Duits. Meestal merk ik er niet zo veel van en mijn omgeving ook niet. Ik was drie toen ik met mijn ouders en zus naar Nederland verhuisde en woon sindsdien, met een korte onderbreking van 2 jaar Maleisië, in Nederland. Tijdens een WK voetbal gaat het

verhaal van “dat ik niet zo veel merk van mijn wortels en mijn omgeving ook niet”, niet helemaal op. Voor mij iedere keer weer een teken dat ik, of misschien wel we, toch meer met wortels hebben dan ik meestal denk. En daar ben ik eigenlijk wel blij mee. Het geeft me een gevoel van verbinding met mijn zus, die in de VS leeft , mijn ouders (mijn vader is lang geleden overleden, mijn moeder is in Nederland blijven wonen omdat ze zich op haar plek voelt en weer gelukkig samenleeft) en al mijn voorouders. Deze verbindingen voelen als belangrijk, ze zijn er altijd en onvoorwaardelijk. Het onvoorwaardelijke probeer ik ook een plek te geven in mijn verbinding met mijn partner, vriendinnen en vrienden. Dat betekent iedere keer weer opnieuw bewustzijn van wat onvoorwaardelijk voor mij betekent, hoe het voelt als ik het ervaar maar zeker ook als het weer eens ”niet lukt”. Ik heb een “hoofdstudie” gedaan, werkte vooral met m’n hoofd en heb ernaast altijd gedanst en veel bewogen. Het volgen van een opleiding “Somatic Movement Coach” was een eerste aanzet om beweging en het hele lichaam een plek te geven in mijn “hoofdwerk”. Eigenlijk is dat pas echt gelukt na een paar jaar Healing Tao. Ik train nu 9 jaar en heb de Tao in tijden van ingrijpende veranderingen in het echte leven (het leven buiten de lessen en trainingsweken) toegepast. Het meest blij ben ik geloof ik met het in vrede kunnen leven met mezelf en het verdwenen zijn van de grote angst alleen te zijn. Nu alle andere nog . Als kind was ik vooral erg serieus en verlegen maar gedanst heb ik altijd al. Ik heb ook altijd een verlangen gevoeld naar West Afrika te gaan om daar te dansen, en een verlangen gevoeld er echt te zijn, in Afrika. In 2007ben ik met een door Saskia georganiseerde dansreis naar het zuiden van Senegal gegaan, naar Abéné. Op veel vakanties en andere reizen dacht ik meestal wel een keer, zou ik hier willen wonen? Een eiland in Noorwegen, een dorpje in de Pyreneeën of New York? Dat is het allemaal niet geworden. In Afrika, Senegal, Abéné was dat anders. Sindeye in Abéné is nu mijn tweede thuis. Mijn thuis met Insa, Adry, broers van Insa, Fatu en anderen die komen en weer gaan. In het begin dacht ik dat ik er helemaal zou willen leven. Al het “gedoe” hier achterlaten. Ook het gedoe dat we iedere keer ervaren als Insa naar Nederland wil komen.

25

Want ondanks veel mooie gedachten en woorden over wereldburgerschap (ik ga er nog steeds voor), waarden en het belang van diversiteit, kan 85% ? (is een gok) van de Afrikanen Afrika niet uit of af, omdat…….? Omdat we bang zijn? We hebben besloten om het gedoe aan te gaan. Mede door de blik van Insa heb ik de kwaliteit van het leven hier, van mijn familie, vrienden en werk opnieuw gezien. En als het weer een keer niet klopt, hier of daar, is het waarschijnlijker dat het aan mijn levenskunst ligt dan aan iets anders. Mijn wortels liggen hier, en ze liggen hier goed. Ik hoop bis bald, a bientôt, a gneme gneme om iets moois te delen op een beveiligde plek. We hebben de zegen van de geesten om samen met hen op Sindeye te leven.

Jean Tamba Jean Tamba, afgestudeerd aan de Ecole Nationale des Arts in Dakar, heeft al een lange carrière als danser en choreograaf achter de rug. Artistiek directeur van het 2-jaarlijkse Dakar Festival “Kaay FECC” en artistiek leider geweest van “Les Ballets Africaine”. Ook richtte hij zijn eigen Company “5ème Dimension” op. Zijn specialiteit is de combinatie van traditionele Afrikaanse dans gemixt met afro-contemporaine. Hij heeft een jarenlange ervaring in lesgeven aan professionele dansers op dansscholen over de hele wereld. Zijn lessen zijn zeer goed opgebouwd met een duidelijke structuur en uitleg. Het meest opvallende aan de werkwijze van Jean is zijn eclecticisme, een conceptuele benadering. Inzicht te krijgen in de (dans) materie door verschillende theorieën, stijlen of ideeën toe te passen. Onder meer gewerkt met Pina Bausch, Andrée Lorenzetti (Ballet de Marseille) en met Susanne Link (“Le coq est mort”). Hij schrikt niet terug om voor grote dansgroepen te choreograferen, zoals voor het bezoek van de paus aan Senegal, een dansstuk voor 400 dansers. Ook onderzocht hij modern jazz met de Amerikaanse Marvi en Afro Jazz met Chuck Davis en de Senegalese Ousmane Cissé. In Toubab Dialow geeft hij les bij “Ecole des Sables”, international center for traditional and contemporary dances, opgericht door Germaine Acogny.

26

In 2001 richt Jean, samen met 3 andere dansers, Kaay Fecc op. De organisatie richt zich op het professionaliseren van het dansvak in Senegal en daagt uit tot nadenken over de ontwikkeling van een beleid van duurzame culturele ontwikkeling. Kaay Fecc betekent “kom dansen” in de taal van de Wolof. Naast het 2- jaarlijkse festival richt Kaay Fecc zich op het opleiden van dansers op allerlei niveau. Amateur, professioneel en semiprofessioneel, volwassenen en kinderen. Diverse stijlen, diverse etniciteiten en ook diverse identiteiten. Het grote publiek raken is één van de speerpunten. Meer informatie: http://www.kaayfecc.com/spip.php?article2

27

Achtergrondinformatie Diola (Jola)

De Diola beslaat 9% van de populatie in Senegal en wonen grotendeels in het zuiden van Senegal, de Casamance (het gebied ten zuiden van The Gambia). Zij zijn in subgroepen verdeeld die elkaar soms onderling niet begrijpen. Voorbeelden uit de

regio’s die wij bezoeken: De Essils (nabij Thionck Essyl), de Fognys (nabij Baïla), de Bayots (in het zuiden), de Floups (nabij Oussouye), Fognydiabang (nabij Abéné/Kafountine), Karonne (op de eilanden van de Karonne). Van oorsprong zijn de Diola voornamelijk landbewerkers maar de katholieke missie is kwistig geweest in de kwaliteit van lesgeven waardoor je onder de Diola relatief veel mensen met bestuurlijke of invloedrijke posities ziet. Door de katholieke invloed zijn er, naast het merendeel dat islamitisch/mouridisch, ook relatief veel katholieken. Het oorspronkelijk animisme maakt overal deel van uit. Veel voorkomende Diolanamen zijn: Diatta, Badji, Sagna, Goudiaby, Mane, Sane, Badiatte, Bassane, Himbane. Behoedzaam en met respect en trots gaan zij om met de natuur. De “bush” en mangroves hebben geen geheimen voor hen. Vele traditionele riten zijn afgeleid uit de natuur, zoals de Koumpo, een mystiek figuur. Af en toe komt hij uit de bossen tevoorschijn, voornamelijk om de jeugd in positieve zin “op te voeden”. Hij nodigt iedereen uit te komen dansen om zo de gemeenschap op de proef te stellen. Als iedereen komt, impliceert dit dat de gemeenschap gezond en levendig is en dat het goed gaat. Er zijn 4 varianten op de ze mystieke figuur met ieder een eigen personage. De diepere betekenis van de Koumpo is gecompliceerd en moeilijk te achterhalen. De Koumpo is één van de vele mysteries van de Casamance. De meest belangrijke traditionele invloed hebben de Floups want de koning van Oussouye oefent nog steeds een groot deel van zijn gezag uit. Voorheen Fetisj (afgod), religieuze en politieke chef van zijn koninkrijk bepaalde hij het ritme van het leven van de inwoners, wanneer bepaalde

28

landbouw werkzaamheden plaatsvinden, landverdeling, animistische ceremoniën zoals initiatie en feesten. De koning van Oussouye wordt gekozen voor levenslang koningschap. Hij heeft vooral een functie in de zorg voor de gemeenschap: landbouw, voedsel en wijze raad. Info over de Diola of Jola uit Wikipedia Bron: http://en.wikipedia.org/wiki/Jola_people The Jolas are found in great numbers on the Atlantic coast between the southern banks of the Gambia River, the Casamance region of Senegal (Southern Senegal), and the northern part of Guinea-Bissau. Unlike most of the ethnic groups of the Senegambian region, the Jola ethnic group is not hierarchal. That is, it has no class system in its social institutions, like griots, slaves, nobles, leather workers, etc. Though the origin of the Jolas is still unknown, it is now confirmed by both oral and written history that they are the people who have been longest resident in The Gambia and among the indigenous people of the Senegambian region. They were the last ethnic group in the Senegambian region to accept Islam. Their communities, way of settlement, is based on extended family settlements that are normally large enough to be given names of their own and independence. Names include Jola Karon, Jola Mlomp, Jola Elinnkin, Jola Caginol, Jola Huluf, Jola Jamat, Jola Joheyt, Jola Bayot, Jola Brin, Jola Seleky, Jola Kabrouse, Jola Jiwat, and Jola Foni. Although Jolas have many traditional economic activities like fishing, farming groundnuts, taping palm wine, and processing palm oil, their most intensive economic activity is rice cultivation. They had this knowledge long before the first Europeans, the Portuguese, came to their region. Rice cultivation is tied up closely to their religion and their social organizations. They have a good knowledge of animal husbandry and raise many different animals. In the area of craftsmanship, the Jolas have a great variety of craft knowledge including basket weaving, pottery, and house building. Jolas are also great palm oil manufacturers and great palm wine tapers in the Senegambian region. Religion The Jolas have a concept of one God that they associate with the natural phenomena like sky, rain, and the year. They call this one god Emit (God) or Ata Emit; literally, "To Whom Belongs The Universe" or "The Master-Owner Of The Universe". (See article J. David Sapir) However, like any other religion, the Jolas have charms or sacred forests and sacred lands which they honour and with which they communicate (not worship). The Jola people believe that these supernatural spirits can protect their

29

families, their villages, and their rice fields; and can even protect them from conversion to Islam and Christianity. The spirits are called Bakin or Eneerti (Mandinka Jalang). Unfortunately people who don't understand how Jolas pray and relate to their God think that the Jolas have no God but rather spirits, because they offer sacrifices to the Bakin. But a Jola knows the difference between his/her God (Ata Emit) and the Bakin. Jolas are also able herbal medicine practitioners. Like most of the indigenous ethnic groups of the Senegambian region, the Jola ethnic group did not develop a political scale that expanded beyond village level compared to ethnic groups that migrated to the region like the Sonikes and the Mandingos. But this does not mean they did not develop a sophisticated political system. The egalitarian nature of their societies (rare in most societies), structured around the limited village environment gave them the possibilities to develop a political system based on collective consciousness, which they worked through their initiation rites. In a sense the Jolas' political achievement in the village was socialism. It was totally tied to their religious belief in the Bakin. This political achievement is not easy to reach if the society that runs it does not have well-defined rules of administration and penalties. Before the influence of Islam and Christianity in their ways of beliefs, all Jolas placed great respect in the proper observation of funeral ceremony, and still today some do, for they are of the belief that it enables the dead person’s soul to go to its final destination to join his or her ancestors. It was and still is strongly accepted by those Jolas who still practice their ancestral religion that without performing these funeral sacred rites, the soul is prevented from entering the presence of the creator (Ata Amit), and the ancestors. Jolas believed strongly in living a good humanistic life in this world. They believe that if one lives a bad life in this world, when the person dies the soul of the dead person is punished to become an exile spirit with no bed to lie on. In the Jola Cassa subgroup this exile spirit is called a Holowa. This exile spirit becomes a roaming spirit with no respect from the other spirits. The Transatlantic Slave Trade & The Creation of the Jola Diaspora In the mid 1440s, the simple diverse folk population of the Senegambian region faced the most uncivilized and inhuman disintegration of its people, and their rich diverse cultures, by the Portuguese, the first Europeans who set out to seek slaves in Africa to sell to the New World capitalist. These Europeans came by medium size boats that they used to navigate both the Gambian river and the Cassamance rivers, since there were no infrastructures at this time to travel by land, invaded and took from this region the best workers, the best priests, the best natural doctors, the best folk musicians etc. and took them to work in Spain and in Portugal. Later in the sixteenth century, when these European capitalists realized that they could make enormous profit by using the labour of

30

the Africans to exploit the wealth of the Americas they started selling the African slaves to North America, Central America, South America, and the Caribbean countries to provide slave labour in the gold and silver mines and on the agricultural plantations, growing crops such as sugar, cotton, rice, and tobacco. From 1445 to 1600 about one million Africans were taken from the West African region , particularly from the Senegambian region. The ethnic groups that suffered most during this slave aggression were those living along the coastal areas of the river Gambia and the river Cassamance, and these are the Manjagos, the Balantas, the Papels and the Jolas. There is still a very old saying among the elderly Jolas that the music of the Akonting in its initial stage was so sweet to the devils that the most outstanding Jola Akonting players who played late at night in the rice fields when work was suspended for the day and it was time to play the Akonting and dance and drink their palm wine until they got tired and then came home, that most of these Akonting players did not come home. On the following day when the people went out to search for them they saw prints of shoes on the ground which they associated with feet of devils because in those days Jolas didn’t use shoes or know how shoes looked like. This is how the Jola Ekonting came to the Americas. Muziekinstrumenten Ekonting, een luitachtig instrument ( zie foto). Ewang, een ijzeren instrument gebruikt tijdens de mannelijke initiatierituelen. Etantang, een kleine drum, seourouba drum, gebruikt voor de Koumpo dans. Emombele, een houten instrument dat alleen gebruikt wordt tijdens de initiatierituelen en je dus zelden ziet (iedere 20-30 jaar). Efemme, een kalebas omgekeerd in een houder met water. Wordt door de vrouwen bespeeld tijdens het regenseizoen als vervanger voor een drum. Kabilek, een Diola fluit. Kora, een harpachtig instrument met 24 snaren. Een typisch instrument van de Mandingue en gebruikt door de griots.

Ekontingspeler in Niafrang. Griotspeler Aliou en zijn kora