Date post: | 20-Feb-2018 |
Category: |
Documents |
Upload: | doctorkawaii |
View: | 231 times |
Download: | 0 times |
of 22
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
1/22
ASPEK HUKUM TERHADAP ABORTUS PROVOCATUS
DALAM PERUNDANG-UNDANGAN DI INDONESIA
Lukman Hakim Nainggolan
Dosn !akul"as Hukum Uni#$si"as Suma"$a U"a$a
A%s"$a&"' T(s )a*s+ mass m)ia "($oug( n,sa$+ "l#ision n,s+ an)
$a)io gi#s us in.o$ma"ion a%ou" &$ims an) la,%$ak$ su&( as mu$)$$+
s"aling+ )&"ion an) $a an) a%o$"ion/ A%o$"ion is on o. a s$ious &$im
%si)s o"($s &$ims su&( as mu$)$$+ s"aling+ )&"ion an) $a/ I" &an
&lassi.* as a s$ious &$ims %&aus "($ is a %a%* "(a" &a$$iag in a mo"($0s
,om% %&om a #i&"im/T( $son ,(o )on "( a%o$"ion "($a" in &$iminal la,
san&"ion ,(i&( is no" lig(" sn"n&/ C$iminal la, 1KUHP2 (as $uls a%ou"
a%o$"ion in s&"ion 345-346 KUHP/
Ka"a kun&i' Ask Hukum+ A%o$"us P$o#o&a"us+ Un)ang-Un)ang/
D,asa ini %an*ak m%$i"aan mlalui m)ia massa %aik m)ia lk"$onik
mauun
m)ia &"ak *ang )i,a$nai )ngan %an*akn*a k7a(a"an )an langga$an+
misaln*a
m%unu(an+ n&u$ian+ niuan+ $kosaan+ a%o$si )an lain s%again*a/ Ka"a
a%o$si "n"u
"$%a*ang kng$ian *ang "$ama" sanga" %agi uma" manusia )i mana 7anin *ang
"i)ak %$)osa
mn7a)i ko$%an/ Ol( ka$na i"u a%o$si )iklasi8kasikan s%agai k7a(a"an s$ius )an
%agi
lakun*a )ian&am sanksi i)ana/ Mnu$u" Ki"a% Un)ang-Un)ang Hukum A&a$a
Pi)ana
1KUHAP2 *ang )iun)angkan )alam Un)ang-Un)ang No/9 Ta(un :69: )inilai s%agai
sala(
sa"u $o)uk (ukum %angsa In)onsia *ang mmun*ai $)ika" s%agai ka$*a
agung )i mana
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
2/22
KUHAP sanga" mm$(a"ikan (ak-(ak sso$ang *ang "$sangku" "in)ak i)ana+
mulai )a$i
$oss n*i)ikan+ m$iksaan )i )an nga)ilan+ n7a"u(an (ukuman samai
as&a
$si)angan *ai"u laksanaan u"usan/ Ki"a% Un)ang-Un)ang Hukum Pi)ana
1KUHP2 "la(
mnga"u$ "n"ang a%o$si *ai"u a)a Pasal 345 ; 346 KUHP/ Pa)a Pasal 345 KUHP
mngaskan %a(,a so$ang ,ani"a *ang snga7a mngugu$kan a"au mma"ikan
kan)ungann*a
a"au mn*u$u( o$ang lain un"uk i"u+ )ian&am i)ana n7a$a aling lama ma"
"a(un/ Dngan
)mikian )aa" )ik"a(ui a%o$si mnu$u" kons"$uksi *u$i)is $a"u$an $Un)ang-Un)angan )i
In)onsia 1KUHP2 a)ala( "in)akan mnggugu$kan a"au mma"ikan kan)ungan *ang
)ilakukan
ol( so$ang ,ani"a a"au o$ang *ang )isu$u( mlakukan i"u/
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
3/22
*ang )ika"go$ikan s%agai k7a(a"an+ %aik k7a(a"an "$(a)a ksusilaan mauun
k7a(a"an
"$(a)a n*a,a+ )aa" )ian&am )ngan sanksi i)ana n7a$a a"au )n)a/
S)angkan "in)ak @URNAL EUALIT+ Vol/ :: No/ Agus"us 5
6
i)ana a%o$si *ang )ika"go$ikan s%agai langga$an )ian&am )ngan i)ana
ku$ungan a"au
)n)a s$"i *ang )i"uangkan )alam Pasal 3 KUHP/ P$un)ang-un)angan i)ana
)i
In)onsia *ang mnga"u$ a%o$si "ana kk&ualian sanga" m$sa(kan )ok"$ a"au
a(li m)is
In)onsia *ang %k$7a/ Tu7uan a(li m)is *ang u"ama un"uk mn*lama"kann*a,a asin
"i)ak akan "$&aai ka$na 7ika a(li m)is mnggugu$kan kan)ungan un"uk
kslama"an i%u
maka a(li m)is "$s%u" "$an&am sasnksi i)ana+ ""ai kalau a(li m)is "i)ak
mlakukan (al
i"u maka n*a,a asin )alam (al ini i%u )aa" "$an&am kma"ian+ (al ini
m$uakan
$)%a"an )i )alam (a"i nu$ani m)is k(ususn*a )an mas*a$aka" a)a umumn*a/
A%o$si )alam $un)angan m)is %a$u )ia"u$ kmu)ian )i )alam UU No/3 Ta(un
:66
"n"ang Ks(a"an+ )alam Pasal : %s$"a n7lasann*a/ Dalam Pasal "$s%u"
)i7laskan
%a(,a =Tnaga ks(a"an )aa" mlakukan "in)akan m)is )alam ka)aan )a$u$a"
un"uk
mn*lama"kan i%u )an a"au 7anin a"as $"im%angan "im a(li m)is )an )ngan
$s"u7uan
i%u (amil a"au klua$gan*a>/ Tin)akan m)is *ang )ilakukan ol( "naga m)is
(a$us
%$)asa$kan in)ikasi m)is )an a"as $s"u7uan "im a(li/ In)ikasi m)is a$"in*a
sua"u ka)aan
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
4/22
a"au kon)isi *ang %na$-%na$ mng(a$uskan )iam%il "in)akan m)is "$"n"u+
s%a% "ana
"in)akan m)is "$"n"u i%u (amil )a a"au 7aninn*a "$an&am %a(a*a kma"ian+
s)angkan *ang
)imaksu) )ngan "naga ks(a"an a)ala( "naga *ang mmiliki ka(lian )an
k,nangan
*ang mlakukann*a a)ala( )ok"$ a(li k%i)anan )an n*aki" kan)ungan/
P$a"u$an
$un)ang-un)angan i)ana "n"ang a%o$si )i In)onsia sanga" k"a"+ ""ai )alam
$km%angann*a "in)akan a%o$si *ang %$"n"angan )ngan (ukum "$7a)i )i
mana-mana+
%an*ak .ak"o$ )an sis"m nilai *ang mn*%a%kan mluasn*a a%o$si )i In)onsia+misaln*a
kgagalan ala" kon"$assi *ang )ilakukan i%u-i%u *ang mm$ak"ikkan klua$ga
%$n&ana/
!ak"o$ lain a)ala( mn*angku" (u%ungan $ma7a *ang smakin %%as )ngan
la,an 7nis
mskiun m$ka %lum %$s"a"us ka,in/ P$ilaku sksual *ang smakin %%as
"$s%u" sanga"
$n"an )ngan "ingka" a%o$si *ang "inggi )i In)onsia/ P$u%a(an sika )an $ilakusksual ini
)aa" mngaki%a"kan ningka"an masala(-masala( sksual s$"i a%o$si+
n*aki" klamin
)an masala( k(amilan *ang "i)ak )ik(n)aki+ ,alauun )alam
$km%angann*a "in)akan
a%o$si ""a )iknai "in)ak i)ana %agi *ang mlakukann*a ""ai masi( sa7a
%an*ak *ang
mlakukann*a )i In)onsia/ Samai "a(un :669 )i In)onsia )i$ki$akan s7u"a
a%o$si "i)ak
aman 1unsa. a%o$"ion2 )ilakukan "ia "a(un/ Hal ini )iungkakan )alam )ikusi
"$%a"as
mngnai a%o$si "i)ak aman *ang )islngga$akan P$kumulan Klua$ga
B$n&ana
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
5/22
In)onsia 1PKBI2 "anggal 4 A$il :669 )i @aka$"a/ A%o$si a)a saa" ini mmang $o
)an
kon"$a )i "nga( mas*$aka"+ a)a *ang $o a%o$si *ai"u mas*a$aka" *ang ingin
mlgalkan
a%o$si )an a)a *ang kon"$a "$(a)a a%o$si *ai"u golongan *ang mnn"ang
"in)akan a%o$si/
S$ing kali $)a"an i"u "$usa" a)a )ua ku"u%/ Ku"u% $"ama %$a$gumn"asi
%a(,a
a%o$si m$uakan (ak+ maka a%o$si *ang aman mn7a)i (ak ula/ Ku"u% k)ua
mm$"a(ankan a%o$si s%agai langga$an nilai sosial/ !ak"a mnun7ukkan
%a(,a In)onsia
"i)ak %$a)a a)a k)ua-)uan*a/ Pla*anan a%o$si "i)ak a)a+ ""ai a%o$si)ilakukan s&a$a
)iam-)iam )an mmun*ai an&aman k"i)akamanan/
A%o$"us $o#o&a"us *ang )iknal )i In)onsia )ngan is"ila( a%o$si %$asal )a$i
%a(asa
la"in *ang %$a$"i nggugu$an kan)ungan ka$na ksnga7aan/ A%o$"us P$o#o&a"us
m$uakan
sala( sa"u )a$i %$%agai ma&am 7nis a%o$"us/ Dalam kamus La"in - In)onsia
sn)i$i+ a%o$"us
)ia$"ikan s%agai ,ila)a( s%lum ,ak"un*a a"au kgugu$an/ Png$"ian a%o$si
a"au A%o$"us
P$o#o&a"us a)ala( ng(n"ian a"au nglua$an (asil k(amilan )a$i $a(im
s%lum ,ak"un*a
1Kusma$i*an"o+ ' 32/ Dngan ka"a lain =nglua$an> i"u )imaksu)kan %a(,a
klua$n*a
7anin )isnga7a )ngan &amu$ "angan manusia+ %aik mlalui &a$a mkanik+ o%a"
a"au &a$a
lainn*a/ Png$"ian A%o$"us P$o#o&a"us mnu$u" $umusan Pasal 345 Ki"a% Un)ang-
Un)ang
Hukum Pi)ana a)ala( =So$ang ,ani"a *ang snga7a mnggugu$kan a"au
mma"ikan
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
6/22
kan)ungannn*a a"au mn*u$u( o$ang lain un"uk i"u+ )in&am )ngan i)ana n7a$a
maksimal Lukman Hakim Nainggolan' Ask Hukum "$(a)a A%o$"usF
65
ma" "a(un>/ Da$i ng$"ian *ang )imaksu) )alam Pasal 345 Ki"a% Un)ang-
Un)ang Hukum
Pi)ana *ang slan7u"n*a )ia"u$ )ala KUHP "$s%u"+ maka *ang )ian&am i)ana
a)ala(' :2
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
7/22
mn*%a%kan gugu$ a"au ma"in*a kan)ungan/
Sso$ang )ika"akan "la( lakukan k7a(a"an a%o$si+ aa%ila o$ang "$s%u" "la(
mmnu(i unsu$-unsu$ *ang "$)aa" )alam Pasal 345 KUHP "$s%u"/ Mskiun
)mikian
)alam Pasal 34 A*a" 1:2 KUHP *ang mn*%u"kan =Ba$ang siaa )ngan snga7a
mn*%a%kan gugu$ a"au ma"in*a kan)ungan so$ang ,ani"a "i)ak )ngan iin
,ani"a "$s%u"+
)ii)ana )ngan n7a$a maksimal )ua %las "a(un/ @a)i )a$i %un*i a)al "$s%u"
)i a"as
)i"am%a(kan laku a%o$si "i)ak (an*a ,ani"a (amil a"au o$ang *ang )isu$u(
lakukan i"u+
""ai 7uga ol( o$ang *ang "ana iin ,ani"a (amil "$s%u" "la( mlakukan "in)ak
i)ana
a%o$si/ Unsu$ $"ama "in)ak i)ana a%o$si *ang )ia"u$ )alam Pasal 345 KUHP iala(
unsu$
=,ani"a a"au o$ang lain *ang )isu$u( lakukan un"uk i"u> 1su%7k "in)ak i)ana2/
Dalam KUHP
mmang "i)ak a)a n7lasan *ang 7las "n"ang (al ini+ namun ,ani"a (amil )aa"
)ia$"ikan
*ang sl "lu$n*a "la( )i%ua(i ol( sl s$ma s(ingga "i)ak mngalami
mns"$uasi (ingga
mla(i$kan kan)ungann*a a"au )ngan ka"a lain ,ani"a (amil a)ala( ,ani"a *ang
)ikan)ungann*a "$)aa" 7anin )a$i (a$i $"ama s"la( m%ua(an samai
mla(i$kan/
S)angkan o$ang *ang )isu$u( lakukan un"uk i"u a)ala( o$ang *ang )ngan
$s"u7uan ,ani"a
(amil "$s%u" mlakukan "in)ak i)ana a%o$si+ misaln*a' )ok"$+ %i)an+ 7u$u o%a"+)ukun+ a"au
o$ang *ang mmun*ai kmamuan un"uk i"u/ Unsu$ k)ua )a$i "in)ak i)ana *ang
)ia"u$
)alam Pasal 345 a)ala( unsu$ =)ngan snga7a>/ ang )imaksu) )ngan
=snga7a> a)ala(
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
8/22
mmun*ai nia" a"au kinginan un"uk mlakukan ssua"u/
maksu)n*a 7anin *ang %$a)a )i )alam kan)ungan ,ani"a "$s%u" klua$ s%lum
,ak"un*a
"i%a aki%a" aksaan a"au "in)akan *ang )ilakukan )ngan snga7a+ s(ingga 7anin
"$s%u"
gugu$ a"au ma"i/ A%o$si *ang )ia"u$ )alam Pasal 345 KUHP %$%)a )ngan
k7a(a"an *ang
)ia"u$ )alam Pasal 34: KUHP *ang %$%un*i =So$ang i%u *ang+ ka$na "aku" akan
k"a(uan
mla(i$kan anak+ a)a saa" anak )ila(i$kan a"au "i)ak lama kmu)ian+ )ngan
snga7a
m$amas n*a,a anakn*a+ )ian&am ka$na mm%unu( anak sn)i$i+ )ngan
i)ana n7a$a
aling lama "u7u( "a(un>/ Mnu$u" n7lasan Pasal "$s%u"+ *ang )ian&am
(ukuman )alam
Pasal ini a)ala( so$ang i%u *ang mm%unu( anakn*a sn)i$i+ k"ika anak i"u
)ila(i$kan a"au
%%$aa saa" kmu)ian s"la( anak i"u )ila(i$kan+ k$ana "aku" akan k"a(uan
ol( o$ang
lain/ A%o$si *ang )imaksu) )alam Pasal 345 KUHP (an*a mn&aku mnggugu$an
kan)ungan
ka$na ksnga7aan sa7a a%o$"us $o#o&a"us+ s)angkan nggugu$an kan)ungan
s&a$a
alamia( a"au kgugu$an "i)ak )aa" )imaksu) s%agai sala( sa"u "in)ak i)ana
ka$na "i)ak
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
9/22
mn&aku unsu$ *ang "$)aa" )alam KUHP *ai"u unsu$ ksnga7aan/ A)a %%$aa
is"ila( @URNAL EUALIT+ Vol/ :: No/ Agus"us 5
6
un"uk mn*%u" klua$n*a konssi a"au m%ua(an s%lum usia k(amilan
minggu *ang
%iasa )is%u" a%o$si 1a%o$"ion2+ )i an"a$an*a' A%o$"ion &$iminalis+ *ai"u
nggugu$an kan)ungan
s&a$a %$"n"angan )ngan (ukum A%o$"ion Eugni&+ *ai"u nggugu$an
kan)ungan un"uk
mn)aa" k"u$unan *ang %aik A%o$"ion in)u&)? $o#ok)? $o#o&a"us+ *ai"u
nggugu$an
kan)ungan ka$na )isnga7a A%o$"ion Na"u$al+ *ai"u nggugu$an kan)ungans&a$a alamia(
A%o$"ion Son"anous+ *ai"u nggugu$an kan)ungan s&a$a "i)ak )isnga7a )an
A%o$"ion
T($au"i&+ *ai"u nggugu$an kan)ungan )ngan "u7uan un"uk mn7aga
ks(a"an sang i%u/
1Sokan"o+ :696+ )iku"i ol( Eko"ama+ :2/ Pngugu$an kan)ungan )aa"
)iklomokkan
k )alam )ua 7nis *ang %$%)a' :2 A%o$"us Son"an+ *ai"u nggugu$ankan)ungan *ang
"$7a)i s&a$a alamia( "ana a)a usa(a )a$i lua$ a"au &amu$ "angan manusia+
mliu"i a%o$"ion
son"anous 1nggugu$an kan)ungan s&a$a "i)ak )isnga7a2)an a%o$"ion
na"u$al
1nggugu$an s&a$a alamia(2/ Dalam )unia k)ok"$an 7uga is"ila( a%o$"us
(a%i"ualis un"uk
mn*%u" $muan *ang s"ia kali mngalami kgugu$an/ Kgugu$an ini
%iasan*a "$7a)i
a)a saa" kan)ungan %$usia lima minggu 1(ai) "$lam%a" sa"u minggu2 samai
minggu k-:5/
A%o$"us (a%i"ualis m$uakan sala( sa"u 7nis a%o$"ion na"u$al ka$na "$7a)i
s&a$a alami
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
10/22
"ana )ik"a(ui n*%a%n*a/ 2 A%o$"us P$o#o&a"us+ *ai"u nggugu$an
kan)ungan *ang
)isnga7a+ "$7a)i ka$na a)an*a $%ua"an manusia *ang %$usa(a mnggugu$kan
kan)ungan
*ang "i)ak )iinginkan+ mliu"i' a2 A%o$"us P$o#o&a"us M)i&inalis+ ai"u
nggugu$an
kan)ungan *ang )ilakukan %$)asa$kan alasan? $"im%angan m)is/ Con"o(n*a
a)ala(
a%o$"us $o#o&a"us "($au"i&us 1nggugu$an kan)ungan un"uk mn*lama"kan
7i,a si i%u2/
%2 A%o$"us P$o#o&a"us C$iminalis+ ai"u nggugu$an kan)ungan *ang )ilakukan
)ngan
snga7a mlangga$ k"n"uan (ukum *ang %$laku/ Mislan*a' a%o$"ion
in)u&)?a%o$"ion
$o#ok) 1nggugu$an kan)ungan *ang )isnga7a %$%agai alasan lainn*a+
misaln*a malu
a)a ""angga+ %lum mamu s&a$a konomi+ )an s%again*a2/ 1Sokan"o+ :6962/
Pngugu$an kan)ungan *ang "$7a)i s&a$a alamia( "ana a)a usa(a )a$i lua$ a"au
&amu$ "angan manusia mnu$u" Ki"a% Un)ang-Un)ang Hukum Pi)ana "i)ak )aa"
)ii)ana
ka$na "i)ak mngan)ung unsu$ ksnga7aan/ Dalam usia *ang sanga" mu)a
kgugu$an )aa"
sa7a "$7a)i+ misaln*a ka$na ak"i#i"as i%u *ang mngan)ung "$lalu %$l%i(an+
s"$ss %$a"+
%$ola($aga *ang mm%a(a*akan kslama"an 7anin s$"i %$s)a )an
s%again*a/
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
11/22
A"u$an umum "n"ang a%o$si slain )ia"u$ )alam Ki"a% Un)ang-Un)ang Hukum
Pi)ana
7uga )ia"u$ )alam Pasal : Un)ang-Un)ang No/3 Ta(un :66 Tn"ang Ks(a"an/
K"n"uan
mngnai a%o$"us $o#o&a"us )alam KUHP )aa" )ili(a" )alam BAB JIV Buku k)ua
"n"ang
k7a(a"an ksusilaan k(ususn*a Pasal 6 )an BAB JIJ Buku k)ua KUHP
k(ususn*a Pasal
345+ 34+ 349+ )an 346 KUHP/ Pnga"u$an KUHP mngnai =nggugu$an
kan)ungan> a)ala(
s%agai %$iku"' a2 Pnggugu$an kan)ungan ol( si i%u "la( )ia"u$ )alam Pasal 345
KUHP+ %2
nggugu$an kan)ungan ol( o$ang lain "ana iin $muan *ang mngan)ung
*ang )ia"u$
)alam Pasal 34 KUHP+ &2 ngugu$an kan)ungan )ngan iin $muan *ang
mngan)ung
*ang )ia"u$ )alam Pasal 349 KUHP/ 1Ma$aung+ 2/ A)a $samaan )an
$%)aan an"a$a
m%unu(an anak )ngan nggugu$an a"au m%unu(an kan)ungan/ P$samaan
an"a$a
m%unu(an anak )ngan nggugu$an a"au m%unu(an kan)ungan iala(+
%a(,a (a$us a)a
kan)ungan 1#$u&("2 )an %a*i 1kin)2 *ang (i)u )an *ang kmu)ian )ima"ikan/
P$samaan
inila( *ang 7uga mn*%a%kan "in)ak i)ana nggugu$an 1a%o$"us2 )imasukkan
)alam "i"l
JIJ %uku II KUHP "n"ang k7a(a"an "$(a)a n*a,a o$ang/ P$%)aan okok
an"a$a
m%unu(an anak )an nggugu$an kan)ungan iala(+ %a(,a )alam m%unu(an
anak (a$us Lukman Hakim Nainggolan' Ask Hukum "$(a)a A%o$"usF
69
a)a %a*i *ang la(i$ )an (i)u+ s)angkan )alam mnggugu$kan a"au mma"ilkan
kan)ungan+
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
12/22
aa *ang klua$ )a$i "u%u( i%u a)ala( sua"u kan)ungan+ *ang (i)u ""ai %lum
7a)i %a*i
1on#ol)$agn #$u&("2 a"au %lum la(i$/ P$%)aan inila( *ang mn*%a%kan
maksimum a)a
a%o$"us 1ma" "a(un2 l%i( $ingan a)a m%unu(an anak 1"u7u( "a(un2/
1P$o)7o)iko$o+ :692/
Pnggugu$an kan)ungan *ang )ilakukan %$)asa$kan alasan )an $"im%angan
m)is
"la( )ia"u$ )alam Pasal : UU No/3 Ta(un :66 Tn"ang Ks(a"an/ Dalam A*a"
1:2 Pasal
"$s%u" %$%un*i =Dalam ka)aan )a$u$a" s%agai ua*a un"uk mn*lama"kan
7i,a i%u (amil
)an a"au 7aninn*a+ )aa" )ilakukan "in)akan m)is "$"n"u>/ Da$i %un*i A*a" 1:2
Pasal "$s%u"
)aa" )ik"a(ui %a(,a nggugu$an kan)ungan )aa" )ilakukan aa%ila "in)akan
m)is i"u
(a$us )ilakukan+ *ai"u s%agai ua*a un"uk mn*lama"kan 7i,a i%u (amil )an a"au
7aninn*a/
A)aun n7lasan )a$i A*a" "$s%u" mn*a"akan =Tin)akan m)is "$"n"u )alam
%n"uk
nggugu$an kan)ungan )ngan alasan aaun )ila$ang ka$na %$"n"angan
)ngan no$ma
(ukum+ no$ma agama+ no$ma ksusilaan+ )an no$ma ksoanan/ Namun+ )alam
ka)aan
)a$u$a" s%agai ua*a mn*lama"kan n*a,a i%u (amil )an a"au 7anin *ang
)ikan)ungn*a
)aa" )iam%il "in)akan m)is "$"n"u/ Mli(a" $umusan A*a" 1:2 Pasal : Un)ang-
Un)ang
Nomo$ 3 "a(un :66 %s$"a n7lasann*a )i a"as+ "amakla( %a(,a a)a
)asa$n*a Un)angUn)ang "$s%u" 7uga mnganu" a%o$"us $o#o&a"us &$iminalis+
k&uali un"uk 7nis a%o$"us
$o#o&a"us "($au"i&us/ T$li(a" kalau nga"u$an a%o$"us mnu$u" Un)ang-
Un)ang Nomo$
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
13/22
3 Ta(un :66 Tn"ang Ks(a"an 7uga "$ama" limi"a"i.+ s%a% %$)asa$kan u$aian
)i a"as+
a%o$"us $o#o&a"us m)i&inalis (an*a )aa" )ilakukan 7ika n*a,a i%u "$an&am
%a(a*a mau"/
Pn)aa" *ang sama 7uga )ikmukakan ol( Da$,in+ *ang mn*a"akan %a(,a
Un)angUn)ang Ks(a"an No/3 Ta(un :66 (an*a )aa" mm%na$kan a%o$si 7ika
)ilakukan s%agai
"in)akan )a$u$a" un"uk mn*lama"kan n*a,a i%u/ Dilua$ i"u+ $"olongan a%o$"us
)ika"go$ikan s%agai "in)ak k$iminal/ Hukum a%o$si *ang sanga" $s"$ik"i. ini
"$n*a"a "i)ak
mm%ua" angka a%o$si )i In)onsia $n)a(/ Hukum ini (an*a mm%ua" $"olongan
a%o$si
*ang aman suli" )i$ol( ol( $muan *ang mngalami k(amilan "i)ak
)ik(n)aki/
1Da$,in+ 2/
Pnggugu$an kan)ungan *ang )isnga7a )ngan mlangga$ %$%agai k"n"uan
(ukum
1a%o$"us $o#o&a"us &$iminalis2 *ang "$)aa" )alam KUHP mnganu" $insi =illgal
"ana
k&uali> )inilai sanga" mm%$a"kan a$am)is )alam mlakukan "ugasn*a/ Pasal"n"ang
a%o$si *ang )ia"u$ )alam Ki"a% Un)ang-Un)ang Hukum Pi)ana 7uga %$"n"angan
)ngan
Pasal : UU No/3 Tn"ang Ks(a"an+ )i mana )alam sa"u sisi mla$ang
)ilakukann*a a%o$si
)alam sgala alasan )an )i sisi lain mm$%ol(kan ""ai a"as in)ikasi m)is
un"uk
mn*lama"kan i%u (amil )an a"au 7anin/ Mnu$u" Kusumo *ang )iku"i )alam %uku
Eko"ama+
mn*a"akan )isini %$laku asas l os"$io$i )$oga" lgi $io$i/ Asas ini
%$anggaan %a(,a
7ika )iun)angkan $a"u$an %a$u )ngan "i)ak mn&a%u" $a"u$an lama *ang
mnga"u$ ma"$i
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
14/22
*ang sama )an k)uan*a saling %$"n"angan sa"u sama lain+ maka $a"u$an *ang
%a$u ini
mngala(kan a"au mlumu(kan $a"u$an *ang lama/ 1Eko"ama+ :' 2/
Dngan )mikian+
Pasal : Un)ang-Un)ang Nomo$ 3 Ta(un :66 Tn"ang Ks(a"an *ang mnga"u$
"n"ang
a%o$"us $o#o&a"us m)i&inalis ""a )aa" %$laku )i In)onsia mskiun
s%na$n*a a"u$an
i"u %$"n"angan )ngan $umusan a%o$"us $o#o&a"us &$iminalis mnu$u" KUHP/
TUNTUTAN PERKEMBANGAN MASARAKAT TERHADAP PENGATURAN
HUKUM TENTANG ABORTUS PROVOCATUS DI INDONESIA
Dalam $a"u$an $un)ang-un)angan i)ana )i In)onsia mmang mla$ang
"in)akan
a%o$si k&uali "in)akan a%o$"us $o#o&a"us m)i&inalis?"($au"i&us+ ""ai )alam
kn*a"aann*a )i mas*a$aka" masi( %an*ak "$7a)i kasus a%o$si )an a)a 7uga *ang
s&a$a
"$ang-"$angan mlakukan $ak"ik a%o$si/ A)a is"ila( *ang )iakai )alam
mas*a$aka" saa" ini
un"uk mlakukan a%o$si *ai"u )"$minasi k(amilan a"au mns"$ua"ion $gula"ion/A%o$si
mmang mngun)ang %an*ak kon"$o#$si+ misaln*a mngnai (ak 7anin )an (ak
i%u (amil+ @URNAL EUALIT+ Vol/ :: No/ Agus"us 5
66
a"au mngnai kons a,al k(i)uan+ aaka( s7ak "$7a)in*a konssi a"au
%%$aa
minggu?%ulan s"la( i"u/ P$%)aaan an)angan inila( *ang mn*%a%kan
"im%uln*a )ua
ali$an *ang mm$)%a"kan masala( a%o$si/ Mnu$u" K/ B$"ns+ G$akan P$o Li.
mnkankan (ak 7anin un"uk (i)u/ Bagi m$ka mnga%o$si 7anin sama )ngan
m%unu(an
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
15/22
1mu$)$2 g$akan P$o C(oi& mng)ankan ili(an si $muan mau
mlan7u"kan
k(amilann*a a"au mngak(i$in*a )ngan a%o$si/ Bagi m$ka $muan
mmun*ai (ak
un"uk mmili( an"a$a )ua kmungkinan i"u+ o$ang lain )alam masala( ini "i)ak
)aa" iku"
&amu$/ !o$um Ks(a"an P$muan mngusulkan lgalisasi a%o$si s$"i *ang
)iku"i ol(
K/ B$"ns' :2 A%o$si (an*a )i$ak"ikkan )alam klinik a"au .asili"as ks(a"an *ang
)i"un7uk
ol( m$in"a( )an o$ganisasi-o$ganisasi $o.si m)is 2 A%o$si (an*a )ilakukan
ol(
"naga $o.ssional *ang "$)a."a$ )an mm$ol( iin un"uk i"u+ *ai"u )ok"$
ssialis
k%i)anan )an ginkologi a"au )ok"$ umum *ang mmun*ai kuali8kasi un"uk i"u
32 A%o$si
(an*a )ilakukan a)a usia k(amilan ku$ang )a$i : minggu 1un"uk usia )i a"as :
minggu %ila
"$)aa" in)ikasi m)is2 42 Ha$us )is)iakan konsling %agi $muan s%lum
)an ssu)a(
a%o$si 2 Ha$us )i""akan "a$i. %aku *ang "$7angkau ol( sgala laisan
mas*a$aka"/
1B$"ns+ 2/
P$"n"angan an"a$a an)angan "$s%u" mmang masi( )i$asakan samai
ska$ang+
""ai samai ska$ang %lum a)a m&a(an *ang o%7k"i. *ang (a$us )iili( ol(
mas*a$aka"
k(ususn*a %agi m$ka *ang mngalami k(amilan *ang "i)ak )ik(n)aki/
S%na$n*a+
%%$aa Nga$a *ang "la( mlgalkan a%o$si mm%$i ili(an *ang la*ak %agi
i%u-i%u *ang
mmiliki anak )i lua$ nika(/ Slain "$s)ian*a klinik a%o$si )i mana-mana+ 7ika
$muan
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
16/22
mmu"uskan mn*iman 7anin *ang )ia kan)ung+ %iasan*a "$s)ia )ua al"$na"i.'
s%agai
singl mo"($+ a"au nga"u$an a)osi un"uk %a*i "$s%u"/ S%agai singl mo"($
)ia %s$"a
%a*in*a akan mn)aa"kan )ukungan ma"$ial+ s$"i "un7angan makanan+
ks(a"an+ %ia*a
(i)u %a(kan skola( %agi anak )a$i m$in"a(/ T"ai m$in"a( In)onsia "i)ak
akan
mamu mlakukan (al "$s%u" mli(a" $konomian Nga$a *ang s)ang
mngalami k$isis+
7angankan mng(a$akan "un7angan+ $lakuan manusia,i un suli" )i )aa" %agi
$muan
*ang %$nasi% s$"i ini/ P$)%a"an an"a$a an)angan $o li. )an $o &(oi&
mmang "i)ak
akan $na( slsai )an m$uakan ili(an suli" %agi mas*a$aka" *ang mngalami
k(amilan
*ang "i)ak )ik(n)aki/ Pokok )a$i $masala(an a%o$"us $o#o&a"us ini a)ala(
ka$na a)an*a
k(amilan *ang "i)ak )ik(n)aki+ )an un"uk mn&ga( k(amilan *ang "i)ak
)ik(n)aki
"$s%u" (a$us a)a ua*a-ua*a )a$i m$in"a( )an mas*a$aka" )alam mn&ga(
$masala(an ini/ Sala( sa"u ua*a *ang )aa" )ilakukan a)ala( mlakukan
$u%a(an *ang
l%i( $og$si. ka$a( $luasan akss nggunaan kon"$assi ka)a smua
$muan *ang
o"nsial mngalami k(amilan+ "i)ak (an*a a)a asangan $smi/ ana a)an*a
k%$anian
un"uk mlakukan $u%a(an s$"i i"u+ angka k(amilan *ang "i)ak )ik(n)aki
akan ""a
"inggi/ T"ai aa%ila $muan "la( "$lan7u$ mngalami k(amilan *ang "i)ak
)ik(n)aki+
(al *ang $lu )i$"im%angkan $muan "$s%u" a)ala( masa )an anak )an
masa )an
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
17/22
$muan *ang mla(i$kan anak "$s%u"/
!AKTOR PENEBAB TER@ADINA TINDAK PIDANA ABORTUS PROVOCATUS
A%o$"us $o#o&a"us %$km%ang sanga" sa" )alam mas*a$aka" In)onsia+ (al ini
)is%a%kan %an*akn*a .a&"o$ *ang mmaksa laku )alam mas*a$aka" un"ukmlakukan (al
"$s%u"/ Plaku m$asa "i)ak mmun*ai ili(an lain *ang l%i( %aik slain
mlakukan
"in)akan *ang "i)ak ssuai )ngan (ukum )an mo$al *ai"u mlakukan a%o$si/
B$iku" ini
)is%u"kan %%$aa .ak"o$ *ang mn)o$ong laku )alam mlakukan "in)akan
a%o$"us
$o#o&a"us mnu$u" Eko"ama+ *ai"u' a2 K(amilan s%agai aki%a" (u%ungan klamin
)i
lua$ $ka,inan/ P$gaulan %%as )ikalangan anak mu)a mn*isakan sa"u $o%lm
*ang &uku %sa$/ Angka k(amilan )i lua$ nika( mningaka" "a7am/ Hal ini Lukman
Hakim Nainggolan' Ask Hukum "$(a)a A%o$"usF
:
)is%a%kan ka$na anak mu)a In)onsia %lum %gi"u mngnal a$"i $gaulan
%%as
*ang aman+ ksa)a$an *ang ama" $n)a( "n"ang ks(a"an/ Minimn*a
ng"a(uan
"n"ang $$o)uksi )an kon"$assi mauun (ilangn*a 7a"i )i$i aki%a" "$lalu
%$(aluan %%as s$"i nga$a-nga$a %a$a" "ana )asa$ *ang kua" 1sk)a$ "i$u-
"i$u
sa7a2/ Hamil )i lua$ nika( 7las m$uakan sua"u ai% %agi ,ani"a *ang %$sangku"an+
klua$gan*a mauun mas*a$aka" a)a umumn*a/ Mas*a$aka" "i)ak mng(n)aki
k(a)i$an anak (a$am s$"i i"u )i )unia/ Aki%a" a)an*a "kanan sikis *ang
)i)$i"a ,ani"a (amil mauun klua$gan*a+ mm%ua" m$ka mngam%il 7alan
in"as
un"uk mng(ilangkan sum%$?n*%a% ai% "a)i+ *akni )ngan &a$a mnggugu$kan
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
18/22
kan)ungan/ %2 Alasan-alasan sosio konomis/ Kon)isi mas*a$aka" *ang miskin
17asmani
mauun $o(ani2 %iasan*a mnim%ulkan $masala(an *ang &uku komlks/
Ka$na "$(imi"
kmiskinan i"ula( m$ka "i)ak sma" mm$(a"ikan (al-(al lain )alam
k(i)uan m$ka
*ang %$si.a" skun)$+ k&uali k%u"u(an u"aman*a mn&a$i na.ka(/ Ban*ak
asangan usia
su%u$ miskin ku$ang mm$(a"ikan masala(-masala( $$o)uksi/ M$ka "i)ak
mn*a)a$i
kalau usia su%u$ 7uga mnim%ulkan $o%lm lain "ana ala"-ala" %uk"i kon"$assi/
K(amilan
*ang "$7a)i kmu)ian "i)ak )iinginkan ol( asangan *ang %$sangku"an )an
)iusa(akan
un"uk )igugu$kan )ngan alasan m$ka su)a( "i)ak mamu lagi mm%ia*ai
san)ain*a
anggo"a m$ka %$"am%a( %an*ak/ &2 Alasan anak su)a( &uku %an*ak/ Alasan ini
s%na$n*a
%$kai"an 7uga )ngan sosio-konomi )i a"as/ T$lalu %an*ak anak s$ing kali
mmusingkan
o$ang "ua/ Aalagi 7ika kon)isi konomi klua$ga m$ka as-asan/ A)a kalan*a
7ika "$lan7u$
(amil m$ka saka" un"uk mnggugu$kan kan)ungann*a )ngan alasan su)a(
"i)ak mamu
mngu$usi anak *ang s)mikian %an*akn*a/ Da$i a)a si anak *ang akan
)ila(i$kan nan"i
"$lan"a$ )an (an*a mn*usa(kan klua$ga mauun o$ang lain+ l%i( %aik
)igugu$kan sa7a/ )2
Alasan %lum mamu un*a anak/ Ban*ak asangan-asangan mu)a *ang "$gsa-
gsa
mnika( "ana $siaan "$l%i( )a(ulu/ Aki%a"n*a+ (i)u m$ka as-asan+ (i)i
mnumang m$"ua+ )s%/ Pa)a(al sala( sa"u konskunsi )a$i $ka,inan a)ala(
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
19/22
la(i$n*a anak/ La(i$n*a anak "n"u sa7a akan mm$%$a" "anggung 7a,a% o$ang
"ua
*ang masi( k$o"an mngu$usin*a (i)un*a sn)i$i/ Ol( ka$na i"u+ m$ka
%iasan*a mnga)akan ksaka"an un"uk "i)ak mmun*ai anak "$l%i( )a(ulu
)alam 7angka ,ak"u "$"n"u/ @ika "$lan7u$ (amil )an %"ul-%"ul "i)ak a)a
$siaan
un"uk mn*am%u" kla(i$an sang anak+ m$ka )aa" mnmu( 7alan in"as
)ngan
&a$a mnggugu$kan kan)ungann*a/ Ha$aann*a+ )ngan (ilangn*a m%$io?7anin
"$s%u"+ )imasa-masa mn)a"ang m$ka "ak akan "$%%ani ol( k(a)i$an anak
*ang "n"u sa7a mm%u"u(kan %ia*a *ang "i)ak s)iki" un"uk m$a,a"n*a samai
%sa$ )an mn7a)i o$ang/ 2 K(amilan aki%a" $kosaan/ P$kosaan a)ala(
maksaan (u%ungan klamin 1$s"u%u(an2 so$ang $ia ka)a so$ang
,ani"a/
Konskunsi logis )a$i a)an*a $kosaan a)ala( "$7a)in*a k(amilan/ K(amilan
a)a ko$%an ini ol( so$ang ,ani"a ko$%an $kosaan *ang %$sangku"an mauun
klua$gan*a 7las "i)ak )iinginkan/ Pa)a kasus s$"i ini+ slain "$auma a)a
$kosaan i"u sn)i$i+ ko$%an $kosaan 7uga mngalami "$auma "$(a)ak(amilan
*ang "i)ak )iinginkan/(al inila( *ang mn*%a%kan si ko$%an mnolak k%$a)aan
7anin *ang "um%u( )i $a(imn*a/ @anin )iangga s%agai o%7k ma"i+ *ang an"as
)i%uang ka$na mm%a,a sial sa7a/ @anin "i)ak )ianga s%agai %akal manusia
*ang
mmun*ai (ak-(ak (i)u/ 1Eko"ama+ :2/
KESIMPULAN
Smua $a"u$an *ang )ia"u$ )alam Pasal )mi Pasal )alam KUHP )an Pasal :
Un)ang-Un)ang No/3 Ta(un :66 "n"ang ks(a"an a)ala( m$uakan sa"u
$a"u$an *ang
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
20/22
ksmuan*a *ai"u $a"u$an *ang mla$ang mlakukan sua"u "in)ak i)ana
A%o$"us
P$o#o&a"us/ T"ai a)a ng&ualian a)a (al-(al "$"n"u )aa" )i%na$kan ol(
UU No/3 @URNAL EUALIT+ Vol/ :: No/ Agus"us 5
::
Ta(un :66 "n"ang Ks(a"an i"u 7las in)ikasin*a mnu$u" m)is *ang %na$-
%na$ (a$us
)ilakukan ol( a(li kan)ungan ka$na )alam ka)aan %a(a*a mau" "$(a)a i%u
(amil )an a"au
7aninn*a/ Ini a)ala( )asa$ (ukum *ang 7las (a$us )ilakukan *ang mnu$u" in)ikasi
m)is a"as
$s"u7uan "im a(li m)is *ang maksu)n*a "naga m)is ks(a"an a)ala( "naga*ang
mmiliki ka(lian )an k,nangan/ ang mmlakukan a)ala( )ok"$ a(li
kan)ungann )an
n*aki" kan)ungan/ I"u a"as $s"u7uan i%u (amil )an klua$gan*a/ @a)i+ )i sini
7las %a(,a
Pasal *ang )ia"u$ )alam Ki"a% Un)ang-Un)ang Hukum Pi)ana 1KUHP2 mnga"u$
"n"ang
a%o$si a)a Pasal 345-346 KUHP/ Pa)a Pasal 345 mngaskan =Bila so$ang$muan
)ngan snga7a mnggugu$kan a"au mma"ikan kan)ungan a"au mn*u$u( o$ang
lain un"uk i"u
)ian&am (ukuman n7a$a slama-laman*a ma" "a(un>+ i"u mnu$u" Pasal-Pasal
*ang )ia"u$
)alam Ki"a% Un)ang-Un)ang Hukum Pi)ana 1KUHP2/ T"ai 7uga a)a ng&ualian
ol( UU
No/3 Ta(un :66 Tn"ang Ks(a"an mn*a"akan+ kalau )alam ka)aan "$aksa
%ol(
)ilakukan/ Ssuai )ngan *ang "$"$a )alam Un)ang-Un)ang "i)ak mnu"u
kmungkinan %ila
mlakukan A%o$"us P$o#o&a"us )i7$a" ol( Pasal-Pasal *ang a)a )alam Ki"a%
Un)ang-Un)ang
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
21/22
Hukum Pi)ana 1KUHP2/
Sa$an
:2 Pm$in"a( %$$an ak"i. )alam (al mngan"isiasi mngnai k(amilan *ang
"i)ak
)ik(n)aki/ @las %a(,a mngnai n&ga(an k(amilan )ngan &a$a
n&anangan $og$am
kon"$assi s&a$a mn*lu$u( k(ususn*a ka)a mas*a$aka"/ Pm$in"a( (a$us
mn*amaikan a"au mnsosialisasikan n&anangan $og$am kon"$assi "$s%u"
)an
mn7laskan $isiko-$isiko )a$i "in)akan a%o$si ka)a mas*a$aka" luas/ 2
Pm$in"a( aga$
)aa" mngu$angi "ingka" angka a%o$si )ngan &a$a mnamung anak *ang "i)ak
)ik(n)aki
)i )alam sa"u %a)an *a*asan sosial/ Dngan kasus "$"n"u (akim %na$-%na$
mnun"u" gan"i
$ugi ka)a "$)ak,a *ang mngo%a"i so$ang ,ani"a (amil "ana $s"u7uan
,ani"a "$s%u"/
Misal+ so$ang *ang mng(amili ,ani"a )an mn*u$u( a"au mm%$i o%a" ka)a
,ani"a i"u
aga$ kan)ungan gugu$/ A$"in*a ,ani"a (amil *ang "i)ak )ik(n)aki kan)ungann*a
mmun*ai ili(an slain mlakukan a%o$si/
DA!TAR PUSTAKA
B$"ns+ K/ / A%o$si S%agai Masala( E"ika/ G$asin)o/ @aka$"a/
Da$,in+ Mu(a7i$/ / A%o$si )an K)u)ukan Aman)mn Un)ang-Un)ang
Kn)u)ukan
)an Ks(a"an/ ,,,/komas/&o/i)/
Eko"ama+ Su$*ono A$"u Ha$um+ ST Pu)7i )an A$"ana+
7/24/2019 Aspek Hukum Terhadap Abortus Provocatus
22/22
Malong+ L* @/ :66:/ M"o)ologi Pnli"ian Kuali"a"i./ Rma7a Ros)aka$*a/
Ban)ung/
Ma$aung+ L)n/ / Tin)ak Pi)ana T$(a)a N*a,a )an Tu%u(/ Sina$ G$a8ka/
@aka$"a/
Pu$nomo+ Bam%ang/ :663/ Pokok-Pokok Ta"a Ca$a P$a)ilan Pi)ana In)onsia/
Li%$"i/og*aka$"a/
Sunggono+ Bam%ang/ :66/ M"o)ologi Pnli"ian Hukum/ PT/ Ra7a G$a8n)o
P$sa)a/
@aka$"a/ Lukman Hakim Nainggolan' Ask Hukum "$(a)a A%o$"usF
:
Sokan"o+ So$7ono/ :696/ Sua"u Tin)akan Sosiologis T$(a)a Masala(-Masala(
Sosial/
Ci"$a A)i"*a Bak"i/ @aka$"a/
SC@+ Kusma$*an"o/ / Kon"$o#$si A%o$si/ PT/ G$am)ia