ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ ™êÇ≤Ï «º=Ú <≥·uHõ q Œº

ÉÏÅ hu q^•º=∞$ «=Ú

=K«# Hõq`å#∞"å Œ=Ú\˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü(q¢âßO « Ç≤ÏOn ÉèÏëê ѨO_ç «∞Å∞)

Ç≤ÏOn =¸ÅOH©IIâıII ǨÏ#∞=∂<£ ¢Ñ¨™ê^£ á⁄^•Ì~ü

w`å ¢ÃÑãπ QÀ~°MòѨÓ~ü "åi ™œ[#º=Ú`À

¢Ñ¨K«∞~°

K≥~°∞‰õÄi ¢QÆ∂Ñπáê¡\ò <≥O.29, ¿Ñ¶*ò–1, "≥∞~Ú<£ ~À_£, =#ã÷eѨÙ~°O,

ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ – 70. Ph : 040-24125356, Fax : 040-24120399.

I

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «=Ú(ÉÏÅ ™êÇ≤Ï «ºO)(Ç≤ÏOn =¸ÅO)

J#∞"å Œ ~°K«# N \˜.`å~å =∞<ÀǨÏ~ü

¢Ñ¨K«∞~° – ã¨~°fi è•i ¢âß==∂ã¨O (PQÆ+¨µì 2008)

¢Ñ¨K«∞~°/HÍÑ‘Ô~·@∞ – K≥~°∞‰õÄi ¢QÆ∂Ñπ, =#ã÷eѨÙ~°O,ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–70.

¢Ñ¨ äŒ=∞ =Ú¢ Œ – 1000 ¢Ñ¨ «∞Å∞

¢Ñ¨`«∞ʼnõΩ – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~üQ # B-1256,

"≥·Éèí"£, q<åÜ«∞Hõ gkè,Z<£.l."Àãπ HÍÅh,=#ã÷eѨÙ~°O, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ – 500070.¢Ñ¨=ÚY ѨÙãÎHÍÅÜ«∂Å∞.Ph : 040-24241361, 9701006972

DTP, =ÚYz¢ « – zII +¨cƒ~ü JǨχ £,HõàÏ ~°∂Ѩ HõÅÊ# ã‘xÜ«∞~ü Zy˚‰õĺ\˜"£, K≥~°∞‰õÄi ¢QÆ∂Ñπ

"≥Å – ~°∂II25/–

II

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü III

~°K«~Ú « JHÍOHõ∆

¢Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# JaèÉèÏ=‰õΩÅ∞ (J=∞‡–<å#flÅ∞)Pf‡Ü«ÚÖ·# Láê 蕺ܫÚÅ∞,

P~°∞ºÖÏ~å!

''=∞#O ¢Ñ¨Ñ¨OKåxfl =∂~åÛe J#∞‰õΩ#flѨÙÊ_»∞,JO Œ∞‰õΩ =∞# Hõ$+≤ Ѩã≤ a_»¤Å =∞#ã¨∞ #∞O_Õ ¢áê~°OaèOKåe——.

– WOk~å QÍOkè

Jx WOk~å QÍOkè XHõѨÙÊ_»<åfl~°∞. "åãÎ"åxH˜ =∞#O D ¢áê äŒq∞Hõ㨠åºxfl x~°¡Hõ∆ ºO KÕâßO. =∞#O ã¨fi «O¢ «∞Å"≥∞ÿ 60 ã¨OII QÆ_çz<å ã¨fi «O¢ « *ÏuÑÙ#ifl~å‡ÏxH ÑÙ<åk J~Ú# q^•ºq è•<åxfl, =∞# ãO㯠$u, ™êO¢Ñ^•Ü«∂ʼnõΩJ#∞QÆ∞OQÍ XHõ *ÏfÜ«∞ ^ÕjÜ«∞ q^•º q^è•<åxfl ~°∂á⁄OkOz, J=∞Å∞KÕÜ«∞ÖËHõáÈÜ«∂O. =∞#HõO@∂ F q^•º q è•#O LO^•? =ÙO>Ë Jk U ¢áêuѨkHõg∞ Œ LO_®e? ^•x ^•fi~å =∞#O UO ™êkèOKåe? J<Õk =∞#H˜O « =~°‰õΩã¨Ê+ì"≥∞ÿ# J=QÍǨÏ# ‰õΩ Œ∞~°ÖË Œ∞, •xH˜ HÍ~°O, ŒâßÉÏÌÅ «~°|_ç Ѩ~° •ã¨ºOÖ’¢=∞yæ Éè∫uHõ ãOÑ ŒÅ`À áê@∞ ãO㯠$u ãO¢Ñ^•Ü«∂Å ãOÑ ŒÅ#∞ áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åflO.XHõ<å_»∞ «Hõ∆tÅ, <åQÍ~°∞˚#, #ÅO^• =O\˜ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Ö’¡ q^•ºÉèϺ™êxÔH·q ÕâßÅ #∞O_ç q^•º~°∞úÅ∞ =KÕÛ"å~°∞, á¶êÇ≤ÏÜ«∂<£, Ǩïº<£™êOQ∑ ÖÏO\˜ q ÕtK«i¢ «HÍ~°∞Å∞, Ü«∂¢u‰õΩÅ∞, P<å\ =∞# q^•º "≥·Éèí"åxfl, ãO㯠$u ãO¢Ñ^•Ü«∂Å#∞,<≥·uHõ qÅ∞=Å#∞ ™ê=∂lHõ Hõ@∞ìÉÏ@¡#∞, ZO «QÍ<À âߡѶ≤∞OKå~°∞, HÍx =~°Î=∂#HÍÅOÖ’, =∞# Ü«Ú= q^•º~°∞úÅ∞ Ѩ~å~Ú ^ÕâßʼnõΩ =Åã¨áÈ~Ú, "åi "Õ∞^èÀãOÑ Œ#∞, q Õj ¿ã=ʼnõΩ, åHõ@∞ìÉ_»∞ «∞<åfl~°∞. èŒ<å~°#ÔH· «=∞ «=∞ P «‡ Q“~°"åÅ#∞J=Ú‡‰õΩO@∞<åfl~°∞. ^•xH˜ HÍ~°O "å~°∞ HÍ Œ∞, =∞# q^•º q è•<åxH˜ Ѩ\˜ì#Œ∞~°=ã÷. ¢Ñ¨ã¨∞Î «O P «~åxH˜ K≥Ok# =Ü≥∂=$ Œ∞úÅ#∞, "Õ∞ è•=ÙÅ#∞, Õâ◊Éèí‰õΩÎÅ#∞,

q^•º"Õ «ÎÅ#∞, âߢãÎAÅ#∞ qKå~° ¢QÆã∞ÎÅ#∞ KÕã∞Î#flk. JO Œ∞H =∞# q^•ºq è•#OÖ’J=¸Åº"≥∞ÿ# =∞# ≥·# *ÏfÜ«∞ âߢã‘ÎÜ«∞ q è•#O QÆ∞iOz, "Õ∞ è•=ÙÅ∞, âߢãÎA˝Å∞,ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∞ "å Œ∞Å∞, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K«iÛã¨∞Î<åfl~°∞.

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

D <ÕѨ 䌺OÖ’ Ѩã≤Ñ≤Å¡Å =∞#ã¨∞ #∞O_ç, =∞# Hõ$+≤ ¢áê~°OÉèíO HÍ"åÅ<բѨܫ∞ «fl Ѷe «"Õ∞ g∞ KÕuÖ’#∞#fl ~¸ z#fl ѨÙãÎHõO.

<Õ\ =∞# ¢áê äŒq∞Hõ q ŒºÖ’, ã=∞ãÎ Éè∫uHõ ™ê èŒ<åÅ∞ ã=∞‰õÄiÛ ¢Ñ è•#"≥∞ÿ#<≥·uHõ q Œº#∞, =∞izáÈÜ«∂O, =~°Î=∂# áê~î°º ¢Ñ¨ÏoHõÖ’ <≥·uHõ hu ã¨O|Okè «áê~îåºOâßxH ™ê÷#O ÖˉõΩO_® KÕâß~°∞ =∞# áêʼnõΩÅ∞. "Õ∞=Ú q^•º~°∞úÅ∞QÍ L#flÑÙÊ_»∞=∂‰õΩ (x*ÏO HÍÅOÖ’) JdÖÏaèÜ«∂ ü (<≥·uHõ q Œº) ¿Ñ~°∞`À XHõ Ñ‘iÜ«∞_»∞LO_Õk. â◊ «Hõ hu Ѩ •ºÅ∞ É’kèOKÕ"å~°∞.

¢Ñã∞Î «O =∞#O Éè∫uHõ ã∞MÏʼnõΩ ÉÏxãÖ· hu xÜ«∞=∂ʼnõΩ uÖ’ ŒHÍezÛ,≥·= cèu – áêÑcèu ÖËx qâ◊$OYÅ rq «O QÆ_»∞ÑÙ «∞<åflO. JO Œ∞H, <Õ\ ã=∂[OÖ’

Éèí¢ Œ « Hõ~°∞"≥·Ok. WÖÏ ã¨=∂*Ïxfl u@∞ì‰õΩO@∂ ‰õÄ~ÀÛ=_»O HõO>Ë =∞#=O «∞¢ÑÜ«∞ «flOQÍ, Ñã≤ÉÏÅÖ’¡ <≥·uHõ q Œº ¢Ñ"Õâ◊ÃÑ\˜ì, "åix x*Ï~Úf QÆÅ ÉèÏqáœ~°∞Å∞QÍ,fiÛk^•ÌÅ<Õ ¢Ñ¨Ü«∞ «fl"Õ∞ ÉÏÅ hu q^•º=∞$ «O.

'WO@ ÔQez ~°K«Û ÔQÅ∞=Ù— J#∞ ™ê"≥∞ « ¢Ñ¨HÍ~°O, Ѩã≤áêѨ֒¡ <≥·uHõc*ÏÅ∞ "ÕÜ«∞=Åã≤# ÉÏ^茺`«, "å~°Å J=∂‡–<å#flÅ^Õ, P ѨÙ<å^Œ∞ÅÃÑ·#<Õáê~î°âßÅÖ’x J 蕺щõΩÅ∞, «=∞ =O «∞ ÉÏ èŒº « x~°fiÇ≤ÏOK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ã=∂[OÖ’gi^ŒÌ~°∞ `«=∞–`«=∞ QÆ∞~°∞`«~°"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`« x~°fiÇ≤ÏOz# <å_Õ ã¨`«Êùe`åÅ#∞PtOK«QÆÅO. ã=∂[OÖ’ <≥·uHõ Ñ «#O U ~°∂ÑOÖ’ Ñ «#"≥∞ÿ<å P Õâ◊O J~åK«HÍxflJ#∞ÉèíqOK«Hõ «Ñ¨Ê Œ∞. Wk JO Œ~°∂ QÆ=∞xOKåe.

WO «\˜ |$Ç¨Ï «Î~°, ÉÏ è•ºÜ«Ú « HÍ~°º¢Hõ=∂xfl J=∞Å∞ Ѩ~°∞KåÅ<Õ «Ñ¨#QÆÅ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=Ù_»∞, ã¨=∂[ ¿ã"å « «Ê~°∞_»∞, ã¨<å «# èŒ~å‡Å∞ <≥·uHõ qÅ∞=Å#∞ÑÙ#~°∞ ŒÌiOKåÅ<Õ ã Œ∞ ÕÌâ◊ºO`À 'P 蕺u‡Hõ ÑÙ<å Œ∞ÅÃÑ· ÉÏÅÉÏeHõÅÖ’ <≥·uHõ qÅ∞=Å¢ÑKå~° "ÕkHõ— ™ê÷Ñ≤Oz HÍ~åºK«~°Ö’H ky# N K≥~°∞‰õÄi ~å=∂~å=Ù QÍi (K≥~°∞‰õÄi¢QÆ∂Ñπ Jkè<Õ «) <≥·uHõ qÅ∞=Å ¢Ñ¨Kå~° "ÕkHõ‰õΩ J#∞QÆ∞OQÍ áê~îåºOâ◊OQÍ ~¸Ñ¨ÙãÎHõO ~°∂á⁄OkK«|_çOk.

IV

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

D ѨÙãÎHÍxfl =¸_»∞ J#∞|O è•Å∞QÍ qÉèílOKåO.

1. ¢áê äŒq∞Hõ ™ê÷~Ú – 5 ã¨OII Ñ≤šʼnõΩ

2. =∂ 茺q∞Hõ ™ê÷~Ú – 9–12 ã¨OII Ñ≤šʼnõΩ

3. L#fl « ™ê÷~Ú – 13–15 ã¨OII Ñ≤šʼnõΩ

PÜ«∂ ™ê÷~Ú ÉÏÅ ÉÏeHõÅ âßs~°Hõ–=∂#ã≤Hõ =Ü«∞ã∞ûʼnõΩ J#∞QÆ∞OQÍ,ri‚OK«∞HÀQÆÅ ã¨^Œ∞æÏÅ#∞ `«e¡^ŒO¢_»∞ÖË <Õ~åÊe. "å~°Å `«~°∞"å`«<Õ áê~î°âßÅLáê 蕺ܫÚÅ ÉÏ èŒº «. D ã¨O Œ~°ƒù=ÚQÍ ''tâ◊√ q^•º =∂#ã≤Hõ âߢãÎO (Child

Educational Psychology) U=∞O@∞O^À ‰õ∆Ω‚OQÍ Ñ¨ije^•ÌO.

ã¨$+≤ìÖ’ ã¨=∞ãÎ r=ÙÅ∞, Ѩâ◊√ ѨH∆ͺ Œ∞ÅÖ’ÔHÖÏ¡, =∂#= tâ◊√=Ù =∂¢ «"Õ∞J «ºO « |ÅÇ‘Ï#∞_»∞, Jã¨Ç¨Ü«Ú_»∞QÍ [x‡™êÎ_»∞. ¢Ñ¨u ¢áê˜Ö’, PǨ~°, x¢ ŒÉèíÜ«∞, "≥∞ÿ^èŒ∞<åÅ<Õ ã¨Ç¨Ï[ QÆ∞ÏÅ∞O\Ï~Ú. ~Ú\˜ì QÆ∞ÏÅ#∞ âߢã‘ÎÜ«∞OQÍ,ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ∞ (instincts) JO\Ï~°∞.

=∂#"Õ «~° ¢áê∞Ö’¡x ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ∞ JѨi=~°ÎhÜ«∂Å∞. JO Œ∞ˆH Jq«=∞– «=∞ ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ#∞, =∂~°∞Ê ÖˉõΩO_® ¢QÆ∞_ç¤QÍ, J#∞HõiOz PK«i™êÎ~Ú.

ã$+≤ì ¢áê~°OÉèíO #∞O_ç =∂#"Õ «~° r=ÙÅ∞, J Õ QÆ_ç¤ P‰õΩÅ=ÚÅ∞ ux rqã∞Î<åfl~Ú."å\˜ QÆ∂à◊§ x~å‡ÏÖ’¡, â◊s~° ~°Hõ∆Ö’#∞, =∂~°∞Ê HõxÑ≤OK« Œ∞. HÍx WO Œ∞‰õΩaè#flOQÍ =∂#=Ùx PK«~°ÅÖ’, Ñi=~°Î# HõxÑ≤ã∞ÎOk. JO Œ∞H =∞#O Pk =∂#=Ù_ç#∞O_ç P èŒ∞xH˜ =∂#=ÙxQÍ ZkQÍO. tâ◊√=Ù ¢áê~°OÉèí Œâ◊Ö’ (5 ã¨OII ֒ѨÙ)ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅÖ’ ÃÑ ŒÌQÍ =∂~°∞Ê HõxÑ≤OK« Œ∞. =Ü«∞ã¨∞û ÃÑiˆQ H˘kÌ «e¡ tHõ∆Ö’,ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ∞ JÅ"å@∞¡QÍ =∂~°∞`å~Ú.

tâ◊√=ÙÖ’x ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ∞ (instincts) ã¨OMϺѨ~°=ÚQÍ Zxfl LO\Ï~ÚJ<Õ q+¨Ü«∞OÖ’ q^•º =∂#ã≤Hõ âߢãÎA˝ÅÖ’ UHÍaè¢áêÜ«∞O ÖË Œ∞. =∞#O ¢Ñ¨ã¨∞Î «O,tâ◊√=ÙÖ’x <åÅ∞QÆ∞ ¢Ñ¨=$ «∞ÎÅ#∞ =∂¢ «"Õ∞ Ѩije^•ÌO. (1) PǨ~°O (2) x¢ Œ

V

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

(3) ÉèíÜ«∞O (4) "≥∞ÿ èŒ∞#O (<åÅæ= ¢Ñ¨=$uÎ ¢Ñ¨ã¨∞Î « K«~°ÛhÜ«∂Oâ◊=Ú HÍ Œ∞).

tâ◊√=ÙÖ’ ~¸ ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ #∞O_ç ¢¿ÑiOK«|_ç# PK«~° (instinctive

behaviour) ã¨O"ÕQÆ, L ÕfiQÍÅ#∞ (emotions) ã¨iÜ≥ÿ∞# =∂~°æ=ÚÖ’ ¢Hõ=∞ | ŒÌOKÕÜ«∞_»"Õ∞ tâ◊√=Ù rq «OÖ’ J «ºO « H©ÅHõO. WHõ _Õ, =∂`åÑ≤ «~°∞Å, J 蕺Ѩ‰õΩÅÉÏ èŒº « J «∞ÅhÜ«∞O ÉÏ èŒº`åÜ«Ú «O, JkfifÜ«∞O "≥∞ÿOk. tâ◊√=Ù Éèíq+º ü rq`åxH~¸ ^Œâ◊Ö’<Õ |Å"≥∞ÿ# ѨÙ<å^Œ∞Å∞ (foundation) Ѩ_®e. D âߢã‘ÎÜ«∞ Œ$HõÊ è•xfl¢Ñ¨=ÚY ÉÏÅ=∂#ã≤Hõ âߢãÎA˝Å∞ ѨO_ç ü ÖÏÖòr~å"£∞ â◊√HÍ¡ QÍ~°∞ «=∞ ''ÉÏÅ=∞<À qHÍãπ—— ¢QÆO äŒOÖ’ ~ÚÖÏ JO\Ï~°∞.

''tâ◊√=ÙÅ [#‡*Ï « QÆ∞ÏÅ#∞ (instincts) "ÕQÆOQÍ ¢Ñ=Ç≤ÏOKÕ, ÃãÅÜÕ∞~°∞`ÀáÈe¿ãÎ tâ◊√=ÙÖ’¡ J Œ$â◊º, J=ºHõÎ "Õ∞ äŒã¨∞û #∞O_ç ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ∞, "ÕQÆOQÍ f¢=OQÍL Œƒùq™êÎ~Ú. J\ì ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ ¢Ñ¨"åǨxH˜ J_»∞¤Hõ@ì "Õã≤ HÍÅ∞=Å ~°∂ѨOÖ’Z_®i "≥·ÑÙ =∞o§Oz tâ◊√=Ù L ÕfiQÍxfl Jz"Õ¿ãÎ Jk =∂#ã≤Hõ â’+ J=Ù «∞Ok.Wk JѨ~å èŒO.

J Õ ¢Ñ¨"åǨxfl ã¨Ç¨Ï[OQÍ ã¨=Ú¢ ŒO "≥·Ñ¨Ù =∞o§OK«Hõ ¢áê[‰õΩì xi‡Oz,Ñ≤Å¡ HÍÅ∞=Å ~°∂ѨOÖ’ ѨO@ á⁄ÖÏÅ "≥·Ñ¨Ù =∞o§OK«_»O ã¨Ç¨Ï[ ¢Ñ¨"åǨÏ=∂~åæOfHõ= =∞=Ù «∞Ok.

Ѷe «OQÍ èŒi¢u ããºâߺ=∞Å =∞=Ù «∞Ok. J Õ [ÖÏxfl "Õ_ç KÕã≤ PqiÖ’H=∂i¿ãÎ q Œ∞º ü ~°∂ѨOÖ’ Ü«∞O¢`åÅ∞ #_»∞™êÎ~Ú, "≥Å∞QÆ∞Å∞ ¢Ñ¨ã¨i™êÎ~Ú, Ö’HõHõàϺ =∞=Ù «∞Ok.

ÉÏÅ∞xÖ’ ~¸ =¸Å ¢Ñ=$ «∞ÎÅ∞ (instincts) 5 ãOII#∞O_ç JO‰õΩi™êÎ~Ú.tâ◊√=Ù «e¡ X_çÖ’ LQÆ∞æáêÅ`À ¢¿Ñ=∂#∞~åQÍÅ`À «# ÉèÏ+ ãO¢Ñ^•Ü«∞O JÅ"å@∞¡,Ѩiâ◊√¢Éèí «, ¢Hõ=∞ tHõ∆, Q“~°=O, PK«~°, ≥·=ÉèíHÎ, ^•#™œjÖϺŠÖÏO\˜ HõàϺQÆ∞ÏÅ∞ JÅ=~°K«∞HÀ"åe. P JÅ"å>Ë¡ áê~î°âßÅ "å`å=~°OÖ’ ã¨∞t‰õ∆Ω «∞Ö·#

VI

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

J 蕺Ѩ‰õΩÅ Hõ~°Î=º Ѩ~åÜ«∞ «fiO`À ÉÏÅ∞xÖ’ ã¨Ç¨Ï*Ï «=ÚÅ∞ ѨšqOz, ѨÙ+≤ÊOzѶe™êÎ~Ú. P ÉÏÅ∞ˆ~ ˆ~Ѩ\˜ P Œ~°≈ áœ~°∞Å∞QÍ hu=O «∞Å∞QÍ, Õâ◊ Éèí‰õΩÎÅ∞QÍã¨=∂[OÖ’H˜ J_»∞QÆ∞ ÃÑ_» å~°∞.

WO`«\ ˜ ã¨^•â◊Ü«∞O`À<Õ ''ÉÏÅhu q^•º=∞$`åxfl—— âߢã‘ÎÜ«∞OQÍ 3ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOKå#∞. <Õ\˜ ÉÏÅÉÏeHõÅ∞ =∂`«$ ÉèÏ+¨Å‰õΩ ^Œ∂~°"≥∞ÿ "å~°ÅJHõ∆~åÉèϺã¨O POQÆ¡ =~°‚=∂Å`À ¢áê~°OÉèí"≥∞ÿ Ô~·"£∞û – =∞g∞‡, _®_ç, JO‰õΩÖò ÖÏO\˜zÅ∞Hõ ѨÅ∞‰õΩÅ`À =∂ «$ ÉèÏ+¨‰õΩ (QÆ$Ç¨Ï "å`å=~°O) PKå~°, ™êO¢Ñ¨ •Ü«∂ʼnõΩŒ∂~°=∞=Ù «∞<åfl~°∞. ~ÚÖÏ J#_»O POQÆ¡ ÉèÏëê Õfi+¨O HÍ Œ∞, ã¨fiÉèÏ+¨, ã¨fi Õâ◊,

"Õ+¨, ™êO¢Ñ¨ •Ü«∂ŠѨÙ<å Œ∞ÅÃÑ·#<Õ, ¢Ñ¨Ñ¨OK« ÉèÏ+¨Åhfl <ÕiÛ, q*Ï˝#=O «∞Å∞HÍ=Åã≤O^Õ.

=∂ «$ ÉèÏ+Ö’ q^•ºÉ’ èŒ# âߢã‘ÎÜ«∞ =∞#_»OÖ’ ãO ÕÇÏO ÖË Œ∞. q^•ºi÷H=∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ LO_Õ Ñ¨@∞ì Ѩ~°ÉèÏ+¨Ö’ ÅaèOK«^Œ∞. =∂^茺=∞O =∂~°∞Ê ÉÏÅ∞xJÉèϺã¨OÃÑ· LO@∞Ok. L#fl « q ŒºÖ’ POQÆ¡ ÉèÏ+¨ Jx"å~°º"Õ∞. WO «\˜ âߢã‘ÎÜ«∞Œ$HõÊ äŒO`À<Õ =∞# *ÏuÑ≤ « =∞Ç`å‡ QÍOnè ãfi «O¢ « ÉèÏ~° «OÖ’ =∂ ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ

ÃãHõO_»s ™ê÷~Ú =~°‰õΩ "åi "åi =∂ «$ÉèÏ+¨Ö’¡ q^•ºÉèϺ™êxH˜, J=HÍâ◊q∞™êÎ=∞<åfl~°∞.

<Õ\˜ =∞# áêʼnõΩÅ∞ Õâßxfl ÉèÏ+¨Å Ѩ~°OQÍ qÉèílOKå~°∞. ã¨O`À+¨"Õ∞HÍx, ÃãHõO_»s ™ê÷~Ú =~°‰õΩ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’¡ Jx"å~°º=ÚQÍ q^•ºÉèϺã¨O[~°∞QÆ∞ «∞O Œ<Õ ™êÇÏ™È¿Ñ «"≥∞ÿ# x~°‚Ü«∞O fã≤HÀQÆÅ~å? ¢Ñã∞Î «O K« Œ∞=Ù c Œ=~åæŢѨ[ʼnõΩ Œ∂~°"≥∞ÿOk. ¢Ñ¨Éèí∞ «fi áê~î°âßÅÅ∞ ''QÆ∞_çâ‹Å"åà◊§—— áê~î°âßÅÅ∞QÍ Ñ≤Å∞=|_»∞K«∞<åfl~Ú. ÉèÏ~° « ~å*ϺOQÆOÖ’x ¢áê äŒq∞Hõ ÇωõΩ¯Ö’¡ JkèHõ~°O 21–Z ¢ÑHÍ~°O,q Œº ¢áê äŒq∞Hõ ǨωõΩ¯QÍ QÆ∞iÎOzOk, HÍx PK«~°Ö’ [~°∞QÆ∞ «∞#fl q+¨Ü«∂Å∞JO ŒiH˜ ≥eã≤#"Õ, q=~°Ö’xH˜ "≥à◊§_»O J¢Ñ¨ã¨∞Î «O. WO «QÍ |ÅѨ_ç# =~°Î=∂#

VII

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

q^•º=º=ã÷#∞, =∞#O =∂~°ÛÖË=Ú, Hõhã¨O g∞ Ñ≤šʼnõΩ â‹·â◊= Œâ◊Ö’<Õ (5 ã¨OII=Ü«∞ã¨∞û) ~¸ ''ÉÏÅ hu q^•º=∞$`«O——#∞ ri‚OѨ*ËÜ«∞=∞x ~¸`«~°OJ=∂‡–<å#flÅ#∞ q#¢=∞OQÍ q#flqã¨∞Î<åfl#∞.

D z#fl ѨÙãÎHõO z «∞΢Ѩux ZO`À xt «OQÍ, JHõ∆~°, â◊|Ì, "åHͺÅ=Ú¢ ŒÏ ^ÀëêÅ#∞ kkÌ (Proof Reading) x~°∞Ì+ª"≥∞ÿ# "Õ∞Å∞ ¢Ñ¨uH˜ ~°∂Ѩq∞zÛ#<å J 蕺ѨHõ q∞ «$Å∞ |Ǩï¢QÆO äŒ ~°K«~Ú « N=∂<£ Z. ѨO_»s<å è£ QÍiH˜ <å¢Ñ¨ ÕºHõ Hõ$ «[˝ «Å∞.

''Hõ#∞H˜OÃÑ·# Õ Hõ_»∞ѨÙH˜OѨٗ— J#∞ ≥Å∞QÆ∞ ™ê"≥∞ « ¢Ñ¨HÍ~°O ~¸ ÉÏÅ™êÇ≤Ï «º ѨÙãÎHÍxH˜ JO Œ"≥∞ÿ# J~°÷=O «"≥∞ÿ# Hõ=~°∞ ¿Ñr`À ™⁄|QÆ∞Å∞ ã¨=∞‰õÄiÛ#zII +¨cƒ~ü JǨχ £‰õΩ (ã‘xÜ«∞~ü Zy˚‰õĺ\˜"£, K≥~°∞‰õÄi ¢QÆ∂Ñπ) <å =∞#ó ѨÓ~°fiHõPj~°fiK«#=ÚÅ∞.

<å ~¸ ~°K«<å ¢ÑÜ«∞`åflxH, «=∞– «=∞ J=¸Åº Jaè¢áêÜ«∂Å∞, ãg∞Hõ∆Å∞,¢Ñ¨â◊Oã¨Å`À ~¸ z~°∞ ѨÙã¨ÎHÍxH˜ #∂`«# qÅ∞=Å<åáêkOz#, <å ™êÇ≤Ïfq∞ «$ÅO ŒiH˜ 㨠• Hõ$ «[˝ «Å∞.

D ѨÙãÎHÍq~åƒù"åxH˜ ¢¿Ñ~°‰õΩÅ∞, áÈ+¨‰õΩÅ∞, ¢Ñ¨K«∞~°Hõ~°ÎÜ≥ÿ∞#, Pf‡Ü«∞q∞¢ «∞Å∞ N K≥~°∞‰õÄi ~å=∂~å=Ù QÍi =^•#º « JkfifÜ«∞=Ú, "åiH˜ <å ѨH∆Í#áê~î°‰õΩŠѨH∆Í# 㨠• Hõ$ «[˝ «Å∞.

ÃãÅ=Ù

W@∞¡ g∞

\˜. `å~å=∞<ÀǨÏ~ü

H.No. B-1256 ("≥·Éèí"£), Z<£.l."Àãπ. HÍÅh,=#ã÷eѨÙ~°O, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ – 70.

VIII

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∂~°∞Ê <å f~°∞Ê

XHõ =∞x+≤ «# r=# HÍÅOÖ’ ZÖÏ ¢Ñ=iÎOKåÖ’, ZÖÏ ¢Ñ=iÎOK«‰õÄ_» À≥e¿Ñ qkè x¿+ è•Å<Õ ã‡ $ «∞ÅO\Ï~°∞. ㇠$ «∞ÅO>Ë èŒ~°‡ âߢ™êÎÅ∞. XH˘¯Hõ Ü«ÚQÆOÖ’

XH˘¯Hõ 㨇 $uH˜ ¢áê è•#º=ÚO@∞Ok. WѨÙÊ_»∞ ÉèÏ~° « ~å*ϺOQÆ ã¨‡ $ Õ =∞#‰õΩѨ~°=∞ ¢Ñ¨=∂O. P 㨇 $ux ‰õÄ_® 1950 #∞O_ç =∞# J=ã¨~åÅHõ#∞QÆ∞OQÍ,Õâ◊ HÍŠѨiã≤÷ «∞Å#∞ |\ì =∂~°∞ÛH˘O@∂ =ã¨∞Î<åflO. ^•x##∞ã¨iOKÕ ÉèÏ~° «

^Õâ◊OÖ’x Jxfl ¢áêO`åÅ∞ (~å¢ëêìÅ∞) ‰õÄ_® K«\ÏìÅ∞ KÕã≤H˘O@∞<åfl~Ú.''=∂~°∞Ê <å f~°∞Ê—— J<åfl_À Hõq.

Hõ$ Õ «∞ =∂#= ¢áÈHÍÎI

¢ Õ åÜ«∂ Q“ «=∂óII

^•fiѨˆ~â◊OYed`åóI

HõÖ∫áê~åâ◊~° 㨇 $`åII

Hõ$ « Ü«ÚQÆOÖ’ =∞#∞㇠$ux, ¢ Õ åÜ«ÚQÆOÖ’ Q“ «=∞ ㇠$ux, •fiÑ~°OÖ’â◊OYed « 㨇 $ux, HõeÜ«ÚQÆOÖ’ Ѩ~åâ◊~° 㨇 $ux J#∞ã¨iOKåe Jx F PÉèÏHõâ’¡HõO (Kå@∞=Ù) K≥|∞ «∞#flk. nxx KåÖÏ =∞Ok Ѩ~°=∞ ¢Ñ¨=∂OQÍ ã‘fiHõi™êÎ~°∞.ÉèÏ~° «O – ÉèíQÆ=næ « Ô~O_»∂ 㨇 $ «∞ÖË J<åfl~°∞ Pkâ◊OHõ~°∞Å"å~°∞.

Ѩ~åâ◊~° 㨇 $uÖ’ ¢ã‘ΠѨÙ#ifi"åǨxH˜ ã¨O|OkèOz WÖÏ LOk.

#¿+ì, =∞$ Õ, Ѩi=$l ÕI

H©¡ÉËK«, Ѩu Õ, Ѩ ÒII

ѨOK«ã¨∞ PѨ «∞û<åsÏOI

Ѩu~°#∞º ^•fiÇ¨Ï ÕII

HõxÑ≤OK«‰õΩO_® áÈ~Ú<å, =∞~°˜Oz<å, ã¨#ºã≤Oz<å, #ѨÙO㨉õΩ_≥·<å,Ѩu «∞_≥·<å D J~Ú Œ∞ ã¨O Œ~åƒùÅÖ’ ¢ã‘Î =∞m¡ ÃÑo¡ KÕã≤HÀ=K«∞Û. Ѩ~åâ◊~° 㨇 $uZO « L^•~°OQÍ xÜ«∞=∂Å∞ KÕã≤O^À Ñije¿ãÎ J^˘Hõ =∂#= =∞#ãÎ «Î fi ÑijÅ<å

IX

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

¢QÆO äŒOQÍ Hõà◊¡ =ÚO Œ∞ xÅ∞ã¨∞ÎOk.

H˘xfl DHÍÖÏxH˜ JHõ¯~°‰õΩ ~å=Ù, "å\˜x PHÍÅOÖ’xqQÍ ÉèÏqOz¢QÆÇ≤ÏOKåeû# J=ã¨~°O ÖË Œ∞. J=∂‡~Ú Ü«ÚHõÎ =Ü«∞ã¨∞û~åÖ· =¸_»∞ ã¨OIIÖ·<å«O¢_ç ÃÑo¡ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ Õ, P Ü«Ú=u «#O «‰õΩ å#∞QÍ =~å<Õfi+¨ KÕÜ«∞=K«∞Û#x

=∞#∞㨇 $u JO@∞#flk. ‰õΩÅ =~°‚ =~°æ ¢áêO`åÅ Œ$HõÊ äŒO`À QÍHõ XHõ SuǨã≤HõP=â◊ºHõ « ÑiÑÓiÎ xq∞ «ÎO, ™ê=∂lHõ xÜ«∞=∞KåÅ# xq∞ «ÎO =zÛ# D ㇠$ «∞eflã¨OÜ«∞=∞#O`À J 茺ܫ∞#O KÕÜ«∞=Åã≤# J=ã¨~°O LOk.

WѨÙÊ_»∞ ÉÏÅ ÉÏeHõÅ xq∞ «ÎO Ç≤ÏOnÖ’ =zÛ# D ¢QÆO äŒO ǨÏ#∞=∂<£¢Ñ™ê £ á⁄^•Ì~ü QÍik. q∞¢ «∞Å∞ N \. å~å=∞<ÀÇÏ~ü QÍ~°∞ ã∂¢ « ѶH© J#∞"å ŒO`À=∞#‰õΩ JOkã¨∞Î<åfl~°∞. Wk ^•^•Ñ¨Ù 㨇 $u ¢QÆO äŒ"Õ∞. ÉÏÅÉÏÅHõÅ èŒ~°‡ âߢãÎO,hu q^•º=∞$ «O.

L ŒÜ«∞O "Õ∞ÖÁ¯#flѨÊ\˜ #∞O_ç x¢ ŒáÈÜÕ∞ =~°‰õΩ ZÖÏ =º=ǨÏiOKåÖ’k#K«~°º K≥|∞ «∞#flk. XHõi`À ZÖÏ "≥∞ÅQÍÖ’ Ç≤Ï « =K«<åÅ∞ K≥|∞ «∞<åfl~Ú.ã¨=∂[OÖ’ LO_»=Åã≤# su QÆ∞iOz ™ê=∂lHõ èŒ~å‡Å∞ q=iã¨∞Î<åfl~Ú.

Jhfl "åºHõ~° ã¨∂¢`åÖ’¡ LO\Ï~Ú. P ã¨∂¢`åxH˜ =∞#O "åºMϺ#O¢"å¿ãÎ J^˘Hõ =∞Ǩ ¢QÆO äŒ=∞=Ù «∞Ok.

¢Ñ¨u x «ºO L ŒÜ«∞"Õ∞ "Õ∞Ö’¯"åe. Wk k# K«~°ºÖ’x "≥Ú Œ\˜ ã¨∂¢ «O.L ŒÜ«∞=∞O>Ë U ã¨=∞Ü«∞O, P L ŒÜ«∞"Õ∞ ZO Œ∞‰õΩ "Õ∞Ö’¯"åe, <Õ#∞ "Õ∞Ö’¯#∞U=∞=Ù «∞Ok. Jx WÖÏ ¢Ñ¨â◊flÅ∞ "Õã≤ "å\˜H˜ ã¨=∂ è•#O ¢"å¿ãÎ 10 #∞O_ç =O ŒÑÙ@Å ¢QÆO äŒ=∞=Ù «∞Ok. â◊√¢Éèí"≥∞ÿ# x~°‡Å"≥∞ÿ# hà◊¡Ö’<Õ ™êfl#O KÕÜ«∂e. D ã∂¢ «=¸JO`Õ.

=∞# WO\˜H˜ ''=zÛ# "åix zé∞ #=Ùfi`À ѨÅHõiOKåe——. ZO Œ∞‰õΩÑÅHõixKåe, ÑÅHõiOK«#∞ U=∞=Ù «∞Ok, =ÚYO =Ú@HõiOK«∞H˘x ‰õÄK«∞O\Ï#∞,#<≥fl=~OKÕ™êÎ~°∞.. Jx ¢Ñâ◊flÅ∞ "Õ¿ã "åiH ‰õÄ_® 10 #∞O_ç =O Œ ÑÙ@Å ã=∂ è•#OJ=ã¨~°=∞=Ù «∞Ok. Wk Ç≤Ï « =K«<åÅÖ’xk.

'h "Õ+O h ÉèÏ+, h Éè’[#O ã‘ • ™ê^•QÍ LO_®e— Wk =¸_»=ÉèÏQÆ"≥∞ÿ#™ê=∂lHõ èŒ~å‡ÅÖ’xk. <å "Õ+¨O <å W+ìO, <å ÉèÏ+¨ <å W+ìO, <å Éè’[#O <å

X

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

W+ìO J<Õ "åiH˜ "≥~Úº ѨÙ@Å ™ê=∂lHõ K«i¢ «qÑ≤Ê K≥áêÊeû =ã¨∞ÎOk.

D =¸_»∞ ÉèÏQÍÅ∞ UÜÕ∞ ™ê÷~Ú ÉÏÅÉÏeHõÅHÀ `«=∞ PHÍOHõ∆Ö’J#∞"å Œ‰õΩÅ∞ N \. å~å=∞#ÇÏ~ü QÍ~°∞ ãÊ+ìOQÍ K≥áêÊ~°∞. WÖÏ ã~°à◊ ã∞O Œ~°OQÍ=∞# HõOkOz# D zxfl ¢QÆO äŒO ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’x ¢Ñ¨u ÉÏeHõ ¢Ñ¨u ÉÏÅ∞_»∞ K« Œ"åe.Wk=~°H Ç≤ÏOnÖ’ LOk HÍ|\ì P ÉèÏ+¨ #∞O_ç ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’x Jxfl ÉèÏ+¨Ö’¡H˜ DL « $+ì ¢QÆO äŒO "≥à◊¡=Åã≤ LOk. Ѩ •Å K«=∞`å¯~åÅ∞ ÖË=Ù, Ѩ Œ|O è•Å∞ ÖË=Ù,#∞_çHÍ~åÅ∞ ÖË=Ù, hà◊√¡ ¢`åy #O « Ǩ~ÚQÍ ¢Ñ¨u q+¨Ü«∞O ã¨∞ã¨Ê+ìOQÍ Hõà◊¡ =ÚO Œ∞ÉÁ=∞‡QÆ>Ëì@∞ìQÍ LOk.

=∞# ≥Å∞QÆ∞Ö’ ‰õΩ=∂s, ‰õΩ=∂~å â◊ «HÍÖ’¡ ≥Å∞QÆ∞ a_»¤, =Ú Œ∞Ì a_»¤,z\ì áêѨ, ≥Å∞QÆ∞ÉÏÅ, ≥Å∞QÆ∞ Ü«Ú= «, ≥Å∞QÆ∞ =∞Ç≤Ïà◊ â◊ «HÍÖ’¡ W@∞=O\˜ÉèÏ"åÅ∞<åfl~Ú. Jq Kè«O Œã∞ûÖ’ |OkèOÑ |_®¤~Ú. Wq xâ◊ÛùO ŒOQÍ – ãfiK«ÛùO ŒOQÍ=∞# =∞#ã¨∞ûÅ#∞ «@∞ì «∞<åfl~Ú. JO Õ HÍ Œ∞ Ñ≤Å¡efl PHõi¬OKÕ ÉÁ=∞‡Å∞<åfl~Ú.

XHõ ¢ÑÜ≥∂[<åxfl PtOz ~°zOKÕ ¢QÆO ä•xH K«kqOKÕ QÆ∞O (s_»ae\˜)LO_®e. Wk =O Œ ("ÕÅ) ¢Ñ¨Ü≥∂[<åefl PtOz =ã¨∞Î#fl ¢QÆO äŒO. =∞#O Ѩâ◊√ «fiO#∞O_ç =∂#= «fiO "≥·ÑÙQÍ, =∂#= «fiO #∞O_ç k=º «fiO "≥·ÑÙQÍ ™êyáÈ^•=∞O@∞#flx~°ÅOHõ$ « x~°‡Å ¢QÆO äŒO. x#∞fl h=Ù Hõeì"Õ\ò KÕã≤HÀ, =∂~°∞Ê <å f~°∞Ê Jx=ÚO Œ∞‰õΩ ™êyáÈ Jx x#∂fl ##∂fl Ñ≤Å∞ã∞Î#fl ¢QÆO äŒO. JO Œ∞H Wk ÉÏÅÉÏeHõÅHHÍ Œ∞ ã¨~°fi[# t~À è•~°º"≥∞ÿ# Ѩq¢ « ¢Ñ¨Ü≥∂[<å «‡Hõ ¢QÆO äŒO. Wk HÀ\˜ ¢Ñ¨ «∞Ö· ѨkHÀ@¡ ≥Å∞QÆ∞ "å~°∞ K« Œ"åeû# ¢QÆO äŒO. å~å =∞<ÀǨÏ~°OQÍ =∞Ǩ =∞Oz ¢QÆO äŒO..ã¨fiã≤Î

PKå~°º Hõã≤Ô~_ç¤J 茺‰õ∆ΩÅ∞, *ÏfÜ«∞ ™êÇ≤Ï «º Ѩi+¨ ü

PO¢^èŒ ¢Ñ¨^Õâò

XI

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

Jaè#O Œ# `å~å `À~°OÉèÏ=`å~å =∞<ÀǨÏ~°∞_»∞ ǨÏ$ ŒÜ«∞ è•~å =∞<ÀǨÏ~°=ÚQÍ XHõ z#flK«Hõ \˜

ѨÙãÎHÍxfl "≥Å∞=iOKå~°∞. q^•º Z_®iÖ’ <≥·uHõ qÅ∞=Å∞ =∞$QÆ «$+ìÖÏ «Ü«∂Ô~·f¢="≥∞ÿ# JãO «$Ñ≤Îx Hõeæã∞Î<åfl~Ú. ã=∂[=Ú, Õâ◊=Ú ‰õÄ_® H¡+ì"≥∞ÿ# ãOH∆ÀÉÏxflZ Œ∞~À¯O@∞<åfl~Ú. ™êfi~°ú Éè∫uHõ "å Œ â◊‰õΩÎÅ∞ qâ◊$OYÅ "ÕQÆO`À =∂#= rq «H˘ÏÅ#∞ ã¨Ê $tOz "åix ^•#=ÙÅ∞QÍ =∂~°∞ã¨∞Î<åfl~Ú. P 蕺u‡Hõ ™ÈÊù~°Hõ"≥∞ÿ#hu xÜ«∞=∂Å∞ ѨÓiÎQÍ «∞_çz ÃÑ@∞ì‰õΩ áÈÜ«∂~Ú. xsfi~°º"≥∞ÿ h~°=xâ◊≈|Ì ã≤÷uH˜KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú. Ju"ÕQÆOQÍ, ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ "åºÑ≤ã∞Î#fl D *Ï_®ºxH zH «û J=ã~°O.^•xx QÆ∞iÎOz# "åÔ~O Œ~À L<åfl~°∞. "åiÖ’ f¢="≥∞ÿ# ÉèÏ=ã¨O"Õ Œ#‰õΩ Ö’<≥·#"å~°∞ N `å~å =∞<ÀǨÏ~üQÍ~°∞.

Õâ◊OQÍh, ã=∂[OQÍh, L[fiÅ Éèíq «"åºxfl ™êkèOKåÅO>Ë <≥·uHõ Ãã·÷~°ºOKåÖÏ J=ã¨~°O. ^•xx q^•º ~°OQÆOÖ’<Õ ¢áê äŒq∞Hõ Œâ◊Ö’<Õ ¢áê~°OÉèíO KÕÜ«∂e.JѨÙÊ_Õ qHõã≤ã¨∞Î#fl ‰õΩã¨∞=∂ÅÖÏO\˜ "åi ǨÏ$ ŒÜ«∞ ѶÅHÍÅÃÑ· K«Hõ x ÉèÏ"åÅ#∞¢Hõ=∞ tHõ∆Ï «‡Hõ"≥∞ÿ# rq « q è•<åxfl =Ú¢ Œ "ÕÜ«∂e. 㨠•ƒù= ¢¿Ñˆ~Ñ≤ «∞Ö·# PÉÏÅ ÉÏeHõÖË, ~Ѩ\˜ *Ïu x~å‡ «Ö· ÉèÏ~° « Õâ◊ Éèíq+¨º «∞Î#∞ ã¨fi~°‚ ~°Ol «O KÕ™êÎ~°∞.K«Hõ¯\˜ ÅHõ∆ ºO`À `å~å =∞<ÀǨÏ~üQÍ~°∞ D ¢QÆO äŒ ~°K«# KÕâß~°∞. JÅu JÅu"åºHͺÅ`À Hõ~°Î=º É’^èŒ KÕã¨∂Î, P^Œ~°≈Ѩ٠tY~åÅ#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOѨ KÕÜ«∂Å#fl`å~å=∞<ÀǨÏ~ü QÍi ¢Ñ¨Ü«∞ «fl=Ú ã¨~°fiO ã¨Ç¨ ǨÏ~°¬^•Ü«∞HõO. `å#∞ J#∞Éèí"åxflQÆ_çOz# Láê 蕺ܫÚ_»∞ HÍ=@O =Å¡ JO Œ∞<å Ç≤ÏOn É’kèOKÕ Láê 蕺ܫÚ_»∞HÍ=_»O =Å¡ QÀ~°MòѨÓ~ü "å~°∞ ¢Ñ¨K«∞iOz# zxfl ѨÙãÎHÍxfl P è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘xXHõ |$Ç¨Ï «Î~° ÉèÏ=¢Ñ¨ÏoHõ#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. z#fl z#fl HÍ~°º¢Hõ=∂Å #∞O_çL#fl «"≥∞ÿ# P Œ~å≈Å =~°‰õÄ PÜ«∞# á⁄O Œ∞ Ѩiz# JOâßÅ∞ qt+ìOQÍ =Ù<åfl~Ú.PÜ«∞# ~°K«<å ¢Ñ¨ÉèÏ=O Ѩã≤"åi ǨÏ$ ŒÜ«∂ÅÃÑ· «Ñ¨Êx ã¨iQÍ Ñ¨_»∞ «∞Ok.

=¸_»∞ YO_®Å∞QÍ ™êy# PÜ«∞# ÉèÏ= Ѩ~°OѨ~°Ö’ XHõ qt+¨ª"≥∞ÿ#ÑiÏ=∞ su HõxÊã∞ÎOk. "≥Ú Œ\ YO_»OÖ’ ÉÏÅ ÉÏeHõÅ∞ k#K«~°º =i‚OÑ|_çOk.Ô~O_»= YO_»OÖ’ XHõ K«Hõ x ãÊO Œ# ÉÏ èŒº « À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl r= zO «# QÀK«iã∞ÎOk.=¸_»= YO_»OÖ’ ™ê=∂lHõ x+ª *ÏfÜ«∞ ÉèÏ= ã¨∂ÊùiÎx ≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk. nxÖ’ÉèÏ+ ™ê=∂#º"Õ∞ HÍx ÉèÏ=O =∂¢ «O QÆOcè~°O. =∂#= r=# ãO=~°Î<å q è•#OÖ’

XII

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

Wk Ѩ~°â◊√ "ÕkQÍ Ñ¨x KÕã¨∞ÎOk. ã¨=∂*ÏxH˜ Éèíq+¨º «∞ΉõΩ ÉÏÅ ÉÏeHõʼnõΩ LѨܫÚHõÎÑ~°"≥∞ÿ# ~° åflÅQÆx ÖÏO\ D z#fl ¢QÆO äŒOÖ’ å~å=∞<ÀÇÏ~ü QÍi q~å\ò ãfi~°∂áêxfl^Œi≈OK«=K«∞Û.

«e¡ ŒO¢_»∞Å∞ ÃÑ ŒÌÅ∞ Láê 蕺ܫÚÅ∞ ã¨OѶ∞ ¿ã"åaèÖÏ+¨µÅ∞ D ¢QÆO è•xflÉÏÅ ÉÏeHõÅ KÕ « K«kqOKåe. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü QÍi ¢Ñ¨Ü«∞`åflxfl Jaè#Ok^•ÌO.

è•~å 㨠«º<å~åÜ«∞ â◊~°‡, M.A.

Retd. Dean and Head of the Department.

XIII

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ™êÇ≤Ï «ºOÖ’ "ÕÅÖËx =Ú`åºÅ∞ – D rq « 㨠åºÅ∞

=∞# ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨠$f ™œ~°ÉèÏÅ#∞ q~°l"Õ∞‡ Ѩq¢ « ¢QÆO è•Å∞, ÉèÏ~° «,~å=∂Ü«∞Ï^Œ∞Å∞. Hõ~°Î=º x~°fiǨÏ#∞ É’kèOKÕ 'ÉèíQÆ=næ`«—Ö’x ¢Ñ¨u =∂@J=∞$ « «∞źO =∂#= r=# qHÍ™êxH˜ P ¢QÆO è•Å∞ `À_»Ê_» å~Ú. JO Œ∞Ö’rq «O =ÙOk. ‰õΩ@∞O| =º=ã÷ =ÙOk. ã¨Ç¨Ïr=# ã≤ •úO`åxH˜ JHõ _» "Õã≤#ѨÙ<å Œ∞Å =Å¡<Õ =∞# =º=ã÷ ã¨q∞+≤ì =º=ã÷QÍ =∂iOk. PÜ«∂ ¢QÆO è•ÅÖ’x=∞Ǩ=Ú#∞Å Ü≥ÚHõ , ~åAÅ Ü≥ÚHõ , =ºHÎ «fi=ÚÅ∞, ¢Ñ¨=~°Î#Å∞ <Õ\˜ =∂#=ÙʼnõΩJOkOKÕ q è•#=Ú Hõ~°∞"≥·#k. ѨÓ~°fi=Ú ~Úq =∞# q^•º q è•#OÖ’ KÀ@∞KÕã¨∞HÀ=_»O =Å¡ q^•º~°∞úʼnõΩ =∞# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ =¸Å r=#O QÆ∞iOz ≥e¿ãk– áê~î°âßÅÖ’ ¢Ñ ÕºHõOQÍ hu Hõ äŒÅ‰õΩ XHõ Ñ‘iÜ«∞_£#∞ =kÖË"å~°∞. "≥∂~°Öò \©zOQ∑Ö’ÉÏÅʼnõΩ #KÕÛ â‹·eÖ’ JÅu JÅu Ѩ •Å`À hu Hõ äŒÅ∞ "åK«HÍÅ∞ ÅaèOKÕq.WÑÙÊ_® q è•#O ZHõ _® ÖË Œ∞. ~ÀA~ÀA‰õΩ q^•º~°∞úÅÖ’ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞#fl JãÇÏ["≥∞ÿ#HÀiHõÅ∞, Ç≤ÏO™ê q è•#O JãÇÏ#O, J<≥·Hõº «, QÆ∞~°∞xO Œ, ã=∂[O g∞ Œ J=QÍÇÏ#ÖËHõáÈ=_»O =O\˜ Œ∞~°∞æÏÅ#∞O_ç Œ∂~°O KÕ¿ã q è•#O ~å=Åã≤ =ÙOk. JkKÕÜ«∞=Åã≤Ok =∞# q^•º =º=ã÷ÜÕ∞ =∞Oz hu ѨÙãÎHÍÅ∞ – ÉÏÅ ™êÇ≤Ï «ºOH˘~°=_ç =ÙOk P Ö’@∞#∞ fiÛ ÉÏÅʼnõΩ Õ<≥ Õ@Å =O\˜ z~°∞z~°∞ "åHͺŠ=Å¡P#O^•xfl LÖÏ¡™êxfl HõeyOKÕ ÉÏÅ™êÇ≤Ï «ºO JOkã¨∞Î<åfl~°∞ N`å~å=∞<ÀÇÏ~ü QÍ~°∞ g~°∞ Ç≤ÏOn ÑO_ç «∞Å∞QÍ q^•ºâßYÖ’ ÑxKÕã≤ Jq¢âßO «OQÍÉÏÅ™êÇ≤Ï «º x~å‡ nHõ∆Ö’ «Ñ¨ã≤fiÖÏ ''ÉÏÅhu q^•º=∞$`åxfl—— =∞ èŒ#O KÕã≤JOkã¨∞Î<åfl~°∞.

ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ k#K«~°º #∞O_ç Ѩ=oOѨ٠=~°‰õΩ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩ#∞Å#∞K«Hõ QÍ q=iOKå~°∞. ã¨Ç¨Ï[OQÍ Hõq`å â◊HÎQÆÅ g~°∞ ¢Ñ¨ã≤ Œú Ç≤ÏOn Hõq ǨÏ#∞=∂<£¢Ñ¨™ê £ á⁄^•Ì~ü QÍi ÉèÏ=*ÏÖÏxfl ã¨~°à◊ ≥Å∞QÆ∞Ö’xH˜ J#∞=kOz Q˘Ñ¨Ê "Õ∞Å∞KÕâß~°∞. D hu "åHͺÅ#∞ ¢áê äŒq∞Hõ, =∂ 茺q∞Hõ, L#fl « ™ê÷~Ú q^•º~°∞úʼnõΩ "Õ~°∞"Õ~°∞QÍ JOkOK«_»O WOHÀ qâı+¨O.

"≥Ú Œ@– L ŒÜ«∞O x Œ∞~° #∞O_ç ÖËz#ÑÊ\ #∞O_ç UO KÕÜ«∂Ö’ K≥áêÊ~°∞.ÃÑO ŒÅHõ_» ÖËKÕ "å~°∞ ~À[O`å LÖÏ¡ã¨OQÍ =ÙO\Ï~°∞, ÖË=x "å~°∞ ™È=∞~°∞Å∞JO\Ï~°∞. ''Hõ~墈Q=ã¨ Õ ÅH©∆ ‡ – Hõ~°=∞ èÕº «∞ ã¨~°ã¨fif – Hõ~°=¸ÖË «∞ QÀqO ŒO –

XIV

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

¢áêÉèÏ Õ Hõ~° Œ~°≈#O—— – L ŒÜ«∞O ÖË=QÍ<Õ Z=i =ÚY"≥∂ K«∂z u@∞ì‰õΩ<Õ | Œ∞Å∞Z=i KÕ`«∞Å∞ "å~°∞ K«∂ã¨∞HÀ=_»O "Õ∞ÅO@∂ – Ѩ~°=∂`«‡#∞, `«e¡^ŒO¢_»∞Å#∞ã‡iOK«∞HÀ=∞O\Ï~°∞. JÖÏQ ŒO « è•=#O, ™êfl#O, =¢ãÎ è•~°`À áê@∞ #=∞™ê¯~°OÜ≥ÚHõ qÅ∞=Å#∂ q=iOKå~°∞. J#flO Ѩ~°¢|Ǩχ J#fl "åHõºO Ü≥ÚHõ Ѩ~°=∂~åúxflK≥áêÊ~°∞. x¢ ŒÖ’x P#O^•xfl ≥eÜ«∞*Ëâß~°∞.

Ô~O_»= ÉèÏQÆOÖ’ – h=Ù ÉèÏ~° « =∂ « Ѩ٢ «∞_»=#fl =∂@ =∞~°= = Œ∞Ì.*Ïu ¢Ñ¨uxkèq q^•fiOã¨∞Å#∞ – ѨO_ç`«∞Å#∞ – "Õ∞^è•=ÙÅ#∞ Q“~°qOKÕã¨O™ê¯~°jÖÏxfl á⁄Ok# *ÏuH˜ "å~°∞ã¨_»=x QÆ∞~°∞Î KÕÜ«∞_»O D «~åxH˜ J=ã¨~°O.¿ãfiÇÏO JO>Ë '#∂<≥—. #∂<≥Ö’x l_»∞¤ Ñ^•~°úO = ŒÅ#>Ëì ¿ãflÇÏO ‰õÄ_® q_»∞=~åxk.h Ç≤Ï «O HÀˆ~ "å_»∞ q∞¢ «∞_»∞. pHõ\’¡ ^•ix K«∂¿Ñ"å_Õ Jã¨Ö·# ¿ãflÇ≤Ï «∞_»x'=∞x+≤—QÍ =∂~Û"å_Õ q∞¢ «∞_»<Õ ã «º ãO Õâßxfl =∞Ö¡ÑÓÅ =∂@ÖÏ¡ á⁄ky ~ÚKåÛ~°∞<Õ\˜ ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ. Jxfl\˜h q∞Oz "Õ∞Å∞ KÕã≤# "åix =∞~°∞== Œ∞Ì. "åiH˜Hõ$ «[˝ «QÍ ÉèÏ=OQÍ LO_»_»O <Õ\˜ Ü«Ú=f Ü«Ú= «∞ʼnõΩ, ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ ≥eÜ«∞*ˇáêÊeû# J=ã¨~°O =ÙOk. =∞Oz =∂@ =∞O¢ «OQÍ Ñ¨xKÕã¨∞ÎOk. ÃÑ Œq ^•\˜`ÕѨ$käq ^•@∞ «∞O Œ<Õ x[O ≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. «e¡ ŒO¢_»∞Å#∞ ¿ãqOKåe. N~å=∞K«O¢ Œ∞x rq`åxfl P Œ~°≈OQÍ fã¨∞HÀ"åe. J#flOÃÑ\˜ì# "åix ^•Ç¨ÏO fiÛ#"åix =∞~°∞== ŒÌO\Ï~°∞, Wk JHõ∆~åÖÏ x[O.

WHõ =¸_»= qÉèÏQÆO – 8, 9, 10 «~°QÆ «∞Å "åix L ÕÌtOz#q.ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O ѨÙ~å ѨÙ~°∞+¨µÅ∞, #=ÉèÏ~°`« x~å‡`«Å QÆ∞iOz ¢"åâß~°∞. ã¨`«ºÇÏiâ◊ÛO¢ Œ∞_»∞, N~å=Ú_»∞, cè+µ‡_»∞, ~°Ou Õ=Ù_»∞, ta, Œnèz =O\ =∞Ç ÑÙ~°∞+µÅ`åºQÆ jÖÏxfl ™È^•Ç¨Ï~°OQÍ K≥áêÊ~°∞. HÍ~° [#∞‡Å∞ "å~°O`å. "åi rq «èŒ~å‡ÖË <Õ\˜ "åiH˜ =ºHÎ «fi qHÍ™êxH˜ ™Èáê<åÅ∞QÍ ÉèÏqOKåe. JÇ≤ÏO™ê ѨÓ*Ïi

QÍOnèr. ™êO㨯 $f ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Å ™ê~°kä ™êfiq∞ q"ÕHÍ#O^Œ∞_»∞, qâ◊fiHõq~°gO¢^Œ∞_»∞, |OH˜O K«O¢^Œ K«@s˚Å "å~°ã¨∞Å=∞x QÆifiOKåe. *Ïu Q“~°"åxflHÍáê_»∞ «∂, Œ∞~°Å"å@¡‰õΩ Œ∂~°OQÍ =ÙO@∂ Hõ∆=∂QÆ∞"Õ∞ Éèí∂+¨OQÍ "≥∞ÅQÍe.JѨÙÊ_Õ hÖ’ =∂#= «fiO zQÆ∞~°∞ÖˇuÎ `åºQÆ QÆ∞O qHõã≤Oz ѨiѨÓ~°‚ =∂#=`åѶe`åÅ#∞ á⁄O ŒQÆÅ=<Õ hu"åHͺÅ∞ JO ŒiH© t~À è•~åºÅ∞.

hu "åHͺÅ∞ K≥a Õ q#~°x z#fl HÀu Hõ äŒ#∞ ‰õÄ_® *’_çOKå~°∞. WkÉ’ èŒ<å Ѩ ŒúuÖ’ XHõ Hõà◊. É’ èŒ<À=Hõ~°ÏÅ∞ z¢ «Ñ¨\ÏÅ∞ Wq <Õ_»∞ J=ã¨~°=∞x

XV

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

q^•ºÅÜ«∂Å∞ QÆ∞iÎOKå~Ú. É’^èŒ<å#∞Éèí= Ѩiu HõxÑ≤ã¨∞ÎOk g~°∞ K≥¿ÑÊ¢Ñu=∂@Ö’. z=~°QÍ =∂#=Ù_»∞ =∞Ç≤Ï`å «∞‡_»∞ HÍ"åÅ<Õ HÀiHõ, '=∞x+≤ – =∞h+≤QÍ—=∂~åe J<Õ =∞ǨÏ^•â◊Ü«∞O f~åÅx HÀ~°∞‰õΩO^•O. =∞x+≤ ã¨~°fiQÆ∞ ã¨OѨ#∞fl_≥·"≥ÅQÆ_»"Õ∞ =∂#= rq`åxH˜ J~°úO Ѩ~°=∂~°úO.

LѨã¨OǨ~°=Ú – =∞Oz Pâ◊Ü«∞O`À ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ Ñ¨OK« •~° zÅ∞HõÅ=O\˜ =∂@Å#∞ UiÛ ‰õÄiÛ ã¨=∞iÊOK«∞‰õΩO@∞#fl gi Ѩi¢â◊=∞ =$ è• HÍ Œ∞.ǨÏ#∞=∂<£ ¢Ñ¨™ê £ á⁄^•Ì~ü QÍ~°∞ Ç≤ÏOnÖ’ Uq∞ K≥áêÊ~À J Õ JO ŒOQÍ ≥Å∞QÆ∞Ö’≥eáê~°∞. Ô~O_»∞ q+¨Ü«∂Å∞ WHõ _» K≥ѨÙÊHÀ «QÆæq. XHõ\˜ Ç≤ÏOn ÉèÏëê áêO_ç «º=Ú,

É’ èŒ<å#∞Éèí= QÆ «O`À J#∞"å Œ ‰õΩâ◊Å « – D Ô~O_»∂ D ѨÙãÎHÍʼnõΩ w@∞~å~Ú=O\˜q.

q¢âßOu fã∞HÀ"åeû# J=ã~°O ÖË Œ∞. q^•º~°∞úʼnõΩ JOkOK«=Åã≤# ≥O`À=ÙO Œx «Ñ≤ã¨∂Î – hu Hõ ä•=∂eHõÅ#∞ 'ÉÏÅ™êÇ≤Ï «ºO—Ö’ "≥ÅÖËx =Ú`åºÅ∞QÍJe¡# gi =∂ÖÏ <≥·Ñ¨ÙºO ≥Å∞QÆ∞<ÕÅ ¢Ñ¨â◊Oã≤OѨHõ LO_» Œx ÉèÏqã¨∞Î<åfl#∞. giJ##º Hõ$+≤ 㨠• âߡѶ∞hÜ«∞O.

âı+¨O ~å=∂#∞*ÏKå~°∞ºÅ∞LIG-27, ¿Ñ¶*ò – IV, =#ã÷eѨÙ~°O, ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £ – 70.

XVI

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

<≥·uHõ q Œº‰õΩ h~å[<åÅ∞w`å ¢ÃÑãπ, QÀ~°MòѨÓ~ü "åi ™œ[#ºO`À N \˜.`å~å =∞<ÀǨÏ~ü QÍ~°∞

Õ@ ≥Å∞QÆ∞Ö’ ÉèÏ"å#∞"å ŒO KÕã≤# ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O J#∞ ѨÙãÎHÍxfl Pã¨HÎ ÀK«k"å#∞. J#∞"å ŒO ã¨~°à◊OQÍ#∞ ã¨Ç¨Ï[ ã¨∞O Œ~°OQÍ#∞ L#flk. D ѨÙãÎHõOÖ’xH¡ÑÎ"≥∞ÿ# ÉèÏ= ¢Ñ¨Hõ@#Å∞ q^•º~°∞úʼnõΩ ã¨∞ÅÉèí ¢QÍǨϺOQÍ ‰õÄ_» L#flq. P 蕺u‡Hõè•i‡Hõ <≥·uHõ qÅ∞=Å`À ÑiÑÙ+ì"≥∞ÿ# r=# q è•#"Õ∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ ã ü ãO¢Ñ^•Ü«∞O

"å~°ã¨ «fiO ‰õÄ_®. ѨiѨÓ~°‚ =ºHÎ qHÍ㨠™ê èŒ#‰õΩ q^•º |∞ Œ∞úÅ∞, K« Œ∞=Ù ã¨O 茺Å∞Ô~O_»∂ J=â◊º=∞x =∞# ÃÑ ŒÌÅ∞ U<å_À ≥eÜ«∞*Ëã≤<å~°∞. J#QÍ q Œº`À áê@∞㨠Œ∞ƒkúx K« Œ∞=Ù`À áê@∞ ≥·= ÉèíHÎx ѨiáÈ+≤OK«∞HÀ"åÅx P qA˝Å JO «~åƒù=OJkÜÕ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨠$uÖ’x qâı+¨ ÅHõ∆O, qt+ì "≥·Éèí=O ‰õÄ_®. 㨠«º¢= «"Õ∞=∞# hu èŒ~°‡x+ìÜÕ∞ =∞# su (r=# q è•#=Ú) `åºQÆ x~°uÜÕ∞ =∞# MϺu.

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O XHõ z#fl ÑÙãÎHõO. J~Ú<å ÉÏÅ ÉÏeHõÅ∞ ã∞¢ÑÉèÏ «O#∞O_ç ã¨∞+¨µã≤Î (QÍ_è»x¢ Œ) =~°‰õΩ ¢â◊ ŒúQÍ PK«iOK«=Åã≤# P~ÀQƺѨ~°"≥∞ÿ# ѨÅ∞¢Ñ¨¢H˜Ü«∞Å∂, ã¨Éèíº ã¨=∂[OÖ’ áê\˜OK«=Åã≤# qq èŒ èŒ~å‡Å∂ ~¸ ѨÙãÎHõOÖ’K«Hõ QÍ q=iOѨ|_ç#q WOHõ#∂ q^•ºi÷ Œâ◊Ö’ ÉÏÅ ÉÏeHõÅ∞ «=∞ Hõ~°Î=º=Ú#∞Z@∞¡ x~°fiiÎOKåÖ’ ~¸ ѨÙãÎHõO ǨÏ$ ŒºOQÍ ¢Ñ¨É’kèã¨∞Î#flk. JO Õ QÍHõ q^•ºÉèϺã¨OPâ◊Å H˘é‰õΩ QÍHõ P Œ~å≈Å xq∞ «ÎO H˘#™êQÍÅx ã¨∂ÊùiÎ •Ü«∞HõOQÍ ã¨∞É’ èŒHõOQÍ~¸ ѨÙãÎHõO q=iã¨∞Î#flk.

''ÉèÏ~° « Õâ◊=Ú "Õ •Å Ѩ@∞ìQ˘=∞‡. Ü«∞[˝ Ü«∂QÍk ¢Hõ «=ÙÅHÍ@ Ѩ@∞ì.ÃщõΩ¯ J=`å~°=ÚÅ∞ QÆ#fl ÃÑ ŒÌ «e¡. huxÜ«∞=∂Å Ü≥∂y ~¸ ÉèÏQƺ Éèí∂q∞——J<åfl~°∞ ÉèíQÆ"å<£ N 㨠«º™ê~Ú ÉÏÉÏ "å~°∞. ≥·= ¢Ñ‘u, áêѨ cèu, ã¨OѶ∞huÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨠$uÖ’ ¢Ñ¨ è•<åOâ◊=ÚÅ∞QÍ LnÌÑ≤ã¨∞Î#flq. JO Œ∞ =Å# ѨiѨÓ~°‚=∂#= «fiO Ѩi=∞oOKÕ HõàϺ QÆ∞ ã¨OѨ#∞flÅ∞QÍ q^•º~°∞úÅ∞ ~°∂ѨÙk Œ∞ÌHÀ"åe.

D<å_»∞ =∂#=Ù_»∞ ™êOˆHuHõ q*Ï˝# âߢãÎ ~°OQÍÅÖ’ TÇ≤ÏOK«x J Œ∞ƒù «q[Ü«∂Å#∞ ™êkèOz, P q^èŒOQÍ ÅaèOz# Éè∫uHõ ã¨∞Y™œHõ~åºÅ ¢Ñ¨à◊Ü«∞¢ÑÉèíO[#OÖ’ «# ãÇÏ[ èŒ~å‡Å#∞ qã‡iã∂Î =∂#=`åfi<Õfl =∞~°∞QÆ∞ Ñ~°∞ã∞Î<åfl_»∞.=∞@∞ì ÃÑ_»∞`«∞<åfl_»∞. x~°O`«~° P~å@O`À, áÈ~å@O`À áêâ◊qHõ ¢Ñ¨=$uÎ<ÕPǨfixã¨∞Î<åfl_»∞, P Œiã¨∞Î<åfl_»∞. Éè∫uHõOQÍ rqOz L<åfl_Õ QÍx <≥·uHõOQÍ

XVII

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

J#∞x «ºO =∞~° "Õ Œ# á⁄O Œ∞ «∂<Õ L<åfl_»∞.

W\ì qѨ « ~° ѨiÏ=∞ Œâ◊Ö’ N \˜.`å~å =∞<ÀǨÏ~ü QÍ~°∞ XHõ Ѩiuá⁄Ok# L`«Î=∞ Láê^蕺ܫÚ_çQÍ <å<å\˜H˜ H©∆˜ã¨∞Î#fl <≥·uHõ q^•º qÅ∞=Å#∞HÍÅQÆ~°ƒùO #∞O_ç "≥eH˜ fã≤ "å\˜x q^•ºi÷ Œâ◊Ö’<Õ PK«iOѨ*ËÜ«∂Åx =∞Ç¨Ï «Î~°Hõ$+≤ KÕã≤<å~°∞. D ã¨=Ú#fl « 㨠•ƒ=#, 㨠å¯~°º=Ú J «ºO « ¢Ñ¨â◊Oã¨hÜ«∞=Ú,P^Œ~°©Ü«∞=Ú. ~°K«~Ú`« <≥·uHõ q^Œº#∞ J=∞$`«`«∞źOQÍ ¿Ñ~˘¯#_»O ZO`Àã¨=Úz «OQÍ L#flk.

HÍ~°O hu q^•ºÉèíºã¨#"Õ∞ ã¨=∞ã¨Î Ö∫H˜Hõ q^ŒºÅ‰õΩ ^è•i‡Hõ ã¨∂ÊùiÎx"≥Å∞QÆ∞#∂ KÕ‰õÄiÛ ã¨~°fi`À=ÚY ã¨=∂*ÏÉèí∞º ŒÜ«∂xH˜ ÀÇ¨Ï Œ Ѩ_»∞ «∞Ok, âßâ◊fi «ã¨∞YâßO «∞Å#∞ ‰õÄ_® ¢Ñ¨™êkã¨∞ÎOk. "Õ ŒO ‰õÄ_® =∂#=ÙÅ#∞ J=∞$ «ã¨ºÑ¨Ù¢`åJx ã¨OÉ’kèOzOk J#QÍ =∂#=ÙÅ∞ âßâ◊fi`å#O^Œ Ѩ~°¢|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨÙÅ∞QÍ[x‡OKå~°x ÉèÏ==Ú. JO Œ∞=Å# hu q^•º=∞$ « =∂ èŒ∞~°º=Ú#∞ J=∞$ « ÑÙ¢ «∞Å∞QÍÉÏź=Ú #∞O_Õ J#∞ÉèíqOz P#OkK«@O =∞# ã¨Ç¨Ï[ èŒ~°‡=Ú x[ r=#=Ú.

HÍ=Ù# «e¡ ŒO¢_»∞Å∞ ~¸ <≥·uHõ q^•º qÅ∞=ŠѨq¢ « «#∞, ¢áê=ÚMϺxflK«Hõ QÍ ¢QÆÇ≤ÏOz «=∞ ÉÏÅ ÉÏeHõÅ∞ x «ºO "å\˜x áê\˜OKÕÖÏ nHõ∆ À ¢Ñ¨Ü«∞uflOz㨠«Êùe`åxfl JO Œ∞HÀ"åÅx ǨÏ$ ŒÜ«∞ ѨÓ~°fiHõOQÍ q[˝Ñ≤Î KÕã¨∞Î<åfl#∞.

W@∞¡

N ™ê~Ú áê Œ~∞=Ù

_ç.q.Hõ$ëê‚ ~å=Ù

(q¢âßO «, lÖÏ¡ q^•ºkèHÍi)

XVIII

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

`å~å =∞<ÀǨÏ~°O

''ÉÏÅ ÉÏeHõÅ k#K«~°º – ã¨∞¢Ñ¨ÉèÏ «O #∞O_ç Ѩ=oOѨ٠=~°‰õΩ—— J#flÇÏ#∞=∂<£ ¢Ñ™ê £ á⁄^•Ì~ü QÍi Ç≤ÏOn =¸ÖÏxH ≥Å∞QÆ∞ J#∞"å Œ=ÚÖ’, ™ê è•~°Ñ^•Å ¢ÑÜ≥∂QÆO`À ''`å~å =∞<ÀÇÏ~ü—— JHõ∆~° #Hõ∆¢`åÅ`À ÉÏÅ ÉÏeHõÅ ÖË « "Õ∞ èŒã∞ûÖ’K˘Ñ≤ÊOK«_®xH˜ KÕã≤# ¢Ñ¨Ü«∞ «flO Jaè#O ŒhÜ«∞O.

™È=∞~°∞Å∞, | ŒÌHõã∞ÎÅ∞ PÅãºOQÍ ÖË™êÎ~°#fl "åãÎ=OÖ’ XHõ "≥·ÑÙ K«∞~°Hõ"Õã∂ÎÑ≤Å¡Å∞ LëÈ ŒÜ«∞O`À ÖË"åÅx ã¨∂zOK«_»OÖ’ Hõq Jaè~°∞zx =ºHõÎO KÕÜ«∞_»O,ŒÜ«∂=∞Ü«Ú_≥·# P Ñ~°=∂ «∞‡x J#∞x «ºO ã‡iOKåÅ#fl P 蕺u‡Hõ zO «# Ñã≤ «#O

#∞O_Õ JÅ"å_®Å#fl ÉèÏ=#, ¢Ñ¨ã¨∞Êù@OQÍ ≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»O, ÃÑ ŒÌŠѨ@¡ q#¢=∞ «,q^è ÕÜ«∞`«‰õΩ `å~å¯OQÍ, #=∞㨯iOKåÅ#fl ã¨O™ê¯~åxfl ã¨q=~°=ÚQÍ,q=iOK«_»OÖ’, `å~å =∞<ÀǨÏ~ü QÍi Bz «ºO QÀK«iã¨∞ÎOk.

K«~åK«~åxfl ã¨$lOKÕ qiOzH˜ Ãã· «O ''J=∞‡—— ÖË Œ∞, HÍh =∂#"åoˆH'J=∞‡— J#fl ¢Ñ¨ «ºHõ∆ ≥·=O LO Œ#fl Ѩq¢ « PÖ’K«# Ñ≤šʼnõΩ ŒH¯ÖÏ KÕÜ«∞_»OÖ’'`å~å=∞<ÀǨÏ~ü— QÍi Ѷ∞# « HõxÑ≤ã¨∂Î Éèíq «#∞ |OQÍ~°∞ ÉÏ@Ö’ =∞Å∞K«∞HÀ"åÅx,ÉÏÅ ÉÏeHõÅ "Õ∞ èŒã∞ûÖ’ L+ã∞ûÅ∞ q~°l"Õ∞‡ÖÏ ÑÓ~ÚOK«_»O Hõq ~°K«<å ¢Ñ ÕºHõ «#∞=ºH©ÎHõiã¨∂ÎOk.

"≥∂`åÎxH˜ á⁄`«ÎO ™ê=∂lHõ ã¨Ê $ǨÏ#∞ ˆ~H˜uÎOKÕÖÏ `«# J#∞Éèí"åÅã¨∞QÆO^è•Å#∞ ~°OQÆiOz, q~°ã‘q~°Ü«∞x =∞#ã¨∞ûÖ’¡H˜ K˘Ñ≤ÊOK«QÆey# '`å~å=∞<ÀǨÏ~ü— QÍi HõÅO #∞O_ç ã¨~°à◊ «‰õΩ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<Õ suÖ’ =∞ixfl =K«# Hõq`åã¨OѨÙ\ÏÅ∞ ¢Ñ¨ «ºHõ∆O HÍ"åÅx Ptã¨∂Î, JaèÅ+≤ã¨∂Î...

™êÇ≤Ïf q∞¢ « ÉÁ=∞‡#É’~Ú# ™È=∞ã¨∞O Œ~°O

XIX

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

<Õ\˜ ÉÏÅÖË ˆ~Ѩ\˜ áœ~°∞Å∞N=∂<£ \˜.`å~å=∞<ÀǨÏ~ü QÍ~°∞ WO`« HÍÖÏxH˜ Ç≤ÏOn ™êÇ≤Ï`åºxfl

≥Å∞QÆ∞Ö’xH J#∞=kOz ÉÏÅʼnõΩ LÑÜ≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ# XHõ =∞Oz ™êÇ≤Ï «º ãOÑ Œ#∞[#∞ʼnõΩ JOkOKÕ Ü«∞ «flO KÕã¨∞Î<åfl~°∞, =Ú^•=ǨÏO.

"å~°∞ Láê 蕺ܫÚÅ∞ HÍ=_»O, ÉÏÅ ÉÏeHõÅ =∞#ãÎ «fiO ÉÏQÍ ≥eã≤LO_»@O ¢Ñã∞Î «O ~å¢+ì ¢ÑÉèí∞ «fi áê~î°º ¢ÑÏoHõÖ’ hu, èŒ~°‡ ã∂¢`åʼnõΩ ãO|OkèOz#q+¨Ü«∂Å∞ ¢áê^äŒq∞Hõ =∂^䌺q∞Hõ ™ê÷~ÚÅÖ’ `«y#O`« ¢áê^è•#ºO ÖËHõáÈ=@OW@∞=O\˜ q+¨Ü«∂Å∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ Ñ≤Å¡Å Éèíq+¨º`«∞Î#∞ PHÍOH˜∆OKÕ "åiH˜ ÉÏ^èŒHõeyã¨∞ÎOk. å~å =∞<ÀǨÏ~ü QÍ~°∞ ÉÏÅÉÏeHõÅ Éèíq+¨º «∞Î#∞ K«Hõ QÍ fiÛ k^•ÌÅ<Õ㨠Œ∞ ÕÌâ◊O Hõey# =∞Oz =ºHÎ. J@∞=O\˜ "åi HõÅO #∞O_ç ã¨fisæÜ«∞ ǨÏ#∞=∂<£¢Ñ¨™ê £ á⁄^•Ì~ü QÍ~°∞ Ç≤ÏOnÖ’ ~°zOz# ÉÏÅ ÉÏeHõÅ ™êÇ≤Ï`åºxfl ≥Å∞QÆ∞ #∞_çHÍ~°O`À =K«# Hõq «QÍ J#∞"å ŒO KÕâß~°∞. XHõ =∞Oz ÉÏÅ hu q^•º=∞$ «=ÚJ<Õ Ñ¨ÙãÎHõO "≥Å∞=_»É’ «∞#flk. Wk XHõ =∞Oz ¢Ñ¨Ü«∞ «flO. ¢áê äŒq∞Hõ ™ê÷~ÚÑ≤šʼnõΩ ã¨O™ê¯~åÅ∞ Ç≤Ï « =K«<åÅ∞ L#fl « ™ê÷~Ú Ñ≤šʼnõΩ ™ê=∂lHõ èŒ~å‡Å∞P Œ~°≈ r=#O QÆ∞iOz# J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞ gi ~°K«#Ö’ =∞#O K«∂_»=K«∞Û#∞.

<Õ\˜ ÉÏÅÖË ˆ~Ѩ\˜ áœ~°∞Å∞QÍ Z Œ∞QÆ∞`å~°∞ HÍ|\˜ì q^•º"Õ`«ÎÅ∞ ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ =∞Oz JÅ"å@∞¡ hu Ç≤Ï « =K«<åÅ∞ ™ê=∂lHõ èŒ~å‡Å∞ ã¨O™ê¯~åÅ∞,¢áêp# èŒ~å‡Å∞ "≥Ú ŒÖ·#q É’kèOKÕ Ü«∞ «flO KÕÜ«∞@O, «y# ã¨OH∆ÑÎ ™êÇ≤Ï «ºOJO Œ∞ÉÏ@∞Ö’xH˜ Õ=_»O ZO ≥·<å J=ã¨~°O.

ˆ~Ѩ\˜ «~°O áœ~°∞Å∞QÍ ~åÉ’ÜÕ∞ <Õ\˜ ÉÏÅÉÏÅHõÅÖ’ =∞Oz ã¨O™ê¯~åÅ∞áê^Œ∞H˘ÅÊ=Åã≤# J=ã¨~åxfl ¢QÆÇ≤ÏOz ÉÏÅhu q^•º=∞$`«=Ú#∞ ~°zOz Dq+¨Ü«∞=ÚÖ’ XHõ =∞Oz Hõ$+≤ KÕã≤# N `å~å =∞<ÀǨÏ~ü QÍix Jaè#OkOzf~°=Åã≤O Õ.

W@∞¡

N Ѩ˜ ≥Ѩ٠áêO_»∞ ~°OQÆ ¢Ñ¨™ê £

ÃãHõ∆<£ PѶ‘ã¨~ü i>ÿ~°∞¤, PO.¢Ñ¨. Ãã¢Hõ>ËiÜ«∞\ò

≥Å∞QÆ∞ ~°K«~Ú «

XX

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü 00

ÉÏÅ hu q^•º=∞$ «=ÚJOH˜ «O

D «~°O J=∞‡–<å#flʼnõΩ

J=∞‡! h ÉèÏëê... JHõ∆~åÅ#∞,JÅ"ÀHõQÆ Ñ¨Å∞Hõ ÖËx, h ÉÏ|∞‰õΩ.J=∞‡#∞ ''=∞g∞‡——Ü«∞xJÅ"å@∞QÆ Ñ≤ÅKÕ h áêѨ‰õΩ.=∞# *Ïu – hu É’kèOKÕ,K«^Œ∞=ÙÅ `«e¡q h"Õ!"åix, ã¨~°ã¨fif Ѩ٠«$Å∞QÍã¨∞ã¨O™ê¯~° =O «∞Å∞QÍX[˚ |O «∞Å∞QÍ, Õâ◊ Éèí‰õΩÎÅ∞QÍh"Õ! fiÛ k^ŒÌQÆÅ=x,D ''ÉÏÅ hu q^•º=∞$ «O—— ѨÙãÎHÍxflhˆH! JOH˜ «q∞ã¨∞Î<åfl!=∞Oz =∞#ã¨∞`À ã‘fiHõiOK«∞.h Hõ~°Î=ºO x~°fiÇ≤ÏOK«∞.=∞# *Ïu Q“~°=O ~°H∆OK«∞.

k=º 㨇$u##∞fl Hõx ÃÑOzIã¨O™ê¯~å=∞$ «O ѨOz#II=∂ J=∞‡–<å#flÅ∞H©IIâıII ÅH˜∆ ‡ ÅHõ∆ ‡ ™êfi=ÚÅk=ºáê^•~° qO Œ=ÚʼnõΩ

~°K«~Ú «

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

F z#fl=∂@

D ''ÉÏÅ hu q^•º=∞$ «O—— ÑÙãÎHõO "≥ÅHõ@ìÖËx <≥·uHõ qÅ∞=Å xÅÜ«∞OQÍ

fiÛkkÌ ≥Å∞QÆ∞Ö’ ã¨∞ÅÉèí â‹·eQÍ J#∞=kOz# N `å~å =∞<ÀǨÏ~ü QÍi Hõ$+≤

ZO`À Jaè#O ŒhÜ«∞O.

D ѨÙãÎHÍxfl áê~îåºOâ◊=ÚQÍ QÆ∞iÎOz ¢áê äŒq∞Hõ, =∂ 茺q∞Hõ =∞iÜ«Ú

L#fl « ™ê÷~Ú q^•º ¢ÑÏoHõÖ’ KÕiÊOK«∞@‰õΩ ¢ÑÉèí∞ «fiOÃÑ· =uÎ_ç ≥K«∞Û@‰õΩ =∞#=∞O`å

Hõ$+≤ KÕÜ«∂Åx ~å¢+ì Ѩ@ìÉèí Œ$Å ã¨OѶ∞O ã¨OHõeÊOzOk. JO Œ∞ˆH D ÉÏÅhu

q^•º=∞$ «O ѨÙãÎHõO Ѩ@ìÉèí Œ$Å ã¨OѶ∞O P èŒfi~°ºOÖ’ N K≥~°∞‰õÄi ~å=∂~å=ÙQÍi

™œ[#ºO`À =∞# ~å¢+ì Q“~°= =ÚYº=∞O¢u _®II "≥·.Ü«∞ãπ. ~å[âıY~ü Ô~_ç¤ QÍi

Hõ~°Hõ=∞Å=ÚÅÖ’ Pq+¨¯iOK«|_ç#O^Œ∞ʼnõΩ ¢Ñ¨`ÕºHõ`« ã¨O`«iOK«∞H˘#fl^Œ#∞@

=Ú^•Ç¨Ï=Ú. =Ú#∞=ÚO Œ∞ ¢Ñ¨Éèí∞ «fi áê~î°º ѨÙãÎHõOQÍ QÆ∞iÎOKåÅx Ptã¨∂Î.....

ÔH. ÅHõ∆‡Ü«∞º, M.A., LL.B.

Kè≥·~°‡<£, ~å¢+ì Ѩ@ì Éèí Œ$Å ã¨OѶ∞O,ÃÇ·Ï Œ~åÉÏ £. PO¢ èŒ ¢Ñ¨ Õâò.

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∞Ǩϟ#fl`«=Ú, =∞Ç≤Ï=∂xfi`«"≥∞ÿ# =∞# ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨯$u–ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∞ k=º*’ºu áêâßÛ «º <åQÆiHõ « ÃÑ#∞ «∞á¶ê#∞Ö’, H˘_çQÆ@∞ì «∞#flD ã¨OkèHÍÅ=ÚÖ’, 'ÉÏÅhu q^•º=∞$`«O— J#∞ =∞Ǩ Ü«∞*Ï˝xH˜ g∞~°∞|∞∞ufi‰õΩ¯Å∞QÍ "Õ∞=Ú ÇÏŸ «Å=ÚQÍ, =∂~°∞Ê <å f~°∞ÊQÍ, <Õ\ ÉÏÅ ÉÏeHõÅ∞ˆ~Ѩ\˜ áœ~°∞Å∞QÍ, hu q Œº‰õΩ h~å[<åezÛ, Jaè#O Œ# `å~å`À~°O`ÀfiÛkkÌ# D z#fl ѨÙã¨ÎHõ ¢Ñ¨K«∞~°‰õΩ, =∞#™ê, "åKå, Hõ~°‡Ï, KÕÜ«¸`«~ÚzÛ# g∞~°∞ JaèÉèÏ=‰õΩÅ∞QÍ, "Õ∞=Ú Láê 蕺ܫÚÅ∞QÍ =∞# ~¸ Ü«∞[˝¢Ñ¨™ê^ŒO (Ѷ¨Åâ◊$u) ÉÏÅÉÏeHõÅ∞ PK«iOz HõàϺ QÆ∞ ã¨OѨ#∞flÅ∞HÍQÆÅ~°x Pt^•Ì=Ú.

Ö’HÍ ã¨=∞™êÎó ã¨∞d<ÀÉèí=O «∞

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ ÉÏeHõÅ k#K«~°ºã¨∞¢Ñ¨ÉèÏ`«O #∞O_çѨ=oOѨ٠=~°‰õΩ

01

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ã¨∞¢Ñ¨ÉèÏ «O #∞O_ç Ѩ=oOѨ٠=~°‰õΩ

q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ

¢Hõ.ã¨O. ji¬Hõ ¿Ñl ã¨OYº

1. ã¨∞¢Ñ¨ÉèÏ`«=Ú 032. x Œ∞~°ÖË=QÍ<Õ UO KÕÜ«∂e 043. HÍÅHõ$`åºÅ∞ f~°∞ÛHÀ 064. ŒO « ( è•=#O) â◊√¢Éèí « 085. ™êfl#O ZÖÏ KÕÜ«∂e 096. =¢ãÎ è•~° 107. #=∞㨯iOK«∞ 118. Éèí∞lOѨ Œy# Ѩ •~å÷Å∞ 129. Éèí∞lOѨ‰õÄ_»x Ѩ •~å÷Å∞ 1210. K«^Œ∞=Ù 1511. P@Å∞ 1712. x¢ Œ‰õΩ U~åÊ@∞¡ 1813. Ѩ=oOѨ٠20

02

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ ÉÏeHõÅ k#K«~°º

ã¨∞¢Ñ¨ÉèÏ`«O

L ŒÜ«∞"Õ∞ x Œ∞~°Öˇ=Ú‡

¢Ñ¨u x «ºO L ŒÜ«∞"Õ∞ "Õ∞ÖÁ¯<åe.

ã¨∂~Àº ŒÜ«∂xH˜ =ÚO Õ "Õ∞ÖÁ¯<åeWO\’¡ JO Œi Hõ<åfl =ÚO Õ ÖË"åe.

™È=∞~°∞Å∞ PÅ㨺OQÍ ÖË™êÎ~°∞.~ÀQÆ∞Å∞ PÅ㨺OQÍ ÖË™êÎ~°∞.| ŒÌHõã¨∞ÎÅ∞ PÅ㨺OQÍ ÖË™êÎ~°∞.

h=Ù ™È=∞iq HÍ~å Œ∞.h=Ù | ŒÌHõã¨∞Î_»=Ù HÍ~å Œ∞.h=Ù Œi¢ Œ∞_»=Ù HÍ~å Œ∞.h=Ù ~Àyq HÍ~å Œ∞.JO^Œ∞ˆH!

«fi~°QÍ «fi~°QÍ x Œ∞~° #∞O_ç "Õ∞Å∞HÀ«fi~° «fi~°QÍ | ŒÌHõO q ŒeOK«∞HÀ«fi~° «fi~°QÍ x Œ∞~°#∞ = ŒeOK«∞HÀ.

-

03

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

x Œ∞~° ÖË=QÍ<Õ UO KÕÜ«∂e?

x Œ∞~° =ke X_»Å∞ qiz «fi~°QÍ ÖËz ‰õÄ~ÀÛ

| ŒÌHõO qkeOK«∞H˘x ‰õÄ~ÀÛ.

h Ô~O_»∞ J~°KÕ «∞Å#∞ HõeÑ≤ ~åK«∞HÀ,

h Ô~O_»∞ J~°KÕ «∞Å#∞ K«∂K«∞HÀ,

J~° KÕ «∞Å#∞ =ÚO Œ∞ "≥#∞Hõ K«∂K«∞HÀ.

=∞#ã¨∞Ö’ Ѩ~°=∂ «∞‡x 㨇iOK«∞HÀ,

h W+ì ≥·"åxH˜ #=∞㨠iOK«∞.

D [QÆ «∞Î#∞ ã¨$+≤ìOz# "å_çx,

h‰õΩ ~¸ =∂#= [#‡ WzÛ# "å_çx,

h‰õΩ J=∂‡–<å#fl#∞ ã¨=∞‰õÄiÛ# "å_çx,

ã¨HõÅ ã¨OѨ ŒezÛ# "å_çx.

P ã¨~fiâ◊fi~°∞x 㨇iOK«∞HÀ,

KÕ «∞Å∞ *’_çOz #=∞㨠iOK«∞,

t~°ã¨∞û =Oz ¢Ñ¨q∞Å∞¡.

P ŒÜ«∂=∞Ü«Úx <å=∞O 㨇iOK«∞.

‰õÄ~ÀÛ<Õ PÖ’zOK«∞, ‰õÄ~ÀÛ<Õ x~°‚~ÚOK«∞HÀ,

J=∂‡<å#fl =∂@ qO\Ï#x,

=∂ëêì~°∞ P[˝ áê\˜™êÎ#x.

ã¨HÍÅOÖ’ |_çH˜ "≥àÏÎ#x,

ã¨HÍÖÏxˆH P@ÖÏ_»∞`å#x.

04

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü 05

<Õ#∞ <å áê~îåÅ#∞ K« Œ∞=ÙH˘O\Ï#x

Z=i`À «QÆ=ÙÖÏ_»#x,

k#=∞O`å 㨠«º"Õ∞ ѨÅ∞‰õΩ`å#x

n#∞ÅÃÑ· ŒÜ«∞ K«∂ѨÙ`å#x,

W «~°∞Å =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ fã≤H˘##x

Z=i`À#∞ Œ∞~°∞ã¨∞QÍ =∂\Ï¡_»#x,

Œ$_è»OQÍ xâ◊Û~ÚOK«∞HÀ.

Éèí∂=∂ «‰õΩ #=∞㨠iOK«∞,

Ѩ$näfi=∂ «‰õΩ t~°ã¨∞ =Oz ¢Ñ¨q∞Å∞¡.

Éèí∂ Õq =∞##∞ «#X_çÖ’ KÕ~°∞Û‰õΩOk,

Éèí∂ Õq =∞# ÉèÏ~åxfl Éèíiã¨∞ÎOk.

Éèí∂=∂ « ã¨HõÅ ã¨OѨ Œeã¨∞ÎOk.

JO «\˜ Ѩ$näfi=∂ «‰õΩ Hõ$ «[˝ «Å∞ ≥Å∞ѨÙ.

Ѩ_»Hõ#∞O_ç ÖËz ‰õÄ~ÀÛ – =∞OKåxfl =ke ÖËz‰õÄ~ÀÛ.

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

HÍÅHõ$`åºÅ∞ f~°∞ÛHÀ

ÖË=QÍ<Õ Ñ¨#∞Å∞ ¢áê~°OaèOK«∞,

=∞Å=¸¢ « qã¨~°#ÔH· =∞~°∞QÆ∞^˘_ç¤H˜ "≥à◊√§.

Ѩiâ◊√¢Éèí"≥∞ÿ# â∫KåÅÜ«∂xH˜ "≥à◊√§.

¢Ñ¨u x «ºO xÜ«∞=∞OQÍ, HÍÅHõ$`åºÅ∞ f~°∞ÛHÀ,

Jx"å~°ºOQÍ JÅ"å@∞ KÕã¨∞HÀ.

=∞~°∞QÆ∞ ^˘_ç¤Ö’x H˘àÏ~Ú hà◊√§, =∞~°∞QÆ∞ ^˘_ç¤H˜ ‰õΩ_ç "≥·Ñ¨Ù = Œ∞Å∞.

h\˜|ÔH¯@∞ì ÃÑ@∞ìHÀ, =∞Å qã¨~°# «~°∞"å «,

qã¨~°# JOQÍxfl Ѩ ՖѨ Õ h\˜ À â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞HÀ,

Jxfl Kå@∞ JOQÍÅ#∞ Hõ_»∞HÀ¯.

«‰õΩ¯= h\˜ À â◊√¢Éèí ѨiKå=O>Ë,

J Œ~å ÉÏ Œ~åQÍ â◊√¢Éèí ѨiKå=O>Ë,

=∞Å =∂e#ºO JÖÏ<Õ LO_çáÈ «∞Ok.

=∂e#ºO`À, Œ∞~° Œ–K«~°‡ "åº èŒ∞ÖÁ™êÎ~Ú.

Œ∞~° Œ K«~°‡ "åºkè ZO «QÍ<À ÉÏkèã¨∞ÎOk.

x~°O «~°O zH͉õΩ Ñ¨~°∞ã¨∞ÎOk.

Ѩk=∞OkÖ’ Ѩ~°∞=Ùfã¨∞ÎOk.

q∞¢ «∞ÅÖ’ #=ÙfiÅ áêÅ=Ù`å=Ù

JO Œ∞ˆH

Jxfl qã¨~°<åOQÍÅ#∞ K«Å¡\˜ hà◊§`À ã¨O «$Ñ≤ÎQÍ â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞HÀ.

06

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∞Åqã¨~°# «~°∞"å « KÕ «∞Å∞ Hõ_»∞HÀ¯

KÕ «∞Å#∞ ã¨|∞ƒ`À â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞,

Ô~O_»∞ KÕ «∞Å#∞ "Õà◊§ =∞ 茺 â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞HÀ.

=¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ™ê~°∞Å∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞HÀ,

=∞~°∞QÆ∞ ^˘_ç¤Ö’x áê¢ «#∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞.

‰õΩ_ç–Z_»=∞ KÕ «∞efl HõeÑ≤, Ô~O_»∞ áê^•Å#∞, HÍà◊§#∞ HõeÑ≤,

è•~åà◊"≥∞ÿ# h\˜ À â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞HÀ,

«fi~° Ѩ_»Hõ <≥=∞‡kQÍ Hõ_»∞QÆ∞HÀ,

<À\’¡H˜ hà◊√§ fã¨∞H˘x ѨÙH˜ oOK«∞,

Ô~O_»∞ =¸_»∞ ™ê~°∞¡ <À\˜x â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞HÀ.

07

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ŒO « ( è•=#O) â◊√¢Éèí «

K«Å¡\˜ h\˜ À Ѩ ՖѨ Õ Ñ¨ÙH˜ oOK«∞Ô~O_»∞ ¢"Õà◊§`À – Ѩà◊§#∞ – z=Ùà◊§#∞,<åÅ∞Hõ#∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞.K«Å¡x hà◊§`À =Ú‰õΩ¯ pk â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞.Hõà◊§#∞ K«Å¡\˜ hà◊§`À â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞.

@∂ ü ¢|+π ÃÑ· ¿Ñã¨∞ì "Õã≤ Ѩà◊√§ `À=ÚHÀ,"≥∞ «Î\ ˜ ŒO «=∞O[<£ À Ѩà◊√§`À=ÚHÀ,"ÕѨ– «∞=∞‡ ѨÙÅ¡Å`À<≥·<å Ѩà◊§#∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞HÀ.

xÅ|_ç Ѩà◊√§ `À=ÚHÀ= Œ∞Ì,#_»∞ã¨∂Ζ#_»∞ã¨∂Î `À=ÚHÀ‰õΩ,¢Ñ¨âßO «OQÍ ‰õΩ Œ∞~°∞QÍ ‰õÄ~˘Ûx KÕã¨∞HÀ.

Ѩà◊§#∞ QÆ\ìQÍ Jkq∞ Hõ_»∞QÆ∞@OQ∑ H©¡#~ü À <åÅ∞Hõ#∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞ÛѨO_»¡ ѨÙÅ¡#∞ #_çq∞H˜ peÛ<åÅ∞Hõ#∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞."å_ç# ѨO_»¡ ѨÙÅ¡#∞ â◊√¢ÉèíѨizh\˜H˜ Œ∂~°OQÍ, áê~°"Õ~Ú

#Å∞QÆ∞~°∞ #_çKÕ =∂~åæ# Ѩ_»"ÕÜ«∞‰õΩh\˜ ÉÏqH˜ Œ∂~°OQÍ,K≥~°∞=Ùh\˜H˜ Œ∂~°OQÍH˘àÏ~ÚH˜ Œ∂~°OQÍ áê~°"Õ~Ú.

08

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

™êfl#O ZÖÏ KÕÜ«∂e

¢Ñ¨u x «ºO L ŒÜ«∞"Õ∞ ™êfl#O KÕÜ«∂e.K«Å¡\˜ h\˜ À<Õ ™êfl#O KÕÜ«∂e.gÖ· Õ ¢Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ (#k) h\˜ À ™êfl#O KÕÜ«∂e.K≥~°∞=Ù QÆ@∞ìÃÑ· ™êfl#O KÕÜ«∂e.ÉÏq ^ŒQÆæ~° ™êfl#O KÕÜ«∂e. WO\’¡ ÉÏ`ü~°∂OÖ’KÕÜ«∂e.

¢Ñ¨u ~ÀA XHõ™êi ™êfl#O KÕÜ«∂e,"Õã¨qÖ’ Ô~O_»∞ ™ê~°∞¡ ™êfl#O =∞Ozk.™êfl#O ¢ÑÉèÏ «"Õà◊<Õ KÕÜ«∂e. "ÕãqÖ’ L ŒÜ«∞/™êÜ«∞O¢ «OKÕÜ«∂e.#k K≥~°∞=ÙÖ’ hà◊§Ö’ =Ú#Hõ "Õã≤ ™êfl#O KÕÜ«∂e.XO\˜ÃÑ· hà◊√§ XeH˜OK«∞H˘x ™êfl#=∂_®e.

Xà◊√§ `«_»∞ѨÙH˘x, Ѩ~°∞QÆ∞Öˇ`«∞Î ™êfl<åÅ∞ ''Ñ≤K«∞ÛHõ——™êfl<åÅO\Ï~°∞

P Œ~å–ÉÏ Œ~å–L~°∞‰õΩÅ∞–Ѩ~°∞QÆ∞Å`À ™êfl#=∂_»‰õΩ"≥Ú Œ@ «ÅÃÑ· hà◊√§ áÈã¨∞HÀ, t~°ã¨∞û "≥Ú Œ@ â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞«~°∞"å « ÕǨÏO W «~° JOQÍÅ#∞ ã¨|∞ƒ`À<≥·<å #Å∞QÆ∞ Ñ≤O_ç À<≥·<å

W «~° JOQÍÅx ÉÏQÍ ~°∞ Œ∞ÌHÀ, JOQÍÅxfl\˜x ~°∞kÌ–~°∞kÌ ™êfl#=∂_»∞.

™êfl#O`À K«=∞@O`å áÈ"åe.K«~°‡ =∂e#º=∞O`å áÈ"åe.«$Ñ≤ÎQÍ ¢Ñ¨âßO «OQÍ ™êfl#=∂_»∞.

gÖ· Õ D Œ∞ «∂, hà◊§Ö’ =Ú#HõÅ∞ "Õã≤ ™êfl#=∂_»∞.

™êfl#O KÕã¨∂Î W «~°∞ÅÃÑ· hà◊√§ K«Å¡= Œ∞Ì.#k–K≥é∞=Ù hà◊§Ö’ ѨÙH˜ oOz# hà◊§#∞ = ŒÅ‰õΩ.h\˜Ö’ Lq∞‡ "ÕÜ«∞_»O – =∞Å =¸¢`åÅ`Àhà◊§#∞ =∞e# Ѩ~°K«_»O =∞Ǩ áê «HõO.â◊√¢Éèí"≥∞ÿ# – x~°‡Å"≥∞ÿ# hà◊§Ö’<Õ ™êfl#O KÕÜ«∂e.

09

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=¢ãÎ è•~°

™êfl#=∂_»QÍ<Õ ÕÇxfl @=Öò ÖËHõ ÑOK≥ À «∞_»∞K«∞HÀ"åe.

=ÚiH˜ @=Öò/ѨOK≥ "å_»‰õΩ. Ѩiâ◊√¢Éèí"≥∞ÿ# =¢™êÎÅ<Õ "å_»∞.«Å#∞ – =ÚMÏxfl ÉÏQÍ «∞_»∞K«∞HÀ

"≥∞_», gѨÙ, KÕ «∞Å∞, HÍà◊√§ á⁄@ì, #_»∞=Ú#∞ «∞_»∞K«∞HÀ.

™êfl#O HÍQÍ<Õ, <≥Hõ ~°∞–ÃÑ·*Ï=∂ ÖËHõ ÑOK≥, |xÜ«∞#∞, K˘Hͯ"Õã¨∞HÀâ◊√¢ÉèíOQÍ LuH˜# =¢™êÎÖË "Õã¨∞HÀ,=ÚiH˜–q_çz# =¢™êÎÅ∞ = Œ∞Ì.=ÚiH˜–K≥=∞@ =¢™êÎÅ`À "åº èŒ∞Å∞ =™êÎ~Ú.

HÍ"åÅx "åº èŒ∞Å#∞ Ñ≤Å∞=‰õΩ.JO Œ∞ˆH Ѩiâ◊√¢Éèí"≥∞ÿ# ≥Å¡x ¢Ñ¨HÍâ◊ =O «"≥∞ÿ# =¢™êÎÅ∞ èŒiOK«∞Jq =∞#ã¨∞û#∞ P#O Œ Ѩ~°∞™êÎ~Ú.

™êfl#O`À «_çã≤# =¢™êÎÅ#∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞.hà◊§`À LuH# =¢™êÎÅ#∞ h~°∞ áÈÜÕ∞=~°‰õΩ QÆ\˜ìQÍ Ñ≤O_»∞.Ñ≤O_ç# =¢™êÎÅ#∞ ŒO_≥OÃÑ· P~°"Õ~Ú.

JkèHõ l_»∞¤ =¢™êÎÅ#∞ KåHõeH "Õ~Ú.

h =¢™êÎÅ#∞, â◊s~åxfl, KÕ «∞efl – HÍà◊§#∞,h=Ù ‰õÄ~°∞ÛO_Õ ã÷ÖÏxfl â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞.Ѩiâ◊√¢Éèí «Ö’<Õ Ñ¨~°=∂ «‡ L<åfl_»∞.

10

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

#=∞㨯iOK«∞

J=∂‡–<å#flÅ#∞, ÃÑ^ŒÌʼnõΩ ¢Ñ¨u~ÀA L^ŒÜ«∞O #=∞㨯iOKåe

Ô~O_»∞ KÕ «∞Å∞ *’_çOz «Å#∞ =Oz #=∞㨠iOKåe.

P Ñ~å «Ê~° ãfi~°∂Ñ"≥∞ÿ# Õq– Õ=`å q¢QÆÇʼnõΩ

KèåÜ«∂ z¢`åʼnõΩ, «∞Åã‘ =∂ « – QÀ=∂ «Å‰õΩ

#=∞㨯iOKåe

`å «Ü«∞º <å#fl=∞‡Å‰õΩ, J=∞‡=∞‡Å‰õΩ,

z<åfl#fl z#fl=∞‡Å‰õΩ, JHõ Ü«∞º J#flÜ«∞ºÅ‰õΩ,

hHõ#fl – ÃÑ ŒÌ "å~°O ŒiH˜ QÆ∞~°∞=ÙʼnõΩ

q#¢=∞ « À – q#Ü«∞O`À #=∞㨠iOK«∞

UHõ ǨÏãÎ #=∞™ê¯~°O – ǨÜü∞–ǨÏÖ’¡Å∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨠$uH˜ q~°∞ ŒúO.

KÕ «∞Å∞ *’_çOz #=∞㨠iOK«∞.

11

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

Éèí∞lOѨ Œy# Ѩ •~åúÅ∞

J#flO ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ u<åe

~˘>ì âßHÍǨ~åÅ∞ u<åe.

ÉÏ^•O, H˜ãπq∞ãπ, HÍA u<åe.

*Ï=∞, |`åÎ~Ú, PÑ≤Öò, J~°\˜ ѶÖÏǨ~åÅ∞ P~ÀQƺ¢Ñ¨ Œ"≥∞ÿ# PǨ~åÅ∞.

u<Õ Ñ¨ •~åúÅ∞ â◊√¢ÉèíOQÍ «fi~°QÍ r~°‚=∞ÜÕ∞ºqQÍ LO_®e.

"åºkè HÍ~°=∞ÜÕ∞º PǨ~°O

H˘=Ùfi#∞ ÃÑOKÕ PǨ~°O u#= Œ∞Ì.

ѨÙ+≤ìx WKÕÛ áœ+≤ìHÍǨ~°O `å*Ï Ñ¨O_»∞¡, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞,

P~ÀQͺxfl W#∞=∞_ç™êÎ~Ú.

"Õ_ç–"Õ_ç ѨHÍfiǨ~åÅ∞, Ѩiâ◊√¢Éèí"≥∞ÿ#qQÍ LO_®e,

Éè’[#O KÕ¿ã Ѩiã¨~åÅ∞ Ѩiâ◊√¢ÉèíOQÍ LO_®e.

Éèí∞lOѨ ‰õÄ_»x Ѩ •~åúÅ∞

|*Ï~°∞ q∞~îå~ÚÅ∞, z~°∞uà◊√§, Sãπ¢H©OÅ∞, ‰õΩbÊùÅ∞

èŒ∂o Œ∞=Ú‡Ö’ ¢Ñ¨ Œ~°≈#ÔH· ÃÑ\ì# u#∞ |O_®~åÅ∞

^À=∞ʼnõΩ P"å™êÅ∞.

|*Ï~°∞ \ ©, HÍѶ‘Å∞, K≥~°∞‰õΩ ~°™êÖ’¡ ~ÀQÍ∞=ÙÅ∞

=ÙO\Ï~Ú.

Jq uO>Ë hà◊§ qˆ~K«<åÅ∞, "åO «∞Å∞ ~å=K«∞Û.

12

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=~å¬ HÍÅOÖ’ =∞s *Ï¢QÆ «ÎQÍ LO_®e!

|*Ï~°∞ z~°∞uà◊§‰õΩ H˘#∞H˘¯x u#_»O HÍ"åÅx ~ÀQÍÅ#∞

H˘x ≥K«∞ÛHÀ=_»"Õ∞ JO Œ∞ˆH ZѨÙÊ_»∂ |*Ï~°∞ z~°∞uà◊§‰õΩ

Œ∂~°OQÍ LO_®e.

JkèHõ "Õ_ç Ѩ •~åúÅ∞ ŒO`åʼnõΩ, zQÆ∞à◊§‰õΩ Ç¨x Hõey™êÎ~Ú

JkèHõ j «Å Ѩ •~åúÅ∞ J<å~ÀQͺxfl™êÎ~Ú.

ѨÓsǨÏÖÏfiÅ∞ PÅ㨺OQÍ J~°∞QÆ∞`å~Ú

Å_»∂¤ lÖËcÅ∞ PÅ㨺OQÍ r~°‚=∞=Ù`å~Ú.

Jxfl fÑ≤ Ѩ •~åúÅ∞ n~°…r~°‚HÍÅ∞.

Le¡–"≥Å∞¡e¡ =∞™êÖÏ Ñ¨ •~åúÅ∞, JriÎ HÍ~°HÍÅ∞

JkèHõHÍ~°O, ѨÙÅ∞Ѩ٠JriÎx Hõey™êÎ~Ú.

"Õ_ç "Õ_ç áêÅ∞ ¢`åQƉõΩ, "Õ_ç "Õ_ç Éè’[#O u#‰õΩ

~°∞z QÆŠѨ •~°÷=∞x JuQÍ u#‰õΩ.

P Œ~å ÉÏ Œ~åQÍ Éèí∞lOK«~å Œ∞, QÆ∞@–QÆ∞@QÍ áêÅ∞¢`åQÆ~å Œ∞.

¢ Œ= Ѩ •~°úO K«∂z ¢`åQÍe. Ѩ~°∞ÔQ «∞ÎHõ =zÛ h~°∞ ¢`åQÆ~å Œ∞.

ã¨Éèíº « ÖËx "å~°∞ xÅ|_ç uO\Ï~°∞.

#_»∞ã¨∂Ζ=∂\Ï¡_»∞ «∂ u<Õ"å~°∞ J<åQÆi‰õΩÅ∞.

Z_»=∞ KÕu`À u<Õ"å~°∞ =¸~°∞öÅ∞.

Éè’[<åxH˜ =ÚO Œ∞ "≥#∞HÍ HÍà◊√§ KÕ «∞Å∞ Hõ_»∞HÀ¯"åe.

13

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

<À~°∞ =ÚYO Hõ_»∞HÀ¯"åe.

Ñ‘@ÃÑ·/>Ë|∞ÖòÃÑ· ‰õÄ~°∞Ûx u<åe. ‰õΩ_ç KÕu`À, <≥=∞‡kQÍ u<åe.

Z_»=∞ KÕu`À, QÍ¡ã¨∞ ZuÎ h~°∞ ¢`åQÍe.

<≥=∞‡kQÍ ¢Ñ¨âßO «OQÍ Éèí∞lOK«∞,J#flO Ѩ~°¢|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨOÉèí∞lOKÕ =ÚO Œ∞ Ѩ~°=∂ «‡#∞ 㨇iOK«∞.=∂\Ï¡_»∞ «∂ Éèí∞l¿ãÎ JriÎ =ã¨∞ÎOk.QÆO «∞Å∞ "Õã¨∂Î J~°∞ã¨∂Î KÕã≤# Éè’[#O J~°QÆ Œ∞.U_»∞ã¨∂Î – qKå~°O`À KÕã≤# Éè’[#O r~°‚O HÍ Œ∞.¢Ñ¨âßO «"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞`À, =∞ø#OQÍ Éèí∞lOKåe.Ѩ •~åúÅ#∞ ÉÏQÍ #q∞e u<åe. Éèí∞lã¨∂Î h~°∞ ¢`åQÆ~å Œ∞.Éè’[<å#O «~°O h~°∞ ¢`åQÍe.

Éè’[#O KÕÜ«∞QÍ<Õ <À\˜x h\˜ À Ô~O_»∞ =¸_»∞ ™ê~°∞Å∞ ѨÙH˜ oOKåePK«=∞#O KÕÜ«∂e hà◊√§ á⁄ Œ∞ѨÙQÍ "å_®e Ѩiâ◊√¢Éèí « ÃÑOK«∞HÀ"åe.«_ç KÕ «∞Å#∞ á⁄_ç ѨOK≥ À «∞_»∞K«∞HÀ,

Éèí∞HÍÎÜ«∂ã¨O`À Ѩ~°∞ÔQ «Î‰õΩ.Hõ∆O ¿ãѨ٠q¢âßOu fã≤HÀ, Éè’[<å#O «~°O`åO|∂ÅO P‰õΩ–=Hõ ʼnõΩ Ñ≤Å¡Å∞ Œ∂~°OQÍ LO_®e.gÖ· Õ ¢_≥· ¢Ñ¶Ó\òû – r_ç ѨѨÙÊ ZO_»∞ ¢^•Hõ∆Å∞ u<åe.«∞Åã≤ ŒàÏÅ∞ #=∞ÖÏe. ¢Ñ¨u Ѩ •~°úO u#QÍ<Õ <À\˜x â◊√¢Éèí Ѩ~°∞K«∞HÀ,

Ѩà◊§#∞ ≥Å¡QÍ–=Ú`åºÖÏ¡ HÍáê_»∞HÀ"åe.≥Å¡x Ѩà◊√§#fl Ñ≤Å¡Å#∞ JO Œ~°∂ ¢¿Ñq∞™êÎ~°∞,

áêz Ѩà◊§ "åix ѨiǨÏã≤™êÎ~°∞.

14

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

K«^Œ∞=Ù

=∞#ã¨∞ xeÑ≤ UHÍ¢QÆ « À ѨÙãÎHõO K« Œ∞=Ù

¢Ñ¨u x «ºO xÜ«∞=∞OQÍ K« Œ∞=Ù.

WO\’¡ áê~îåºOâßÅhfl JÉèíºã≤OK«∞.

WO\˜ Ѩx WO\’¡<Õ Ñ¨ÓiÎ KÕÜ«∂e.

áê~î°âßʼnõΩ ã¨iÜ≥ÿ∞# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥àϧe.

x «ºO xÜ«∞=∞OQÍ áê~î°âßʼnõΩ "≥àϧe.

áê~î°âßʼnõΩ PÅ㨺OQÍ "≥à◊§~å Œ∞.

áê~î°âßʼnõΩ ZQÆ<å=∞O ÃÑ@ì~å Œ∞.

Láê 蕺ܫÚÅ É’ èŒ##∞ ¢â◊ ŒúQÍ q#∞.

áê~îåÅ#∞ ¢â◊ Œú À K« Œ∞=Ù, PÖ’zOz ¢Ñ¨â◊flÅ_»∞QÆ∞.

ã¨iÜ≥ÿ∞# ¢Ñ¨â◊flÅ<Õ J_»QÍe.

Ñ≤zÛ–Ñ≤zÛ ¢Ñâ◊flÅ∞, K˘ÑÊ ŒO@∞ ¢Ñâ◊flÅ∞ "Õã≤ Láê 蕺ܫÚÅ#∞ qã≤yOK«‰õΩ.

QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ "≥∞K«∞ÛH˘<Õ ¢Ñ¨â◊flÅ∞ "ÕÜ«∂e.

«~°QÆu Ñ≤Å¡ÅO ŒiH˜ ѨxH˜=KÕÛ ¢Ñ¨â◊flÅ∞ "ÕÜ«∂e.

QÆ∞~°∞=ÙÅ P[˝Å#∞ áê\˜OK«∞, "åi =∂@Å#∞ ¢â◊ ŒúQÍ q#∞.

"å~°∞ K≥Ñ≤Ê# =∞Oz =∂@Å∞ PK«iOK«∞.

J=∞‡–<å#flÅ «~°∞"å « QÆ∞~°∞=ÙÖË h‰õΩ =∂~°æ Œ~°≈‰õΩÅ∞.

`À\˜ q^•º~°∞÷Å`À Hõeã≤ "≥∞eã≤ LO_®e.

"åi`À ¿ãflǨÏOQÍ "≥∞ ŒÖÏe.

15

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

JO Œi`À Hõeã≤ "≥∞eã≤ LO_®e.

JO ŒiHõO>Ë <Õ#∞ ¢Ñ¨ ÕºHõO Jx ÉèÏqOK«‰õΩ.

K« Œ∞=Ù "Õà◊Ö’ P@ÖÏ_˘ Œ∞Ì

K« Œ∞=Ù "Õà◊Ö’ «QÆ∞=ÙÖÏ_˘ Œ∞Ì

K« Œ∞=Ù "Õà◊Ö’ zÅ¡~° =∂@Å∞ = Œ∞Ì

h ѨÙãÎHÍÅ#∞ â◊√¢ÉèíOQÍ LOKåe.

<À\ò |∞H±û#∞ h@∞QÍ LOK«∞HÀ,

h ÃÑxûÖò ÃÑ<£ ã¨iQÍæ LOK«∞HÀ,

¢Ñ¨Hõ ¿ãflÇ≤Ï «∞xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ Õ

ÃÑ#∞fl ÃÑxûÖò WzÛ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®e.

16

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

P@Å∞

P@Å "Õà◊Ö’¡ P@ÖÏ_®e

q∞¢ «∞Å`À Hõeã≤ P@ÖÏ_®e

ZQÆ∞~°∞ «∂ QÆO «∞Å∞ "Õã¨∂Î

P#O ŒOQÍ L`åûǨÏOQÍ,

L~°∞‰õΩÅ∞ Ѩ~°∞QÆ∞Å`À

"≥∞ÿ •<åÖ’¡ P@ÖÏ_®e.

P@Ö’¡ `À\˜ "åi`À «QÆ∞=ÙÖÏ_»‰õΩ.

Z=ih ZQÆ åo KÕÜ«∞‰õΩ, "≥H˜ iOK«‰õΩ.

Z=ih QÍÜ«∞ Ѩ~°∞K«‰õΩ

Z=ih U_çÑ≤OK«‰õΩ.

P@Å∞ â◊s~åxH˜ K«Hõ x "åºÜ«∂=∞O.

P@Å∞ â◊√¢Éèí"≥∞ÿ# "≥∞ÿ •<åÖ’¡ P_®e.

ZQÆ∞_»∞ kQÆ∞_»∞ "≥∞ÿ^•<åÖ’¡ P_˘^Œ∞Ì.

K≥@∞¡–=Úà◊§á⁄ ŒÖ’¡ P@ÖÏ_˘ Œ∞Ì.

Wã¨∞Hõ–HõOHõ~° ~åà◊§Ö’¡ P@ÖÏ_»~å Œ∞.

#Å∞QÆ∞~°∞ #_çKÕ g èŒ∞Ö’¡ P@ÖÏ_»~å Œ∞.

17

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

x¢ Œ‰õΩ U~åÊ@∞¡

Ñ≤Å¡Å∞ ~å¢u «fi~°QÍ x¢ ŒáÈ"åe

~å¢uH˜ `˘q∞‡k QÆO@ňH x Œ∞~°áÈ"åe

=∂@Å`À HÍÅO QÆ_»Ñ¨‰õΩ

\˜.q.Å∞ K«∂ã¨∂Î x Œ∞~°#∞ =∞~°∞=‰õΩ.

‰õÄ~°∞ÛO_ç ‰õÄ~åÊ@∞¡ Ѩ_»Hõ x Œ∞~°áÈ.

x Œ∞~°‰õΩ =ÚO Œ∞ Hõ_»∞Ѩ٠L|ƒ~°OQÍ LO>Ë ÉÏ ü~°∂OH˜ "≥à◊√§,

HÍà◊√§ KÕ «∞Å∞ Hõ_»∞H˘¯x «∞O_»∞ QÆ∞_»¤ À «∞_»∞K«∞HÀ,

«_ç HÍà◊§`À Ѩ_»Hõ ÃÑ· KÕ~°‰õΩ.

=∞OK«OÖ’ #Å∞¡Å∞ ^À=∞Å∞ LO_»=K«∞Û

=∞OK«O =ÚiH˜QÍ LO^•? K«∂_»∞.

Ѩ~°∞K«∞‰õΩ<Õ Éˇ_£+‘@∞ â◊√¢ÉèíOQÍ LO_®e.

L ŒÜ«∞O =∞OKåxfl ZO_»Ö’"≥~Úº.

Ѩ_»Hõ |@ìÅ#∞ P~°∞ |Ü«∞@ P~°"Õ~Ú.

ɡ_£ +‘@∞¡ kO_»∞ Hõ=~°¡#∞ â◊√¢ÉèíOQÍ L «HÍe.

ã¨=∞ «Å ¢Ñ¨ Õâ◊OÖ’ =∞OK«O "Õã¨∞HÀ,

QÍe gKÕ – "≥Å∞QÆ∞ =KÕÛ ¢Ñ¨ Õâ◊OÖ’<Õ Ñ¨_»∞HÀ"åe.

=∞OK«O ŒQÆæiQÍ =∞Oz hà◊§ K≥O|∞ LO_®e.

18

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

"Õã¨qÖ’ =∞\ì ‰õÄ*Ï hà◊√§ ¢`åQÍe.

‰õÄ*Ï ¢Ñ¨Hõ # QÍ¡ã¨∞ LO_®e.

H˜\˜H©Å∞ ^•fi~åÅ∞ =¸ã≤# QÍe "≥Å∞ «∞~°∞ ~åx ã÷ÅOÖ’ x Œ∞iOK«~å Œ∞.

"≥eyOz# ÉÁQÆ∞æÅ ‰õΩOѨ\˜ á⁄QÆ=∞O@ ¢Ñ¨ Õâ◊OÖ’ x Œ∞iOK«‰õΩ.

ÖÏO «~°∞ "≥Å∞QÆ∞ «∞#fl WO\’¡ Qͺãπ ÃÑ¢\’=∂ºH±û "≥Å∞QÆ∞ «∞#fl á⁄QÆ À

xO_ç# Œ∞=Ú‡ èŒ∂o`À Œ∞~°æO èŒO`À xO_ç# ¢Ñ¨ Õâ◊OÖ’ x Œ∞iOK«~å Œ∞.

H˜\˜H©Å∞ ≥iz LOKåe.

QÍe ~å=_®xH˜ =∂~°æO LO_®e.

«‰õΩ¯= "≥Å∞ «∞~°∞ LO_®e.

¢Ñ¨âßO «"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞`À = ŒÖ·# K˘HͯÅ`À x Œ∞iOK«∞

aQÆ∞ ≥·# K˘HͯÅ`À, HÍà◊√§ KÕ «∞Å∞ =Ú_»∞K«∞H˘x

=ÚYO xO_® HõѨÙÊH˘x x Œ∞iOK«‰õΩ.

h «ÅQÆ_» «∂~°∞Ê ÖËHõ ŒH∆O kâ◊QÍ LO_®e.

x Œ∞~°‰õΩ =ÚO Œ∞ Ѩ~å «Ê~°∞‚ 㨇iOK«∞HÀ"åe.

19

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

(Ѩ=oOѨÙ)x Œ∞~°‰õΩ =ÚO Œ∞ PÖ’zOK«∞

<Õ_»∞ k#=∞O`å Ѩ~°=∂ «∞‡‚ «eKå"å?J=∂‡ <å#flʼn õ Ω – q^•º Q Æ ∞~ ° ∞= Ùʼn õ Ω#=∞㨯iOK«∞‰õΩ<åfl"å?<Õ_»∞ k#=∞O`å, J| Œú=∂_ç<å"å?W «~°∞Å =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ J_»∞QƉõΩO_® fã¨∞‰õΩ<åfl"å?Z=i`À<≥·<å =∞#ã¨∞ <˘Ñ≤ÊOKÕ =∂@Å<åfl"å?

<Õ\˜ «~°QÆu áê~îåÅ∞ K« Œ∞=Ù‰õΩ<åfl"å?`À\˜ q∞¢ «∞x J=ã¨~åxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®¤"å?<Õ_»∞ F c Œ"å_çHÀ, F ~ÀyHÀ ¿ã= KÕâß"å?<Õ\˜ k# K«~°º JO`å ã¨*Ï=ÙQÍ [iyO^•?<Õ_»∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ѩx ˆ~Ѩ\˜H˜ "å~Ú^• "Õâß"å?

J=∂‡–<å#flÅ P ÕâßÅ∞ áê\˜OKå"å?QÆ∞~°∞=ÙÅ ÃÑ ŒÌÅ P[˝Å#∞ PK«iOKå"å?¿ãflÇ≤Ï «∞Å`À, JHͯ K≥Ö¡à◊√§, J<åfl «=Ú‡à◊§`À,J=∞‡=∞‡, <å#=∂‡, `å «Ü«∞ºÅ`À ã¨O`À+¨OQÍ QÆ_çáê"å? *Ï˝Ñ¨Hõ=ÚOK«∞HÀ!

<Õ_»∞ =∞izOk =∞Ô~#fl_»∞ uiy~å Œ∞.<Õ_»∞ KÕÜ«∞x Ѩx uiy h KÕuH˜ ~å Œ∞.QÆ_çz# HÍÅO J=¸ÅºO.HÍÅO`À #_çz# "å_Õ, H©iÎ ™êkè™êÎ_»∞.

<Õ\˜ k# K«~°º#∞ 㨇iOK«∞P Œ=∞iz x Œ∞iOK«∞

â◊√Éèí~å¢u

20

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ ÉÏeHõʼnõΩÇ≤Ï « =K«<åÅ∞

21

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ ÉÏeHõʼnõΩ Ç≤Ï « =K«<åÅ∞

q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ

¢Hõ.ã¨O. ji¬Hõ ¿Ñl ã¨OYº

1. Hõ$`«[˝`«Å∞ 232. ¢Ñ¨u[˝ KÕÜ«∂e 243. #=∞㨯iOK«∞ 254. P Œ~°/Q“~°=O 265. P[˝Å#∞ áê\˜OKåe 276. ™êfiQÆ « 㨠å¯~åÅ∞ 287. h ¿ãflÇ≤Ï «∞Å∞ 298. =∞# KÕ «∞ÖË Ñ¨~°=∂ «‡ ã¨fi~°∂áêÅ∞ 309. QÆifiOK«‰õΩ 3110. KÕÜ«∞‰õÄ_»x Ѩ#∞Å∞ 3211. ¢`ÀѨÙÖÏ@Å∞ = Œ∞Ì 3312. =∂@ f~°∞ 3413. Œ∞+¨µìʼnõΩ Œ∂~°OQÍ LO_»∞ 3514. =∞izáÈ=^Œ∞Ì 36

22

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

Hõ$`«[˝`«Å∞(KÕã≤# "Õ∞Å∞ =∞~°∞=‰õΩO_»∞@)

=∂#=ÙÅ∞QÍ [x‡OK«_»"Õ∞ =∞ǨÏ^•ƒùQƺO

Ѩq¢ « Ѩٺ ÉèÏ~° å=xÖ’ [x‡OK«_»O, =∞s ÉèÏQƺOh‰õΩ D [#‡~ÚzÛ# P Ѩ~å «Ê~°∞xH˜ Hõ$ «A˝_»"≥· LO_®e.

ÉèÏ~° « Õâ◊ #n #^•Å∞, ѨO@ á⁄ÖÏÅ∞,ѶŠ=$H∆ÍÅ∞, h â◊s~åxfl ѨiѨÙ+ìO KÕã≤#O Œ∞‰õΩ,x#∞fl L «Î=∞ áœ~°∞xQÍ fiÛkkÌ#,ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O㨠$u ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∂ʼnõΩ,ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨=∂*ÏxH˜ Hõ$ «[˝ «Å∞ ≥Å∞ѨÙ.

x#∞fl #==∂ã¨=ÚÅ∞ "≥∂ã≤h‰õΩ áêezÛ ÃÑOz# J=∞‡h‰õΩ J#fl =¢™êÎ Œ∞ezÛ ÃÑOz ÃÑ ŒÌ KÕã≤# <å#flh‰õΩ q^•º|∞ Œ∞úÅ∞ K« Œ∞=Ù ã¨O™ê¯~åÅ∞ <ÕiÊ*Ï˝# <Õ¢`åezÛ# QÆ∞~°∞=ÙʼnõΩ Hõ$ «A˝_»"≥· LO_»∞.

h`À Hõeã≤ P@ÖÏ_çáê@Å∞ áê_ç# h ÉÏź ¿ãflÇ≤Ï «∞ʼnõΩh ™È Œs™È Œ~°∞Å Ü≥∞_» Hõ$ «A˝_»"≥· LO_®e.

23

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

¢Ñ¨u[˝ KÕÜ«∂e

ŒÜ«∂=∞Ü«Ú_»∞ Hõ~°∞Ï ™êQÆ~°∞_≥·#, Ѩ~å «Ê~°∞_çx

[#‡xzÛ# J=∞‡ ¿ãflǨÏ=∞Ü«Ú_≥·# <å#fl#∞

h [#‡ Éèí∂q∞x Z#fl_»∂, =∞~°∞=#x ¢Ñ¨u[˝ KÕÜ«∂e!

ã¨$+≤ì Hõ~°Î#∞, ZšѨÙÊ_»∞ ZÅ¡ "Õà◊ÖÏ ã¨‡iOK«∞‰õΩO\Ï#x,

h Õâ◊O, h *Ïu, h J=∞‡–<å#flÅ Q“~°"åxfl 㨠• ~°H∆™êÎ#x

Q“~°"åxfi « ÉèÏ~° « áœ~°∞xQÍ, Õâ◊ Éèí‰õΩÎxQÍ

*Ïu Q“~°= H©iΠѨ åHÍxfl ZQÆ∞~° "Õ™êÎ#x ¢Ñ¨u[˝ KÕÜ«∂e!

24

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

#=∞㨯iOK«∞

x «ºO x Œ∞iOKÕ =ÚO Œ∞

x Œ∞~° #∞O_ç "Õ∞Ö’¯QÍ<Õ=∞Ok~åÖ’¡ Õg– Õ=`å =¸~°∞ÎʼnõΩ,Éèí[# H©~°Î#Å`À – P Ѩ~å «Ê~°∞xH˜ #=∞㨠iOKåe.

J=∂‡ <å#flʼnõΩ, J#flÜ«∞ºÅ‰õΩ,WO\˜Ö’x ÃÑ ŒÌÅO ŒiH˜áê~î°âßÅÖ’ q^•º QÆ∞~°∞=ÙʼnõΩ,WO\˜H˜ =KÕÛ Ju^äŒ∞ʼnõΩ,Z Œ∞~°∞ Ѩ_ç# ÃÑ ŒÌÅO ŒiH˜ #=∞㨠iOKåe.

Ô~O_»∞ KÕ «∞Å∞ *’_çOz,t~°ã¨∞û =Oz, q#Ü«∞OQÍq#¢=∞ « À #=∞㨠iOKåe.UHõǨÏãÎ #=∞™ê¯~°O,ǨÜü∞! ǨÏÖ’¡!Å`À ѨÅ∞HõiOK«_»O=∞# ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∞O HÍ Œ∞.h ã¨q#Ü«∞ #=∞™ê¯~°Oh Ü≥∞_» ¢¿Ñ=∞ ÉèÏ=O ÃÑOK«∞ «∞Ok.ÃÑ ŒÌÅ Pjã¨∞ûÅ∞ Åaè™êÎ~Ú.

25

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

P Œ~° / Q“~°=O

h=Ù ÉèÏ~° «=∂ « ã¨∞Ѩ٢ «∞_»=Ùh=Ù g∞ J=∂‡<å#flÅ PHÍOHõ∆q.h=Ù h *Ïu Q“~°= ¢Ñ¨uxkèq.h=Ù h *Ïu =∞`åKå~° ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∂ŠѨi~°Hõ∆‰õΩ_çq.

ÉèÏ~° « =∂ «#∞ P ŒiOK«x"å_»∞ Ѩâ◊√=Ù.J=∂‡<å#flÅ#∞ P ŒiOK«x"å_»∞ =¸~°∞ö_»∞.«# *Ïux Q“~°qOK«x"å_»∞, Œ∞~å‡~°∞æ_»∞.«# *Ïu =∞`åKå~° ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∂Å#∞ ~°H∆OK«x"å_»∞ ~åHõ∆ã¨∞_»∞.

Õâ◊=∞O>Ë =∞\ì HÍ Œ∞, Õâ◊=∞O>Ë =∞#∞+¨µÅ∞Õâ◊ áœ~°∞Å ¿ã= KÕã≤#"å_Õ Õâ◊Éèí‰õΩÎ_»∞.

*Ïu èŒ~å‡xfl ~°H∆Oz#"å_Õ è•i‡‰õΩ_»∞.[#h [#‰õΩÅ#∞ P ŒiOz# "å_Õ ã¨∞Ѩ٢ «∞_»∞.ÃÑ ŒÌÅ#∞, =$ Œ∞úÅ#∞, xã¨ûǨܫÚÅ#∞ ¿ãqOz#"å_çx ã¨=∂[O Q“~°qã¨∞ÎOk.¿ã= KÕã≤# "å_ç PÜ«Ú=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok.<å#fl‰õΩ ¿ã= KÕã≤#"å_çH˜ Q“~°=O ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok.q^•fiOã¨∞Å#∞, "Õ∞ è•=ÙÅ#∞ Q“~°q¿ãÎ q Œº ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok.PѨ#∞flÅ#∞ P Œi¿ãÎ, P`å‡#O ŒO HõÅ∞QÆ∞ «∞Ok.Ju èŒ∞Å#∞, =$ Œ∞úÅ#∞, ™ê èŒ∞ ã¨[˚#∞Å#∞, ¿ãq¿ãÎ,QÀ=∂ «#∞, «∞Åã≤ =∂ «#∞ Õg Õ=`å =¸~°∞ÎÅ#∞~å=∂Ü«∞, ÉèÏ~° åk Ѩq¢ « ¢QÆO è•Å#∞ J 茺ܫ∞#O KÕ¿ãÎ (K«kq Õ)=∞#∞+¨µºx [#‡ èŒ#º=∞ø «∞Ok.

26

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

P[˝Å#∞ áê\˜OKåe

J=∂‡! <å#flÅ∞, U Õx Ѩx K≥Ñ≤Ê#ѨÙ_»∞.

J#flÜ«∞º! JHõ Ü«∞º! `å «Ü«∞ºÅ∞, ã¨Ç¨Ü«∞O J_çy#ѨÙ_»∞

h Láê 蕺ܫÚÅ∞ h ã¨Ç¨Ü«∂xfl HÀi#ѨÙ_»∞,

h=Ù "åiH˜ Lz « suÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞ Ѩ_®e.

"åi P[˝Å#∞ Q“~°=OQÍ ã‘fiHõiOKåe.

h â◊HÎH˜ «y#@∞¡ "åiH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_®e.

"å~°∞ h Ü≥∞_» 㨠• Hõ$ «A˝Ö· LO\Ï~°∞.

x#∞fl ¢¿Ñq∞™êÎ~°∞, Q“~°q™êÎ~°∞, nq™êÎ~°∞.

J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨÙ_»∞, ¢Ñ¨u ã¨Ç¨Ü«∞O KÕ™êÎ~°∞.

ÃÑ ŒÌÅ, J=∞‡<å#flÅ, Láê 蕺ܫÚÅ P[˝Å#∞

áê\˜Oz#"å~°∞, L «Î=∞ ÉÏÅ∞~°∞.

h=Ù P Œ~°≈ ÉÏÅ∞_çq HÍ"åe.

Ѩk =∞OkÖ’ h ¿Ñ~°∞ K≥ѨÙÊHÀ"åe.

x#∞fl Hõx ÃÑOz# J=∂‡<å#flÅ∞ P#Ok™êÎ~°∞.

27

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

™êfiQÆ « 㨠å¯~åÅ∞

g∞ ~ÚO\˜H˜ Z=Ô~·<å =zÛ#ѨÙ_»∞, h"Õq∞ KÕ™êÎ=Ù?"å~°Å#∞ K«∂z, K«∂_»#@∞¡QÍ WO\’¡H˜ "≥o§áÈ`å"å?"å~°Å∞ J_çy# ¢Ñ¨â◊flʼnõΩ | Œ∞e=fi‰õΩO_®<Õ,=ÚYO ¢uѨÙʉõΩO\Ï"å?«Ñ¨ÙÊ! WÖÏ =º=ǨÏiOK«‰õÄ_» Œ∞!

=∞# ~ÚO\˜H˜ |O èŒ∞=ÙÅ∞ =™êÎ~°∞.=∞# ~ÚO\˜H˜ Ju äŒ∞Å∞ =™êÎ~°∞.ÃÑ ŒÌÅ∞ =™êÎ~°∞, ѨO_ç «∞Å∞ =™êÎ~°∞.h ¿ãflÇ≤Ï «∞Å∞ =™êÎ~°∞.

=zÛ# "åix z~°∞#=Ùfi`À ѨÅHõiOKåe.WO\’¡H˜ =KÕÛÜ«∞O_ç Jx ™êfiQÆuOKåe.Ô~O_»∞ KÕ «∞Å∞ *’_çOz #=∞㨠iOKåe."åix Lz « Pã¨#=ÚÅ ÃÑ· ‰õÄ~ÀÛ=∞<åe.=zÛ# "åiH˜ K«Å¡x =∞Oz hizÛ P ŒiOKåe.J=∂‡<å#flÅ QÆ∞iOz J_çy#ѨÙ_»∞, q#Ü«∞OQÍ ã¨=∂ è•#O K≥áêÊe."å~°∞ =zÛ# Ѩx ѨÓiÎ KÕã≤H˘x uiy "≥àı§Ñ¨ÙÊ_»∞,"å~°∞ ÖËz xez#ѨÙ_»∞, h=Ù "åi`À ÉÏ@∞ ÖËz xÅ|_®e.WO\˜ ^•fi~°O =~°‰õΩ "åix ™êQÆ#Oáêe."åiH˜ #=Ùfi «∂ #=∞™ê¯~°O KÕÜ«∂e.=zÛ "≥o§# "å~°∞, g∞ J=∂‡<å#flÅ∞,h=Ù ã¨O™ê¯~°=O «∞_»=x, Ѩk=∞OkÖ’ K≥ѨÙʉõΩO\Ï~°∞.

28

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

h ¿ãflÇ≤Ï «∞Å∞

x#∞fl xOkOK«x"å_Õ x["≥∞ÿ# q∞¢ «∞_»∞,

x#∞fl Hõ+ì#ëêìÅáêÅ∞ KÕÜ«∞x"å_Õ P Œ~°≈ q∞¢ «∞_»∞,

hÖ’x ^ÀëêÅ#∞, "ÕÖˇuÎ K«∂¿Ñ"å_»∞,

PѨ ŒÖ’ h‰õΩ JO_»QÍ xez#"å_»∞

K« Œ∞=ÙÖ’¡, P@ áê@Ö’¡ ZÅ¡"Õà◊Ö’¡ h_»=ÖË x#∞fl J#∞ã¨iOKÕ"å_»∞,

QÆ∞=O «∞_»∞, |Å=O «∞_»∞, |∞kú=∞O «∞_»∞,

x~å_»O|~°∞_»∞, xQÆifi, 㨠Œ∞æ ã¨OѨ#∞fl_»∞,

h‰õΩ x["≥∞ÿ# q∞¢ «∞_»∞,

Ç≤Ï «=Ú HÀˆ~ "å_Õ ¿ãflÇ≤Ï «∞_»∞,

h=Ù =∞Oz q∞¢ «∞_çq HÍ"åe.

h=Ù =∞Oz q∞¢ «∞_»"≥· Õ

h‰õΩ =∞Oz q∞¢ «∞_»∞ ^˘~°∞‰õΩ`å_»∞,

¿ãflÇ¨Ï náêÅ#∞ "≥eyOK«∞

pHõ\’¡ ^•i K«∂¿Ñ"å_Õ ¿ãflÇ≤Ï «∞_»∞,

QÆ~åfixfl kO¿Ñ"å_Õ x["≥∞ÿ# ¿ãflÇ≤Ï «∞_»∞,

=∞x+≤QÍ =∂ˆ~Û"å_Õ h ¿ãflÇ≤Ï «∞_»∞.

29

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∞# KÕ «∞ÖË, Ѩ~°=∂ «‡ã¨fi~°∂áêÅ∞

™ê èŒ∞, ã¨[˚#∞Å∞, x*ÏÜ«∞f QÆÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, q^•º=O «∞Å∞,

=∞Ǩ «∞‡Å∞, «=∞ Ѩ#∞Å∞ `å"Õ∞ KÕã¨∞H˘O\Ï~°∞.

=∞Ǩ`å‡ QÍOnè «# Ѩx `å<Õ KÕã¨∞H˘<Õ"å_»∞.h=Ù ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕ¿ã Ѩx ã¨=∞Ü«∂xH˜ ѨÓ~°Î=Ù «∞Ok.h ã¨fiÜ«∞O Hõ$+≤ Ѷe «O JO ŒOQÍ LO@∞Ok.W «~°∞Å ã¨Ç¨Ü«∞O`À KÕ¿ã ѨxÔH·,Z Œ∞~°∞ K«∂_»=Åã≤ =ã¨∞ÎOk.Ѩ~°∞Å∞ KÕ¿ã Ѩ#∞Å∞, h‰õΩ «$Ñ≤Î W=fiHõáÈ=K«∞Û.h=Ù J#∞‰õΩ#flO «QÍ JO ŒOQÍ LO_»HõáÈ=K«∞Û,<ÒHõ~°∞¡, ‰õÄe "åà◊√§ KÕ¿ãѨ#∞Å∞, J_»¤k_»¤OQÍ<Õ LO\Ï~Ú.

h KÕ «∞ÖË, Ѩ~°=∂ «‡ ã¨fi~°∂áêÅ∞, h=Ù KÕ~Ú Hõkáê=O>Ë,h`À Z<Àfl KÕ «∞Å∞ Hõ Œ∞Å∞`å~Ú,ã¨Ç¨Ü«∂xÔH· Ѩ~°∞Å#∞ Ji÷OK«‰õΩ.™êfi=ÅO|#"Õ∞ ã¨∞Y^•Ü«∞HõO,Ѩ~å=ÅO|#O Ji+ì •Ü«∞HõO.KÕ «∞Å∞ =Ú_»∞K«∞H˘x ‰õÄ~ÀÛ‰õΩ.Ѩ@∞ì ŒÅ`À Ѩx ¢áê~°OaèOK«∞.Ѷe «O «Ñ¨ÊHõ Œ‰õΩ¯ «∞Ok.

30

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

QÆifiOK«‰õΩ

<Õ#∞ èŒ#=O «∞_»#x |Å=O «∞_»#x,

|∞kú=∞O «∞_»#x JO ŒQÍ_ç#x QÆifiOK«‰õΩ

QÆifiOKÕ "å_ç «Å =OQÆ∞ «∞Ok.QÆifiOKÕ "å_»∞ Œ∞~°æu áêÅ=Ù`å_»∞,QÆifiOKÕ"å_ç<≥=~°∂ ¢¿Ñq∞OK«~°∞ JO Œ∞ˆH QÆ~°fiO ѨxH˜~å Œ∞.

QÆ~°fiO`À W «~°∞Å#∞ U_çÑ≤OK«‰õΩ,QÆ~°fiO`À W «~°∞Å#∞ J==∂xOK«‰õΩ,QÆ~°fi=∞ ŒO`À, W «~°∞Å#∞ xOkOK«‰õΩ,èŒ#=Ú#fl Œx QÆ~°fiѨ_»‰õΩ, èŒ#O K«OK«Å"≥∞ÿOk,

ˆ~Ѩ٠x#∞fl q_çz áÈ=K«∞Û, âßs~°Hõ |ÅO Jã≤÷~°"≥∞ÿOk.h â◊s~° |ÅO H©∆˜OK«=K«∞Û.

èŒ#O`À ^•#O, |ÅO`À ŒÜ«∞|∞kú À Ѩ~ÀѨHÍ~°O JO Œi`À F~°∞ÊWqã¨Ç¨Ï[QÆ∞ÏÅ∞, Wq JÅ=~°∞ÛHÀJhfl =Ù<åflÜ«∞x JǨÏOHÍ~°Ñ¨_»‰õΩ.q Œº Ü≥Úã¨QÆ∞#∞ q#Ü«∞O|∞.

31

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

KÕÜ«∞‰õÄ_»x Ѩ#∞Å∞

h=Ù ™È=∞iq HÍQÆ∂_» Œ∞, J¢â◊ ŒÌ ѨxH˜ ~å Œ∞.

Z=ih xOkOK«‰õΩ, Z=ih Õfi+≤OK«‰õΩ,

Z=i`À Kå_ôÅ∞ K≥ѨʉõΩ,

W «~°∞Å Ü≥∞_» Jã¨∂Ü«∞ Ѩ_»‰õΩ.

PÅ㨺OQÍ Ñ¨#∞Å∞ KÕ¿ã"å_çx ™È=∞i JO\Ï~°∞.

PÅ㨺OQÍ KÕ¿ã U Ѩx ѨÓiÎHÍ Œ∞.

HÍÖÏ#∞QÆ∞OQÍ Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∂e.

HÍÅO hHÀã¨O PQÆ Œ∞. QÆ_çz# HÍÅO uiy ~å Œ∞.

ˆ~Ѩ\˜ Ѩx <Õ_Õ K≥Ü«∂ºe. <Õ\˜ Ѩx WѨÙ_Õ KÕÜ«∂e.

Kå_ôÅ∞ K≥¿ÑÊ"åi`À Z=~°∂ ¿ãflǨÏO KÕÜ«∞~°∞.

Z=ih "≥∂ã¨yOK«‰õΩ. "≥∂ã¨yOz# "åix Z=~°∂ #=∞‡~°∞.

xO Œ,x~°ÌÜ«∞ «, D~°¬º ÕfiëêÅ`À =∞#ã¨∞ =∞e#=∞=Ù «∞Ok.

=∞#ã¨∞#∞ x~°‡ÅOQÍ LOK«∞HÀ, h=Ù P#O ŒOQÍ LO_®e.

W «~°∞ʼnõΩ P#O ŒO ѨOKåe.

32

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

¢ ÀѨÙÖÏ@Å∞ = Œ∞Ì

Ô~·Å∞ \ÔH@∞ì H“O@~ü ÃÑ· Ô~·Å∞ ZˆH¯Ñ¨ÙÊ_»∞ kˆQѨÙÊ_»∞,

|ã¨∞ûÅ∞ ZˆH¯Ñ¨Ù_»∞ kˆQѨÙ_»∞, ¢`ÀѨÙÖÏ@Å∞ =Ú+≤ì Ѷ∂`åÅ∞ = Œ∞Ì.JO Œ~°∞ QQQQQ (=~°∞㨠¢Hõ=∞O) áê\˜OKåe. =ÚO Œ∞ =zÛ# "å~°∞=ÚO Œ∞, "≥#∞Hõ =zÛ# "å~°∞ "≥#∞Hõ =~°∞ã¨Ö’ "≥àϧe.¢`ÀѨÙÖÏ@Å`À, ≥|ƒÅ∞ «QÆ∞Å =K«∞Û,¢Ñ¨Ü«∂©‰õΩÅ =~°∞ã¨Ö’,¢`ÀѨÙÖÏ@`À ™ê=∂#∞¡ áÈ=K«∞Û,áÈH˜sÅ∞, ^˘OQÆÅ∞, *Ë|∞Å∞ HõuÎiOK«=K«∞ۢѨâßO «OQÍ QQQQQ Å∞ áê\˜¿ãÎ,XHõi «~°∞"å « XHõ~°∞ "≥_ç ÕJÅã¨@ LO_» Œ∞ Ѩ#∞Å∞ «fi~°QÍ Ñ¨ÓiÎHÍQÆÅ=Ù.

q^•º=O «∞Å∞, <åQÆi‰õΩÅ∞, QQQQQ Å∞ áê\˜™êÎ~°∞.=¸~°∞öÅ∞ J<åQÆi‰õΩÅ∞,¢`Àã¨∞‰õΩO@∂ "≥_» å~°∞.h=Ù q^•º=O «∞_çq. =∞~åº Œã¨∞Î_çq.<åQÆi‰õΩ_çq P Œ~°≈=O «∞_çq.xÜ«∞=∂xfl h=Ù Q“~°q¿ãÎxÜ«∞=∞O x#∞fl ~°H∆ã¨∞ÎOk.

33

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∂@f~°∞

=∂\Ï¡_Õ â◊HÎ =∞x+≤H WKåÛ_»∞. P Ѩ~å «Ê~°∞_»∞

JO Œ∞ˆH, Z=i`À =∂\Ï¡_ç<å, q#Ü«∞OQÍ =∂\Ï¡_»∞.

Z=i`À<≥·<å 㨠«º"Õ∞ ѨÅ∞HÍe.

JO Œi`À ã¨Yº «QÍ =∂\Ï¡_®e.

Z=i`À Hõeã≤<å ¢¿Ñ=∞`À =º=ǨÏiOK«∞

JO Œi`À P Œ~° ÉèÏ=O`À<Õ =º=ǨÏiOK«∞.

W «~°∞Å =ã¨∞Î=ÙÅ#∞, q#Ü«∞OQÍ, P Œ~°OQÍ J_çyfã≤HÀ"åe.

=ã¨∞Î=Ù fã≤H˘x "åiH˜ Hõ$ «[˝ «Å∞ K≥áêÊe.

W «~°∞ʼnõΩ h=Ù uiy WKÕÛ =ã¨∞Î=Ù ã¨=∞Ü«∂xˆH W"åfie.

Hõ$ «[˝ å ѨÓ~°fiHõOQÍ W"åfie. x*ÏÜ«∞fQÍ ã¨O`À+¨OQÍ W"åfie.

#_»=_çHõÖ’ ã¨~°à◊ «fiO L\ì Ѩ_®e.

L^•~° «fiO h ã¨Ç¨Ï[ ã¨fiÉèÏ=O HÍ"åe.

34

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

Œ∞+¨µìʼnõΩ Œ∂~°OQÍ LO_»∞

Ǩ=ÉèÏ"åÅ`À P_»O|~°OQÍ

ZÅ¡"Õà◊ÖÏ á⁄Å∞¡ =∂@Å∞ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞

ÃÑ ŒÌÅ =∂@Å#∞ q#x "åi #∞O_ç

h=Ù Œ∂~°OQÍ LO_®e.

¢Ñ¨QÆÖσÅ∞ ѨeˆH "å~°∞

Kå_ôÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞,

J|^•ÌÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞

Kå@∞ Ѩ#∞Å∞ KÕ¿ã"å~°∞.

QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞, ÃÑ ŒÌÅ#∞ xOkOKÕ"å~°∞.

Ç≤ÏO™ê ¢Ñ¨=$uÎ QÆÅ"å~°∞

áêѨcèu ≥·=cèu ÖËx"å~°∞.

P@áê@ÅÖ’, P#O Œ q<À^•Ö’¡ HÍÅO QÆ_ç¿Ñ"å~°∞

g~°O Œ~°∂ Œ∞+¨µìÅ∞,

g~°O Œi #∞O_ç h=Ù Œ∂~°OQÍ LO_®e.

35

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∞~°z áÈ= Œ∞Ì

x#∞fl Hõx ÃÑOz# «e¡ ŒO¢_»∞Å#∞,

h‰õΩ q^•º|∞ Œ∞úÅ∞ <ÕiÊ# QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞,

h‰õΩ LѨHÍ~°O KÕã≤# ¿ãflÇ≤Ï «∞Å#∞,

h «Ñ¨ÙÊ#∞ Hõ∆q∞Oz# "åix,

^•Ç¨ÏO fiÛ# "åix,

PHõe `À L#flѨÙ_»∞ PǨ~°q∞zÛ# "åix,

h‰õΩ #~° [#‡xzÛ# ÉèíQÆ=O «∞_çx,

h=Ù [x‡Oz# Õâßxfl,

h *Ïu ã¨Éèíº`å ã¨O™ê¯~åÅ#∞,

Z#fl_»∂ =∞~°∞=‰õΩ,

㨠åºxfl =∞~°∞=‰õΩ, 㨠•Kå~åxfl =∞~°∞=‰õΩ,

ŒÜ«∞, Hõ∆=∂ QÆ∞Ïxfl =∞~°∞=‰õΩ.

™œ[#ºO ™œ¢ÉèÏ «$ «fiO

h ã¨Ç¨Ï[ QÆ∞O HÍ"åe.

36

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ–ÉÏeHõÅ∞™ê=∂lHõ ^èŒ~å‡Å∞

37

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

ÉÏÅ ÉÏeHõÅ ™ê=∂lHõ èŒ~å‡Å∞

q+¨Ü«∞ ã¨∂zHõ

¢Hõ.ã¨O. ji¬Hõ ¿Ñl ã¨OYº

1. h Õâ◊O ÉèÏ~° « Õâ◊O 392. =∞Ǩ`«∞‡Å∞ 403. #= ÉèÏ~° « x~å‡ «Å∞ 414. *Ïu Q“~°=O 425. «ºlOѨ Œy# JÅ"å@∞¡ 436. J#∞=∞u ÖËx Õ KÕÜ«∞‰õΩ 447. Hõ∆q∞OK«=∞x J_»QÍe 458. `åºQÆ QÆ∞O 469. h=Ù =∞Ǩ «∞‡_çq HÍ"åe/HÍQÆÅ=Ù 4810. èŒ#O LѨÜ≥∂QÆO 5011. =∞x+≤/=∞h+≤ 51

38

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

h Õâ◊O ÉèÏ~° « Õâ◊O

h [#‡ Éèí∂q∞ ÉèÏ~° « Éèí∂q∞.

L «Î~å# Z «Î~Ú# Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ѩ~°fi`åÅ∞

ŒH∆Ï# Ç≤ÏO Œ∂ =∞Ǩ™êQÆ~°O.

«∂~°∞Ê# `˘e ã¨∂~°∞º_»∞ Œ~ÚOKÕ J~°∞ÏK«Å

¢Ñ¨ Õâ◊O.

ѨtÛ=∂# ¢Ñ¨Hõ$uâ’ÉèíÅ xÅÜ«∞O

L «Î~å# JO^•Å HÍj‡~° ¢Ñ¨ Õâ◊O.

Wq h Õâ◊Ѩ٠ZÅ¡Å∞ (ã¨iÇ¨Ï Œ∞úÅ∞)

Éèí~° «∞_»<Õ ~åA áêeOz# Õâ◊O ÉèÏ~° « Õâ◊O.

x#∞fl Hõ#fl «e¡x, h=Ù [x‡Oz# Éèí∂q∞x, h=Ù Q“~°qOKåe.

h =∞Oz QÆ∞ÏÅ`À h «e¡ Q“~°=O ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok.

h`À h Õâ◊ Q“~°=O W#∞=∞_çã¨∞ÎOk.

WO «\˜ Ѩq¢ « Õâ◊O Ö’ [x‡Oz,

D Õâ◊ Q“~°"åxfl, *Ïu Q“~°"åxfl ÃÑOz#

ѨÙ~å ѨÙ~°∞+¨µÅ Hõ äŒÅ∞ K≥|∞`å#∞. q#∞.

39

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∞Ǩ «∞‡Å∞ (ѨÙ~åѨÙ~°∞+¨µÅ∞)

=∞~åº^• ѨÙ~°∞ëÈ «Î=Ú_»∞, ¢j ~å=Ú_»∞,

Ѷe «=∂tOK«Hõ Hõ~°Î=ºO x~°fiÇ≤ÏOK«∞=∞x#¢j Hõ$+¨µ‚_»∞,~å=∂Ü«∞QÍ#O KÕã≤# |∞+≤ "åb‡H˜ÑÙ~åÏÅ#∞ qãÎiOz ¢"åã≤# "Õ Œ"åºã∞_»∞.~åHõ∆㨠ã¨OǨ~åxÔH·, "≥<≥fl=ÚHõ#∞ ^•#OKÕã≤# èŒ#ºrq |∞∞+≤ Œnèz.PHõe`À =Ù#fl"åiH˜ «# ã¨~°fiã¨fiO ^•#OKÕã≤# ~°Ou Õ=Ù_»∞.㨠«º"åHÍÊÅ#ÔH· ~å[ºO, ÉèÏ~åº a_»¤Å#∞«ºlOz# 㨠«ºÇ¨Ïiâ◊ÛO¢ Œ∞_»∞.

ѨH∆ ¢áê~°Hõ∆ÔH· «# ~°HõÎ =∂O™êÅ#∞ «∂HõO KÕã≤# ta K«¢Hõ=iÎ.J_çy# "åiH˜ ÖË Œ#‰õΩO_® ^•#O KÕã≤# ^•# Hõ~°∞‚_»∞.Hõ#fl «O¢_ç ã¨∞MÏxÔH· Hõ~îÀ~° ¢Ñ¨u[˝ KÕã≤# cè+¨µ‡_»∞.gˆ~ HÍ Œ∞, ZO Œ~À, =∞Ô~O Œ~À.

èŒ~å‡ «∞‡Å∞, ŒÜ«∂QÆ∞ã¨OѨ#∞flÅ∞=∂#= èŒ~å‡xfl ѨÙh «O KÕã≤# =∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ "å~°∞.g~°O Œ~°∂, h‰õΩ P Œ~°≈O HÍ"åe,"åi rq « K«i¢ «Å#∞, r~°‚O KÕã≤HÀ"åe.h=Ù JO «\˜ "å_çq HÍ"åe.h J=∞‡– <å#flÅ HõÅÅ∞ ѨO_®e.h`À, D Õâ◊ Q“~°=O ÃÑ~°QÍe.

40

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

=∞Ǩ «∞‡Å∞ (#=ÉèÏ~° « x~å‡ «Å∞)

~å[Ѩ٢ « nè~° g~°∞_»∞ ~åÏ ¢Ñ¨ åÑπ

POˆQ¡Ü«ÚÅ#∞ =ÚѨÊuѨÊÅ∞ ÃÑ\ì#,JÅ∂¡i ã‘ å ~å=∞~åA, Kè«¢ «Ñ¨u t"ålHõ~°‡g~°∞_»∞ QÆ∞~°∞ QÀqO £`åºQÍÅ∞ KÕã≤# ÖÏÖò, ÉÏÖò, áêÖò, <Õ ål ã¨∞ÉÏ+π K«O¢ ŒÉ’ãπ,≥Å¡ "åi «∞áêH˜H˜, Z Œ∞~˘_ç¤# 'PO¢ èŒHã¨i— ¢Ñ¨HÍâ◊O ѨO «∞Å∞.

JÇ≤ÏO™ê ѨÓ*Ïi ѨÓ[º ÉÏѨÓr.ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨Oã¨$¯u ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∂Å ~åÜ«∞ÉÏi™êfiq∞ q"ÕHÍ#O Œ∞_»∞.*ÏfÜ«∞ w`åxfl ~°zOz# ([#QÆ=∞#) qâ◊fiHõq ~°gO¢ Œ∞_»∞.

™êfi «O¢ «º ÉèÏ~° å=xH˜ ¢Ñ¨*Ï™êfi=∞º ѨÙ<å Œ∞Å∞ "Õã≤#ѨO_ç\ò [=ǨÏ~ü (KåKå) ÖÏÖò <≥¢Ç¨ ,P 蕺u‡Hõ ÉèÏ"åÅ`À, q^•ºq è•<åxH˜ ~°∂ѨHõÅÊ# KÕã≤#¢j~°=∞=∞ǨÏi¬.

'' ã¨Éò HÍ =∂eH± UH± ÃÇ·Ï—— (PO Œi Ü«∞[=∂x ÉèíQÆ=O «∞_»∞ XHõ _Õ)ã¨O Õâßxfl JOkOz# +≤i_ç ™ê~Ú ÉÏÉÏ,q Œº, "≥· Œº, ¢¿Ñ=∞, ¿ã=, ã¨O Õâßeã¨∞Î#fl N 㨠«º™ê~Ú ÉÏÉÏ.

ZO Œ~À, WOÔHO Œ~À, `åºQÆ èŒ#∞Å∞ h‰õΩ g~°∞ P Œ~°≈O HÍ"åe.

41

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

*Ïu Q“~°=O

POˆQ¡Ü«ÚÅ∞ «=∞ *Ïux Q“~°q™êÎ~°∞

[~°‡#∞Å∞ «=∞ *ÏuÔH· U `åºQÆ"≥∞ÿ<å KÕ™êÎ~°∞.[áêhÜ«ÚÅ∞, «=∞ *Ïu Q“~°"åxfl ~°H∆™êÎ~°∞.

Z=i *Ïux "å~°∞ Q“~°qOK«∞HÀ=_»O. P *Ïu =∞ « PKå~°–JÅ"å@¡#∞P ŒiOK«_»O, P *Ïu ã¨O㨠$u ã¨O¢Ñ¨ •Ü«∂Å#∞ Ѩi~°H∆OK«_»OP *Ïu =∞ «ã¨∞÷ŠѨ~°=∞ Hõ~°Î=ºO.

<å *Ïu <å =∞ «"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê Œx ÉèÏqOK«_»O – «Ñ¨C.Jxfl *Ï «∞Å "åi =∞`åKå~åÅ∞, "åi #=∞‡HÍÅ∞, "åiH˜ Q˘Ñ¨Ê"Õ.Ѩ~°*Ïu =∞`åÅ#∞, #=∞‡HÍÅ#∞ Q“~°qOK«_»O`À, =∞# B#fl «ºOÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok. U =∞ «O W «~° =∞ «ã¨∞÷Å#∞ â◊¢ «∞=ÙÅ∞QÍ z¢uOK« Œ∞.

Jxfl *Ïu =∞`åÅ "å~°∞ ÉèíQÆ=O «∞_çx #=Ú‡`å~°∞.ÉèíQÆ=O «∞x Œ$+≤ìÖ’ JO Œ~°∂, ã¨=∂#∞ÖË ,ã¨OÜ«∞=∞#O, ã¨~°∞ÌÉÏ@∞, F~°∞Ê, JÇ≤ÏOã¨PÜ«∂ *Ïu =∞`åʼnõΩ JÅOHÍ~åÅ∞,h=Ù h *Ïu=∞ «‰õΩÖÏKå~åÅ#∞ Q“~°qOKåe.*Ïu =∞`åÅ#∞ H˜OK«Ñ¨iKÕ q èŒOQÍ, h=Ù ¢Ñ¨=iÎOK«~å Œ∞.*Ïu =∞`åÅ#∞ h=Ù Q“~°q¿ãÎ,Pq x#∞fl PO ŒÅ"≥∞H˜ ™êÎ~Ú.h=Ù ã¨∞ã¨Oã¨$¯u ã¨OѨ#∞fl_»=Ù HÍ"åe.

42

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

«ºlOK«=Åã≤# JÅ"å@∞¡

J|^•ÌÖÏ_ç# "åix J|^•ÌÅ HÀ~°∞ ÅO\Ï~°∞.

^˘OQÆ «#O KÕã≤# "åix, ^˘OQÆÅO\Ï~°∞.

Kå_ôÅ∞ K≥Ñ≤Ê# "åix Kå_ôHÀ~°∞ÅO\Ï~°∞.

D~°¬ºÑ¨_ç# "åix D~嬺à◊√=ÙÅO\Ï~°∞.

QÆifiOz# "åix QÆifi+≤ì JO\Ï~°∞.

áêѨO KÕã≤# "åix áêÑ≤+≤ì JO\Ï~°∞.

Ѩ~°∞Å#∞ J==∂xOK«_»O,

J=¿ÇÏà◊# KÕÜ«∞_»O Jã¨Éèíº «.

ÃÑ· Œ∞~°Å"å@¡‰õΩ h=Ù Œ∂~°OQÍ LO_®e.

hHÀѨ"≥∞ h‰õΩ â◊¢ «∞=Ù,

h âßO «"Õ∞ h‰õΩ ~°Hõ∆,

h q Œº h q#Ü«∂xfl ÃÑOKåe.

Ѩ~ÀѨHÍi "≥·, Ѩ Œ∞QÆ∞iÖ’,

¿Ñ~°∞ ≥K«∞ÛHÀ"åe.

h =Å# h *Ïu ‰õΩ@∞O| ¢Ñ¨u+ª ÃÑ~°QÍe.

43

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

J#∞=∞u ÖËx Õ KÕÜ«∞‰õΩ.

J#∞=∞u ÖËx Õ, Ѩ~°∞Å WO\’¡H˜

áê~î°âßÅ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’xH˜ ¢Ñ¨"ÕtOK«~å Œ∞.

h ¢Ñ¨u Ѩx h ¢Ñ¨u Hõ ŒeHõ,

Ѩ~°∞ʼnõΩ ÉÏ èŒ, W|ƒOk HõeyOKÕ U Ѩx h=Ù KÕÜ«∞~å Œ∞.

h=Ù <åQÆi‰õΩ_çq, q^•º=O «∞_çq.

h=Ù ÉèÏqÉèÏ~° « áœ~°∞_çq.

h=Ù h ‰õΩ@∞O| ™œÉèÏQͺxq.

h ¢Ñ¨u K«~°º Ѩ~°∞ʼnõΩ P Œ~°≈O HÍ"åe.

44

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

Hõ∆q∞OK«=∞x J_»QÍe

J¢Ñ¨Ü«∞ «flOQÍ hKÕ W «~°∞ʼnõΩ,

ÉÏ èŒHõeyOKÕ, U Ѩx [iy<å,

Jk á⁄~°áê@x ¢QÆÇ≤ÏOz

㨠«fi~°OQÍ Hõ∆q∞OK«=∞x J_»QÍe,

Jk h ã¨∞ã¨O™ê¯~åxH˜ ¢Ñ¨fHõ,

á⁄~°áê@∞ KÕÜ«∞_»O ¢Ñ¨u =∂#=Ùx ã¨Ç¨Ï[QÆ∞O

«Ñ¨C#∞ XѨCH˘x

ѨâßÛ`åÎѨ Ѩ_ç# "å_Õ Jã¨Å∞ã≤ã¨Ö·# =∞x+≤

h «Ñ≤Ê^•xfl h=Ù ã¨=∞i÷OK«∞HÀ~å Œ∞.

ѨâßÛ`åÎѨO Jxfl áêáêʼnõΩ Ñ¨iǨ~°O

'Hõ∆q∞OK«∞— =∞x J_çy#O Œ∞#, h =ºHÎ «fiO, h =~°Ûùã¨∞û «~°QÆ Œ∞,

PHÍâ◊=∞O « Z «∞ΉõΩ ÃÑ~°∞QÆ∞ «∞Ok.

45

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

`åºQÆ QÆ∞O

HÀ «∞Å#∞ Ѩ@∞ì‰õΩ<Õ "å~°∞, – HÀ «∞Å=∞O Œ ŒQÆæ~°,

z#fl=¸u =∞\ì=ÚO «, <ÕÅÖ’ QÆ\ìQÍ áêu

JO Œ∞Ö’ â◊xQÆÅ∞ "Õ™êÎ~°∞, HÀu =∞\ì=ÚO « ŒQÆæ~°‰õΩ =ã¨∞ÎOk,

=ÚO «Ö’x â◊xQÆÅ#∞ K«∂ã¨∞ÎOk, <À~°∂~°∞ «∞Ok, u<åÅxÑ≤ã¨∞ÎOk.

WOˆHO, W~°∞ÔH·# =∞\ì =ÚO «Ö’x â◊xQÆÅ#∞,

Ñ≤_çH˜\˜Ö’H˜ fã¨∞‰õΩO@∞Ok. KÕ~Ú ÃÑ·ÔH ÕÎ

¢Ñ¨Ü«∞ «flO KÕã¨∞ÎOk, Ñ≤_çH˜e`À KÕ~Ú ÃÑ·H˜~å Œ∞.

HÀu Ñ≤_çH˜e =ke Õ, â◊xQÆÅ#∞ `åºQÆO KÕ¿ãÎ =∞Ozk,

HÍx J*Ï˝#O ™êfi~°úO =∞=∞HÍ~° QÆ∞O `åºQÆO KÕÜ«∞hÜ«∞ Œ∞,

â◊xQÆÅ Ñ≤_çH˜ex q_»∞=hÜ«∞ Œ∞, HÀuH˜ JO «\˜ q"ÕHõO ÖË Œ∞.

â◊xQÆÅ ™êfi~°úO HÀuH˜ Li¢`å_≥·Ok.

HÀ «∞Å "å_»∞ «# LáêÜ«∞O`À,

HÀux |OkèOKå_»∞.

h=Ù JÖÏO\˜ HÀu KÕ+ìÅ∞ KÕÜ«∞~å Œ∞.

h=Ù =∞x+≤q q"ÕHõ=O «∞_çq.

h KÕuH˜ zH˜ # =ã¨∞Î=Ù Jk |OQÍ~°"≥∞ÿ<å, ~° «fl"≥∞ÿ<å,

ѨzÛ QÆ_ç¤Ü≥ÿ∞<å, ѨÓzHõ ѨÙÖ·¡<å, h‰õΩ ¢Ñ¨=∂ ŒHõ~°=∞x `Àz#ѨÙ_»∞,

Ö’ÉèÏxH˜ ™êfi~å÷xH˜ ÖÁOQÆHõ 㨠«fi~°O `åºQÆO K≥~Úº.

46

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

q"ÕHõO`À KÕã≤# `åºQÆO, qHõã≤ã¨∞ÎOk

`åºQÆO`À h ™êfi~°úO Ѩ~°∞QÆ∞e_»∞ «∞Ok.

`åºQÆO`À, h L^•~°QÆ∞O Ѩi=∞oã¨∞ÎOk.

`åºQÆO`À, h =∂#= «fiO =∞Ç≤Ï=∂xfi «=∞=Ù «∞Ok.

`åºQÆ"Õ∞ ^èŒ~°‡O, `åºQÆ"Õ∞ ^ŒÜ«∞, `åºQÆ"Õ∞ ¢¿Ñ=∞ `åºQÆ"Õ∞ H©iÎ

`åºQÆOÖ’<Õ Ñ¨~å «Ê~°∞_»∞<åfl_»∞.

Ѩ~ÀѨHÍ~åxÔH·, ™êfi~åúxfl «filOK«∞.

‰õΩ@∞O| ˆH∆=∂xÔH· ™⁄O « ÖÏÉèíO Ѩi «ºlOK«∞,

¢QÍ=∞ ˆH∆=∂xÔH· ‰õΩ@∞OÉÏxfl `åºQÆO KÕ~Ú,

~å¢+ì ˆH∆=∂xÔH· ¢QÍ=∂xfl «ºlOK«∞

Õâ◊ ˆH∆=∂xÔH· ã¨~°fiã¨fiO Ѩi «ºlOK«∞,

qâ◊fiâßOuÔH· ã¨fi Õt ÉèÏ"åxfl «ºlOK«∞,

h=٠Ѩ~°∞ÅÔH· `åºQÆO KÕã≤#ѨÙ_Õ,

Ѩ~°∞Å∞ hH˘~°ÔH· ¢áêÏÅiÊ™êÎ~°∞

h=Ù `åºQÆ èŒ#∞_çq HÍ"åe.

™êfi~°ú `åºQÆOÖ’ h=Ù cè+¨µ‡_»O « "å_çq HÍ"åe.

47

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

h=Ù =∞Ǩ «∞‡_»=Ù HÍ"åe/HÍQÆÅ=Ù

h=Ù =∞Ǩ «∞‡_»=Ù HÍ"åÅ#∞‰õΩO@∞<åfl"å?

=∞ǨÏhÜ«∞"≥∞ÿ#, =∞Oz QÆ∞ÏÅ∞ hÖ’ L<åflÜ«∂?

hÖ’ èŒ$_è» ã¨OHõÅÊO LO^•?

h=Ù =∞Ǩ «∞‡_çq HÍQÆÅ=Ù. ã¨O ÕǨÏOÖË Œ∞.

ѨÙ\ ì# <å_Õ Z=~°∂ =∞Ǩ «∞‡Å∞ HÍÖË Œ∞.

"å~°Å HõàϺQÆ∞ÏÅ`À<Õ "å~°∞ =∞ǨÏhÜ«ÚÅÜ«∂º~°∞.

JO Œ∞ÔH· ~¸ xÜ«∞=∂Å∞ áê\˜OK«∞.

P_»O|~åÅ∞, ÃÑ· "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ = Œ∞Ì

Œ∞~åâ◊ Œ∞~å‡~åæÅ#∞ = Œ∞Å∞

Éèí=<åÅ∞, Éèí=O «∞Å∞, HÍ~°∞¡, "åǨÏ<åÅ∞, = Œ∞Ì

™êfik+ì Éè’[<åÅ∞, +≤HÍ~°∞¡, qǨ~åÅ∞ = Œ∞Ì

h"Õ+¨O, h ÉèÏ+¨ h Éè’[#O ã‘ • ™ê^•QÍ LO_®e.

ѨÓi QÆ∞_çÃãÖ’<≥·<å x=ã≤OK«_®xH˜

áê ŒKåi"≥· #_»=_®xÔH·

ã¨fiK«ÛO ŒOQÍ ã≤ ŒÌѨ_®e.

㨠«º"Õ∞ h «Ñ¨ã¨∞û HÍ"åe.

`åºQÆ"Õ∞ h #fiÉèÏ=O HÍ"åe.

Ѩi=∞àÏÅ#∞ ѨOKÕ Ñ¨ÓʼnõΩ ~°OQÆ∞Å∞O_»=Ù

48

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü 49

x["≥∞ÿ# ã¨=∂[ ¿ã=‰õΩʼnõΩ P_»O|~åÅ∞O_»=Ù.

Œ∞:d «∞Å Hõhfl~°∞ «∞_»"åe.

JѨ~å èŒ∞Å#∞ Hõ∆q∞OKåe.

ã¨OÜ«∞=∞#O áê\˜OKåe.

ã¨OѶ∞ xÜ«∞=∂Å#∞ PK«iOKåe.

ÉèíQÆ=O «∞x Ü≥∞_» JK«OK«Å qâßfiã¨O ÃÑOK«∞HÀ"åe.

ã¨~°fiâ◊HÎ=∞O «∞_»∞, ã¨~åfiO «~åºq∞, ÉèíQÆ=O «∞_»∞ Jx h=Ù #=∂‡e,

W «~°∞Å#∞ #q∞‡OKåe.

ŒÜ«∂ QÆ∞O JO>Ë ÉèíQÆ=O «∞xH˜ ¢Ñ‘u.

n#∞Å Hõhflà◊§Ö’<Õ ÉèíQÆ=O «∞O\Ï_»∞.

"å~°Å Hõhflà◊√§ «∞_çz#"å_Õ,

ÉèíQÆ=O «∞xH˜ ¢Ñ‘u áê «$_»=Ù`å_»∞.

WO «\˜ HõàϺQÆ∞ÏÅ∞ hÖ’ L<åflÜ«∂?

P «‡ ѨijÅ# KÕã¨∞HÀ!

h=Ù =∞Ǩ «∞‡_»=Ù HÍQÆÅ=Ù.

P «‡ qâßfi™êxfl ÃÑOK«∞HÀ,

JO Œi ¢¿Ñ=∞#∞ ѨOK«∞HÀ.

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü

èŒ#O – LѨÜ≥∂QÆO

h=Ù èŒ#=O «∞_ç"å? S Õ Jk h ѨÓ~°fi [#‡ã¨∞Hõ$ «"Õ∞QÆ « [#‡Å ѨٺѶÅ"Õ∞D [#‡Ö’ h=Ù èŒ#=O «∞_»=Ü«∂º=Ù.

h‰õΩ èŒ#=ÚOk, Pã¨∞ÎÅ∞, ã¨OѨ ŒÅ∞ L<åfl~Ú.P èŒ#O`À h=Ù Uq∞ KÕ™êÎ=Ù?Éèí=<åÅ∞, Éèí=O «∞Å∞, "åǨÏ<åÅ∞ H˘O\Ï"å?èŒ#=ÚO Œx JO ŒiÃÑ· JkèHÍ~°O K≥ÖÏ~Ú™êÎ"å?

`À\˜ "åix ZQÆ åo KÕã≤ èŒ# QÆ~°fiO`ÀÃÑ ŒÌÅ#∞ J==∂#Ѩ~°∞™êÎ"å?

á⁄~°áê@∞,

Wq èŒ<åxH˜ 㨠Œ∞ѨÜ≥∂QÍÅ∞ HÍ=Ù.

èŒ#=ÚO>Ë h=Ù J#∞ÉèíqOK«∞. J@∞ ÃÑ· xO_»∞QÍ ^•#O K≥~Úº^•#"Õ∞ èŒ<åxH˜ ã¨Ç¨Ï[QÆ∞OèŒ#O K«OK«Å"≥∞ÿOk.

XˆH KÀ@ ã≤ú~°OQÍ LO_» Œ∞.h=Ù h èŒ#O`À c ŒÅ‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞ Ѩ_®e.¢Ñ¨*’ѨÜ≥∂QÆHõ~°"≥∞ÿ#, âßâ◊fi « x~å‡ÏÅ∞ KÕѨ@∞ì.Ü≥∂Qƺ"≥∞ÿ# "åiˆH ^•#O KÕÜ«∂e.

Ѩk=∞OkÖ’ '^• «— QÍ ¿Ñ~°∞ ≥K«∞ÛHÀ[#O <Àà◊§Ö’¡ – K«i¢ « ѨÙ@Ö’¡ h ¿Ñ~°∞ xÅ∞ã¨∞Îk.JѨÙ_Õ =∂#= [#‡ ™ê~°úHõ=∞=Ù «∞Ok.

50

iFFFFF

ÉÏÅhu q^•º=∞$ «O – \˜. `å~å =∞<ÀǨÏ~ü 51

=∞x+≤ / =∞h+≤

'' [O «∞<åO #~°[#‡ Œ∞~°¡ÉèíO—— Jx

=∞# âߢãΠѨÙ~åÏÅ∞, K≥|∞`å~Ú=∞x+≤QÍ [x‡OK«_»"Õ∞ =∞Ç¨Ï è•ƒùQƺO,=∞x+≤ J<Õ "å_≥ÖÏ LO_®e?Ѩâ◊√=ÙÅ∞, Ѩ‰õ∆ΩÅ∞, áê=ÚÅ∞, p=∞Å∞, =∞#=ÖË Jg [x‡™êÎ~Ú.D Éèí∂q∞ g∞ Œ ã¨OK«i™êÎ~Ú,PǨ~° áêhÜ«∂Å`À, â◊s~åÅ#∞ áÈ+≤OK«∞‰õΩO\Ï~Ú.J<å=∞HõOQÍ<Õ HÍÅQÆ~°ƒùOÖ’ Hõeã≤áÈ`å~Ú.=∞x+≤ [#‡ WO Œ∞‰õΩ aè#fl"≥∞ÿ# [#‡.

=∞#ã¨∞û#∞ «# J Œ∞ѨÙÖ’ LOz# "å_»∞,¢Ñ¨u Ѩx PÖ’zOz KÕã≤#"å_»∞.ã¨OÜ«∞=∞#O, xÜ«∞=∂Å#∞ áê\˜Oz# "å_»∞,HÍ=∞ ¢HÀ èŒ Ö’Éèí "≥∂ǨÅ#∞ [~ÚOz#"å_»∞ x["≥∞ÿ#=∞x+≤,ˆH=ÅO JǨ~°, x¢ Œ ÉèíÜ«∂Å`À ¢|uˆH"å_»∞ =∞x+≤ HÍ Œ∞,

kfiáê^ŒÑ¨â◊√=Ù.JO Œ∞ˆHh=Ù =∞x+≤QÍ ã¨~°fiQÆ∞ã¨OѨ#∞fl_çq HÍ"åe,=∞x+≤QÍ h [#‡#∞ ™ê~°úHõO KÕã¨∞HÀ"åeÃÑ· =∂#= èŒ~å‡Å#∞, PK«iOK«∞JѨÙ_Õ h=Ù =∞x+≤ #∞O_ç =∞h+≤q ( Õ= «) HÍQÆÅ=Ù.

iFFFFF