+ All Categories
Home > Documents > ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH...

‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH...

Date post: 01-Aug-2020
Category:
Upload: others
View: 0 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
60
‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876 Title Code : MPHIN34795 Year : 3 Edition : 10 grS~m°c {Z‘m©U-EH ZdmMma
Transcript
Page 1: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ

MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH

OZdar-‘mM©, 2019

January-March, 2019

‘ܶàXoe dZm§Mc g§XoeRNI Reference No : 1322876 Title Code : MPHIN34795 Year : 3 Edition : 10

grS>~m°c {Z‘m©U-EH$ ZdmMma

Page 2: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

g{MZ e‘m©

Page 3: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876
Page 4: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

4

The views expressed in various articles belong to the authors of the article. Madhya Pradesh Forest Department may not agree with the views expressed by authors and will not be responsible for the correctness of the article. Madhya Pradesh Forest Department is not responsible for any liability arising out of context/text of the article published in this magazine.

No part of this magazine can be reproduced and published without the consent of the publisher of Madhya Pradesh Vananchal Sandesh. All legal disputes will come under the jurisdiction of Bhopal, Madhya Pradesh.

B©H$mo Qy>[aÁ‘² H¢$n, aZ|h’$m°b, {Obm- nÝZm

Patron :J.K. MohantyPrincipal Chief Conservator of Forests(HOFF), Satpura Bhawan, Bhopal

Editorial Board :S.K. MandalPrincipal Chief Conservator of Forests (Research, Extension and Lok Vaniki)

Dr. Abhay Kumar PatilAdditional Principal Chief Conservator of Forests(Complaints and Redressal)

Alok KumarAdditional Principal Chief Conservator of Forests(Wildlife)

Pushkar SinghAdditional Principal Chief Conservator of Forests(Development)

Sameeta RajoraChief Conservator of ForestsDirector Van Vihar

S.P. JainDCF

B.K. Dhar Prachar Adhikari

Editor :Dr. P.C. DubeyAdditional Principal Chief Conservator of Forests(Research, Extension and Lok Vaniki)

Prachar Prasar Prakosth Team :Neeraj Gautam, Research CoordinatorDiwakar Pandit, Extension Coordinator

Contact :Prachar Prasar Prakosth, Room No. 140, Satpura Bhawan, BhopalEmail : [email protected] : 07552524293

Owner & Publisher :Prachar Prasar Prakosth (M.P.F.D.)Printed by Madhya Pradesh Madhyam, Bhopal

Published by :- APCCF (R/E) on behalf of MP Forest Department. Printed by :- Super Printers & Plastics Works on behalf of Madhya Pradesh Madhyam.

Printed at :- Super Printers & Plastics Works, Plot No. 22 Nadeem House, Press Complex Zone 1 MP Nagar, Bhopal. Published at Room No. 140, Prachar Prasar Prakosth, Satpura Bhawan, Bhopal, M.P.

Email :- [email protected], Contact No. 0755-2524293, Editor :- Dr. P.C. Dubey, APCCF (R/E)

Page 5: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

5

Bg ~ma Ho$ A§H$ ‘|

AY©Hw$å^-2019 à¶mJamO ‘| ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ H$s àXe©Zr 01-06

grS>~m°c {Z‘m©U 07-09

H$mo{S>¶‘ (Am§Y« àXoe ) ‘| pñWV {ZOr Zg©ar H$m ^«‘U 10-11

~m§g go {Z{‘©V H«$mâQ>, hmoe§Jm~mX 12-13

“World Pangolin Day” celebration

by MPTFS 14-15

~m{KZ SD-011 H$mo nwZ: O§Jcr ~ZmZo (Rewilding) H$s H$hmZr 16

Capture and Release of Betul Tiger in

Satpura Tiger Reserve 17-18

dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ‘| ’$m¶a àmoQ>oŠeZ H$m¶© 19

dZ {dhma ‘| J«mg {‘S>mo {dH$mg 20

(dݶàmUr n¶m©dmg H$m g‘pÝdV {dH$mg) ho~rQ>oQ> ‘¡ZoO‘|Q> 21

(dݶàmUr n¶m©dmg H$m g‘pÝdV {dH$mg) ‘|{Q>Z|g Am°’$ dm°Q>a [agm}gog 22

""B©-MaH$'' Am¡a Am¡fYr¶ nm¡Ym| Ho$ {cE ñd¡pÀN>H$ à‘mUZ ¶moOZm 23-24

Page 6: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

6

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm H$m joÌr¶ ñVa na ‘¥Xm narjU 25

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa Ûmam Xodmg dZ‘ÊS>c ‘| cmoH$ dm{ZH$s à~§Y ¶moOZm H$m {H«$¶mÝd¶Z Ed§ ‘yë¶m§H$Z 26

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| ñWm{nV joÌr¶ gh gw{dYm Ho$ÝÐ 27

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa Ûmam cmI H$s IoVr na ‘hmamîQ´> Ho$ {d{^ÝZ {Ocm| ‘| à{ejU H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ 28

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| Voc§JmZm amÁ¶ dZ AH$mX‘r, BXþcmn„r, h¡Xam~mX go à{ejw dZ joÌnmcm| Ho$ g§ñWmZ ‘| e¡j{UH$ ^«‘U 29

Am±dco na cJZo dmco à‘wI H$sQ> Ed§ CZH$s amoH$Wm‘ 30-31

O¡dg§gmYZm| VH$ nhþ§M Ed§ cm^ H$m à^mOZ (Aceess and Benefit Sharing)

32-33

O¡d{d{dYVm {ejm Ed§ OmJéH$Vm 34

O¡d{d{dYVm g§ajU A{^¶mZ Ho$ nwZamdcmoH$Z H$m¶©H«$‘ 35-37

1. Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V (ITEC)

H$s {ÛVr¶ ~¡R>H$

2. ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm

(2018-30) H$s A§{V‘ H$m¶©emcm

""amÁ¶ ñVar¶ ‘moJcr ~mc CËgd'' 2018 38-40

‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© H$s 15dt ~moS>© ~¡R>H$ 41

JUV§Ì {Xdg na nm[aVmo{fH$ {dVaU 42

Page 7: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

7

^maVr¶ dZ godm Ho$ A{YH$m[a¶m| H$s

nXmoÝZ{V (OZdar-‘mM©) 43

^maVr¶ dZ godm Ho$ A{YH$m[a¶m| H$s godm{Zd¥{V (OZdar-‘mM©) 43

A§Vam©îQ´>r¶ ‘{hcm {Xdg 44

h[aV gÝXoe 45

AI~mam| Ho$ AmBZm| go 46-47

Page 8: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

8nr. {edmàgmX

Page 9: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

9

g§nmXH$s¶dZm§Mc gÝXoe Ho$ Bg A§H$ ‘| àH$m{eV {d{^ÝZ {d^mJr¶ J{V{d{Y¶m|, Ho$ gmW-gmW grS>~m°b Ho$ ‘mܶ‘ go ~¥hV ñVa na amonU H$m EH$ A[^Zd à¶mg Xem©¶m J¶m h¡&

{d^mJ Ûmam à¶mJamO Hw$å^ Ho$ Adga na {d^mJr¶ J{V{d[Y¶m| H$mo Xem©¶o OmZo hoVw EH$ àXe©Zr bJmB© JB©& Bg àH$ma H$m àW‘ à¶mg Hw$å^ Ho$ Adga na àXoe go ~mha OmH$a {H$¶m J¶m&

dZm§Mc gÝXoe àH$meZ H$s Xmo df© H$s N>moQ>r gr ¶mÌm ‘| {d^mJ H$s {d{^ÝZ J{V{d{Y¶m| Ho$ àH$meZ hoVw H$B© à¶mg {H$¶o JE, {Oggo ¶h n{ÌH$m CÎmamoÎma {d^mJ H$s J{V{d{Y¶m| H$mo {d^mJ Ed§ {d^mJ Ho$ ~mha AnZr nhMmZ ~Zm nmB© h¡& {d^mJ H$m à¶mg AmJo ^r ahoJm {H$ dZ, dZdmgr, n¶m©daU, ‘m¡g‘ n[adV©Z Ed§ dZ Ho$ AQy>Q> gå~ÝY H$mo Am¡a A{YH$ d¡km{ZH$ T>§J go àñVwV {H$¶m Om gHo$& BÝhr ew^H$m‘ZmAm| Ho$ gmW...

S>m°. nr.gr Xþ~o

Page 10: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

10

Dear Sun.Please Go To Setting>Display>Brightness!And Reduce It... Tooo HotTo Handle!!

I Have Not Changed Any Settings...Please Go To Your Settings And...(1) Increase Number Of Trees(2) Reduce Carbon Emissions Levels(3) Reducs Concrete Jungles(4) Increase Number Of Lakes...Basically Switch To Human Mode From Auto Mode...

Page 11: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1

CÎmaàXoe Ho$ à¶mJamO ‘| à˶oH$ ~mahd| df© ‘| Hw$å^ VWm à˶oH$ Xmo nyU© Hw$å^ Ho$ ‘ܶ ‘| N>Q>d| df© ‘| AY©Hw$å^ ‘oco H$m nd© AmVm h¡& Bg df© ¶h AY©Hw$å^ à¶mJamO ZJar ‘| 14 OZdar 2019 go 4 ‘mM© 2019 VH$ Am¶mo{OV hþAm Wm, {Og‘o CÎmaàXoe gaH$ma Zo ‘oco H$m Am¶moOZ ^r {H$¶m Wm& Bg Adga na ‘ܶàXoe dZ {d^mJ Ûmam ‘oco ‘| àXe©Zr cJmH$a ‘ܶàXoe ‘| dZ {d^mJ H$s Mc ahr {d{^ÝZ ¶moOZmAm|/J{V{d{Y¶m| H$s àXe©Zr Ho$ ‘mܶ‘ go ‘oco ‘| AmZo dmco ì¶{º$¶m| H$mo AdJV H$am¶m J¶m&

àXe©Zr ‘| ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ H$s J{Vd{Y¶m| H$mo ‘m°S>c, dZ CËnmXm|, âbo³gr ~moS>© Ho$ ‘mܶ‘ go ¶moOZmAm| H$m àXe©Z {H$¶m J¶m&

gµ’o$X ~mK ‘m°S>c, ìhmB©Q> Q>mBJa g’$mar Ed§ {M{‹S>¶mKa ‘wHw§$Xnwa ‘m°S>c, B©H$mo Qy>[aÁ‘ ‘m°S>c, AZwgÝYmZ Ed§ {dñVma amonUr ‘m°S>c-Bg ‘m°S>c ‘| AmXe© amonUr Ho$ A§Xa ‘.à. dZ {d^mJ AZwgÝYmZ Ed§ {dñVma emIm Ûmam

g§Mm{cV J{V{d{Y¶m|, O¡go J«rZ hmCg, nmcr hmCg, Zg©ar Qy>[aÁ‘, ’$m¡Jma {gñQ>‘, Zr‘ H$moQ>oS> ¶y[a¶m {Z‘m©U, d‘u H$ånmoñQ> ImÚ {Z‘m©U, grS> dmc {Z‘m©U Ed§ {d{^ÝZ àH$ma Ho$ ~rOm| H$mo àX{e©V H$a CZH$s OmZH$mar Am‘ OZVm VH$ H$amB© J¶r Ed§ ZjÌ dZ ‘m°S>c Am{X àX{e©V {H$¶o J¶o&

àXe©Zr ‘| aIo JE ‘m°S>c {deof ê$n go ~ƒm| Ed§ ¶wdm dJ© Ho$ {cE EH$ AmH$f©U H$m H|$Ð aho h¢&

dZ CËnmXm| H$m grYm àXe©Z VWm gmodo{Z¶a - Bg I§S> ‘| ‘w»¶V: dZ CËnmX O¡go [d{^ÝZ Am¶wd}{XH$ Am¡f{Y¶m§, ~m§g hñV{eën go {Z{‘©V Ádocar, AJa~Îmr H$m‹S>r, amîQ´>r¶ CÚmZm| Ho$ Q>r-eQ>©, O¡Ho$Q> H¡$n codc {nZ dݶOrdm| na AmYm[aV {H$Vm~| Am{X CËnmXm| H$mo {dH«$¶ hoVw ^r aIm J¶m& Bg I§S> ‘| qdܶ h~©c Ûmam {Z{‘©V Am¶wd}{XH$ XdmAm| H$mo àX{e©V H$aVo hþE {dH«$¶ hoVw CncãY H$am¶m J¶m Wm& gmW ‘| BZHo$ Cn¶moJ Ho$ C{MV nam‘e© hoVw EH$ Am¶wd}{XH$ {M{H$ËgH$ ^r CncãY Wo&

AY©Hw$å^ -2019 à¶mJamO ‘| ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ H$s àXe©Zr

1

Oo.Ho$. ‘moh§Vr (nr.gr.gr.E’$., hm°’$) Ûmam à¶mJamO ‘| àXe©Zr AdbmoH$Z

Page 12: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

22

‘ܶàXoe dZ {d^mJ H$s {d{^ÝZ emImAm| Ho$ gmW CZHo$ gh¶moJr ~moS>© Ed§ g§Km| Ûmam g§Mm{cV ¶moOZmAm| H$m {MÌU ̂ r âboŠgr Ho$ ‘mܶ‘ go àXe©Zr ‘| àX{e©V {H$¶m J¶m& BgHo$ A{V[aº$ ‘.à. emgZ dZ {d^mJ H$s Aݶ gh¶moJr g§ñWmAm| ‘.à. amÁ¶ cKwdZmonO g§K, ‘.à. amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© ‘.à. B©H$mo n¶©Q>Z ~moS>©, ‘.à. amÁ¶ ~m§g {‘eZ, ‘.à. Q>mBJa ’$m°CÊS>oeZ gmogmBQ>r, ‘.à. amÁ¶ dZ {dH$mg {ZJ‘ H$s ¶moOZmE§ ^r àX{e©V H$s J¶r&

àXe©Zr - àXe©Zr ‘| dZ {d^mJ Ho$ {d{^ÝZ CËnmXm| H$s Hw$c {~H«$s 127715/- én¶m| H$s hþ¶r& ¶hm± ¶h ñnîQ> H$aZm C{MV hmoJm H$s àXe©Zr H$m CÔoí¶ gm‘J«r ~oMZm Z hmoH$a CËnmXm| H$mo amîQ´>r¶ ñVa na CÝh| ~‹T>mdm XoZm Wm& {~H«$s go ¶h ñnîQ> hmoVm h¡ {H$ ‘.à. dZ {d^mJ Ho$ {d{^ÝZ CËnmXm| H$mo AmJÝVwH$m| Ûmam ng§X {H$¶m J¶m, {Oggo àXe©Zr Ho$ ‘w»¶ CXoí¶ H$s nyVu hþB© h¡& àXe©Zr Ho$ 25 {Xdgm| H$s Ad{Y ‘| cJ^J 18 hOma ì¶{º$¶m| Zo Ohm§ {d^mJ H$s ¶moOZmAmo§ H$m cm^ CR>m¶m, dht Xÿgar Amoa BZ‘§o go 2093 ì¶{º$¶m| Ûmam AmJ§VwH$ nwpñVH$m ‘| AnZo ‘hËdnyU© gwPmd ^r {XE& àXe©Zr H$mo Ana ‘w»¶ g{Md dZ, dZ ~c à‘wI, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ H¡$ånm Ho$ gmW-gmW CÎmaàXoe emgZ dZ {d^mJ Ed§ Aݶ àemg{ZH$ A{YH$m[a¶m| Ûmam ^r AdcmoH$Z {H$¶m J¶m VWm àXe©Zr H$mo gamhm J¶m& CÎmaàXoe VWm ‘ܶàXoe Ho$ ‘r{S>¶m Ûmam ^r ‘.à. dZ {d^mJ H$s àXe©Zr H$mo H$daoO {X¶m J¶m&

Page 13: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

3

d[að> A{YH$m[a¶m| Ûmam amonUr AdbmoH$Z

3

Oo.Ho$. ‘moh§Vr (nr.gr.gr.E’$., hm°’$) Ah‘Xnwa amonUr

Eg.Ho$. ‘ÊS>b (àYmZ ‘w»¶ dZg§ajH$, AZwgÝYmZ {dñVma Ed§ bmoH$dm{ZH$s) H$m O~bnwa Xm¡am

Eg.Ho$. ‘ÊS>b (àYmZ ‘w»¶ dZg§ajH$, AZwgÝYmZ {dñVma Ed§ bmoH$ dm{ZH$s) H$m ardm Xm¡am

Oo.Ho$. ‘moh§Vr (nr.gr.gr.E’$., hm°’$) H$m ardm Xm¡am

Oo.Ho$. ‘moh§Vr (nr.gr.gr.E’$., hm°’$) H$m O~bnwa Xm¡am

Eg.Ho$. ‘ÊS>b (àYmZ ‘w»¶ dZg§ajH$, AZwgÝYmZ {dñVma Ed§ bmoH$ dm{ZH$s) H$m B§Xm¡a Xm¡am

Page 14: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

44

grS> ~m°b Q´>oqZJ, I§S>dm d¥Îm Ordm‘¥V Q´>oqZJ, gmJa d¥Îm

Q´>oqZJ, ½dm{b¶a d¥Îm

grS> ~m°b Q´>oqZJ, IaJmoZ d¥Îm

‘¥Xm narjU Ed§ {díbofU, aVbm‘ d¥Îm

d‘u H$ånmoñQ> Q´>oqZJ, ^monmb d¥Îm

à{ejU Ed§ H$m¶©embm Am¶moOZ

Page 15: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

5

nm°cr hmCg H$Q>am amonUr, O~cnwa d¥Îm

d‘u H$ånmoñQ> BH$mB©, C‚m¡Z d¥Îm

gmoca n¡Zc, ^monmc d¥Îm

‘mBH«$mo ’$mo½Ja>, C‚m¡Z d¥Îm

‘mBH«$mo ’$mo½Ja, gmJa d¥Îm

N>mÌm| Ûmam ^«‘U, ½dm{b¶a d¥Îm

5

amonUr AYmog§aMZm

Page 16: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

66

½dm{c¶a d¥Îm amonUr n¶©Q>Z, ardm d¥Îm

ardm d¥Îm

½dm{b¶a d¥ËV

B§Xm¡a d¥Îm

ñdmñ϶ à{ejU {e{da, B§Xm¡a d¥Îm

amonUr n¶©Q>Z Ed§ ZdmMma

Page 17: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

7

Bg df© ‘w»¶mc¶ ñVa na {ZU©¶ {c¶m J¶m h¡ {H$ dZ joÌ ‘| {OgH$m M¶Z joÌr¶ dZ A{YH$mar¶m| Ûmam {H$¶m Om¶oJm& dhm± na grS>~m°c Ho$ ‘mܶ‘ go nwZaCËnmXZ H$m¶© H$mo ~‹T>mdm {X¶m Om¶oJm& {ZX}emZwgma AnZo ñVa go joÌr¶ A{YH$m[a¶m| go MMm© H$a {H$Z ñWcm| na grS>~m°c Ûmam ~rOmamonU {H$¶m Om¶oJm, joÌ Ho$ AZwê$n ~rOm| H$m EH$ÌrH$aU ñWmZr¶ ñVa na {H$¶m Om¶oJm& Bg àH$ma grS>~m°c amon{U¶m| ‘| V¡¶ma {H$¶m Om¶oJm& joÌr¶ ‘m§J {H$VZr hmoJr BgH$m AmH$cZ ñWmZr¶ ñVa na {H$¶m Om¶oJm& grS>~m°c Ho$ {Z‘m©U Ed§ grS>~m°c Ho$ joÌ ‘| {dVaU {H$¶o OmZo hoVw ñWmZr¶ ñVa na OZ^mJrXmar H$mo àmoËgm{hV {H$¶m Om¶oJm& ñWmZr¶ g§ñWmAmo§, ñHy$c Ho$ ~ƒmo§ H$mo, EZ.gr.gr., EZ.Eg.Eg., ñH$mCQ> EÝS> JmBS> H$mo ^r grS>~m°c ~ZmZo Ho$ H$m¶© ‘| gh¶moJ {c¶m Om¶oJm& {Oggo ~rOm| H$s àOm{V¶m| Ho$ {df¶ ‘| OmZH$mar {dÚm{W©¶m| H$mo Xr Om gHo$&

nyd© ‘| N>moQ>o ñVa na dZ {d^mJ Ho$ A{YH$m[a¶m| Ed§ H$‘©Mm[a¶m| Ûmam Bg àH$ma Ho$ H$m¶© {H$¶o JE h¢, {OgHo$ gH$mamË‘H$ n[aUm‘ n[ac{jV hþE h¢& Bg df© Bg H$m¶© H$mo ì¶dpñWV T>§J go ~‹S>o ñVa na gånm{XV {H$¶o OmZo H$s ¶moOZm h¡& Bg ¶moOZm Ho$ VhV à˶oH$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV H$mo 1-1 cmI énE Hw$c 11 cmI énE àXmZ {H$¶o JE h¢& A^r VH$ Hw$c 10 cmI grS>~m°c H$m {Z‘m©U {H$¶m Om MwH$m h¡&

amon{U¶m| ‘| grS>~m°c ~ZmZo hoVw AÀN>r {‘Q²>Q>r 3 ^mJ Ed§ EH$ ^mJ d‘u H$ånmoñQ> H$m Cn¶moJ H$aZm Mm{hE& grS>~m°c H$m AmH$ma EH$ B§M ì¶mg Ho$ Amgnmg H$m aIm Om gH$Vm h¡& grS>~m°c ‘| EH$ àOm{V ¶m 4-5 àOm{V¶m| Ho$ ~rOm| H$mo {‘cmH$a ~Zm¶m Om gH$Vm h¡& EH$ grS>~m°c ‘| 5-6 ~rO VH$ aIo Om gH$Vo h¢& ~rO H$s g§»¶m, ~rO Ho$ AmH$ma na {Z^©a H$aVr h¡& O¡go ham©, ~ho‹S>m, Hw$gw‘, H$a§O, Om‘wZ, Zr‘, B‘cr hoVw 2-3 ~rO n¶m©á hmoVo h¢&

{‘Q²>Q>r VWm ImX H$mo hëHo$ nmZr go Jrcm H$aZm h¡ VWm CÝh| XmoZm| hmWm| go JmocmH$ma ~Zm¶m OmVm h¡& erS>~mc ~ZmZo Ho$ níMmV hëH$s N>m¶m ‘| CÝh| 2-3 {XZ VH$ gwImZo H$s Amdí¶H$Vm hmoVr h¡, {Oggo H$s ~rOm| H$m A§Hw$aU Zm hmo nm¶o& Bg ~mV H$m ܶmZ aIm OmVm h¡ {H$

7

Oo.Ho$. ‘moh§Vr (nr.gr.gr.E’$.,hm°’$)grS>~m°c {Z‘m©U, ^monmc d¥Îm

ñHy$cr ~ƒmo Ûmam grS> ~m°c {Z‘m©U, I§S>dm d¥Îm

H$m°coO Ho$ N>mÌm| Ûmam grS> ~m°c {Z‘m©U, O~cnwa d¥Îm

grS>~m°c {Z‘m©U

Page 18: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

88

grS>~m°c {Z‘m©U H$m¶©, gmJa d¥Îm

N>mÌm| Ûmam grS>~m°c {Z‘m©U, {gdZr d¥Îm

N>mÌm| Ûmam grS>~m°c {Z‘m©U, aVcm‘ d¥Îm{dÚm{W©¶m| Ûmam grS>~m°c {Z‘m©U, BÝXm¡a d¥Îm

Bgo ~ZmVo g‘¶ Bg‘| Z‘r Á¶mXm Z aho& 1 {H$J«m {‘lU ‘| 10-20 J«m‘ Zr‘ Icr ^r {‘cmB© Om gH$Vr h¡ VWm ~rOm| H$mo ~rOm‘¥V/Ordm‘¥V go ^r CnMma H$a gwImH$a grS>~m°c ‘| à¶moJ {H$¶m Om gH$Vm h¡&

gr‘|Q>-H$m§H«$sQ> {‘ŠMa ‘erZ ‘| ImX, {‘Q²>Q>r, ~rO Ed§ Amdí¶H$ ‘mÌm ‘| nmZr {‘cmH$a ^r grS>~m°c V¡¶ma H$a gH$Vo h¢& Bggo H$‘ g‘¶ ‘| Á¶mXm erS> ~m°c V¡¶ma H$a gH$Vo h¢& Omo ~rO OyZ-OwcmB© ‘| AmVo h¢ O¡go-Zr‘, ‘hþAm, Om‘wZ Am{X CZgo Cgr g‘¶ grS>~m°c ~Zm¶m OmZm Mm{hE& grS>~m°c ‘| {ZåZ àOm{V¶m| H$mo àmW{‘H$Vm Xr OmVr h¡, O¡go:- {gag, ere‘, A§OZ, Hw$gw‘, H$a§O, {Mamoc, ham©, ~ho‹S>m, AMma, O§Jc Oco~r, Jw½Jc, ñWmZr¶ Mmam ¶mo½¶ Kmg àOm{V¶m±, {VÝgm, I¡a, VoÝXÿ, B‘cr ‘hþAm, ~m±g, gmJm¡Z Am{X& àOm{V¶m| Ho$ M¶Z ‘| ñWmZr¶ ‘¥Xm Ohm± grS>~m°c amo{nV {H$¶m OmZm h¡, Ho$ àH$ma H$mo {deof ê$n go ܶmZ aIm OmVm h¡& Bg nwao J{V{d{Y ‘| ~rOmo§ H$m H«$¶ ~mOma go Z H$aVo hþE ñWmZr¶ ñVa na dZ g{‘{V Ho$ ‘mܶ‘ ¶m ñWmZr¶ cmoJmo§ H$s ̂ mJrXmar go EH${ÌV {H$¶m Om¶oJm& Bg àH$ma OZ ^mJrXmar H$mo àmoËgm{hV {H$¶m Om gHo$Jm Ed§ CZH$m gh¶moJ ^r {c¶m Om gHo$Jm&

Page 19: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

99

grS>~m°c {Z‘m©U, ardm d¥Îm

grS>~m°c {Z‘m©U ‘erZ Ûmam, ^monmc d¥ÎmS´>mB© grS>~m°c, ½dm{c¶a d¥Îm

Page 20: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

10

H$mo{S>¶‘ (Am§Y« àXoe) ‘| pñWV {ZOr Zg©ar H$m ^«‘U

25 Ed§ 26.2.2019 H$mo AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥¥ËV B§Xm¡a go lr AemoH$ AdñWr ghm¶H$ dZ g§ajH$ (g.d.g.), IÊS>dm go lr am‘ {H$eZ gmocH$s (g.d.g.), aVcm‘ go lr Or.Eg. {ggmo{X¶m (g.d.g.) Am¡a ^monmc go lr g§O¶ nmR>H$ (g.d.g.) Ho$ Xc Zo AmY§«àXoe pñWV H$mo{S>¶‘ J«m‘ H$s {ZOr amon{U¶m| H$m {ZarjU {H$¶m&

Bg joÌ ‘| ~hþV ~‹S>o n¡‘mZo na {ZOr amonUr YmaH$mo§ Ûmam H$B© àOm{V¶m| Ho$ nm¡Yo V¡¶ma {H$¶o Om aho h¢& VWm H$B© àXoem| ‘| BÝho§ ^oOm OmVm h¢&

¶h joÌ JmoXmdar ZXr Ho$ Amg-nmg pñWV hmoZo go ¶hm± df© ^a nmZr H$s H$‘r Zht hmoVr h¡& gmW hr ¶hm± H$s {‘Q²²>Q>r Xmo‘Q> aoVrcr hmoZo go nm¡Ymo§ H$s ~‹T>V ñdm^m{dH$ ê$n go AÀN>r hmoVr h¡&

amonUr VH$ZrH$s ‘|§ ‘w»¶V: Xmo VrZ VarHo$ nm¶o J¶o& nm°cr ~¡J ‘| ^ao OmZo dmco {‘lU ‘| H$moH$monrQ> H$s ‘mÌm 50% VH$ nmB© JB©, dht g‘¶-g‘¶ na nm¡Ym§o H$s J«oqS>J Ho$ Xm¡amZ ñnoqgJ H$m H$m¶© ^r {H$¶m OmVm h¡& gm‘mݶV: BZHo$ Ûmam ñWmZr¶ cmc {‘Q²²>Q>r Ho$ gmW H$mcr {‘Q²²>Q>r

VWm d‘u H$ånmoñQ> H$m {‘lU Cn¶moJ {H$¶m OmVm h¡&

amonUr à~§YZ ‘| nm¶m J¶m {H$ nm¡Yo ~‹S>o hmoZo Ho$ gmW hr CÝho ~‹S>r go ~‹S>r nm°cr ~¡J ‘| cJmVma ñWmZmÝVaU H$aVo ahVo h¢& BZHo$ Ûmam nmZr Ho$ OhmO go MrZ VWm Aݶ Xoem| go ^r ~‹S>o d¥¥j ~wcdm¶o OmVo h¢& My{H$ BZ amon{U¶m| ‘| nm¡Ym CËnmXZ ~‹S>o n¡‘mZo na {H$¶m Om ahm h¡, AV: BZ‘| {Z{‘©V nm°cr hmD$g ‘| g¡H$‹S>m| dJ©‘rQ>a Ho$ joÌ ‘| ~Zm¶o J¶o h¢& amon{U¶m| H$m Am¡gV joÌ’$c 300 EH$‹S> VH$ nm¶m J¶m h¡& nm¡Ym V¡¶mar ‘| hma‘moÝg VWm Cd©aH$mo§ H$m ^r Cn¶moJ {H$¶m Om ahm h¡&

10

Page 21: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1111

OZ gm‘mݶ Am°ZcmBZ àmá H$a gH|$Jo amon{U¶m| ‘| CncãY nm¡YoAZwgÝYmZ {dñVma H$s amon{U¶m| ‘| CncãY nm¡Ym| H$s OmZH$mar ‘ܶàXoe ’$m°aoñQ> {S>nmQ>©‘|Q> H$s do~gmBQ> na CncãY h¡, A~ OZgm‘mݶ amonUr¶ ñVa VH$ dV©‘mZ ‘| CncãY nm¡Ym| H$s OmZH$mar grYo hr Am°ZcmBZ àmá H$a gH$Vo h¢& Bgo {ZåZ {MÌmZwgma àmá {H$¶m Om gH$Vm h¡&

Page 22: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1212

~m§g {H$gmZ H$s cmR>r Am¡a {H$gmZm| Ho$ H$mð> Ho$ ê$n ‘| OmZm OmVm h¡& g{X¶m| go ~m§g {H$gmZm| Ho$ {c¶o g~go A{YH$ Cn¶moJr ahm h¡, na§Vw {’$a ^r ~m§g {H$gmZm| H$s gVV² Am‘XZr H$m O[a¶m Zht ~Z nm¶m h¡& ~m§g {H$gmZm| Ho$ {c¶o ham gmoZm gm{~V hmo gH$Vm h¡ Am¡a Bgo {H$gmZm| H$s Am¶ H$m ‘w»¶ òmoV ~Zm¶m Om gH$Vm h¡& àXoe VWm Xoe ‘| AZoH$ Eogo {H$gmZ h¢, {OZHo$ {c¶o ~m§g Am‘XZr H$m ‘w»¶ O[a¶m h¡& Ho$ac dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ H$s EH$ [anmoQ>© Ho$ AZwgma V{‘cZmSw àXoe Ho$ AZoH$ {H$gmZm| Zo AnZr na§namJV IoVr N>mo‹S>H$a ~m§g H$s IoVr H$mo AnZm¶m h¡&

~m§g {H$gmZ Ho$ {c¶o gVV² amoOJma H$m O[a¶m ~Z gH$Vm h¡, ¶{X {H$gmZ AnZo IoVm| na ~m§g amonU H$a CZH$m d¡km{ZH$ à~§YZ H$a|& ~m§g CËnmXZ Ho$ Cnam§V CZH$m {dnUZ Ed§ ~mOma EH$ à‘wI Amdí¶H$Vm h¡& {H$gmZm| H$mo EH$ Eogm ~mOma CncãY hmo Ohm§ do AnZr Amdí¶H$Vm go A{YH$ A{V[aŠV ~m§gm| H$s {~H«$s H$a gH|$&

{H$gmZm| H$mo CZHo$ IoVm| ‘| CËnm{XV ~m§g Ho$ {dnUZ Ed§ ~mOma CncãY H$amZo hoVw EH$ à¶mg hmoe§Jm~mX dZ d¥ËV Ho$ haXm dZ‘§S>c ‘| {H$¶m J¶m h¡& haXm dZ‘§S>c Ho$ AÝVJ©V {Q>‘aZr ‘| df© 2017 ‘| ‘.à. amÁ¶ ~m§g {‘eZ Ho$ gh¶moJ go 0.5 h¡ŠQ>o¶a joÌ ‘| gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ (Common Facility Center) H$s ñWmnZm H$s JB© h¢& {OgH$m CX²Xoí¶ {H$gmZm| Ho$ CËnm{XV ~m§g H$mo ~mOma

CncãY H$amZm, ~m§g H$m‘Jmam| H$mo amoµOJma àXm¶ H$aZm Ed§ ~m§g AmYm[aV CËV‘ JwUdËVm Ho$ CËnmXm| H$m {Z‘m©U Ed§ ì¶mnma H$aZm h¡& Bg CX²Xoí¶ H$s ny{V© hoVw d§er Eånmo[a¶‘ H$s ^r ñWmnZm H$s JB© h¡& Bg Ho$ÝÐ ‘|§ ~m§g Ho$ H$cmË‘H$ CËnmXZ, ’$ZuMa Ed§ àg§ñH¥$V ~m§g Ho$ ’¢$qgJ nmoëg H$m {Z‘m©U {H$¶m OmVm h¡&

gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ ‘| ~m§g Q´>rQ>‘|Q> ßbm§Q> H$s ñWmnZm H$s JB© h¡& Bg‘| ~m§g Ho$ àg§ñH$aU Cnam§V {d{^ÝZ ‘erZm| H$s ghm¶Vm go ~m§g Ho$ ’$ZuMg©, H$cmË‘H$ CËnmX Ed§ ’|$qgJ hoVw ~m§g nmoëg H$m {Z‘m©U {H$¶m OmVm h¡& gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ ‘| BZ CËnmXm| Ho$ {Z‘m©U hoVw {ZåZmZwgma ‘erZo§ ñWm{nV H$s JB© h¡§ :-

1. coW ‘erZ - Bg ‘erZ H$m Cn¶moJ ~m§g na {d{^ÝZ H$cmH¥${V CHo$aZo Ed§ ~m§g H$mo {d{^ÝZ AmH$ma ‘| n[ad{V©V {H$¶o OmZo hoVw {H$¶m OmVm h¡&

2. n¡aocc ñn{cQ>a - Bg ‘erZ H$m Cn¶moJ ~m§g H$s {Mn V¡¶ma H$aZo Ho$ {c¶o {H$¶m OmVm h¡&

3. ’$moa gmB©S> ßboZa - Bg ‘erZ H$m Cn¶moJ ~m§g H$s {Mn H$mo ßboZ H$aZo ‘| {H$¶m OmVm h¡&

4. ZmQ> [a‘yda - Bg ‘erZ H$m Cn¶moJ ~m§g H$s JR>mZ gm’$ H$aZo Ho$ {c¶o {H$¶m OmVm h¡&

5. ~¡å~y Q´>rQ>‘|Q> ßbm§Q> - Bg‘| Ho${‘H$c (H$mna gë’o$Q>, ~mo[aH$ E{gS> VWm gmo{S>¶‘ ~mB© H«$mo‘oQ>) H$s ghm¶Vm go ~m§g H$s JwUdËVm ~‹T>mZo Ho$ {c¶o ~m§g Q´>rQ>‘|Q> {H$¶m OmVm h¡&

CnamoŠV ‘erZm| Ho$ A{V[aŠV H«$m°gH$Q> ‘erZ, goÝQ>a ‘erZ, {S´>c ‘erZ Ed§ Aݶ N>moQ>o Qy>ëg ^r Ho$ÝÐ ‘| àXm¶ {H$¶o J¶o h¢&

CnamoŠV ‘erZm| H$m Cn¶moJ H$a gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ Ho$ Ûmam ~m§g go {d{^ÝZ gm‘{J«¶m± O¡go Hw$gu, Q>o~c, Q>o~c b¡ån Ed§ Aݶ {d{^ÝZ àH$ma Ho$ emo nrg H$m {Z‘m©U {H$¶m OmVm h¡& ¶hm§ Ho$ CËnmXZ ̂ monmc, BÝXm¡a Ed§ Amg-nmg cJZo dmco {d{^ÝZ ‘ocm| ‘| AmH$f©U H$m Ho$ÝÐ aho h¢& amîQ´>r¶ amO‘mJ© 59 E na haXm {Oco Ho$ {Q>‘aZr ZJa ‘| hr ~m§g CËnmXm| Ho$ {dH«$¶ hoVw EH$ emo-ê$‘ ^r ñWm{nV {H$¶m J¶m h¡& Omo Bg ‘mJ© go JwOaZo dmco ¶m{̶m| Ho$ {c¶o

~m§g go {Z{‘©V H«$mâQ>, hmoe§Jm~mX (dZ d¥Îm)

Page 23: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1313

AmH$f©U H$m Ho$ÝÐ h¡& BZ CËnmXm| H$s {~H«$s go AÚVZ am{e ê$. 254965/- H$s Am¶ àmá hmo MwH$s h¡&

Bg Ho$ÝÐ ‘| hr àg§§ñH$[aV ~m§g go ’|$qgJ nmoc H$m ^r {Z‘m©U {H$¶m OmVm h¡& Ho$ÝÐ Ûmam H¥$fH$m| go H$Q>§J ~m§g H«$¶ H$a ~m§g Ho$ Q´>rQ>oS> nmoëg H$m {Z‘m©U {H$¶m J¶m h¡& ¶hm§ {Z{‘©V {H$¶o OmZo dmco nmoc gñVo, ‘O~yV Ed§ n[adhZ ‘| gwJ‘ h¢& ¶hm§ 4 ‘r. VWm 2 ‘r. c§~mB© Ho$ nmoc V¡¶ma {H$¶o OmVo h¡§& ¶o nmoc ’|$qgJ Ho$ Cn¶moJ ‘| AmVo h¢& Bg Ho$ÝÐ go AÚVZ 2 ‘r. c§~mB© Ho$ 27925 ZJ VWm 4 ‘r. c§~mB© Ho$ 1907 ZJ nmoc H$s {~H«$s H$s OmH$a am{e ê$'.1748432/- H$s Am¶ àmá H$s JB© h¡& Xmo ‘rQ>a c§~mB© Ho$ nmoc H$m dV©‘mZ ‘yë¶ am{e ê$. 70/- à{V nmoc VWm 4 ‘r. c§~mB© Ho$ nmoc H$m dV©‘mZ ‘yë¶ am{e ê$. 120/- à{V nmoc h¡& gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ ‘| {Z{‘©V BZ gñVo VWm ‘O~yV ~m§g nmoc H$m Cn¶moJ ’|$qgJ H$m¶© ‘| {H$¶m OmH$a ’|$qgJ H$m¶© H$s cmJV H$mo H$‘ {H$¶m Om gH$Vm h¡&

gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ H$m g§MmcZ ~m§g {eën ñdghm¶Vm g‘yh Ho$ ‘mܶ‘ go {H$¶m OmVm h¡& {Og‘| 35 ~m§g H$m‘Jmam| H$mo amoOJma H$m àXm¶ {H$¶m J¶m h¡& {OÝho§ {Xgå~a 2018 VH$ am{e ê$. 849124/- H$s Am¶ àmá hþB© h¡& BgHo$ A{V[aŠV CŠV Ho$ÝÐ na Hw$N> ~m§g {eënH$mam| Zo à{ejU àmá H$a ñd¶§ H$m amoOJma ^r ñWm{nV {H$¶m h¡&

gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ ‘| ‘mh OyZ 2017 go {Xgå~a 2018 VH$ ~m§g CËnmXH$ {H$gmZm| go 71240 a.‘r. H$Q>§J ~m§g H$m H«$¶ {H$¶m J¶m h¡, {OgHo$ {c¶o CÝho§ am{e

ê$. 11,89,508/- H$m ^wJVmZ {H$¶m J¶m h¡& Bggo ~m§g CËnmXZ H$aZo dmco H¥$fH$m| H$mo Am{W©H$ cm^ hþAm h¡&

gm‘mݶ gw{dYm Ho$ÝÐ {Q>‘aZr g‘J« ê$n go {H$gmZm| VWm ~m§g {eënH$mam| H$mo gVV² amoOJma XoZo H$s {Xem ‘| ‘hËdnyU© ^y{‘H$m H$m {Zd©hZ H$a ahm h¡&

Page 24: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1414

“World Pangolin Day” celebration by MPTFS

A giant Pangolin structure of straight length of 29 feet, curvy length of 32 feet 5 inch, height of 7 feet and width of 6 feet 5 inch is displayed on the occasion of “World Pangolin Day” on 16th February 2019 by Madhya Pradesh Tiger Foundation Society at DB City Mall, Bhopal, which is an eminent and most popular Mall in Madhya Pradesh, India and has significantly huge number of footfall. The main idea behind the sculpture is to celebrate Pangolin day by sensitizing and create awareness about the Pangolin which are highly poached and comes under schedule-1 & IUCN red list animal in the world. This is the biggest pangolin structure ever made and displayed for public awareness till date in India. The planning, execution, resource management, monitoring etc. of this activity was completely undertaken by the Madhya Pradesh Tigar Foundation Society.

Page 25: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1515

n|Jmo{cZ {Xdg na n|Jmo{cZ go Ow‹S>o Hw$N> nmoñQ>g©

Page 26: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1616

~mÝYdJ‹T> Q>mB©Ja [aµOd© H$s gwà{gÕ ‘mXm ~m{KZ H$ZH$Q>r H$s ‘¥Ë¶w Ho$ Cnam§V 5 ‘mh H$s ‘mXm emdH$ H$mo {XZm§H$ 05.08.2014 H$mo aoñŠ¶y H$a ~hoahm Ho$ N>moQ>o go ~m‹S>o ‘| aIm J¶m& CŠV ~m{KZ H$m nmcZ-nmofU ~m‹S>o ‘| hr {H$¶m J¶m Ed§ df© 2016 ‘| CŠV ~m{KZ H$mo nwZ: O§Jcr ~ZmZo (Rewilding) hoVw g§O¶ Q>mB©Ja [aµOd© ‘| cmZo H$m {ZU©¶ {c¶m J¶m& {XZ§mH$ 11.03.2016 H$mo CŠV ~m{KZ ~mÝYdJ‹T> go g§O¶ Q>mB©Ja [aOd© Ho$ Xþ~ar n[ajoÌ ‘| cmB© JB© Ed§ H§$Oam pñWV 10 hoŠQ>o¶a Ho$ Q>mB©Ja ~m‹S>o ‘| aIr JB©& 7 ‘mh VH$ Bg ~m{KZ H$mo Xþ~ar n[ajoÌ Ho$ H§$Oam pñWV ~m‹S>o ‘| aIm OmH$a {Za§Va n¶©dojU {H$¶m J¶m& Ohm§ BgZo ñdÀN>§X {dMaU H$aVo hþE O§Jcr OmZdam| H$m {eH$ma H$aZm grIm& 10.10.2016 H$mo Bg ~m{KZ H$m {ZíMoVrH$aU H$a Bgo ao{S>¶mo H$m°ca nhZm¶m J¶m, VWm ñdV§Ì ê$n go {dMaU H$aZo Ho$ {cE g§O¶ Q>mB©Ja [aOd© Ho$ Xþ~ar n[ajoÌ Ho$ {~Q>Iwar ~rQ> Ho$ H$j H«$. 195 ‘|

N>mo‹S>m J¶m& g§O¶ Q>mB©Ja [aOd© ‘| CŠV ~m{KZ H$mo SD-011 H$moS> {X¶m J¶m VWm BgH$s Ym[a¶m| ‘o| H$‘c O¡gr AmH¥${V hmoZo Ho$ H$maU Bgo ''H$‘cr'' Zm‘ go ^r OmZm OmZo cJm& H$‘cr Zo g§O¶ Q>mB©Ja [aOd© Ho$ Za ~mK SD-005 Ho$ gånH©$ ‘| AmZo Ho$ Cnam§V 1 OyZ 2017 ‘| ~rQ> {~Q>Iwar Ho$ H$j H«$. 195 ‘| VrZ (3) emdH$mo§ H$mo OÝ‘ {X¶m, {Og‘o go 2 ‘mXm d 1 Za emdH$ A~ AÕ© d¶ñH$ hmoH$a g§O¶ Q>mB©Ja [aOd© Ho$ dZm| ‘| SD-017, SD-018 Ed§ SD-019 Ho$ ê$n ‘| ñdÀN>§X ^«‘U H$a aho h¢& 21 ‘mh Ho$ AÝVamc ‘| H$‘cr Zo nwZ: 1 ‘mM© 2019 H$mo Mma (4) emdH$m| H$mo OÝ‘ {X¶m h¡, {OZH$m {Za§Va AZwldU {H$¶m Om ahm h¡&

Bg àH$ma H$‘cr ~m{KZ {Ogo 5 ‘mh H$s Aënm¶w ‘| ~mÝYdJ‹T> ‘| aoñŠ¶y {H$¶m J¶m Wm, A~ nyU© ê$n go àmH¥${VH$ n[adoe ‘| ñWm{nV hmoH$a g§O¶ Q>mB©Ja [aOd© Ho$ AÝVJ©V ~mKm| H$s d§ed¥{Õ g’$cVmnyd©H$ H$a ahr h¡&

~m{KZ SD-011 H$mo nwZ: O§Jcr ~ZmZo (Rewilding) H$s H$hmZr

Page 27: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1717

The movement of a tiger was reported in the vicinity of Sarni area of North Betul division. DFO North Betul and his staff closely monitored the movement of this tiger for 15 to 20 days constantly. Dr. Prashant Deshmukh, wild life veterinarian, Wildlife Conservation Trust, Mumbai going through the images of the camera traps could identify that this tiger was from Maharashtra and it has travelled around 400 km to reach Sarni of Betul district. He also confirmed that this Tiger had killed two men in Maharashtra enrouting to Madhya Pradesh. This was a real cause of concern for all the forest officials, hence it was decided to capture the tiger and release it to nature habitat area after keeping in enclosure for few days and monitoring closely its behavior. Finally on the direction of CWLW MP, this tiger was tranquilized and rescued from Sarni area of North Betul forest division on 11th December 2018, and released into enclosure located at Ghorella in Kanha Tiger Reserve for monitoring of its health and behavior.The Field Director, Kanha along with Dr. Sandip Agrawal, wildlife veterinarian and local officers at Mukki monitored this animal, and Dr. AB Shrivastava, Director (Retd.), School of Wildlife Health and Forensics, Nanaji Deshmukh Veterinary Education University, Jabalpur was also called for monitoring the health of the animal in between. During the monitoring, the following

facts came into light:

On 11-12-2018, just after the releasing of tiger into the enclosure, the animal tried to pull a part of the enclosure to make way for escape. However, the local officials immediately strengthened the fencing to prevent the escape. The tiger then never tried to pull or break the fencing.

This enclosure already had nine chital, the natural prey of tigers. Besides, flowing and stored water was also available in the enclosure. The tiger, however, took no interest in hunting or chasing the prey.

Continuous effective monitoring of tiger was ensured by deploying employees/ protection labourers at the three watchtowers. Preinstalled CCTV cameras were for continuous surveillance. Besides, a team of two elephants was deployed for monitoring the tiger.

On 11-12-2018, meat, live goat, and live buffalo calf were also set, but the animal took absolutely no interest in the feeding.

The tiger continuously ignored the moving chital for killing kept inside the enclosure and the live bait from 11-12-2018 to 23-12-2018, and it seemed that being a sub-adult the tiger was still learning to hunt the prey.

From 11-12-2018 onwards, the tiger was

Rescue of strayed Tiger fromMaharashtra in Betul (M.P.)

Page 28: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

1818

observed to be continuously under stress was avoiding the human presence around. Besides, it also maintained a distance from a 10-month old tiger already kept in the enclosure also seemed fearful of previously kept tiger.

The tiger never roared at elephants on being approached, and was found to be running here and there and hiding in the grass. The wildlife veterinarian observed it drinking water from a waterhole few times.

The tiger was administered multi-vitamin and antibiotic through darting by the wildlife veterinarian on 22-12-2018.

The tiger killed a chital on 24-12-2018. When the Field Director along with the wildlife veterinarian inspected the kill, all bones were found intact. It seemed that the tiger was learning the art of killing the prey, and was only feeding on muscular parts.

When the range officer, Mukki inspected the kill on 26-12-2018, he found that around 90% of the chital had been eaten, and only head bones and intestines were left at the site.

Physical activities of the tigers such as walking, running, sitting, and hiding were found normal and healthy.

The aforementioned facts indicated that initially the tiger could not make a kill due to stress and being subjected to a completely new environment. However, later he became normal and killed a total of 15 chital till 30th January, 2019.

The Kanha management obtained permission from the Principal Chief Conservator of Forests (Wildlife), Madhya Pradesh to

release this animal into a low tiger density area of the Satpura Tiger Reserve. As per the standard protocol of tiger capture, restraint, transportation and release, the animal was released into the select site of the Satpura Tiger Reserve on the 31st January, 2019.

This released tiger, however, stayed in the tiger reserve only for a few weeks, and started moving outside. Radio signals showed its movements towards Betul, and the animal ultimately reached the Sarni area again. The tiger was recaptured and transported to Kanha and released into the Ghorella enclosure again on 07/03/2019. Presently, the animal is housed in Ghorella enclosure and leading a normal life and in good stage of health.

L. Krishnamoorthy, IFS Field Director, Kanha Tiger Reserve

Page 29: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

19

dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ‘| A{¾ go ~Mmd Ho$ Cnm¶

19

dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ‘| ’$m¶a àmoQ>oŠeZ H$m¶©

‘mJ© Ho$ XmoZmo§ Amoa ’$m¶a cmBZ H$Q>mB© g’$mB©

’$m¶a cmBZ H$Q>mB© amoS> {H$Zmao ‘w»¶ ‘mJ©

dm°M Q>mda aoñŠ¶y joÌ ‘| ’$m¶a cmBZ H$Q>mB© g’$mB©

Page 30: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

20

dZ {dhma ‘| J«rî‘H$mc ‘| emH$mhmar dݶàm{U¶m| O¡go gm§^a, MrVc, ZrcJm¶, H¥$îU ‘¥J Am{X Ho$ ^moOZ hoVw ~agr‘ (hao Mmao) H$s ì¶dñWm H$s JB© h¡& hao Mmao H$m CËnmXZ '~agr‘ ~m‹S>o' ‘| {H$¶m Om ahm h¡&

dZ {dhma ‘| J«mg {‘S>mo {dH$mg

20

Mmam {dVaU

ham Mmam

nmofH$ ImÚ gwXmZm ImZo ¶mo½¶ Kmg H$m g§J«hU

Page 31: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

21

dZ {dhma ‘| ñdV§Ì {dMaU H$a aho dݶàm{U¶m| O¡go gm§^a, MrVc, ZrcJm¶, H¥$îU ‘¥J Am{X Ho$ {c¶o Adm§{N>V nm¡Yo CIm‹S>H$a gm’$ {H$¶m J¶m h¡, {Oggo ImZo ¶mo½¶ Kmg CZH$m ñWmZ co gHo$&

(dݶàmUr n¶m©dmg H$m g‘pÝdV {dH$mg) ho~rQ>oQ> ‘¡ZoO‘|Q>

21

gm’$ joÌ

drS> Bao{S>Ho$eZ

dfm©H$mc níMmV Adm§{N>V nm¡Yo (c|Q>mZm, {MamoQ>m, O§Jcr Vwcgr Am{X) ho~rQ>oQ> {dH$mg H$m¶© Adm§{N>V nm¡Ym hQ>mB©

Page 32: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

22

(dݶàmUr n¶m©dmg H$m g‘pÝdV {dH$mg) ‘|{Q>Z|g Am°’$ dm°Q>a [agm}gog

dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ‘| ^y{‘ Ed§ ‘¥Xm g§ajU H$m¶©

22

aoñŠ¶y joÌ ‘| naH$mocoeZ Q>¢H$ H$m {Z‘m©U

~S>© B§Q>a{àQ>oeZ go§Q>a ‘| dmQ>a hmoc {Z‘m©U

aoñŠ¶y joÌ ‘| naH$mocoeZ Q>¢H$ H$m {Z‘m©U ݶw Q>mBJa hmCqgJ Ho$ gm‘Zo naH$mocoeZ Q>¢H$ H$m {Z‘m©U

Page 33: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

2323

amîQ´>r¶ Am¡fYr¶ nmXn ~moS>© joÌr¶-gh-gw{dYm Ho$ÝÐ, ‘ܶ joÌ, O~cnwa Ûmam grS>oH$, h¡Xam~mX Ho$ gh¶moJ go Am¡fYr¶ nm¡Ym| H$s CncãYVm, ‘m§J Ed§ Xoe H$s à‘wI ‘pÊS>¶m| Ho$ ~mOma ^md go g§~§{YV amîQ´>r¶ Am¡fYr¶ nmXn ~moS>© VWm grS>oH$, h¡Xam~mX Ûmam {dH${gV B§Q>a¡pŠQ>d ‘mo~mBc En "B©-MaH$' Ed§ Am¡fYr¶ nm¡Ym| H$s ñd¡pÀN>H$ à‘mUrH$aU ¶moOZm na EH$ {Xdgr¶ joÌr¶ go‘rZma {XZm§H$ 16.01.2019 H$mo amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa Ho$ Ho$.nr. gmJar¶ g^mJma ‘| Am¶mo{OV {H$¶m J¶m& Bg H$m¶©H«$‘ ‘| ‘ܶ joÌ Ed§ N>ËVrgJ‹T> amÁ¶ Ho$ {d{^ÝZ joÌm| go Am¶o Am¡fYr¶ nm¡Y CËnmXH$, H¥$fH$, g§J«mhH$, àg§ñH$aUH$Vm©, ì¶mnmar, d¡Ú, AZwg§YmZH$Vm©, dZ A{YH$m[a¶m| Ed§ H$‘©Mm[a¶m| Zo ^mJ {c¶m& H$m¶©H«$‘ ‘| {df¶ {deofkm| Ûmam B©-MaH$ VWm ñd¡pÀN>H$ à‘mUrH$aU ¶moOZm na {dñV¥V OmZH$mar àXmZ H$s JB©&

S>m°. nr.Ho$. ewŠb (godm{Zd¥ËV àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$) Ed§ joÌr¶ {ZXoeH$ joÌr¶ gh gw{dYm Ho$ÝÐ, ‘ܶ joÌ, O~cnwa H$s AܶjVm ‘| Am¶mo{OV go‘rZma ‘| amîQ´>r¶ Am¡fYr¶ nmXn ~moS>©, ZB© {X„r go S>m°. Zaoe Hw$‘mdV, grS>oH$ h¡Xam~mX go lr‘{V {dO¶cú‘r ~r, lr

Amo.nr. {Vdmar, Ana g§MmcH$, lr‘Vr AM©Zm ‘amdr, {Ocm Am¶wd}X A{YH$mar, S>m°. Or. amOoída amd, {ZXoeH$ D îU H${Q>~§Yr¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa, lr J§JmYa {ÛdoXr, g§^mJr¶ Am¶wd}X A{YH$mar, S>m°. a{dH$mÝV lrdmñVd, àmMm¶©, Am¶wd}{XH$ ‘o{S>H$c H$m°coO, lr Ama.Eg. H$moar, ‘w»¶ dZ g§ajH$ H$s J[a‘m‘¶r CnpñW{V ahr& H$m¶©H«$‘ H$m g‘mnZ CnpñWV à{V^m{J¶m| H$mo à‘mU nÌ {dV[aV H$aVo hþE {H$¶m J¶m&

joÌr¶ g§Jmoð>r Ho$ à{V^mJr

joÌr¶ g§Jmoð>r H$m CX²KmQ>Z gÌ

""B©-MaH$'' Am¡a Am¡fYr¶ nm¡Ym| Ho$ {cE ñd¡pÀN>H$ à‘mUZ ¶moOZm

("e-CHARAK" & Voluntary Certification Scheme for Medicinal plants)Am¡fYr¶ nm¡Ym| Ho$ Cn¶moJ H$mo ~‹T>mdm XoZo Ho$ {cE EH$ ‘§M Ho$ ê$n ‘| EH$ {Xdgr¶

joÌr¶ g§Jmoð>r H$m Am¶moOZ

Page 34: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

2424

àH¥${V Ed§ dZm| ‘| nmE OmZo dmco A˶{YH$ g§H$Q> Ed§ cwá hmoZo dmco Am¡fYr¶ nm¡Ym| H$s àOm{V¶m| Ho$ O¡d-g{H«$¶ ¶m¡{JH$m| H$m ‘mÌmË‘H$ {ZYm©aU (Butea superba, Alectra chitrakutensis) Ho$ g§ajU Ho$ {cE O¡d-VH$ZrH$s VWm H$so‘moàmo’$mBqcJ Ho$ Ûmam àdY©Z VH$ZrH$ (propagation techniques) H$m ‘mZH$sH$aU&

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa Ho$ dZ AmZwdm§{eH$s, O¡d {d{dYVm Ed§ nmXn àdY©Z Ed§ d¥j gwYma à^mJ Ûmam

àH¥${V Ed§ dZm| ‘| nmE OmZo dmco A˶{YH$ g§H$Q> Ed§ cwá hmoZo dmco Am¡fYr¶ nm¡Ym| O¡go (Butea superba, Alectra chitrakutensis) Omo {H$ {ZaJw§S>r àOm{V H$s O‹S>m| ‘| naOrdr Ho$ ê$n ‘| nm¶m OmVm h¡ Ed§ ‘ܶàXoe ‘| ¶o Ho$dc gVZm {Oco Ho$ {MÌHy$Q> Ed§ CËVa àXoe Ho$ Hw$N> ^mJm| ‘| nm¶m OmVm h¡, Ho$ g§ajU Ed§ g§dY©Z H$s VH$ZrH$ {dH${gV H$s JB© h¡& Bg naOrdr nm¡Yo H$mo Macropropagation Ed§ D$VH$ g§dY©Z (Tissue Culture) {d{Y Ûmam g§dY©Z {H$¶m J¶m h¡&

AcoŠQ´>m {MÌHw$Q>|{gg Ho$ ‘mBH«$moàmon¡OoeZ Am¡a BZ {dQ´>mo VH$ZrH$ go hmoñQ> nm¡Ym| na CJmE JE nm¡Yo

Page 35: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

2525

M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm Ûmam {Ocm {gdZr ‘| ‘¥Xm narjU

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa Ho$ M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm (Mobile Soil Testing Van) gånyU© ‘ܶàXoe Ho$ dZ joÌm| Ed§ Aݶ ñWcm| na {H$¶o OmZo dmco d¥jmamonU hoVw amonU Ho$ nyd© ‘¥Xm narjU H$a M¶{ZV d¥jm| hoVw Amdí¶H$ nmofH$ VËdm| O¡go ZmBQ´>moOZ, ’$m°ñ’$moag, nmoQ>me Ed§ Aݶ VËdm| H$s CncãYVm H$s OmZH$mar Ëd[aV CncãY H$amB© Om ahr h¡, {Oggo amonU nyd© ‘¥Xm ‘| C{MV ‘mÌm ‘| Cd©aH$m| H$m à¶moJ H$a d¥jm| H$m Amno{jV T>§J go {dH$mg VWm BgH$m grYm cm^ àXoe dm{g¶m| Am¡a n¶m©daU H$mo {‘co&

M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm Ûmam àXoe Ho$ H¥$fH$m|

Ho$ {ZOr IoVm| H$s {‘Q²>Q>r H$m narjU ^r {H$¶m Om ahm h¡& de© 2018-19 ‘| H$Q>Zr, am¶goZ, B§Xm¡a, ‘§S>cm, X{jU {gdZr, CËVa {gdZr, Zaqghnwa, O~cnwa Ed§ ~mcmKmQ> Ho$ dZ‘§S>cm| ‘| Hw$c 415 ‘¥Xm Z‘yZm| H$m narjU H$a narjU à{VdoXZ g§~§{YV dZ‘§S>cm| H$mo àXm¶ {H$¶m J¶m h¡&

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ ‘| àM{cV n[a¶moOZm ""M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm'' Ho$ ‘mܶ‘ go ‘.à. Ho$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma Ho$ÝÐm| ‘| ‘¥Xm narjU H$a ‘¥Xm ‘| CnpñWV nmoeH$ VËdm| H$s OmZH$mar àXmZ H$aZo Ho$ A§VJ©V ‘mh OZdar Ed§ ’$adar 2019 VH$ ‘ܶàXoe Ho$ ½¶mah AZwg§YmZ {dñVma d¥ËVm| O~cnwa, ardm, ½dm{c¶a, gmJa, ^monmc, aVcm‘, Pm~wAm, B§Xm¡a, I§S>dm, ~¡Vyc Ed§ {gdZr H$s g‘ñV 162 amon{U¶m| Ho$ Hw$c 443 ‘¥Xm Z‘yZm| H$m narjU M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm Ho$ Ûmam ‘m¡Ho$ na OmH$a {H$¶m Ed§ ‘¥Xm narjU à¶moJemcm Ho$ g‘ñV CnH$aUm| ‘¥Xm Z‘yZm EH$Ì H$aZo H$m VmarH$m Ed§ ‘¥Xm {dícofU H$s {d{Y Ho$ ~ma| ‘| OmZH$mar AZwg§YmZ {dñVma d¥ËVm| Ho$ A{YH$m[a¶m| Ed§ H$‘©Mm[a¶m| H$mo àXm¶ H$s JB©&

O~cnwa ‘| M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm H$m joÌr¶ ñVa na ‘¥Xm narjU&

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm Ûmam ‘ܶàXoe, dZ {d^mJ Ho$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma Ho$ÝÐm| ‘| ‘¥Xm narjU&

M{cV ‘¥Xm narjU à¶moJemcm Ûmam AZwg§YmZ Ed§ {dñVma

Ho$ÝÐ Pm~wAm ‘| ‘¥Xm H$m narjU

Page 36: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

26

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa Ûmam Xodmg dZ‘ÊS>c ‘| cmoH$ dm{ZH$s à~§Y ¶moOZm H$m {H«$¶mÝd¶Z Ed§ ‘yë¶m§H$Z

26

àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, (AZwg§YmZ/{dñVma Ed§ cmoH$ dm{ZH$s), ‘.à. ^monmc Ûmam cmoH$ dm{ZH$s à~§Y ¶moOZm H$m {H«$¶mÝd¶Z Ed§ ‘yë¶m§H$Z H$aZo hoVw g§ñWmZ H$mo EH$ àñVmd V¡¶ma H$aZo ~m~V² {ZX}{eV {H$¶m J¶m h¡& Bg VmaVå¶ ‘| g§ñWmZ Ho$ d[aîR> AZwg§YmZ A{YH$m[a¶m| Zo cmoH$ dm{ZH$s à~§YZ Ed§ Ymam 240 - 241 Ho$ A§VJ©V H¥$fH$m| Ho$ {ZOr ñdm{‘Ëd ‘| AmZo dmco d¥jm| Ho$ à~§YZ Ed§ {ZñVmaU g§~§Yr àma§{^H$ joÌ gd}jU, Xodmg dZ‘§S>c Ho$ H$ÝZm¡X, ImVoJm§d, gVdmg Vhgrcm| ‘| {d{^ÝZ J«m‘m| Ho$ H¥$eH$m| VWm cmoH$dm{ZH$s {H$gmZ g§K, Xodmg Ho$ Aܶj lr {H$eZcmc nQ>oc Ed§ g{Md lr ào‘cmc go {‘cH$a MMm© H$a n[a¶moOZm àñVmd Ho$ {cE ‘hËdnyU© OmZH$mar àmá H$s J¶r&

Page 37: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

2727

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| ñWm{nV joÌr¶ gh gw{dYm Ho$ÝÐ :‘ܶ joÌ, O~cnwa H$s J{V{d{Y¶m±

(Regional Cum Facilitation Centre : Central Region, Jabalpur)

g§ñWmZ ‘| ñWm{nV joÌr¶ gh gw{dYm Ho$ÝÐ : ‘ܶ joÌ, O~cnwa Ûmam Am¡fYr¶ nm¡Ym| Ho$ H¥$fH$m| Ho$ {cE emgH$s¶ ¶moOZmAm| Ho$ A§VJ©V Am¡fYr¶ nm¡Ym| H$s IoVr go g§~§{YV à{ejU VWm EŠgnmoOa {d{OQ> H$am¶m J¶m h¡& Bg VmaVå¶ ‘| {XZm§H$ 08.01.2019 H$mo YwaHw$Q>m, {Ocm {S>ÊS>m¡ar, ‘ܶàXoe ‘| àmH¥${VH$ ê$n go nmE OmZo dmco Am¡fYr¶ nm¡Ym| Ho$ gVV² {dXmohZ VWm g§ajU hoVw H$m¶m©pÝdV joÌr¶ ‘m°S>c na EH$ {Xdgr¶ à{ejU Am¶mo{OV {H$¶m J¶m, {Og‘| 150 à{V^m{J¶m| Zo ^mJ {c¶m& {XZm§H$ 29.01.2019 H$mo B©H$mo goÝQ>a Xodar, {Ocm ‘wa¡Zm, ‘ܶàXoe ‘| Jw½Jc Ho$ {dZme{dhrZ {dXmohZ Ed§ g§ajU na EH$ {Xdgr¶ à{ejU H$m¶©emcm H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m, {Og‘| cJ^J 150 à{ejUmWu CnpñWV aho& {XZm§H$ 12.02.2019 H$mo ‘ܶàXoe VWm N>ËVrgJ‹T> Ho$ 36 Am¡fYr¶ nm¡Y Ho$ CËnmXZ VWm àg§ñH$aUH$Vm©,

àJ{Verc H¥$fH$, ì¶mnmar Ed§ {Z¶m©VH$Vm© VWm dZ {d^mJ Ho$ A{YH$m[a¶m| Ed§ H$‘©Mm[a¶m| H$mo cKw dZCnO àg§ñH$aU Ed§ AZwg§YmZ Ho$ÝÐ (MFP, PARC) qdܶ h~©c, ~aIo‹S>m nR>mZr, ^monmc ‘| EH${Xdgr¶ EŠgnmoOa {d{OQ> H$am¶m J¶m& {XZm§H$ 21.02.2019 H$mo amÁ¶ dZ AZwg§YmZ Ed§ à{ejU g§ñWmZ, am¶nwa ‘| N>ËVrgJ‹T> Ed§ ‘ܶàXoe amÁ¶ Ho$ Am¡fYr¶ nm¡Y CËnmXH$, g§J«mhH$, {dH«o$Vm, àg§ñH$aUH$Vm©, d¡Ú Ed§ AZwg§YmZH$Vm©Am| hoVw EH${Xdgr¶ à{ejU H$m¶©emcm H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m, {Og‘| 70 à{V^mJr CnpñWV aho& Bg H$m¶©emcm ‘| à{V^m{J¶m| Ûmam B©-MaH$ H$mo E§S´>m¶S> En Ho$ Acmdm Xÿgao ‘mo~mBc Ho$ {cE ^r ~ZmE OmZo, dZ CnO H$mo ‘ܶàXoe H$s Vah N>ËVrgJ‹T> ‘| ^r H$a‘wŠV H$aZo, ‘ÊS>r Q>¡Šg, Or.Eg.Q>r. VWm {Ocm ñVa na àg§ñH$aU Ed§ ^ÊS>maU H$s ì¶dñWm gw{ZpíMV H$aZo H$s {g’$m[ae H$s JB©&

cKw dZCnO àg§ñH$aU Ed§ AZwg§YmZ Ho$ÝÐ (MFP, PARC) qdܶ h~©c, ~aIo‹S>m nR>mZr, ^monmc ‘| EH${Xdgr¶ EŠgnmoOa {d{OQ>&

B©H$mo goÝQ>a Xodar, {Ocm ‘wa¡Zm, ‘ܶàXoe ‘| Jw½Jc Ho$ {dZme{dhrZ {dXmohZ Ed§ g§ajU na EH$ {Xdgr¶ à{ejU H$m¶©emcm H$m Am¶moOZ&

Page 38: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

2828

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ Ed§ à{ejU g§ñWmZ, am¶nwa ‘| N>ËVrgJ‹T> Ed§ ‘ܶàXoe amÁ¶ Ho$ Am¡fYr¶ nm¡Y CËnmXH$, g§J«mhH$, {dH«o$Vm, àg§ñH$aUH$Vm©, d¡Ú Ed§ AZwg§YmZH$Vm©Am| hoVw EH${Xdgr¶ à{ejU H$m¶©emcm H$m Am¶moOZ&

YwaHw$Q>m, {Ocm {S>ÊS>m¡ar, ‘ܶàXoe ‘| àmH¥${VH$ ê$n go nmE OmZo dmco Am¡fYr¶ nm¡Ym| Ho$ gVV² {dXmohZ VWm g§ajU hoVw H$m¶m©pÝdV joÌr¶ ‘m°S>c na EH${Xdgr¶ à{ejU Am¶mo{OV&

cmI H$s H¥${f VH$ZrH$ na à{ejU gh H$m¶©emcm H$m ‘hmamîQ´> Ho$ {d{^ÝZ {Ocm| ‘| Am¶moOZ&

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa Ûmam cmI H$s IoVr na ‘hmamîQ´> Ho$ {d{^ÝZ {Ocm| ‘| à{ejU H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| gm‘m{OH$ Am{W©H$, {dnUZ Ed§ ‘m{nH$s à^mJ Ûmam g§Mm{cV Network Project Conservation of Lac Insect Genetic Resources Ho$ A§VJ©V ‘.à. VWm ‘hmamîQ´> ‘| 10 à{ejU gh H$m¶©emcmAm| H$m Am¶moOZ 2019-20 ‘| {H$¶m OmZm àñVm{dV h¡ {OgHo$ A§VJ©V J‹T>{Mam¡cr, ^§S>mam Ed§ JmopÝX¶m {Ocm| ‘| gmo‘Zmnwa, ‘ëImnwa, ZdoJm§d,

Page 39: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

2929

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| Voc§JmZm amÁ¶ dZ AH$mX‘r, Xþcmn„r, h¡Xam~mX go à{ejw dZ joÌnmcm| Ho$ g§ñWmZ ‘| e¡j{UH$ ^«‘U

coÊS>oPar, YmdS>rQ>mocm J«m‘m| ‘| {XZm§H$ 08/01/2019 go 10/01/2019 VH$ cmI CËnmXZ hoVw à{ejU gh H$m¶©emcmAm| H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m& BZ à{ejU H$m¶©emcmAm| ‘| dZ g{‘{V¶m| Ho$ gXñ¶m|, àJ{Verc H¥$fH$m| Ed§ Aݶ J«m‘rUm| H$mo ncme Ho$ d¥j na d¡km{ZH$ {d{Y go cmI H$s H¥${f à{H«$¶m hoVw à{ejU H$m¶©emcmAm| Ho$ à{ejUm{W©¶m| H$mo cmI H$s Cn¶mo{JVm, cmI Ho$ àH$ma, cmI Ho$ gh CËnmXZ, cmI Ho$ nmofH$ d¥j, ‘hmamîQ´> ‘| cmI CËnmXZ, ncme Ho$ d¥jm| ‘| cmI H$s H¥${f à{H«$¶m,

cmI Ho$ na^jr, naOrdr, hmBna n¡amg{Q>AmoB©Bg H$sQ> Ho$ amoH$Wm‘, cmI CËnmXZ hoVw Amdí¶H$ CnH$aU Ed§ cmI CËnmXZ ‘| g§~§{YV Aݶ OmZH$m[a¶m±, ì¶m»¶mZ, nmda ßdm§BQ> àOoÝQ>oeZ Ed§ joÌr¶ àXe©Z Ho$ Ûmam àXmZ H$s JB©& CnamoŠV à{ejU H$m¶©emcm g§ñWmZ Ho$ d[að> AZwg§YmZ A{YH$mar Ed§ gh ‘w»¶ AÝdofH$ lr A{Zê$Õ gaH$ma, d[að> AܶoVm ~cam‘ cmoYr Ed§ n[ajoÌ ghm¶H$ ^maV Am‘m}§ Ho$ Ûmam àXmZ {H$¶m J¶m, {Oggo Hw$c 155 à{ejUmWu cm^m§{dV hþE&

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| {XZm§H$ 30.03.2019 H$mo 24 à{ejw dZ joÌnmcm| Ûmam CZHo$ à{ejU Ho$ Xm¡amZ g§ñWmZ H$s AZwg§YmZ J{V{d{Y¶m| go AdJV hmoZo ~m~V² e¡j{UH$ ^«‘U na CnpñWV hþE& CZHo$ Ûmam g§ñWmZ H$s Am¡fYr¶ nm¡Y H$s Zg©ar, ~rO EH$ÌrH$aU, àg§ñH$aU Ed§ ^ÊS>maU

H$s VH$ZrH$ VWm ~rO à‘mUrH$aU, ‘¥Xm narjU, {Q>ew H$ëMa, dݶàmUr, n¶m©daUr¶ à^md ‘yë¶m§H$Z, cmI H$s IoVr, Ocdm¶w n[adV©Z Ed§ dZ ‘m{nH$s go g§~§{YV OmZH$mar àXmZ H$s JB©& CZHo$ Ûmam g§ñWmZ Ûmam àH$m{eV {d{^ÝZ A{^coIm| H$m ^r AdcmoH$Z {H$¶m J¶m&

amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa H$m Voc§JmZm amÁ¶ dZ AH$mX‘r, Xþcmn„r, h¡Xam~mX go à{ejw dZjoÌnmc H$m e¡j{UH$ ^«‘U&

Page 40: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

3030

Am±dcm (BpåãcH$m Am{’${gZocrg Emblica officinalis Gaeth)

JR>mZ amoJ H$sQ> (Betusa styophora swinhoe) :

Am±dco na cJZo dmco à‘wI H$sQ>Ed§ CZH$s amoH$Wm‘

BgH$m cmdm© M‘H$sco H$mco a§J H$m hmoVm h¡& ¶h H$sQ> Zg©ar Ho$ nm¡Ym| Am¡a Am§dco Ho$ ~JrMo H$mo OyZ go AJñV Ho$ ~rM hm{Z nhþ±MmVo h¢& Bg H$m cmdm© Z¶o VZo Ho$ AJ« ^mJ ‘| N>oX H$a Cg‘| àdoe H$a OmVm h¡ Am¡a g§H«${‘V ^mJ ‘| JR>mZ {Z{‘©V hmo OmVr h¡& ¶h H$sQ> VZo ‘| JR>mZ {Z{‘©V H$a nm¡Yo H$mo ^mar j{V nhþ±MmVo h¢, {Oggo JR>mZ Ho$ AmJo nm¡Yo H$m {dH$mg ê$H$ OmVm h¡&

‘mZgyZ Ho$ AmpIa ‘| {gVå~a go AŠQy>~a Ho$ ~rM nyar Vah go {dH${gV hmo MwHo$ JR>mZ H$mo S>m{c¶m| Ho$ erf© na XoIm Om gH$Vm h¡, Omo {H$ {dH¥$V Ed§ A{dH${gV S>m{c¶m± ah OmVr h¢& JR>mZ H$s c§~mB© 2.5-3.5 go.‘r. Ed§ Mm¡‹S>mB© 1.5-2.0 go.‘r. VH$ hmoVr h¡& EH$ g{H«$¶ JR>mZ H$s nhMmZ Cg‘| nmE OmZo dmco N>moQ>o {N>Ð go cmc-Zma§Jr {Mn{Mno ñÌmd H$m nm¶m OmZm hmoVm h¡ Omo {H$ B„r H$m ‘c hmoVm h¡&

· j{V Ed§ cjU :- nV§Jm H$m cmdm© Am±dco H$s Q>hZr Ho$ AJ« ^mJ ‘| Jm°c ¶m JR>mZ H$m {Z‘mU© H$aVm h¡& Z¶r Jwcm~r Q>hZr ‘| ¶o gwa§J ~ZmH$a àdoe H$a OmVm h¡, VËníMmV² Cg ñWmZ na JR>mZ H$m {Z‘m©U hmoZo cJVm h¡&

· ~Mmd Ho$ Cnm¶ :-

A. JV df© H$s JR>mZ H$mo ‘B© ‘mh VH$ H$mQ> H$a ZîQ> H$a XoZm Mm{h¶o& ¶{X Z¶m àH$mon ~hþV A{YH$ {dH${gV hmo J¶m h¡ Vmo CŠV emImAm| H$mo ^r H$mQ> H$a ZîQ> H$a XoZm Mm{h¶o, {Oggo H$s H$sQ> H$m OrdZMH«$ g‘má hmo Om¶o& ¶h H$m¶© AJñV-{gVå~a ‘mh VH$ H$a coZm Mm{h¶o AݶWm H$sQ> d¶ñH$ ê$n ‘| {ZH$c H$a AmJo ^r nm¡Ym| H$mo j{V nhþ±MmEJm&

~. Aà¡c go OyZ ‘mh VH$ ha 20 {XZ Ho$ A§Vamc na amoJmoa 0.03 à{VeV ¶m ‘moZmoH«$moQ>mo’$mg ¶m EÝS>mogc’$m°Z H$m {N>‹S>H$md (0.05 à{VeV) H$mo‘c emImAm| na H$aZm Mm{h¶o, {Oggo H$sQ> Ho$ A§S>o ¶m cmdm© g‘má hmo Om¶o§ Ed§ amoJ {Z¶§{ÌV hmo gHo$&

g. g§ñWmZ Ûmam {H$¶o J¶o AZwg§YmZm| Ho$ n[aUm‘m| go ñnîQ> h¡ {H$ Bg H$sQ> Ho$ àH$mon go ~MZo hoVw 15 go 20 {XZ Ho$ A§Vamc na S>oëQ>m‘|{W«Z H$m 0.002 à{VeV H$m [N>‹S>H$md H$aZo na A˶{YH$ à^mdr {Z¶§ÌU nm¶m Om gH$Vm h¡& BgHo$ Acmdm ‘moZmoH«$moQ>mo’$mg H$m 0.05 à{VeV, Q´>mB©Omo’$mg H$m 0.05 à{VeV {N>‹S>H$md ^r {H$¶m Om gH$Vm h¡&

A±mdc| H$s npËV¶mo§ H$mo ImZo dmco H$sQ> :

A{H$¶m OZmQ>m (Achaea janata)

Bg H$sQ> H$s B„r ̂ yar ¶m H$mcr hmoVr h¡ Am¡a ~Jc ‘o§ CgHo$ gmW cmc ¶m g’o$X a§J Ho$ nQ²>Q>o hmoVo h¢& B{„¶m§ npËV¶mo§ H$mo

Page 41: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

3131

ZrMo H$s Va’$ go Zgmo§ H$mo N>mo‹S>H$a ^wŠI‹S> O¡go ImVo ahVr h¢& Bg H$sQ> H$m àH$mon OwcmB©-{gVå~a ‘mh VH$ ahVm h¡& ‘mXm nV§J npËV¶mo§ Ho$ na EH$-EH$ H$aHo$ A§S>o XoVr h¡& Bg H$sQ> H$s à{Vdf©© 5-6 nr{‹T>¶m±± hmoVr h¢&

goconm gopëQ>g (Selepa Celtis)

Bg H$sQ> H$s B{„¶m§ ~mc ¶wŠV hmoVr h¡& Bg na nrco a§J Ho$ gmW H$mco Yã~o {XImB© XoVo h¢& à{Vdf©© Bg H$sQ> H$s 5-6 nr{T>¶m± hmoVr h¢& Bg H$sQ> H$m àH$mon OwcmB© go AŠQy>~a VH$ hmoVm h¡& B{„¶m§ npËV¶mo§ H$mo ~war Vah go ImVr h¢ Am¡a g‘yh ‘o§ {XImB© XoVr h¢&

nonr{cAmo {S>‘mo{c¶g (Papilio Demoleus)

Bg H$sQ> H$s ~mXm‘r ¶m Jhao hao a§J H$s B„r H$mo‘c npËV¶mo§ H$mo ImVr h¡ Am¡a nm¡Ymo§ H$mo j{V nhþ§MmVr h¢& Bg

H$sQ> H$m àH$mon OwcmB© go AŠQy>~a VH$ ahVm h¡&

· {Z¶§ÌU : npËV¶m±± ImZo dmco BZ H$sQ>m| Ho$ {Z¶§ÌU Ho$ {cE ‘moZmoH«$moQ>mo’$mg 0.05 à{VeV (1.3 {‘.cr. Xdm à{V cr. nmZr ‘o§ KmocH$a) 15 {XZ Ho$ A§Vamc na H$‘ go H$‘ Xmo ~ma {N>‹S>H$md H$aZm Mm{h¶o&

{ZnrH$moH$g doñQ>oQ>a (Nipaecoccus Vastater Maskell)

· j{V Ed§ cjU : ¶o {‘{c~J (éB© dmco H$sQ>) nm¡Yo H$s Q>h{Z¶m±, npËV¶m±, Z¶r emImAm|, H${c¶m| Am¡a O‹S>m| Ho$ nmg PwÊS> ~ZmH$a ahVo h¢& BZ {hñgm| ‘| go ¶o {‘{c~J nm¡Yo H$m ag Myg coVo h¢& {Oggo nm¡Ym| H$s npËV¶m| H$m Hw$åhcmZm, N>moQ>m hmoZm, gyI OmZm, ’y$c H$m P‹S> OmZm, ’$cm| H$m Agm‘m{¶H$ {JaZm àma§^ hmoZm Am{X cjU {XIZm àma§^ hmo OmVm h¡& ¶o H$sQ> nyao df© ahVo h¢, na§Vw OyZ go Zdå~a Ho$ ~rM BZH$s g{H«$¶Vm ~‹T> OmVr h¡&

· {Z¶§ÌU : S>m¶{‘WmoEQ> 30 B©gr. H$mopÝ’$S>moa 17.8 Egc Am¡a àm’$moZmo’$m°g 50 B©gr 0.06 Am¡a 0.1 à{VeV gm§ÐVm ‘| A˶m{YH$ à^mdr nm¶m J¶m&

· agm¶{ZH$ XdmAm| H$m Kmoc ~ZmZo {H$ {dYr : à˶oH$ XdmB© Ho$ n¡Ho$Q> na CgH$s gm§ÐVm A§{H$V hmoVr h¡& ¶h Ðì¶ Ho$ {c¶o E.C. Ed§ nmdS>a Ho$ {c¶o W.P. Ho$ ê$n ‘o§ hmoVr h¡& AV: agm¶{ZH$ XdmAm| H$m Kmoc ~ZmZo Ho$ {c¶o {ZåZ VarH$m AnZmZm Mm{h¶o…-

XdmB© H$s Amdí¶H$ ‘mÌm = Hw$c Amdí¶H$ ‘mÌm X Amdí¶H$ gm§ÐVm

XdmB© H$s Xr JB© gm§ÐVm

XdmB© H$s Amdí¶H$ ‘mÌ = (14 cr.) 14000 {‘.cr. X 0.05%

36 E.C.

= 19.4 {‘.cr.

¶{X XdmB© Ho$ n¡Ho$Q> na CgH$s gm§ÐVm 36 E.C. A§{H$V hmoVr h¡ Am¡a h‘| 14 crQ>a XdmB© ~ZmZr h¡ Vmo XdmB© {ZåZmZwgma ~Zm¶r Om¶oJr&

Page 42: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

32

O¡dg§gmYZm| VH$ nhþ§M Ed§ cm^ H$m à^mOZ (Aceess and Benefit Sharing)

‘ܶàXoe amÁ¶ Á¶y{S>{e¶c AH$mX‘r, hmB©H$moQ>© ‘ܶàXoe, O~cnwa Ed§ ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ho$ VËdmYmZ ‘| “Laws on Biodiversity & Forest Conservation” {df¶ na ‘mZZr¶ ݶm¶‘y{V© lr Ama.Eg. Pm H$s AܶjVm ‘| H$m¶©emcm H$m Am¶moOZ {XZm§H$ 23.02.2019 H$mo amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa ‘| {H$¶m J¶m& H$m¶©emcm ‘| lr Oo.Ho$. ‘mohÝVr, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ dZ ~c à‘wI, ‘ܶàXoe, lr EZ.Eg. Sw>J§[a¶mc, g§MmcH$, amÁ¶ dZ AZwg§YmZ g§ñWmZ, O~cnwa, lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md, ‘.à. amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>©, lr àXrn Hw$‘ma ì¶mg, g§MmcH$, ‘.à. amÁ¶ ݶm¶{¶H$ AH$mX‘r, S>m°. E‘. H$mcrXþaB©, ‘w»¶ dZ g§ajH$, dZ d¥ËV, O~cnwa

A{V{W CnpñWV hþ¶o& H$m¶©emcm ‘§o§ 17 {g{dc OO, 8 ghm¶H$ cmoH$ A{^¶moOZ A{YH$mar Ed§ 22 dZm{YH$mar CnpñWV hþ¶o& H$m¶©emcm Ho$ CX²KmQ>Z gÌ Ho$ àma§^ ‘| lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md, ‘.à. amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam O¡d{d{dYVm A{Y{Z¶‘, 2002, ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm {Z¶‘, 2004 Ed§ O¡dg§gmYZm| VH$ nhþ±M Am¡a gh¶wŠV OmZH$mar VWm ’$m¶Xm ~m°Q>Zm {d{Z¶‘, 2014 Ho$ CX²Xoí¶m| na àH$me S>mcm J¶m Ed§ O¡d{d{dYVm Ho$ ‘hËd H$mo à{Vnm{XV {H$¶m J¶m& H$m¶©emcm Ho$ CX²KmQ>Z gÌ ‘| ‘mZZr¶ ݶm¶‘y{V© lr Ama.Eg. Pm Ûmam Bg ~mV H$mo aoIm§{H$V {H$¶m J¶m {H$ h‘mao dZ, àmH¥${VH$ g§gmYZ Ed§ O¡d{d{dYVm AmZo dmcr nr{‹T>¶m| H$s Yamoha h¡, {Ogo g§a{jV H$aZm {ZVm§V Amdí¶H$ h¡&

Workshop on “Laws on Biodiversity & Forest Conservation”

Workshop on “Biological Diversity Laws and Access & Benefit Sharing”

‘ܶàXoe amÁ¶ Á¶y{S>{e¶c AH$mX‘r, hmB©H$moQ>© ‘ܶàXoe, O~cnwa Ed§ ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ho$ VËdmYmZ ‘| “Laws on Biodiversity & Forest Conservation” {df¶ na H$m¶©emcm&

g§¶wŠV amîQ´> {dH$mg H$m¶©H«$‘ (UNDP), ZoeZc cm° ñHy$c Am°’$ B§{S>¶m ¶y{Zd{g©Q>r (NLSIU), ~¢Jcmoa, amîQ´>r¶ O¡d{d{dYVm àm{YH$aU, MoÝZB© Ed§ ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>©, ^monmc Ho$ gh¶moJ go “Biological Diversity Laws and Access & Benefit Sharing” {df¶ na {XZm§H$ 16 Ed§ 17 OZdar 2019 H$mo Xmo {Xdgr¶ H$m¶©emcm H$m Am¶moOZ OmJaU coH$ {gQ>r {díd{dÚmc¶ ^monmc ‘| {H$¶m J¶m&

H$m¶©emcm Ho$ ‘w»¶ A{V{W S>m°. dr. {dO¶Hw$‘ma, Hw$cn{V, NLIU, ^monmc Ed§ gå‘mZr¶ A{V{W lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md, ‘ܶàXoe amÁ¶

O¡d{d{dYVm ~moS>©, ^monmc Ûmam “Biological Diversity Laws and Access & Benefit Sharing” {df¶ Am¡a dV©‘mZ n[aàoú¶ ‘| O¡d{d{dYVm g§ajU Ed§ O¡d{d{dYVm A{Y{Z¶‘ VWm {Z¶‘ Ho$ CX²Xoí¶ Ho$ {H«$¶mÝd¶Z Ho$ g§~§Y ‘| ‘hËdnyU© OmZH$mar àXmZ H$s JB©& Bg Adga na “Biodiversity Laws & ABS” {df¶ na EH$ nwpñVH$m H$m {d‘moMZ ^r {H$¶m J¶m&

H$m¶©emcm Ho$ àW‘ {Xdg Ho$ nhco gÌ H$s ewéAmV H$m¶©H«$‘ Ho$ ‘w»¶ dŠVm àmo’o$ga (S>m°.) gmBªam‘ ^Q²>Q>, àmo’o$ga Ed§ H$mo{S>©ZoQ>a, CEERA, NLSIU, ~¢Jcmoa Ho$ àñVwVrH$aU Ho$ gmW hþB©, {Og‘| CÝhm|Zo “Inception

32

Page 43: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

33

Workshop: Significance, History, background and Introduction to the Concept and Principals of conservation of Biological diversity in India”, oa “Biological Diversity Act,2002:An Overview” {df¶ na AnZo {dMma àñVwV {H$¶o& H$m¶©emcm Ho$ Xÿgao gÌ ‘| gå‘mZZr¶ A{V{W lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>©, ^monmc Ûmam “M.P. state Biodiversity Rule and ABS provision : Challenges & Prospects” {df¶ na àñVwVrH$aU {X¶m J¶m, {Og‘| CÝhm|Zo O¡d {d{dYVm A{Y{Z¶‘, 2002, ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm {Z¶‘, 2004 Ho$ àmdYmZm| ‘|

{Z{hV cm^m| Ho$ à^mOZ Ho$ g§X^© ‘| d¡Ym{ZH$ X¥pîQ>H$moU go AdJV H$am¶m VWm ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm ~moS>© H$s O¡d{d{dYVm g§ajU Ed§ g§dY©Z hoVw ^y{‘H$m Ho$ ~mao ‘| OmZH$mar Xr& BgHo$ níMmV àmo’o$ga A{M©Vm Zmam¶U, NLSIU, ~¢Jcmoa Ûmam “Biological Diversity Act,2002, section 7” {df¶ na àñVwVrH$aU {X¶m J¶m, {Og‘| CÝhm|Zo O¡d{d{dYVm A{Y{Z¶‘ H$s Ymam 7 Ho$ ~mao ‘| {dñVma go OmZH$mar àXmZ H$s& H$m¶©emcm H$m g§MmcZ OmJaU coH$ {gQ>r {díd{dÚmc¶ Ho$ àmo’o$ga lr {XdmH$a ewŠbm Ûmam {H$¶m J¶m&

OmJaU coH$ {gQ>r {díd{dÚmc¶ ^monmc ‘| “Biological Diversity Laws and Access & Benefit Sharing”{df¶ na H$m¶©emcm&

33

Page 44: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

34

O¡d{d{dYVm {ejm Ed§ OmJéH$Vm amÁ¶ ñVar¶ dݶàmUr gámh-2018 :dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ^monmc Ûmam ""amÁ¶ ñVar¶ dݶàmUr gámh 2018""({XZm§H$ 01 go 07 AŠQy>~a 2018 VH$) Am¶moOZ {H$¶m J¶m& Bg Adga na ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam ñQ>m°c cJm¶m J¶m Ed§ ""dmH$ BZ O¡d{d{dYVm H$m¶©emcm"" A§VJ©V {cpIV O¡d{d{dYVm àíZmoËVar H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m& {Og‘| ~‹S>r g§»¶m ‘| ñHy$cr N>mÌ-N>mÌmAm| Ed§ Am‘OZ Ûmam ^mJ {c¶m J¶m&

dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ‘| ~moS>© Ûmam Am¶mo{OV ""dmH$ BZ O¡d{d{dYVm H$m¶©emcm""

Jm¡a¡¶m g§ajU {MÌH$cm à{V¶mo[JVm

''EH$ ^maV loð> ^maV'' Ho$ A§VJ©V ZmJmc¡ÊS> Ho$ 05 gXñ¶r¶ àmܶmnH$ à{V{Z{Y

{díd Jm¡a¡¶m {Xdg-2018 : ""{díd Jm¡a¡¶m {Xdg"" Ho$ Adga na ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ed§ ^monmc ~S>©²g g§ñWm Ûmam joÌr¶ àmH¥${VH$ {dkmZ g§J«hmc¶, ^monmc ‘| ñHy$cr Ed§ ‘hm{dÚmc¶rZ N>mÌ-N>mÌmAm| hoVw OmJê$H$Vm H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ {XZm§H$ 20 ‘mM©, 2019 H$mo {H$¶m J¶m& Bg Adga na H$m¶©H«$‘ ‘| ‘w»¶ A{V{W Ho$ ê$n ‘| S>m°. àXrn Z§Xr, {ZXoeH$, EZ.gr.EM.Eg.B©, ^monmc Ed§ lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© CnpñWV Wo& H$m¶©H«$‘ AÝVJ©V cJ^J 150 ~ƒm| Zo {MÌH$cm à{V¶mo{JVm ‘| ^mJ {c¶m Ed§ {dOoVmAm| H$mo nwañH¥$V {H$¶m J¶m& Bg Adga na Jm¡a¡¶m g§ajU Ho$ joÌ ‘| gamhZr¶ H$m¶© H$aZo dmco ì¶pŠV¶m| H$mo ""Jm¡a¡¶m {‘Ì"" gå‘mZ go gå‘m{ZV {H$¶m J¶m Ed§ cmoJm| H$mo ZoñQ> ~m°Šg {dV[aV {H$¶o J¶o&

A§Vam©Á¶r¶ e¡j{UH$ ^«‘U :‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>©, ^monmc ‘| {XZm§H$ 05.02.2019 H$mo ''EH$ ^maV loð> ^maV'' e¡j{UH$/e¡jUoËVa ^«‘U H$m¶©H«$‘ Ho$ A§VJ©V ZmJmc¡ÊS> Ho$ 05 gXñ¶r¶ àmܶmnH$ à{V{Z{Y ‘ÊS>c Ûmam O¡d{d{dYVm g§jaU g§dY©Z, O¡dg§gmYZm| Ho$ g§dhZr¶ Cn¶moJ Ed§ O¡dg§gmYZm| go CX²^yV cm^ H$m à^mOZ Ho$ g§~§Y ‘| à{ejU H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m& ZmJmc¡ÊS> Ho$ Xc Ho$ gmW Cƒ {ejm {d^mJ, ‘ܶàXoe emgZ Ho$ àmo. eaX {Vdmar, Ed§ àmo. {Xdm {‘lm CnpñWV aho& Bg Adga na ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ho$ gXñ¶ g{Md lr Ama. lr {Zdmg ‘y{V©, VWm ghm¶H$ gXñ¶ g{Md S>m°. ~Hw$c cmS>, (gr EÊS> S>r) Ed§ S>m°. E{cOm~oW Wm°‘g, (àmoOoŠQ>) Ûmam O¡d{d{dYVm A{Y{Z¶‘, 2002 VWm ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm {Z¶‘, 2004 Ho$ àmdYmZm| Ho$ A§VJ©V àXoe ‘| g§Mm{cV J{V{d{Y¶m| Ho$ g§~§Y ‘| ‘hËdnyU© OmZH$mar àXmZ H$s JB©& ~moS>© H$s Amoa go à{V{Z{Y ‘ÊS>c H$mo O¡d{d{dYVm g§ajU Ed§ g§dY©Z go g§~§{YV àMma-àgma gm‘J«r (O¡d{d{dYVm {H$Q>) àXmZ H$s JB©&

34

Page 45: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

35

O¡d{d{dYVm g§ajU A{^¶mZ Ho$ nwZamdcmoH$Z H$m¶©H«$‘

‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam {XZm§H$ 05 ’$adar 2019 H$mo hmoQ>c ncme, ~mUJ§Jm, ^monmc ‘| lr ~m~ycmc Xm{h¶m Or Ho$ df© 2005 go O¡d{d{dYVm g§ajU A{^¶mZ Ho$ nwZamdcmoH$Z H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ lr Oo. Ho$. ‘mohÝVr, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ dZ ~c à‘wI, ‘.à. H$s AܶjVm ‘| {H$¶m J¶m h¡& H$m¶©H«$‘ ‘| ^maV gaH$ma Ûmam df© 2019 Ho$ {cE ""nX²‘ lr"" nwañH$ma go gå‘m{ZV lr ~m~ycmc Xm{h¶m, Aܶj, O¡d{d{dYVm à~§YZ g{‘{V, J«m‘ n§Mm¶V, {nWm¡am~mX, {Ocm gVZm H$m gå‘mZ {H$¶m J¶m& CnamoŠV H$m¶©H«$‘ ‘| ~moS>© Ho$ nyd© gXñ¶ g{Md, S>m°. ~r.E‘.Eg. amR>m¡a, lr AOrV gmoZ{H$¶m, S>m°. Ama.Or. gmoZr, lr gwYra Hw$‘ma, S>m°. Eg.nr. a¶mc, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ (H$m¶© Am¶moOZm), lr {MVa§OZ ˶mJr, Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ H${‘íZa Am{W©H$s Ed§ gm§»¶H$s {d^mJ Ed§ lr í¶m‘ ~mohao, ñÌmoV ì¶pŠV, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Am{X AnZo AZw^d gmPm {H$¶o J¶o&

lr Xm{h¶m Or ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ho$ ñWmnZm df© 2005 go ~moS>© H$s O¡d{d{dYVm g§ajU Ed§ g§dY©Z H$s {d{^ÝZ J{V{d{Y¶m| go Ow‹S>o hþ¶o h¢& ~moS>© Ûmam lr Xm{h¶m Or H$mo g‘wXm¶ ñVa na O¡d{d{dYVm g§ajU Ed§ gd§Y©Z Ho$ H$m¶m} ‘| {Za§Va gh¶moJ àXmZ {H$¶m J¶m h¡& nma§n[aH$ {H$ñ‘m| Ho$ ~rOm|, {deofH$a YmZ H$s {H$ñ‘m|

Ho$ g§ajU Ho$ {c¶o CZHo$ Ûmam C„oIZr¶ H$m¶© {H$¶m h¡& H¥${f àOm{V¶m| H$s 200 go Á¶mXm {H$ñ‘m| H$mo àXoe ‘| g§a{jV Am¡a g§d{Y©V H$aZo ‘| lr Xm{h¶m Or H$s ‘hËdnyU© ^y{‘H$m h¡& df© 2017 ‘| ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam Am¶mo{OV àXoe ñVar¶ ""~rO ~MmAmo-H¥${f ~MmAmo ¶mÌm"" ‘| ^r lr Xm{h¶m Or Zo AnZm nyU© gh¶moJ àXmZ H$aVo hþ¶o ~rO ¶mÌm Xc H$m ZoV¥Ëd {H$¶m Am¡a àXoe Ho$ 39 {Ocm| go nma§n[aH$ Ed§ Xoer {H$ñ‘m| Ho$ ~rO g§J«hU {H$¶m& CZHo$ Ûmam H¥${f O¡d{d{dYVm g§ajU Ho$ joÌ ‘| {H$¶o J¶o H$m¶m}§ H$mo amîQ´>r¶ ñVa na {‘cr nhMmZ go {ZpíMV ê$n go nyam àXoe Am¡a ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© Jm¡admpÝdV AZw^d H$a ahm h¡&

nX²‘ lr lr ~m~ycmc Xm{h¶m Or H$mo gå‘mZrV H$aVo hþ¶o lr Oo.Ho$. ‘mohÝVr, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ dZ ~c à‘wI, ‘.à.

(1) Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V (ITEC) H$s {ÛVr¶ ~¡R>H$ :

‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) H$s Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V (ITEC) H$s {ÛVr¶ ~¡R>H$ ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© (MPSBB) ^monmc ‘| {XZm§H$ 05 Am¡a 6 ‘mM©, 2019 H$mo Am¶mo{OV H$s JB© & ~¡R>H$ H$s AܶjVm Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V Ho$ Aܶj S>m°. gr.Ama. ~m~y, nyd© àmo. dmBg Mm§gca, àmo’o$ga E‘o[aQ>g, {X„r {dœ{dÚmc¶ Am¡a n[a¶moOZm à^mar O¡d {d{dYVm nmH©$ H$m¶©H«$‘ Ho$ Ûmam H$s J¶r&

lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© Zo AmB©.Q>r.B©.gr g{‘{V Ho$

gXñ¶m| Am¡a CnpñWV à{V{Z{Y¶m| H$m ñdmJV {H$¶m Am¡a AmB©Q>rB©gr Ho$ Aܶj ‘hmoX¶ H$s AZw‘{V Ho$ gmW CÝhm|Zo ~¡R>H$ H$s ewéAmV H$s& AnZo CX²~moYZ ‘o§ gXñ¶ g{Md Ûmam ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) H$mo V¡¶ma H$aZo Ho$ {cE ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam AnZmB© JB© à{H«$¶m go AdJV H$am¶m J¶m& O¡d{d{dYVm Ho$ gh¶moJr {d^mJm| Ho$ {deofkm| Am¡a à{V{Z{Y¶m| go OmZH$mar EH$Ì H$aZo H$s à{H«$¶m na àH$me S>mcm& BgHo$ Acmdm gXñ¶ g{Md Zo (ITEC) Ho$ g^r gXñ¶m| go Q>r‘ MPSBB Ûmam V¡¶ma S´>mâQ> ‘| ~hþ‘yë¶ gwPmd àXmZ H$aZo H$m AZwamoY {H$¶m&

35

Page 46: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

36

Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V Ûmam ~moS>© Ûmam V¡¶ma {H$E JE ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) Ho$ goŠQ>a dma S´>mâQ>> H$s g‘rjm H$s JB©& BgHo$ níMmV ~¡R>H$ ‘o§ CnpñWV g{‘{V Ho$ gXñ¶m| Am¡a {d^mJr¶ à{V{Z{Y¶m| Zo ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) Ho$ S´>mâQ> H$s {d^mJdma g‘rjm H$s JB© VWm AnZo ~¡R>H$ ‘| àmá gwPmd H$mo S´>mâQ> ‘| Amdí¶H$ ñWmZ na gpå‘{cV H$aZo hoVw AdJV H$am¶m J¶m& ~¡R>H$ ‘o§ Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V (ITEC) Ho$ gå‘mZZr¶ gXñ¶, S´>mâQ> g{‘{V Ho$ gXñ¶, MPBCEPA g{‘{V Ho$ gXñ¶, UNDP- India§ Ho$ à{V{Z{Y, dZ {d^mJ, {H$gmZ H$ë¶mU Am¡a H¥${f {dH$mg {d^mJ, CÚm{ZH$s Am¡a ImÚ àg§ñH$aU {d^mJ, newnmcZ, ‘Nw>Am H$ë¶mU Am¡a ‘Ëñ¶ {dH$mg {d^mJ, J«m‘rU {dH$mg Ed§ n§Mm¶Vr amO {d^mJ Am¡a ‘ܶàXoe Oc g§gmYZ (MPWRD) Ho$ O¡d {d{dYVm àH$moð> Ho$ à{V{Z{Y¶m| Zo ~¡R>H$ ‘| ^mJ {c¶m&

ITEC Ho$ Aܶj S>m°.gr.Ama. ~m~y Zo ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) Ho$ Bg XñVmdoO H$mo g‘PZo Am¡a cmJy H$aZo ‘| AmgmZ ~ZmZo

H$s gcmh Xr& CÝhm|Zo ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) H$s Q>r‘ H$mo {ZX}e {X¶m {H$ Bg H$m¶© ¶moOZm ‘o§ ~¡R>H$ ‘o§ CnpñWV à{V^m{J¶m| go àmá g^r {Q>ßn{U¶m| Am¡a gwPmdm| H$mo Cn¶wº$ ñWmZ na em{‘c {H$¶m OmE& CÝhm|Zo ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) Ho$ àmê$n H$mo g‘¶ na V¡¶ma H$aZo Ho$ B©‘mZXma à¶mgm| Ho$ {cE ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© H$s Q>r‘ H$s gamhZm H$s& ITEC Ho$ Aܶj Ûmam Bg H$m¶© ¶moOZm ‘| gwYma Ho$ {cE ~hþ‘yë¶ gwPmdm| Ho$ {cE g^r gXñ¶m| H$m YݶdmX 춺$ {H$¶m J¶m& Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V (ITEC) H$s ¶h Xmo {XZm| H$s ~¡R>H$ g{‘{V Ho$ gXñ¶m|,{df¶ {deofkm| Ed§ {d{^ÝZ {d^mJm| Ho$ à{V{Z{Y¶m| Ho$ ~hþ‘yë¶ gwPmdm| Ed§ gh‘{V Ho$ gmW g‘má hþB©&

~¡R>H$ Ho$ g‘mnZ ‘|, lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© Zo AmB©.Q>r.B©.gr Ho$ g^r gXñ¶m|, àmê$n g{‘{V Ho$ gXñ¶m|, MPBCEPA g{‘{V Ho$ gXñ¶m|, g^r ZmoS>c A{YH$m[a¶m| Am¡a H$m¶© ¶moOZm H$m àmê$n V¡¶ma H$aZo ‘| ~hþ‘yë¶ ¶moJXmZ Ho$ {cE cmBZ {d^mJm| Ho$ à{V{Z{Y¶m| H$mo YݶdmX {X¶m&

‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V Am¡a H$m¶©¶moOZm (MPBSAP) 2018-2030 H$s amÁ¶ ñVar¶ A§{V‘ H$m¶©emcm H$m Am¶moOZ Ama.gr.ìhr.nr. ZmoamoÝhm AH$mX‘r Am°’$ ES>{‘{ZñQ´>oeZ, ^monmc ‘| 07 ‘mM© 2019 H$mo {H$¶m J¶m& H$m¶©emcm H$m ew^ma§^ ‘w»¶ Am{V϶ lr Ho$.Ho$. qgh, Ana ‘w»¶ g{Md, dZ, ‘ܶàXoe emgZ Ûmam {H$¶m J¶m& ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© Ho$ gXñ¶ g{Md lr Ama. lr{Zdmg ‘y{V©, Ûmam g^r A{V{W¶m| Am¡a H$m¶©emcm Ho$ à{V{Z{Y¶m| H$m ñdmJV {H$¶m&

ñdmJV CX²~moYZ ‘o§ gXñ¶ g{Md Ûmam AdJV H$am¶m J¶m {H$ ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V Am¡a H$m¶©¶moOZm (Eg~rEgEnr) df© 2002 ‘| ~Zm¶m J¶m Wm& cJ^J 16 dfm] Ho$ níMmV Bg ¶moOZm H$mo amîQ´>r¶ O¡d {d{dYVm H$m¶© ¶moOZm (EZ~rEgEnr) 2008 Ho$ T>m§Mo Ho$ AZwê$n 2018-2030 H$s Ad{Y Ho$ {cE nwZar{jV {H$¶m J¶m h¡& H$m¶©¶moOZm ‘| amîQ´>r¶ O¡d{d{dYVm cú¶ (NBTs) SDGs Am¡a Ocdm¶w n[adV©Z Ho$ ‘wÔm| H$mo gpå‘{cV {H$¶m J¶m h¡& ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam UNDP-

India Ho$ gh¶moJ go ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V Am¡a H$m¶© ¶moOZm, 2018-30 Ho$ nwZarjU H$m¶© nyU© {H$¶m J¶m h¡& gXñ¶ g{Md Zo ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© H$s d¡Ym{ZH$, {d{Z¶m‘H$ Am¡a gcmhH$ma ^y{‘H$m Ho$ g§~§Y ‘|§ Am¡a g§~§{YV gh¶moJr {d^mJmo| H$s O¡d{d{dYVm g§ajU hoVw ^y{‘H$m Ho$ g§~§Y ‘| {dñVma go AdJV H$am¶m J¶m& H$m¶©¶moOZm H$mo {d^mJdma V¡¶ma {H$¶m J¶m h¡, {Og‘| {d^mJm| H$s aUZr{V d EŠeZ ßdmBªQ> V¡¶ma {H$¶o J¶o h¢& BH$mo[aOZ H$m¶©emcm Ed§ gwPmd àmá H$aZo H$s {d{^ÝZ à{H«$¶mAm| Ho$ ~mX ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶©¶moOZm, 2018-30 V¡¶ma {H$¶m J¶m h¡& Bg H$m¶©¶moOZm H$m H$m¶© Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V Ho$ Aܶj àmo’o$ga gr.Ama. ~m~y nyd© àmo. Hw$cn{V, àmo’o$ga E‘o[aQ>g, {X„r {díd{dÚmc¶ Am¡a n[a¶moOZm à^mar O¡d {d{dYVm nmH©$ Ed§ g{‘{V Ho$ gXñ¶m| Ho$ {ZX}eZ ‘| g{‘{V Ho$ {deof gh¶moJ go nyU© {H$¶m J¶m h¡&

H$m¶©emcm Ho$ ‘w»¶ A{V[Ïm lr Ho$.Ho$. qgh, Ana ‘w»¶ g{Md, dZ, ‘ܶàXoe emgZ VWm H$m¶©emcm Ho$ Aܶj lr

(2) ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) H$s A§{V‘ H$m¶©emcm

36

Page 47: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

37

Oo.Ho$. ‘mohÝVr, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ d dZ ~c à‘wI, ‘ܶàXoe Ûmam H$m¶©¶moOZm Ho$ {Z‘m©U H$mo O¡d{d{dYVm g§ajU H$s {Xem ‘| gamhZr¶ H$X‘ ~Vm¶m J¶m& Bg Adga na àmo. gr.Ama.~m~y, Aܶj, Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V (E‘.nr.~r.Eg.E.nr.,2018-2030) lr gwhmg Hw$‘ma, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, (go.{Z.), Cnmܶj, Am§V[aH$ VH$ZrH$s {deofk g{‘{V (E‘.nr.~r.Eg.E.nr.,2018-2030) lr ¶y. àH$me‘, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, dݶàmUr VWm lr Ama.Oo. amd, Hw$cn{V, ~aH$VC„m {díd {dÚmc¶ ^monmc Ûmam gå~mo{YV H$a H$m¶©¶moOZm Ho$ {H«$¶mÝd¶Z hoVw g^r {d^mJm| Ho$ gh¶moJ H$s Anojm 춊V H$s JB©& H$m¶©emcm Ho$ VH$ZrH$s gÌ ‘| ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V Am¡a H$m¶©¶moOZm (MPBSAP) 2018-2030 Ho$ àmê$n na {d^mJdma àñVwVrH$aU {X¶m J¶m& H$m¶©emcm ‘| CnpñWV {d^mJm| Ho$ à{V{Z{Y¶m| Am¡a à{V^m{J¶m| {deofkm| Ûmam ~hþ‘yë¶ gwPmd àXmZ {H$¶o J¶o&

H$m¶©emcm ‘o§ Am§V[aH$ VH$ZrH$s Ed§ {deofk g{‘{V (Internal Technical and Expert Committee) Ho$ gå‘mZZr¶ gXñ¶, S´>mâQ> g{‘{V Ho$ gXñ¶, Madhya Pradesh Biodiversity Communication and Education and Public Awareness- MPBCEPA g{‘{V Ho$ gXñ¶, UNDP & India Ho$ à{V{Z{Y, dZ {d^mJ, {H$gmZ H$ë¶mU Am¡a H¥${f {dH$mg {d^mJ, CÚm{ZH$s Am¡a ImÚ àg§ñH$aU {d^mJ, newnmcZ, ‘Nw>Am

H$ë¶mU Am¡a ‘Ëñ¶ {dH$mg {d^mJ, J«m‘rU Ed§ n§Mm¶Vr amO {d^mJ Am¡a ‘ܶàXoe Ocg§gmYZ (MPWRD) Ho$ O¡d{d{dYVm àH$moð> Ho$ à{V{Z{Y¶m| Am¡a Am‘§{ÌV A{V{W¶m| Zo ^mJ {c¶m&

àmo. gr.Ama. ~m~y Ûmam {ZX}{eV {H$¶m J¶m {H$ ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶©¶moOZm (2018-30) ‘o ~¡R>H$ ‘o§ à{V^m{J¶m| go àmá g^r {Q>ßn{U¶m| Am¡a gwPmdm| H$mo Cn¶wº$ ñWmZ na em{‘c {H$¶m OmE& CÝhm|Zo ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) Ho$ A§{V‘ àmê$n H$mo AZw‘mo{XV {H$E OmZo H$s KmofUm H$s Ed§ H$m¶©¶moOZm H$mo g‘¶ na V¡¶ma H$aZo Ho$ {cE ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© H$s Q>r‘ H$s gamhZm H$s& CÝhm|Zo Bg H$m¶© ¶moOZm ‘| gwYma Ho$ {cE ~hþ‘yë¶ gwPmdm| Ho$ {cE g^r g{‘{V Ho$ gXñ¶m| VWm à{V^m{J¶m| H$m YݶdmX 춺$ {H$¶m&

gXñ¶ g{Md Ûmam AdJV H$am¶m J¶m {H$ ‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V d H$m¶© ¶moOZm (2018-30) Ho$ Bg XñVmdoO {XZm§H$ 22 ‘B© 2019 A§Vam©îQ´>r¶ O¡d{d{dYVm {Xdg Ho$ Adga na Am¡nMm[aH$ ê$n go Omar {H$¶m OmEJm&

‘ܶàXoe O¡d{d{dYVm aUZr{V Am¡a H$m¶© ¶moOZm (MPBSAP) 2018-2030 Ho$ n[anoú¶ ‘o§ Am¶mo{OV amÁ¶ ñVar¶ A§{V‘ H$m¶©emcm Ho$ g‘mnZ gÌ ‘o§ S>m°. ~Hw$c cmS>, ghm¶H$ gXñ¶ g{Md, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d {d{dYVm ~moS>© Ûmam nYmao hþE g^r A{V{W¶m|, g{‘{V Ho$ gXñ¶m|, {d^mJr¶ à{V{Z{Y¶m| Ed§ à{V^m{J¶m| H$m YݶdmX km{nV {H$¶m J¶m&

MPBSAP 2018-2030 {Z‘m©U H$m¶© hoVw Am§V[aH$ VH$ZrH$s Ed§ {deofk g{‘{V H$s ~¡R>H$&

MPBSAP 2018-2030 {Z‘m©U H$s A§{V‘ H$m¶©emcm ‘o§ ‘w»¶ A{V{W Ho$.Ho$. qgh, Ana ‘w»¶ g{Md, dZ, ‘ܶàXoe emgZ VWm H$m¶©emcm Ho$ Aܶj lr Oo.Ho$. ‘mohÝVr, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ d dZ ~c à‘wI, ‘ܶàXoe Ho$ Am§V[aH$ VH$ZrH$s Ed§

{deofk g{‘{V Ho$ gXñ¶JU&

37

Page 48: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

38

""amÁ¶ ñVar¶ ‘moJcr ~mc CËgd'' 2018 O¡d{d{dYVm g§ajU Ed§ g§dY©Z Ho$ CX²Xoí¶ go ‘ܶàXoe emgZ Ûmam ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>©, ñHy$c {ejm {d^mJ Ed§ Aݶ gh¶moJr {d^mJm| Ho$ ‘mܶ‘ go {dÚmc¶rZ N>mÌ-N>mÌmAm| hoVw {dJV 15 dfm] go ‘moJcr ~mc CËgd H$m Am¶moOZ {H$¶m Om ahm h¡& àW‘ ‘moJcr ~mc CËgd H$m VrZ {Xdgr¶ H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ df© 2004 H$mo n|M Q>mB©Ja [aOd©, {gdZr ‘| {H$¶m J¶m& BgHo$ níMmV df© 2005 ‘| {ÛVr¶ Ed§ V¥Vr¶ ‘moJcr ~mc CËgd H$m VrZ {Xdgr¶ H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ H«$‘e: nÝZm Q>mB©Ja [aOd© nÝZm Ed§ ~mYdJ‹T> Q>mB©Ja [aOd© (Vmcm) C‘[a¶m ‘| {H$¶m J¶m& Mm¡Wo go Voahd| ‘moJcr ~mc CËgd H$m Am¶moOZ {ZaÝVa ê$n go n§o§M Q>mB©Ja [aOd©, {Ocm {gdZr ‘| {H$¶o J¶o& Bg df© àXoe ‘| Mm¡Xhdo§ ''amÁ¶ ñVar¶ ‘moJcr CËgd'' 2018 H$m Am¶moOZ àXoe Ho$ N>: AcJ-AcJ ñWmZmo| na {H$¶m J¶m h¡& H$m¶©H«$‘ H$s à‘wI J{V{d{Y¶m± {ZåZmZwgma Am¶mo{OV H$s JBª:-

(H$) ZoMa Q´>oc - Bg J{V{d{Y ‘| ghOH$Vm©, {ejH$JUm| Ed§ JmB©S>m| Ûmam N>mÌ-N>mÌmAm| H$mo Q>mB©Ja [aOd© Ho$ g‘rn nyd© {ZYm©[aV Q´>oH$ na Q´>oc H$adm¶r J¶r& Bg Xm¡amZ N>mÌ-N>mÌmAm| H$mo Q>mB©Ja [aOd© Ho$ nm[apñW{VH$s¶ V§Ì, {deofH$a Ord-O§VwAm| VWm dZñn{V¶m| Ho$ ~mao ‘| ‘hËdnyU© OmZH$m[a¶m§ Xr JBª Ed§ N>mÌ-N>mÌmAm| Ho$ àíZm|, {OkmgmAm| H$m g‘mYmZ {H$¶m J¶m& Bg àH$ma N>mÌ-N>mÌmAm| H$mo dZ joÌm| ‘| {dÚ‘mZ nm[apñW{VH$s¶ V§Ì, Ord-O§VwAm| VWm dZñn{V¶m| H$mo g‘rn go XoIZo Ed§ g‘PZo H$m Adga {‘cm&

(J) Q´>oOa h§Q> Ed§ ho{~Q>oQ> gM©- Q>´ooOa h§Q> Ed§ ho{~Q>oQ> gM© g§~§{YV J{V{d{Y¶m§ ~moS>© Ho$ à{e{jV ghH$Vm©Am| Ho$ ‘mܶ‘ go H$adm¶r J¶r& Q>´oOa h§Q> Ed§ ho{~Q>oQ> gM© ‘| à{V^m{J¶m| H$mo {d{^ÝZ dZñn{V¶m| Ed§ Ord-OÝVwAm| g§~§{YV nhocr Xr J¶r VWm {d{^ÝZ ñWmZm| na ahdmg Ho$ AZwgma Ord-O§VwAm| Ho$ àmH¥${VH$ AWdm H¥${Ì‘ Amdmg ~ZmH$a à{V^m{J¶m| go nhMmZ H$admB© J¶r&

(I) J«m‘ ^«‘U - à{V^mJr N>mÌ-N>mÌmAm| H$mo Q>mB©Ja [aOd© H$m ^«‘U {Oßgr dmhZm| ‘| H$am¶m J¶m& à{e{jV ghOH$Vm©, {ejH$JUm| Ed§ JmB©S>m| Ho$ Ûmam N>mÌ-N>mÌmAm| H$mo Q>mB©Ja [aOd© Ho$ Ord-O§VwAm| VWm dZñn{V¶m| Ho$ ~mao ‘| ‘hËdnyU© OmZH$m[a¶m§ Xr JB©& Bg Adga na ñHy$cr N>mÌ-N>mÌmAm| Ûmam ~moS>© Ho$ gh¶moJ go O¡d{d{dYVm go

g§~§{YV {MÌH$cm Ed§ àíZmoËVar à{V¶mo{JVm ‘| ^mJ {c¶m J¶m& ~moS>© Ûmam {dOoVm à{V^m{J¶m| H$mo ''‘ܶàXoe Ho$ njr nwñVH$'' Ho$ ê$n ‘| àXmZ H$s JB©& H$m¶©H«$‘ Ho$ à{V^m{J¶m| H$mo ~mS>© H$s Amoa go O¡d{d{dYVm OmJéH$Vm go g§~§{YV àMma àgma gm‘J«r Ed§ {H$Q> àXmZ H$s JB©&

‘moJcr CËgd Ho$ àW‘ MaU H$m Am¶moOZ 24.03.2019 go 26.03.2019 VH$ H$mÝhm Q>mB©Ja [aOd© - ‘ÊS>cm, nÝZm Q>mB©Ja [aOd© - nÝZm n|M Q>mB©Ja [aOd© -{gdZr ‘| VWm {ÛVr¶ MaU H$m Am¶moOZ {XZm§H$ 28.03.2019 go 30.03.2019 VH$ ~mYdJ‹T> Q>mB©Ja [aOd©-Vmcm- C‘[a¶m, ‘‹T>B© (gVnw‹S>m) Q>mB©Ja [aOd©-hmoe§Jm~mX VWm ‘mYd Q>mB©Ja [aOd© - {ednwar ‘| {H$¶m J¶m& BZ AcJ- AcJ Q>mB©Ja [aOd© ‘| H$m¶©H«$‘ Ad{Y ‘| ~moS>© Ho$ à{e{jV ghOH$Vm©Am| Ed§ gh¶moJr ‘mñQ>a Q>´oZa Ûmam à{V^mJr N>mÌ-N>mÌmAm| hoVw O¡d{d{dYVm OmJéH$Vm Ho$ {d{^ÝZ H$m¶©H«$‘m| H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m& ~moS>© Ûmam Am¶mo{OV à{V¶mo{JVm Ho$ {dOoVmAm| H$mo nwañH$ma Ed§ g‘ñV N>mÌ-N>mÌmAm| H$mo à‘mU-nÌ {dV[aV {H$¶o J¶o&

1. H$mÝhm {H$gcr Q>mB©Ja [aOd©, ‘§S>cm : H$mÝhm {H$gcr Q>mB©Ja [aOd© {Ocm ‘ÊS>cm ‘| Am¶mo{OV ‘moJcr CËgd ‘| ‘ÊS>cm, O~cnwa, {S>ÊS>moar, ~¡Vyc, Xodmg, aVcm‘, AmJa‘mcdm, emOmnwa ( 8 {Ocm| ) Ho$ 64 N>mÌ- {ejH$, {e{jH$mAm| Ûmam ^mJ {c¶m J¶m& Bg Adga na dZ {d^mJ Ûmam à{V^m{J¶m| hoVw BÝQ>a{àQ>oeZ go§ÝQ>a, H$mÝhm {H$gcr ‘|o àXe©Zr Ed§ dZ A{YH$m[a¶m| Ûmam CÚmZ ‘| CncãY O¡d{d{dYVm H$s OmZH$mar àXmZ H$s JB©& Bg Adga na nmH©$ Ho$ I{Q>¶m JoQ> ñWc na à{V^m{J¶m| hoVw ~¡Jm Z¥Ë¶ H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m&

2. no§M Q>mB©Ja [aOd©, {gdZr : n|M Q>mB©Ja [aOd© {Ocm {gdZr ‘| Am¶mo{OV ‘moJcr CËgd {gdZr, ~mcmKmQ>, {N>ÝXdm‹S>m, Zr‘M, ‘§Xgm¡a, Pm~wAm, AcramOnwa, ~‹S>dmZr, C‚m¡Z (9 {Oco) 72 N>mÌ-{ejH$ Ed§ {e{jH$mAm| Ûmam ^mJ {c¶m J¶m& Bg Adga na dZ {d^mJ Ûmam à{V^m{J¶m| hoVw BÝQ>a{àQ>oeZ go§ÝQ>a, no§M {gdZr ‘|o àXe©Zr Ed§ dZ A{YH$m[a¶m| Ûmam CÚmZ ‘| CncãY O¡d{d{dYVm H$s OmZH$mar àXmZ H$s JB©& H$m¶©H«$‘ Ho$ g‘mnZ Adga na lr‘Vr ‘§Oyfm

38

Page 49: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

39

{dH«$m§V am¶, ‘w»¶ H$m¶©nmcZ A{YH$mar {Ocm n§Mm¶V {gdZr, lr Q>r.Eg. gy{c¶m, dZ‘ÊS>cm{YH$ar, {gdZr, lr Or.Eg. ~Koc, {Ocm {ejm A{YH$mar {gdZr, Ed§ ìhr.nr.{Vdmar, Eg.S>r.Amo, no§M Q>mB©Ja [aOd© H$m¶©H«$‘ ‘w»¶ A{V{W Ho$ ê$n ‘| CnpñWV hþ¶o&

3. ~m§YdJ‹T> (Vmcm) Q>mB©Ja [aOd© {Ocm-C‘[a¶m :~m§YdJT> Q>mB©Ja [aOd©, {Ocm C‘[a¶m ‘| {XZm§H$ 28- 30 ‘mM© 2019 VH$ Am¶mo{OV ‘moJcr ~mc CËgd ‘| àXoe Ho$ C‘[a¶m, ehS>moc, qgJam¡cr, amOJT>, grYr, AZynnwa, am¶goZ, Ed§ Zaqghnwa {Ocm| (8 {Oco) go M¶{ZV 64 N>mÌ-N>mÌmAm| Zo {ejH$m| Ho$ gmW ^mJ {c¶m& H$m¶©H«$‘ H$m CXKmQ>Z lr aU‘V qgh, {Ocm {ejm A{YH$mar, C‘[a¶m Ûmam {H$¶m J¶m& à{V^m{J¶m| Ûmam Q>mB©Ja [aOd© ‘| nmH©$ g’$mar, ZoMa Q´>oc, Q>´ooOa h§Q> Ed§ ho{~Q>oQ> gM© g§~§{YV J{V{d{Y¶m| ‘| ^mJ {c¶m J¶m&

no§M Q>mB©Ja [aOd© ‘moJcr CËgd H$m¶©H«$‘ ‘|| ‘w»¶ A{V{W lr‘Vr ‘§Oyfm {dH«$m§V am¶, ‘w»¶ H$m¶©nmcZ A{YH$mar {Ocm n§Mm¶V {gdZr, lr Q>r.Eg. gy{c¶m, dZ‘ÊS>cm{YH$ar, lr Or.Eg. ~Koc, {Ocm {ejm A{YH$mar {gdZr, lr {edàVmn qgh, ghm¶H$

gXñ¶ g{Md, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© ^monmc&

~m§YdJT> Q>mB©Ja [aOd© -Vmcm C‘[a¶m ‘| ‘moJcr {‘Ì Ed§ ‘moJcr g‘mMma nÌ&

4. ‘moJcr CËgd, nÝZm Q>mB©Ja [aOd©, nÝZm :nÝZm Q>mB©Ja [aOd© -nÝZm ‘| ‘moJcr ~mc CËgd ‘| àXoe Ho$ 8 {Ocm| (ardm, gmJa, H$Q>Zr, gVZm, N>Vanwa, Q>rH$‘J‹T>, X‘moh, Ed§ nÝZm) go M¶{ZV N>mÌ-N>mÌmAm| Ûmam ^mJ {c¶m J¶m& H$m¶©H«$‘ H$m gw^ma§^ ‘| ‘w»¶ A{V{W lr H$‘c qgh Hw$edmhm, {Ocm {ejm A{YH$mar, lr Ho$.Eg. ^Xm¡[a¶m, joÌ g§MmcH$ nÝZm Q>mB©Ja [aOd© Ûmam H$m¶©H«$‘ H$m ew^ma§^ {H$¶m J¶m& ‘moJcr CËgd Ho$ g^r à{V^mJr N>mÌ-N>mÌmAm| H$mo J«m‘ ‘PJdm± ‘| hram IZZ Ho$ g§~§Y ‘| ‘hËdnyU© OmZH$mar Xr JB©&

5. ‘moJcr CËgd, gVnw‹S>m Q>mB©Ja [aOd©, ‘‹T>B©, hmoe§Jm~mX :gVnw‹S>m Q>mB©Ja [aOd©, ‘‹T>B© - hmoe§Jm~mX ‘| Am¶mo{OV ‘moJcr ~mc CËgd ‘| àXoe Ho$ 9 {Ocm| (hmoe§mJm~mX, ^monmc, grhmoa, BÝXm¡a, Yma, ~wahmZnwa, IÊS>dm, haXm, IaJm¡Z) go M¶{ZV N>mÌ-N>mÌmAm| Ûmam ^mJ {c¶m J¶m& ~moS>© Ûmam XoZdm ZXr Ho$ VQ> na ‘moJcr CËgd ‘| {MÌH$cm Ed§ {¹$O à{V¶mo{JVm VWm Aݶ J{V{d{Y¶m| H$m Am¶moOZ {H$¶m J¶m& Bg Adga na ‘moJcr {‘Ìm| H$mo dZ {d^mJ Ûmam gVnw‹S>m Q>mBJa [aOd©, ‘‹T>B© Ho$ nm[apñW{VH$s¶ V§Ì go g§~§{KV {d{^ÝZ kmZ dY©Z Ed§ amoMH$ OmZH$mar àXmZ

39

Page 50: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

40

H$s JB© Ed§ ~mK na AmYm[aV S>m°Š¶y‘oÝQ´>r {’$ë‘ H$m ^r àXe©Z {H$¶m J¶m& ‘moJcr {‘Ìm| Ûmam ZoMa Q´>oc ‘| d¥j Ho$ Mmam| Amoa ‘mZd l¥Icm ~ZmH$a àH¥${V Ho$ g§ajU H$m g§H$ën ^r {c¶m J¶m VWm {d{^ÝZ d¥jm| H$s N>mc H$mo

‘moJcr H$s S>m¶ar ‘| N>mnZo Ed§ Xr‘H$ d ‘H$‹S>r Ho$ Ka Ed§ npËV¶m| Ho$ a§J n[adV©Z H$s OmZH$mar àmá H$s JB©& ‘moJcr CËgd H$m¶©H«$‘ H$m g‘mnZ XoZdm ZXr Ho$ VQ> na a§Jma§J gm§ñH¥${VH$ H$m¶©H«$‘ Ho$ gmW g§nÝZ hþAm&

6. ‘moJcr CËgd, ‘mYd Q>mB©Ja [aOd©, {ednwar : Q>mB©Ja [aOd©, {ednwar ‘| {XZm§H$ 28-30 ‘mM© 2019 VH$ Am¶mo{OV ‘moJcr ~mc CËgd {ednwar ‘| àXoe ^a Ho$ {ednwar, í¶monwa, ‘wa¡Zm, {^ÊS>, ½dm{c¶a, X{V¶m, {ednwar, JwZm, AemoH$ZJa, {d{Xem (9 {Oco) go 72 N>mÌ-N>mÌmAm| {ejH$ Ed§ {e{jH$mAm| Ûmam ^mJ {c¶m J¶m& CËgd Ho$ Xm¡amZ ~moS>© H$s Amoa go CÚmZ ‘| nmH©$ g’$mar, ZoMa Q´>oc, Q>´ooOa h§Q> Ed§ ho{~Q>oQ> gM© g§~§{YV J{V{d{Y¶m| H$m g’$c Am¶moOZ {H$¶m J¶m& ZoMa Q´>oc VWm Q>´ooOa h§Q> J{V{d{Y¶m| H$m Am¶moOZ {ednwar go 45 {H$.‘r. Xÿa Pm§gr amo‹S> na pñWV Eo{Vhm{gH$ gwadm¶mJ‹T>r ‘| {H$¶m J¶m& ~moS>© Ûmam Am¶mo{OV à{V¶mo{JVm Ho$ {dOoVmAm| H$mo nwañH$ma Ed§ g‘ñV N>mÌ-N>mÌAm| H$mo à‘mU-nÌ {dV[aV {H$¶o J¶o&

‘moJcr CËgd ‘‹T>B©,

hmoe§Jm~mX Ed§ nÝZm Q>mB©Ja [aOd©, nÝZm ‘|o ‘moJcr {‘ÌJU

‘mYd Q>mB©Ja [aOd© -{ednwar ‘| ‘moJcr à{V^mJr JU&

40

Page 51: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

41

‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© H$s 15dt ~moS>© ~¡R>H$

‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© H$s 15dt ~moS>© ~¡R>H$ lr Eg.Ama. ‘mohÝVr, ‘w»¶ g{Md, ‘ܶàXoe emgZ Ed§ Aܶj, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© H$s AܶjVm ‘| {XZm§H$ 04.02.2019 Xmonha 12.00 ‘w»¶ g{Md, ‘ܶàXoe emgZ Ho$ à{VH$j, d„^ ̂ dZ, ^monmc ‘| gånÝZ hþB©& ~¡R>H$ ‘| lr à^m§ew H$‘c, H¥${f CËnmXZ Am¶wŠV ‘ܶàXoe emgZ Ed§ nXoZ gXñ¶, lr Ho$.Ho$. qgh, Ana ‘w»¶ g{Md, ‘ܶàXoe emgZ, dZ{d^mJ Ed§ nXoZ gXñ¶, lr Oo.Ho$. ‘mohÝVr, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ (dZ ~c à‘wI), ‘.à. Ed§ nXoZ gXñ¶, lr nr.Ho$. {~goZ, Hw$cn{V, Odmhacmc Zohê$ H¥${f {díd{dÚmc¶, O~cnwa Ed§ nXoZ gXñ¶, lr Ama.

lr{Zdmg ‘y{V©, gXñ¶ g{Md, O¡d{d{d{dYVm ~moS>© Ed§ nXoZ gXñ¶ g{Md, lr‘{V C{‘©cm ewŠbm g§MmcH$, n§Mm¶V amO g§MmcZmc¶-{deof Am‘§{ÌV lr Ho$.nr. A{hadmc, A{V[aº$ g§MmcH$, {H$gmZ H$ë¶mU VWm H¥${f {dH$mg {d^mJ-{deof Am‘§{ÌV CnpñWV hþ¶o& gXñ¶ g{Md, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam Aܶj Ed§ gXñ¶m| Ho$ ñdmJV Cnam§V ~¡R>H$ EOoÊS>m Ed§ ~moS>© Ûmam g§Mm{cV J{V{d{Y¶m| Ho$ g§~§Y ‘o§ àñVwVrH$aU {H$¶m J¶m& Bg Adga na lr Eg.Ama. ‘mohÝVr, ‘w»¶ g{Md, ‘ܶàXoe emgZ Ed§ Aܶj, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam ŠbmB©‘oQ> M|O nwpñVH$ H$m {d‘moMZ {H$¶m J¶m&

lr Eg.Ama. ‘mohÝVr, ‘w»¶ g{Md, ‘ܶàXoe emgZ Ed§ Aܶj, ‘ܶàXoe amÁ¶ O¡d{d{dYVm ~moS>© Ûmam ŠbmB©‘oQ> M|O nwpñVH$m H$m {d‘moMZ&

‘moJcr g‘mMma nÌm| go

41

Page 52: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

42

JUV§Ì {Xdg na nm[aVmo{fH$ {dVaU26 OZdar 2019, JUV§Ì {Xdg Ho$ Adga na ‘ܶàXoe dZ {d^mJ Ho$ A§VJ©V dZ/dݶàmUr g§ajU, dm{ZH$s H$m¶m] Ed§ dZ g§dY©Z ‘| CËH¥$îQ> H$m¶© H$aZo dmco H$‘©Mm[a¶m| Ed§ A{YH$m[a¶m| H$s gyMr

1. lr g§Vmof {‘lm dZnmc n[ajoÌ ghm¶H$ ~IVJ‹T>2. lr O¶oe AÌo, dZajH$ drQ> à^mar n{W¶m

3. lr gamoO A§Jcm dZajH$ ~rQ> à^mar {dcmhm4. lr {~aOy KmQ>o J§Omar Mm¡H$s

1. lr e§H$a qgh Mm¡hmZ dZnmc2. lr g§O¶ aKwd§er dZajH$3. lr AZwamJ amoH$‹S>o dZajH$4. lr g{MZ àVmn Mm¡hmZ dZajH$5. lr gw^mfM§Ð nQ>oc dZajH$

6. lr O¶nmc qgh n§dma dZajH$7. lr ‘wHo$e Hw$‘ma ñWmB©H$‘u (dmhZ MmcH$)8. lr a{d {nVm gXm{ed nQ>oc gwajm l{‘H$9. lr àVmn qgh ~mñH$co ghm¶H$ Cn {ZarjH$10. lr amOoe {‘lm ~¡M Z§. 598 AmajH$

1. lr Jw‘mZ qgh ZaJoam dZjoÌnmc2. lr aKwd|Ð qgh amUmdV dZajH$3. lr {dO¶ Iån[a¶m dZajH$4. lr {dZmoX gh[a¶m dZajH$5. lr Zrcoe ^maVr dZajH$

6. lr amYw dmñH$co dZajH$7. lr‘Vr ê$nm ‘w{S>¶m dZajH$8. lr‘Vr {Z‘©cm IaVo dZajH$9. lr à‘|Ð ‘h|Ð dZajH$10. lr gwZrc C‘ao dZajH$

H$m¶m©c¶ àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ AZwg§YmZ {dñVma Ed§ cmoH$dm{ZH$s, ‘.à., ^monmc 1. lr gmo‘qgh ‘dr, Cn dZjoÌnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV BÝXm¡a2. lr gwZrc e‘m©, dZgodH$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV BÝXm¡a3. lr Amerf Hw$‘ma {~a{N>¶m, dZnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV O~cnwa 4. lr XrnZmam¶U {Vdmar, dZnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËVO~cnwa5. lr‘Vr {d‘cm n§dma dZnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV ~¡Vyc6. lr ho‘§V {~acm dZajH$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV IÊS>dm7. lr am‘{‘cZ ¶m{kH$ dZnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV ardm8. lr H¥$îUH$m§V ndma dZnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV aVcm‘9. lr {MÝ‘¶ {‘ñÌr dZgodH$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV aVcm‘10. lr O¶qgh Xmohao dZajH$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV Pm~wAm 11. lr dhrX ImZ dZnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV gmJa12. lr ndZ {Vdmar dZajH$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV gmJa13. lr amHo$e e‘m© dZnmc AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV ^monmc14. lr aUN>moa Xmg A{¾hmoÌr dZajH$ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma d¥ËV ^monmc

dZd¥ËV ^monmc Ho$ H$‘©Mmar1. lr H¥$îUJmonmc ^mJ©d, dZnmc dZ‘§S>c grhmoa2. lr ~¥Ooe Hw$‘ma amR>m¡a dZajH$ dZ‘§S>c grhmoa3. lr {dZmoX Hw$‘ma OmQ>d dZajH$ dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ^monmc

dZd¥ËV IÊS>dm

gm‘mݶ dZ‘§S>c IÊS>dm

gm‘mݶ dZ‘§S>c ~wahmZnwa

42

Page 53: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

43

4. lr AdZre {ÌnmR>r dZajH$ dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ^monmc5. lr e‘m©Z§X J¡ao, dZajH$, dZ {dhma amîQ´>r¶ CÚmZ ^monmc6. lr am‘nmc qgh amOnyV, dZajH$, dZ‘§S>c ^monmc7. lr ‘oh~y~ ‘mo. ImZ, dZnmc, dZ‘§S>c ^monmc8. lr ¶ed§V qgh n[ahma, dZajH$, dZ‘§S>c ^monmc9. lr‘Vr gwYm {dO¶ qgh ^Xm¡[a¶m, ghm¶H$ cmoH$ A{^¶moOZ A{YH$mar, ^monmc

AZwgÝYmZ {dñVma Ho$ amon{U¶m| H$mo {X¶m J¶m nwañH$ma AZwgÝYmZ {dñVma Ed§ cmoH$dmZrH$s emIm Ho$ A§VJV© 11 AZwgÝYmZ {dñVma d¥ËVmo§ ‘| pñWV 169 amon{U¶m| H$m df© 2018-19 hoVw H$m¶© Ho$ ‘wë¶m§H$cZ amonUr à~§YZ, CËH¥$îQ> nm¡Ym V¡¶mar, cwá àm¶ Ed§ g§H$Q>mnZ àOm{V Ho$ nm¡Yo H$s V¡¶mar, O¡d Cd©aH$m§o H$m Cn¶moJ, d‘u H$ånmoñQ> H$m {Z‘m©U, Cƒ JwUdÎmm H$m ~rO g§J«hU ,amonUr n¶©Q>Z Ed§ AYmog§aMZm {dH$mg Ho$ AmYma na {H$¶m J¶m, {Og‘o {ZåZ amon{U¶m| H$mo CËH¥$îQ> amon{U¶m| Ho$ {cE MwZm J¶m& nwañH$ma 26 OZdar Ho$ Cncj ‘| lr Oo.Ho$. ‘moh§Vr Ho$ Ûmam {X¶m J¶m&

àW‘ - ~‹S>Jm|Xm amonU AZwgÝYmZ {dñVma d¥Îm, B§Xm¡a

{ÛVr¶ - n[a¶Q> amonUr AZwgÝYmZ {dñVma d¥Îm, O~cnwa

V¥Vr¶ - O¶§VrHw§$O amonUr AZwgÝYmZ {dñVma d¥Îm,ardm

MVwW© - {jàm{dhma amonUr C‚m¡Z AZwgÝYmZ d¥Îm, aVcm‘

n§M‘ - Ah‘Xnwa amonUr, AZwgÝYmZ {dñVma d¥Îm, ^monmc

^maVr¶ dZ godm Ho$ A{YH$m[a¶m| H$s nXmoÝZ{V (OZdar-‘mM©)

1 lr ~¥Ooe Hw$‘ma {‘lm àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$

2 lr ^aV Hw$‘ma e‘m© àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, dZ {dH$mg {ZJ‘

3 lr {JaYa amd àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, amÁ¶ dZ AZwg§YmZ Ho$ÝÐ, O~cnwa

4 lr EZ.Eg. Sw§>J[a¶mc àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, H¡$ånm, gVnw‹S>m ^dZ, ^monmc

5 lr gwXrn qgh Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, ‘ܶ àXoe amÁ¶ dZ {dH$mg {ZJ‘, ^monmc

6 lr g˶mZ§X Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ g§MmcH$, CÚm{ZH$s {d^mJ, ^monmc

7 lr Amerf Hw$‘ma Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, Z‘©Xm KmQ>r {dH$mg àm{YH$aU, ^monmc

^maVr¶ dZ godm Ho$ A{YH$m[a¶m| H$s godm{Zd¥{V (OZdar-‘mM©)

1 lr ~r.E‘.Eg. amR>m¡a àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, AmB©grAmB©E‘AmoS>r, Mr’$ nm°{cgr ES>dmBOa, H$mR>‘mÝSy>, Zonmc

2 lr EZ.Eg. Sw§>J[a¶mc àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, ‘.à.amd{d{Z, ^monmc

3 gylr E. Jm¡V‘r Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, gm‘mݶ dZà~§YZ n[a¶moOZm, ^monmc

4 lr Ho$.nr. e‘m© ‘w»¶ dZ g§ajH$, {dH$mg ‘w»¶mc¶, ^monmc

5 lr‘Vr ho‘ÝVr d‘©Z Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$, ê$ac S>odcon‘|Q>, ^monmc

6 lr E‘.Ho$. nmR>H$ ‘w.d.g§./joÌ g§MmcH$, ~m§YdJ‹T> Q>mB©Ja [aOd©, C‘[a¶m

7 lr Ama.Ho$. lrdmñVd ‘w.d.g§., N>Vanwa

43

Page 54: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

44

A§Vam©îQ´>r¶ ‘{hcm {XdgdZ à~§YZ Ho$ joÌ ‘| CËH¥$îQ> H$m¶© H$aZo dmcr ‘{hcm dZH${‘©¶m| H$m gå‘mZAÝVam©îQ´>r¶ ‘{hcm {Xdg Ho$ Adga na ‘{hcmAm| Ho$ H$m¶©ñWc na c¢{JH$ CËnr‹S>Z ({ZdmaU, à{VfoY, à{VVmof) A{Y{Z¶‘, 2013 Ho$ g§~§Y ‘| OmJê$H$Vm H$m¶©H«$‘ H$m Am¶moOZ AmÝV[aH$ n[admX g{‘{V, dZ {d^mJ Ûmam {H$¶m J¶m&

àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ dZ ~c à‘wI lr Oo.Ho$. ‘mohÝVr Ho$ ‘w»¶ Am{V϶ ‘| Am¶mo{OV Bg H$m¶©H«$‘ ‘| àXoe Ho$ {d{^ÝZ joÌmr¶ dZ‘ÊS>cm| ‘| dZ gwajm ‘| H$m¶©aV² N>: ‘{hcm dZ A{YH$m[a¶m| Am¡a H$‘©Mm[a¶m| H$mo gå‘m{ZV {H$¶m J¶m& Bgr àH$ma amîQ´>r¶ ñVa na IocHy$X à{V¶mo{JVm ‘| dZ {d^mJ H$mo nXH$ {XcmZo dmcr Mma ‘{hcm H$‘©Mm[a¶m| H$mo ^r gå‘m{ZV {H$¶m J¶m&

Bg Adga na lr ‘moh§Vr Zo gå‘m{ZV ‘{hcm A{YH$m[a¶m| Ed§ H$‘©Mm[a¶m| H$mo ~YmB© XoVo hþE H$hm {H$ BZHo$ H$m¶m] go Aݶ dZH$‘u ^r ào[aV hm|Jo& H$m¶©H«$‘ ‘| gwlr nm¶c aOmdV dZn[ajoÌ A{YH$mar ~mcmKmQ> gm‘mݶ, gwlr J§Jr ^JV dZnmc ‘mYd amîQ´>r¶ CÚmZ, gwlr gacm nX²‘mH$a dZajH$ cIZmXm¡Z CËVa {gdZr dZ‘ÊS>c, gwlr nwînm e‘m©, dZajH$ {d{Xem dZ‘ÊS>c, gwlr eH§w$Vcm Jm¡S> dZnmc gm‘mݶ dZ‘ÊS>c H$Q>Zr, gwlr ê$nm ‘w{S>¶m dZajH$ ~wahmZnwa H$mo gå‘m{ZV {H$¶m J¶m& Bgr àH$ma gwlr gygr Omog’$, gwlr ê$~r H$m¡a, lr‘Vr aOZr gŠgoZm, lr‘Vr AZwamYm e‘m© H$mo amîQ´>r¶ ñVa na dZ IocHy$X à{V¶mo{JVm ‘| CËH¥$îQ> àXe©Z Ho$ {cE gå‘m{ZV {H$¶m J¶m&

H$m¶©H«$‘ ‘| àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ (CËnmXZ) lr Eg.nr. a¶mc, àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ (H$m¶© Am¶moOZm Ed§ dZ ^y-A{^coI) lr ~r.Ho$. {‘lm, VWm ‘w»¶mc¶ ‘| nXñW d[að> dZ A{YH$mar CnpñWV Wo& Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ Aܶj Am§V[aH$ n[admX g{‘{V lr‘{V g§OwŠVm ‘wX²Jc Zo ‘{hcmAm| Ho$ H$m¶©ñWc na hmo aho A˶mMma {ZdmaU hoVw {d{^ÝZ H$mZyZr à{H«$¶m Ho$ VhV àXm¶ g§ajU Cnm¶m| Ho$ g§~§Y ‘| OmZH$mar Xr& Bg Adga na {d{eîQ> A{V{W Ho$ ê$n ‘| S>m°. Jmonm nmÊS>o¶, godm{Zd¥ËV Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ Ed§ gwlr E. Jm¡V‘r, godm{Zd¥ËV Ana àYmZ ‘w»¶ dZ g§ajH$ ^r CnpñWV Wo&

44

Page 55: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

45

dZ-g§Xoed¥jmamonU H$s{O¶o, OZ {hV ‘| g§Xoe&

OrdZ gwI‘¶ hmo J¶m, gm’$ aI| n[adoe&&

dm¶w, A{¾, Oc Ord H$mo, dgwÝYam AmH$me&d¥j ê$n ^JdZ H$m, n§M VËd {dœmg&&

d¥j {dH$ën {dH$mg H$m, Ord-O§Vw H$m hoV&Üd{Z, Oc, dm¶w g§VwcZ, OZ OrdZ H$mo XoV&&

dZ g§ajU H$m¶© ‘|, ‘mZdVm H$m kmZ&OJV Ord H$m nmcZm, d¥j ‘moc nhMmZ&&

n¶m©daU ghm¶ ‘|, d¥j Yam n[adoe&{‘cH$a d¥j cJmB¶o, ‘mZd H$mo gÝXoe&&

d¥j aVZ OZ ‘yc h¡, Am¡f{Y A§J cJm¶o&na CnH$mar dm{ZH$s, OrdZ g’$c ~Zm¶o&&

dm¶w, A{¾, Oc g§VwcZ, Z^ go dfm© XmZ&{dœ Yam n¶m©daU, d¥j ê$n ^JdmZ&&

OÝ‘-‘aU H$s ¶mX ‘|, d¥j cJmE Ym‘&OrdZ Ho$ B{Vhmg ‘|, A‘a aho§Jo Zm‘&&

YaVr H$ho nwH$ma Ho$, gw{ZE ‘oao ^md&n‹S>Vr d¥j cJmB¶o, hmoJm Zht H$Q>md&

h[aV gÝXoe

Ordm‘¥V gyÌ(1)

JB©¶m Jmo~a Xg {H$cmo, AmR> {H$cmo Jmo‘yÌ&Jw‹S> ~ogZ Xmo-Xmo {H$cmo, Ordm‘¥V H$m gyÌ&&Ordm‘¥V H$m gyÌ, ~aJX Vco H$s ‘mQ>r&

AmYm {H$cmo {‘cmE§, Kmoc ‘| aho Zmqh Jm§R>r&&nmZr S´>‘ ^amE, {H$cmo Xmo gm¡ VH$ ^B¶m&Ordm‘¥V V¡¶ma, ‘WZ H$a aIZm N>B±¶m&&

(2)Ordm‘¥V Kmoc H$m, H$ao g^r à¶moJ&

CËnmXZ AÀN>m {‘co, H$‘ cmJV Cn¶moJ&&H$‘ cmJV Cn¶moJ, ’$gc Ho$ amoJ {‘Q>mE§&nm¡Y ~Zo ‘O~yV, CnO ‘| cm^ H$‘mE§&&

O¡{dH$ XoZm ImX, nm¡Y {hV ~Zm h¡ ea~V&AnZmE§ ¶h Kmoc, g§OrdZ Ordm‘¥V&&

- am‘ ghm¶ ¶mXd(dZnmc)

CnHo$ÝÐ X{V¶m, dZ AZwg§YmZ Ed§ {dñVma, d¥ËV ½dm{c¶a (‘.à.)

45

Page 56: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

46

AI~mam| Ho$ AmBZm| go

46

Page 57: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

4747

Page 58: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

4848

Page 59: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

49

dZm| H$m {dZme amoH| BÝh| AmJ go ~MmE±

dZmo ‘| AmJ cJZo Ho$ H$maU· {H$gmZmo§ Ûmam ’$gcm| Ho$ Adeof H$mo OcmZo Ho$

{cE cJmB© JB© AmJ H$m Aݶ joÌmo§ ‘| ’¡$cZm&· O§Jcm§o ‘| go JwOaVo g‘¶ Ocr hþB© ~r‹S>r

{gJaoQ> Ho$ Qw>H$‹S>o ’o$H$Zo go&· Hw$N> cmoJmo§ Ûmam ^y{‘ na Ad¡Y H$ãOm H$aZo

H$s Zr¶V go cJmB© JB© AmJ& · eamaVr VËdm| Ûmam OmZ~yPH$a cJmB© JB©

AmJ& · Madmhm| Ûmam cmnadmhr go OcmB© JB© AmJ&· Ad¡Y H$Q>mZ H$mo {N>nmZo Ho$ {cE cJmB© JB©

AmJ&· Amngr a§{Og ‘| cJmB© JB© AmJ&· Ad¡Y {eH$ma H$s {Z¶V go dݶ OÝVwAmo§ H$mo

^JmZo Ho$ {cE cJmB© JB© AmJ&

gmdYm{Z¶m§ Ed§ Cnm¶· {H$emZ ’$gcmo§ Ho$ Adeof IoVm| ‘| Z OcmE ~pëH$ h¡am|

H$aHo$ CZH$mo IoVm| ‘| X~m¶o§&· ¶{X H$moB© ì¶{º$ AmJ cJmZo H$s H$mo{ee H$aVm h¡ Vmo

Cgo g‘PmE§&· ¶{X Amn dZ ‘| ¶m dZ Ho$ {ZH$Q> AmJ cJr XoI| Vmo

har Q>h{Z¶m| go nrQ>H$a AmJ ~wPm¶o {ZH$Q>V‘ nw{cg Mm¡H$s ¶m dZ Mm¡H$s na gwMZm Xod|&

· AZOmZo ‘| gwcJVr ~r‹S>r, {gJaoQ> Am¡a ‘m{Mg H$s Vrcr dZ joÌ ‘| Z ’o$H|$& H$^r ^r AÀN>r Kmg Ho$ {cE O§Jc ‘| AmJ Z cJmE& g‘¶ ahVo hþE ’$m¶a cmBZ ~ZmH$a ¶m ’$m¶a cmBZ H$s g’$mB© H$ao§&

· g‘mݶ OmZ H$mo {e{jV H$a| d CZH$m {dœmg OrV|&· dZ g{‘{V¶m| d J«m‘ g^mAmo§ Ho$ gh¶moJ go AmJ cJZo

Ho$ H$maUm| na amoH$ cJmE§&

Page 60: ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe · ‘ܶàXoe emgZ dZ {d^mJ MADHYA PRADESH VANANCHAL SANDESH OZdar-‘mM©, 2019 January-March, 2019 ‘ܶàXoe dZm§Mc g§Xoe RNI Reference No : 1322876

50

Published by :- APCCF (R/E) on behalf of MP Forest Department. Printed by :- Super Printers & Plastics Works on behalf of Madhya Pradesh Madhyam.

Printed at :- Super Printers & Plastics Works, Plot No. 22 Nadeem House, Press Complex Zone 1 MP Nagar, Bhopal. Published at Room No. 140, Prachar Prasar Prakosth, Satpura Bhawan, Bhopal, M.P.

Email :- [email protected], Contact No. 0755-2524293, Editor :- Dr. P.C. Dubey, APCCF (R/E)

A‘amdV amonUr, ^monmc d¥Îm


Recommended