Alman Ideolojisi Karl Marx

8/7/2019 Alman Ideolojisi Karl Marx

1/95

1Karl Marks-.riedrich EngelsAlman deolojisi

KARL MARK-.REDRCH ENGELS

ALMANDEOLOJS

[.EUERBACH]

ER YAYINLARI


2/95


3/95

KARL MARKS VE .REDRCH ENGELS

ALMAN DEOLOJS[.EUERBACH]MATERYALST VE DEALST ANLAYILARINKARITLII


4/95

Alman deolojisi, Karl Marx ve .riedrich Engels, Seme Yaptlar, Birinci Cilt, Aralk1976, Sol Yaynlar

Eri Yaynlar tarafndan dzenlenmitir 2003erisyay@kurtuluscephesicomhttp://wwwkurtuluscephesicomhttp://wwwkurtuluscephesiorghttp://wwwkurtuluscephesinet


5/95

NDEKLER

9 .EUERBACH ZERNE TEZLER,Karl Marks13 .EUERBACHMATERYALST VE DEALST ANLAYILARIN

KARITLII [Alman deolojisinin Birinci Ksm]Karl Marks ve .riedrich Engels

13 nsz16 [I]16 [1] Genel Olarak deoloji ve zel Olarak Alman deolojisi18 [2 Materyalist Tarih Anlaynn nclleri]20 [3 retim ve Bireylerin likileri blm ve Mlkiyet

Biimleri: Airetsel, Antik, .eodal]23 [4 Materyalist Tarih Anlaynn z Toplumsal Varlk ve

Toplumsal Bilin]]26 [II]26 [1 nsanlarn Gerek Kurtuluunun Koullar]

27 [2 .euerbachn Sezgisel ve Tutarsz MateryalizmininEletirisi]

31 [3 Balangtaki Tarihsel likiler ya da Toplumsal.aaliyetin Esas Ynleri: Geim Aralarnn retimi, YeniGereksinmelerin retimi, nsanlarn remesi (Aile),Toplumsal letiim, Bilin]

35 [4 Toplumsal blm ve Sonular: zel Mlkiyet,Devlet, Toplumsal .aaliyetin Yabanclamas]

38 [5 Komnizmin Maddi Bir nkoulu Olarak reticiGlerin Gelimesi]

40 [6 Materyalist Tarih Anlaynn Sonular: TarihselSrecin Sreklilii, Tarihin Dnya Tarihine Dnmesi,Bir Komnist Devrim Zorunluluu]

44 [7 Materyalist Tarih Anlaynn zeti]45 [8 Genel Olarak dealist Tarih Anlaynn ve zel Olarak

da Hegel Sonras Alman .elsefesinin Tutarszl]48 [9 .euerbachn dealist Tarih Anlaynn Tamamlayc

Eletirisi]


6/95

50 [III]50 [I Egemen Snf ve Egemen Bilin Hegelin Tarihte Tinin

Egemenlii Anlaynn Oluumu]55 [IV]55 [1 retm Aletleri ve Mlkiyet Biimleri]56 [2 Maddi Emek le Zihinsel Emek Arasnda blm

Kent ile Krn Ayrlmas Loncalar]59 [3 blmnn Genilemesi Sanayi ile Ticaretin

Ayrlmas eitli Kentler Arasnda blmManfaktr]

65 [4 En Karmak blm, Byk Sanayi]68 [5 Toplumsal Bir Devrimin Temeli Olarak retici Gler

ile Karlkl liki Tarz Arasndaki eliki]68 [6 Bireylerin Rekabeti ve Snflarn Olumas Bireyler ileGeim Koullar Arasndaki elikinin GelimesiBurjuva Toplum Koullar inde Bireylerin AldatcOrtak Topluluu ve Komnizmde Bireylerin GerekBirlii Toplumun Yaam Koullarnn BirlemiBireylerin Gcne Bal Klnmas]

76 [7 retici Gler ile liki Tarz Arasndaki eliki Olarak,Bireyler ile O Bireylerin inde Bulunduklar VaroluKoullar Arasndaki eliki retici Glerin Geliimi

ve liki Tarzlarnn Deimesi]78 [8 Tarihte Zorun (.ethin) Rol]80 [9 Byk Sanayi ve Serbest Rekabet Koullarnda retici

Glerle liki Tarz Arasnda Gittike Byyen elikiEmek ve Sermaye Kartl]

82 [10 zel Mlkiyetin Ortadan Kaldrlmasnn Zorunluluu,Koulu ve Sonular]

85 [11 Devletin ve Hukukun Mlkiyet likileri]88 [12 Toplumsal Bilin Biimleri]

90 Aklayc Notlar


7/95


ALMAN DEOLOJS[.EUERBACH]MATERYALST VE DEALST ANLAYILARINKARITLII


8/95


9/95


KARL MARKS

.EUERBACH ZERNE TEZLER[1]

I

.euerbachnki de dahil olmak zere imdiye kadar varolantm materyalizmin balca eksii, eyin [Gegenstand], gerekliin,duyusallnduyusalinsanfaaliyeti,pratii olarak deil, znel olarakdeil, yalnzca nesne [Objekt] ya da sezgi [Anschauung] olarakkavranmasdr Byleceetkin yn, materyalizme kart bir biimde,idealizm tarafndan gelitirilmi oldu ama yalnzca soyut olarak,

nk idealizm, bu biimdeki gerek, duyusal eylemi elbettebilmez .euerbach, dnce nesnelerinden gerekten farkl duyusalnesneler istiyor, ama insan faaliyetinin kendisini nesnel[gegenstndliche] faaliyet olarak kavramyor Bylece Hristiyan-

ln znde teorik tutumu, biricik gerek insan tutumu olarakgryor, oysa pratik yalnzca iren, Yahudice grnm biimiiersinde kavranyor ve sabitletiriliyor Bylece dev-rimcifaaliyetin, pratik-eletirel faaliyetin nemini anlamyor


10/95

10 Karl Marks-.riedrich EngelsAlman deolojisi

II

Nesnel [gegenstndliche] hakikatin insan dncesineatfedilip atfedilmeyecei sorunu bir teori sorunu deil, pratikbirsorundur nsan, hakikati, yani dncesinin gerekliini ve gcn,bu dnyaya aitliini [Disseitigkeit] pratikte kantlamaldr Pratikten

yaltlm dncenin gereklii ya da gereksizlii konusundakitartma, tamamylaskolas-tik bir sorundur

III

Ortamn deitirilmesine ve eitime ilikin materyalist reti,ortamn insanlar tarafndan deitirilmediini ve eiticinin kendisininde eitilmesi gerektiini unutur Bu yzden de, toplumu, biritoplumdan stn olan iki ksma ayrmak zorunda kalr (rneinRobert Owenda)

Ortamn deitirilmesi ile insan faaliyetinin ya da kendikendini deitirmenin akmas, yalnz devrimcipratik olarakkavranabilir ve ussal biimde anlalabilir

IV

.euerbach, dinsel kendine-yabanclama olgusundan,dnyann biri dinsel, biri yersel dnya olarak ikilemesi olgusundanhareket ediyor Yapt i, dinsel dnyay layik temeline oturtmaktanibarettir Oysa bu layik temelin kendi kendisinden kopmas vekendisini bamsz bir diyar olarak hayal alemine yerletirmesiolgusu, ancak bu layik temelin kendi kendisini blmesi ve kendikendisiyle elimesi ile aklanabilir Dolaysyla bu sorunun kendisi,ilkin, kendi elikisi iersinde anlalmal ve, ardndan da, buelikinin ortadan kaldrlmasyla pratik iersindedevrimciletirilmelidir u halde, rnein, dnyasal ailenin, kutsalailenin gizemi olduu bir kez kefedildikten sonra, dnyasal aileninkendisi de teorik ve pratik olarak yok edilmelidir

V

Soyut dnme ile yetinemeyen .euerbach, sezgiye


11/95


bavuruyor; ama duyusall pratik-duyusal faaliyet olarakkavramyor

VI

.euerbach, dinsel zinsansal ze indirgiyor Ama insansalz, tek tek her bireyin doasnda bulunan bir soyutlama deildirGerek-lii iersinde, bu, toplumsal ilikilerin btndr

Bu gerek zn eletirisine girmeyen .euerbach bununsonucu olarak:

1 Tarihsel sreten uzaklamak ve dinsel duyguyu [Gemt]kendi bana bir ey olarak saptamak ve soyut yaltlm- bir insanbireyini varsaymak zorunda kalmtr

2 Dolaysyla insansal z, onda ancak bir tr olarak, birokbireyi salt doal olarak birletiren isel, dilsiz bir genellik olarakanlalabilir

VII

Bunun sonucu olarak .euerbach, dinsel duygununkendisinin bir toplumsal rn olduunu, ve tahlil ettii soyut bireyinde gerekte belirli bir toplum biimine ait olduunu grmyor

VIII

Tm toplumsal yaam, zndepratiktir Teoriyi gizemciliesaptran btn gizemler, ussal zmlerini insan pratiinde ve bupratiin anlalmasnda bulurlar

IX

Sezgisel materyalizmin, yani duyusall pratik faaliyet olarakanlamayan materyalizmin ulat en yksek nokta tek tek bireylerin

ve burjuva toplumun sezgisidir

X

Eski materyalizmin bak as burjuva toplumdur, yeni ma-


12/95


teryalizmin ise insan toplumu, ya da toplumsallam insanlktr

XI.ilozoflar dnyay yalnzca eitli biimlerdeyorumlamlar-

dr; oysa sorun onudeitirmektir

1845 ilkyaznda Marxtarafndan yazlmtr

zgn basm Engels tarafndan

1888de, kendi yazdLudwig .euerbach veKlsik Alman .elsefesinin Sonununayr basmnn Ekinde yaynlanmtr


13/95



.EUERBACHMATERYALST VE DEALST ANLAYILARIN KARITLII[ALMAN DEOLOJSNN BRNC BLM][2]

NSZ

NSANLAR, imdiye kadar, kendileri hakknda, ne olduklar ya da ne olmalar gerektii hakknda her zaman yanl fikirleresahip olmulardr Sahip olduklar ilikileri, Tanr hakkndaki, normalinsan hakkndaki vb tasarmlarna uygun olarak dzenlemilerdirKendi beyinlerinin rnleri, onlar yaratan beynin stne kmtr

Yaratclar, kendi yarattklar eyler nnde secdeye varmlardr

yleyse onlar, boyunduruu altnda ezildikleri kuruntulardan,fikirlerden, dogmalardan, hayali yaratklardan kurtaralm .ikirlerinegemenliine kar bakaldralm Biri, insanlara bu yanlsamalardeitirip, yerine insann zne uygun den dnceler koymayretelim diyor, bir bakas, bu yanlsamalara kar eletirici birtutum almay retelim onlara diyor, bir ncs ise, bunlar ka-falarndan karp atmalarn retelim diyor ve bugnk ger-ekliin byle keceini iddia ediyorlar


14/95


Bu masum ve ocuksu dler gen-hegelcilerin bugnkfelsefesinin ekirdeini olutururlar; ki bu felsefe, Almanyada,

kamuoyunca korkuyla kark bir sayg ile karlanmakla kalmyor,amafelsefikahramanlarn kendileri tarafndan, canice sertliktekibu fikirlerin dnya iin devrimci bir tehlike tad inanc iinde,byk bir ciddiyetle sunuluyor Bu kitabn birinci cildinin amac,kendilerini kurt sanan ve bakalarnn da kurt sandklar bu koyun-larn ne olduklarn ortaya koymak, onlarn meleyilerinin Almanburjuvalarnn tasarmlarnn felsefi bir dile yinelenmesinden bakabir ey olmadn ve bu felsefi yorumcularn palavraclklarnn, Al-man gerekliinin zavall yoksulluunu yanstmaktan baka biranlam tamadn gstermektir Bu cilt, Alman ulusunun holan-d, dlerle dolu uyuklamaya pek uygun den, gerekliin glge-sine kar yrtlen bu felsefi savan maskaraln ortaya karmak

ve onu btn saygnlndan yoksun brakmak amacndadrBir zamanlar, yrekli adamn biri, insanlarn, saltyerekimi

fikrine saplandklar iin suda boulduklarn sanyordu Ona gre,insanlar, rnein, bunun dinsel boinanlara dayana bir dnceolduunu syleyerek bu fikri kafalarndan karp atsalard, ondansonra artk her trl boulma tehlikesinden korunmu olurlardmr boyunca, btn istatistiklerin, saysz ve boyuna yinelenentantlarla zararl sonularn kendisine gsterdikleri bu yerekimi

yanlsamasna kar savat durdu Bu saf yrekli adam, moderndevrimci Alman filozoflar tipinin aynsyd1

1 [Elyazmasnda izili pasaj:] Alman idealizmini teki uluslarn ideolojilerinden ayranhibir zgl fark yoktur teki uluslarn ideolojileri de dnyaya fikirlerin egemen olduklarn,fikirlerin ve kavramlarn belirleyici ilkeler olduklarn, belirli fikirlerin, maddi dnyann,filozoflarca anla-labilir gizini meydana getirdiklerini dnr

Hegel, olgucu (positif) idealizme son biimini vermitir Hegel tm maddi dnyaybir fikirler dnyas haline ve tm tarihi de bir fikirler tarihi haline getirmekle kalmamtrDnce nesnelerinin kaydn tutmakla yetinmedi, ayn zamanda yaratma fiilinibetimlemeye alt

Alman filozoflar kendi dsel aleminden kurtulmak iin silkindikleri zaman, gerekfiz[iksel] dnya tasarmna [], fikirler dnyasna kar karlar

Alman felsefe eletirmenlerinin hepsi, fikirlerin, tasarmlarn, kavramlarn, imdiyedein gerek insanlara egemen olmu ve onlar belirlemi olduklarn ve gerek dnyann,fikirler dnyasnn bir rn olduunu iddia ederler Onlara gre, bu durum imdiyekadar byle ola-gelmitir, ama artk deiecektir Bu eletirmenler, kendi sabit fikirlerininarl altnda ezildiini dndkleri insanlar alemini kurtarmak isteyi tarzlarna grebirbirlerinden ayrlrlar, nereli sabit fikir olarak grdklerine gre de birbirlerinden ayrlrlar;ortak yanlar bu fikirlerin egemen-liine inanmalardr; ister kendi bireysel dncelerinin


15/95


[I]

[y 1] Alman ideologlarn sylediklerine gre, Almanya, buson yllar iinde, daha nce ei grlmemi bir altst olua sahneolmu Strauss[3] ile balayan hegelci sistemin ayrma sreci,gemiin glerinin tmnn iine srklendikleri evrensel birmayalanmayla sonulanm Bu evrensel kemeke iinde, aynhzla yokolup gitmek zere gl imparatorluklar kurulmu, sralargelince kendileri de daha yrekli ve daha gl rakipler tarafndankaranlklar iine atlmak zere ksa mrl kahramanlar ortayakm Bu, yannda, .ransz Devriminin ocuk oyunca gibi kalddevrim, Diadokoslarn[4] savalarnn baya eyler olarak gzktdnya apnda bir savam olmu [sayfa 15] Grlmemi bir hzla,ilkeler ilkelerin yerini alm, dnce kahramanlar birbirlerini ala-a etmiler, ve ylda, 1842den 1845e kadar, Almanyada, baka

yerde yzylda olduundan daha ok yol katedilmiBtn bunlar, salt dnce alannda olup bitmi2

Elbette ilgin bir olayla kar karyayz: mutlak tinin ayr-mas3 Son yaam kvlcmlar da sner snmez bu CaputMor-

tuumun [kimyasal kalnt -] eitli bileenleri ayrarak yeni birle-imler meydana getirdiler ve yeni tzler oluturdular O zamanakadar mutlak tinin smrs ile yaam olan felsefe imalatlarimdi artk bu yeni birleimlerin zerine atldlar Ve herbiri kendineden pay, ne srmek iin duyulmam bir aba gsterdi Ama

byle bir sonucu elde etmeye yeterli ol-duunu sansnlar, ister herkesin bilincini kendidncelerine kazanmak istesinler, tek ortak yanlar, kendi eletirel uslamlamalarnn,kanlmaz olarak, mevcut duruma son verecei inancdr

Gerek dnyann fikirsel (ideal) dnyann rn olduu inanc, fikirler dnyasnn[]

Kendi dnyalar haline gelmi olan hegelci fikirler dnyasna olan inanlarn yitirmi

olan Alman filozoflar, kendilerine gre, yaniHegelinyanlsamasna gre, imdiye kadargerek dnyay yaratm, onu belirlemi ve ona egemen olmu olan dncelerin, fikirlerin,anlaylarn egemenliine kar kyorlar Onlar, bir protesto eker ve mahvolurlar []

Hegel sisteminde, insanlarn gerek yaamn, maddi dnyasn, gerek ilikilerinimeydana getiren, belirleyen ve egemenlii altnda tutan fikirler, dnceler, kavramlardrOnun asi retilileri, bu postulat alarak []

2 [Elyazmasnda izili pasaj:] Kutsal olmayan d dnyann, doal olarak, bundan hihaberi olmam, nk, dnyay sarsan btn bu olay, aslnda, ancak mutlak tinin zlpayrmas sreci iinde cereyan etmi

3 [ Elyazmasnda izili pasaj:] Eletirmen, evlenmelerin ve cenaze trenlerinin odzenleyicisi, elbette ki, eksik olamazd, o ki, byk kurtulu savalarnn kalnts olarak


16/95


bu i rekabetsiz yryemezdi lkten, bu rekabet olduka ciddi veburjuvaca bir biimde yapld Daha sonra, Alman pazar doyunca

ve btn abalara karn bu meta dnya pazarnda alcbulamaynca, Almanyada kural olduu zere, ucuz ve taklit retim yoluyla, kalitenin bozulmasyla, hammaddenin kattrlmasyla,sahte etiketlerle, hayali satlarla, hatr senetleri kullanmasyla veher trl somut temelden yoksun bir kredi sistemiyle i rndankarld Bu rekabet, sonunda, imdi bize sanki olaanst sonu-lar ve kazanmlar olan tarihsel bir altst olu gibi sunulan ve v-len kyasya bir savama vard

Ama, namuslu Alman vatandann yreinde bile ho birulusal duygu uyandran bu felsefe arlatanln doru olarak deer-lendirmek iin, btn bu gen-hegelci hareketin ksrlna, tama-myla snrl tekkeci zihniyetine4 ve zellikle, bu kahramanlarn ger-ek baarlar ile bu an baarlar konusundaki yanlsamalar ara-snda akl-gldrsel kartla degin somut bir fikir vermek iin,btn bu grlt patrty, Almanyann dndan bakan bir grasndan incelemek zorunludur5[sayfa 16]

[1] GENEL OLARAK DEOLOJ VE ZEL OLARAKALMAN DEOLOJS

[y 2] En son abalarnda bile, Alman eletirisi, felsefe alannterketmedi Kendi genel felsefi ncllerini incelemek yle dursun,

Alman eletirisinin ele ald istisnasz btn sorunlar, tersine, belirlibir felsefi sistemin toprandan, Hegel sisteminden fkrmtr

Yalnzca yantlarnda deil, kendi sorunlarnda bile bir aldatmaca(mystification) vard Her ne kadar herbiri Hegeli atna yeminediyorsa da, bu modern eletirmenlerden bir tekinin bile, hegelcisistemin hi deilse toplu bir eletirisini yapmaya kalkmam

4 [Elyazmasnda zeri izili pasaj:] (ve ulusal zihniyet)5 [Elyazmasnda izili pasaj:] te bu yzden, bu hareketin eitli temsilcilerinin tek

tek eletirisinden nce birka genel noktaya iaretle dncelerimizi belirteceiz (budnceler bizim eletirimizin gr asnn ayrc zelliklerini belirtmeye yetecektir,ayrca bu, onu izleyecek olan bireysel eletirileri anlamak iin ve bu eletirilere temelhazrlamak iin zorunludur Eer biz bu dncelerimizi dosdoru .euerbacha kar

yneltiyorsak, bu, onun hi deilse belli bir ilerleme gstermi tek filozof olmasndan,yazlardebonnefois [iyi niyetle] incelenebilecek tek adam olmasndandr): bu dncelerbu temsilcilerin hepsinde ortak olan ideolojik nvar-saymlar aydnlatacaktr


17/95


olmasnn nedeni, Hegele olan bamllklardr Onlarn Hegeleve birbirlerine kar yrttkleri polemik, undan ibarettir: herbiri

Hegel sisteminin bir ynn ekip alr, ve onu, hem sisteminin b-tnne kar, hem de bakalar tarafndan ekip alnm ynlerinekar evirir Tz gibi, z-bilin gibi, saf, bozulmam hegelci katego-rileri semekle ie baland; daha sonra, Cins (Genre), Birtek (Uni-

que), nsan (Homme) vb gibi daha dnyevi terimlerle bu kate-gorilere saygszlk edildi

Strausstan Stirnere kadar btn Alman felsefi eletirisidinselanlaylarn eletirisiyle snrldr6 Hakiki dinden ve gerek deyimiyletanrbilimden yola klmtr Dinsel bilincin, dinsel anlayn ne

anlama geldii ise, yol alndka farkl biimlerde belirlenmeyebaland Kaydedilen ilerleme, egemen olduklar ne srlenmetafizik, siyasal, hukuki, ahlaki, ve baka alanlardaki anlaylarda dinsel ya da tanrbilimsel anlaylar alanna dahil etmekten;ayn biimde, siyasal, hukuki ve ahlaki bilinci dinsel ya da teolojikbir [sayfa 17] bilincin ve siyasal, hukuki ve ahlaki insann, son tahlildeinsann, dinsel olduunu aklamaktan ibaret kald Dinin ege-menlii veri alnd Ve yava yava her egemen ilikinin dinsel ilikiolduu ortaya atld ve sonra, bu, bir din haline, hukuk dini, devletdini vb haline getirildi Her yanda sorun, artk yalnzca dogmalar

ve dogmalara olan inant Dnya gittike daha byk ldekutsallatrld, ta ki saygdeer Aziz Max,* onuenbloc** kutsalla-trncaya ve bylece bsbtn ortadan kaldrlncaya kadar

Eski-hegelciler, her eyi, onu bir hegelci mantk kategorisineindirger indirgemezkavryorlard Gen-hegelciler, her eyin dinselanlay ya da tanrbilimsel olduunu syleyerek her eyieletirdilerGen ve eski-hegelciler, mevcut dnyada, dinin, kavramlarn veevrenselin egemenliine inanmakta anlayorlard Tek fark, birtaraf egemenlii bir gasp sayarak ona kar mcadele ederken,tekilerin onu meru sayp ululamalarndayd

Gen-hegelciler tpk eski-hegelcilerin onlar insan toplumu-nun gerek balar olarak grmeleri gibi, anlaylar, fikirleri,

6 [ Elyazmasnda izili pasaj:] Dnyann mutlak kurtarc olma, dnyay btnktlklerden kurtarma iddiasyla Din, hep en byk dman, bu filozoflar tiksindirenher eyin en sonuncu nedeni olarak grlm, yle ele alnmt

* Max Stirner -Ed** Hepten -


18/95


dnceleri, ksacas zerklik atfettikleri bilin rnlerini, insanlarn,gerek zincirleri olarak grdklerinden, gen-hegelciler, besbelli

ki, yalnzca bilincin bu yanlsamalarna kar savamak durumunda-drlar7 Kafalarndaki kurguya gre, insanlarn ilikileri, yapp ettikleri,zincirleri ve snrllklar kendi bilinlerinin rn olduundan, gen-hegelciler, kendi kendileriyle tutarl bir biimde, insanlarn nneu ahlaki postulat koyarlar: kendi mevcut bilinlerinin yerine, ele-tirel ya da bencil insan bilincini edinmek ve bylelikle sahip olduk-lar snrllklardan kurtulmak, Bilincin bu ekilde deitirilmesiniistemek, gerekliin farkl bir biimde yorumlanmasna, yani onufarkl bir yorumlama yoluyla tanmaya varr Szde dnyay altsteden[5] tumturakl szlerine karn, gen-hegelci ekoln [sayfa 18]ideologlar, en byk tutuculardr Onlar arasndan en genleri,

yalnzca tumturakllaflara kar savatklarn syledikleri zaman,kendi faaliyetlerini nitelendirecek doru ifadeyi bulmu oldular

Ancak, kendilerinin de, bu tumturakl laflarn karsna, gene tum-turakl laflardan baka bir ey koymadklarn ve bu dnyann yal-nzca tumturakl laflarna kar savamakla, gerekte varolan dn-

yaya kar savam olmadklarn unutuyorlar Bu felsefi eletirinintek sonucu, hristiyanlk konusunda birtakm ve tmyle tek yanldin tarihine ilikin aydnlatmalar olabildi; btn teki iddialar, bunemsiz aydnlatmalarla tarihsel neme sahip keiflerde bulunmuolma iddialarnn yeni biimlerle sslenip pslenmesinden bakabir ey deildir

Bu filozoflardan hibiri, Alman felsefesi ile Alman gereiarasndaki ban, kendi eletirileri ile kendi maddi ortamlararasndaki ban ne olduunu kendi kendine sormay dnmedi

[2 MATERYALST TARH ANLAYIININ NCLLER]

[s 3] 8Bizim hareket noktamz oluturan ncller, keyfi

7 [ Elyazmasnda izili pasaj:] ve egemen bilinte bir deime onlarn ulamayaaltklar hedeftir

8 [Elyazmasnda izili pasaj:] Biz, yalnz bir tek bilim tanyoruz, o da tarih bilimidirTarih iki ynden incelenebilir Tarihi, doa tarihi ve insanlar tarihi diye ikiye ayrabilirizBununla birlikte, bu iki yn birbirinden ayrlmazlar; insanlar varolduka, insanlar tarihi vedoann tarihi karlkl olarak birbirlerini koullandrrlar Doa tarihi, yani doa bilimi ilebelirtilen ey, burada, bizi ilgilendirmez; buna karlk insanlarn tarihi ile, ayrntl birbiimde uramamz gerekecek: gerekte, hemen hemen her ideoloji ya bu tarihe degin


19/95


temeller, dogmalar deillerdir; bunlar, onlara ilikin soyutlamalarnancak imgelemde yaplabilecei gerek ncllerdir Bunlar gerek

bireylerdir, bu bireylerin eylemleri ve hem hazr bulduklar hemde kendi eylemleriyle yarattklar maddi yaam koullardr Buncller, demek ki, [s 4] ancak ampirik olarak oluturulabilirler

Tm insan tarihinin ilk ncl, doal olarak, canl [sayfa 19]insan bireylerinin varldr9 u halde saptanmas gereken ilk olgu,bu bireylerin fiziksel rgtlenileri ve bu rgtlenmenin sonucuolarak ortaya kan, doann geri kalan blmyle olan ilikilerdirBurada, doaldr ki, ne bizzat insann fiziki yapsn, ne de insanlarntamamen hazr bulduklar doal koullar, jeolojik, orografik, hid-rografik, klimatik ve teki koullar derinliine inceleyemeyiz10 Hertarih yazm, bu doal temellerden ve tarih boyunca insan eylemininbu temellerde meydana getirdii deiikliklerden hareket etmekzorundadr

nsanlar, hayvanlardan, bilinle, dinle, ya da herhangi birbaka eyle ayrdedilebilir nsanlar kendi geim aralarn retmeyebalar balamaz, kendilerini hayvanlardan ayrdetmeye balyorlar,bu, onlarn kendi fiziksel rgtlenilerinin sonucu olan bir ileri adm-dr nsanlar, kendi geim aralarn retirken, dolayl olarak, kendimaddi yaamlarn da retirler

nsanlarn kendi geim aralarn reti tarzlar, herey-den,nce doada hazr bulduklar ile yeniden retmeleri gerekengeim aralarnn doasna baldr [s 5] Bu retim tarz, basitebireylerin fizik varlklarnn yeniden retimi olarak ele alnmamal-dr Bu retim tarz, daha ok, bu bireylerin belirli bir faaliyet tarzn,onlarn yaamlarn ortaya koyan belirli bir biimi, belirlibiryaam

tarzn temsil eder Bireylerin yaamlarn ortaya koyu biimi, on-larn ne olduklarn ok kesin olarak yanstr u halde, onlarn neolduklar, retimleriyle, ne rettikleriyle olduu kadar, nasl rettik-leriyle de rtr Demek ki, bireylerin ne olduklar, retimlerinin

yanl bir anlaya indirgenir ya da bu anlay bsbtn bir yana brakmak gibi bir tutumavarr deolojinin kendisi de zaten bu tarihin grnmlerinden biridir ancak

9 [Elyazmasnda izili pasaj:] Bu bireylerin ilktarihsel eylemi, insanlar hayvanlardanayran ilk eylem, insanlarn dnmeleri deildir, kendigeim aralarn retmeyebalamalardr

10 [Elyazmasnda izili pasaj:] nsann yalnzca ilk, kendiliinden rgtlenii, zelliklerksal farkllklar deil, insann gnmze kadar gsterdii ya da gstermedii gelimenintm de bu koullara baldr


20/95


maddi koullarna baldrBu retim, ancaknfusunoalmasyla ortaya kar Bu da,

o bireylerin kendi aralarndaki [sayfa 20]karlklilikileri (Verkehr)[6]

peinen varsayar Bu ilikilerin biimi de yine retim tarafndanbelirlenir

[3 RETM VE BREYLERN LKLERBLM VE MLKYET BMLER:

ARETSEL, ANTK, .EODAL]

[y 3] .arkl uluslarn birbirleriyle olan ilikileri, bu uluslarnherbirinin retici gleri, iblmn, ve i ilikilerini ne orandagelitirdiklerine baldr Bu genel olarak kabul gren bir saptamadrBununla birlikte, yalnz bir ulusun teki uluslarla ilikileri deil, buulusun kendi i yaps da kendi retiminin geliim dzeyine, ve i

ve d ilikilerine baldr Bir ulusun retici glerinin ulatklargelime dzeyi, en ak ekilde, iblmnn ulat gelimedzeyinden anlalr Daha nce elde edilmi olan retici glerinsalt niceliksel bir art (rnein yeni topraklarn tarma almas)olmad srece, her yeni retici g, iblmnn daha da geli-mesine yol aar

Bir ulusun kendi iindeki iblm, ilkin snai ve ticari eme-in bir yandan, tarm emeinden ayrlmasna, te yandan, ve bununsonucu olarak, kent ilekrn ayrlmasna ve karlarnn kartlna

yolaar Daha da gelimesi ise, ticari emein, snai emekten ayrl-masna neden olur Ayn zamanda, bu farkl dallar iindeki iblmolgusuyla, belirli ilerde birlikte alan bireyler arasnda farkl alt-blnmeler ortaya kar Bu ayr ayr gruplarn birbirleri kar-sndakidurumlar, tarmsal, snai ve ticari emein altrlma tarzyla (ataer-killik, klelik, zmreler ve snflar) belirlenir Ayn koullar, daha

gelikin bir karlkl iliki (Verkehr) durumunda, farkl uluslarnbirbirleriyle olan ilikilerinde (Beziehung) de ortaya kar

blmnn gelimesinin eitli aamalar, bir o kadar farklmlkiyet biimlerini temsil eder; bir baka deyile, iblmnnher yeni aamas, almann konusu, aletleri ve rnleri bakmn-dan bireylerin kendi aralarndaki ilikileri de belirler

Mlkiyetin ilk biimi airet mlkiyetidir (Stammeigentum)[7]

Bu mlkiyet biimi, bir halkn av ve balklkla, [sayfa 21] hayvan ye-


21/95


titirmeyle ya da, en yksek aamada, tarmla beslendii, retimingelimesinin ilk evresine tekabl eder, Son durum, byk miktarda

ilenmemi topra ngerektirir Bu aamada, iblm, henzpek az gelimitir, ve aile iinde varolan doal iblmnn dahada genilemi biimden ibarettir Toplumsal yap da, bu nedenle,ailenin genilemesiyle snrl kalr: ataerkil airetin reisleriyle,bunlarn altnda airet yeleri ve ensonu kleler Aile iindeki gizilklelik, nfusun ve gereksinmelerin artmasyla ve d ilikilerin, sa-

van genilemesiyle olduu kadar, trampann genilemesiyle deancak yava yava geliir

Mlkiyetin ikinci biimi, zellikle birok airetin szlemeyoluyla ya da fetih yoluyla bir tek kent halinde birlemesinden ilerigelen ve kleliin varln srdrd antik komnal mlkiyet vedevlet mlkiyetidir Komnal mlkiyet yannda tanr ve daha sonratanmaz zel mlkiyet, daha o sralar geliir, ama komnal mlki-

yete baml olaan-d bir biim olarak Yurttalar, sahip olduklaralan kleler zerindeki iktidarlarn ancak kolektif olarak yr-trler, bu da zaten onlar komnal mlkiyet biimine balar Aktif

yurttalar, kleler karsnda, bu doal ortaklk biimini muhafazaetmek zorunda brakan ey, bu komnal zel mlkiyettir Bununiindir ki, bu mlkiyet biimi zerine kurulmu olan btn toplum-sal yap, onunla birlikte halk iktidar, bizzat tanmaz zel mkiyetingelitii oranda dalr blm imdiden daha da gelikin birhale gelmitir Kent ile kr arasndaki kartl, ve daha sonralarkentlerin karlarn temsil eden devletler ile kylerin karlarntemsil eden devletler arasndaki ve kentlerin kendi ilerinde denizticareti ile sanayi arasndaki kartl daha o sralarda grmeyebalarz Yurttalar ile kleler arasndaki snf ilikileri eksiksiz geli-mitir11

zel mlkiyetin gelimesiyle birlikte, ilk kez, modern zelmlkiyette yeniden, ama daha geni bir lde karlaacamzilikilerin: bir yandan, (Liciniusun [sayfa 22] tarm yasasnn[8] da kant-lad gibi) Romada ok erkenden balayan, ve isavalarla birlikte

ve zellikle mparatorluk zamannda hzla gelien zel mlkiyetin

11 [ Elyazmasnda izili pasaj:] Roma pleblerinde, ilknce kk toprak sahipleri,sonra da, kle sahibi yurttalar ile kyller arasndaki ara durumundan tr gelimeyenbir proletaryann ilk eleri ile karlayoruz


22/95


belirli ellerde toplanmas, te yandan, bu balamda, kk kylpleblerin, mlk sahibi yurttalarla kleler arasnda ara konumu

yznden bamsz bir gelime gsteremeyen bir proletarya halinednmesi eklindeki ilikilerin ortaya kt grlrnc mlkiyet biimi, feodal ya da zmre mlkiyetidir[9]

Antika nasl,kentten ve kaplad kk toprak alanndangelitiyse, ortaa dakrdan geliti k noktalarndaki bu farkllbelirleyen ey, geni bir alana yaylm olan ve istilalar yzndenpek art gsteremeyen nfusun azlyd Yunan ve Romanntersine, feodal gelime, demek ki, tarmda, Roma fetihleriyle ve ilkdefa bu fetihlerin neden olduu yaylmayla hazrlanan ok dahageni bir alan zerinde balyor Gerileme halindeki Roma mpara-torluunun son yzyllar ve barbarlarn fetihleri, bir yn reticigc tahrip etti: tarm gerilemiti, sanayi, pazar yokluundan dolaygerilemiti, ticaret uykudayd ya da zor yoluyla kesintiye uramt,krsal ve kentsel nfus azalmt Bu koullar ve fetihin bu koullarcabelirlenen rgtleni tarz, Cermenlerin askeri rgtlenilerinin etkisialtnda, feodal mlkiyeti gelitirdi Airet mlkiyeti ve komn ml-kiyeti gibi, bu mlkiyet biimi de yine bir ortakla dayanr; ama,bu ortakln karsnda artk, antik sistemde olduu gibi, dorudanreticiler snfn meydana getiren kleler deil, serfletirilmi kkkyller vardr .eodalizmin eksiksiz gelimesine kout olarak,ayrca, kentlerle bir kartlk ortaya kar Toprak mlkiyetinin hiye-rarik yaps ve bu yapya elik eden silahl ykmllkler, soylular,serfler zerinde egemen klmt Bu feodal yap, tpk eski komn-al mlkiyet gibi, hkmedilen retici snfa kar bir ortaklkt, ufarkla ki, ortaklk biimi ve dorudan reticilerle olan ilikilerdeiikti, nk retim koullar deiikti

Toprak mlkiyetinin bu feodal yapsna,kentlerde, lonca ml-kiyeti, elzanaatlarnn feodal rgtlenmesi tekabl ediyordu [sayfa23] Burada, mlkiyet, [y 4] esas olarak, her bireyin kendi emeinebal bulunuyordu Birlemi soyguncu soylulara kar birlik zorun-luluu, sanayicinin ayn zamanda tccarlk da yapt bir srada,kapal arlar ortaklaa yrtme gereksinimi, gnen iindekikentlere ynlar halinde kap gelen serflerin yarattklar artan re-kabet, btn lkenin feodal yaps, loncalar dourdu; tek tek za-naatlar tarafndan azar azar biriktirilen kk sermayeler ve dur-madan artmakta olan nfus iinde bunlarn saylarnn deimezlii,


23/95


kentlerde de, kydekine benzer bir hiyerari douran kalfalk veraklk ilikilerini gelitirdi

Balca mlkiyet, feodal a boyunca, demek ki, bir yandanserflerin emeinin boyunduruk altna sokulduu toprak mlkiyetine,te yandan da kk bir sermaye yardmyla kalfalarn emeini

yneten kiisel emee dayanyordu Bu iki biimin de yaps snrlretim koullaryla ilkel ve kk tarmla ve el emeine dayalsanayi ile belirleniyordu .eodalizmin doruunda bile, iblmpek az gelimiti Kent-kr kartln her lke yayordu; zmrele-me elbette ok belirgindi, ama krda prensler, soylular, din adamlar

ve kyller biimindeki ve kentlerde de usta, kalfa, rak ve azsonra da gndelikinin pleb biimindeki ayrmas bir yana, nemlibir iblm olmad Tarmda, kyllerin kendi el zanaatlarna ekolarak gelien kk paral iletmecilik, iblmn daha dagletirmiti; sanayide, her zanaat kolunun kendi iinde katiyeniblm yoktu ve birbirleri arasnda ise pek azd Ticaret ile sanayiinayrlmas, eski kentlerde daha nce de vard, ama yeni kentlerde,ancak daha sonralar, kentlerin birbirleriyle iliki kurmalaryla geliti

Byke lkelerin feodal krallklar halinde birlemeleri,toprak soylular iin olduu kadar, kentler iin de bir gereksinmeydiBu bakmdan, egemen snf, yani soylular, her yerde, balarndabir monark (hkmdar) bulunmak zere rgtlendiler [sayfa 24]

[4 MATERYALST TARH ANLAYIININ ZTOPLUMSAL VARLIK VE TOPLUMSAL BLN]

[y 5] Demek ki, szkonusu olgu udur: belirli bir tarza greretici faaliyette bulunan12 belirli bireyler, bu belirli toplumsal vesiyasal ilikilerin iine girerler Her ayr durumda, ampirik gzlemin13

toplumsal ve siyasal yap ile retim arasndaki ba, ampirik olarak

ve herhangi bir kurgu (spculation) ve aldatmaca olmakszn ortayakoymas gerekir Toplumsal yap ve devlet, durmadan belirli birey-lerin yaam srelerinin sonucu olarak meydana gelmektedir; amabu bireyler kendilerinin ya da bakalarnn kafalarnda canlandr-dklar bireyler deil, gerek bireyler, yani etkide bulunan maddi

12 [Elyazmasnda izili pasaj:] belirli retim ilikileri iindeki13 [Elyazmasnda izili pasaj:] sadece gerek verilerle yetinen


24/95


retim yapan, dolaysyla belirli maddi ve kendi iradelerinden ba-msz snrllklar, verili temeller ve koullar altnda faaliyet gsteren

bireylerdir14

.ikirlerin, anlaylarn, ve bilincin retimi, her eyden ncedorudan doruya insanlarn maddi faaliyetine ve karlkl maddiilikilerine (Verkehr), gerek yaamn diline baldr nsanlarnanlaylar, dnceleri, karlkl zihinsel ilikileri (geistige Verkehr),bu noktada onlarn maddi davranlarnn dolaysz rn olarakortaya kar Bir halkn siyasal dilinde, yasalarnn, ahlaknn, dininin,metafiziinin vb dilinde ifadesini bulan zihinsel retim iin de ay-n ey geerlidir Sahip olduklar anlaylar, fikirleri, vb retenlerinsanlarn kendileridir,15 ama bu insanlar, sahip olduklar reticiglerin belirli dzeydeki gelimiliinin ve bu gelikinlik dzeyinetekabl [sayfa 25] eden ve alabilecekleri en geni biimlere varncayakadar karlkl ilikilerinin (Verkehr) koullandrd gerek, faalinsanlardr Bilin hibir zaman bilinli varlktan ( das bewusste

Sein) baka bir ey olamaz ve insanlarn varl, onlarn gerekyaam sreleridir nsanlar ve sahip olduklar ilikiler tm ideoloji-lerinde sanki camera obscuradaym* gibi baaa evrilmi birbiimde grlyorsa, nesnelerin gzn, atabakas zerinde tersdurmalarnn onlarn dolaysz fiziksel yaam srelerinin yansmasolmas gibi, bu olgu da, insanlarn tarihsel yaam srelerine ayneyin olmasndan ileri gelmektedir

Gkten yeryzne inen Alman felsefesinin tam tersine,burada, yerden gkyzne klr Baka deyile, etten ve kemikteninsanlara varmak iin, ne insanlarn sylediklerinden, imgelerinden,

14 [Elyazmasnda izili pasaj:] Bu bireylerin zihinlerindeki fikirler, gerek onlarn doaile olan ilikileri hakkndaki, gerek kendi aralarndaki ilikileri hakkndaki, gerekse kendiz doalar hakkndaki fikirlerdir uras besbellidir ki, btn bu durumlarn hepsinde, bu

tasarmlar, onlarn ilikilerinin, gerek eylemlerinin, retimlerinin, karlkl ilikilerinin(Verkehr), siyasal ve toplumsal rgtllklerinin ister gerek, ister hayali bilinliifadesidirler Bunun tersi bir varsaym ileri srmek, ancak maddi olarak koullandrlmgerek bireylerin tini dnda daha baka bir tini, zel bir tini varsaymakla mmkndrEer bu bireylerin gerek yaam koullarnn bilinli ifadesi hayal rn ise, eer kendikafalarnda gerei baaa ediyorlarsa, bu olay da gene onlarn snrl faaliyet biimlerinin

ve bundan doan snrl toplumsal ilikilerinin bir sonucudur15 [Elyazmasnda izili pasaj:] daha kesin sylemek gerekirse, maddi yaamlarnn

retim tarz ile, karlkl maddi ilikileri ile ve toplumsal ve siyasal yap iinde onun dahasonraki gelimesi ile koullandrlan insanlardr

* Karanlk oda -


25/95


kavradklarndan ve ne de anlatld, dnld, imgelendii vekavrand biimiyle insandan yola klr; gerek faal insanlardan

yola klr ve bu yaam srecinin ideolojik yans ve yanklarnngelimesi de, insanlarn bu gerek yaam srelerinden hareketleortaya konulabilir Ve hatta insan beyninin olaanst hayalleri(Nebelbildungen) bile deneysel olarak saptanabilen ve madditemellere dayanan, insanlarn yaam srelerinin zorunlu ycelt-meleridir Bu bakmdan ahlak, din, metafizik, ve ideolojinin tmgeri kalan ksm ve bunlara tekabl eden bilin biimleri, artk ozerk grnmlerini yitirirler Bunlarn tarihi yoktur, gelimeleri

yoktur; tersine, maddi retimlerini ve karlkl maddi ilikilerini(Verkehr) gelitiren insanlar, kendilerine zg olan bu gerek ilebirlikte hem dncelerini, hem de dncelerinin rnlerinideitirirler Yaam belirleyen bilin deil, tersine, bilinci belirleyen

yaamdr Birinci durumda, sanki canl bir bireymi gibi bilinten yola klmaktadr; gerek yaama tekabl eden ikinci durumdaise, gerek yaayan bireyin kendisinden yola klr ve bilince de o

bireyin bilinci olarak baklr16

Bu bak tarz, ncllerden yoksun deildir [sayfa 26] Bu tarzgerek ncllerden yola kar ve onlar bir an iin bile olsa terket-mez Bu ncller insanlardr, ama herhangi bir dlemsel yaltl-mlk ve deimezlik iindeki deil, belirli koullar altndaki gerek,ampirik olarak gzlemlenebilir gelime sreci iindeki insanlardrBu faal yaam sreci bir kez ortaya kondu mu, tarih, kendileridaha da soyut olan ampiristlerinki gibi bir cansz olgular derlemesiolmaktan, ya da idealistlerinki gibi hayali znelerin hayali eylemiolmaktan kar

Demek ki, gerek yaamda, kurguculuun bittii yerde pozitifbilim; insanlarn pratik faaliyetinin, gsterdikleri pratik gelimesrelerinin ortaya konuluu balar Bilin konusundaki bo szlerbiter, onlarn yerini gerek bilgi almaldr Gerein kendisi ortayakonduunda, zerk felsefe varlk ortamn yitirir Onun yerini, olsaolsa insanlarn gsterdikleri tarihsel gelimenin gzlemlenmesindenkartlabilecek en genel sonularn bir sentezi alabilir Busoyutlamalar, gerek tarihten kopartlarak kendi balarna ele

16 [ Elyazmasnda ilk biim:] pratik bir eylemleri olan bu bireylerin bilinci olarakdikkate alnr


26/95


alndklarnda hibir deer tamazlar Olsa olsa tarihsel malzemenindaha kolay snflandrlmasn, ayr ayr tabakalarnn sralann

gstermeye yarar Ama hibir biimde, felsefenin yapt gibi,tarihsel alar gzelce dzenlemeyi salayabilecek bir reete, birema veremezler Tersine, glk, ancak bu materyal, istertamamlanm bir a szkonusu olsun, ister iinde bulunulan za-man olsun, incelemeye,17 snflandrmaya ve onu gerek bir biimdeortaya koymaya konulduu zaman balar Bu glklerin almasburada ele almamza olanak bulunmayan ve ancak gerek yaamsrecinin ve her an bireylerinin faaliyetlerinin incelenmesiyleanlalabilecek ncllere baldr Biz, burada, ideoloji karsndakullandmz bu soyutlamalarn birkan alp, onlar tarihsel r-neklerle aklayacaz [sayfa 27]

[II][1 NSANLARIN GEREK KURTULUUNUN KOULLARI]*

[1] 18.elsefeyi, tanrbilimi, tz ve btn teki bo eyleriz-biline indirgemekle, insanlar hibir zaman klesi olma-dklar bu szlerin egemenliinden kurtarmakla insann kurtu-luu yolunda tek bir adm bile atlm olmayacan; gerek dnya-nn dnda ve gerek aralar kullanmadan gerek bir kurtuluugerekletirmenin mmkn olmadn,19 buharl makine vemule-

jenny **olmadan kleliin, tarm iyiletirmeksizin serfliin kaldr-lamayacan; daha genel olarak, insanlar, yeterli nicelik ve nitelikte

yiyecek, iecek, barnak ve giyecek tedarik edecek durumda olma-dklar srece, onlar kurtarmann mmkn olmadn, bilgi filo-

17 [Elyazmasnda izili pasaj:] bu ayr ayr tabakalamalarn birbirleri arasnda gerek,pratik balar aratrmaya

18 [Elyazmasnda izili pasaj:] [ [Kutsal A]ilede, bu aziz filozof ve tanrbilimcilerin,

mutlak tin zerine birka yavan ey yazarak gya bireylerin zerksizliini yaratmolduklar fikri tekrar tekrar rtlmt Sanki birey, yani her insan varl, bu felsefetakntlarna bireyin zerksizlii gereince deil de toplumsal durumun zavalll

yznden varan kurgucu (spculation) birka kk-esnafn, Bireye, derhal veduraksamadan mutlak Tin iinde eri-me emrini vererek bu samalklar anlatmalarzerine hemen zerk olmaktan kyordu, gerekten mutlak Tin iinde eriyordu!

19 [ Marxn kenar notu:] .elsefi kurtulu ve gerek kurtulu nsan Birtek BireyJeolojik, hidrografik, vb koullar nsan bedeni Gereksinme ve emek

* Bu blm, deolojinin daha nceki basklarnda yer almamaktadr ok tahribeurad iin, okunmas ve dolaysyla anlalmas gtr -Ed

** lk otomatik iplik makinesi -


27/95


zoflarmza anlatmak zahmetine20 girmeyeceiz Kurtulu, zihinseldeil, tarihsel bir itir, ve bu tarihsel koullar, sanayiin, tica[retin,]

[tar]mn, [karlkl ilikinin (Verkehr) durumu] tarafndan gerek-letirilir []* [2] sonra farkl gelime aamalarna gre, u samal-klara [meydan verirler**]: tz, zne, z-bilin ve katk-sz eletiri,tpk dinsel ve tanrbilimsel samalklar gibi, bunlar da yeteri kadargelitirildikleri zaman bir yana atarlar21 Ancak nemsiz bir tarihselgelimenin meydana geldii [sayfa 28] Almanya gibi bir lkede bufikir gelimeleri, bu idealize edilmi etkisiz vr zvrlar, doal olarakmevcut olmayan tarihsel gelimelerin yerini alr, yer edinir ve onlarlasavamak gerekir22 Ama bu yerel nemde bir savatr23

[2 .EUERBACHIN SEZGSEL VE TUTARSIZMATERYALZMNN ELETRS]

[] ***[8] gerekte vepratik materyalist iin, yanikomnistiin sorun, mevcut dnyay kkl bir biimde dntrmek (revo-

lutionieren), varolan duruma pratik olarak saldrmak ve onudeitirmektir24 .euerbachda kimi zaman bu cinsten grler

20

[Marxn kenar notu:] .euerbach21 [Marxn kenar notu:] Bo szler ve gerek hareket22 [Marxn kenar notu:] Szlerin Almanya iin nemi23 [Marxn kenar notu:] Dil, ger[ein] dilidir[Elyazmasnda ilk biim:] bu, genel tarihsel nemi olmayan ama sadece yerel nemi

olan bir mcadeledir, insan ynlarna uygarln barbarla kar mcadelesinden dahafazla yeni sonular getirmeyen bir mcadeledir

[Elyazmasnda izili pasaj:] Aziz Bruno, bize, Ludwig .euerbachn bir karakteris-tiini, yaniNorddeutscheBltterde daha nce yaymlanm olan bir makalenin yenidengzden geirilmi ve dzeltilmi bir eklini sunuyor .euerbach, bauerci kendindenbilini, daha gze arpc hale getirmek amacyla, bir Tz valyesi olarak betimleniyorZaten bu genel bir eydir: bir sreden beri .euerbach, her ey ve herkes hakknda, onla-rn Tz olduklarn sylemekle yetiniyor .euerbachn bu tzletirmesi (transsub-

tantiation) srasnda, bizim azizimiz, bir hamlede, .[euerbach]n Leibniz ve Bayle zerineyazlarndan, Hristiyanln zne geiyor (ve .euerbachn HaltischeJahrbcherdeyaynlanan olgucu felsefeye kar makalesini atlyor) Bu dalgnlk, pek de uygun bir yerde yaplyordu .euerbach, orada, tam da, Tzn pozitif temsilcilerinin nnde, Aziz Brunonun hl gnahsz gebelik zerine [kurgular kurmakla] urat bir ada,kendinden bilinin btn bilgeliini gzler nne seriyordu (Bkz: Almandeolojisi,Paris 1968, Editions Sociales, s 115 ve 116)

24 [Marxn kenar notu:] .euerbach* Bu ksm elyazmasnda harap olmu -Ed** Editions Sociales tarafndan eklenmitir -*** Marx tarafndan, numaralanan 3, 4, 5, 6, ve 7 yapraklar eksik -Ed


28/95


bulunsa da, bunlar, hibir zaman kopuk kopuk sanlardan teyegitmezler, ve bunlarn onun genel bak tarz zerinde ok az etkisi

vardr ve o nedenle biz, burada, bunlar gelimeye elverili tohumlar-dan baka bir ey olarak grmyoruz .euerbachda duyumsal(Sinnliche) dnya kavram,25 bir yandan bu dnyann basit sez-gisiyle (Anschanung) te yandan da basit algsyla (Empfindung)snrl kalr, gerek tarihsel insan diyeceine nsan der nsandedii, gerekte Almandr Birinci durumda, duyumsal dnyann

sezgisinde, [sayfa 29] zorunlu olarak, kendi bilinciyle ve kendi duy-gusuyla gelien, kendisinin nceden varsayd duyumsal dnyannbtn paralarnn, zellikle insann ve doann uyumunu bozaneylere toslar Bunlar safd etmek iin, ikili bir gr tarzna sn-mak zorunda kalr, yalnzca besbelli olan alglayan dnyevi birgr tarz ile, eylerin gerek zn alglayan daha yksek, felsefibir gr tarz arasnda salnr26 evresindeki duyumsal dnyannnasl sonsuzluktan bu yana hi deimeden kalan bir ey olmayp,sanayiin ve toplumun durumunun rn, hem de tarihsel anlamdarn olduunu, her biri kendinden nceki kuan omuzlar ze-rinde ykselen, onun sanayiini, ve karlkl ilikisini yetkinletiren,

ve gereksinmelerdeki deiikliklere uygun olarak toplumsal dze-nini deitiren bir dizi kuan faaliyetinin sonucu olduunu27 gr-mez .euerbach, en basit duyumlu kesinlik nesnelerini bile ancaktoplumsal gelime, snai ve ticari ilikiler (Verkehr) sayesindeedinmitir Herkes bilir ki, kiraz aac, hemen btn meyve aalargibi, yalnzca birka yzyl nce ticaret yoluyla bizim enlemimizenakledilmi ve [9] belirli bir toplumun, belirli bir adaki bu eylemi

sayesindedir ki, kiraz aac .euerbach iin duyumsal kesinlikhaline gelmitir28

Kald ki, eyleri gerekten olduklar gibi ve gerekten cereyanettikleri gibi gren bu anlayta, her derin felsefi sorun, biraz ilerdedaha ak grlecei gibi, ok basite ampirik bir olgu haline

25 [Elyazmasnda ilk biim:] teorik anlay26 [ Engelsin kenar notu:] N B .[euerbach]n yanl, besbelli olan, duyumsal

grnm duyumsal olgularn daha derin aratrlmasyla saptanan duyumsal gereklietabi klmas deil, son tahlilde, duyumsal dnyay, ona filozofun gzleriyle, yani filozofgzlkleriyle bakmadan ele alamaydr

27 [ Elyazmasnda ilk biim:] her tarihsel ada bir dizi kuan eyleminin sonucuolduunu

28 [Marxn kenar notu:].euerbach


29/95


geliverir rnein tz ve z-bilin konusundaki btn o snrsz ycelikteki yaptlara[10] kaynaklk etmi insan-doa ilikisi (hatta

Brunonun szn ettii (s 110)[11]

doa ile tarih arasndaki kart-lklar sanki bu ikisi birbirlerinden ayr eylermi gibi, sanki insanher zaman bir tarihsel doa ve bir doa tarihi ile [sayfa 30] kar kar-ya deilmi gibi) konusundaki bu nemli sorun, u pek nlinsan-doa birliinin, tpk insanlarn doa ile sava gibi, sanayi-de hep ve sanayiin gelimilik dzeyine bal olarak ve retici g-lerini o dzeye tekabl eden bir temel zerinde gelitirdikleri nokta-

ya dek her ada farkl biimlerde varolageldii anlaldnda,kendiliinden ortadan kalkar Sanayi ve ticaret, yaamsal gereksin-melerin retimi ve deiimi, datm, deiik toplumsal snflarn

yapsn belirledikleri gibi, yrtl tarzlarna gre kendileri de,bunlar tarafndan belirlenirler ve o nedenledir ki, .euerbach, r-nein Manchesterda yzyl nce yalnzca krklarn ve dokumatezgahlarnn olduu yerde fabrikalar ve makineler gryor, ve Ro-ma kynde, Augustus zamannda yalnzca Romal kapitalistlerinba-bahelerini ve villalarn bulaca yerde, ancak otlaklar ve ba-taklklar buluyor29 .euerbach, doa bilimi anlayndan zellikleszediyor, ancak fizikinin ve kimyacnn grebilecei gizleredeiniyor; ama ticaret ve sanayi olmasayd doa biliminin hali niceolurdu? Hatta, bu katksz doa bilimine amacn gsteren veona materyalini salayan ticaret ve sanayi, insanlarn maddifaaliyetleri deil midir? Ve insanlarn kesintisiz bu faaliyeti, bu ii,bu maddi eylerin yaratlmas, bir szckle bu retim, gnmzdeolduu biimiyle btn duyumsal dnyann temelidir, undan dabelli ki , eer bunlar kesintiye uratlsayd, bu kesinti bir yl iin bileolsa, .euerbach, yalnzca, doal alemde muazzam bir deiiklikbulmakla kalmayacak, btn insanlk aleminin kaybndan olduukadar kendi seyretme yetisinin kaybndan, hatta bizzat kendi var-lnn kaybndan da pek abuk yaknacakt Elbette, d doannncelii bu yzden geerliinden bir ey yitirmez ve btn bunlar,doaldr ki,generatio aequivoca* yoluyla remi olan ilk insanlara[sayfa 31] uygulanamazlar; ama bu ayrmn, ancak, insan doadanayr bir ey olarak kabul edildii takdirde anlam vardr Zaten

29 [Marxn kenar notu:].euerbach* Kendiliinden reme -


30/95


insanlarn tarihinden nce gelen bu doa, hi de .euerbachniinde yaad doa deildir; bu doa, zamanmzda, belki de ya-

kn zamanda olumu olan Avusturalya atollerinden baka hibiryerde mevcut deildir Dolaysyla .euerbach iin de mevcut de-ildir

tiraf edelim ki, .euerbachn, [10] katksz materyalistleregre, insann da bir duyumsal nesne olduunu farketmek gibibyk bir stnl vardr; ama burada da yine teori alanndakalp, insanlar verili toplumsal balamlar iinde, mevcut yaamkoullar iinde ele alamadndan tr, insan duyumsal faaliyetolarak deil de, yalnzca duyumsal nesne olarak ele alyor olmasbir yana, gerekten varolan, faaliyet halindeki insanlara da hibirzaman varamyor, insan soyutlamasn aamyor ve bu insanduyulara sahip gerek, bireysel, etten kemikten insann tesinegtremiyor, yani insan ile insan arasnda ak ve dostluk dndabaka bir insan ilikisi tanmyor, stelik onu da idealize ediyor30

Gncel yaamn koullarnn eletirisini yapmyor Bu yzden,duyumsal dnyay, onu meydana getiren bireylerin canl duyumsal

faaliyetinin toplam olarak kavramaya eriemiyor; ve szgelimi sa-lkl insanlar yerine bir alar, sracallar, bitkinler, veremliler srsgrnce, yksek sezgiye ve trlerin dnsel demesinesnmak zorunda kalyor; bu yzden de, komnist materyalistinsanayide olsun, toplumsal yapda olsun kkl bir dnmnnhem zorunluluunu, hem de koulunu grd yerde, idealizmedyor31

.euerbach materyalist olduu zaman tarihten uzak duruyor, ve tarihi hesaba katt zaman da materyalist olmaktan kyor.euerbachda tarih ve materyalizm birbirlerinden tamamen ayreylerdir, zaten bu da daha nce sylediklerimizden anlalmak-tadr32[sayfa 32]

30 [Marxn kenar notu:] .[euerbach]31 [Marxn kenar notu:] .euerbach32 [ Elyazmasnda izili pasaj:] Eer, gene de, burada tarihi biraz daha yakndan

inceliyorsak, bu Almanlarn tarih ve tarihsel szlerini iittikleri zaman zelliklegereklikten baka akla gelebilecek her eyi tasarlamak gibi bir alkanlklar olmasndantrdr Ve Aziz Bruno, kutsal belagatta ustalam bu vaiz bu alkanln parlak birrneini verir bize


31/95


[3 BALANGITAK TARHSEL LKLERYA DA TOPLUMSAL .AALYETN ESAS YNLER:

GEM ARALARININ RETM, YEN GEREKSNMELERNRETM, NSANLARIN REMES (ALE), TOPLUMSAL

LETM, BLN]

[11] Her trl nclden yoksun Almanlar sz konusu ol-duundan, her trl insan varlnn, dolaysyla her trl tarihin33

ilk nclnden, yani insanlarn tarihi yapabilmek34 iin yaamlarnsrdrebilecek durumda olmalar gerektii nclnden iebalamak zorundayz Ama yaamak iin her eyden nce imek,

yemek, barnmak, giyinmek ve daha baz baka eyler gerekir

Demek ki, ilk tarihsel eylem, bu gereksinmeleri karlayacak arala-rn retimi, maddi yaamn kendisinin retimidir, ve bu, binlerce

yl nce olduu gibi, bugn de salt insanlar yaamlarn srdrebil-sinler diye gnbegn, saatbesaat yerine getirilmesi gereken tarihselbir eylem, btn tarihin temel bir kouludur Duyumsallk, AzizBrunoda[12] olduu gibi, bir sopaya, bu en dk asgariye indirgen-dii zaman bile, bu sopay retme eylemini varsayar Demek ki,btn tarih anlaynda, bata gelen ey, bu temel olguyu, btnnemi iinde, ve btn genilii iinde gzlemlemek ve onun hak-

kn vermektir Herkes bilir ki, Almanlar, bunu hi bir zaman yap-madlar; tarihi hibir zaman dnyevi bir temele oturtamadlar vebu yzden de hi bir zaman bir tarihileri olmad Her ne kadar.ranszlar ve ngilizler bu olgunun tarih denilen eyle balantsn,zellikle siyasal ideoloji iinde hapsedilmi kaldklar lde, ancaken dar bir adan grdyseler de, bu, onlarn sivil toplumun (br-

gerlichen Gesellschaft), ticaretin ve sanayiin tarihini ilknce yazaraktarihe maddi bir temel kazandrmak iin ilk denemelerde bulun-malarna engel olmad

kinci nokta [12] udur ki, ilk gereksinmenin kendisi bir kezsalandnda, salama eylemi ve bu salama iinden kazanlmolan alet, yeni gereksinmeler yaratr ve [sayfa 33] bu yeni gereksinme-lerin yaratlmas ilk tarihsel eylemdir Pozitif malzeme sknts iinedtklerinde ve ne dinbilimsel, ne de siyasal ya da edebi sama-

33 [Marxn kenar notu:] Tarih34 [ Marxn kenar notu:] Hegel[13] Jeolojik, hidrografik vb koullar nsan bedeni

Gereksinme, emek


32/95


lklara katkda bulunamadklarnda, bunun tarih deil de tarih-ncesi olduunu iddia eden Almanlarn, tarih konusundaki byk

bilgeliklerinin nemenem bir ey olduu bu noktada hemen aakverir; zaten her ne kadar tarih konusundaki kurgularnda butarih-ncesinin kendilerini plak olgulardan koruduunu, aynzamanda da, bu tarih-ncesinde binlerce hipotez yaratp bin-lercesini de rtebileceklerini dndklerinden, bu tarih-ncesine zel bir gayretle sarlyorlarsa da bu tarih-ncesi sa-malndan tarihin kendisine nasl geildiini de aklamyorlar

Burada, tarihsel gelimenin iine daha batan dahil olan birnc iliki de udur: her gn kendi yaamlarn yenileyen insanlar,baka insanlar yaratmaya, kendi kendilerini yeniden retmeyekoyulurlar; bu, kadnla erkek arasndaki, ana babalarla ocuklararasndaki ilikidir; bu ailedir Balangta tek toplumsal iliki olanbu aile, zamanla, artan gereksinmeler yeni toplumsal ilikiler dour-duu ve nfusun artmas yeni gereksinmeler yaratt zaman (Al-manyadan baka her yerde) ast bir iliki haline gelir; bu bakmdan,bu aile konusunu, Almanyada yaplmas adet olduu zere ailekavramna gre deil de, mevcut ampirik olaylara gre incelemeli

ve gelitirmelidir stelik, toplumsal faaliyetin bu ynn farkl aama olarak anlamamak, yalnzca toplumsal faaliyetin farkl yn olarak anlamak gerekir, ya da Almanlar iin daha akbir dil kullanmak gerekirse, tarihin bandan beri ve ilk insanlardanbuyana birarada birlikte mevcut olmu ve bugn de hl tarihiinde kendini gsteren urak (Moment) olarak anlamakgerekir

Yaam retmek, ile kendi z yaamn olduu kadar, dl vererek bakasnn yaamn retmek, demek ki, artk bize iftebir [13] iliki olarak grnr, bir yandan bir doal iliki olarak, te

yandan da bir toplumsal iliki olarak u anlamda toplumsal ki,bununla, birok bireyin, hangi [sayfa 34] koullarda, ne tarzda ve neamala olduu nemli olmayan elbirlii anlalr Bundan kansonuca gre: bir retim tarz ya da belirli bir sanayi aamas, srekliolarak bir elbirlii tarzna veya belirli bir toplumsal aamaya baldr;

ve bu elbirlii tarznn kendisi bir retici gtr; gene bundankan sonuca gre: insanlarca ulalabilir retici gler toplamtoplumsal durumu belirler ve dolaysyla insanlk tarihinin, sanayi

ve deiim (mbadele) tarihi ile kesintisiz balants iinde


33/95


incelenmesi ve ele alnmas gerekir Ama gene ayn derecede aktrki, Almanyada byle bir tarih yazmak olanakl deildir, nk,

bunu yapabilmek iin Almanlarda eksik olan yalnzca onu kavramayetisi ve materyal deil, ayn zamanda duyumsal kesinliktir, ziraRen nehrinin te yannda bu gibi eyler yaanamaz, nk oralardatarih artk durmutur Demek ki, insanlar arasnda, gereksinmele-rin ve retim tarznn koullandrd ve bizzat insanlar kadar eskibir maddi balar sisteminin varl daha batan bellidir yle birbalar sistemi ki, durmakszn yeni biimler alr ve insanlar gitgidebiraraya toplayan herhangi bir siyasal ya da dinsel samalk henzmevcut olmadan da, bir tarih sunar

Ve ancak imdi, ta balangtaki tarihsel ilikilerin drturan, drt ynn inceledikten sonradr ki, insann bilini deolduunu gryoruz35 Ama, yle de olsa, bu daha batan katkszbilin deildir Tin, daha batan, [14] burada kendisini titreimhalindeki hava tabakalar, sesler, ksacas dil biiminde gsterenbir maddeye yakalanm olmaktan muzdariptir Dil, bilin kadareskidir, dil, teki insanlar iin de varolan,ve o halde benim iinde varolan ilk, pratik, gerek bilintir ve, tpk bilin gibi dil de, an-cak, dier insanlarla karlkl iliki [Verkehr] kurma gereksin-mesiyle, zorunluluuyla ortaya kar36 [sayfa 35] Bir ilikinin mevcutolduu yerde, o iliki benim iin de mevcuttur, hayvan hibir eyle iliki iinde deildir, ksaca hibir iliki bilmez Hayvann tekihayvanlarla olan ilikisi kendisi asndan bir iliki deildir Bilin,demek ki, daha batan toplumsal bir rndr ve insanlar mevcutolduklar srece byle kalr EIbette ki, bilin, hereyden nce,

yalnzca enyakn duyumsal evrenin bilincidir, ve bilinlenmekteolan bireyin, kendisi dnda yer alan teki eyler ve teki kiiler ileolan snrl balantsnn bilincidir; bilin, ayn zamanda, insanlarnkarsna nceleri batan aa yabanc, mutlak gl ve kar k-lamaz bir g olarak dikilen, insanlarn kendisine kar dpedzhayvanca bir davran iinde bulunduklar ve insanlar da hayvanlarrktt kadar rkten bir doa bilincidir; o halde salt hayvansalbir doa bilinci (doa dini) 36a ve, te yandan, evresindeki

35 [Marxn kenar notu:] nsanlarn bir tarihi vardr, nk insanlar yaamlarn retmekzorundadrlar ve bunu fiilen, belirli bir tarzda yapmak zorundadrlar: bu onlarn fizikselrgtlenileri ve ayn zamanda bilinleri tarafndan belirlenir

36 [Elyazmasnda izili tmce:] Benim bilincim beni evreleyen ey ile ilikimdir


34/95


bireylerle iliki kurmak zorunluluunun bilinci, toplum halindeyaamakta olduu bilincinin balangcdr

Bu balang, hayvansaldr; basit bir sr bilincidir, ve burada,insan, koyundan, yalnzca bilincin igdnn yerini almas olgusuylaya da igdsnn bilinli bir igd olmas olgusuyla ayrdedilirBu srcl, ya da kabilesel bilin, retkenliin artmasyla, gereksin-melerin oalmasyla ve daha nceki iki unsurun temeli olan n-fusun oalmasyla orantl olarak geliir [sayfa 36] ve yetkinleir [15]lkel durumunda cinse ilikin eylem iindeki iblmnden bakabar ey olmayan iblm, bylece geliir ve ardndan (rneinbedensel g gibi) doal durumlar yznden, gereksinmeler, raslan-tlar vb yznden kendiliinden ya da doal olarak iblmhaline gelir37 blm, ancak maddi ve zihinsel bir iblmmeydana geldii andan itibaren gerekten iblm halini alr38

Bu andan itibaren, bilin, mevcut pratiin bilincinden baka birey olduunu, gerek bir eyi temsil etmeksizin bir eyigerek ola-

rak temsil ettiini gerekten sanabilir Bu andan itibaren, bilin,dnyadan kurtulma ve salt teorinin, tanrbilimin, felsefenin, ah-lakn vb olumasna geme durumundadr Ama bu teori, bu tan-rbilim, bu felsefe, bu ahlak vb bile, mevcut ilikilerle eliki halinegirdiklerinde, bu, ancak, mevcut toplumsal ilikilerin mevcut reti-ci glerle eliki haline gelmi olmasndan ileri gelebilmektedir;zaten, belirli bir ulusal ilikiler emberinde, bu durum, elikininbu ulusal alann iinde deil, ama bu ulusal bilin ile teki uluslarnpratii arasnda, yani bir ulusun ulusal bilinci ile evrensel bilinciarasnda39 (halen Almanyada olduu gibi) meydana gelmesindenolabilir, ancak ve o halde, bu ulus iin, bu eliki, ancak ulusal bi-lincin barnda bir eliki gibi aka kendini gsterdiinden, sa-

vam, bu ulusal pislikle snrlanm grnr, elbette ki, bu ulus

36a Hemen grlr ki, bu doa dinini, ya da doaya kar bu belirli davran biiminibelir-leyen toplum biimidir ve vice versa[ Ve bunun tersi -] Her yerde olduu gibi,burada da, insann ve doann zdelii, insanlarn doa karsndaki snrl davranlarnnkendi aralarndaki snrl davranlarn belirlemesi biiminde, ve kendi aralarndaki snrldavranlarnn da, onlarn doa ile olan snrl ilikilerini belirlemesi biiminde kendinigsterir, nk doa, tarih tarafndan henz pek az deiiklie uratlmtr

37 [Marxn elyazmasnda izili kenar notu:] nsanlar, bilinci, gerek tarihsel gelimeerevesi iinde gelitirirler

38 [Marxn kenar notu:] deologlarn ilk biimi,dinadamlar, zamandatr39 [Marxn kenar notu:] Din Almanlar ve bu biimi ileideoloji


35/95


kokumann ta kendisi olduu iin byle grnr[16] stelik, bilincin tek bana ne yapt o kadar nemli

deildir; btn bu rme, bize ancak u sonucu verir: u u-rak, retici g, toplumsal durum ve bilin, birbirleriyle elikiyedebilirler ve dmek zorundadrlar, nkiblm sayesinde,faaliyet ile maddi faaliyetin,40 keyif atma ile almann, retim iletketimin farkl farkl bireylerin payna dme olasl, hatta [sayfa 37]olgusu ortaya kar ve bunlarn birbirleriyle elikiye dmemele-rinin tek yolu, bizzat iblmnn kendisinin tekrar kaldrlmasdr

Ayrca besbelli ki, hayaletler, ayaktakm, en yce varlk, kav-ram, kukular[14] tekil bireyle snrl idealist, tinsel ifadeler, anlay-lardr, yaamn retilme tarznn ve ona bal karlkl iliki biiminin(Verkehrsform) iinde hareket ettikleri ok ampirik kstllklar vesnrllklar anlayndan baka bir ey deildir41

[4 TOPLUMSAL BLM VE SONULARI: ZELMLKYET, DEVLET, TOPLUMSAL .AALYETN

YABANCILAMASI]

Btn bu elikileri iinde tayan ve kendisi de aile iindekidoal iblmnde ve toplumun ayr ayr ve birbirine kart ailelere

ayrlnda yatan bu iblm, ayn zamanda, iin ve rnlerininletirilmesini, aslnda nicelik bakmndan olduu kadar, nitelikbakmndan daeit olmayan dalmn ierir; u halde, ilk biimi,tohumu, kadnn ve ocuklarn erkein klesi olduklar aile iindebulunan mlkiyeti [17] ierir Aile iindeki, elbet henz ok ilkel

ve gizli olan klelik ilk mlkiyettir ki, bu mlkiyet, ayrca moderniktisatlarn tanmlanmasna mkemmelen uymaktadr, butanmlamaya gre mlkiyet, bakasnn igcnden serbeste

yararlanma yetkisidir Kald ki, iblm ve zel mlkiyet zde

deyimlerdir birincisinde faaliyete gre anlatlan ey, ikincisindebu faaliyetin rnne gre dile getirilmektedir

40 [Elyazmasnda izili pasaj:] eylem ve dnce, yani dncesiz eylem ve eylemsizdnce

41 [Elyazmasnda izili pasaj:] Mevcut ekonomik snrlarn bu idealist ifadesi, yalnzcasalt teorik bir ey deildir, pratik bilinte de mevcuttur, yani zgr olan ve mevcut retimtarz ile eliik hale gelen bilin, yalnz dinleri ve felsefeleri oluturmaz, devletleri de olu-turur


36/95


blm, ayrca, tek bireyin ya da tek bir ailenin kar ilearalarnda birbirleriyle karlkl iliki iinde bulunan btn bireylerin

kolektif kar arasndaki elikiyi de ierir; kald ki, bu kolektifkar, genel kar olarak, yalnzca hayali olarak deil, her eydennce, iin aralarnda blld bireylerin karlkl bamllbiiminde gerek olarak da mevcuttur [sayfa 38]

te asl bu eliki, zel kar ile kolektif kar arasndaki e-likidir ki, kolektif kar,devlet sfatyla, bireyin ve topluluun gerekkarlarndan ayrlm bamsz bir biim almaya ve ayn zamandaher zaman her aile ve kabile ymnda mevcut olan, kan, dil, ge-ni bir lde iblm balar ve teki karlar gibi balarn somuttemeli zerinde, ama aldatc bir ortaklama grnm almayagtrr; ve bu karlar arasnda, zellikle, daha o zamandan ibl-m tarafndan koullandrlan, bu cinsten btn gruplamalar iindefarkllaan snf karlarn, ilerinden birinin tekiler zerindeegemen olduu snflarn karlarn, daha ilerde gelitireceimizzere, snf karlarn buluyoruz Bundan kan sonu udur: devletiindeki btn savamlar demokrasi, aristokrasi ve monariarasndaki savam, oy hakk uruna vb savam, eitli snflarn

yrttkleri gerek savamlarn brndkleri aldatc biimlerdenbaka bir ey deildir (her ne kadar bu konuda kendilerine.ransz-

AlmanYllklarnda,[15] veKutsal Ailede olduka yol gsterildiysede, Alman kuramclar bunu akllarndan bile geirmemektedir-ler); ve dahas, egemen olmak isteyen her snf, proletaryann duru-munda sz konusu olduu gibi, kendi egemenlii btn eski toplumbiiminin ve bizzat egemenliin ortadan kalkmas anlamna gelecekolsa bile, kendi karn herkesin karym gibi gsterebilmek iinki ilk bata bunu yapmak zorundadr siyasal iktidar ele geir-mesi gerekir

Bireyleryalnzca zel karlarna baktklar iin zel karlarbireyler asndan, kendi kolektif karlaryla rtmez (aslndakolektif, kolektif yaamn yanlsatc biimidir) kolektif kar, onlarayabanc [18] olan, onlardan bamsz olan ve kendisi de zelliiolan ve zel bir genel kar olan bir kar gibi grnmektedir, yada bu bireyler, demokraside olduu gibi, bu ikilik iinde hareketetmek zorundadrlar te yandan kolektif ve kolektif sanlankarlarlagerekte durmadan arpan bu zel karlarnpartidekikavgas, aldatc genel karn [sayfa 39] devlet biimindeki pratik


37/95


mdahalesini ve dizginlemesini zorunlu klar*[17] Ve ensonu, iblmnn bize derhal ilk rneini

sunduu ey udur: insanlar doal toplum iinde bulunduklarsrece, u halde, zel kar ile ortak kar arasnda blnme olduusrece, demek ki, faaliyet gnll olarak deil de doann gereiolarak blnd srece, insan kendi iine hkmedeceine,insann bu kendi eylemi, insan iin kendisine kar duran ve ken-disini kleletiren yabanc bir g haline dnr Gerekten de,i paylatrlmaya balar balamaz herkesin kendisine dayatlanonun dna kamad, yalnzca kendine ait belirli bir faaliyet alanolur; o kii avcdr, balkdr ya da obandr ya da eletirici eletir-mendir,[16] ve eer geim aralarn yitirmek istemiyorsa bunu sr-drmek zorundadr oysa herkesin bir baka ie meydan vermeyenbir faaliyet alannn iine hapsolmad, herkesin houna gidenfaaliyet dalnda kendini gelitirebildii komnist toplumda, toplumgenel retimi dzenler, bu da, benim iin, bugn bu ii, yarn ba-ka bir ii yapmak, canmn istediince, hibir zaman avc, balk

ya da eletirici olmak durumunda kalmadan sabahleyin avlanmak,leden sonra balk tutmak, akam hayvan yetitiricilii yapmak,

yemekten sonra eletiri yapmak olanan yaratr[18] Toplumsal faaliyetin bu ekilde sabitlemesi, kendi r-

nmzn, bize hkmeden, biim denetimimizden kaan, beklen-tilerimize kar koyan, hesaplarmz boa karan maddi bir ghalinde bu toplamas, zamanmza kadarki tarihsel gelimeninbellibal uraklarndan biridir42 Toplumsal g, yani iblmnnkoullandrd eitli bireylerin elbirliinden doan on kat bymretici g, bu bireylere biraraya gelmi kendi z gleri gibi g-rnmez, nk bu elbirliinin kendisi de, gnll deil, doaldr;bu g, bu bireylere, [sayfa 40] kendilerinin dnda yer alan, neredengeldiini, nereye gittiini bilmedikleri, bu yzden de artk hkme-demedikleri, tersine, imdi insanln iradesinden ve gidiindenbamsz, bir dizi geliim evrelerinden, aamalarndan geen, in-sanln bu irade ve gidiini yneten yabanc bir g gibi grnr**

* Son iki paragraf kenara Engels tarafndan eklenmitir -Ed42 [Elyazmasnda izili pasaj:] ve balang insanlarn kendilerince kurulan bir kurum

olan, ksa zamanda topluma balangtaki kurucularnn hi de istemedikleri, gerikmamacasna z-bilin ya da Birteke dalp gitmemi herhangi bir kimse iin somutolarak grlebilir zel bir gidi veren mlkiyet iindeki


38/95


Yoksa, szgelimi, mlkiyetin, bir tarihi nasl olabilirdi, nasl deiikbiimler alabilirdi? Diyelim ki, toprak mlkiyeti ortaya kan

koullara gre, nasl .ransada paral durumdan bazlarnn elindetoplanmaya, ngilterede ise bazlarnn elinde toplanm bulun-maktan paralanm duruma (gerekte bugn olduu gibi)geebilirdi? Ya da, gene nasl oluyor da baka baka bireylerin vebaka baka uluslarn rnlerinin deiiminden baka bir anlamolmayan ticaret, arz ve talep ilikileriyle btn dnyaya hkmediyoro iliki ki, bir ngiliz iktisatsna gre yeryz zerinde ilkadankalma bir alnyazs gibi asl durur, ve grlmez bir elle insanlararasnda mutluluu ve mutsuzluu datr, imparatorluklar kurar,[19] imparatorluklar ykar, halklar var eder, halklar yok eder oysabu temelin, zel mlkiyetin, retimin komniste dzenlenmesiyle(yani insann kendi rnne kar yabanc tutumunun ortadankalkmasyla) arz ve talep ilikisinin gc hie iner ve insanlar, de-iimi, retimi ve karlkl iliki tarzlarn (gegenseitigem Verhaltens)

yeniden kendi denetimleri altna alrlar

[5 KOMNZMN MADD BR NKOULU OLARAKRETC GLERN GELMES]

[18] .ilozoflarn anlayabilecekleri bir terim kullanmakgerekirse, bu yabanclama doaldr ki, ancak ikipratik koullaortadan kaldrlabilir Yabanclamann katlanlmaz bir g, yaniinsann ona kar devrim yapt bir g haline gelmesi iin, onuninsanln byk bir ounluunu tamamen mlkiyetten yoksunhale, ve ayn zamanda, gerekten mevcut olan bir zenginlik vekltr dnyasyla elikili hale getirmesi [sayfa 41] gereklidir, yle eylerki, her ikisi de retici glerin byk lde artmasn, yani reticiglerin geliiminin yksek bir evresini varsayarlar te yandan

retici glerin bu gelimesi (daha imdiden insanlarn gncelampirik yaantsnn, yerel dzeyde deil dednyaapndatarihselolarak cereyan etmesini ieren gelimesi) kesinlikle vazgeilemez,nce yerine gelmesi gereken bir pratik kouldur, nk, bu koulolmadan,ktlk, genel bir durum alr, vegereksinmeyle birlikte zorun-

* * Bu pasajn kenarna Marx, bu paragraftan hemen sonra gelen 5 kesimin ilk ikiparagrafn eklemitir -Ed


39/95


lu olan iin savam yeniden balar ve gene kanlmaz olarak ayneski irkefin iine dlr Bu koul gene ayn ekilde, insan cinsinin

evrensel ilikileri, ensonu, retici glerin buevrensel gelimesi ilekurulabilecei iin ve bir yandan btn lkelerde, ayn zamaniinde, mlkiyetten yoksun yn olayn dourduu iin (evrenselrekabet), sonra bu lkelerden herbirini teki lkelerdeki altstolulara baml kld iin ve ensonu ampirik olarak evrensel olan,

dnya apndatarihsel insanlar yerel bireylerin yerine koymuolduu iin desinequanon* bir pratik kouldur Bu koul olmadtakdirde: l komnizm ancak yerel bir olgu olarak varolabilir; 2karlkl ilikigleri(dieMchtedesVerkehrs),evrensel, u halde,katlanlmaz olan gler olarak geliemezler, yerel batl inanlardandoan koullar olarak kalrlar: ve 3 karlkl iliki yaygnlatka

yerel komnizm ortadan kalkar [Komnizm, ampirik olarak, ancakegemen halklarn hep birden ve ezamanl[17] hareketi olarakolanakldr, bu da retici gcn evrensel gelimesini ve buna balolan dnya ilikilerini (Weltverkehr) varsayar

[18] Bize gre komnizm, ne yaratlmas gereken birdurum,ne de gerein ona uydurulmak zorunda olaca bir lkdr Biz,bugnk duruma son verecekgerek harekete komnizm diyoruzBu hareketin koullar,43 u anda varolan ncllerden doarlar

[19] Kald ki, tmyle mlkiyetsiz (bloen) iiler ynssermayeden [sayfa 42] ya da snrl bile olsa her eit tatmin olmadurumundan uzak muazzam igcdnyapazarn varsayar; naslki, bu iin geici nitelikte olmayan kayb, gvenli geim kaynaolarak kayb, rekabetten doan i kayb da dnya pazarn varsa-

yarsa Demek ki proletarya44 ancakdnyaapndatarihsel olarakmevcut olabilir, nasl ki proletaryann ii olan komnizm de, ancak,

dnyaapndatarihsel olarak varolabilirse Bireylerin dnya apndatarihsel varl, baka deyile, bireylerin dorudan dnya tarihinebal varlklar

[19] inde bulunduumuz aamadan nceki btn tarihselaamalarda mevcut retici glerin koullandrd ve buna karlk

* Olmazsa olmaz, zorunlu -43 [Elyazmasnda izilmi pasaj:] kendileri de maddi gereklikteki deiikliklere uygun

olarak yarglanmaldrlar44 [Elyazmasnda izilen pasaj:] demek ki, evrensel tarihin ampirik pratik bir varl

olmasn varsayar


40/95


kendisi de bu gleri koullandran karlkl iliki biimi siviltoplumdur, bundan nce sylediklerimizden de anlald gibi sivil

toplumun ncl, ve esas temeli daha kesin tanmlamalar yukardaverilmi olan basit aile ve, klan da denilen, bileik ailedir Demekki, daha imdiden de aka anlalyor ki, bu sivil toplum, btntarihin gerek oca, gerek sahnesidir ve bugne kadarki tarihanlaynn, nasl gerek ilikileri ihmal edip kendisini yalnzca grl-tl prens ve devlet ykleriyle snrlayan byk bir samalk olduubylece grlyor

Buraya kadar esas olarak insan faaliyetinin yalnzca bir ynzerinde,doann insan tarafndanbiimlendirilii zerinde durdukteki yn, insann insan tarafndanbiimlendirilii45

Devletin kkeni ve devletin sivil toplumla ilikisi

[6 MATERYALST TARH ANLAYIININ SONULARI:TARHSEL SRECN SREKLL, TARHN DNYA

TARHNE DNMES, BR KOMNSTDEVRM ZORUNLULUU]

[20] Tarih, herbiri kendinden nce gelen kuaklar tarafndankendisine aktarlm olan malzemeleri, sermayeleri, retici gleri

kullanan farkl kuaklarn ardarda geliinden baka bir ey deildir;bu bakmdan, her kuak, demek ki, bir yandan [sayfa 43] gelenekselfaaliyeti tmyle deimi olan koullar iinde srdrr, ve te

yandan, tmyle deiik bir faaliyetle eski koullar deitirir; bu,kurgu yoluyla yle arptlabilir ki, daha sonraki tarih daha ncekitarihin amac haline getirilir, rnein, Amerikann kefine, .ranszdevriminin patlamasna yardm etme amac atfedilir; dolaysyla,bylece tarih kendine zg amalar edinir ve dier kiiler gibi birkii (yani z-bilin, Eletiri, Birtek, vb) haline gelir, oysa gemi

tarihin, Belirleme, Ama, Tohum, .ikir gibi terimlerle belir-tilmesi, daha nceki tarihin bir soyutlamasndan, daha nceki tari-hin yakn tarih zerinde meydana getirdii aktif etkinin soyut-lamasndan baka bir ey deildir46

45 [Marxn kenar notu:] Karlkl iliki ve retici g46 [Elyazmasnda ilk biimiyle:] daha sonraki tarihten karlm, ierlerinde kesinlikle

bu gizemlerin arandklar olaylarn sonucundan ve rnnden karlm ve soyutlamadanbaka bir ey deildir


41/95


Bu gelimenin seyri iinde birbirleri zerine etki yapan ayrayr alanlar geniledike, gelimi retim tarzyla, karlkl ilikiyle

ve bunlarn doal sonucu olarak uluslar arasndaki iblmyleeitli uluslarn balangtaki kendi ilerine kapallklar ykldka,tarih de, gittike dnya tarihi haline dnr; yle ki, szgelimi,ngilterede, Hindistandaki, ve indeki binlerce emekinin ekme-ini elinden alan ve bu imparatorluklarn btn yaay biiminialtst eden bir makine icat edilirse, bu icat, dnya lsnde tarih-sel bir olgu olur Ayn ekilde eker ve kahve, 19 yzylda, dnyalsndeki tarih bakmndan nemlerini tantlamlardr, yle kiNapolonun Kta Sistemi[18] sonucu, bu rnlerin bulunmay

Almanlarn Napolona kar ayaklanmasna neden oldu [21] vebylece 1813n anl kurtulu savalarnn somut temeli halinegeldi Bundan da, sonu olarak, anlalyor ki, tarihin dnya tarihihaline dnmesi, diyelim, z-bilinin, dnya tininin ya da her-hangi baka bir metafizik hayaletin basit ve soyut ii deil, ampirikolarak kantlanabilir, tamamyla maddi bir olgu, her bireyin yiyerek,ierek ve giyinerek tantn salad bir olgudur47[sayfa 44]

Gnmze kadarki tarihte tek tek bireylerin faaliyetlerinindnya lsnde bir faaliyet halinde genilemesiyle, bireyleringittike kendilerine yabanc bir gcn, (dnya tini, vb denen eyinoynad pis bir oyun olarak kavradklar basknn), gittike koca-manlaan ve son kertede kendinidnyapazar olarak aa vuranbir gcn klesi haline gelmeleri de tamamen ampirik bir olgudur

Ama, Alman teoricileri iin o kadar gizemli olan bu gcn mevcuttoplumsal durumun devrilmesiyle, komnist devrimle (bundan,daha sonra szedeceiz), ve bu gle zde olan zel mlkiyetinkaldrlmasyla ortadan kalkaca da ayn derecede ampirik olaraktemellendirilmitir; o zaman her bireyin ayr ayr kurtuluu da tamolarak tarihin tmyle dnya tarihi haline dnmesi lsndegerekleecektir48 Buraya kadar sylediklerimizden, bireyin gerek

47 [ Elyazmasnda izilmi pasaj:] Aziz Max Stirner, kendisi, dnya tarihini srtndatayarak dolayor ve her gn onu yiyor, onu iiyor, eskiden efendimiz sann bedeninin

ve kannn yenip iildii gibi ve dnya tarihi de karlnda gnbegn onu retir, onu yemek, imek, giyin-mek zorunda olduuna gre kendi z rn olan Birteki retir;Birtekteki alntlar,[19] vb, ayn ekilde Maxn Hesseye ve daha baka uzak kiilerekar polemii, onun, tinsel plan ze-rinde de dnya tarihince nasl retildiini ortayakoyar Demek ki, u sonu kyor, dnya tarihinde bireyler, Stirnervari herhangi birrenci ya da serbest kadn terzileri ortaklnda, tamamyla ayn eldecilerdir


42/95


zihinsel zenginliinin, tamamen, bireyin gerek ilikilerinin zengin-liine bal olduu aktr te yalnz bu yolladr ki, tek tek her

birey, kendi eitli ulusal ve yresel snrlarndan kurtulacak, btndnyann retimiyle (zihinsel retimi de dahil olmak zere) pratikilikiler iine girecek, ve (insanlarn yarattklar) her alandaki btndnya retiminden yararlanma yetenei edinecek duruma gele-cektir ok ynl bamllk, bireylerin dnya apndakitarihselelbirliinin bu ilk doal biimi [22] bu komnist devrimle, insanlarnbirbirleri zerindeki karlkl etkilerinden doan imdiye kadarinsanlara sanki onlara tmyle yabanc glermi gibi kabul ettirilen

ve hkmeden bu gler zerinde denetim ve bilinli egemenlikhaline dnecektir Bu bulu tarz da, yine, kurgul ve idealist birtarzda, yani Cinsin kendi kendine remesi (zne olarak toplum)gibi, hayali bir biimde anlalabilir, ve bylelikle birbirleriyle ilikihalinde bulunan bireyler ardkl, bu kendi kendini retmemucizesini gerekletiren [sayfa 45] bir tek birey olarak anlalabilirBurada grlyor ki, bireyler, elbette ki maddeten ve manen, bir-

birlerini yaratrlar, ama ne Aziz Brunonunki gibi49 anlamszlkla, nede Birtek anlamnda, yaratlm insan anlamnda kendilerini

yaratmazlar*Gelitirmi bulunduumuz tarih anlay, ensonu bize u so-

nular da verir: 1 retici glerin gelimesinde yle bir aamagelir ki, bu aamada, mevcut ilikiler erevesi iinde ancak zararlolabilen, artk retici gler olmaktan kp ykc gler halinegelen (makineler ve para) retici gler ve karlkl iliki aralardoar, ve bu, bir nceki olaya bal olarak, kazanlarndan yararlan-makszn toplumun btn ykn tayan, toplumdan dlanm[23], ve zorunlu olarak, btn teki snflara kar en ak bir mu-halefet durumunda bulunan bir snf doar, bu snf, toplum ye-lerinin ounluunun meydana getirdikleri bir snftr, kkl bir

48 [Marxn kenar notu:]Bilincin retimi zerine49 [Elyazmasnda izilmi pasaj:] bundan tr kiilik (1) kavram (2) genel olarak

(3) kendi snrlarn kendisinin izmesini (bunu mkemmel ekilde baaryor) ve bukoymu olduu snrlar (4) yeniden (5) ortadan kaldrmasn (6) ierir (7) (kendi kendinedeil, genel olarak da deil, nasl ki kavram olarak da deilse) ama onunevrensel (8)z ile (9),buzn, onun eyleminin i (10) z-farkllamasnn (11) sonucundan bakabir ey olmadna gre, s 87-88[19]

[Marxn karalad not:] (Bay Bruno dzineyi tamamlayamyor)* Elyazmasnda "ne de 'Birtek' anlamnda, 'yaratlm' insan" szleri izilmi


43/95


devrim zorunluluunun bilinci, komnist bir bilin olan ve elbetteki, kendileri de bu snfn durumunu gsterdikleri zaman baka

snflarda da oluabilen bu bilin, bu snfn iinden fkrr 2 Belirliretici glerden baz koullar iinde yararlanlabilir ki, bu koullar,toplumun belirli bir snfnn egemenliinin koullandr;50 bu snfn,sahip olduu eyden ileri gelen toplumsal gc, dzenli olarak heraa zg devlet tipinde idealist biimde pratik ifadesini bulur;bunun iindir ki, her devrimci savam, o zamana kadar hkmetmiolan snfa51 kar ynelir 3 Daha nceki btn devrimlerde faaliyettarz deimemi kalyordu ve yalnzca bu faaliyetin baka trl birdalm, iin baka kiiler arasnda yeni bir bltrlmesi [sayfa 46]szkonusuydu: komnist devrim, bunun tersine, daha ncekifaaliyettarzna kar ynelmitir, almay52 ortadan kaldrr ve b-tn snflarn egemenliini snflarn kendileriyle birlikte ortadankaldrr, nk bu devrim, artk toplum iinde bir snf ilevi grme-

yen, artk toplum iinde bir snf diye tannmayan, ve daha imdidenartk bugnk toplum iindeki btn snflarn, btn milliyetlerin,

vb yokoluunun ifadesi olan bir snf tarafndan gerekletirilir 4Yn iinde bu komnist bilincin yaratlmas iin ve gene bu iinkendisinin de iyi bir sonuca gtrlebilmesi iin insanlarn ynsalbir deiiklie uramas zorunlu olarak kendini ortaya koyar, bylebir biim deiiklii ise ancak pratikteki bir hareketle, birdevrimle

yaplabilir; bu devrim, demek ki, yalnzcaegemen snf devirmenintek yolu olduu iin zorunlu klnmamtr, tekinideviren snfa,eski sistemin kendisine bulatrd pislikleri sprmek ve toplu-mu yeni temeller zerine kurmaya elverili bir hale gelmek olana-n ancak bir devrim verecei iin de zorunlu olmutur53[sayfa 47]

50 [Elyazmasnda ilk biim:] 2 retici glerin gelimesinin her evresinin toplumun

belirli bir snfnn egemenliine temel hizmeti grd51 [Marxn kenardaki gzlemi:] yle ki, bu insanlarn retimin bugnk durumunuolduu gibi muhafaza etmekte karlar vardr

52 [Elyazmasnda izilmi pasaj:] faaliyetin (moder[n]) biimi, ki bu biim altndaonun egemenlii

53 [ Elyazmasnda izilmi pasaj:] Epey bir zamandan beri, btn komnistler,.ransada olduu kadar ngiltere ve Almanyada da bu devrimin zorunluluu konusundaanlam durumdadrlar; bununla birlikte Aziz Bruno istifini bozmadan kendi dnsrdryor ve gerek hmanizm yani komnizm, (artk hi yeri olmayan) tinselciliin

yerine konuyorsa, bu yalnzca, ona saygnlk kazandrmak iindir, diye dnyor Demekhep d grmekte devam ediyor, elbet kurtulu (hals, ahret mutluluu) gelecektir,


44/95


[7 MATERYALST TARH ANLAYIININ ZET]

[24] Bu tarih anlay, demek ki, gerek retim srecinin,yaamn dolaysz maddi retiminden balayarak aklanmasna vebu retim tarzna bal ve onun tarafndan yaratlm karlkl ilikibiimlerinin, yani deiik aamalarndaki sivil toplumun, btntarihin temeli olarak kavranmasna; ve onun Devlet halindeki eylemiiinde gsterilmesine, btn deiik teorik rnlerinin ve bilin,din, felsefe, etik, vb, vb54 biimlerinin aklanmasna ve bunlarnkkenlerinin ve gelimelerinin bu temelde ele alnmasna dayanr;bu da, doal olarak, ii btnl iinde gstermeye (ve deiik

ynlerinin karlkl etkisini incelemeye) olanak verir55 Bu tarihanlay, idealist tarih anlay gibi, her dnemde bir kategori aramakzorunluluunda deildir, ama o, daima tarihin gerek zemininebasar; pratii fikirlere gre aklamaz, fikirlerin oluumunu maddipratie gre aklar; bu yzden da, btn bilin biimlerinin vernlerinin zihinsel eletirisi sayesinde, z-biline indirgemeyle,

ya da hortlaklar, hayaletler, cinler[22] halinde bakalamaylazmlenemeyecekleri, ama bu idealist samalar douran somuttoplumsal ilikilerin pratik olarak devrilmesiyle yok edilebilecekleri

elbet cennet yeryzne inecek ve elbet yeryz cennet olacaktr (Bizim tanrbilimcibilginimiz cennetin yokluuna da hibir zaman katlanamaz) O zaman gkyznnahenkleri iinde sevin ve yce mutluluk btn sonsuzluk boyu tap boanacaktr (s140)[20] [Marxnkenarnotu:] KutsalAile Bizim aziz papamz, son yarg gn, btnbunlarn gerekletii o gn zerine kt zaman byk aknlk duyacaktr o gnki, onun afa, alev alev yanan kentlerin gklerdeki yanss ile aaracaktr, ve o gndesemavi ahenklerin ortasnda Marseillaisein ve Carmagnoleun, o durumda zorunlu,top grl-tlerinin eiinde ykselen ezgileri aziz papamzn kulaklarnda nlayacaktr,bir yandan giyotin tempo tutacak, bir yandan da dinsiz yn aira, aira[21] diyegrleyecek ve daraacn kullanarak z-bilini ortadan kaldracaktr (Aziz Brunonun,bu btn sonsuzluk boyu sevin ve yce mutluluktan byle rnek alnacak bir tabloizmeye herhangi baka bir kimseden da-ha az hakk vardr .oyerbah ak dinini

tutanlar, semavi ahenklerden bambaka bir eyin szkonusu olduu bir devrimdenszederlerken bu sevin ve yce mutluluk hakknda zel bir tasarmlar varm gibigrnyorlar) Aziz Brunonun son yarg gn nasl bir davran iinde bulunacan nselolarak tasarlamak zevkinden yoksun brakacaz kendimiziDevrimhalindeproleterlerin(z-bilince kar isyan eden) tz gibi, eletiriyi devirmek isteyen yn gibi, ya da tiningsterisi, ama gene de bauerci 24 dnceyi ynetmek iin gerekli kararllktan yoksungsterisi gibi anlalp anlalmamas gerektiini kestirip atmak ayn derecede gtr

54 [Elyazmasnda ilk biim:] sivil toplumu baka baka evrelerinde ve pratik-idealist yanss iinde, yani devlet, ayn ekilde btn eitli rnler ve bilin biimleri, din,felsefe, ahlak, vb iinde aklamak

55 [Marxn kenar notu:].euerbach


45/95


sonucuna varr Tarihin, dinin, felsefenin ve btn teki teorilerindevindirici gc, eletiri deil, devrimdir Bu tarih anlay, tarihin

sonunun, tinin tini olarak z-bilinte erimek olmadn, amaher evrede, maddi bir sonucun bulunduunu gsterir: bir reticigler toplam, tarihsel olarak yaratlm ve her kuaa kendindennce gelen kuak tarafndan aktarlm, bireylerin doa ile ve kendiaralarndaki bir iliki; bir yandan yeni kuak tarafndan gerektendeitirilen, ama, te yandan da, yeni kuaa kendi yaam koul-larn [sayfa 48] emreden ve ona belirli bir gelime, zgl bir nitelik

veren bir retici gler, sermayeler ve koullar kitlesi Dolaysyla,ortam ve koullar insanlar yaratt kadar, insanlar da [25] ortam

ve koullar yaratrlar Her bireyin ve her kuan mevcut verilerolarak bulduklar bu retici gler, sermayeler, toplumsal karlkliliki biimleri toplam, filozoflarn tz olarak ve insann zolarak tasarladklar, gklere kardklar ya da savatklar eyinsomut temelidir: bu retici gler, filozoflar, z-bilin ve Birtekdiye onlara bakaldrdklar halde insanlarn geliimi zerindekisonucu ve etkisi bakmndan gene de sarslmayan gerek birtemeldir Yine, tarihte dnemsel olarak meydana gelen devrimcisarsntnn, mevcut her eyin temelini devirmeye yetecek gteolup olmayacan belirleyen ey, eitli kuaklarn hazr olarakbulduklar yaam koullardr; ve eer toptan bir altst oluun bumaddi eleri, bir yandan mevcut retici gler, ve te yandan da,

yalnzca o gne kadarki toplumun tekil koullarna kar deil, butekil koullar yaratan o gne kadarki yaamn retiminin ken-disine, bu btnsellie kar bakaldran devrimci bir yn yoksa,bu altst olu.ikrinin daha nce binlerce kez dile getirilmi olmas,pratik gelime asndan, komnizm tarihinin tantlad gibi, hibirnem tamaz

[8 GENEL OLARAK DEALST TARH ANLAYIININVE ZEL OLARAK DA HEGEL SONRASI ALMAN

.ELSE.ESNN TUTARSIZLII]

imdiye kadar, her tarih anlay, ya tarihin bu gerek te-melini bir yana brakm ya da onu tarihin akyla hibir ba ol-mayan ikincil bir ey saymtr Bu yzden, tarihin, her zaman,kendi dndaki bir lee gre yazlmas gerekir Yaamn gerek


46/95


retimi tarihin ta balangcnda ortaya kar; oysa asl tarihsel olaney, olaan yaamdan ayrym gibi, olaan-d ve yeryz-st

bir ey gibi grnr nsanlarla doa arasndaki ilikiler, bu yzden,[sayfa 49] tarihten dlanr, bu da, doa ile tarih arasndaki kartldourur Bu bakmdan, bu tarih anlay, tarihte yalnz prenslerin

ve devletlerin yapp ettiklerini dinsel ve her trden teorik savamlargrebilmitir, ve zellikle ele alnan her tarihsel a konusundabuanyanlsamasnpaylamak zorunda kalmtr rnein, bir a,kendisini belirleyen eyin salt siyasal ya da dinsel gdler oldu-unu sanyor olsun, din ve siyaset o a hareket ettiren gerekgdlerin aldklar biimlerden ibaret olduklar halde, o a kalemealan tarihi bu sany paylar Szkonusu insanlarn kendi pratikle-rine ilikin sanlan, anlaylar, bu insanlarn pratiine hkme-den ve onu belirleyen tek belirleyici ve etkin g haline getirilirHintlilerde ve Msrllarda, iblmnn kendi gsterdii ilkel biim,eer bu halklarn devletlerinde ve dinlerinde bir kastlar rejimineneden oluyorsa, tarihi, kastlar rejiminin [26] bu ilkel toplumsal bi-imi douran g olduuna inanr .ranszlar ve ngilizler, hi de-ilse, hl geree en yakn olan siyasal yanlsama ile yetindiklerihalde Almanlar, salt Tin alannda hareket ederler ve dinsel yanl-samay tarihin devindirici gc yaparlar Hegelci tarih felsefesi, Al-manlarn btn bu tarih yazma tarznn en katksz ifadesine var-drlm nihai rndr, ve bu tarzda gerek karlar, hatta siyasalkarlar da szkonusu deildir, yalnzca salt fikirler szkonusudur;yleyse bu tarih, Aziz Brunoya, biri tekini paralayp yutan vesonunda z-bilini iinde yok olup giden dnceler dizisi gibigrnmekten geri kalamaz ve gerek tarih diye bir eyden hihaberi olmayan Aziz Max Stirnere, tarihin bu alknn, herhalde,basit valyeler, haydutlar ve hayaletler yks gibi grnmesiok daha mantkl bir eydir ve Aziz Stirner, bunlar grmekten,ancak kutsal eylere kar saygszlk eilimi sayesinde kurtula-bilmektedir56 Bu anlay, gerekten dinsel bir anlaytr, dinsel in-sann, btn tarihin balang noktas olan ilkel insan olduunu

varsayar ve kendi imgeleminde geim aralarnn ve yaamn ken-disinin gerek retiminin yerine hayali eylerin dinsel [sayfa 50] bir

56 [Marxin kenar notu:] Nesnel denilen tarih yazm tarihsel ilikileri eylemden ayrolarak kavramaktan ibaretti Gerici karakter


47/95


biimde retimini koyar Btn bu tarih anlay, keza onun dalpparalanmas, ve bundan ileri gelen kuruntular ve kukular, salt

Almanlara ilikin ulusal bir sorundur ve yalnz Almanya iin yerelbir nemi vardr, tpk rnein yakn zamanlarda binlerce kez elealnm ve nemli bir sorun olan Tanrlar lkesinden insanlar lke-sine gerekten nasl geilecei sorunu gibi sanki Tanrlar lkesiinsanlarn imgeleminden baka bir yerde varolmu gibi, ve sankibu bilgin beyefendiler hi farknda olmadklar ve imdi ona var-mann yolunu aradklar bu insanlar lkesinde yaayp durmuyor-larm gibi, ve sanki bulutlar zerinde bu teorik yapnn acayipliiniaklamak iin dzenlenen bilimsel elence nk bu, ondante bir ey deildir, tersine, bu yapnn gerek yeryz ilikilerindennasl doduunu gstermekten baka bir ie yaryormu gibi57 Ge-nellikle, asl nemli olan, yalnzca bu teorik lafebeliini mevcutgerek ilikilerle aklamak olduu halde, bu Almanlar iin, boyuna,karlatklar samalklar [27] baka bir kak hevese evirmek,

yani btn bu anlamszln ortaya kartlmas, ksacas, zel biranlam olduunu ileri srmek szkonusu oluyor Bu lafebeliiningerek pratik zm insanlarn bilincindeki bu anlaylarn karlpatlmas, yineleyelim ki, ancak koullarn deimesiyle gereklee-cektir, teorik karsamalarla deil nsan ynlarnda, yani proletarya-da bu teorik anlaylar mevcut deildir, o halde, bunlar iin bu an-laylarn yok edilmelerine de gerek yoktur ve eer bu ynn dingibi baz teorik anlaylar olmusa, bunlar da, koullar dolaysylaoktan yok olup gitmitir

Bu sorunlarn ve zmlerinin salt ulusal bir zellik tayorolular u olguda da kendini gsterir: bu teoriciler, ruhun nsan-Tanr, nsan vb gibi sapknlklarnn tarihin deiik alarnahkmettiklerine dnyada ei grlmemi bir ciddiyetle inanrlar,Aziz Bruno tarihi, eletirinin ve eletirmenlerin yaptn[23] bilesyleyecek [sayfa 51] kadar ileri gider ve bu ulusal zellik, bu teoricile-rin kendilerini kendi tarihsel yaplarn kurmaya verdiklerinde, bykbir hzla btn gemiin zerinden atvermelerinde ve Mooluygarlndan[24] ieriiyle zengin asl tarihe, yani Halle Yllk-

larn

Date post:	08-Apr-2018
Category:	Documents
Upload:	gercekh
View:	273 times
Download:	2 times

Alman Ideolojisi Karl Marx

Documents