+ All Categories
Home > Documents > b 0100001

b 0100001

Date post: 03-Apr-2018
Category:
Upload: bilbma
View: 217 times
Download: 0 times
Share this document with a friend

of 165

Transcript
  • 7/28/2019 b 0100001

    1/165

  • 7/28/2019 b 0100001

    2/165

    Iho e, ene o 2009.So iedad Pb i a de Depa tamento de Medio Ambiente O dena i n de Te ito io de Gobie no Vas oA da. U qui o, 36 648011 Bi bao BIZKAIATe : 94.423.07.43Fa : 94.423.59.00ttp://www.i obe.net/

    Co te ido: Este do umento a sido e abo ado pa a I obe on ao abo a i n de a emp esa Desma Estudios Ambienta es

    Trad cci : E ebi Ta dea

    Diseo aq etaci : Dida t

    De sito le al : BI-238-09

    I ri e : Imp enta Be ekintza S.l.

    Imp eso en pape e i ado b anqueado sin o o.

    TODOS LOS DERECHOS RESERVADOSNo se pe mite ep odu i , a ma ena en sistemas de e upe a i n dea in o ma i n, ni t ansmiti pa te a guna de esta pub i a i n,ua quie a que sea e medio emp eado e e t ni o, me ni o,oto opiado, g abado, et . , sin e pe miso de titu a de osde e os de a p opiedad inte e tua de edito .

  • 7/28/2019 b 0100001

    3/165

    prese taci 4I trod cci 6

    Selecci de las es ecies 9Fa a e tica i vasora e la CApV10prioridades e la esti de EEI14

    A e o 16 cNIDArIA Cordylophora caspia 17

    NEMATODA Bursaphelenchus xylophilus 20

    Anguillicola crassus 23ANNElIDA

    Ficopomatus enigmaticus 26MOllUScA

    Corbicula luminea 29Dreissena polymorpha 32Potamopyrgus antipodarum 38

    ArThrOPODA crUSTAcEA Lernaea cyprinacea 42

    Paci astacus leniusculus 44Procambarus clarkii 50Otros cangrejos 56Orconectes limosus 57Astacus leptodactylus 60Cherax destructor 63Eriocheir sinensis 65

    ArThrOPODA INSEcTA Frankliniella occidentalis 68

    Aphis gossypii 70Bemisia tabaci 72Aedes albopictus 75Cacyreus marshallii 79Lasius neglectus 81Linepithema humile 84Vespa velutina 87Harmonia axyridis 90Leptinotarsa decemlineata 93Trogoderma granarium 95

    chOrDATA Alburnus alburnus 97

    Cyprinus carpio 101Gambusia holbrooki 106Lepomis gibbosus 110Micropterus salmoides 115Esox lucius 120Ameiurus melas 125Silurus glanis 129Salmo trutta 132Oncorhynchus mykiss 134Carassius auratus 135Rutilus rutilus 136Scardinius erythrophthalmus 137Trachemys scripta 139Oxyura jamaicensis 144Threskiornis aethiopicus 147Psittacula krameri 151Myiopsitta monachus

    152

    Estrilda astrild 153Cygnus atratus 154Cygnus olor 154

    M o asto o pus 155Ondatra zibethicus 158Mustela vison 162

    dice

  • 7/28/2019 b 0100001

    4/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V4

    pRESEnTACInE S T h E r l A r r A A G A

    c O N S E j E r A D E l D E PA r TA M E N T O D E M E D I O A M B I E N T E O r D E N A c I N T E r r I T O r I A l D E l G O B I E r N O VA S c O

    Adems de se una uente de iqueza que oto ga un indudab e va o a nuest oento no natu a nos a e dis uta de a g an be eza que en ie a, abiodive sidad onstitu e a esen ia misma de nuest a p opia supe viven ia

    omo espe ie , a mismo tiempo, a ga anta pa a mantene nuest o nive debienesta en as ondi iones ptimas. Po eso ada vez que se pie de o se pone enpe ig o una espe ie que o ma pa te de un e osistema estamos poniendo en iesgonuest a p opia supe viven ia.

    En e Pas Vas o e isten 42 espe ies de auna 44 de o a en situa i n deamenaza g ave, 34 espe ies de ve teb ados estn en iesgo de desapa i i n en e Pas Vas o nuest os ono imientos sob e ot os g upos menos estudiados omoos inve teb ados o a o a no vas u a , espe ia mente en e medio ma ino, nonos pe miten ni tan siquie a sabe en qu situa i n se en uent an.

    Pe o si as espe ies son impo tantes, no o son menos os bitats que asobi an. En e aso de a cAPV, gozamos de 68 bitats de inte s omunita io.

    En o que on ie ne a nuest a omunidad, as ausas que e p i an e dete io o dea biodive sidad son bien ono idas estn t ni a ient i amente

    do umentadas. y p e isamente a p in ipa es a p dida, edu i n oagmenta i n de bitats natu a es o de sus ondi iones, unto on a

    int odu i n p o i e a i n de espe ies invaso as e ti as o de sus ondi iones.Adems e isten ot os a to es ta es omo a sob ee p ota i n de os e u sosbio gi os; a a ta de gesti n e i az de sistema de eas p otegidas; , posupuesto, e ambio imti o.

    cuando a e unos meses ini iamos e p o eso de e abo a i n de a Est ategia deBiodive sidad de a comunidad Aut noma de Pas Vas o on e o izonte de

    DIAgnSTICOS FLORA y FAu

  • 7/28/2019 b 0100001

    5/165

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V5

    pRESEnTACIn

    En lo que concierne a

    nuestra comunidad, las

    causas que explican el

    deterioro de la

    biodiversidad son bien

    conocidas y estn tcnica

    y cientficamente

    documentadas.

    a o 2015 nos omp ometimos a dispone de un diagn sti o pa a ono e en deta ea situa i n de a o a a auna que o man pa te de nuest os e osistemas.

    Este diagn sti o se p esenta omo una e amienta ave pa a dise a unaade uada p ani i a i n de as a tua iones a segui on ob eto de p ese va e upe a nuest a dive sidad bio gi a. En on eto, a a uz de os esu tados quese pueden obse va en este t aba o, nos pe miti un ont o e i iente ae adi a i n a e tada de as espe ies e ti as invaso as, una de as p in ipa esausas de dete io o de a biodive sidad.

    T as a identi i a i n asi i a i n de as di e entes espe ies de o a aunap esentes en nuest a comunidad, e diagn sti o p o undiza en e tipo de impa toque ada espe ie p odu e en os distintos bitats en os que se en uent an, pa adespus o ienta en as mu as ms e i a es pa a ombati as. las on usiones

    que se pueden obse va en e diagn sti o estn di igidas a dete mina unasp io idades en a gesti n pa a e ont o e adi a i n de espe ies e ti asinvaso as.

    la a tua i n debe se pida de idida en espe ia on aque as espe ies que estediagn sti o se a a omo ms da inas pa a nuest os e osistemas. y a imp i a i nde todas as institu iones ompetentes tambin debe se e emp a pa a p omoveso u iones e i a es pa a onstitui se en e e ente de o abo a i n pa ti ipa i niudadana en esta p ob emti a. Se t ata de un p ob ema que a e ta de o maseve a a nuest a dive sidad bio gi a po o tanto a nuest o utu o omo espe ie.Po esa az n todos todas debemos pone nos manos a a ob a.

  • 7/28/2019 b 0100001

    6/165

    InTRODuCCIn

    1

  • 7/28/2019 b 0100001

    7/165

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V7

    E en meno de as invasiones bio gi as p otagonizadas po espe ies e -ti as se e ono e o omo un omponente signi i ativo de os ambiosque se estn p odu iendo en e medio natu a a nive g oba . Estos am-bios se t adu en en p dida de va o e on mi o, biodive sidad un i n de ose osistemas invadidos1. la in o ma i n que ava a di o e ono imiento a anzapa a a i ma que as espe ies e ti as invaso as (EEI) son a segunda ma o ame-

    naza pa a a biodive sidad, despus de a p dida de os bitats natu a es.En 2002, en a cumb e de jo annesbu go, as Pa tes de convenio sob e aDive sidad Bio gi a a o da on e ob etivo de edu i signi i ativamente a tasade p dida de biodive sidad en 2010. Un a o despus a Uni n Eu opea izosu o ese omp omiso. En este ma o de t aba o, ent e as a iones que a UE apuesto en ma a, es posib e en ont a a gunas que se e ie en a as EEI. Ent eas ms e evantes se pueden ita as siguientes:

    E P o eso SEBI 2010 ( Integrando los indicadores europeos de la biodi-versidad para 2010 ) est desa o ando un on unto de indi ado es debiodive sidad ent e os que se en uent an a gunos que se e ie en a asEEI.E VI P og ama Ma o de Investiga i n inan ia a tua mente dos p o e -tos sob e EEI: (1) DAISIE (Delivering Alien Invasive Species Inventories

    or Europe)2, en o ado a a identi i a i n e inventa iado, (2) AlArM( Assessing LArge-scale Risks or biodiversity with tested Methods)3, quet aba a en a eva ua i n de iesgos.Se a estudiado tambin a ade ua i n de a egis a i n po ti aa tua es a as ne esidades de a tua i n ente a as EEI4.

    En nuest o mbito e p ob ema que suponen as EEI tiene un es aso e o ido.la ne esidad de egu a as int odu iones de espe ies a tonas es ontemp ada

    en a no mativa estata auton mi a desde a e unos a os (en nuest o asoen ont amos e e en ias a este tema en a le 16/1994 de conse va i n de aNatu a eza de Pas Vas o), pe o no es asta a e iente ap oba i n de a le42/2007 de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad uando as EEI adquie enidentidad p opia en nuest a egis a i n.

    1- Wittenbe g & co k, 2001.

    2- DAISIE Eu opean Invasive A ien Spe ies Gatewa ( ttp://www.eu ope-a iens.o g/).3- AlArM Assessing lA ge-s a e risks o biodive sit wit tested Met ods ( ttp://www.a a m-p o e t.net/a a m/)4- Mi e et a ., 2006.

    Las especies exticasinvasoras (EEI) son la

    segunda mayor amenaza

    para la biodiversidad,

    despus de la prdida de

    los hbitats naturales.

    InTRODuCCIn

  • 7/28/2019 b 0100001

    8/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V8

    I N T r O D U c c I N

    Di a e ea e cat ogo Espa o de EEI se a a a as comunidades aut nomas omo pa te imp i ada en e p o eso de a e abo a i n de est ategias que ontengan as di e t i es de gesti n, ont o posib e e adi a i nde as espe ies in uidas en . Ob iga adems a as comunidades aut nomas a ea iza un seguimiento deas espe ies e ti as on poten ia invaso ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en susespe tivos mbitos te ito ia es, estab ez an at ogos de EEI, dete minando as p o ibi iones a tua ionessup ementa ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n. En este ma o, de e iente inte s po e p ob ema que suponen as invasiones bio gi as, a que situa aeda i n de p esente do umento. Su ob etivo es ea iza una va o a i n de a situa i n a tua de as EEI en acomunidad Aut noma de Pas Vas o (cAPV), identi i ndo as apuntando as ne esidades de a tua i n p io i-ta ias.

    ObjETO DEL ESTuDIO

    las espe ies pe tene ientes a eino Animalia que desa o an su i o vita o pa te de en e osistemas te est es du ea u o as.

    TERmInOLOgA

    las de ini iones uti izadas en este do umento o esponden a as p opuestas en a De isi n VI/23 de conveniopa a a Dive sidad Bio gi a, que tambin uti iza aEstrategia europea sobre EEI 5.

    Es ecie e tica : espe ie, subespe ie o ta n in e io , int odu ida ue a de su dist ibu i n natu a pasa-da o a tua ; in u endo ua quie pa te, gametos, semi as, uevos o p opgu os que pueda sob evivi ep odu i se.Es ecie e tica i vasora : espe ie e ti a u a int odu i n /o e pansi n amenaza a a dive sidadbio gi a.I trod cci : movimiento, po a i n umana, indi e ta o di e ta, de una espe ie e ti a ue a de sudist ibu i n natu a (pasada o p esente). Este movimiento puede ea iza se dent o de un pas o ent epases o zonas ue a de a u isdi i n na iona .I trod cci i te cio ada : movimiento /o ibe a i n de ibe ado ea izado po e omb e de una

    espe ie e ti a ue a de su dist ibu i n natu a .I trod cci o i te cio ada : e esto de int odu iones que no son inten ionadas.Esta leci ie to : p o eso de una espe ie e ti a en un nuevo bitat en e ua p odu e des enden iaviab e on p obabi idad de ontinua sob eviviendo.

    Si bien estas de ini iones son ma o ita iamente a eptadas seguidas en e g an nme o de do umentos que ap odu ido este tema en os timos a os, e iste una va ia i n que puede gene a dudas a a o a de identi i aa una espe ie omo invaso a. sta es a de onside a omo invaso a a aque a espe ie e ti a que p odu eda os a nuest a e onoma. Es e aso de a le 42/2007 de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad en a ua se onside a EEI a aque a que onstitu a una amenaza g ave pa a as espe ies aut tonas, os bitats o os

    5- Genovesi, P., S ine, c., 2004.

  • 7/28/2019 b 0100001

    9/165

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V9

    I N T r O D U c c I N

    e osistemas, a ag onoma o pa a os e u sos e on mi os aso iados a uso de pat imonio natu a . En ot osasos a amenaza de as invaso as se a e tambin e tensib e a a sa ud umana.

    la in o po a i n de da o e on mi o en a de ini i n de EEI no di i u ta su identi i a i n, pe o puede gene adudas a a o a de ata oga omo ta es a espe ies u o impa to es mu evidente, pe o pa a as que se disponede mu po a o ninguna eviden ia a e a de su a e i n sob e a biodive sidad, sob e ot as espe ies o sob eos bitats. Es e aso de mu os inse tos que a e tan a as p antas u tivadas; un e emp o an ms pe u iao podemos en ont a en a gunas espe ies de inse tos u o impa to p in ipa se de a nota en inve nade os oni amente a e tan a bienes a ma enados (g ano, po e emp o). Gene a mente uando se amp a de este modoe ite io de identi i a i n se gene an g andes istados de EEI que di i u tan a gesti n.

    En e p esente do umento se entende omo EEI aque a que a sido int odu ida, se a estab e ido a e tanegativamente a espe ies aut tonas o a os bitats.

    SELECCIn DE LAS ESpECIES

    En a se e i n de as espe ies que debe an toma se en onside a i n pa a va o a su ondi i n de EEI en e te i-to io de a cAPV se an tomando omo e e en ia ini ia t es bases de datos de EEI: DAISIE6, GISD7 NOBANIS8.E t aba o de on e i n de a ista de va o a i n de estatus de ada espe ie se a ea izado mediante evisi nbib iog i a onsu ta a os investigado es que t aba an en e seguimiento de distintos g upos.

    Es de sob a ono ido e desigua nive de ono imiento que se a adqui ido de ada uno de os g andes g u-pos de anima es. As, pa a os ve teb ados, espe ia mente en e aso de os mam e os as aves, se disponede abundante in o ma i n, a que a gunas espe ies son ob eto de gesti n e usiva (seguimiento, ont o ,e upe a i n,...). Sin emba go en e aso de os inve teb ados, an no emos omp etado os inventa ios de asespe ies que o upan nuest o te ito io, po o que no es aventu ado a i ma que no disponemos de in o ma i nsu i iente pa a ea iza una gesti n e i az. Estas a en ias se ven inevitab emente e e adas en e p esentedo umento, en o ma de eite ada a usi n a a ausen ia de in o ma i n o a p anteamiento de dudas pa a a gunasespe ies g upos de espe ies. y sin duda a in uido en a omposi i n de istado de inve teb ados invaso es,que p obab emente, pa a a usta se a a ea idad, debe a abe sido ms e tenso.

    En este sentido, se a a po timo, que una ista de EEI es siemp e una ista abie ta, de a que sa en espe iesque se og an e adi a a a que ent an ot as on o me e e e nive de ono imientos o omo p odu to denuevas int odu iones.

    6- DAISIE Eu opean Invasive A ien Spe ies Gatewa ( ttp://www.eu ope-a iens.o g/).

    7- T e G oba Invasive Spe ies Database (GISD). Invasive Spe ies Spe ia ist G oup (ISSG) o t e Spe iesSu viva commission o t e IUcN-Wo d conse vation Union ( ttp://www.issg.o g/).

    8- NOBANIS. On ine database o t e No t Eu opean and Ba ti Netwo k on Invasive A ien Spe ies( ttp://www.nobanis.o g).

  • 7/28/2019 b 0100001

    10/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V1 0

    I N T r O D U c c I N

    FAunA ExTICA InVASORA En LA CApV

    En e ane o que a ompa a a este do umento se sintetiza a in o ma i n onsu tada. Pa a ada espe ie se aea izado una i a en a que se e ponen os asgos que pe miten va o a su a te de invaso a apunta e estado a tua de su gesti n.

    la se e i n ini ia on igu una ista de 49 espe ies: 25 inve teb ados 24 ve teb ados; 34 espe ies p opiasde e osistemas a uti os 15 de te est es (Tab a 1).

    las tab as 1 2 e ponen de o ma esumida a in o ma i n e ogida en e ane o pe miten segui e p o esode identi i a i n de as EEI. ste on u e on a se e i n de 20 espe ies, int odu idas, estab e idas queausan un impa to negativo sob e espe ies aut tonas o sob e bitats natu a es de a cAPV (Tab a 2). De estasespe ies 7 son inve teb ados 13 ve teb ados; 19 son espe ies p opias de e osistemas a uti os s o una dete est es. A estas 20 a que a adi 8 ms de a to poten ia invaso , omp obado en ot as egiones, que en unb eve pe odo de tiempo pueden esta a tuando omo EEI en a cAPV (tab a 2). Seis espe ies de inse tos que-

    dan ue a de a ista de EEI. Su impa to negativo e ono ido es ni amente e on mi o abitan en ambientessumamente t ans o mados, pudiendo a i i a se omo espe ies p aga, u a gesti n pod a o esponde a asAdminist a iones on ompeten ias en e mbito de a ag i u tu a.

    Po timo, abe se a a , en este pido e o ido gene a , que a mitad de as EEI (10) estn e e iendo a tua -mente e m imo impa to negativo que ab a espe a que e nive de ono imientos de que disponemos sepuede a i i a omo insu i iente pa a ea iza una gesti n e i az. Ent e as a en ias de a gesti n de EEI desta ae e o de que 8 espe ies no son ob eto de medida de gesti n a guna a gesti n que a e ta a ot as 6 (a menos pa te de esa gesti n) est o ientada a su onse va i n en vez de a su e adi a i n (Tab a 3).

  • 7/28/2019 b 0100001

    11/165

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V1 1

    I N T r O D U c c I N

    TAbLA 1. mECAnISmOS DE InTRODuCCIn.INT: int odu i n inten ionada; NINT: int odu i n no inten ionada; Al: dent o de as aguas de ast e de osba os; Ac: ad e ido a os as os de os ba os; TM: t anspo te de me an as ( a espe ie no es e ob eto de ome io, a ompa a a a me an a); Ah: int odu ido pa a a a imenta i n umana; cBP: uti izado en e ont o bio gi o de p agas; GP: int odu ido pa a e ap ove amiento de su pie ; OM: uso o namenta o omo anima de

    ompa a; TV: int odu ido a t avs de ve u os no destinados a t anspo te de me an as; PD: int odu ido pa apes a depo tiva o int odu i n a identa aso iada a a pes a depo tiva.(*): Pob a iones ent oeu opeas.

    InT nInT AL AC Tm AH Cbp gp Om TV pD

    1 Cordylophora caspia2 Bursaphelenchus xylophilus3 Anguillicola crassus4 Ficopomatus enigmaticus5 Corbicula luminea6 Dreissena polymorpha7 Potamopyrgus antipodarum8 Paci astacus leniusculus9 Procambarus clarkii

    10 Orconectes limosus11 Astacus leptodactylus12 Cherax destructor 13 Eriocheir sinensis14 Lernaea cyprinacea15 Frankliniella occidentalis16 Aphis gossypii 17 Bemisia tabaci 18 Aedes albopictus19 Cacyreus marshallii 20 Lasius neglectus21 Linepithema humile22 Vespa velutina23 Harmonia axyridis24 Leptinotarsa decemlineata25 Trogoderma granarium

    InT nInT AL AC Tm AH Cbp gp Om TV pD26 Oncorhynchus mykiss27 Salmo trutta (*)28 Alburnus alburnus29 Carassius auratus30 Cyprinus carpio31 Rutilus rutilus32 Scardinius erythrophthalmus33 Gambusia holbrooki 34 Lepomis gibbosus35 Micropterus salmoides36 Esox lucius37 Ameiurus melas38 Silurus glanis39 Trachemys scripta40 Cygnus atratus41 Cygnus olor 42 Oxyura jamaicensis43 Threskiornis aethiopicus44 Myiopsitta monachus45 Psittacula krameri 46 Estrilda astrild 47 Myocastor coypus48 Ondatra zibethicus49 Mustela vison

  • 7/28/2019 b 0100001

    12/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V1 2

    I N T r O D U c c I N

    TAbLA 2. IDEnTIFICACIn DE LAS ESpECIES ExTICAS InVASORAS.Todas as onside a iones se e ie en a su situa i n a tua en te ito io de a cAPV.ES+: estab e ida (en e pansi n o a a ubie to todo su ea de dist ibu i n poten ia ); ES: estab e ida (no seobse va in emento de e e tivos de ea o upada o se a e e de in o ma i n a espe to); NES: no estab e ida;BIO: p odu e impa to negativo sob e a biodive sidad; SAl: p odu e impa to negativo sob e a sa ud umana;

    EcO: p odu e impa to negativo on onse uen ias e on mi as; EEI: espe ie e ti a invaso a; EI?: espe ie p aga(su impa to p in ipa es e e on mi o no se ono e su impa to sob e a biodive sidad); NEI: espe ies que nose ompo tan en a cAPV omo invaso as; EIP: espe ies de a to poten ia invaso , omp obado en ot as egiones,que en un pe odo b eve de tiempo pueden esta a tuando omo EEI en a cAPV. los asos en que e iste dudaa e a de a situa i n o de impa to de una espe ie se se a an on una inte oga i n (?).

    (*): Pob a iones ent oeu opeas.

    ES+ ES nES bIO SAL ECO EEI EI? nEI EIp1 Cordylophora caspia ?2 Bursaphelenchus xylophilus3 Anguillicola crassus ?4 Ficopomatus enigmaticus ?5 Corbicula luminea6 Dreissena polymorpha7 Potamopyrgus antipodarum8 Paci astacus leniusculus9 Procambarus clarkii

    10 Orconectes limosus11 Astacus leptodactylus12 Cherax destructor 13 Eriocheir sinensis14 Lernaea cyprinacea ?15 Frankliniella occidentalis ?16 Aphis gossypii ?17 Bemisia tabaci ?18 Aedes albopictus

    19 Cacyreus marshallii ?20 Lasius neglectus21 Linepithema humile22 Vespa velutina23 Harmonia axyridis ? ?24 Leptinotarsa decemlineata ?25 Trogoderma granarium ?

    ES+ ES nES bIO SAL ECO EEI EI? nEI EIp26 Oncorhynchus mykiss ? ?27 Salmo trutta (*)28 Alburnus alburnus29 Carassius auratus ?30 Cyprinus carpio31 Rutilus rutilus32 Scardinius erythrophthalmus33 Gambusia holbrooki 34 Lepomis gibbosus35 Micropterus salmoides36 Esox lucius37 Ameiurus melas38 Silurus glanis39 Trachemys scripta40 Cygnus atratus41 Cygnus olor 42 Oxyura jamaicensis43 Threskiornis aethiopicus44 Myiopsitta monachus

    45 Psittacula krameri 46 Estrilda astrild 47 Myocastor coypus48 Ondatra zibethicus49 Mustela vison

  • 7/28/2019 b 0100001

    13/165

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V1 3

    I N T r O D U c c I N

    TAbLA 3. SITuACIn ACTuAL DE LAS ESpECIES ExTICAS InVASORAS En LA CApV.GrADO DE AFEccIN: IM+: a espe ie o asiona un g ave impa to, p imo a su m imo posib e; IM: su impa toes mu o meno que e ono ido pa a esta espe ie en ambientes simi a es en ot as egiones; IM-: sin impa tosigni i ativo ( a espe ie puede esta en a ase ini ia de p o eso de o oniza i n, o no se a identi i ado sua e i n).

    GESTIN AcTUAl: SUF: su i iente pa a og a os ob etivos de ont o e adi a i n; PAr: puntua , pa ia (insu-i iente pa a og a e ont o o a e adi a i n); NIN: sin gesti n espe i a; cON: gesti n o ientada a omento onse va i n de a EEI.

    NIVEl DE cONOcIMIENTOS: SUF: e nive de ono imientos es e ade uado pa a ea iza una gesti n e i az o ien-tada a ont o e adi a i n; PAr: ni amente se uenta on in o ma i n pa ia , agmentada; MPOB: nive deono imientos mu pob e.

    (*) Pob a iones ent oeu opeas.

    gRADO DEAFECCIn gESTIn ACTuAL

    nIVEL DECOnOCImIEnTOS

    Im+ Im Im- SuF pAR nIn COn SuF pAR mpOb1 Anguillicola crassus2 Ficopomatus enigmaticus3 Dreissena polymorpha4 Potamopyrgus antipodarum5 Paci astacus leniusculus6 Procambarus clarkii 7 Harmonia axyridis

    Im+ Im Im- SuF pAR nIn COn SuF pAR mpOb8 Salmo trutta (*)

    9 Alburnus alburnus10 Cyprinus carpio11 Gambusia holbrooki 12 Lepomis gibbosus13 Micropterus salmoides14 Esox lucius15 Ameiurus melas16 Silurus glanis17 Oxyura jamaicensis18 Myocastor coypus19 Ondatra zibethicus20 Mustela vison

  • 7/28/2019 b 0100001

    14/165

    pRIORIDADES En LA gESTIn DE EEI

    En e ane o se e ponen pa a ada espe ie as medidas ne esa ias pa a o ienta o a ianza su gesti n a ia osob etivos que omo invaso as es o esponde, es de i , e ont o a e adi a i n. Tan s o pa a a gunos asosontamos on medidas que an demost ado su e i a ia, a no ma gene a , dado e es aso nive de ono imientosa anzado, es eite a a ne esidad de estab e e p oto o os de seguimiento espe i os dise a medidas deont o e i a es. No obstante es posib e se a a p ob emas omunes estab e e a gunas p io idades.

    1 Es p io ita io impedi a egada de me i n eb a a as uen as de a ve tiente antb i a a as zonasmedas natu a es a ti i ia es de a medite nea. Su e pansi n po a ed uvia medite nea, a t avsde os me anismos de dispe si n natu a de a espe ie, pa e e a medio p azo inevitab e, no obstante es ne esa-io e t ema en todo e te ito io as abo es de ont o que anu en os me anismos de int odu i n ono idos(t asiego ent e masas de agua de emba a iones, de mate ia de pes a o de ot os usos depo tivos, de mate ia de investiga i n, de mate ia de onst u i n).

    2 En e aso de as espe ies pes ab es ( ang e os o o se a , a pa, u io pe a ame i ana) es p io ita iop o ibi su pes a. A tua mente, dado que estas espe ies son e u sos sometidos a ap ove amiento, asAdminist a iones estn ob igadas a omento onse va i n de sus pob a iones, uando dado su a te de EEIsu gesti n debe a esta o ientada a su ont o e adi a i n. Adems, a e pe ien ia a demost ado en estos timos a os, sob e todo en e aso de os ang e os, que a pes a no es una medida de ont o e i az, sino quea ta p opi iando a e pansi n a avo e e as int odu iones i ega es.

    De mismo modo debe p o ibi se a pes a de pez gato neg o de si u o uando se on i me su p esen ia en e t amo a avs de Eb o.

    3 Ot o aso espe ia mente e evante es e de vis n ame i ano. En a cAPV esta espe ie tiene t es uentes dee pansi n, (1) e ente de avan e no te de a pob a i n de ent o de a Pennsu a que se en uent a a su

    de Eb o, (2) e ente de avan e su de a pob a i n an esa que se en uent a en a onte a (3) as pob a-iones viz ana a avesa.

    Dados e avan e ontinuado que su dist ibu i n a e pe imentado en os timos 20 a os a g avedad de impa to e o gi o que e estab e imiento p o i e a i n de esta espe ie puede supone , es p io ita io desa o aun p og ama de e adi a i n, ni o oo dinado, que pe mita ap i a os mismos p oto o os de seguimiento ont o en os t es te ito ios, de modo que se a an e un ma o endimiento de as t ni as abitua menteuti izadas pe mita e inte ambio de in o ma i n ent e as Administ a iones ompetentes e ensa o aap i a i n de nuevos p o edimientos.

    4En uanto a as espe ies on poten ia invaso omp obado an no estab e idas, que abe p eve que sein o po a n en b eve a a ista de EEI de a cAPV (ve tab a 2), es impo tante asumi e iesgo que ep e-sentan, on edindo as un ango de impo tan ia simi a a de as EEI a estab e idas. Es ne esa io que todase as uenten on un p og ama de seguimiento que pe mita dete ta su p esen ia en a ase ini ia de o oniza-i n o int odu i n. la e pe ien ia demuest a que a p obabi idad de e adi a una EEI es mu o ma o si sea ta en di a ase.

    Dent o de este g upo me e e espe ia aten i n a avispa asiti aVespa velutina , po o inminente de su egadaa a cAPV, po a pida e pansi n que se a obse vado po e notab e impa to que puede ega a p odu i(e o gi o e on mi o).

    5Es p io ita io sensibi iza a a so iedad sob e e p ob ema que suponen as EEI; p opo ionando in o ma i nsen i a, ti , que pe mita onta on su o abo a i n omp ende as ne esidades de ada a tua i n. Es

    ne esa io ea iza ampa as de divu ga i n s o uando sea opo tuno, mu medidas, que no gene en on usi ne impidan e natu a e azo que pueden p ovo a a gunos p og amas de e adi a i n.

    F A U N A E x T I c A I N VA SO r A E N l A c A P V1 4

  • 7/28/2019 b 0100001

    15/165

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V1 5

    Es necesario dotarse de

    procedimientos que

    permitan revisar

    peridicamente el estado

    de lo que se ha definido

    como una de las mayores

    amenazas para la

    biodiversidad.

    6 Se a onveniente, en e ma o que o e e a le 42/2007 de Pat imonioNatu a de a Biodive sidad, que se ea a e cat ogo Vas o de Espe iesE ti as Invaso as, donde tuvie an abida as espe ies, p o ibi iones a tua io-nes sup ementa ias que no ontemp e a no mativa estata .

    7 A adi po timo que e itmo de e pansi n de as EEI obse vado en os timos a os a e p eve que a vigen ia de o aqu e puesto sea b eve, poo que es ne esa io dota se de p o edimientos que pe mitan evisa pe i di amentee estado de o que se a de inido omo una de as ma o es amenazas pa a abiodive sidad. Di a vigi an ia debe a on eta se en a ea i n de un equipode t aba o pe manente ( o mado po un oo dinado , un espe ia ista en auna ot o en o a) o de un g upo de t aba o amp io on dedi a i n tempo a .

    rEFErENcIAS

    ge ovesi, p, Shi e, C., 2004.Euu opean st ateg on invasive a ien spe ies.Natu e and envi onment, 137: 1-67.

    miller, C., Kett e , m. & Shi e, C., 2006.S ope options o EU a tionon invasive a ien spe ies (IAS). Fina epo t o t e Eu opean commission.Institute o Eu opean Envi onmenta Po i (IEEP), B usse s, Be gium. 109pp + Anne es.

    Witte er , R., Cock, m.j.W., 2001.Invasive A ien Spe ies: A Too kit oBest P evention and Management P a ti es. cAB Inte nationa , Wa ing o d,UK. Avai ab e at: [ ttp://www.gisp.o g/pub i ations/ too kit/inde .asp].

  • 7/28/2019 b 0100001

    16/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V1 6

    AnExO

  • 7/28/2019 b 0100001

    17/165

  • 7/28/2019 b 0100001

    18/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    1 8

    3. mECAnISmOS DE InTRODuCCIn

    Se dispe san de o ma natu a omo a vas p an toni as. En e aso de as int odu iones stas se ea izan deo ma a identa a se t anspo tados sob e os as os de os ba os en as aguas de ast e.

    4. ImpACTOSo re los h itats otras es eciescompite on as espe ies nativas po espa io omida. las g andes densas o onias de id oides modi an osbitats bnti os ausando ambios est u tu a es en as omunidades pe gi as bnti as.

    So re la sal d h a aNo se a des ito.

    Socioeco icoPuede b oquea tube as, tomas, ana es,... la ne esidad de impia g andes supe ies o upadas po esta espe iea a ea impo tantes gastos.

    5. gESTIn

    preve ciA tua mente, e ni o inst umento vin u ante e istente pa a e ont o de as aguas de ast e es e convenioInte na iona pa a e cont o Gesti n de as Aguas de last e sedimentos de os Buques (2004). Di odo umento no a ent ado an en vigo , debido a a ba a ati a i n de os Estados (a e a de 31 de ma zo de2008 s o 13 pases an ati ado e convenio; se ne esita a ma de a menos 30 pases u as fotas me antesombinadas ep esenten no menos de 35% de tone a e b uto de a ma ina me ante mundia ; os 13 a mantesep esentan e 3,62%). En di o onvenio se estab e en una se ie de estnda es inte na iona es sob e as aguasde ast e que pe miti n e ont o de as EEI que uti izan este me anismo de dispe si n.

    E ont o de movimiento de os equipamientos pa a a ui u tu a a impieza e az de os as os de os ba ospuede edu i su tasa de e pansi n.

    En o que se e ie e a nuest a egis a i n, a le 42/2007, de 13 de di iemb e, de Pat imonio Natu a de aBiodive sidad estab e e a ob iga i n de que as comunidades aut nomas adopten as medidas ne esa ias pa aga antiza a onse va i n de a biodive sidad que vive en estado si vest e. E te to de a medida que a ude a asint odu iones de espe ies e ti as es e siguiente:Las Administraciones pblicas competentes prohibirn laintroduccin de especies, subespecies o razas geogr icas alctonas cuando stas sean susceptibles de competir conlas especies silvestres autctonas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos. En este sentido a le16/1994, de 30 de unio, de onse va i n de a natu a eza de Pas Vas o, e oge ent e os ite ios en que sea de basa a a tua i n de as Administ a iones pb i as vas as e de:Ponderar la introduccin y proli eracin

    de especies, subespecies o razas geogr icas distintas a las autctonas y evitarlas en la medida en que puedan

    competir con stas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos (A t u o 38.b.). la e 16/1994 see ie e adems a as int odu iones se a ando que:La introduccin, reintroduccin de especies o re orzamiento de poblaciones en el medio natural requerir autorizacin administrativa del rgano oral competente, la cual seotorgar o denegar en aplicacin de los reglamentos que en desarrollo de la presente ley dicte el Gobierno Vasco (A t u o 59.1.).

    la e de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad ontemp a adems medidas on etas pa a a tua ont a aamenaza que suponen as EEI. c ea e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as, de modo que a in usi nde una espe ie en di o at ogo on eva a p o ibi i n gen i a de posesi n, t anspo te, t i o ome io dee emp a es vivos o mue tos, de sus estos o p opgu os, in u endo e ome io e te io . la e ob iga adems aas comunidades aut nomas a ea iza un seguimiento de as espe ies e ti as on poten ia invaso , en espe-ia de aque as que an demost ado ese a te en ot os pases o egiones, on e in de p opone , egado e aso, su in usi n en e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as.

    Estab e e tambin a ob iga i n pa a as comunidades aut nomas de e abo a Est ategias que ontengan asdi e t i es de gesti n, ont o posib e e adi a i n de as espe ies de cat ogo Espa o de Espe ies E ti as

  • 7/28/2019 b 0100001

    19/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V1 9

    Invaso as, oto gando p io idad a aque as espe ies que supongan un ma o iesgo pa a a onse va i n de aauna, o a o bitats aut tonos amenazados.

    Po timo ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en sus espe tivos mbitos te ito ia es,estab ez an at ogos de Espe ies E ti as Invaso as, dete minando as p o ibi iones a tua iones sup emen-ta ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n.

    Co trol erradicaciSe an uti izado distintos medios qumi os me ni os pa a e imina a de os as os de os buques.

    6. COnSIDERACIOnES FInALES

    Dadas sus a a te sti as (me anismos de dispe si n, eque imientos) a dist ibu i n a tua de a espe ie queo e e a base de datos DAISIE (ve igu a 1), que p ti amente a anza a osta guipuz oana, es p evisib e quea a o onizado e te ito io de a cAPV o est a punto de a e o.

    Es ne esa io ea iza un estudio espe i o pa a ono e a omposi i n e estado a tua de a aunae ti a en e ito a vas o que pe mita va o a e impa to e o gi o que as poten ia es EEI estn e e iendosob e nuest os e osistemas.

    rEFErENcIAS

    beisel, j.n., Devi , S., moretea , j.C., piscart, C., usse lio-polatera, p., 2006. Invasions Bio ogiques.Ma oinve tb s invasi s et os stmes eu opens deau ou ante: d namique, p o essus et outi s de ges-tion (2003-2006).Cordylophora caspia; Avai ab e om: ttp://www.invabio.univ-metz. /z_ o d op o a_aspia. tm; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.DAISIE E ro ea I vasive Alie S ecies gatewa , 2008. Cordylophora caspia. Avai ab e om: ttp://www.eu ope-a iens.o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.Swedish E viro e tal protectio A e c , 2006. Cordylophora caspia. A ien spe ies in Swedis sea a eas.;Avai ab e om: ttp://www. ammandea te .se/0/2eng is /spe ies. tm ; Fe a de a eso: 31 de ma zo de2008.u.S. De art e t of the I terior. u.S. geolo ical S rve , 2007. NAS - Non Indigenous Aquati Spe ies.Cordylophora caspia.; Avai ab e om: ttp://nas.e .usgs.gov/ ; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.

  • 7/28/2019 b 0100001

    20/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    2 0

    NEMATODA

    Bursaphelenchus xylophilus (Steine & Bu e , 1934)

    1. DISTRIbuCIn

    nativaEE.UU., canad M i o.

    I trod cidaAsia (c ina, jap n, co ea, Taiwan). En Eu opa obse vada en una peque a zona en Po tuga (Setuba ) desde 1999(Figu a 1). la pob a i n no se a e pandido, pe o e nematodo a sido dete tado va ias ve es po os sistemasde ont o eu opeos.

    Figu a 1. Dist ibu i n deBursaphelenchus xylophilus en Eu opa (en o o) (DAISIE, 2008).

    2. ECOLOgA

    Peque o nematodo de apenas 1,5 mm de ongitud que in esta a made a de as on e as. Este nematodo set ansmite de bo a bo po e e amb ido de gene oMonochamus. las a vas de nematodo son t ansmitidaspo e inse to du ante a puesta sob e un bo vivo o mue to. E nematodo se desa o a se su eden as gene-a iones as ua es se a imentan de as i as de un ongo t asmitido tambin po e inse to. Pasado un tiempo,a pob a i n de nematodos de a de mu tip i a se a anza un estadio a va io a a te sti o, e ua bus a en e bo as ma as de pupa i n de e amb ido. Se int odu e en e inse to se dispe sa on a ot o bo . Estees e i o vita no ma obse vado en No team i a, sin emba go en Asia Eu opa se a obse vado que e nema-todo puede se t ansmitido a bo es sa udab es de dete minadas espe ies de pino a t avs de as pun iones queea izan os inse tos pa a a imenta se. En este aso os nematodos se mu tip i an en os ana es de esina, ata-ando a as u as epite ia es. la e uda i n de esina se edu e e nematodo se desp aza ib emente a t avs

  • 7/28/2019 b 0100001

    21/165

  • 7/28/2019 b 0100001

    22/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    2 2

    Po timo ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en sus espe tivos mbitos te ito ia es,estab ez an at ogos de Espe ies E ti as Invaso as, dete minando as p o ibi iones a tua iones sup emen-ta ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n.

    Co trol erradicaciEs imposib e ont o a e nematodo una vez que se a int odu ido en e bo .

    6. COnSIDERACIOnES FInALES

    Esta EEI, dadas sus a a te sti as (me anismos de dispe si n, eque imientos) su dist ibu i n a tua , es unase ia amenaza pa a os bosques u tivos de on e as de a cAPV.Pinus sylvestris, P. nigra P. pinaster seen uent an ent e as espe ies ms vu ne ab es.

    Es ne esa io e t ema os ont o es en a impo ta i n de made a sus de ivados estab e iendo p oto-o os que pe mitan a dete i n p e oz de este nematodo.

    rEFErENcIAS

    DAISIE E ro ea I vasive Alie S ecies gatewa , 2008. Bursaphelenchus xylophilus. Avai ab e om:ttp://www.eu ope-a iens.o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.Witte er , R. (ed.) (2005). An invento o a ien spe ies and t ei t eat to biodive sit and e onomin Switze and. cABI Bios ien e Switze and cent e epo t to t e Swiss Agen o Envi onment, Fo ests andlands ape. T e envi onment in p a ti e no. 0629. Fede a O i e o t e Envi onment, Be n. 155 pp.

  • 7/28/2019 b 0100001

    23/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V2 3

    Anguillicola crassus Kuwa a a, Niimi & Itagaki, 1974

    1. DISTRIbuCIn

    nativaEste de Asia, desde c ina a Vietnam, Taiwan jap n.

    I trod cidaEn Eu opa este de No team i a. E tendindose. la gu a 1 muest a, sin ent a en deta es, os pases dondese a dete tado a espe ie. En Espa a se ono e su p esen ia puntua en os de Ga i ia, Pas Vas o (en a menosdos uen as) en e De ta de Eb o.

    Figu a 1. Dist ibu i n de Anguillicola crasus (DAISIE, 2008).

    2. ECOLOgA

    Pa sito nematodo de 3 m de ongitud. Vive omo adu to en e ue po de a angui a Anguilla anguilla madu adespus de 8-10 meses. Se puede en ont a en as angui as du ante todo e a o. las angui as adu tas puedenesta in estadas po ms de 70 individuos po ta medio mi n de uevos en a ve iga natato ia. las a vaspasan a digestivo son e pe idas on as e es. las a vas son enton es onsumidas po ust eos p an t ni-os a anzan nuevas angui as a se onsumidos stos. Desde e est mago de as angui as pasan a as inme-dia iones de a ve iga natato ia donde madu an. No son apa es de p odu i o mas de esisten ia. los estadosa va ios no ma mente se desenvue ven en agua du e, pe o pueden sopo ta sa inidades de asta e 8%. Puedenmantene se en e ospedado uando ste se en uent a en e ma .

    Su ospedado nativo es Anguilla japonicus.

    3. mECAnISmOS DE InTRODuCCIn

    Se dispe sa de o ma natu a omo adu to a t avs de os movimientos de sus ospedado es en su o ma a va iaa t avs de as o ientes.

  • 7/28/2019 b 0100001

    24/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    2 4

    ha egado asta nuest as atitudes a t avs de a impo ta i n de angui as in e tadas o mediante e agua de ast ede ba os que ontena ust eos in estados.

    4. ImpACTO

    So re los h itats otras es ecieslos nematodos adu tos se a imentan de sang e en a pa ed de a ve iga natato ia pueden o asiona a mue te deas angui as. Pueden ont ibui a de ive de a angui a de At nti o No te a impedi a una pa te de a pob a i na anza as eas de desove.

    So re la sal d h a aNo se a des ito.

    Socioeco icoPuede o asiona p didas impo tantes en e u tivo de angui as.

    5. gESTInpreve ciSe debe ont o a a impo ta i n de pe es desde eas in estadas.

    A tua mente, e ni o inst umento vin u ante e istente pa a e ont o de as aguas de ast e es e convenioInte na iona pa a e cont o Gesti n de as Aguas de last e sedimentos de os Buques (2004). Di odo umento no a ent ado an en vigo , debido a a ba a ati a i n de os Estados (a e a de 31 de ma zo de2008 s o 13 pases an ati ado e convenio; se ne esita a ma de a menos 30 pases u as fotas me antesombinadas ep esenten no menos de 35% de tone a e b uto de a ma ina me ante mundia ; os 13 a mantesep esentan e 3,62%). En di o onvenio se estab e en una se ie de estnda es inte na iona es sob e as aguasde ast e que pe miti n e ont o de as EEI que uti izan este me anismo de dispe si n.

    En o que se e ie e a nuest a egis a i n, a le 42/2007, de 13 de di iemb e, de Pat imonio Natu a de aBiodive sidad estab e e a ob iga i n de que as comunidades aut nomas adopten as medidas ne esa ias pa aga antiza a onse va i n de a biodive sidad que vive en estado si vest e. E te to de a medida que a ude a asint odu iones de espe ies e ti as es e siguiente:Las Administraciones pblicas competentes prohibirn laintroduccin de especies, subespecies o razas geogr icas alctonas cuando stas sean susceptibles de competir conlas especies silvestres autctonas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos. En este sentido a le16/1994, de 30 de unio, de onse va i n de a natu a eza de Pas Vas o, e oge ent e os ite ios en que sea de basa a a tua i n de as Administ a iones pb i as vas as e de:Ponderar la introduccin y proli eracin

    de especies, subespecies o razas geogr icas distintas a las autctonas y evitarlas en la medida en que puedancompetir con stas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos (A t u o 38.b.). la e 16/1994 see ie e adems a as int odu iones se a ando que:La introduccin, reintroduccin de especies o re orzamiento de

    poblaciones en el medio natural requerir autorizacin administrativa del rgano oral competente, la cual se

    otorgar o denegar en aplicacin de los reglamentos que en desarrollo de la presente ley dicte el Gobierno Vasco (A t u o 59.1.).

    la e de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad ontemp a adems medidas on etas pa a a tua ont a aamenaza que suponen as EEI. c ea e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as, de modo que a in usi nde una espe ie en di o at ogo on eva a p o ibi i n gen i a de posesi n, t anspo te, t i o ome io dee emp a es vivos o mue tos, de sus estos o p opgu os, in u endo e ome io e te io . la e ob iga adems aas comunidades aut nomas a ea iza un seguimiento de as espe ies e ti as on poten ia invaso , en espe-ia de aque as que an demost ado ese a te en ot os pases o egiones, on e in de p opone , egado e aso, su in usi n en e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as.

    Estab e e tambin a ob iga i n pa a as comunidades aut nomas de e abo a Est ategias que ontengan asdi e t i es de gesti n, ont o posib e e adi a i n de as espe ies de cat ogo Espa o de Espe ies E ti asInvaso as, oto gando p io idad a aque as espe ies que supongan un ma o iesgo pa a a onse va i n de aauna, o a o bitats aut tonos amenazados.

  • 7/28/2019 b 0100001

    25/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V2 5

    Po timo ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en sus espe tivos mbitos te ito ia es,estab ez an at ogos de Espe ies E ti as Invaso as, dete minando as p o ibi iones a tua iones sup emen-ta ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n.

    Co trol erradicacicomo medio me ni o de ont o se e omienda a i t a i n e t atamiento de agua en as pis i a to as.

    6. COnSIDERACIOnES FInALES

    Su p esen ia puntua en e te ito io de a cAPV a a en ia de estudios que pe mitan va o a su impa to ennuest as pob a iones no pe miten onside a a a tua mente omo una amenaza de p ime o den. No obstante set ata sin duda de una EEI omo ta debe se t atada.

    Es ne esa io in o po a en os p oto o os de seguimiento de as pob a iones de pe es, que se ea izananua mente en Gipuzkoa Bizkaia, p o edimientos que pe mitan va o a a in iden ia de este pa sito en asangui as.

    rEFErENcIAS

    DAISIE E ro ea I vasive Alie S ecies gatewa , 2008. Anguillicola crassus. Avai ab e om: ttp://www.

    eu ope-a iens.o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.g ez-j aristi, m., Salvador, A., 2007. Angui a, Anguilla anguilla. En: En i opedia Vi tua de osVe teb ados Espa o es. ca as a , l.M., Sa vado , A. (eds.) Museo Na iona de cien ias Natu a es, Mad id.ttp://www.ve teb adosibe i os.o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.g lf States mari e Fisheries Co issio , 2003. Anguillicola crassus . Non-Native Aquati Spe ies in t eGu o Me i o and Sout At anti regions. ttp://nis.gsm .o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.me diola, I., 2007. T e management o t e Eu opean ee in t e Basque count . Indi ang - Inte eg III.co oque Fina , Nantes, junio 2007.nObAnIS. I vasive Alie S ecies Fact Sheet, 2006. Anguillicola crassus. On ine database o t e No tEu opean and Ba ti Netwo k on Invasive A ien Spe ies NOBANIS; ttp://www.nobanis.o g; Fe a de a eso:31 de ma zo de 2008.Swedish E viro e tal protectio A e c , 2006. Anguillicola crassus. A ien spe ies in Swedis sea a eas.;Avai ab e om: ttp://www. ammandea te .se/0/2eng is /spe ies. tm ; Fe a de a eso: 31 de ma zo de2008.

  • 7/28/2019 b 0100001

    26/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    2 6

    ANNElIDA

    Ficopomatus enigmaticus (Fauve , 1923)

    Sin nimos:Mercierella enigmatica Fauve , 1923

    1. DISTRIbuCIn

    nativaDes ono ida. Se a ba a ado a posibi idad de que se o igina a en Aust a ia, Indonesia, India o en Sudam i a,pe o a e a de o o ni o que se puede asegu a es que p oviene de emis e io su .

    I trod cidala gu a 1 deta a su dist ibu i n ono ida en Eu opa. En a pennsu a Ib i a se ono e su p esen ia desde

    1924. Se a itado en as ostas at nti a medite nea. Se a dete tado en e Pa que Natu a de s Aiguamo sde Empo d se ono e a p esen ia de masas impo tantes de o onias de esta espe ie en agunas oste asipe a inas de ito a ata n.

    Figu a 1. Dist ibu i n deFicopomatus enigmaticus en Eu opa (en o o) (DAISIE, 2008).

    En a cAPV se a itado en 1951 en P en ia en 1953 en e Bidasoa, Pasa es, O io, Zuma a P en ia. A tua mentees omn en as ras de O io de U o a, pe o su e g andes va ia iones, siendo o asiona mente mu abundante,e uente o a o.

    2. ECOLOgA

    Puede o ma o onias mu e tensas ( egando a o ma a e i es a eos), en sust atos a ti ia es natu a es(in u endo o as de Phragmites). Pa ti u a mente a a te sti o en ambientes de 35 a 10 ppm de sa inidad,equie e a menos 18oc pa a ep odu i se. E ep iona mente tambin puede da se en aguas du es. En e no te

  • 7/28/2019 b 0100001

    27/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V2 7

    de Eu opa gene a mente so o se p odu e una gene a i n os tama os pob a iona es va an ostensib emente,su edindose a os on g andes densidades a os en os que a espe ie es es asa.

    3. mECAnISmOS DE InTRODuCCIn

    Se dispe san de o ma natu a omo a vas o ad e idos a sust atos otantes. En e aso de as int odu ionesstas se ea izan de o ma a identa a se t anspo tados sob e os as os de os ba os.

    4. ImpACTO

    So re los h itats otras es ecieslas est u tu as a eas de estos o ganismos ean nuevos e ugios bitats pa a os o ganismos nativos,pudindose inte p eta este e o omo un e e to positivo. Sin emba go puede desp aza a ot as espe ies. Suto e an ia a un amp io ango de sa inidad e pe mite ompeti on espe ies aut tonas. cuando se en uent aen g andes ag egados puede agota o eba a os nive es de a imento disponib e pa a ot as espe ies edu i aa idad de agua a p odu i g an antidad de des e os.

    So re la sal d h a aNo se a des ito.

    Socioeco icolas o onias masivas de estos o ganismos pueden p ovo a p ob emas de obst u i n de ana es, ompue tas ot as est u tu as id u i as en pue tos, estua ios ot os sistemas oste os. Tambin ep esenta un p ob ema sie en en os as os de os ba os.

    5. gESTIn

    preve ciE ont o de movimiento de os equipamientos pa a a ui u tu a a impieza e az de os as os de os ba ospuede edu i su tasa de e pansi n.

    En o que se e ie e a nuest a egis a i n, a le 42/2007, de 13 de di iemb e, de Pat imonio Natu a de aBiodive sidad estab e e a ob iga i n de que as comunidades aut nomas adopten as medidas ne esa ias pa aga antiza a onse va i n de a biodive sidad que vive en estado si vest e. E te to de a medida que a ude a asint odu iones de espe ies e ti as es e siguiente:Las Administraciones pblicas competentes prohibirn laintroduccin de especies, subespecies o razas geogr icas alctonas cuando stas sean susceptibles de competir conlas especies silvestres autctonas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos. En este sentido a le16/1994, de 30 de unio, de onse va i n de a natu a eza de Pas Vas o, e oge ent e os ite ios en que sea de basa a a tua i n de as Administ a iones pb i as vas as e de:Ponderar la introduccin y proli eracin

    de especies, subespecies o razas geogr icas distintas a las autctonas y evitarlas en la medida en que puedan

    competir con stas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos (A t u o 38.b.). la e 16/1994 see ie e adems a as int odu iones se a ando que:La introduccin, reintroduccin de especies o re orzamiento de poblaciones en el medio natural requerir autorizacin administrativa del rgano oral competente, la cual seotorgar o denegar en aplicacin de los reglamentos que en desarrollo de la presente ley dicte el Gobierno Vasco (A t u o 59.1.).

    la e de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad ontemp a adems medidas on etas pa a a tua ont a aamenaza que suponen as EEI. c ea e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as, de modo que a in usi nde una espe ie en di o at ogo on eva a p o ibi i n gen i a de posesi n, t anspo te, t i o ome io dee emp a es vivos o mue tos, de sus estos o p opgu os, in u endo e ome io e te io . la e ob iga adems aas comunidades aut nomas a ea iza un seguimiento de as espe ies e ti as on poten ia invaso , en espe-ia de aque as que an demost ado ese a te en ot os pases o egiones, on e in de p opone , egado e aso, su in usi n en e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as.

  • 7/28/2019 b 0100001

    28/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    2 8

    Estab e e tambin a ob iga i n pa a as comunidades aut nomas de e abo a Est ategias que ontengan asdi e t i es de gesti n, ont o posib e e adi a i n de as espe ies de cat ogo Espa o de Espe ies E ti asInvaso as, oto gando p io idad a aque as espe ies que supongan un ma o iesgo pa a a onse va i n de aauna, o a o bitats aut tonos amenazados.

    Po timo ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en sus espe tivos mbitos te ito ia es,

    estab ez an at ogos de Espe ies E ti as Invaso as, dete minando as p o ibi iones a tua iones sup emen-ta ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n.

    Co trol erradicaciDistintos estudios sugie en ub i e as o de os ba os on pintu as on un e evado ontenido en ob e.Espe i i an e uso de un bio ida on ob e ( ido de ob e o tio ianato de ob e) en aso ia i n on un de iva-do o gni o de zin , si bien e omiendan no usa o pa a as i es.

    Es una espe ie di i de e imina mediante medios me ni os, a que su a ast e o dest u i n ibe a g anantidad de emb iones que e o oniza n os uga es t atados.

    6. COnSIDERACIOnES FInALESEsta espe ie, ono ida desde a e d adas en a cAPV, no pa e e abe o asionado un impa to signi i ativo enos e osistemas que abita. No obstante, a a ta de estudios espe i os no pe mite a i ma on otundidad queno est ompo tndose omo una EEI. Dado que es e ono ida omo ta en pases de nuest o ento no, enambientes simi a es a os que podemos en ont a aqu, es p e iso on i ma su estatus.

    rEFErENcIAS

    Costa, C., 2005 . At as des espe es invasives p esentes su e pe imet e du Pa Natu e regiona decama gue. In o me t ni o. 220 pp.DAISIE E ro ea I vasive Alie S ecies gatewa , 2008 . Ficopomatus enigmaticus . Avai ab e om: ttp:// www.eu ope-a iens.o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.I ez, m., 1982. Biogeog a a oste a de Euska he ia. I En uent o de Geog a a. Euska he ia -cata un a.I vasIbER: es ecies e ticas i vasoras de la pe s la I rica, 2005. Ficopomatus enigmaticus . ttp:// id a.udg.es/invasibe /; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.

    Swedish E viro e tal protectio A e c , 2006. Ficopomatus enigmaticus . A ien spe ies in Swedis seaa eas.; Avai ab e om: ttp://www. ammandea te .se /0/2eng is /spe ies. tm ; Fe a de a eso: 31 dema zo de 2008.

  • 7/28/2019 b 0100001

    29/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V2 9

    MOllUScA

    A me a asiti aCorbicula fuminea (O.F. M e , 1774)

    1. DISTRIbuCIn

    nativaSu este de Asia, Aust a ia i a.

    I trod cidaNo team i a, Sudam i a Eu opa. l eg en a d ada de os 70 a Po tuga se e tendi a ia e este poEspa a, F an ia, ho anda Suiza. P esente a en G an B eta a e tendindose po a uen a de Danubio astarumana.

    Figu a 1. Dist ibu i n deCorbicula fuminea en Eu opa. (DAISIE, 2008).

    En Espa a su dist ibu i n se va on etando en a tima d ada a pa ti de itas ais adas, u o on unto vaon gu ando una dist ibu i n que se puede a i a omo amp ia. No se tiene onstan ia de su p esen ia en e te ito io de a cAPV, pe o su e iente apa i i n en a uen a de Eb o, en e o A ga (Nava a), en 2004 en e cana Impe ia en Za agoza en 2006 a a omp obada tenden ia e pansiva de sus pob a iones pe miten suponeque en un o to p azo de tiempo esta en te ito io a avs (si no a egado a).

    2. ECOLOgA

    Mo us o biva vo du ea u o a que abita en os sedimentos de os agos. To e a un ango de tempe atu as de2-34oc sa inidades de asta e 5o / oo. En os pases donde a sido int odu ida o upa ondos o igenados de a ena imo en a o os, os agos (o igot o os o eut o os), pe o tambin puede apa e e en g anu omet as ms g uesas(g avas antos). Apa e e tambin en ana es de iego de d ena e.

    he ma odita. Se ep odu e ento no a os 15oc. Madu a a os t es meses de edad (a anza enton es un tama o de6-10 mm); p odu e ms de una gene a i n a a o, du ante e pe odo que t ans u e ent e e na de a p imave a

  • 7/28/2019 b 0100001

    30/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    3 0

    e oto o. To e an a e posi i n a ai e du ante semanas, pe o mue e en ondi iones de ba os nive es de o geno.los individuos ms peque os son onsumidos po a gunas espe ies de pe es.

    3. mECAnISmOS DE InTRODuCCIn

    Des ono idos. Se supone que eg a Po tuga en as aguas de ast e de os ba os. Se e da un uso o namenta en a ua ios estanques, tambin omo ebo en a pes a fuvia . Pod a dispe sa se ada a ma tos o abotes que son t as adados po tie a de una masa de agua a ot a. Es posib e a dispe si n natu a mediante aveso pe es, uti izando unas est u tu as mu osas que pe miten su a i n. A gunas ases de su i o vita pueden sedispe sadas po as o ientes a undndose de biso. A se e ma odita un ni o individuo es su iente pa adesa o a una pob a i n.

    Se e at ibu e una tasa de dispe si n meno que en e aso de me i n eb a.

    4. ImpACTO

    So re los h itats otras es ecies

    compite on ot os biva vos t ado es on gaste podos que se a imentan de mate ia o gni a en ossedimentos.

    So re la sal d h a aNo se a des ito.

    Socioeco icoPuede obtu a ondu tos de iego de d ena e en os pe odos en os que estos evan un es aso auda . Suson as pueden o asiona da os en os sistemas de e ige a i n de ent a es de p odu i n de ene ga.

    5. gESTIn

    preve ciEn o que se e ie e a nuest a egis a i n, a le 42/2007, de 13 de di iemb e, de Pat imonio Natu a de aBiodive sidad estab e e a ob iga i n de que as comunidades aut nomas adopten as medidas ne esa ias pa aga antiza a onse va i n de a biodive sidad que vive en estado si vest e. E te to de a medida que a ude a asint odu iones de espe ies e ti as es e siguiente:Las Administraciones pblicas competentes prohibirn laintroduccin de especies, subespecies o razas geogr icas alctonas cuando stas sean susceptibles de competir conlas especies silvestres autctonas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos. En este sentido a le16/1994, de 30 de unio, de onse va i n de a natu a eza de Pas Vas o, e oge ent e os ite ios en que sea de basa a a tua i n de as Administ a iones pb i as vas as e de:Ponderar la introduccin y proli eracin

    de especies, subespecies o razas geogr icas distintas a las autctonas y evitarlas en la medida en que puedancompetir con stas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos (A t u o 38.b.). la e 16/1994 see ie e adems a as int odu iones se a ando que:La introduccin, reintroduccin de especies o re orzamiento de

    poblaciones en el medio natural requerir autorizacin administrativa del rgano oral competente, la cual se

    otorgar o denegar en aplicacin de los reglamentos que en desarrollo de la presente ley dicte el Gobierno Vasco (A t u o 59.1.).

    la e de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad ontemp a adems medidas on etas pa a a tua ont a aamenaza que suponen as EEI. c ea e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as, de modo que a in usi nde una espe ie en di o at ogo on eva a p o ibi i n gen i a de posesi n, t anspo te, t i o ome io dee emp a es vivos o mue tos, de sus estos o p opgu os, in u endo e ome io e te io . la e ob iga adems aas comunidades aut nomas a ea iza un seguimiento de as espe ies e ti as on poten ia invaso , en espe-ia de aque as que an demost ado ese a te en ot os pases o egiones, on e in de p opone , egado e aso, su in usi n en e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as.

    Estab e e tambin a ob iga i n pa a as comunidades aut nomas de e abo a Est ategias que ontengan asdi e t i es de gesti n, ont o posib e e adi a i n de as espe ies de cat ogo Espa o de Espe ies E ti asInvaso as, oto gando p io idad a aque as espe ies que supongan un ma o iesgo pa a a onse va i n de aauna, o a o bitats aut tonos amenazados.

  • 7/28/2019 b 0100001

    31/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V3 1

    Po timo ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en sus espe tivos mbitos te ito ia es,estab ez an at ogos de Espe ies E ti as Invaso as, dete minando as p o ibi iones a tua iones sup emen-ta ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n.

    la no mativa de pes a ontinenta en a gunas omunidades aut nomas (A ag n casti a le n) p o ibe su usoomo ebo.

    A nive inte na iona , pa a p eveni su e pansi n po e ma es ne esa io un o e to t atamiento de as aguasde ast e de os ba os. A tua mente, e ni o inst umento vin u ante e istente pa a e ont o de as aguas deast e es e convenio Inte na iona pa a e cont o Gesti n de as Aguas de last e sedimentos de os Buques(2004). Di o do umento no a ent ado an en vigo , debido a a ba a ati i a i n de os Estados (a e a de31 de ma zo de 2008 s o 13 pases an ati i ado e convenio; se ne esita a i ma de a menos 30 pases u asotas me antes ombinadas ep esenten no menos de 35% de tone a e b uto de a ma ina me ante mundia ;os 13 a i mantes ep esentan e 3,62%). En di o onvenio se estab e en una se ie de estnda es inte na io-na es sob e as aguas de ast e que pe miti n e ont o de as EEI que uti izan este me anismo de dispe si n.

    Co trol erradicaciSu e imina i n de ana es, tube as ot as est u tu as, se ea iza mediante avado on agua a iente, t ampas panta as de e usi n, e uso de p odu tos qumi os.

    re o oniza pidamente as eas en donde a sido e iminada.

    En aguas ib es no e isten mtodos e i a es de ont o .

    6. COnSIDERACIOnES FInALES

    las medidas puestas a en ma a pa a ont o a a e pansi n de me i n eb a ont ibu en de igua modo aimita a e pansi n de esta espe ie. No obstante sus bitos eque imientos no son os mismos, po o quea que dise a medidas espe i as. Se a a , po e emp o, que no se uenta on p o edimientos estanda izadosque pe mitan ono e su dist ibu i n a tua . Su dist ibu i n se va omp etando en os timos a os a base dea azgos o tuitos. Es ne esa io ea iza p ospe iones espe i as. En este sentido abe se a a que os estudiosque sob e biva vos de o amenazados que se estn ea izando en os timos a os en distintas uen as puedeno e e una imagen de su dist ibu i n, pe o aunque os p o edimientos son ade uados pa a a dete i n de aespe ie, os muest eos no a anzan a ub i e ango de bitats en os que se pueden desa o a pob a ionesde a me a asiti a.

    como a se a men ionado, abe p eve que a dist ibu i n de a a me a asiti a, se amp e o upando todo e bitat poten ia de que dispone en ava en a ve tiente medite nea. E es ue zo de as administ a ionesvas as debe tene omo p ime ob etivo ena su e pansi n en a uen a de Eb o, pe o dado que a p even i npa e e se a medida ms e i az, se debe pone espe ia n asis en evita su int odu i n en as uen as ant-b i as, e t emando e ont o a vigi an ia de as a tividades que pueden p ovo a que ste e o su eda.

    rEFErENcIAS

    Costa, C., 2005. At as des espe es invasives p esentes su e pe imet e du Pa Natu e regiona decama gue. In o me t ni o. 220 pp.DAISIE E ro ea I vasive Alie S ecies gatewa , 2008. Corbicula luminea. Avai ab e om: ttp://www.eu ope-a iens.o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.g lf States mari e Fisheries Co issio , 2003. Corbicula luminea. Non-Native Aquati Spe ies in t eGu o Me i o and Sout At anti regions. ttp://nis.gsm .o g; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.The glo al I vasive S ecies Data ase (gISD), 2007. Corbicula luminea. Invasive Spe ies Spe ia ist G oup(ISSG) o t e Spe ies Su viva commission o t e IUcN-Wo d conse vation Union. Avai ab e om: ttp:// www.issg.o g/; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.u.S. De art e t of the I terior. u.S. geolo ical S rve , 2007. NAS - Non Indigenous Aquati Spe ies.Corbicula luminea; Avai ab e om: ttp://nas.e .usgs.gov/ ; Fe a de a eso: 31 de ma zo de 2008.

  • 7/28/2019 b 0100001

    32/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    3 2

    Me i n eb aDreissena polymorpha (Pa as, 1771)

    1. DISTRIbuCIn

    nativacuen as que d enan a os ma es Neg o, caspio A a .

    I trod cidaInt odu ido en e no oeste de rusia, ent o oeste de Eu opa, Es andinavia, reino Unido, I anda No team i a.Du ante e sig o xIx o up a ma o pa te de as aguas inte io es de ent o oeste de Eu opa; en 1920 apa e een Sue ia, en a d ada de os 60 en os agos de os A pes en 1977 ega a Ita ia, a I anda en 1994 a Espa aen 2001. En 1988 apa e e en e ago St. c ai e, e tendindose despus pidamente a os G andes lagos deNo team i a.

    Es de espe a que su e pansi n ontine en atitudes temp adas de emis e io no te. Es posib e que en e utu oo upe as zonas temp adas de emis e io su .

    Figu a 1. Dist ibu i n deDreissena polymorpha en Eu opa. En ve de: nativa; en o o: int odu ida (DAISIE, 2008).

    E me i n eb a se dete t po p ime a vez en aguas de a uen a de Eb o en u io de 2001, en e meand o deF i e emba se de riba o a. En 2004 se on m a p esen ia de adu tos en e emba se de Mequinenza en2006 en e emba se de Sob n. la Figu a 2 e oge a dist ibu i n a tua en a cuen a de Eb o.

  • 7/28/2019 b 0100001

    33/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V3 3

    Figu a 2. Dist ibu i n deDreissena polymorpha en a uen a de Eb o (con ede a i n hid og a de Eb o, 2008). c u oso os: p esen ia de a vas; en t azo o o se muest an os t amos on p esen ia onstatada de a espe ie.

    2. ECOLOgA

    Peque o biva vo ssi que o ma densas o onias sob e sust atos du os en aguas du es en as ige amentesa ob es. Su espe t o de to e an ia t mi a es mu amp io, on apa idad de e imiento desde 10 a 25c. Nosob evive e a de os 0c ni tampo o po en ima de os 31-32c, si bien estos mites no son est i tos dadoque son posib es peque as desvia iones omo onse uen ia de distintas ondi iones de a imata i n. la ep o-du i n se inte umpe po deba o de os 10c e e imiento se en ente e po en ima de os 25c po deba-

    o de os 8-9 c. E ango t mi o ptimo de e imiento se en uent a ent e 18 20c, on e sub ptimo ent e16-18c 21-24c. To e a aguas sa ob es asta 7o / oo. P e ie e masas de agua de p odu tividad mode ada (meso-t i as). O upa desde a pa te in e io de a osta a p o undidades de 12 met os en ambiente ma ino sa ob e,a anzando os 60 m de p o undidad en agos. To e a ba as on ent a iones de o geno en e agua du ante va iosdas puede sob evivi ue a de agua en un ambiente es o medo asta t es semanas.

    Ot o aspe to e evante es e amp io espe t o de mate ia o gni a pa ti u ada que pueden uti iza omo a imento,que no a e imp es indib e a p esen ia de p an ton vivo, po e emp o. Un e emp a de me i n eb a i t a ent e10 100 m / o a de agua, o que en e aso de un adu to de me i n eb a supone a ededo de 2,5 it os/da.No son i as a tas ompa adas on ot os biva vos de agua du e, que pueden a anza asta 490 m po indivi-duo o a, omo en e aso de os Uni nidos o asta 800 m po individuo o a en e aso deCorbicula, e ot o biva vo invaso p esente en e Eb o. la impo tan ia i t ante de me i n eb a no est en su tasa individua sino en as g andes densidades pob a iona es que a anza.

    En uanto a tama o de as pa t u as i t ab es, i t a de o ma e i iente pa t u as de asta 0,7 m pe o mues-t a p e e en ia po as omp endidas ent e 15 40 m, o que equiva e a itop an ton, zoop an ton peque o( ot e os) estos o gni os dive sos, omo p in ipa es integ antes de su dieta.

    A nive de ompo tamiento, se t ata de una espe ie on ma adas e a iones de ompeten ia inte e int aespe-

    i a po e espa io, espe ia mente on espon as b iozoos, pe o tambin on pe ton a ga , ta omo se apodido obse va en e Eb o, donde no apa e e bien sob e sust atos b andos o en zonas on una ubie ta a ga bien o mada. Es una espe ie g ega ia. los adu tos se etan e omonas que avo e en a i a i n ag ega i n denuevos e emp a es uveni es. Es una nea de investiga i n abie ta.

  • 7/28/2019 b 0100001

    34/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    3 4

    En zonas de i a i n e iente po tanto on e emp a es peque os, se an medido densidades de asta 750.000indiv/m 30 m de espeso . las m imas densidades de adu tos se i an en unos 250.000 indiv/m, o quepuede supone ent e 10 15 m de espeso ubie tos omp etamente po me i n eb a, aunque en supe i iesptimas no es inusua en ont a densidades de asta 3.000.000 indiv/m.

    En un mismo uga , as densidades no se mantienen onstantes a o a go de tiempo, on ambios que pueden

    se mu signi i ativos de un a o pa a ot o. A nive de on unto, a pob a i n tambin e pe imenta ambios deun a o pa a ot o. Pa e e se que as m imas densidades pob a iona es se a anzan a os 5 a os de a int odu -i n, ta omo se a podido omp oba en estudios ea izados en Estados Unidos que, poste io mente, a ma gen de que e istan u tua iones, a no se a anzan densidades m imas ompa ab es. los p ime os 3 a ost as a int odu i n, e e imiento es oga tmi o, mient as que os dos siguientes es geomt i o, asta a an-za e m imo pob a iona .

    la e ti iza i n es e te na. Una emb a puede p odu i un mi n de uevos po a o. E desove omienza uan-do a tempe atu a de agua supe a os 12-15oc, a anzando e ptimo a os 18-20oc; puede tene uga du an-te 3-5 meses.

    la tasa de e imiento de os uveni es adu tos disminu e on a edad, omo es abitua , depende de atempe atu a de agua, a disponibi idad de a imento a ve o idad de agua. los e emp a es uveni es e ininsta ados, pueden a anza os 15-16 mm e p ime a o, o que ep esenta a asi e 50% de a ta a m imams e uente (35 mm), que se a anza a os 3 a os. los tama os m imos a amente supe an os 40 mm ,dent o de ada a o, as p ime as o o tes son as que a anzan ta as ma o es.

    Du ante su ase de a vas ve ige post-ve ige son t anspo tadas po as o ientes. Estados poste io es ve-nes adu tos se dispe san a udndose en a de iva mediante e biso ot as est u tu as mu osas.

    la onse va i n du a i n de a ase de a va p an t ni a (ve ge a) es un aspe to ave pa a entende e p i-a a apa idad de dispe si n de esta espe ie. Po un ado e dispone de esta ase, pe mite a a espe ie uti izaomo medio de dispe si n ua quie u o de agua; po ot o ado, e e o de que esta ase sea e ativamentea ga, e pe mite dispe sa se a bastante distan ia, en un i n de as a a te sti as de u o de agua en uesti n,de uga de o igen. la onse va i n du a i n de esta ase de a vas ve ge as, es un e o singu a pa a unbiva vo de agua du e, que denota su e ativamente e iente pasado ma ino.Corbicula luminea, e ot o biva voinvaso p esente en e Eb o, tiene una ase a va ia de apenas unos po os das.

    los asos de dispe si n aguas a iba ( ont a o iente) s o son e p i ab es en os po inte ven i n umana(emba a iones tu sti as, p ti as de pes a, et .), mient as que en agos emba ses, os vientos dominantes, e o ea e as o ientes, pueden ont ibui a e p i a asta ie to punto a dispe si n a ia as zonas de o a.

    3. mECAnISmOS DE InTRODuCCIn

    la va ms p obab e es a t avs de ome io ma timo (en as aguas de ast e i ado a os as os de os ba os).Puede se tambin t anspo tado on made a o on g ava e ogida en e o.

    la teo a ms onsensuada sob e a egada de me i n eb a a as aguas de a uen a de Eb o es a sue ta deagua on a vas de este mo us o invaso , bien t anspo tada en as aguas de ast e de una emba a i n, bien envive os pa a e t anspo te de ebo vivo pa a a pes a, on aguas p o edente de ot o uga donde est p esente(se da a oin iden ia de que en Mequinenza riba o a a abundante pes a depo tiva de si u o. Esta espe iede pez e ti o int odu ido, se pes a desde emba a i n, uti izando on mu a e uen ia a a bu no ot o peze ti o int odu ido- omo ebo vivo).

    la inte a i n de dive sos a to es ambienta es, a que a adapta i n pueda eva se a abo o a ase. En e aso de adapta se se puede t ans o ma pidamente en una temib e p aga, on signi i ativos aumentos depob a i n en mu po o tiempo omo a o u ido en mu os pases. Es ne esa io ono e ua es son os ve to esde t ansmisi n en ada masa de agua.

    En e aso que nos o upa, os podemos identi i a p io iza , omo sigue: (1) Pes a depo tiva desde emba a-i n, espe ia mente pes a de espe ies e ti as int odu idas, omo es e aso de si u o. Este depo te, onvo aa a o nume osos on u sos inte na iona es de pes a; (2) T asiego de emba a iones, sob e todo on uso pa a

  • 7/28/2019 b 0100001

    35/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V3 5

    pes a; (3) Int odu i n p ovo ada de espe ies e ti as, ta es omo e a bu no, pa a epob a i n su pes a; (4)Usos depo tivos de agua que suponen t asiego de mate ia , ta es omo bu eo, ba o, et .; (5) T aba os de inves-tiga i n en os; (6) T aba os de onse va i n de os que suponen t as ados de mate ia de pe sonas que estnen onta to on e agua, de una a ot a masa de agua.

    4. ImpACTOSo re los h itats otras es eciescompite po e espa io e a imento on os mo us os nativos on ot os o ganismos t ado es. A umu aontaminantes en su o ganismo. A se un g an onsumido de top an ton o asiona un in emento de a a idadde agua. Es uente de a imento pa a p a os pe es. causa g aves a te a iones de bitat.

    E a to ontenido en pidos de os te idos deDreissena a e que en estos se puedan diso ve un buen nme ode ontaminantes, omo meta es pesados, pesti idas, et . la intensa i t a i n de as pob a iones de me i neb a, puede eti a una p opo i n impo tante de este tipo de ontaminantes adso bidos a mate ia pa ti u ado,quedando de esta o ma a umu ados en e ue po de os e emp a es ontaminados. Este e o supone en p imeuga , que e me i n eb a ont ibu e a e imina meta es pesados de a ase a uosa; en segundo uga , a noomestibi idad de os me i ones eb a, po p in ipio e in uso a imita i n de su uso omo abono en te enosde u tivo, sin una ana ti a p evia. En te e uga , sita a me i n eb a omo un impo tante es ab n en aadena de e po ta i n de ontaminantes e a it antes a ia ot os nive es t i os (pe es, aves) a t avs dep o esos de bioa umu a i n.

    Dreissena se a itado omo p ime es ab n ( usped) de pa sitoBucephalus polymorphus, un t ematodo es-ponsab e de a bu e a osis a va ia u o i o se omp eta sob e espe ies de pe es tambin p esentes en e Eb oomo a u iope a (Stizostedion luciperca ) e uti o (Rutilus rutilus) a e tando en gene a a pe es ip nidosp idos ent quidos.

    Es un agente de ambio e o gi o adi a , que amenaza os e osistemas que va o onizando a o to mediop azo, pe o adems, ep esenta un iesgo so ioe on mi o de eno me magnitud.

    So re la sal d h a aEn as eas e eativas sus a adas on as ep esentan un pe ig o pa a os ba istas.

    Socioeco icoA nive e on mi o, os e e tos se ent an en imita iones o p didas de e i ien ia en e uso de agua ( impiezade supe i ies obtu a i n de ondu iones e puestas a p o esos de i a i n de o ganismos), imita iones tam-bin en a p ti a de a tividades e eativas, et .

    los impa tos sob e e uso de agua tienen e e tos e on mi os e t ao dina ios, on i as que pueden a anzami ones de eu os.

    Sob e as ob as e in aest u tu as id u i as, os p in ipa es p ob emas de ivados de a p esen ia masiva de esta

    espe ie gi an en to no a a obtu a i n ms o menos impo tante de apta iones ondu iones de agua, poi a i n de a espe ie (bio ou ing) en pa edes ondo de dep sitos, e as, tube as, et . on os ostes quee o ompo ta tanto a nive de un ionamiento (e i ien ia, inte up iones, sob e a entamiento, et .) omo demantenimiento (t atamientos, a tua iones, et .)

    5. gESTIn

    E G upo Espe ia ista en Espe ies Invaso as de a IUcN a in uido a esta espe ie en a ista de as 100 Espe iesE ti as Invaso as ms da inas de mundo.

    preve ciE me i n eb a es a tua mente a EEI a a que ms medios, e on mi os umanos, e estn dedi ando asadminist a iones espa o as. la magnitud de p ob ema a a a ma so ia eada po una obe tu a mediti asin p e edentes an p opi iado a puesta en ma a, desde e mismo momento de su dete i n, de medidas dep even i n, seguimiento, investiga i n divu ga i n.

  • 7/28/2019 b 0100001

    36/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    3 6

    De este modo ontamos o on una Est ategia Na iona , un P an de c oque, in uso se a adaptado as no mativasde pes a fuvia de navega i n pa a evita su e pansi n. En este sentido, en ava du ante a tempo ada 2008e t amo a avs de Eb o pe mane e vedado a a pes a. En uanto a seguimiento e investiga i n se anestab e ido edes de dete i n de a vas, se an ea izado estudios demog os de pob a iones adu tas, se ane eb ado va ios semina ios o nadas de t aba o espe as sob e e tema se an ea izado ensa os de ont o a t avs de a va ia i n de nive de agua de os emba ses. Ot as medidas de p even i n an sido a insta a i n

    de esta iones de t ado pa a evita su e pansi n en e t asvase de aguas ent e uen as. Adems se a editadoabundante mate ia divu gativo.

    En o que se e ie e a nuest a egis a i n, a le 42/2007, de 13 de di iemb e, de Pat imonio Natu a de aBiodive sidad estab e e a ob iga i n de que as comunidades aut nomas adopten as medidas ne esa ias pa aga antiza a onse va i n de a biodive sidad que vive en estado si vest e. E te to de a medida que a ude a asint odu iones de espe ies e ti as es e siguiente:Las Administraciones pblicas competentes prohibirn laintroduccin de especies, subespecies o razas geogr icas alctonas cuando stas sean susceptibles de competir conlas especies silvestres autctonas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos. En este sentido a le16/1994, de 30 de unio, de onse va i n de a natu a eza de Pas Vas o, e oge ent e os ite ios en que sea de basa a a tua i n de as Administ a iones pb i as vas as e de:Ponderar la introduccin y proli eracin

    de especies, subespecies o razas geogr icas distintas a las autctonas y evitarlas en la medida en que puedancompetir con stas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos (A t u o 38.b.). la e 16/1994 see ie e adems a as int odu iones se a ando que:La introduccin, reintroduccin de especies o re orzamiento de

    poblaciones en el medio natural requerir autorizacin administrativa del rgano oral competente, la cual seotorgar o denegar en aplicacin de los reglamentos que en desarrollo de la presente ley dicte el Gobierno Vasco (A t u o 59.1.).

    la e de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad ontemp a adems medidas on etas pa a a tua ont a aamenaza que suponen as EEI. c ea e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as, de modo que a in usi nde una espe ie en di o at ogo on eva a p o ibi i n gen i a de posesi n, t anspo te, t i o ome io dee emp a es vivos o mue tos, de sus estos o p opgu os, in u endo e ome io e te io . la e ob iga adems aas comunidades aut nomas a ea iza un seguimiento de as espe ies e ti as on poten ia invaso , en espe-ia de aque as que an demost ado ese a te en ot os pases o egiones, on e in de p opone , egado e aso, su in usi n en e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as.

    Estab e e tambin a ob iga i n pa a as comunidades aut nomas de e abo a Est ategias que ontengan asdi e t i es de gesti n, ont o posib e e adi a i n de as espe ies de cat ogo Espa o de Espe ies E ti asInvaso as, oto gando p io idad a aque as espe ies que supongan un ma o iesgo pa a a onse va i n de aauna, o a o bitats aut tonos amenazados.

    Po timo ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en sus espe tivos mbitos te ito ia es,estab ez an at ogos de Espe ies E ti as Invaso as, dete minando as p o ibi iones a tua iones sup emen-ta ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n.

    A nive inte na iona , pa a p eveni su e pansi n po e ma es ne esa io un o e to t atamiento de as aguasde ast e de os ba os. A tua mente, e ni o inst umento vin u ante e istente pa a e ont o de as aguas de

    ast e es e convenio Inte na iona pa a e cont o Gesti n de as Aguas de last e sedimentos de os Buques(2004). Di o do umento no a ent ado an en vigo , debido a a ba a ati a i n de os Estados (a e a de31 de ma zo de 2008 s o 13 pases an ati ado e convenio; se ne esita a ma de a menos 30 pases u asfotas me antes ombinadas ep esenten no menos de 35% de tone a e b uto de a ma ina me ante mundia ; os13 a mantes ep esentan e 3,62%). En di o onvenio se estab e en una se ie de estnda es inte na iona essob e as aguas de ast e que pe miti n e ont o de as EEI que uti izan este me anismo de dispe si n.

    Co trol erradicaciSe a a po timo, que se an ensa ado distintos mtodos (me ni os, qumi os, bio gi os) pa a e imina aspob a iones asentadas, pe o gene a mente on es aso ito, po o que puede a i ma se que una vez que se ainsta ado en una uen a su e adi a i n es p ti amente imposib e.

  • 7/28/2019 b 0100001

    37/165

  • 7/28/2019 b 0100001

    38/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    3 8

    ca a o de ieno de Nueva Ze andaPotamopyrgus antipodarum (G a , 1843)

    Sin nimos:Hydrobia jenkinsi (Smit , 1889);Potamopyrgus jenkinsi (Smit , 1889).

    1. DISTRIbuCInnativaNueva Ze anda

    I trod cidaAust a ia, Eu opa No team i a

    De amp ia dist ibu i n en Espa a. En a cAPV est p esente en os t es te ito ios (Figu a 1).

    Figu a 1. Dist ibu i n dePotamopyrgus antipodarum en a cAPV. c u os ama i os: Ga tzia de Biku a et a . (2005, 2006,2007); u o ve de: I iba A zate (1995).

    la in o ma i n uti izada pa a onst ui e mapa se a e t ado de os in o mes anua es de a red de seguimientode estado e o gi o de os os de a cAPV. En estos in o mes os esu tados e e idos a a abundan ia dema oinve teb ados se o e en a nive de g andes g upos ( os, ases,...) so o se men ionan espe ies on etasen e aso de que su impo tan ia e ativa en as muest as e ogidas sea signi ativamente a ta, po o quep obab emente a gu a 1 efe a a dist ibu i n de as o a idades de a ed donde esta espe ie muest a va o es

    m imos de abundan ia. No obstante, a in o ma i n que o e e a ed de seguimiento (34 o a idades onPotamopyrgus) pe mite a ma que este a a o se en uent a p esente en todas as uen as de te ito io.

  • 7/28/2019 b 0100001

    39/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V3 9

    2. ECOLOgA

    Peque o gaste podo (de 5-10 mm) que puede abita una amp ia va iedad de medios a uti os: estua ios, os,a o os, agos emba ses; to e ando un amp io ango de tempe atu as, sa inidad tu bidez, tanto en aguasimpias omo deg adadas. A anza g andes densidades en sistemas on a ta p odu i n p ima ia, que mantenganauda tempe atu a onstantes. En a gunas situa iones puede supone e 95% de a biomasa tota de inve te-

    b ados, pudiendo a e ta g avemente a a p odu i n p ima ia. En os os o upa todos os sust atos: imos,a enas, g avas, antos, ma itos,... En estua ios puede to e a sa inidades de asta 17-24o / oo. Son apa es desopo ta pe odos de dese a i n un amp io ango de tempe atu as.

    Sus pob a iones onsisten ma o ita iamente en emb as ep odu indose ase ua mente. Es ovovivpa o pa te-nogenti o. En Nueva Ze anda as pob a iones estn o madas po emb as dip oides gene adas po ep odu i nse ua , po emb as t ip oides onadas pa tenogenti amente po ma os se ua mente un iona es (stos timos suponen a penas e 5% de a pob a i n). En EE.UU. as pob a iones int odu idas estn o madas e u-sivamente po emb as idnti as. cada a a o puede p odu i ap o imadamente 230 venes a a o.

    3. mECAnISmOS DE InTRODuCCIn

    l ega on a Aust a ia p o edentes de Nueva Ze anda en ontenedo es de agua pa a onsumo umano. Su e pansi nposte io se ee que tuvo uga a t avs de as aguas de ast e de os ba os a ompa ando a ome io dep antas o namenta es.

    Int odu ido dispe sado po a a i n de omb e, su peque o tama o su apa idad de esisten ia a adese a i n a a va ia i n de tempe atu a a en posib e que os distintos usua ios de as masas de agua(pes ado es, nadado es, ampistas, pe os,...) puedan t as ada a estos a a o es de una masa de agua a ot a. Seee tambin que puede se dispe sado po as aves (ad e ido a as patas o a p uma e). Se sabe que puede esisti

    e paso po e sistema digestivo de aves pe es.

    4. ImpACTO

    So re los h itats otras es eciesEn os de oeste de os EE.UU se a obse vado un impa to negativo sob e a adena t i a que sostiene aa gunas espe ies de sa m nidos. Puede ega a a te a d sti amente a p odu i n p ima ia de a gunos a o os sus omunidades de inve teb ados. No se uenta on in o ma i n su i iente pe o pa e e p obab e que a e tea os mo us os aut tonos a ompeti po e a imento, sob e todo uando a anza g andes densidades. En a gu-nos uga es se a obse vado una o e a i n negativa ent e su densidad a de os inve teb ados aut tonos.

    So re la sal d h a aNo se a des ito.

    Socioeco ico

    Sus a tas densidades son una amenaza poten ia pa a insta a iones de apta i n de agua. P ovo an e de ive deas pob a iones de sa m nidos, que en mu os pases son e p in ipa ob etivo de os pes ado es fuvia es.

    5. gESTIn

    preve cilas medidas p eventivas son as ni as que pueden ena a e pansi n de esta espe ie.

    como en e aso de me i n eb a, es ne esa io e t ema as medidas de igiene p e au i n pa a evita e t as ado de e emp a es ent e masas de agua en opa, ve u os, utensi ios,...

    En o que se e ie e a nuest a egis a i n, a le 42/2007, de 13 de di iemb e, de Pat imonio Natu a de aBiodive sidad estab e e a ob iga i n de que as comunidades aut nomas adopten as medidas ne esa ias pa aga antiza a onse va i n de a biodive sidad que vive en estado si vest e. E te to de a medida que a ude a asint odu iones de espe ies e ti as es e siguiente:Las Administraciones pblicas competentes prohibirn la

  • 7/28/2019 b 0100001

    40/165

    F A U N A E x T I c A I N VA S Or A E N l A c A P V

    A N E x O

    4 0

    introduccin de especies, subespecies o razas geogr icas alctonas cuando stas sean susceptibles de competir conlas especies silvestres autctonas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos. En este sentido a le16/1994, de 30 de unio, de onse va i n de a natu a eza de Pas Vas o, e oge ent e os ite ios en que sea de basa a a tua i n de as Administ a iones pb i as vas as e de:Ponderar la introduccin y proli eracin

    de especies, subespecies o razas geogr icas distintas a las autctonas y evitarlas en la medida en que puedancompetir con stas, alterar su pureza gentica o los equilibrios ecolgicos (A t u o 38.b.). la e 16/1994 se

    e ie e adems a as int odu iones se a ando que:La introduccin, reintroduccin de especies o re orzamiento de poblaciones en el medio natural requerir autorizacin administrativa del rgano oral competente, la cual seotorgar o denegar en aplicacin de los reglamentos que en desarrollo de la presente ley dicte el Gobierno Vasco (A t u o 59.1.).

    la e de Pat imonio Natu a de a Biodive sidad ontemp a adems medidas on etas pa a a tua ont a aamenaza que suponen as EEI. c ea e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as, de modo que a in usi nde una espe ie en di o at ogo on eva a p o ibi i n gen i a de posesi n, t anspo te, t i o ome io dee emp a es vivos o mue tos, de sus estos o p opgu os, in u endo e ome io e te io . la e ob iga adems aas comunidades aut nomas a ea iza un seguimiento de as espe ies e ti as on poten ia invaso , en espe-ia de aque as que an demost ado ese a te en ot os pases o egiones, on e in de p opone , egado e aso, su in usi n en e cat ogo Espa o de Espe ies E ti as Invaso as.

    Estab e e tambin a ob iga i n pa a as comunidades aut nomas de e abo a Est ategias que ontengan asdi e t i es de gesti n, ont o posib e e adi a i n de as espe ies de cat ogo Espa o de Espe ies E ti asInvaso as, oto gando p io idad a aque as espe ies que supongan un ma o iesgo pa a a onse va i n de aauna, o a o bitats aut tonos amenazados.

    Po timo ab e a posibi idad de que as comunidades aut nomas, en sus espe tivos mbitos te ito ia es,estab ez an at ogos de Espe ies E ti as Invaso as, dete minando as p o ibi iones a tua iones sup emen-ta ias que se onside en ne esa ias pa a su e adi a i n.

    A nive inte na iona , pa a p eveni su e pansi n po e ma es ne esa io un o e to t atamiento de as aguasde ast e de os ba os. A tua mente, e ni o inst umento vin u ante e istente pa a e ont o de as aguas deast e es e convenio Inte na iona pa a e cont o Gesti n de as Aguas de last e sedimentos de os Buques(2004). Di o do umento no a ent ado an en vigo , debido a a ba a ati a i n de os Estados (a e a de31 de ma zo de 2008 s o 13 pases an ati ado e convenio; se ne esita a ma de a menos 30 pases u asfotas me antes ombinadas ep esenten no menos de 35% de tone a e b uto de a ma ina me ante mundia ; os13 a mantes ep esentan e 3,62%). En di o onvenio se estab e en una se ie de estnda es inte na iona essob e as aguas de ast e que pe miti n e ont o de as EEI que uti izan este me anismo de dispe si n.

    Co trol erradicaciUna vez que se a estab e ido su ont o esu ta ine i az su e adi a i n imposib e.

    6. COnSIDERACIOnES FInALES

    En os esu tados que o e e a ed de seguimiento de estado e o gi o de os os de a cAPV desta a, ademsde su amp ia dist ibu i n, e e o de que esta espe ie es men ionada omo ta n dominante en mu as de asmuest as obtenidas, sob e todo en a po a de estia e. No son a as as esta iones en as que su e uen iae ativa es supe io a 30%, a anzando en a gunas va o es supe io es a 50 o a 60%.

    Estos va o es de abundan ia, unto on as e e en ias eite adas que o e e a ite atu a onsu tada en e a i na su in iden ia negativa en as edes t i as, a onse an ea iza un estudio que pe mita va o a e impa to deesta espe ie en nuest os os. Espe ia mente a posib e in iden ia sob e as pob a iones de t u a omn.

    E seguimiento de sus pob a iones pa e e ga antizado on os t aba os anua es de p ospe i n de a red deseguimiento de estado e o gi o de os os, no obstante se a onveniente evisa os p oto o os de t aba ode esta ed on ob eto de omp oba si son sus eptib es de me o a, de modo que a obe tu a geog i a e tipo de datos obtenido ga anti en a in o ma i n que pe mita ono e a evo u i n de a dist ibu i n de aespe ie sus tenden ias pob a iona es.

  • 7/28/2019 b 0100001

    41/165

    A N E x O

    FA U N A E x T I c A I N VA S O r A E N l A c A P V4 1

    De e ede as ne esidades de seguimie


Recommended