+ All Categories
Home > Documents > BasefBuꞌwafiGodi · agalembakofagogolagaꞌiasnaꞌambagaꞌi, Godnapenalomaapaꞌ.* 24-25 Eaꞌ...

BasefBuꞌwafiGodi · agalembakofagogolagaꞌiasnaꞌambagaꞌi, Godnapenalomaapaꞌ.* 24-25 Eaꞌ...

Date post: 22-Jan-2020
Category:
Upload: others
View: 0 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
444
Transcript
  • iiBasef Buꞌwafi Godi

    The New Testament in the Mufian LanguageNupela Testamen long tokples Mufian long Niugini

    copyright © 1998 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: MufianTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

    You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

    Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2013-07-19PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 11 Jan 2020 from source files dated 22 Nov 20199d2b07f2-4ac7-545a-943c-e16df691ef3f

    http://www.wycliffe.org/http://www.ethnologue.org/language/aojhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

  • Contents

    Matyu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Mak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58Luk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147Maol Amom Aposeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187Romi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2391 Korini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2652 Korini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289Galesiai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305Efesusi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314Filipaii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323Kolosi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3291 Tesalonaikai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3352 Tesalonaikai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3401 Timotii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3432 Timotii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350Taitusi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355Filemoni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359Hibrui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361Jems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3821 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3892 Pita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3971 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4022 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4083 Jon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409Jut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410Revelesen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413

    iii

  • Matyu 1:1 1 Matyu 1:20

    Basef Ifimba Buꞌwafi MatyuNandaꞌafi

    Basef bandafi Matyui1:1-2:23 Bafasana Akusana Jisas nagata-

    gasi3:1-12 Jon aman anamba nagapisiꞌas

    embeli nawalipasa basefa Jisas3:13-4:11 Jisas nofaꞌ baptais eaꞌ Satan

    nafiꞌi nagwambana ma nondaꞌ wafawafi

    4:12-18:35 Jisas nafeꞌ itap luꞌupa Galilinawalipasa basef buꞌwafi natopalopahiasi aowas naninani nandaꞌasi sa-taga boꞌwes

    19:1-20:34 Jisas nakwaha itap luꞌupaGalili nafeꞌ itap luꞌupa Judai nawali-pasa basef buꞌwafi

    21:1-27:66 Jisas nafeꞌ Jerusalemnawalipasa basef owaꞌ sandaꞌmanakot eaꞌ sandolona nagaꞌ lawag usiꞌigaitiꞌwanaegai

    28:1-20 Jisas nosafel wapani nasoꞌasamaol alipisi ananisi ma eaꞌ nalotaheven ilif

    Agofa miniꞌap bafapana Jisasi(Lu 3:23-38)

    1 Wambota atamba bafapana akupanaJisas Kraisi amamba. Jisas nataga wamb-ota Deviti, Devit nataga wambota atambaAbrahami.* 2 Bafas ihas wambota atambaAbrahami isimba. Nogama AbrahamiAisak. Nogama Aisaki Jekop. Eaꞌ Jekopahama Judai naloma sahopana owapanaananimi.* 3 Juda ahama Peres nalomaSira. Maꞌmam amamuꞌwi Tamar. Eaꞌ Peresahama Hesroni, eaꞌ Hesron ahama Rami.4Ram nogamana agilinama Aminadap. Eaꞌnogamana Aminadapi Nason. Eaꞌ nogamaNasoni Salmon.* 5 Eaꞌ Salmon nogamanaagilinama Boas. Boas maꞌmana Rehap.Boas nogamana agilinama Obet. Obetmaꞌ-mana Rut, eaꞌ Obet nogamana agilinamaJesi.* 6 Eaꞌ Jesi anen ahama dembinai kingDeviti.

    Devit nasoꞌ anoꞌw nemataꞌw fowaꞌ Urianagasoꞌakwi nola king Solomon. 7 EaꞌSolomon nogamana agilinama Rehoboam,

    eaꞌ Rehoboam nola Abiyah. Eaꞌ noga-mana Abiyah agilinama Aser. 8 Aser anenahama Jehosafati, nola Joram. Eaꞌ Joramahama Usia. 9 Eaꞌ Usia nola Jotam, Jotamnola Ehas ahama Hesekaiai. 10 Hesekaianogamana agilinama Manase, eaꞌ Manasenola Amos. Amos ahama Josaiai.* 11 EaꞌJosaia nola Jekonia naloma owapana anan-imimaloma ahamammaꞌmam safeꞌ sandaꞌkalabus sapani wambel Babilon lauguni.*

    12 Esis sofaꞌas sawasiꞌas sisihis sapaniBabilon, Jekonia nogamana ananinai ag-ilinama Sealtiel, eaꞌ Sealtiel nola Jerubal.13 Jerubal anen ahama Abiuti eaꞌ Abiutnola Eliakim. Nogamana ananinai ag-ilinama Asor. 14 Asor nogamana ag-ilinama Sadok, eaꞌ Sadok ahama Akimi.Akim nola Eliut. 15 Eaꞌ Eliut noga-mana agilinama Eleasar, eaꞌ Eleasar ahamaMatanii. Eaꞌ Matani nola Jekop ahamaJosepi. 16 Josep anambanagasoꞌMariai. EaꞌMaria deiꞌ kola Jisas, deiꞌ esis sagaꞌi anenKrais Dembinai God nandandepana nas-apaꞌana nagafiꞌii. 17 Amom bafapana aku-pana Jisasi fowaꞌimi siambam magataganaꞌamba. Amom amamba Abraham nolammagiꞌ magatagai mafiꞌi matagama Devit,amamba siambam mataga 14-pelaim. Eaꞌamom amamba Devit nolam magiꞌ ma-gatagai mafiꞌi matagama nemaf afambabousi sofaꞌ esis Israel safeꞌ sandaꞌ kal-abus sagape wambel Babiloni, amambawapani 14-pelaim. Eaꞌ amom amambaesis Israel sandaꞌ kalabus Babilon solammagiꞌ magatagai mafiꞌi aꞌ matagama no-gota Krais nagataga, amamba wapani 14-pelaim. Siambam sagakolasom aꞌ matagahiami 42-pelaim.*

    Maria kogola Jisas(Lu 3:23-28)

    18 Fowaꞌ Maria kogola Jisas Krais baseffagape naꞌamba. Maꞌmana Maria esis saꞌiakoꞌw kosoꞌ Josep, eaꞌ esis bias ina deiꞌsandasoꞌama, ataꞌ owaꞌatin. Eaꞌ sati Mariaakofaꞌ opafa Ambal buꞌunai Godi nafiꞌmaiakoꞌw eaꞌ deiꞌ aꞌ opafuꞌw. 19Waulunamaꞌwakwoꞌunai Josep anen aman buꞌunai.Anen nandaiwaꞌma nondaꞌakw ambalaol. Naꞌamba okom maꞌi nondambahoꞌniliꞌamonaꞌw kope dowaf. 20 Anen napeataꞌ okom mandandaꞌma isimba atis, eaꞌnaꞌoh nandondoꞌah owaꞌ, anona ensel

    * 1:1: 1 Kro 17:11; Jen 22:18 * 1:2: Jen 38:29-30; Rut 4:18-22 * 1:4: Rut 4:13-17 * 1:5: 2 Sml 12:24* 1:10: 2 Kin 24:14-15; 2 Kro 36:10; Jer 27:20 * 1:11: Esr 3:2 * 1:17: Lu 1:27,35

  • Matyu 1:21 2 Matyu 2:12Dembinaii natagama anen naꞌipana naꞌi,“Josep, inaꞌ akunama Deviti, ina ombalmehenama negaoꞌwa wauluꞌmina ineꞌikwiMaria, owaꞌi. Deiꞌ main, awani inimbanagapauꞌwi, Ambal buꞌunai Godi nafiꞌmaiakoꞌw.* 21 Eaꞌ atiasi aꞌ kola awani aman,awani inimba anen nogatopalopa amamnematawa hiasi ma nogakwaha waf awafiasasifi nofaꞌas sogotanimaii. Naꞌambadeiꞌ inaꞌ nihapomana agol ananigili Jisas.Basef kofagefa ma agol agalemba ifimbafaꞌi, anen aman nogofaꞌ epes ananisiima sogape andeandeꞌi. 22 Hiahaomamamba hiami mataga naꞌamba siꞌi anifbasef Dembinai nagasoꞌanaef malogolanona aman profet fowaꞌinai, deiꞌ afatagaendilisi. Fowaꞌ gani profet anambanagaꞌias naꞌamba naꞌi,* 23 ‘Owagamaanoꞌw nemataꞌw saꞌukwi owaꞌ otaꞌ kogasoꞌamania aꞌ opafuꞌw. Eaꞌ kola anin awaniaman agol ananigili Emanuel. Agolagalemba kofagogola gaꞌias naꞌamba gaꞌi,God nape naloma apaꞌ.*

    24-25 Eaꞌ Josep naꞌoh nandambema aꞌnandaꞌas siꞌi ensel nagaꞌipana. Eaꞌ nailabasef ifimba naoꞌwakw apaꞌ esis ina san-dasoꞌama atogon atin, owaꞌ. Ataꞌ sapedaindai safeꞌ ma akoꞌw aꞌ kogola awaniaman. Eaꞌ nahapomana agol Jisas.

    2Amam gawaimi owaꞌ mogogawa Godia

    mafiꞌi mati Jisas(Lu 2:1-7)

    1 Maria kola Jisas Betlehem, itap luꞌupaagilipa Judia. Nogota atamba Maria ko-gola Jisas, anona aman dembinai kingHerot nape nugumafi walemb hielimbiesis Judai. Akoꞌw kolana eaꞌ, anom amamdembami gawaimi owaꞌ mogogawa Godiamafiꞌi lauguni gani awin nagatafima aꞌmafiꞌi mafiꞌi mataga luꞌwambili Jerusalemeaꞌ maꞌi,* 2 “Deiꞌ awani Dambaini nagatagaking dembinai esis Judai nape ani? Afaꞌwati ondoꞌw ananiꞌwi kwatafi kwape ganiawin nagatafima, eaꞌ deiꞌ wailaꞌw wafiꞌiwaꞌi ondaꞌ lotumana ofela agol ananigili.”

    3 Afamba Dembinai King Herot nameꞌbasef ifimba, okom iwanim malamafeꞌmaatiasi awani inimba netaga damben aꞌniliꞌamona anen. Eaꞌ esis hiasi sagapeJerusalami wapani aꞌ ombal mahas saꞌi

    atiasi nemaf awafi aꞌ fetaga. 4 Eaꞌking Herot nakolasai amom pris hiamidembami maloma amom dembami mag-awalipasa muꞌuli Godi eaꞌ nahaliꞌam naꞌi,“Aman anamba Krais God nandandepananosapaꞌana nogafiꞌii, atiasi anen notagawambel anima?”

    5 Eaꞌ amom magwamana basef maꞌi,“Maꞌmana kolana Betlehem, itap luꞌupaJudia. Deiꞌ main, anona profet fowaꞌi-nai nagaꞌi basef naꞌi,* 6 ‘Ipaꞌ Betlehemitap luꞌupa Judia, ipaꞌ ina epes falafipai,owaꞌatin. Ipaꞌ ina pape pagiꞌ ma amomgavman dembami mugumafi ipaꞌ Judiai,owaꞌ. Deiꞌ main, anona Dembinai anaf aꞌnotaga wambel ipeꞌimbili saꞌumbili Betle-hem. Anen anaf aꞌ nogape dembinai maipaꞌ amam nematawa aeꞌipai Israel eaꞌ nu-mafi ipaꞌ hipai ma pegape andeandeꞌ.’ ”

    7 Eaꞌ king Herot nandambahoꞌ atinnofalai amom gawaimi amamba maga-fiꞌi awin nagatafimai mandambahoꞌ man-dakolas nahaliꞌam naꞌi, “Nemaf maif ipaꞌpati ondoꞌw akwamba kwataga?”

    8 Eaꞌ amommaꞌipana ma eaꞌ, nasapaꞌamaꞌ mafeꞌ Betlehem naꞌipam naꞌi, “Ipaꞌ foꞌopelapelaoma awani inimba. Ama pitilin,pitanima pefaꞌai basef pifiꞌi piꞌipa aeꞌ wa-pani. Aeꞌ aꞌi efeꞌ itilin endaꞌ lotuman efelaagol ananigili wapani.”

    9 Amom mameꞌ basef ananifi eaꞌ,mosafel makwaha anen aꞌ mafeꞌ, mationdoꞌw akwamba saꞌukwi fowaꞌ maliꞌmagatoloꞌw gani awin nagatafimai,aꞌ kwafeꞌ kwaliꞌa amom. Eaꞌ kwapeatapiꞌw ipat atamba ilif awani inimbaJisas nagapautai. 10 Amom mati ondoꞌwakwamba kwape ipat atamba eaꞌ sonahamaꞌowaꞌ.* 11 Eaꞌ mawis ipat atambaawani inimba naloma maꞌman Mariasagapautai. Amom mati awani inimbamindiwa nembawa motawa mandaꞌlotuman mafela agol ananigili. Ama main,mupalia paus amamisi magiai hiahawesamom magatalis otamba luꞌumbaisialogw fasifasigwi gwagasi masoꞌanas.Eaꞌ masoꞌana gol naloma anin paurasaꞌi frankinsens, alogw fasigwi gwaganisaloma anin sanda buꞌwani sofalan sagaꞌimeri, masoꞌanas awani inimba Jisas.12 Masoꞌanas eaꞌ, God naꞌipam naꞌi, “Ipaꞌina ataꞌ pitanima pefeꞌma King Herot,

    * 1:20: Lu 1:31, 2:21 * 1:22: Ais 7:14 * 1:23: Lu 2:7,21 * 2:1: Nam 24:17 * 2:5: Mai 5:2; Jo 7:42* 2:10: Sam 72:10-15; Ais 60:6

  • Matyu 2:13 3 Matyu 3:5owaꞌi. Eaꞌ pila anoꞌw ufiaꞌw pitanima pefeꞌwambel ipeꞌimbili.”

    Eaꞌmaila anoꞌwufiaꞌwdaiaꞌwmotanimamafeꞌ wambel amamimbili lauguni.

    Josep naloma wauluꞌmana saoꞌwa awaniJisas safeꞌ sapani gani lauguni itap luꞌupa Isip

    13 Amom amamba gawaimi mafeꞌ, Josepnaꞌoh owaꞌ, nandondoꞌah anona enselDembinaii nafiꞌmai anen naꞌipana naꞌi,“Inaꞌ safel aꞌ neꞌwa awani inimba nelomamaꞌmana ananiꞌwi pefeꞌ anambel wambellauguni itap luꞌupa Isip. Eaꞌ pipani Isipama anaf pemeꞌ aeꞌ iꞌipipa wapani daoꞌ,pifiꞌi. Deiꞌ main, dembinai King Herot ati-asi niꞌipa soldia ananimi molaꞌ molaomaawani inimba ma mohan negagaꞌ.”

    14 Eaꞌ Josep nosafel owamb ambambaatomb naoꞌwa awani naloma maꞌmanaMaria asafeꞌ Isip lauguni.* 15 Josepnapani Isip ama King Herot nagaꞌ eaꞌnaoꞌwas sotanimai siꞌi anif basef DembinaiGod nagaꞌif malogol anona aman profetiifimba deiꞌ aꞌ fataga fandawalap faꞌi, Godnaꞌi, “Nogame aeꞌanai napani Isip eaꞌ aeꞌefalana aꞌ notanima nafiꞌi.”

    King Herot naꞌipa soldia mafeꞌ mahaawasi amam hiami aꞌ magaꞌ

    16 King Herot aꞌ nogawa amom amambagawaimi ina mutanimai maꞌipana, owaꞌ.Mambasoꞌmana mafeꞌ anoꞌw ufiaꞌw da-iaꞌw. Eaꞌ nembel ananinai aꞌ wandafunakwapeteꞌ naꞌi noha Jisas nogaꞌ. Deiꞌ anenokom mandandaꞌma basef ifimba amomgawaimi maliꞌ magaꞌipanaefi ma nemafafamba ondoꞌw kwagatagaefi. Naꞌambadeiꞌ nasapaꞌ anom soldia mafeꞌ Betle-hema walemb ambalemba bagape fele-feleꞌi maha awasi amam hiami deiꞌ so-galam dambaimi mafeꞌ motaga afagof bi-agof fagaloꞌami magaꞌ hiꞌalam.

    17 Eaꞌ deiꞌ anif basef fowaꞌ God nagaꞌi-panaef profet Jeremaiai afataga endilisifandawalap.* 18 Anen naꞌi, “Esis sagapeanambel wambel Ramai sameꞌ analembamalemb. Esis salef sindiwagef mehipasagaꞌi uwahipigama awasi sagagaꞌi. Anoꞌwnemataꞌw Resel kwalopa batawisaꞌw ak-waꞌusi, ina atiasi anis amam nematawalaꞌifisa sondaꞌ nembel akwoꞌumbili begapeawanembel, owaꞌatin. Deiꞌ main, awasiakwaꞌusi asagaꞌ hiꞌalas.”

    Josep naloma wauluꞌmana saoꞌwa awaniasotanima safeꞌ Nasaret

    19 Josep ataꞌ napani Isip ama King Herotnagaꞌ, ensel Dembinai Godi nafeꞌ naꞌi-pana ma koh dondoꞌah ananini* 20 naꞌi,“Inaꞌ safel a neꞌwa awani nelomamaꞌmanaananiꞌwi a pitanima pefeꞌ itap luꞌupa Is-rael. Amom maꞌi mogaha awani nogagaꞌiaꞌ magaꞌ eaꞌ.”

    21 Eaꞌ Josep nosafel naoꞌwa awaninaloma maꞌmana ananiꞌwi asafeꞌ itapluꞌupa Israel. 22 Apaꞌ Josep nameꞌbasefa anona aman Arkelaus kingHerot nogamana nataga nofaꞌ wambelnahaꞌofana nape dembinai king esis Judai.Eaꞌ Josep ombal mahana ma nogafeꞌ Judia.Owaꞌ naꞌoh nandondoꞌah wapani, Godnaꞌipana ma nogafeꞌ anamba itap luꞌupaGalili.* 23 Eaꞌ nafeꞌ nape anin taun saꞌunisofalagon Nasaret siꞌi anif basef amomprofet fowaꞌ magaꞌiefi maꞌi, “Owagamaesis sofalana siꞌi Nasaretinai.”

    Basef ifimba deiꞌ fataga fandawalapendilisi.

    3Jon nagapisiꞌas embeli anen nawalapa

    basef fasifi(Mk 1:2-8; Lu 3:1-18; Jo 1:19-28)

    1 Nimaguf hiafi ma nogota atambaanona aman Jon nagapisiꞌas embeli nafiꞌinape anep itap luꞌupa Judia wafigimafataupigima eaꞌ nawalapa basef fasifi.*2 Anen naꞌipas naꞌamba naꞌi, “Nemafafamba buꞌwafi eaꞌ felefeleꞌ fegataga maepes sogawis nomona maol Godi nopeDembinai nugumafias. Naꞌamba deiꞌ ipaꞌpendewaꞌ alafugaha waf awafi pembemanelelemb pefeꞌma God.”*

    3 Eaꞌ Jon nafeꞌ naꞌipasa basef ifimbaGod nagaꞌipanafi siꞌi malogol anonaamani profet Aisaia fowaꞌ nagaꞌiefi naꞌi,“Anaf malogol anona amani noga niꞌianep itap wafigima fataupigima niꞌi basefnaꞌamba niꞌi, ‘Pendomba ufiaꞌw Dembinai.Pisindiꞌamona ufiawa ananiwai.’ ”*

    4 Klos Jon nagalami sandaꞌ auf anommafis luꞌwami kameli sandaꞌam, eaꞌnowahoꞌ anota let sandaꞌ agwahupmafisina sandaꞌanai. Gwaꞌaisi ananisinaꞌ gwamuꞌwis saloma aupimbel alupumi.5 Nogota atamba amam nematawa sagape

    * 2:14: Hos 11:1 * 2:17: Jer 31:15; Jen 35:19 * 2:19: Eks 4:19 * 2:22: Lu 2:39; Ais 11:1, 53:2; Jo 1:46* 3:1: Mt 4:17; Mk 1:15 * 3:2: Ais 40:3 * 3:3: 2 Kin 1:8

  • Matyu 3:6 4 Matyu 4:9Jerusalami saloma hiasi sagape itapluꞌwipai Judia eaꞌ walemb ambalembafelefeleꞌma walemb Jordani, hiasi safiꞌmaiJona nogapisiꞌas embel. 6 Eaꞌ esis sawalapawaf awafi esis sandaꞌafi eaꞌ Jon napisiꞌaswalemb Jordan.* 7 Afamba Jon nati anomamam dembami esis Judai Farisi malomaanomdembami Sadyusi mafiꞌi mamogofaꞌbaptais, eaꞌ naꞌipam naꞌi, “Ipaꞌ pandaꞌ wafawafii siꞌi batawis ul aunaii. Ami naꞌipipama paꞌi pefaꞌ pefeꞌ okom wandafunai Godianaf nogatagama ipeꞌi?”

    8 Anen naꞌipas naꞌi, “Ipaꞌ pembemanelelemb pewaꞌ alafugaha waf awafiipeꞌifi, eaꞌ pendaꞌ waf fasifi ma pigi-himbaꞌmas ipaꞌ aꞌ pambema opalefendilisi paila waf buꞌwafi.* 9 Ipaꞌ inaaꞌ ukup pendandaꞌ piꞌi, ‘Abraham anenahamapa apeꞌinai’, owaꞌi. Aeꞌ aꞌipipaendilisi, God anen laꞌifinai ma nondaꞌotamba atemba begataga epes siꞌi awasiAbrahami.* 10 Tamiaꞌw eaꞌ kwape lawahkofagogaha. Lawah mamahogaha owaꞌhil hogola saꞌutip buꞌwapia, atiasi solagahsotopaꞌagah hefeꞌma nif.”*

    11 Eaꞌ anen naꞌipam naꞌi, “Ipaꞌ pe-waꞌ alafugaha waf awafi deiꞌ aeꞌ apisiꞌipaembela pigihimbaꞌmas ipaꞌ aꞌ pambemanelelemb pakwaha waf awafi a pefeꞌmaGod. Apaꞌ anona aman atiasi nigiꞌ nu-gafiꞌii, anen banagonai nikilaꞌ aeꞌ. Anefnemaf anen neseꞌepa Ambal buꞌunai Godinogape opalef ipeꞌilifi nomon eaꞌ neseꞌepanif wapani. Aeꞌ ina aman buꞌuwai maegatagwaha mandelefa su ananimi, owaꞌ.*12Anennahapila anol savol lagof ananigufima nigasimbaꞌ wit siꞌi rais amamba an-deandeꞌ. Ama nofaꞌ buꞌunai nuwis nem-beꞌana ipat ananitai. Apaꞌ duꞌwaꞌwanimiawasimi nembeham nofam nif amambaluꞌwami fandom atapim magapani.”

    Jon napisiꞌ Jisas embel(Mk 1:9-11; Lu 3:21-22)

    13 Nogota atamba Jisas anakwaha itapluꞌupa Galili aꞌ nafiꞌi walemb Jordan, eaꞌnafiꞌmai Jon ama nogapisiꞌana. 14 OwaꞌJon naꞌi nosopama Jisas naiꞌpana naꞌi, “Aeꞌina aman buꞌuwai ma igapisiꞌina, owaꞌ.Inaꞌ nipisiꞌ aeꞌ daoꞌ, andeandeꞌ. Deiꞌ inaꞌnafiꞌmai aeꞌ ma main?”

    15 Owaꞌ Jisas nagwamana basef naꞌi,“Inaꞌ nendaꞌmeas siꞌi aeꞌ agaꞌipina. Afaꞌbiafa ondaꞌas naꞌamba ma ondahama wafhiafi usiꞌifi, siꞌi God nagaꞌiefi.”

    Eaꞌ Jon naꞌi ahoꞌ napisiꞌana.* 16 Jisasnofaꞌ baptais nakwaha embel nandagiaiatin, owaꞌ, heven aꞌ nandawisiꞌ ma anen,eaꞌ nati Ambal buꞌunai Godi nafiꞌmai anen,siꞌi amil alamba apaꞌ magaꞌi maꞌunai nufiaꞌnisilaꞌmai anen.* 17Eaꞌ anagolmalogol gaꞌigatagai heven gaꞌi anif basef gaꞌi, “Amananamba Nogame aeꞌanai endilisi. Aeꞌokom mohafel maimailana aꞌowaꞌ. Okomaeꞌami boꞌoma anen.”

    4Satan nagwamba Jisasa nondaꞌ waf awafi(Mk 1:12-13; Lu 4:1-13)

    1 Ambal buꞌunai Godi nofaꞌ Jisas nafeꞌanep itap wafigima fataupigima ma amanaunai Satan nogwambana nondaꞌ wafawafi.* 2 Jisas nape awin siꞌini duꞌwanini,ina naꞌ gwaꞌaisi, owaꞌ. Nolomahana napedowaf. 3 Eaꞌ aman anamba Satan nagag-wambanai nafiꞌi naꞌipana naꞌi, “Inaꞌ naꞌiinaꞌ Nogamana Godi, deiꞌ kipa otamba am-bamba bagaꞌoh itapi betaga siꞌi bret.”*

    4 Eaꞌ Jisas nagwa basef naꞌipa Satan,naꞌi, “Baibel naꞌi, apaꞌ ina ukup pepomagwaꞌaisi atis sondaꞌapa banagepa, owaꞌ.Apaꞌ ukup pendapoma basef Godi atiffendaꞌapa mogape banagipai.”

    5 Eaꞌ Satan naoꞌwana nafeꞌ Jerusalemnahaponana nalutu ipat Godi luꞌunai ilif.*6Eaꞌ Satan naꞌipana naꞌi, “Inaꞌ naꞌi inaꞌ GodNogamana, deiꞌ nindipaꞌ newa itap. Deiꞌmain, basef fagail Baibeli fagaꞌi naꞌambafaꞌi, ‘God atiasi aꞌ niꞌipa ensel ananimimifiꞌi muhapilina mumafina ma otambaina beha boꞌwagah ineꞌigahi, owaꞌ.’ ”*

    7 Eaꞌ Jisas nagwamana basef naꞌi, “Anifbasef Godi wapani fagape faꞌi, ‘Ipaꞌ ina aꞌpegwamba Dembinai God ipeꞌinai nondaꞌwaf awafi, owaꞌ.’ ”

    8 Eaꞌ Satan naoꞌwana mafeꞌ wapani mal-ota anona halafuta launai aꞌ nihimbaꞌ-mana hiahaom hiami buꞌwami magapeitap hiagomai maloma amam nematawahiasi. 9 Eaꞌ naꞌipa Jisas naꞌi, “Iꞌi inaꞌ

    * 3:6: Mt 12:34, 23:33 * 3:8: Jo 8:33,39; Ro 2:28-29; Ro 4:12 * 3:9: Mt 7:19; Lu 13:6-9 * 3:10: Jo1:26-27,33; Ap 1:5 * 3:11: Mt 13:30 * 3:15: Jo 1:32 * 3:16: Sam 2:7; Ais 42:1; Mt 12:18, 17:5; Lu 9:35* 4:1: Hi 2:18, 4:15; Eks 34:28; Jen 3:1-7 * 4:3: Diu 8:3 * 4:5: Sam 91:11-12 * 4:6: Diu 6:16 * 4:9:Diu 6:13

  • Matyu 4:10 5 Matyu 4:25nindiwa nembawa netawa niꞌi aeꞌ dem-biwai ineꞌiwai, atiasi aꞌ eseꞌena hiahaomamamba buꞌwami mefeꞌma inaꞌ hiꞌilam eaꞌineꞌimi siꞌim.”*

    10Owaꞌ Jisas nagwamana basef naꞌi, “Sa-tan inaꞌ kwaho aeꞌ, a foꞌo. Baibel nagaꞌiasnaꞌamba naꞌi, ‘Ipaꞌ pendaꞌ lotuma Dembi-nai God atona ipeꞌinai eaꞌ pendaꞌ maolaanen atona.’ ”*

    11 Eaꞌ Satan nakwahona nafeꞌ, deiꞌ enselGodi mafiꞌi matopalopa Jisas mumafiana.*

    Jisas nosafela maol nandaꞌan gani itapluꞌupa Galili

    (Mk 1:14-15; Lu 4:14-15)12 Jisas nameꞌ basefa Jon nandaꞌ kal-

    abus, eaꞌ nosafel nakwaha Nasaret nafeꞌitap luꞌupa Galili.* 13 Eaꞌ nakwaha wambelananimbili nafeꞌ Kaperneam, bagape fele-feleꞌma dumb luꞌwambi Galili, anep itapagilipa Sebulun naloma Naptali. 14 Eaꞌnafeꞌ nape itap apamba siꞌi basef fowaꞌanona profet Aisaia nagaꞌiefi, a fatagafandawalap endilisi. Anen nandaꞌ basefifimba naꞌi, God naꞌi,*

    15 “Itap apamba Sebuluni Naptalii fele-feleꞌma Itap apamba ufiaꞌw kwafeꞌ kwa-gataga naohi. Itap apamba walemb Jordanfisanamb, walemb hielimbi agol luꞌwagiliGalili. Esis walemb hielimbi ambalembaina sogawa basef aeꞌafi, owaꞌ. 16 Eaꞌ sapesiꞌi epes isimba sagape akot atonai, siꞌisagagaꞌi. Owagama gani sigati owaf luꞌwafifigaluwi sotologon andeandeꞌ.”*

    17 Eaꞌ deiꞌ Jisas nasefela maola nagaꞌi-pasa basef atapif. Nawalipasa basef ifimbanaꞌi, “Nemaf afamba buꞌwafi felefeleꞌ fe-gataga ma ipaꞌ pigawis nomona maol Godinope Dembinai nugumafipa. Naꞌamba deiꞌipaꞌ pembema nelelemb pefeꞌma God pe-waꞌ alafugaha waf awafi.”

    Jisas nofalai amam biamibiama mo-gailana

    (Mk 1:16-20)18 Jisas naila akata nafeꞌ atin dumb

    luꞌwambi Galili, nati amam biam Saimonagol waꞌagol Pita naloma owamana An-dru. Amom mala anembeh mowafa agofmandaꞌ bisnis.* 19 Anen nati amom biamnaꞌipam naꞌi, “Ipaꞌ bipa pifiꞌi pihapifa aeꞌpili pefeꞌ. Fowaꞌ ipaꞌ pewafa agof, apaꞌ deiꞌ

    ihimbaꞌmepa pefeꞌ piꞌipai anis epes sufiꞌisila aeꞌ.”*

    20 Eaꞌ amammameꞌanamosafel kwafalismakwaha anembeh haꞌoh mailana mafeꞌ.21 Eaꞌ Jisas naꞌi nindikiꞌah nafoꞌo kwasak-wasala owaꞌ nati anom amam biam wa-pani Jems naloma owamana Jon mal-oma ahamam amamunai Sebedi. Amommatoma bot mape mosambala anembehamamimbihi. Eaꞌ Jisas nofala amombiam Jemsi Jon. 22 Eaꞌ mosafel kwafalismakwaha bot mafiꞌi maila Jisas mafeꞌ.Ahamam amamunai Sebedi makwahonanape bot.*

    Jisas nawalipasa basef amam nematawahiasi eaꞌ nandaꞌ anis aowas nandaꞌasi asatagaboꞌwes

    (Lu 6:17-19)23 Jisas nafeꞌ itap luꞌupa Galili, nafeꞌ naꞌi-

    pasa basef buꞌwafi Godi amam nematawahiasi nomon ifagw esis Juda sandakola-sugwi. Basef buꞌwafi anen nagaꞌipasafiifimba faꞌi, “Nemaf afamba buꞌwafi afafiꞌifafiꞌmai apaꞌ. Ama ipaꞌ hipai pigawisnomona maol Godi nope Dembinai nugu-mafipa.”

    Eaꞌ natopalopa epes hiasi aowas nan-inani nandaꞌasi sataga boꞌwes wapani.Aowas maina naninani nandaꞌasi, Jisaslaꞌifina nandaꞌas sataga boꞌwes.* 24 BasefJisasi fesafel fafeꞌagon walemb anamba hi-agoma agol Siria ma nagatopalopa aowasnandaꞌasi hiasi sagataga boꞌwes. Eaꞌ esisSiria wapani sofaꞌai hiasi aowas naninaninandaꞌasi sofaꞌas safiꞌmai Jisas. Anis am-bagof awami mandaꞌas a sahaga sagagauli,anis ambagof awami mahas maofas nif,anis sameꞌ alop akep pagahasapi, esis aso-faꞌas safiꞌmai Jisas nandaꞌas sataga boꞌweshiꞌalas.* 25 Naꞌamba amam nematawahiasi sagiꞌmana safeꞌ. Anis sape itapapamba Galili saloma anis sagape walembambalemba ilifunamailimb Dekapolis sa-loma anis sagape Jerusalami, anis sagapeitap luꞌupa Judiai, saloma anis epes sagapewalemb Jordan fisanambi esis hiasi sagiꞌ-mana safeꞌ.

    5Jisas nape anota halafuta ilif naꞌipasa

    basef* 4:10: Hi 1:6,14 * 4:11: Mk 6:17; Lu 3:19-20 * 4:12: Jo 2:12 * 4:14: Ais 9:1-2 * 4:16: Mt 3:2* 4:18: Lu 5:1-11; Mt 13:47 * 4:19: Mt 19:27 * 4:22: Mk 1:39; Mt 9:35; Ap 10:38 * 4:23: Mk 6:55* 4:24: Mk 3:7-8

  • Matyu 5:1 6 Matyu 5:181 Jisas nati esis amam nematawa hi-

    asi eaꞌ nandowasaꞌ halafuta aꞌ nape. Eaꞌalipumi ananimi mafiꞌi mandakolas malo-mana. 2 Eaꞌ anen aꞌ nosafela basef ifimbalaufi nawalipamef.*

    Jisas naꞌipasa basefa sonogahas endilisi(Lu 6:20-23)

    3 Anen naꞌi, “Ipaꞌ mamahipama pegawaeaꞌ ipaꞌ atipa owaꞌ laꞌifipama pendaꞌ maolbuꞌwani Godia, deiꞌ daoꞌ ipaꞌ apandagala.Deiꞌ main, ipaꞌ pawis eaꞌ nomona maolGodi nope Dembinai nugumafipa.*

    4 “Eaꞌ ipaꞌ mamahipama kilef pagapani,ipaꞌ deiꞌ daoꞌ apandagala. Deiꞌ main, Godatiasi nondaꞌ nelelemb ipeꞌilimbi ambepeboꞌwalemb.*

    5 “Eaꞌ ipaꞌ mamahipama pagapesaꞌombel lafela anisi, deiꞌ daoꞌ ipaꞌapandagala. Deiꞌ main, ipaꞌ atiasi aꞌ pefaꞌhiahaom buꞌwami God naꞌi endilisi manogasiꞌipami.*

    6 “Eaꞌ ipaꞌ mamahipama ukup pehafelpagapagaꞌi waf usiꞌifii, siꞌi nolomagahasagwaꞌaisi iap pagasoꞌasa embeli, deiꞌ daoꞌipaꞌ apandagala. Deiꞌ main? Atiasi Godneseꞌepa waf afamba ukup pagapagailafidondoꞌma ipaꞌ siꞌipamef.*

    7 “Eaꞌ ipaꞌ mamahipama pagati anis da-ias uwahipisi, deiꞌ daoꞌ ipaꞌ apandagala.Deiꞌ main, atiasi God aꞌ niti ipaꞌ uwahip-ipa.*

    8 “Eaꞌ ipaꞌ mamahipama ukup pagapebeꞌep hililiꞌi ma waf awafi akipai, deiꞌ daoꞌipaꞌ apandagala. Deiꞌ main, ipaꞌ atiasi aꞌpiti God.*

    9 “Eaꞌ ipaꞌ mamahipama pandaꞌ maolapigindiwaꞌwasa wandaf patalogasa sondaꞌwaf buꞌwafi, deiꞌ daoꞌ ipaꞌ apandagala. Deiꞌmain, God atiasi aꞌ nofalepa niꞌi ipaꞌ awasiananipai.*

    10 “Eaꞌ ipaꞌ mamahipama pagiꞌma wafusiꞌifi ma anis epes sandaꞌmepa waf awafisagaseꞌepanimanimi akafimi, deiꞌ daoꞌ ipaꞌapandagala. Deiꞌ main, deiꞌ ipaꞌ pawisnomona maol Godi nope Dembinai nugu-mafipa.*

    11 “Ipaꞌ mamahipama pagagiꞌma aeꞌi pa-gape naꞌamba. Anis sandaiwaꞌma pagag-iꞌma aeꞌi asondaꞌ basef fafifafi awafi ba-soꞌaifi ma ipaꞌ. Eaꞌ sandaꞌepa tofalaepamabasef awafi ma sagaseꞌepa akafimi ni-manimi. Esis sondaꞌepa naꞌambai deiꞌipaꞌ pandagala.* 12 Nelelemb ipeꞌilimbibendape andeandeꞌ sonondehepa endilisi.Deiꞌ main? Hiahaom hiami fasimi ipeꞌimimaꞌoh heven. Esis isimba sandaꞌ waf awafima ipaꞌ naꞌamba atin siꞌi fowaꞌ anis sandaꞌwaf awafi ma profet amamba mape maga-liꞌma ipeꞌi.

    Anis epes sogape siꞌi soli lam(Mk 9:50; Lu 14:34-35)

    13 “Ipaꞌ siꞌi sol ama pegatopalopa epeshiasi sagape itapi. Apaꞌ iꞌi sol alamba aꞌlumbula usihila aꞌ akal, owaꞌatin. Ati-asi ipaꞌ pendaꞌal piꞌimama usihil wapani?Owaꞌatin. Sol alambai kuꞌumbili maolakala sondaꞌal, esis a sokwahol lefeꞌ itapatep a sondaꞌal fiꞌifaꞌasol atin.*

    14 “Ipaꞌ siꞌi lam epes hiasi sagapeitapi pigihimbaꞌmas. Anagon taunluꞌwagoma wamon nagatoma halafutailifi ina nape nandambahoꞌ, owaꞌatin.*15 Epes ina sakata lambeh sopaloꞌambehhaꞌoh belitagw lafelagwa, owaꞌatin. Esissawamonambeh hatoma belitagw ilifahogogalaꞌma epes hiasi sagape ipatnomoni.* 16 Eaꞌ naꞌamba atin, ipaꞌ pendaꞌwaf usiꞌifi siꞌi lambeh ipeꞌimbihi hagapealihimbiha ma hogogalaꞌma naep esisamam nematawai, sogati waf fasifi ipaꞌpandaꞌafi ma sogasaꞌma agol ahamepanagape ilifi luꞌwagol.*

    Basef muꞌuli Godi atiasi nendawalapendilisi

    17 “Ipaꞌ ina aꞌ ukup pendandaꞌ piꞌi aeꞌafiꞌi ma igaliꞌamona muꞌuli Godi nelomabasef amom profet fowaꞌ gani magawali-pasafi, owaꞌatin. Aeꞌ ina afiꞌi ma igaliꞌa-monam, owaꞌ. Aeꞌ afiꞌima esapafef iwatan-ifa fegataga endilisi.* 18 Aeꞌ aꞌipipa endil-isi. Basef ifimba fepe fefeꞌma hiahaomma-gape ilif itapimoloma otagai itap higililamhiꞌilam. Apaꞌ anif basef duꞌwanif amefsaꞌusaꞌufi feloma anif basef bandafi fagail

    * 5:2: Ais 57:15 * 5:3: Ais 61:2-3; Re 7:17 * 5:4: Sam 37:11 * 5:5: Ais 55:1-2 * 5:6: Je 2:13 * 5:7:Sam 24:3-4; Sam 51:10, 73:1 * 5:8: 1 Jo 3:2-3 * 5:9: Hi 12:4; 1 Pi 3:14 * 5:10: 1 Pi 4:14; Je 1:2 * 5:11:2 Kro 36:16; Ap 7:52; Hi 11:32-38; Je 5:10 * 5:13: Jo 8:12, 9:5 * 5:14: Mk 4:21; Lu 8:16, 11:33 * 5:15: Ef5:8-9; 1 Pi 2:12 * 5:16: Mt 3:15; Ro 3:31, 10:4 * 5:17: Lu 16:17, 21:33 * 5:18: Je 2:10

  • Matyu 5:19 7 Matyu 5:32nomona buk muꞌuli Godi, ifimba fepe at-apif naꞌamba atin fefeꞌma maol hiani Godinetaga nendawalap hiꞌigalan.* 19Naꞌambaiꞌi anin epen negaliꞌamona anif basefkwasalaꞌufa basef ifimba fagape muꞌuliGodi ma anin nihimbaꞌma anis epes daiasasondaꞌas naꞌamba atin, atiasi agol amananambai aꞌ gofeꞌ saꞌosaꞌogol ama anambaGod nagalaꞌambemagoma. Apaꞌ epen aminilamuꞌuli Godi andeandeꞌmanihimbaꞌmaanisa sigagiꞌmana, atiasi anin aꞌ nefaꞌ agolluꞌwagili ma anamba God nagalaꞌambe-magoma. 20 Naꞌamba deiꞌ aeꞌ aꞌipipa aꞌi,Ipaꞌ aꞌ ukup pendapoma amom dembamimagawalipasa muꞌuli Godi moloma amomdembami Farisi. Iꞌi waf ipeꞌifi usiꞌifi owaꞌfikilaꞌ waf amamifia, atiasi ipaꞌ ina pefeꞌpiwis nomona maol Godi nope Dembinainugumafipama owagama pigawis anambaanen nagalaꞌambemagoma, owaꞌatin.*

    Wafa okom wandafunai(Lu 12:57-59)

    21 “Ipaꞌ aꞌ pameꞌ basef ifimba amomakupipa mogofaꞌafi fagaꞌias naꞌamba faꞌi,‘Ipaꞌ owaꞌi peha anin epen negaꞌa. Iꞌianin neha anin epen negagaꞌ, epen inimbaatiasi aꞌ netagama basefa kot.’* 22 Apaꞌdeiꞌ aeꞌ aꞌipipa aꞌi, Epen ami okom aꞌwandafuma anin sahin owan ananisi, aninatiasi aꞌ netagama basefa kot. Eaꞌ epenami niꞌipa anin sahin owan ananini niꞌi,‘Inaꞌ epen falafini’, anis sondaꞌ kotimanaamom Juda dembami mugumafi koti. Apaꞌiꞌi anin epen niꞌipa anin daian niꞌi, ‘Inaꞌokom nagahena endilisii’, epen inimbanefeꞌ wambel awambili nif fandif fagapo-mani.*

    23 “Iꞌi ipaꞌ piꞌi pindalali ma God pendaꞌofa felefeleꞌ ma belita atamba sondolalimaGodatai ma iꞌi ipaꞌ ukup pegapoma anefwaf awafi ipaꞌ pandaꞌafa anis ukup num-butipa ipeꞌi, pendaꞌas naꞌamba. 24 Ataꞌpekwaha mafis gwaꞌaisi paꞌi pindalal-ima Godasi sondaꞌoh felefeleꞌma belitaatamba, ipaꞌ ataꞌ pitanima pefeꞌ penan-dona basef peloma epes isimba pandaꞌmaswaf awafii. Ama eaꞌ, daoꞌ pifiꞌi pefaꞌ ofapefeꞌ pindalali peseꞌanas God.*

    25 “Iꞌi anin epen niꞌi nendaꞌ kotimipai,nelomepa pefeꞌ ma ataꞌ pegalo ufiaꞌwa,ipaꞌ kwafalis peseꞌana nembel pewalapa

    isimba piꞌias peloman, ama aꞌ owaꞌatin.Naꞌamba epen inimba aꞌ nendaꞌepa pendaꞌbasefa isimba ma amom jas mondaꞌepapefeꞌma polisman, eaꞌ mondaꞌepa pendaꞌkalabus. 26 Aeꞌ aꞌipipa endilisi, ipaꞌ inaatiasi pekwaha ipat atamba sandaꞌ kal-abusatai ulal, owaꞌ. Ama pegwa hiahaomluꞌwami saꞌumi ma wiaf ipeꞌifi hiꞌilaf, daoꞌ,aꞌ pefeꞌ.”*

    Waf awafi fagawala waf buꞌwafi dasoꞌa-maifi

    27 Jisas naꞌipam wapani naꞌi, “Ipaꞌpameꞌef eaꞌ basef ifimba fowaꞌ fagatagai.Ipaꞌ ina pendaꞌ waf awafi ma soꞌa waolaanis amam nematawa daindaias, owaꞌi.*28 Apaꞌ deiꞌ aeꞌ aꞌipipa naꞌamba aꞌi, iꞌianona aman aꞌ niti anoꞌw nemataꞌw, amanembel ananimbili behafema akoꞌw, amananamba eaꞌ nandaꞌ waf awafi soꞌa waulafima nembel ananimbili.”*

    29 Jisas naꞌipam naꞌamba eaꞌ naꞌipamanif basef waminif atin naꞌi, “Iꞌi naepipeꞌipi pagape lagof kwahisigufipendaꞌepapewa ma waf awafi, pigip pikwahip. Iꞌialop duꞌwanip ipeꞌipi pogofaꞌ akafimi,amamba aom kwasakwasala. Apaꞌ inaandeandeꞌma esis sogakwaha alop siꞌipipeꞌipi hiꞌigalap pogafeꞌ wambel awambilihel nif fagapoma, owaꞌ. Amambai atiasi aꞌpefaꞌ akafimi awami luꞌwami aꞌowaꞌ.*

    30 “Apaꞌ iꞌi lagof kwahisigufi fondaꞌepapewa ma waf awafi, petopaꞌagof pekwa-hogof. Iꞌi alop duꞌwanip ipeꞌipi pogofaꞌakafimi, amamba aomkwasakwasala. Apaꞌina andeandeꞌma esis sogakwaha alop siꞌipipeꞌipi hiꞌilap pogafeꞌ wambel awambilihel nif fagapoma, owaꞌ. Amambai akafimiluꞌwami endilisi aꞌowaꞌ.*

    Waf sagatopaꞌ dasoꞌamaifi(Mt 19:9; Mk 10:11-12; Lu 16:18)

    31 “Basef ifimba fowaꞌ fagatagai faꞌi, iꞌianona aman niꞌi niliꞌamona wauluꞌmanaananiꞌwi, anen ataꞌ niꞌi anif basef nondaꞌeffil anop okwatip nosoꞌakw ma nogatopaꞌdasoꞌama. 32 Apaꞌ aeꞌ aꞌipipa aꞌi, iꞌi ne-mataꞌw akwamba owaꞌ kondaꞌ waf awafisoꞌa waulafia, ma waulunamaꞌw nogakwa-hoꞌw dowaf, anen nandaꞌ akoꞌw kwandaꞌwaf awafi soꞌa waola anom amam dainda-iam. Eaꞌ aman ami nagasoꞌ nemataꞌw

    * 5:20: Eks 20:13; Eks 21:12; Lev 24:17; Diu 5:17 * 5:21: 1 Jo 3:15 * 5:22: Mk 11:25 * 5:24: Mt 6:14-15;Mt 18:34-35 * 5:26: Eks 20:14; Diu 5:18 * 5:27: 2 Pi 2:14 * 5:28: Mt 18:9; Mk 9:47; Kl 3:5 * 5:29: Mt18:8; Mk 9:43 * 5:30: Diu 24:1-4; Mk 10:4; 1 Ko 7:10-11

  • Matyu 5:33 8 Matyu 6:2fowaꞌ anona aman nagaliꞌamonaꞌwi, amananamba nagiꞌ nagasoꞌakwi wapani nandaꞌsoꞌa waola nemataꞌw akwamba.*

    Waf sagaꞌi endilisi atis gani ilif33 “Anif basef fowaꞌ pagameꞌafi fagaꞌias

    naꞌamba faꞌi, ‘Basef ifimba banagafi pa-gaꞌi endilisi atisafi, ipaꞌ ina aꞌ pesam-balif, owaꞌi. Basef ifimba pigaꞌi endilisiatisafi, pigiꞌma basef ifimba dondoꞌafi apendaꞌas siꞌi ipaꞌ pagaꞌiasa naep Dembi-naii.* 34 Apaꞌ deiꞌ aeꞌ aꞌipipa, ipaꞌ inaa piꞌi basef banagafi endilisi gani ilif,owaꞌi. Eaꞌ ina piꞌi ilif hevena pegewaꞌbanaga anif basef basoꞌafi, owaꞌi. Deiꞌmain, gani ilif heven sia buꞌwani dembi-nai Godi nagapoma.* 35 Eaꞌ naꞌamba atinina piꞌi itap apaꞌe dowaf pegewaꞌ banagaanif basef, owaꞌi. Itap apaꞌe pandahamasiꞌi anin tebol saꞌwini God nagahaponaboꞌwagahani. Eaꞌ naꞌamba atin ipaꞌ inapiꞌi Jerusalema pegewaꞌ banaga anif basefipeꞌifi, owaꞌi. Jerusalem anamba taunwambel luꞌwagoma dembinai kingi. 36 Ipaꞌina pewaꞌ banaga basef ipeꞌifi piꞌi balagahipeꞌigahi, owaꞌi. Deiꞌ main, ipaꞌ ina laꞌi-fipama pendaꞌ anif auf ama balaga ipeꞌi-gai fegataga afitiga aꞌa alialiga, owaꞌatin.*37 Ipaꞌ piꞌias pindaꞌi ahoꞌ aꞌa owaꞌ. Pindaꞌiifimba atif. Apaꞌ basef wataniaifi, ifimbafataga Satan atona.*

    Pegagwamasa waf awafi anis daias san-daꞌmepafi

    (Lu 6:29-30)38 “Ipaꞌ pameꞌef eaꞌ basef ifimba fowaꞌ

    fagatagai faꞌi, ‘Iꞌi ipaꞌ pepaꞌ pegaloma anisasogahepa naep aꞌa sogatamepa nalelef,ipaꞌ pegwamas pehas wapani pendaꞌassondagwama atin.’* 39 Apaꞌ aeꞌ aꞌipipa,ipaꞌ ina pegwama epes sondaꞌ ipaꞌ aupai,owaꞌi. Iꞌi anin epen mamahina nega-hepa aomb ineꞌimbi waꞌol, pendambemanehepa waꞌol wapani.* 40 Eaꞌ iꞌi anonaaman nondaꞌ kotimipa niꞌi nogofaꞌ siaogwipeꞌigwi, ipaꞌ peseꞌana sagegw ipeꞌigwiwa-pani. 41 Iꞌi anona aman dindinapina mapefeꞌ pegalomana anagon feleꞌ siꞌi nogotaatotota, daoꞌ ipaꞌ andeandeꞌma ataꞌ pefeꞌpelomanago nohotagw biagw laogw wa-pani. 42 Apaꞌ iꞌi epen mamahina nefalepa

    ma anis maefah, daoꞌ peseꞌasas. Apaꞌ iꞌianin epen niꞌi negewaolamepa wiafi, daoꞌipaꞌ ina pindaiwaꞌman pesambala basefananifi, owaꞌi.*

    Waf ipaꞌ pegasoꞌasa nelelemb esis bousi(Lu 6:27-28,32-36)

    43 “Ipaꞌ pameꞌef eaꞌ basef ifimba fowaꞌfagatagai faꞌi, ‘Ipaꞌ peseꞌasa nelelemb epesisimba sagape felefeleꞌma ipeꞌi, apaꞌ ipaꞌukup wandafipa bousi ipeꞌisi.’* 44 Apaꞌaeꞌ deiꞌ aꞌipipa anif basef daif aꞌi, ipaꞌukup pipila bousi ipeꞌisi peseꞌas nelelemb,pendabetena God nogatopalopas isimbasandaꞌmepa waf awafi.* 45 Ipaꞌ pendaꞌasnaꞌamba ma pegape awasi Godi ahamapanagape heven ilifi. Anen nandaꞌ awin alip-ini nataga nape heven ilifa nagatopalopaepes buꞌwasi saloma epes sandaꞌwaf awafiiwapani. Anen nandaꞌ asaf falai ma epesisimba sagape hililiꞌi saloma isimba owaꞌsogape hililiꞌia wapani. 46 Iꞌi ipaꞌ ukuppigaila epes isimba ukup pagapagaila ipeꞌiatis, atiasi pefaꞌ hiahawes fasisi maisa wafafamba? Owaꞌatin. Amom amamba man-daꞌ waf awafii mogofaꞌ takisi mandaꞌ wafafambai atef. Eaꞌ anom daiam mandaꞌ wafawafii, amom wapani mandaꞌ waf afam-bai atef. Amom matopalopa esis isimbanomonas sagapoma esis atisii. 47 Iꞌi ipaꞌpiganifela isimba alipisi atis ipeꞌisi, atiasiipaꞌ petaga pikilaꞌ anisa waf mamahefafasifi? Owaꞌatin. Esis sogololama Godisandaꞌas naꞌamba atin.* 48 Eaꞌ ipaꞌ pen-dape hililiꞌ endilisi siꞌi ahamepa ipeꞌinaiGod nagape heven ilifi.

    6Waf ipaꞌ pegatopalopa anis epes kwahusi

    1 “Ipaꞌ solawaipa. Owaꞌi pendaꞌ wafbuꞌwafi ipeꞌifi ma naep esis epesi masogatilipaea, ma sogaꞌi ipaꞌ epes buꞌu-pai ma sogasaꞌma agof ipeꞌigufia, owaꞌi.Iꞌi ipaꞌ pendaꞌas naꞌamba, ipaꞌ ina atiasipefaꞌ anis hiahawes fasisi ma ahamepaGod nagape heveni, owaꞌatin.* 2 Iꞌiipaꞌ piꞌi pegatopalopa anis epes isimbakwahusi, ipaꞌ inaꞌ apiꞌipa anis daias, owaꞌi.Ipaꞌ ina pendaꞌas siꞌi waf afamba amom

    * 5:32: Eks 20:7; Lev 19:12; Nam 30:2; Diu 23:21 * 5:33: Ais 66:1; Je 5:12; Mt 23:22; Ap 7:49 * 5:34: Sam 48:2;Ais 66:1 * 5:36: Je 5:12 * 5:37: Eks 21:24; Lev 24:20; Diu 19:21 * 5:38: Lev 19:18; Jo 18:22-23 * 5:39:1 Ko 6:7 * 5:42: Lev 19:18 * 5:43: Eks 23:4-5; Lu 23:34; Ap 7:60; Ro 12:14,20 * 5:44: Ef 5:1 * 5:47:Lev 19:2; Diu 18:13 * 6:1: Mt 23:5

  • Matyu 6:3 9 Matyu 6:18

    mambasoꞌas magaꞌi malogof biagufimofa-pula alelefi batagw maꞌipas sagaliꞌ, owaꞌi.Amom mandaꞌam ifagw sandaꞌ lotuwagwia anamba ufiawa dawalegefa naep epesisogati amom sogasaꞌma agof amamugufiluꞌwagof. Owaꞌ hapaimi. Aeꞌ aꞌip-ipa endilisi, atiasi God owaꞌatina no-gasoꞌama hiahawes fasisi amam amam-baea, owaꞌatin. Hiahawes isimba amamisinaꞌamba. Epes isimba sagasaꞌma agofamamugufi eaꞌ maꞌwis isimba atis.* 3Apaꞌiꞌi ipaꞌ pegatopalopa epes isimba naꞌam-baisi kwahusi, ipaꞌ pembahoꞌas pendaꞌasnaꞌamba. Lagol mamahogola gondaꞌasi,lagol waꞌagol ina aꞌ gogawas, owaꞌatin.Eaꞌ naꞌamba atin, waf afambai ipaꞌ pen-daꞌafa pegatopalopa anisi, ipaꞌ ina piꞌiasmehip anis daias someꞌepa ma pendaꞌas,owaꞌi. 4 Ipaꞌ pembahoꞌas pendaꞌas. AmaAhamepa ipeꞌinai nagati hiahawes isimbasape sandambahiꞌi eaꞌ anen atona atiasinogwamepas ipaꞌ.*

    Waf ipaꞌ pilafa pendabeten(Lu 11:2-4)

    5 Nemaf mamahefa ipaꞌ pendabeten,ipaꞌ ina pendaꞌam siꞌi waf afamba amamamamba magambasoꞌasi magaꞌi malogofbiagufi mandaꞌafi, ma mulutu atin nomonifagw esis Juda sandakolasugwi a ufiawaluꞌuwai dawalegef, ama epes sogatolom,owaꞌi. Aeꞌ aꞌipipa endilisi, ipaꞌ, amom anafGod ina aꞌ nogwamama hiahawes fasisima waf afambai, owaꞌatin. Epes isimbaasagatolomi eaꞌ maꞌwis isimba atis.*

    6 Apaꞌ ipaꞌ nogota atamba piꞌi pend-abeten, piwis ifagw nomon pewalo utagweaꞌ pendabetena God ahamepa ipeꞌinai,anen nape anamba dambahiꞌigima. Anennagati hiahawes sape sandambahiꞌi mabola nogagwamipai beten.* 7Apaꞌ afambaipaꞌ pendabeten, ipaꞌ ina pendabetendowaf siꞌi epes isimba sogololama Godisandaꞌam, owaꞌi. Esis saꞌi sondabetenlauni ma atiasi God nogameꞌas. Owaꞌowaꞌatin, God ina nameꞌas.* 8 Apaꞌ ipaꞌina pigiꞌma waf asasifi, hapaifi. AhamepaGod nagape ilifi nogawa eaꞌ ma hiahawesakipai. Nogota atamba ipaꞌ ataꞌ owaꞌ pihal-iꞌanamasa, anen aꞌ nagawas eaꞌ.*

    9 Ipaꞌ pendabeten naꞌamba piꞌi,

    Ahamapa apeꞌinai nagape heveni, apaꞌmaꞌi agol ineꞌigili gondape hililiꞌ ma hiasisogasaꞌma agol ineꞌigili luꞌwagol.* 10 Apaꞌmaꞌi nemaf afamba buꞌwafi fetagama epeshiasi sogawis nomona maol ineꞌini nopeDembinai nugumafias. Waf buꞌwafi esisineꞌisi sagailaf heveni, apaꞌ maꞌi milaf itapapaꞌe wapani naꞌamba atin. 11 Deiꞌ inaꞌneseꞌapa gwaꞌaisi sondahama apaꞌ ma ne-maf afaꞌe.* 12 Inaꞌ nekwahomasa waf awafiapeꞌifi okom moseꞌenaf siꞌi apaꞌ magak-wahomasa waf awafi anis daias sandaꞌma-pafi ukup pagasoꞌapaf.* 13 Inaꞌ owaꞌi nil-iꞌapa mefeꞌma hiahaom ahifimi mogog-wamba apeꞌia. Owaꞌ hapaimi. Netagwa-hepa ma aman aunai. [Anamba inaꞌ na-galaꞌambemagoma noloma banagami in-eꞌimi moloma hiahaom mogogalaꞌi in-eꞌimi, amamba ineꞌimi atomdondol lifilafi.Endilisi.]*

    14 Eaꞌ Jisas naꞌipam wapani naꞌi, “Iꞌiipaꞌ pekwahomasa waf awafi anis daiassandaꞌmepafi ukup peseꞌepafa, andean-deꞌma Ahamepa nagape heveni okom mo-gasoꞌanafa ipaꞌ wapani. 15Apaꞌ iꞌi ipaꞌ owaꞌukup peseꞌepa waf awafi anis daias san-daꞌmepafia, Ahamepa nagape heveni inaatiasi okom mosoꞌanafa ipaꞌ, owaꞌatin.*

    Basef ifimba ma anif nimaguf sogakwahagwaꞌaisi

    16 Nimaguf mamahifa ipaꞌ pegakwahagwaꞌaisi, ina pendaꞌam siꞌi amam amambamambasoꞌmas magaꞌi malogof biagufimandaꞌami ma mandaꞌ amagah amamumiawasim, owaꞌi. Amom mandaꞌ amagahaom naꞌamba ma amam nematawa sogat-ulumi sogawa sogaꞌi amom mogakwahagwaꞌaisii. Aeꞌ aꞌipipa endilisi amommofaꞌam eaꞌ hiahaom amamba ma dagalaamamini. Epes isimba sagati waf afambai,eaꞌ maꞌwis isimba atis. 17 Apaꞌ nemafmamahefa ipaꞌ pegakwaha gwaꞌaisi mapendabetena God, ipaꞌ pesaꞌof pendaꞌ welpindisa balagah pihiꞌagah. 18 Ama anisepes daias ina sogawa ipaꞌ pagakwahagwaꞌaisi, owaꞌ. Pendaꞌas naꞌamba maAhamepa nape nandambahiꞌi anen atonanogawepa. Anen nagati hiahawes sapesandambahiꞌi, ma bola nogagwamipaibeten.*

    * 6:2: Mt 25:37-40 * 6:4: Mt 23:5; Lu 18:10-14 * 6:5: 2 Kin 4:33 * 6:6: Ais 1:15; 1 Kin 18:26-29 * 6:7:Mt 6:32 * 6:8: Jo 17:6 * 6:9: Mt 7:21, 26:39; Lu 22:42 * 6:11: Mt 6:14-15; Mt 18:21-35 * 6:12: Lu22:40; Je 1:13; Jo 17:15; 2 Te 3:3; 2 Ti 4:18; 1 Kro 29:11-13 * 6:13: Mk 11:25-26 * 6:15: Ais 58:5-9 * 6:18:Je 5:1-3

  • Matyu 6:19 10 Matyu 7:1

    Hiahaom fasimi netamam nigambilamotaga ilifi

    (Lu 12:33-34)19 Ipaꞌ ina aꞌ petama hiahaom

    buꞌwami atom ipeꞌimi bimbilam itapanaꞌe, owaꞌi. Anis sandaꞌ wali sapisilaifagw sawis sagakwalopami, bamagoffomamam magahambombagama waimbanagasagihami.* 20 Apaꞌ aeꞌ aꞌipipa petamahiahaom fasimi ipeꞌimi moꞌomepa ganiheven. Anamba bambagufi totoloh inamototopaꞌam a waimba ina nasagiham,owaꞌatin endilisi. Eaꞌ sandaꞌ wali ina aꞌsuwis sakwalopam, owaꞌatin. 21 Wambelmamahembela hiahawes fasisi ipeꞌisisagaꞌoma, eaꞌ wambel ambalemba atembelanaf ukup ipeꞌipi wapani pegapoma.

    Alop siꞌip pogogalaꞌi(Lu 11:34-36)

    22 Naep nomon ukup ipeꞌipi siꞌi lamaalop siꞌip ipeꞌipi. Iꞌi ukup ipeꞌipi beꞌeppepe, eaꞌ alop siꞌip ipeꞌipi pogalaꞌ hiꞌilap.23 Apaꞌ iꞌi ukup ipeꞌipi awasip, atiasi alopipeꞌipi hiꞌilap eaꞌ akutina. Eaꞌ naꞌambaatin, iꞌi lam amamba magape ukup ipeꞌipinomoni siꞌi akot atona, atiasi akot anambaeaꞌ luꞌuna aꞌowaꞌ.

    Anin epen ina aꞌ nendaꞌ maol andean-deꞌma amom agufumi biam

    (Lu 16:13)24 Ina anin epen nandaꞌ maoli laꞌifin ni-

    hapila maol biafina amam dembami biam,owaꞌatin. Naꞌamba okom mila anona,anona aꞌ nesambalona. Eaꞌ naꞌamba atin,ipaꞌ ina aꞌ laꞌifipa pepe lafela God nolomaugai moni, owaꞌatin.*

    Ukup iwanip nomonas salasagafeꞌ hiahias(Lu 12:22-31)

    25 Eaꞌ aeꞌ aꞌipipa aꞌi ipaꞌ ina aꞌ nomonassolasefeꞌ hiahiasa ambagof ipeꞌigufi piꞌi,Apaꞌ ataꞌ meaꞌ main? A meaꞌ embelmaimbel? Owaꞌi. Ipaꞌ ina aꞌ nomonassolasefeꞌ ma alop ipeꞌipi piꞌi, Atiasi apaꞌmondaꞌ main mombahoꞌ alop apeꞌipi? Aꞌiambagufi alop asikilaꞌ gwaꞌaisii luwaguf?*26 Ipaꞌ ataꞌ ukup pepoma amiguf. Afofowaꞌ fondaꞌ aofah fowa gwaꞌaisi maisa,owaꞌ fotoma gwaꞌaisi fimbilasa. Afof ifagwowaꞌatina fotama gwaꞌaisi sogaꞌoh, eaꞌ sa-tamam sofaꞌammaꞌoh ifagw gwaꞌaisiagwi,

    owaꞌatin. Apaꞌ Ahamepa ipeꞌinai nagapeheveni, anen nasoꞌagof gwaꞌaisi. Apaꞌ ipaꞌepes pikilaꞌ amiguf agwafomba. 27 Ipaꞌatiasi ami laꞌifin nomonas solasefeꞌ lawisanigiwatania anef nemaf wapani ma am-bal ananili logape nogota laota wapani?Owaꞌatin. 28 Deiꞌ maina nomonas ipeꞌisisalasagafeꞌ aꞌowaꞌ ma luwaguf mais? Ipaꞌataꞌ ukup pepoma afis main sagalo an-doꞌi. Esis sataga salo luꞌwis saꞌimama?Esis ina sandaꞌ maol, ina sandaꞌ luwagufmais, owaꞌatin.* 29 Apaꞌ aeꞌ aꞌipipa fowaꞌanona aman hiahaom hiamunai Solomonnandaꞌ sosaf hianai ma luwaguf ananimiowaꞌ, sosaf ananifi ina fasif siꞌi afis isimba,owaꞌatin. 30 Ahoꞌ, otalef afalemba deiꞌataꞌ fetawa aof ama naman atef sotopaꞌalefsokwahelef fefeꞌ nif. Otalef afalembafalafilifi God nofaloꞌmalef. Apaꞌ ipaꞌ amamnematawa pikilaꞌ otalef afalemba. Eaꞌdeiꞌ ipaꞌ pagahapifa basef Godi kwasak-wasalai, pendegawa endilisi anen nugu-mafipa wapanii. 31 Eaꞌ ipaꞌ ina ukuppelapefeꞌ hihip aꞌowaꞌ piꞌi, ‘Atiasi apaꞌmeaꞌ main? A meaꞌ embel ani? A mondaꞌluwaguf ani? Naꞌambai owaꞌi.* 32 Epessagape itapi sogolalama Godi ukup mala-mondafeꞌ aꞌowaꞌ ma sogolaoma hiahaomamambai hiami. Apaꞌ Ahamepa ipeꞌi-nai nagape heveni anen nogawa eaꞌ hi-ahawes mamahisa akipai.* 33 Apaꞌ ipaꞌataꞌ ukup piliꞌ pelapelaoma waf usiꞌifibuꞌwafi feloma pigawis nomonamaol Godinope Dembinai nugumafipa piliꞌ, daoꞌ aꞌneseꞌepa hiahawes isimba ipaꞌ wapani.*34 Eaꞌ ipaꞌ ina nomonas sopoma hiahawessogataga namani, owaꞌ. Nemaf naman-ifi fendapoma naman atef, ama hiahawesmamahisa sogataga namani. Hiahaomnimanimi akafimi magatagama nimagufdaindai mandahama nimaguf ifimba atifdondo. Ipaꞌ inaꞌ aꞌ nomonas iwanis solase-feꞌ, owaꞌ.

    7Waf pegawaloga epesi siꞌi kot(Lu 6:37-38,41-42)

    1 Ipaꞌ ina aꞌ pewaloga anis epes siꞌianona jas dembinai nagawaloga basef kot

    * 6:19: Mt 19:21; Lu 18:22; Kl 3:1-2 * 6:24: Fl 4:6; 1 Ti 6:6-8; Hi 13:5; 1 Pi 5:7 * 6:25: Mt 10:29-31; Lu 12:6-7* 6:28: 1 Kin 10; 2 Kro 9 * 6:31: Mt 6:8 * 6:32: 1 Kin 3:13-14; Sam 37:4,25; Ro 14:17 * 6:33: Eks 16:4,19;Mt 6:11 * 7:1: Mk 4:24; Ro 2:1; 1 Ko 4:5; Je 4:11-12

  • Matyu 7:2 11 Matyu 7:20luꞌunai, owaꞌi. Ama anaf God ina nowalo-gepa, owaꞌ.* 2 Waf ipaꞌ pandaꞌafa pa-gawawaloga anis epesafi, anaf waf afambaatef God aꞌ nondaꞌmepaf ipaꞌ wapani. Ik-waf afamba atef ipaꞌ pandaꞌaf pagawalo-gasafi nogwaf nowaloga ipaꞌ.

    3 Deiꞌ maina ipaꞌ pagati usan saꞌusaꞌuninagape naep sahin owan ipeꞌisii, apaꞌ ipaꞌowaꞌ pegawa hapataf luꞌunai nagape naepipeꞌipia? 4 Deiꞌ maina ipaꞌ ataꞌ paliꞌ paꞌipaalipisi pagaꞌi, ‘Owame, aeꞌ aꞌi igimina usansaꞌuni nagape naep ineꞌipii.’ Apaꞌ hapatafluꞌunai nape naep ineꞌipi. Naꞌambai owaꞌi.5 Ipaꞌ malogof biagufipai pagambasoꞌami.Ipaꞌ ataꞌ piliꞌ pigi usan hapataf luꞌunainagape naep ipeꞌipii ama piti andeandeꞌdaoꞌ, aꞌ pigimana usas saꞌusi sagape naepalipisi ipeꞌisii.”*

    6 Eaꞌ Jisas naꞌipam anif basef waminifatini wapani naꞌi, “Hiahawes buꞌwasihililiꞌi, isimba ipaꞌ ina pesoꞌ nombagw,owaꞌi. Eaꞌ ipaꞌ ina pekwaha aolep amambafasifasimi ipeꞌimi mefeꞌma bogof, owaꞌi.Naꞌamba fofaꞌasa aolep amamba fasifasimiboꞌwalef afafilifi, eaꞌ nomabagw gwehepagweaꞌepa.*

    Ipaꞌ pendabeten pendahaliꞌ God lifilafi(Lu 11:9-13)

    7 Ipaꞌ pihaliꞌ God atiasi nogaseꞌepa hia-hawes. Isimba ipaꞌ pala pigalaomasi ati-asi aꞌ pitilis. Ipaꞌ peha uta, atiasi Godnuwisiꞌmipata ipaꞌ.* 8 Deiꞌ main, epes amisogahaliꞌ Godi, atiasi sofaꞌ maefah. Epenami nelaꞌ negelaoma hiahawasi, atiasi ni-gatilisi. Eaꞌ epen ami negaha utai, atiasiGod nuwisiꞌmanata anin. 9 Iꞌi anin awaninegahaliꞌ ahamanama anis gwaꞌaisi, atiasiahaman nosaꞌma anom otam nosoꞌanam?Owaꞌatin. 10 Iꞌi anin awani negahaliꞌahamana nogasoꞌan anol aol, anen atiasiina nosoꞌan anol ul awali, owaꞌatin.* 11 Eaꞌipaꞌ amam nematawa aupai pagasoꞌasa hi-ahawes fasisi atisa awasi ipeꞌisii, Ahamepaipeꞌinai nagape heveni anen wapani atiasinosoꞌasa hiahawes fasifasisi isimba saga-haliꞌ anini.* 12Waf maif ipaꞌ paꞌi esis son-daꞌmepaf ipeꞌi, ipaꞌ pendaꞌmasaf naꞌambaatin. Basef ifimba kofagefamamuꞌuli Godi

    nagaꞌipaMosesani naloma basef God fowaꞌnagaꞌipa amom profet mandaꞌafi.*

    Basef waminif atina utagw biagw saꞌutailuꞌutai

    (Lu 13:24)13 Ipaꞌ pefeꞌ piwis uta saꞌutai buꞌutai.

    Deiꞌ main, anoꞌw ufiaꞌw kwafeꞌ kwagawiswambel awambili heli alihiꞌw aꞌowaꞌi utawapani alihitai. Eaꞌ hiasi amam nematawasafeꞌ saila ufiaꞌw akwamba.* 14 Apaꞌ utamaufiaꞌwkwafeꞌ kwagawiswambel sagapenamisagoma ina alihita aꞌowaꞌ, owaꞌatin.Wapaꞌmota. Wambel ambalemba sagapebeꞌes andeandeꞌ lifilafima. Ufiaꞌw ak-wamba ahifiꞌw aꞌowaꞌ ma sogafeꞌ. Amamnematawa atona atin esis eaꞌ isimba atissati ufiaꞌw akwamba sailaꞌw.*

    Apaꞌ solawaipa ma amom profet mamba-soꞌam maꞌi mogawalipasa basef Godi endilisi

    (Lu 6:43-44, 13:25-27)15 Ipaꞌ solawaipa andeandeꞌma amom

    profet mambasoꞌam maꞌi mogowalipasabasef Godi. Amom mandaꞌ uhuf mafiꞌimambasoꞌmepa mataga patolom andoꞌatogon mape boꞌom saꞌumbilim siꞌi sip-sip. Apaꞌ ukup amamipi nomon awependilisi ma ipaꞌ maꞌi mohambombagepamehepa siꞌi nombagw wandafugwi. Eaꞌipaꞌ ina pemeꞌam, owaꞌi.* 16 Ipaꞌ piti wafamamifi fetaga fendawalap siꞌi saꞌutip pa-gail lawahi, apegawa waf amamifi beꞌefaꞌa awef. Epes ina sola saꞌutip wainipmandelef afalemba higatagulifi, owaꞌatin.A ina sola saꞌutip fikip mandelef awal-ifi, isimba wapani, owaꞌ. Eaꞌ waf awafiamamifi fataga fandawalap awef siꞌi saꞌu-tip awapi. 17 Eaꞌ naꞌamba atin lawahhiagahi anogah buꞌugahi hogola saꞌutipbuꞌwapi gwaꞌaipi, apaꞌ lawah augahi hailhola saꞌutip awapi numbutipi. 18 Lawahbuꞌugahi ina a hail hola saꞌutip gwaꞌaipi, alawah aogahi ina a hil hola saꞌutip buꞌwapi,owaꞌatin.* 19 Lawah hiagahi owaꞌ higailhogola saꞌutip gwaꞌaipia, agahemba esissalagah saofagah nif luꞌwafi.* 20 Ipaꞌ patiwaf amamifi fetaga fendawalap siꞌi saꞌutippagail lawahi, waf amom profeti beꞌef aꞌaawef.*

    * 7:5: Mt 10:11 * 7:6: Mk 11:24; Jo 14:13, 15:7; Jo 16:23-24 * 7:7: Je 1:5; 1 Jo 3:22; 1 Jo 5:14-15 * 7:10: Je1:17 * 7:11: Mt 22:39-40; Lu 6:31; Ro 13:8-10 * 7:12: Jo 10:7,9 * 7:13: Ap 14:22 * 7:14: Mt 24:4,24;Ap 20:29; 2 Pi 2:1 * 7:15: Ga 5:19-22; Je 3:12 * 7:18: Mt 3:10; Lu 3:9; Jo 15:6 * 7:19: Mt 12:33 * 7:20:Lu 6:46; Mt 21:31; Ro 2:13; Je 1:22,25

  • Matyu 7:21 12 Matyu 8:1021 Ipaꞌ ina piꞌi amam nematawa hiasi

    sofala aeꞌ sagaꞌi Dembiwai, piꞌi atiasi sofeꞌsogawis nomona maol Godi nope Dem-binai nugumafias, owaꞌatin. Epen aminagiꞌma okom Ahamai nagape heveni manigailami, anin atin atiasi nuwis heven.Anis daias owaꞌatin. 22 Nemaf afambaatiasi amam nematawa hiasi sifiꞌi sofalaaeꞌ siꞌi, ‘Apaꞌ magawalipasa basef Godi siꞌiprofet amamba magawalipas eaꞌ maꞌi agolineꞌigili matofa amom ambagof awami!Apaꞌ maꞌi agol ineꞌigili mandaꞌ hiahaombanagami siꞌi God nandaꞌami!’*

    23 “Ama nemaf afamba owaꞌ, aeꞌ iwalipasiꞌipas alihis naꞌamba iꞌi, aeꞌ ina egawa ipaꞌkwasakwasala, owaꞌ. Ipaꞌ epes pandaꞌ wafawafii delefata pekwaha aeꞌ, eaꞌ foꞌo.

    Waf biafifa sagalaꞌ ifagw(Lu 6:47-49)

    24 “Epes ami someꞌ basef aeꞌafi masigiꞌmif silif, esis siꞌi epen gawaini nalaꞌipat ananitai togotawa banagota itapapamba otambaipa banagapi. 25 Aꞌi owaꞌasaf luꞌunai nalai, embel bataga, fufinbanagonai naluwi, amamba makotoꞌmaipat atamba apaꞌ ina tato, owaꞌatin. Epeninimba aꞌ nala otamba luꞌwami mowalaitap mosahopata banagota totawa. 26Apaꞌepen ami nameꞌ basef aeꞌafi ma anin owaꞌnigiꞌmifa, anen siꞌi anona aman okommagahanai. Anen nalaꞌ ipat ananitaitatoma ilifa koꞌonaga atoga. 27 Ama aꞌiowaꞌ, asaf luꞌunai nalai, embel mataga, eaꞌfufin naluwi banagona. Amamba aꞌi owaꞌmaola ipat atamba aꞌ tondokwaef towa.Ipat atamba tato taꞌoh kwapeteꞌ endilisiaota.”

    28 Nogota atamba Jisas naꞌi basef ifimbalaufimahiꞌalef, esis sameꞌ basef ananifi eaꞌgogolalasis kwapeteꞌ endilisi.* 29Anen inanawalipas siꞌi amam falafumi magaꞌipas,owaꞌ. Anen nawalipas dindinip naloma ba-nagami naꞌamba atin siꞌi amom agufumi.Anen banagona aꞌowaꞌ nikilaꞌ. Amamdembami magawalipasa muꞌuli Godi inamawalipas naꞌamba siꞌi anen, owaꞌ.

    8Anona aman aowas aunai nandaꞌ alop

    ananipi pagambuꞌwi, Jisas nandaꞌana am-boꞌona

    (Mk 1:40-44; Lu 5:12-14)

    1 Eaꞌ Jisas nakwaha halaf afamba nil-ianai, amam nematawa hiasi sagiꞌmanasafeꞌ. 2 Owaꞌ, anona aman aowas au-nai nandaꞌ alop ananipi pagambuꞌwi nafiꞌifelefeleꞌma Jisas nindiwa nembawa no-tawa felefeleꞌ ma anen naꞌi, “Dembinai,iꞌi inaꞌ niꞌi ahoꞌ, netopalope ma egatagaboꞌowe.”

    3 Eaꞌ Jisas nando lagol nasagol alopaman anambai naꞌipana naꞌi, “Aeꞌ aꞌiahoꞌma inaꞌ negataga boꞌwena.”

    Eaꞌ deiꞌ atef aowas anamba aunai nandaꞌalop pagambuꞌwi nakwahona eaꞌ boꞌona.*

    4 Eaꞌ Jisas naꞌipana naꞌi, “Ina aꞌ nefeꞌniꞌipa anin epen niꞌi aeꞌ andaꞌena am-boꞌwena, owaꞌi. Inaꞌ foꞌo nihimbaꞌmanaalop ineꞌipi ma aman anamba pris. Eaꞌneseꞌana hiahaom amamba anen non-dolalima God eaꞌ inaꞌ ninifelona ma na-gataga boꞌwena siꞌi muꞌuli ananini fowaꞌMoses nagaꞌipasani nagaꞌi. Ama amamnematawa hiasi sitilina sogogawa aowasineꞌini ahiꞌalan.”*

    Jisas nandaꞌ anona aman nandaꞌ maolasoldiai dembinai amboꞌona

    (Lu 7:1-10)5 Jisas nafeꞌ wambel Kaperneam eaꞌ

    anona soldia dembinai nape. Anen dembi-nai ma nugumafi amom soldia hiami 100-pelaim. Eaꞌ nafiꞌi nahaliꞌ Jisas dindinipnaꞌi, 6 “Dembinai, anona aman nandaꞌmemaoli aowas nandaꞌana naꞌoh ipat anani-tai. Boꞌwagahi lagof sagaꞌ sailana. Alopananipi akep mahana kwapeteꞌ.”

    7 Eaꞌ Jisas naꞌipana naꞌi. “Aeꞌ atiasi efoꞌoendaꞌana boꞌona.”

    8-9 Eaꞌ dembinai anamba soldia naꞌipananaꞌi, “Aeꞌ ina aman buꞌuwai ma inaꞌ nefoꞌonegawis ipat aeꞌatai, owaꞌ. Inaꞌ nindaꞌibasef atif, bola anen boꞌona. Deiꞌ main, aeꞌape lafela anom soldia dembami mumafimaseꞌe maol. Eaꞌ ape ilifa anom soldiaaeꞌami imafiam. Igaꞌipa anona igaꞌi, ‘Inaꞌfoꞌo’, nameꞌe nafeꞌ. A igaꞌipa anona igaꞌi,‘Inaꞌ fiꞌi’, nameꞌe nafiꞌi. Eaꞌ igaꞌipa anambaagol akanai nandaꞌmemaoli igaꞌi, ‘Inaꞌ daꞌamaol inimba’, anan nameꞌe nandaꞌan. Inaꞌdembinai. Eaꞌ aowas inimba atiasi nemeꞌbasef ineꞌifi aꞌ nefeꞌ. Deiꞌ inaꞌ nindaꞌi atin,bola anen boꞌona.”*

    10 Eaꞌ Jisas nameꞌ basef ananifi okommalamafeꞌ naꞌipa amam nematawa hiasi

    * 7:22: Sam 6:8; Mt 10:33, 25:41; Mt 13:41-42; 2 Ti 2:19 * 7:28: Mk 1:22; Lu 4:32; Jo 7:46 * 8:3: Lev 14:1-32;Mt 9:30; Mk 7:36; Lu 17:14 * 8:4: Jo 4:47 * 8:8-9: Mt 15:28

  • Matyu 8:11 13 Matyu 8:27sagagiꞌma anini naꞌi, “Endilisi atis aeꞌ aꞌip-ipa! Soldia dembinai anamba anen inaipaꞌ Israelinai. Owaꞌ deiꞌ anen nahapifaaeꞌ. Owaꞌ anona aman Israelinai nohapifinaꞌambaea, owaꞌatin. Anen nikilaꞌ ipaꞌ Is-raela nagahapifi banagambel.* 11 Endilisiaeꞌ aꞌipa ipaꞌ Juda hipai, ipaꞌ ina aꞌ ukuppiꞌi ipaꞌ atipa pefeꞌ piwis anamba Godnagalaꞌambemagoma, owaꞌ. Amam ne-matawa hiasi daias sifiꞌi gani awin na-gatafima nowala nagasoꞌma, isimba sofeꞌsogawis anambai. A sofeꞌ suwis solomadembami bafapepa ipeꞌimi Juda, Abra-hami Aisak a Jekop, sope atifigin seaꞌgwaꞌaisi solomam.* 12 Apaꞌ ipaꞌ Juda hipaiowaꞌatin. God nandondomba anambaanen nagalaꞌambemagoma ma ipaꞌ pi-gawis, apaꞌ owaꞌatin. Anaf anen noga-loꞌma ipaꞌ niꞌipipa niꞌi pefeꞌwambel awam-bili owamb atona nagapoma. Eaꞌ pe-meꞌ akafimi luꞌwami pendaꞌ nalelef ipeꞌimitilili talalaꞌ pepe.”

    13 Eaꞌ Jisas naꞌipa soldia anamba dem-binai naꞌi, “Inaꞌ aꞌ foꞌo. Inaꞌ naꞌi aeꞌ laꞌi-fiwai ma egatopalopa aman anamba nan-daꞌmena maol ineꞌi nogataga boꞌona. Aeꞌandaꞌana boꞌona siꞌi inaꞌ nagahapifa aeꞌ.”

    Eaꞌ deiꞌ atef aman anamba amboꞌonawapani.*

    Jisas nandaꞌ Pita nandagiꞌmoꞌwi boꞌokw(Mk 1:29-31; Lu 4:38-39)

    14-15 Jisas nafeꞌ nawis nomon ipat Pitainati Pita nandagiꞌmoꞌwi awasiꞌw kwaꞌoh,alop akwaꞌupi nifip. Eaꞌ natoloꞌw nahapilalagol akwaꞌugili aowas inimba nakwahoꞌwnafeꞌ amboꞌokw. Eaꞌ kosafel kwape kwan-daꞌmana gwaꞌaisi anen.

    Amam nematawa hiasi aowas nandaꞌasiJisas nandaꞌas boꞌwes

    (Mk 1:32-34; Lu 4:40-41)16 Wambomota felefeleꞌ ma owamb esis

    sofaꞌai amam nematawa hiasi ambagofawami magapaisi sofaꞌas safiꞌmai Jisas.Eaꞌ naꞌipa ambagof awami mehip nato-fam mafaꞌ mafeꞌ. Anen nandaꞌ esis hiasiaowas nandaꞌasi boꞌwes.* 17 Anen nan-daꞌas boꞌwes wapani siꞌi fowaꞌ gani anonaprofet Aisaia nagaꞌiefi basef naꞌi, “Anenatona nofaꞌ aowas apeꞌinai natopalopapama mogape beꞌepa.”

    Anis epes saꞌi sigaila Jisasi(Lu 9:57-60)

    18 Jisas nati epes hiasi salutu salaꞌambe-mana, eaꞌ naꞌipa alipumi ananimi mon-dandombola mofaꞌ bot mogafeꞌ dumb am-bamba fisanamb. 19 Eaꞌ anona aman dem-binai nagawalipasa muꞌuli Godi aꞌ nafiꞌinaꞌipana naꞌi, “Dembinai tisa, aeꞌ aꞌi efeꞌelomena. Eaꞌ ofeꞌ atin anamba hiagomaina naꞌi negafeꞌma.”*

    20 Owaꞌ Jisas nagwamana naꞌipana naꞌi,“Nombagw alupugwi gwaꞌoh bologwalefitap apaꞌe wambel agwagumbili. Amigufwapani fufiaꞌ fagafeꞌ ilifi falaꞌ owah fapaohgani ilif, apaꞌ aeꞌ owaꞌatin. Aeꞌ ataga epenegefaꞌ alop epesi, wambel ake ma eꞌehegalo balaga aeꞌagai.”*

    21 Eaꞌ anona aman alipunai Jisasi nafiꞌinaꞌipana naꞌi, “Aeꞌ aꞌi ataꞌ epe imafi ahame,ataꞌ etopalopanamanogaꞌ iwananogapaniifiꞌi ilina.”

    22 Apaꞌ Jisas naꞌipana naꞌi, “Hapaimi,esis sagagaꞌi sondawago esis atis isimbasagagaꞌi. Apaꞌ inaꞌ owaꞌ, inaꞌ fiꞌi nila aeꞌ.”

    Jisas naꞌipa fufin luꞌwani aꞌ owaꞌatin(Mk 4:36-41; Lu 8:22-25)

    23 Jisas nalota anota bot naloma alipumiananimi mafeꞌ malomana mafeꞌ anembdumb luꞌwambi.* 24 Eaꞌ kwafalis atis fufinluꞌwani naluwi, embel mohafel mawis botnomon felefeleꞌma bot taꞌi togowala em-bel. Apaꞌ Jisas naꞌoh nalola bot. 25 Eaꞌalipumi ananimi mafeꞌ minimbalonamaꞌi-pana maꞌi, “Dembinai! Inaꞌ safel ne-topalopafa. Afaꞌ waꞌi ahigililafa owala em-bel!”*

    26 Eaꞌ naꞌipam naꞌi, “Deiꞌ maina ipaꞌombalmagahepa? Ipaꞌ ina pahapifi paꞌi aeꞌbanagewe, owaꞌatin.

    Eaꞌ nosafel naꞌipa fufin naloma embelnaꞌi, “Ipaꞌ eaꞌ beꞌ tol a betah.”

    Eaꞌ fufin nowala, embel ina ataꞌ lasialiꞌaꞌowaꞌ, betah hililiꞌ.

    27 Eaꞌ amom alipumi ananimi gogo-lalasom ombal maham kwapeteꞌam maꞌi,“Anen epen ami? Naꞌipa fufini embelsameꞌana sagahapifana?”

    Jisas natofa ambagof awami magapeamam biami amboꞌom

    (Mk 5:1-17; Lu 8:26-37)* 8:10: Sam 107:3; Lu 13:29 * 8:11: Mt 22:13, 25:30; Lu 13:28 * 8:13: 1 Ko 9:5 * 8:16: Ais 53:4 * 8:19:2 Ko 8:9 * 8:20: 1 Kin 19:20; Jo 5:25 * 8:23: Sam 4:8 * 8:25: Mt 14:31, 16:8; Sam 89:9

  • Matyu 8:28 14 Matyu 9:1328 Jisas nafeꞌ nataga anagon waꞌol

    dumb ambamba anep itap esis Gadarasagapoma. Eaꞌ anom amam biam ambagofawami magapaumi mafiꞌmai anen. Amommape wandelef sagawa sagagaꞌima mafiꞌi.Amom amamba epes awami magahasi.Eaꞌ esis amam nematawa hiasi ombalmahasa sogafeꞌ ufiaꞌw akwamba amommagapoma. Eaꞌ mofala Jisas mehipmaꞌi,* 29 “Inaꞌ God Nogamana. Inaꞌ naꞌinendaꞌ maina afaꞌ? Inaꞌ naꞌi neha afaꞌ?Nemaf afamba inaꞌ naꞌi negahafafi ina deiꞌafataga, ataꞌ owaꞌatin.”

    30 Eaꞌ anagof bogof hiagufi falutu faꞌgwaꞌaisi anota damota felefeleꞌ. 31 Eaꞌamom ambagof awami mahaliꞌ Jisas maꞌi,“Iꞌi inaꞌ negatofafama nesapaꞌafa ofeꞌuwisa bogof gwagwafumba.”

    32 Eaꞌ naꞌipagof naꞌi, “Ipaꞌ foꞌo!” Eaꞌmakwaha aman anamba mawisi mafeꞌmawisa bogof. Eaꞌ bogof agwafomba hi-agufi fasagih mafaꞌ mafeꞌ mehip mowalaawagoma tata aꞌmowalamala embel dumbafum hiꞌalam.

    33 Eaꞌ amommugumafiagufimafaꞌmafeꞌwambel luꞌwagoma maꞌipasa basef ifimbaamam nematawa hiasi maꞌipasa hiahaomamamba magatagama amam amamba bi-ami eaꞌ maꞌipasa bogof wapani afumhiꞌalam. 34 Eaꞌ epes hiasi wambel am-balembaisi safiꞌi sati Jisas sahaliꞌana saꞌi-pana dindinip saꞌi anen nokwaha itapapamba asasima aꞌ nefeꞌ anagon.

    9Jisas nandaꞌ anona aman lagufi boꞌwagah

    sondolaꞌanai amboꞌona(Mk 2:1-12; Lu 5:17-26)

    1 Esis sandaiwaꞌma Jisas eaꞌ nalota an-ota bot nafeꞌ dumb luꞌwambi fisanambeaꞌ nataga wambel ananimbili kofagama.*2 Eaꞌ anom amam mofaꞌai anona amanmafiꞌi. Lagufi boꞌwagah sagaꞌ sagailanaieaꞌ tol naꞌoh alahis. Nogota atambaJisas natolom nogawa amom mahapifanamaꞌi anen banagonai ma nogatopalopaaman anamba aowas nandaꞌanai boꞌona.Eaꞌ naꞌipa aman anamba naꞌi, “Inaꞌ epenaeꞌinai! Opaf ineꞌifi fondape awanef.Waf awafi inaꞌ nandaꞌafi aeꞌ akwahomenafhiꞌalaf okom maseꞌeaf.”

    3 Eaꞌ anom amam dembami magawali-pasamuꞌuli Godi ukup pandandaꞌ naꞌamba

    mandaꞌipama maꞌi, “Aman anamba Jisasnandaꞌ God findiwana naꞌipana awagon.”*

    4 Jisas nogawa nomonas isimbaiamamisi. Eaꞌ naꞌipamnaꞌi, “Deiꞌmaina ipaꞌukup pandandaꞌ awepa pagaꞌi naꞌamba?5Deiꞌ hiahaom maim ipaꞌ paꞌi ahifima aeꞌ?Aeꞌ banagiwai ma iꞌipa aowas nandaꞌanaiigaꞌi, ‘Aeꞌ ekwahomana waf awafi anennandaꞌafi okom mogaseꞌeaf ’ aꞌa iꞌipanaigaꞌi, ‘Nosafel nogafeꞌ.’ Basef ifimba manosafel nogafeꞌ ipaꞌ paꞌi amamba ahifimaaeꞌ.* 6Aeꞌ ataga epen egefaꞌ alop epesi, aꞌiipaꞌ pegawa aeꞌ laꞌifiwai ma ekwahomasawaf awafi hiafi amam nematawa sagapeitapi sandaꞌafi okom mogaseꞌeaf. Aeꞌaꞌi ihimbaꞌmepa aeꞌ laꞌifiwai ma endaꞌhiahaom amamba.”

    Eaꞌ naꞌipana naꞌi, “Inaꞌ safel saꞌma alahisineꞌisi foꞌo ipat ineꞌitai.”

    7 Eaꞌ anen nosafel nafeꞌ ipat anani-tai. 8 Eaꞌ amam nematawa hiasi satolonasosafel gogolalasis ombal mahas kwapeteꞌsogawa God natopalopa aman anamba na-soꞌana banagami luꞌwami. Naꞌamba esissasaꞌma agol Godi luꞌwagol.

    Jisas nofala Matyu nafeꞌ nailana(Mk 2:13-17; Lu 5:27-32)

    9 Eaꞌ Jisas nosafel nakwaha wambelambalemba nafoꞌo nati aeꞌ Matyu, andaꞌbasefa buk akwaꞌii. Aeꞌ ape ipat ataꞌemogofaꞌ takisa. Eaꞌ Jisas naꞌipi naꞌi, “Inaꞌfiꞌi nila aeꞌ.”

    Eaꞌ aeꞌ asafel ailana afeꞌ.10 Eaꞌ Jisas naloma alipufai ananifai

    wape ipat aeꞌatai waꞌ gwaꞌaisi atin, owaꞌamam hiami mandaꞌ waf awafii malomaanom hiami mogofaꞌ takisi mafiꞌi malo-mafa maꞌ gwaꞌaisi.* 11 Eaꞌ amom Farisidembami mati Jisas nape nalomafa waꞌgwaꞌaisi, mahaliꞌ alipumi ananimi maꞌi,“Deiꞌ maina anen dembinai tisa ipeꞌinainape naloma amom mogofaꞌ takisi mal-oma amam amamba mandaꞌ waf awafiimagaꞌ gwaꞌaisi atogon?”

    12 Owaꞌ Jisas nameꞌam naꞌipam naꞌi,“Isimba aowas akasi ina a safeꞌma dokta,owaꞌ. Esis buꞌwasi. Apaꞌ isimba aowasnandaꞌasi atis daoꞌ, safeꞌma dokta.* 13Anifbasef fagape buk Baibeli fagaꞌi naꞌambafaꞌi, God naꞌi, ‘Ipaꞌ ina peha mafis pesoꞌaeꞌ, owaꞌi. Apaꞌ ipaꞌ pindati anis amam

    * 8:28: Mk 1:24; Lu 4:34,41 * 9:1: Mt 4:13 * 9:3: Mt 12:25; Lu 9:47; Jo 2:25 * 9:5: Jo 17:2, 5:8 * 9:10:Lu 15:2, 19:7 * 9:12: Mt 12:7; Hos 6:6

  • Matyu 9:14 15 Matyu 9:31nematawa uwahipis a petopalopas daoꞌ, aꞌandeandeꞌ.’

    Apaꞌ ipaꞌ ina pegawa basef ifimbakofagefa, owaꞌ. Deiꞌ pefeꞌ pitalififpendegawef. Deiꞌ main, aeꞌ ina afiꞌi maegefala epes sandaꞌ waf buꞌwafii, owaꞌ. Aeꞌafiꞌi ma egefala epes isimba sandaꞌ wafawafii atis.”*

    Anif nimaguf esis sakwaha gwaꞌaisi sapedowaf

    (Mk 2:18-22; Lu 5:33-39)14 Jon aman anamba nagapisiꞌas em-

    beli, alipisi ananisi sameꞌ basef ananifisafiꞌi anamba Jisas nagapoma sahaliꞌananaꞌamba saꞌi, “Anif nimaguf afaꞌ walomaamom Farisi afaꞌ ukup pandandaꞌma anifbasef fowaꞌifi deiꞌ wakwaha gwaꞌaisi wapedowaf. Deiꞌ maina amom alipumi ineꞌimiowaꞌ mokwaha gwaꞌaisi siꞌi afaꞌa?”*

    15 Eaꞌ Jisas nagwamam naꞌi basefwaminif atin naꞌi, “Iꞌi anis sondaꞌ anisgwaꞌaisi luꞌwasi ma anis aman nemataꞌwbias sondasoꞌamai, ipaꞌ paꞌi esis alipisiatiasi aꞌ sondaiwaꞌma gwaꞌaisi afambaanen nagasoꞌ nemataꞌwi nape nagalomas?Owaꞌatin endilisi. Apaꞌ nemaf afambaanen nokwaha esis nogafeꞌ anagonlauguni daoꞌ, esis sololama gwaꞌaisi.”*

    16 Eaꞌ naꞌipasa anif basef waminif atinaluwaguf naꞌi, “Ina andeandeꞌma pegatopaꞌlowaf namifi pesambalef fegaloma aneflowaf apifi, owaꞌ. Naꞌamba atiasi lowafafamba namifi fendatagwah, fehapeꞌ apifibolotaf aꞌ notaga luꞌuna.”

    Eaꞌ naꞌi anif basef waminif atin wa-pani naꞌi, 17 “Embel wainimbel dambaim-beli apaꞌ ina mowalambel agwahup apinaimemeina siꞌi botol, owaꞌatin. Iꞌi anin nen-daꞌam naꞌamba, embel wain netef hian,nohapeꞌ agwahup anamba pepeꞌetana eaꞌwain koloꞌolam awasim hiꞌilam. Apaꞌ waindambaini mowalan agwahup dambaina,naꞌambai andeandeꞌ. Ma embel belomaagwahup sogape andeandeꞌ.”

    Jisas nandaꞌ nematawa biawa boꞌowa wa-pani

    (Mk 5:22-43; Lu 8:41-56)18 Jisas ataꞌ nape naꞌipas atin, owaꞌ

    anona aman dembinai esis Judai nafiꞌinindiwa nembawa notawa naꞌipana naꞌi,

    “Nogame aeꞌakwi aꞌ afuꞌw. Aeꞌ aꞌi inaꞌ ne-feꞌ newamona lagol ineꞌigili akoꞌwa amballopaoꞌw kogape namoꞌw.”

    19 Eaꞌ Jisas nosafel naloma alipumi ana-nimi mafeꞌ malomana. 20 Owaꞌ anoꞌwnemataꞌw kwafiꞌi alafuga Jisasi kwahapilalowaf ananifi daꞌmalififa. Aowas awasininandaꞌakwa kwape gamba atapiꞌw afagof12-pelaiguf.* 21 Eaꞌ akoꞌw okom mandan-daꞌ maꞌi, “Iꞌi aeꞌ egasa lagola lowaf ananifi,atiasi amboꞌowe.”

    22 Eaꞌ Jisas nandambema natoloꞌw naꞌi-paꞌw naꞌi, “Nogame aeꞌinai! Opaf ineꞌififope awanef. Inaꞌ eaꞌ nahapifa aeꞌ banagi-wai. Isimba atis deiꞌ andaꞌena boꞌwena.”

    23 Eaꞌ Jisas nafeꞌ ipat aman anambadembinai esis Judai nati anis amam ne-matawa sofapula batagwa nemataꞌw ak-wamba aiawaiꞌwi afuꞌwi. Eaꞌ epes hiasi saꞌigugul sapomaꞌw.* 24 Eaꞌ anen naꞌipas naꞌi,“Ipaꞌ siꞌamae! Akoꞌw ina kwagaꞌ dogw,owaꞌ. Kwaꞌoh atin.”

    Owaꞌ esis sandaꞌiafana. 25 A sohafelsawis andoꞌ eaꞌ, Jisas nikilaꞌas nawisnomon nahapila lagol akwaꞌugili nafelaꞌwkosafel amboꞌokw wapani. 26 Eaꞌbasef nemataꞌw akwambai aꞌ fafeꞌagonhiꞌalagon.*

    Jisas natopalopa amam biam naep paga-soꞌami

    27 Jisas nakwaha wambel ambalembanafeꞌ atin, nati amam biam naeppagasoꞌami magiꞌmana mofalana mehipnaꞌamba maꞌi, “Inaꞌ akunamana Deviti,niti afaꞌ uwahipifa.”

    28 Eaꞌ Jisas nafeꞌ nawis anota ipat nomonowaꞌ, amom amamba mafiꞌmai anen na-haliꞌam naꞌi, “Ipaꞌ pihapifa aeꞌ banagiwaima endaꞌepa boꞌwepa?”

    Eaꞌ amom maꞌi, “Ahoꞌ, Dembinai afaꞌi-nai.”*

    29 Eaꞌ nasa lagofa naep amamipi naꞌi,“Aeꞌ egawepa, ipaꞌ paꞌi aeꞌ laꞌifiwai.Naꞌamba aeꞌ endaꞌ naep ipeꞌipi amboꞌwepwapani pendahama pagahapifa aeꞌ.”*

    30 Eaꞌ deiꞌ naep amamipi amboꞌwep ma-tologon andeandeꞌ. Naꞌamba Jisas naꞌi-pam dindinip naꞌi, “Ipaꞌ ina pefeꞌ piꞌipaanis amam nematawa daiasa andaꞌepaboꞌwepa, owaꞌi.”

    31 Owaꞌ amom mafeꞌ mawalapa basefmaꞌipa amam nematawa hiasi maꞌi Jisas

    * 9:13: Lu 18:12 * 9:14: Jo 3:29 * 9:15: Jo 1:17 * 9:20: Mt 14:36 * 9:23: Jo 11:11 * 9:26: Mt20:29-34 * 9:28: Mt 8:13 * 9:29: Mt 8:4

  • Matyu 9:32 16 Matyu 10:12nandaꞌ naep amamupi boꞌwep. Eaꞌ basefifimba fafeꞌagon hiꞌalagon.

    Jisas natopalopa anona aman malogolgagasoꞌanai amboꞌona

    32 Amom amamba naep pagasoꞌamimafeꞌ eaꞌ, esis sofaꞌi anona aman malo-gol gagasoꞌanai. Anen ambal aunai nan-daꞌana, naꞌamba ina noga naꞌi basef, owaꞌ.Eaꞌ sofaꞌana nafiꞌmai Jisas.* 33 Jisas natofaambal anamba aunai. Naꞌamba deiꞌ amananamba aꞌ naꞌi andeandeꞌ. Eaꞌ amamnematawa hiasi sohafel gogolalasis saꞌinaꞌamba saꞌi, “Fowaꞌ apaꞌ Israel ina matianom hiahaom amambai, owaꞌatin.”*

    34 Apaꞌ anom Farisi dembami esis Ju-dai mambasoꞌmas maꞌi, “Anen natofa am-bagof awamima banagami ambalmamanaaunai.”*

    Jisas naꞌi uwahipigama amam nematawahiasi

    35Maol Jisas nandaꞌani nagape naꞌamba.Anen nosafel nafeꞌ walemb hiagoma naꞌi-pasa basef buꞌwafi Godi. Nafeꞌ nawisifagw esis Juda sandakolasugwi naꞌipasasogawis nomona maol Godi nope Dembi-nai nugumafias. Anen natopalopa amamnematawa hiasi aowas hiana haona nan-daꞌasi sataga boꞌwes wapani.* 36 Eaꞌ natiamam nematawa hiasi uwahipis. Esis dolasape ombal mahas kwapeteꞌ. Ina anonaaman nape numafias, owaꞌatin. Esis sapesiꞌi sipsip owaꞌ anin epen nugumafiapia.Eaꞌ nati esis uwahipis.* 37 Eaꞌ naꞌipa alipisiananisi anif basef waminif atin naꞌi, “Ipaꞌpiti aofah hiagahi gwaꞌaimi hiami aꞌ maofeaꞌ. Apaꞌ epes sandaꞌ maoli owaꞌ hiasa,kwasalaꞌwis. 38 Eaꞌ ipaꞌ pihaliꞌ dembinaikofagonama aofahi. Pihaliꞌana ma nogas-apaꞌi epes hiasi sofeꞌ sondaꞌ maola solagwaꞌaimi ananimi sogambeꞌam atifigin.”

    10Amom aposel 12-pelaim Jisasi agufuma

    amamba(Mk 3:13-19; Lu 6:12-16)

    1 Jisas nofalai alipumi ananimi 12-pelaim mafiꞌmai anen nasoꞌam agolluꞌwagili nowaꞌ banagama mogatofaambagof awami mondaꞌ hiasi aowas

    hiana haona nandaꞌasi boꞌwes.* 2 Amomamamba aposel 12-pelaim Jisasi, agufumaamamba. Nagaliꞌi Saimon agol waꞌagolPita, owamana ananinai Andru. Eaꞌ Jemsnogama Sebedi naloma owamana Jon,3 Filip naloma Bartolomyu, Tomas nalomaaeꞌ Matyu andaꞌ basef ifiꞌi egefaꞌasa takisi.A Jems Alfius nogamana, a Tadius, 4 eaꞌSaimon anen miniꞌap Seloti. Eaꞌ amananamba Judas nogawalapa Jisasa amomboumi ananimii.*

    Jisas nasoꞌama maol aposel ananimi 12-pelaim

    (Mk 6:7-13; Lu 9:1-5)5 Jisas nasapaꞌ amamamamba 12-pelaim

    mafeꞌ, nasoꞌama basef amom naꞌi, “Ipaꞌina pefeꞌma epes isimba owaꞌ sogogawaGodia, owaꞌ. Eaꞌ ina pefeꞌ piwis anem-bel wambel itap esis Samariaipi, owaꞌi.*6 Ipaꞌ pefeꞌ ma esis miniꞌap Israel sagapesiꞌi sipsip higilagalapi.* 7 Pefeꞌ pewalapabasef naꞌamba piꞌi, ‘Nemaf buꞌwafi ma ipaꞌpigawis nomonamaol Godi nopeDembinainugumafipa a fafiꞌi felefeleꞌ eaꞌ.’* 8 Ipaꞌpendaꞌ awasisi boꞌwes pesaꞌma sagagaꞌisope namis wapani, a pendaꞌ isimba aowasaunai nandaꞌ alop asasipi pagambuꞌwi so-taga boꞌwes. Eaꞌ petofa ambagof awamimagapaisi. Banagami Godi ipaꞌ pege-faꞌami, amamba ipaꞌ pefaꞌam dowaf inapatalom otamba, owaꞌatin. Eaꞌ naꞌambaatin ipaꞌ peseꞌasam dowaf esis ina so-taloma ipaꞌ, owaꞌatin.*

    9 “Ipaꞌ ina peloꞌ otamba goli silvamoloma kapa poket isalef ipeꞌisi, owaꞌi.*10 Ipaꞌ ina pefaꞌ roksaki siaogw biagwatogw, a su, moloma galahitagw pan-dahiꞌamonam pagafiꞌi, owaꞌ. Epes san-daꞌ maoli, andeandeꞌma sogofaꞌ gwaꞌaisiasasisi.

    11 “Iꞌi ipaꞌ pefeꞌ pigawis anambelwambel, ataꞌ petologon pegawagonandeandeꞌ. Aman wambel ambalembainaimamahonama fasinai nogaꞌi awima ipeꞌi,aꞌ pepe atapipa peloma anen atona a pefeꞌma afamba pekwaha wambel ambalembapegafeꞌ.*

    12 Afamba ipaꞌ pefeꞌ pigawis anota ipat,piꞌipa esis amam nematawa sagape ipat

    * 9:32: Mk 2:12 * 9:33: Mt 12:24; Mk 3:22; Lu 11:15 * 9:34: Mt 4:23; Mk 1:39 * 9:35: Mt 14:14; Nam27:17; 1 Kin 22:17; Esi 34:5 * 9:36: Sek 10:2; Mk 6:34; Lu 10:2 * 10:1: Mk 6:7; Lu 9:1 * 10:4: Ap 13:46* 10:5: Jer 50:6; Mt 15:24 * 10:6: Mt 3:2, 4:17; Lu 10:9,11 * 10:7: Ap 20:33 * 10:8: Lu 10:4 * 10:9:Nam 18:31; Lu 10:7; 1 Ko 9:14; 1 Ti 5:18 * 10:11: Lu 10:5-6

  • Matyu 10:13 17 Matyu 10:28

    atambai piꞌi, ‘Ipaꞌ pepe opalef awanelef.’13 Iꞌi anis ipat atambaisi fasisi sondaꞌmepawaf sogaꞌi ahoꞌma ipeꞌma, atiasi basefipeꞌifi opalef awanelefafi fepomas. Apaꞌiꞌi owaꞌ, hapaimi, basef ifimba buꞌwafi fi-tanimamai fepemepa atapif.* 14 Iꞌi aninepen nindaiwaꞌma negaseꞌepa nembelanefaꞌepa pefeꞌ pigawis ipat ananitai manindaiwaꞌ ma negameꞌ basef ipeꞌifia, daoꞌpesafel pekwaha ipat taun inimba pindi-laꞌma usas itap pagail boꞌwagah ipeꞌigahi,ma esis sitilipa sogogawa waf awafi asasifikofagema asasimi atom.*

    15 Aeꞌ aꞌipipa endilisi, nemaf afambaluꞌwafi anaf God nogawaloga epesafi,niti esis fowaꞌ sagape Sodomi Gomorauwahipis kwasakwasala. Apaꞌ epes isimbawambel ambalembaisi ina niti uwahipis,owaꞌ. Akafimi luꞌwami awami endilisiianaf aꞌ motagamas.”*

    Jisas naꞌipasa nimanimi atiasi mogataga16 Eaꞌ Jisas naꞌipam wapani naꞌi, “Ipaꞌ

    pemeꞌ, aeꞌ esapaꞌepa pefeꞌ siꞌi anom sip-sip pefeꞌ laꞌafena nombagw wandafugwialupugwi. Naꞌamba ipaꞌ ukup pendan-daꞌ andeandeꞌ pefeꞌ pila gawa siꞌi uguffagafeꞌ. Eaꞌ pigiꞌma waf buꞌwafi siꞌi analamil maꞌunai, ipaꞌ ina ukup pepe awepapendaꞌ waf awafi, owaꞌ.* 17 Ipaꞌ solawaipaandeandeꞌma anom amam. Amom atiasiaꞌ mondaꞌmepa kota amom dembami Judaeaꞌ mehepa nomon ifagw esis Juda san-dakolasugwi.* 18Amommogawa ipaꞌ ukuppagapoma basef aeꞌafi eaꞌ miꞌi mondai-waꞌmepa, eaꞌ mofaꞌepa pefeꞌ pilutu no-gohnaep kingi gavman dembami ma pe-gawalapa basef aeꞌafi buꞌwafi ma amommoloma esis amam nematawa sogolalamaGodi pigaꞌipasef. 19 Esis atiasi sowalapepama kot, ipaꞌ ina aꞌ ombal mehepa aꞌowaꞌpiꞌi, ‘Apaꞌ atiasi mogwa basef miꞌif miꞌi-mama?’ Owaꞌi. Atiasi nogota atambaatota God nihimbaꞌmepa basef maif ipaꞌpewalapef pigaꞌiefi.* 20 Ifimba ina ipaꞌatipa piꞌif, owaꞌatin. Spirit Ambal buꞌu-nai Godi atona nowalapa basefa malogofipeꞌigufi.*

    21 “Nemaf afamba atiasi esis atis sahinowan sondandaꞌma kot sohas sogaꞌ. Eaꞌ

    ahapas sondaꞌam naꞌamba atina esis no-gaopas asasisi. Eaꞌ batawisas wapani son-daꞌ kotima mamasas asasisi anis sohassogaꞌ.* 22 Atiasi epes hiasi walemb hi-agomanelelembnumbutima ipaꞌ kwapeteꞌendilisi. Esis sati ipaꞌ pagaila basef aeꞌafii,naꞌamba deiꞌ sahepa. Apaꞌ epen ami ni-hapifi banagen nilutuma negatagama ne-maf akutaifii, inimba atiasi God nuwambi-lan nokwahoman waf awafi ananifi nitan-imai nepe andeandeꞌ.* 23 Iꞌi esis sagapeanin tauni sondaꞌ waf awafima ipaꞌ ma,pefaꞌ pefeꞌ anambel wambel daiambel.Aeꞌ aꞌipipa endilisi, aeꞌ ataga epen egefaꞌalop epesi. Ipaꞌ ina atiasi pendaꞌ maolaeꞌani hiꞌilana walemb ambalemba Israelihiagoma, ataꞌ owaꞌ, ipaꞌ a piti aeꞌ igafiꞌi.*

    24 “Epes sandaꞌ skul atini ina sapedambes sikilaꞌ tisa asasinai, owaꞌ. Eaꞌ epeninimba agol akani nandaꞌmaol dowafianinina nape ilifa dembinai ananinai, owaꞌ.*25Apaꞌ iꞌi esis sandaꞌ skuli sogape naꞌambaatin siꞌi aeꞌ tisa asasiwai, esis aꞌ ukup pen-degawa andeandeꞌ piꞌi, ‘Andeandeꞌma afaꞌogameꞌ akafimi siꞌi tisa afaꞌinai.’ Apaꞌ iꞌianin epen agol akani nandaꞌ maol dowafinegape siꞌi dembinai ananinai, isimba wa-pani daoꞌ aꞌ andeandeꞌma negameꞌ akafimisiꞌi dembinai ananinai. Aeꞌ dembiwaiahamepa ma wambota aeꞌatai esis saꞌibasef awafi ma agol aeꞌagili saꞌi aeꞌ Belse-bul. Anaf esis siꞌipipa sondaꞌmepa agofawogufi endilisi fikilaꞌ agol Belsebul san-daꞌmeagol aeꞌi.*

    Epes aꞌ ombal mondahasa God atona(Lu 12:2-7)

    26 “Eaꞌ ipaꞌ ina ombalmehepama amom,owaꞌi. Hiahaom mape mandambahiꞌi anafmotaga alihigima hiasi sotolom sogawam.Hiahaom hiami ataꞌ sambahoꞌwam maga-ꞌihi, anaf aꞌ motaga mondawalap, hiasi so-gawam. 27Basef ifimba aeꞌ ambaheꞌef akotagaꞌipa ipaꞌ atipafi, ifimba pewalapef piꞌifalip. Eaꞌ basef pagameꞌef saꞌombel hiki-hikaꞌ aligah atogahi, ifimba pelota petomaifagw ilif pewalapef piꞌifa amamnematawasogameꞌef.* 28 Ipaꞌ owaꞌi ombal mehep-ama esis sogahepa alop atop pogagaꞌia,apaꞌ esis ina atiasi laꞌifis sogaha nomonasi

    * 10:13: Lu 10:10-12; Ap 13:51, 18:6 * 10:14: Mt 11:24; Ju 7 * 10:15: Lu 10:3; Jo 10:12; Ap 20:29; Ro 16:19* 10:16: Mk 13:9-11; Lu 12:11-12; Lu 21:12-15 * 10:17: Ap 25:23, 27:24 * 10:19: Jo 14:26; 1 Ko 2:4 * 10:20:Mai 7:6; Mt 10:35; Mk 13:12; Lu 21:16 * 10:21: Mt 24:9,13; Mk 13:13; Lu 21:17; Jo 15:18-21 * 10:22: Mt 16:28* 10:23: Lu 6:40; Jo 13:16, 15:20 * 10:24: Mt 9:34, 12:24; Mk 3:22; Lu 11:15 * 10:25: Mk 4:22; Lu 8:17* 10:27: Je 4:12

  • Matyu 10:29 18 Matyu 11:3ambagof ipeꞌisi, owaꞌatin. Apaꞌ ipaꞌ ombalmondahepama aman anamba laꞌifinai manogaha ipaꞌ alop siꞌip pogaloma nomonasiambagof ipeꞌisi ma wambel awambili hel.

    29 “Ipaꞌ pegawa epes satala amiguf biassaꞌusi ma moni otam waꞌani atitin. Apaꞌahamepa ipeꞌinai ina natiti anin amil atitinniwai dowaf, owaꞌatin. Numafiagof ande-andeꞌ. 30 Eaꞌ anen aꞌ niamba awif fagalobalagah ipeꞌigahi dondoꞌ hiꞌalef.* 31 Eaꞌipaꞌ owaꞌi ombal mehepaea. Anen okommapoma ipaꞌ apikilaꞌ amiguf hiagufi ag-wafomba saꞌugufi.”

    Waf apaꞌ mogawalapa agol Jisasi alihigil(Lu 12:8-9)

    32 Eaꞌ Jisas naꞌipas naꞌi, “Epen aminewalapa agol aeꞌagili ma amam ne-matawa hiasi, anaf aeꞌ wapani ewalapaagol epen inimbai ma naep ahame Godigani heven.* 33 Apaꞌ epen ami newaꞌealafuga nindaiwaꞌme ma owaꞌ newalapeniꞌipas naep epesia, naꞌamba atin anaf aeꞌwapani eseꞌana alafuga epen inimba manaep ahame Godi gani heven.”

    Jisas nafiꞌi ma nondaꞌ wandaf fegatagama apaꞌ

    (Lu 12:51-53, 14:26-27)34 Jisas naꞌi anif basef waminif atina

    wandaf naꞌi, “Ipaꞌ ina piꞌi aeꞌ afiꞌi itap apaꞌema egakolasa ipaꞌ pegape opalef awanelefaatiasi wandaf lopaꞌ gugul owaꞌatin, owaꞌ.Aeꞌ ifaꞌi bainat hikalinai aꞌ ifiꞌi ma atiasianis epes sosafel sopaꞌ sogaloma anis.*35 Aeꞌ afiꞌi ma endaꞌ waf afamba lopaꞌgugulifi fegataga, siꞌi basef faꞌias fagaꞌi,

    ‘Anaf anona aman noloma ahamanaananinai mondatopaꞌ biafim, eaꞌ anoꞌwnemataꞌw koloma maꞌmaꞌw ondatopaꞌ bi-afiwa, eaꞌ mefiꞌmaꞌw akwoꞌukwi kolomamaꞌmaꞌw kwandagiꞌmoꞌwi ondatopaꞌ bi-afiwa. 36 Eaꞌ esis sagape ipat atotai esiswambota aman anambai atiasi sondawalsotaga bousi.’*

    37 “Epen ami okom magamagailaahamani maꞌman ananisi atisi ma owaꞌokom mimila aeꞌa, epen inimba ina aꞌnetaga alipini aeꞌani endilisi, owaꞌatin.Eaꞌ epes amam nematawa ami nomonasasasisi asohafel sisila awasi asasisi aꞌowaꞌ,ma owaꞌ nomonas sisila aeꞌa, isimba inaasotaga alipisi aeꞌasi endilisi, owaꞌatin.*

    38 Aeꞌ efaꞌ akafimi andaꞌ maol Godi seheegaꞌ lawag usiꞌigai tiꞌwanaegai. Epen amiowaꞌ nendaꞌas naꞌamba atin siꞌi aeꞌa manigailima, epen inimba ina laꞌifin netagaalipini aeꞌani, owaꞌatin. 39 Epen ami okommopoma ambal ananili atol niꞌi nihapilaltatalaꞌil nendaꞌ maol nelaꞌambema ambalananili, anaf ambal ananili higililal. Apaꞌepen okom mopoma aeꞌ ma nesambalaambal ananili itap apaꞌe, anaf Godnowambilai ambal ananili nitanimai nepeandeandeꞌ lifilafi.”*

    Jisas naꞌipa epes ananisi ma anaf sogofaꞌhiahaom fasimi

    (Mk 9:41)40 “Epen ami neseꞌepa nembela nigaꞌi

    ipaꞌ aeꞌipai, anin aꞌ naseꞌe nembel aeꞌwapani. Eaꞌ epen inimba nagaseꞌe nem-bela aeꞌi, anin nasoꞌana nembel God nas-apaꞌe agafiꞌii. 41 Epen ami niti anonaaman profeta nigaꞌi, ‘Aman anamba pro-fet nandaꞌ maol Godii. Aeꞌ eseꞌana opafendatopalopana.’ Epen inimba anaf aꞌnefaꞌ hiahaom buꞌwami siꞌi profet anambanogofaꞌami. Eaꞌ epen ami niti anonaaman fasinai nifiꞌi ma anin niꞌi, ‘Aeꞌ aꞌianen aman fasinai. Eaꞌ etopalopana es-eꞌana opaf.’ Epen inimba bola nefaꞌ hi-ahaom fasimi siꞌi aman anamba fasinainogofaꞌami.* 42 Iꞌi epen ami niti anisepes falafisi wafisi aꞌa agufisi ma anin ni-tilis okom mimila epes isimba Jisasi, ne-topalopas neseꞌasa embelmais. Aeꞌ aꞌipipaendilisi, anaf epen inimba nefaꞌ hiahaomananimi fasimi ina higililam, owaꞌatin.”

    11Jon nasapaꞌ alipumi magaila basef anani-

    fii mafeꞌma Jisas(Lu 7:18-35)

    1 Jisas naꞌipama basef ifimba alipumiananimi ma hiꞌalef, nosafel nakwahawambel ambalemba nafeꞌ taun walembhielimbi itap luꞌupa Galili nawalipa amamnematawa hiasi naꞌipasa basef Godi.*2 Jon nagapisiꞌas embeli nape nandaꞌkalabus, eaꞌ nameꞌ basefa maol hiani Kraisnandaꞌani. Eaꞌ deiꞌ Jon nasapaꞌ anomalipumi ananimi mafeꞌma Krais.* 3 Eaꞌmahaliꞌana maꞌi, “Inaꞌ aman maꞌwina aꞌ

    * 10:30: Mt 6:26, 12:12 * 10:32: Mk 8:38; Lu 9:26; 2 Ti 2:12 * 10:34: Mai 7:6 * 10:36: Diu 33:9 * 10:37:Mt 16:24-25; Mk 8:34-35; Lu 9:23-24; Lu 17:33; Jo 12:25 * 10:39: Mk 9:37; Lu 10:16; Jo 13:20 * 10:41: Mt 25:40* 11:1: Mt 14:3 * 11:2: Mal 3:1

  • Matyu 11:4 19 Matyu 11:21nafiꞌi, eaꞌ aꞌa ataꞌ mope mohafa anonadaiana?”

    4 Eaꞌ Jisas nagwamama basef naꞌi, “Ipaꞌpitanimapefeꞌ piꞌipa Jonahiahawes isimbadeiꞌ patilis pagameꞌasi.* 5 Isimba naep pa-gasoꞌasi asati wapani, boꞌwagah awamisiasafeꞌ andeandeꞌ, aowas aunai nandaꞌalop asasipi pagambuꞌwi amboꞌwes, ali-gah hagasoꞌasi eaꞌ sameꞌ basef andean-deꞌ, sagagaꞌi sotanima sosafel wapani, akwahusi sameꞌ basef buꞌwafi Godi.* 6 Epesmamahisa ukup atifip sagahapifai, isimbaasonahas andeandeꞌ.”*

    7 Eaꞌ alipumi amamba Joni mafeꞌ atin,Jisas naꞌipa esis amam nematawa maJon naꞌi, “Fowaꞌ ipaꞌ pafeꞌ anep itapfataupigima wafigima, pafeꞌ pati main?Pafeꞌma pagati anona aman pupulinaisiꞌi anota elifita fufin naolata tagalimbi?Owaꞌatin. 8 Aꞌa pafeꞌ pati main? Pafeꞌpati anona aman nagala klos fasimi atu-mii? Owaꞌatin. Epes isimba sandaꞌ luwagufmaim fasimi atumi esis sape ifagw kingdembamii atogw.* 9 Apaꞌ ipaꞌ deiꞌ pafeꞌpati main? Pafeꞌ pati anona aman profet?Aeꞌ aꞌipipa, anen profet dembinai nikilaꞌprofet hiami hiꞌalam.* 10 Aman anambaeaꞌ maꞌuna anen atona siꞌi basef fagapeBaibeli naꞌiasa God fowaꞌ naꞌipa Jisas na-gaꞌi,‘Pemeꞌ, anaf aeꞌ esapaꞌ anona aman

    nogawalipasa basef aeꞌafii niliꞌnofeꞌma inaꞌ. Eaꞌ nondondombaufiaꞌw ineꞌikwi.’

    11 “Aeꞌ aꞌipipa endilisi. Aman anambaJon nagapisiꞌas embeli aꞌ nikilaꞌ amam hi-ami hiꞌalam magataga itap apaꞌi. Apaꞌepen ami deiꞌ nigawis nomona maol Godinope Dembinai nugumafian, inimba dem-beni nikilaꞌ Jon. Iꞌi epen inimba saꞌusaꞌunima wambota Godi, anin wapani deiꞌ napedamben nikilaꞌana.* 12 Nogota atambafowaꞌ Jon nagapisiꞌas embeli eaꞌ tafiꞌitogotambel deiꞌ, anom amam banagamimaꞌi mohambombaga waf epes sogawisnomona maol Godi nope Dembinai nugu-mafias. Apaꞌ anom amamdindinapimi deiꞌmawis mape nomona maol inimba atapimmahapilan tatalaꞌina anen nogape Dem-binai ma amom. 13 Amom magawalipasa

    basefa muꞌuli Godi faloma basef amomprofeti mawalipasef mape mafiꞌi metam-bel nogota Jon nagatagatai.* 14 Apaꞌ iꞌiipaꞌ piꞌi ahoꞌma pigahapifa basef amami-fima, deiꞌ pegawa Jon anen siꞌi Elaija, amananamba fowaꞌ amom profet maꞌi nogafiꞌii.15 Ipaꞌ epes ami aligah hagagalipai, pemeꞌbasef ifimba andeandeꞌ.

    16 “Atiasi aeꞌ indilaꞌwaifa ipaꞌ amam ne-matawa deiꞌ pagape itapi ataipai iꞌimama?Ipaꞌ pape siꞌi awasi sandakolas sagapomasofala anis awasi daias sagaꞌi,17 ‘Apaꞌ mandagala mufapula batagwa ipaꞌ,

    apaꞌ ipaꞌ ina palemb. Apaꞌ mandaꞌawalef siꞌi sagatala fawiagof malefmindiwagef, apaꞌ ipaꞌ owaꞌ pelefa.’

    Ipaꞌ epes deiꞌ pagape itapi pandaꞌduꞌwanigai siꞌi awasi isimba owaꞌ sealembselef sigindiwagefia.* 18Aman anamba Jonnagapisiꞌas embeli nafiꞌi ina naꞌ gwaꞌaisiiembel wainimbel, owaꞌatin. Eaꞌ paꞌi ambalaunai napaona.* 19 Aeꞌ ataga epen egefaꞌalop epesi afiꞌi aꞌ gwaꞌaisi saloma embelwain, eaꞌ patolowe paꞌi, ‘Piti aman anambanagaꞌ waliꞌita hiatai nagaꞌ embel wainhiani endilisii. Anen alipunai ma amommogofaꞌ takisi magambasoꞌmasi malomaamammandaꞌ waf awafii.’

    Apaꞌ epes ami sigaila gawa fasini Godisondaꞌ waf buꞌwafi, isimba atis deiꞌ hiasisaꞌi, ‘Gawa inimba buꞌwani.’ ”

    Jisas naꞌi analemb walemb uwahipis, esisina sambema nelelemba God, owaꞌatin

    (Lu 10:13-15)20 Analemb walemb luꞌwalimbi taun

    fowaꞌ Jisas nandaꞌ hiahaom banagami esissatolom sogawam apaꞌ esis ina sambemanelelemba God, owaꞌatin. Eaꞌ deiꞌ Jisasnandaꞌ megahahas.* 21 Eaꞌ naꞌipas naꞌi,“Aeꞌ ati ipaꞌ Korasinipai paloma Betsaidauwahipipa aꞌowaꞌ. Nimanimi akafimiluꞌwami atiasi aꞌ motagamepa. Epesisimba fowaꞌ gani sandaꞌ waf awafii sagapewalemb ambalemba bialemb Tairi Saidonina sati anom hiahaommaol banagami siꞌideiꞌ andaꞌam walemb ipeꞌilimbi, owaꞌ. Iꞌisotolumai, sowahoꞌ begah pepeꞌagatamisiꞌi luwaguf tol sope nif agambeh. Amasigihimbaꞌma anis epes esis eaꞌ sambemanelelemb endilisi safeꞌma God. Owaꞌ,

    * 11:4: Ais 35:5-6; Ais 61:1 * 11:5: Mt 13:57, 26:31 * 11:6: Mt 3:5 * 11:8: Lu 1:76 * 11:9: Mal 3:1;Mk 1:2; Jo 3:28 * 11:11: Lu 16:16 * 11:13: Mal 4:5; Mt 17:10-13; Mk 9:11-13 * 11:17: Mt 3:4 * 11:18:Mt 9:14 * 11:20: Jna 3:6 * 11:21: Ais 23; Esi 26:1–28:26; Joe 3:4-8; Emo 1:9-10; Sek 9:2-4

  • Matyu 11:22 20 Matyu 12:8owaꞌatin.* 22 Endilisi aeꞌ aꞌipipa. AnafGod nogawaloga esis amom nematawa hi-asi, afamba nimanimi Tairi soloma Saidoniamamba ina luꞌum aꞌowaꞌ siꞌi nimanimiamamba anaf mogatagama ipeꞌi, owaꞌatin.Anaf anen niti uwahipis, apaꞌ ipaꞌ owaꞌ.*23 Eaꞌ ipaꞌ Kaperneam, anaf esis sosaꞌmaagof ipeꞌigufi folota ilif? Owaꞌatin. AnafGod nokwahipa pefeꞌ wambel awambilihel. Iꞌi fowaꞌ gani anona aman non-daꞌ anom banagami wambel ambalembaSodom siꞌi andaꞌam wambel ipeꞌimbil-iai, epes isimba Sodom ina sogaꞌ ma nifluꞌwami, owaꞌatin. Deiꞌ bafasas akusasasasisi sope namis. Owaꞌ, owaꞌatin.*24 Deiꞌ aeꞌ aꞌipipa, nemaf afamba luꞌwafiGod nogawaloga epesafi, niti fowaꞌ sagapeSodomi uwahipis kwasakwasala. Apaꞌanen ina niti uwahipipa, owaꞌ. Anaf pefaꞌakafimi luꞌwami awami endilisi.”*

    Jisas naꞌi, “Ipaꞌ pifiꞌmai aeꞌ pepoma no-maꞌw.”

    (Lu 10:21-22)25 Nemaf afamba Jisas naꞌias naꞌamba

    naꞌi, “O ahame, inaꞌ dembinaima ilifi itapi.Inaꞌ nambahoꞌ hiahaom amamba ma esisepes gawaisi sogofaꞌ gawa luꞌwanii, eaꞌnambemam nihimbaꞌmasam epes isimbagawa akasi falafisi. 26Ahoꞌ ahame okom in-eꞌimi magaꞌi eaꞌ amamba atom.* 27Ahameaeꞌanai nandaꞌ hiahaom hiami hiꞌalammape lagol aeꞌagili. Ina anin epen ne-gawa aeꞌ Nogamana Godi, owaꞌatin. Anenatona nogawe. Eaꞌ owaꞌ anin epen ne-gawa ahamea, owaꞌatin. Aeꞌ Nogamanaananiwai atowe egawana. Epes isimbamamahisa igihimbaꞌmasa ahamai, isimbawapani esis atis sogawana.*

    28 “Ipaꞌ epes pandaꞌ maol numaꞌwiniinomaꞌw kwagahipai ma pegelaoma ufiaꞌwbuꞌwakwi kwagafeꞌma Godi, ipaꞌ hipai pi-fiꞌmai aeꞌ, endaꞌepa pegapoma nomaꞌw.*29 Pemeꞌ basef aeꞌafi pigiꞌmif pandaꞌ wafaeꞌafi. Waf afamba siꞌi anoga lawag aeꞌaseꞌepaga pegewandefaga ikaguf ipeꞌifii.Ipaꞌ pendefaꞌ gawa aeꞌani ma pegegawaaeꞌ. Deiꞌ main? Aeꞌ andaꞌ waf saꞌumbilifima epesi, aeꞌ ina agasaꞌma agol aeꞌagiliatogila okom aeꞌami, owaꞌ. Ipaꞌ pifiꞌmai

    aeꞌ ma atiasi pegapoma nomaꞌwa ambagofipeꞌigufi.* 30Deiꞌ main? Maol aeꞌ eseꞌepanpegefaꞌani, inimba ina hiahaomnimanimi,owaꞌatin. Maol inimba fasini endilisi manegatopalopa ipaꞌ epes hipai.”

    12Jisas atona dembinai ma nemaf afamba

    sagapoma nomaꞌwafi sabat(Mk 2:23-28; Lu 6:1-5)

    1 Aꞌi owaꞌ anef nemaf Juda sagapomanomaꞌwafi sabat, Jisas nafeꞌ anagon owaꞌ,nataga anof aof sagawa witafi aꞌ nawis. Eaꞌalipumi ananimi mafeꞌ malomana nolom-aham mosaga anom wit magaufi maꞌam.*2 Owaꞌ amom Farisi mati waf afambaialipumi Jisasi mandaꞌafi eaꞌ mahaliꞌanamaꞌi, “Inaꞌ niti waf afamba alipumi in-eꞌimi mandaꞌafi. Amom ina mondaꞌamnaꞌamba ma nemaf afaꞌe sabat magapomanomaꞌwafi, owaꞌi. Deiꞌ maina amom man-daꞌam naꞌamba?”*

    3 Eaꞌ Jisas nagwamamnaꞌipamnaꞌi, “Ipaꞌpegawabasef ifimba eaꞌmawaf fowaꞌ dem-binai king Devit nandaꞌafi. Afamba Devitnaloma alipumi ananimi nolomagaham*4 anen nawis ipat luꞌunai Godi nomon naꞌbret atamba amom pris mondolali maga-soꞌ Godatai. Eaꞌ anen naꞌata nasoꞌ alipumiananimi wapani maꞌata atin. Apaꞌ muꞌuliapeꞌini naꞌi amom eaꞌ pris atom meaꞌata.Owaꞌ anen ina naila muꞌuli inimba, owaꞌ.*5 Ipaꞌ patalifa basef ifimba fagape bukmuꞌuliꞌwi Godi eaꞌ ma amom pris man-daꞌ maol ipat luꞌunai Godi nomon. Basefifimba ma nemaf sagapoma nomaꞌwafiamom ina magiꞌmif, owaꞌ. Mumbisi-laꞌef. Apaꞌ amom ina mandaꞌ waf awafi,owaꞌatin.* 6 Aeꞌ deiꞌ aꞌipipa, anin ependeiꞌ nagape naꞌai anin aꞌ nikilaꞌ ipat luꞌunaiGodi.* 7 Basef fagail buk Ba


Recommended