Aa en Hunze Aalburg Aalsmeer Aalten Abcoude Achtkarspelen Alblasserdam Albrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam Andijk Anna Paulowna Apeldoorn Appingedam Arnhem Assen Asten Baarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH Bergen op Zoom Berkelland Bernheze Bernisse Best Beuningen Beverwijk Binnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel DeBilt De Marne De Ronde Venen De Wolden Delft Delfzijl Den Haag Den Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechter-land Drimmelen Dronten Druten Duiven Echt-Susteren Edam-Volendam Ede Eemnes Eemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘n-Sleat Geertruidenberg Geldermalsen Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen Grootegast Gulpen-Wittem Haaksbergen Haaren Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen Hattem Heemskerk Heemstede Heerde Heerenveen Heerhugowaard Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Koggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp Leidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderban-ken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Roosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen Steen-wijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa en Hunze Aalburg Aalsmeer Aalten Abcoude Achtkarspelen Alblasserdam Albrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam Andijk Anna Paulowna Apeldoorn Appingedam Arnhem Assen Asten Baarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH Bergen op Zoom Berkelland Bernheze Bernisse Best Beuningen Beverwijk Binnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel DeBilt De Marne De Ronde Venen De Wolden Delft Delfzijl Den Haag Den Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen Dronten Druten Duiven Echt-Susteren Edam-Volendam Ede Eemnes Eemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘n-Sleat Geertruidenberg Geldermalsen Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen Grootegast Gulpen-Wittem Haaksbergen Haaren Haarlem Haarlemmer-liede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen Hattem Heemskerk Heemstede Heerde Heerenveen Heerhugowaard Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Koggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp Leidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijker-hout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Roosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpen-zeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen Steenwijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werken-dam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woens-drecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle

Sint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren SoSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Sowijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan wijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enZeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBinnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Binnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronHelder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nGennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen liede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen Hatteliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen HatteHeerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoHoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel Maa

Maasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMaasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMillingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Millingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot OisNijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela ken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Roosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScRoosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren SoSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Sowijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan wijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enZeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBinnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Binnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronHelder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nGennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen liede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen Hatteliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen HatteHeerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoHoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk NoordwijkerNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost Gelhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost GelOpsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond RoRenkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Ro

Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Koggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland LareKoggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland LareLeidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Leidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMaasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMillingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Millingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot OisNijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela ken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Roosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScRoosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren SoSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Sowijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan wijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enZeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBinnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Binnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronHelder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nGennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen liede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen Hatteliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen HatteHeerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoHoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk NoordwijkerNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost Gelhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost GelOpsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond RoRenkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Rozeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-zeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen StSlochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen StTholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp WerkenVelsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werken

Gaasterl‘n-Sleat Geertruidenberg Geldermalsen Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes GoGaasterl‘n-Sleat Geertruidenberg Geldermalsen Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes GoGroningen Grootegast Gulpen-Wittem Haaksbergen Haaren Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge HardenbGroningen Grootegast Gulpen-Wittem Haaksbergen Haaren Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge HardenbHarlingen Hattem Heemskerk Heemstede Heerde Heerenveen Heerhugowaard Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis HelHarlingen Hattem Heemskerk Heemstede Heerde Heerenveen Heerhugowaard Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis HelHeuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Koggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland LareKoggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland LareLeidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Leidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMaasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMillingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Millingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot OisNijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela ken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Roosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScRoosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren SoSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Sowijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan wijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enZeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBinnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Binnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronHelder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nGennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen liede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen Hatteliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen HatteHeerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoHoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk NoordwijkerNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost Gelhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost GelOpsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond RoRenkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Rozeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-zeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen StSlochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen StTholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp WerkenVelsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn drecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn

Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel CastrBoxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel CastrDantumadeel DeBilt De Marne De Ronde Venen De Wolden Delft Delfzijl Den Haag Den Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht DrechterDantumadeel DeBilt De Marne De Ronde Venen De Wolden Delft Delfzijl Den Haag Den Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen Dronten Druten Duiven Echt-Susteren Edam-Volendam Ede Eemnes Eemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel land Drimmelen Dronten Druten Duiven Echt-Susteren Edam-Volendam Ede Eemnes Eemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘n-Sleat Geertruidenberg Geldermalsen Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes GoGaasterl‘n-Sleat Geertruidenberg Geldermalsen Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes GoGroningen Grootegast Gulpen-Wittem Haaksbergen Haaren Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge HardenbGroningen Grootegast Gulpen-Wittem Haaksbergen Haaren Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge HardenbHarlingen Hattem Heemskerk Heemstede Heerde Heerenveen Heerhugowaard Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis HelHarlingen Hattem Heemskerk Heemstede Heerde Heerenveen Heerhugowaard Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis HelHeuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade Koggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland LareKoggenland Kollumerland c.a. Korendijk Krimpen aan den IJssel Laarbeek Landerd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland LareLeidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Leidschendam-Voorburg Lelystad Lemsterland Leudal Leusden Liesveld Lingewaal Lingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMaasdriel Maasgouw Maassluis Maastricht Margraten Marum Medemblik Meerssen Menaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg MiddelhaMillingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Millingen aan de Rijn Moerdijk Montferland Montfoort Mook en Middelaar Muiden Naarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot OisNijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela ken Oost Gelre Oosterhout Oostflakkee Ooststellingwerf Oostzaan Opmeer Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Roosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScRoosendaal Rotterdam Rozendaal Rucphen Schagen Schermer Scherpenzeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven ScSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren SoSint-Michielsgestel Sint-Oedenrode Sittard-Geleen Skarsterlan Sliedrecht Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Sowijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan wijkerland Stein Strijen Ten Boer Terneuzen Terschelling Texel Teylingen Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enZeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn Zuidplas Zundert Zutphen Zwartewaterland Zwijndrecht Zwolle Aa enAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiAlbrandswaard Alkmaar Almelo Almere Alphen aan den Rijn Alphen-Chaam Ambt Montfort Ameland Amersfoort Amstelveen Amsterdam AndiBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBaarle-Nassau Baarn Barendrecht Barneveld Bedum Beek Beemster Beesel Bellingwedde Bergambacht Bergeijk Bergen Lb. Bergen NH BerBinnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Binnenmaas Bladel Blaricum Bloemendaal Boarnsterhim Bodegraven Boekel Bolsward Borger-Odoorn Borne Borsele Boskoop Boxmeer Boxtel Breda Breukelen Brielle Bronckhorst Brummen Brunssum Bunnik Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Bunschoten Buren Bussum Capelle aan den IJssel Castricum Coevorden Cranendonck Cromstrijen Cuijk Culemborg Dalfsen Dantumadeel Helder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronHelder Deurne Deventer Diemen Dinkelland Dirksland Doesburg Doetinchem Dongen Dongeradeel Dordrecht Drechterland Drimmelen DronEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nEemsmond Eersel Eijsden Eindhoven Elburg Emmen Enkhuizen Enschede Epe Ermelo Etten-Leur Ferwerderadiel Franekeradeel Gaasterl‘nGennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen Gennep Giessenlanden Gilzeen Rijen Goedereede Goes Goirle Gorinchem Gouda Graafstroom Graft-De Rijp Grave Groesbeek Groningen liede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen Hatteliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Halderberge Hardenberg Harderwijk Hardinxveld-Giessendam Haren Harenkarspel Harlingen HatteHeerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Heerlen Heeze-Leende Heiloo Hellendoorn Hellevoetsluis Helmond Hendrik-Ido-Ambacht Hengelo Ov. Het Bildt Heumen Heusden Heuvelrug Hillegom Hilvarenbeek Hilversum Hof van Twente Hoogeveen Hoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoHoogezand-Sappemeer Hoorn Horst aan de Maas Houten Huizen Hulst IJsselstein Kaag en Braassem Kampen Kapelle Katwijk Kerkrade KoLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLanderd Landgraaf Landsmeer Langedijk Lansingerland Laren Leek Leerdam Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiden Leiderdorp LeidschendaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaLingewaard Lisse Lith Littenseradiel Lochem Loenen Loon op Zand Lopik Loppersum Losser Maarssen Maasbree Maasdonk Maasdriel MaaMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnMenaldumadeel Menterwolde Meppel Middelburg Middelharnis Midden-Delfland Midden-Drenthe Mill en St. Hubert Millingen aan de RijnNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk NoordwijkerNaarden Neder-Betuwe Nederlek Nederweert Neerijnen Niedorp Nieuwegein Nieuwkoop Nieuw-Lekkerland Nijefurd Nijkerk Nijmegen Noord-Beveland Noordenveld Noordoostpolder Noordwijk Noordwijkerhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost Gelhout Nuenen c.a. Nunspeet Nuth Oegstgeest Oirschot Oisterwijk Oldambt Oldebroek Oldenzaal Olst-Wijhe Ommen Onderbanken Oost GelOpsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Opsterland Oss Oud-Beijerland Oude IJsselstreek Ouder-Amstel Ouderkerk Oudewater Overbetuwe Papendrecht Peel en Maas Pekela Pijnacker-Nootdorp Purmerend Putten Raalte Reeuwijk Reimerswaal Renkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond RoRenkum Renswoude Reusel-De Mierden Rheden Rhenen Ridderkerk Rijnwaarden Rijnwoude Rijssen-Holten Rijswijk Roerdalen Roermond Rozeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-zeel Schiedam Schiermonnikoog Schijndel Schinnen Schoonhoven Schouwen-Duiveland ‘s-Hertogenbosch Simpelveld Sint Anthonis Sint-Slochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen StSlochteren Sluis Smallingerland Sneek Soest Someren Son en Breugel Spijkenisse Stadskanaal Staphorst Stede Broec Steenbergen StTholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Tholen Tiel Tilburg Tubbergen Twenterand Tynaarlo Tytsjerksteradiel Ubbergen Uden Uitgeest Uithoorn Urk Utrecht Vaals Valkenburg aan de Geul Valkenswaard Veendam Veenendaal Veere Veghel Veldhoven Velsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp WerkenVelsen Venlo Venray Vianen Vlaardingen Vlagtwedde Vlieland Vlissingen Vlist Voerendaal Voorschoten Voorst Vught Waalre Waalwijk Waddinxveen Wageningen Wassenaar Waterland Weert Weesp Werkendam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdam Wervershoof West Maas en Waal Westerveld Westervoort Westland Weststellingwerf Westvoorne Wierden Wieringen Wieringermeer Wijchen Wijdemeren Wijk bij Duurstede Winsum Winterswijk Woensdrecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn drecht Woerden Wormerland Woudenberg Woudrichem Wunseradiel Wymbritseradiel Zaanstad Zaltbommel Zandvoort Zederik Zeevang Zeewolde Zeist Zevenaar Zijpe Zoetermeer Zoeterwoude Zuidhorn

BelangenbehartigingopinternationaalenEuropeesniveau

Vereniging Van nederlandse gemeenten

3

Inhoudsopgave

Inleiding 5

I. VNG 6

I.1. Directie Europa 7

I.2. Europa decentraal 8

I.3. VNG International 8

II. Samenwerkingmetandereverenigingenvangemeenten 9

II.1. UCLG 9

II.2. CEMR 12

II.3. Contacten met de zusterverenigingen 14

III. Europeseorganisatiesterversterkingvanhetlokaalbestuur 15

III.1. Europese Unie -Comité van de Regio’s- 15

III.2 Raad van Europa -Congres van lokale en regionale autoriteiten- 18

IV. Afstemmingenoverleg 21

IV.1. Overleg met de leden 21

IV.2. Samenwerking met IPO en UvW 21

IV.3. Overleg met het Rijk 21

V. Europaengemeenten:blijvendinbeweging 23

VI. Meerinformatieencontact 24

Vereniging Van nederlandse gemeenten

4

Mei 2011

Vereniging Van nederlandse gemeenten

5

Inleiding

Europa gaat verder dan aanbestedingsregels alleen. Een steeds groter deel van de wet- en regelgeving die

gemeenten moeten toepassen, komt uit Brussel. Die regelgeving moet wel voldoende beleidsruimte bieden, uit-

voerbaar zijn en worden geïmplementeerd. Dat gaat niet vanzelf. Hier ligt een belangrijke taak voor de VNG als

belangenbehartiger en dienstverlener.

Europa biedt ook kansen. Niet alleen om in een vroeg stadium invloed uit te oefenen op wet- en regelgeving,

maar ook om kennisnetwerken, stedenbanden en subsidies optimaal te benutten. Gelukkig staan gemeenten

en de VNG hierin niet alleen. Voor een effectieve belangenbehartiging en dienstverlening werkt de VNG nauw

samen met partners uit binnen- en buitenland. Samen zetten we lokale belangen op de internationale kaart en

beïnvloeden we de Europese besluitvorming optimaal.

Deze publicatie laat zien hoe de Europese en internationale activiteiten zijn ingebed in de organisatiestructuur

van de VNG. Vervolgens komen de (inter)nationale samenwerkingspartners, netwerken en andere overlegstruc-

turen aan bod. Gemeentebestuurders spelen hierbij een belangrijke rol. Ook voor hen biedt deze publicatie een

overzicht en handig naslagwerk van de Europese en internationale belangenbehartiging en dienstverlening door

de VNG. Suggesties en aanvullingen zijn uiteraard welkom. Zie daarvoor de contactgegevens in hoofdstuk zes.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

6

I. VNG

Onderstaand diagram geeft de Europese en internationale belangenbehartiging en dienstverlening door de VNG

schematisch weer. De onderdelen worden in de volgende paragrafen toegelicht.

Figuur 1. Inbedding Europese en internationale activiteiten VNG

VNGEuropa &

Internationaal

Directie Europa(VNG)

Belangen-behartiging

CEMR

Comité van de Regio’s

Congres

CEEP

UCLG

Informatiepunt EU subsidies, netwerken

en stedenbanden

Kenniscentrum Europese wet- en

regelgeving

Ondersteuning gemeentelijk

internationaal beleid

Internationale programma’s en

projecten

BelangenbehartigingDienstverlening

Platform

Europa Decentraal(VNG, IPO, UvW)

VNG International(dochterbedrijf)

Vereniging Van nederlandse gemeenten

7

I.1. DirectieEuropaDe directie Europa van de VNG streeft ernaar dat Europees beleid zo min mogelijk belemmeringen oplevert voor

het lokaal bestuur in Nederland en helpt gemeenten Europese fondsen en kennisnetwerken optimaal te benutten

De directie telt acht medewerkers: een directeur, zes beleidsmedewerkers Europese zaken en een medewerker

internationale zaken, die tevens werkzaam is voor VNG International. De drie kerntaken zijn:

• Het behartigen van de belangen van de VNG-leden op Europees en internationaal niveau.

• Het informeren en adviseren over Europese subsidies, kennisnetwerken en stedenbanden.

• Het ondersteunen en bevorderen van kennisuitwisseling en contact tussen leden onderling en met de VNG

Belangenbehartiging

Bij voorstellen van de Europese Commissie met mogelijke gevolgen voor Nederlandse gemeenten, onderzoeken

de medewerkers van de directie Europa samen met de beleidsafdelingen of en hoe de VNG in actie moet komen.

Dat kan zowel via de departementen in Den Haag als via de instellingen in Brussel. De directie Europa maakt

hierbij gebruik van een breed netwerk. Zo zijn er goede contacten met onder meer de G4, G32, P10, het Interpro-

vinciaal Overleg (IPO) en de Unie van Waterschappen (UvW).

Om invloed uit te oefenen in Brussel is samenwerking op Europees niveau van groot belang. Daarom is de VNG lid

van de wereldwijde en de Europese koepelorganisatie van nationale verenigingen

van gemeenten, de UCLG en de CEMR. Daarnaast is de VNG vertegenwoordigd in het Comité van de Regio’s, een

officieel adviesorgaan van de Europese Unie, en in het Congres van de Raad van Europa, dat zich richt op lokale

democratie en autonomie. Deze organisaties geven een stem aan het lokaal bestuur in Europa. De medewerkers

van de directie Europa spelen vanuit de kantoren in Den Haag en Brussel een coördinerende rol in deze Europese

belangenbehartiging.

Europesesubsidies,kennisnetwerkenenstedenbanden

Europa is meer dan wet- en regelgeving. Subsidies voor gemeentelijke projecten, kennisdeling via Europese

netwerken en effectieve stedenbanden bieden kansen om gemeentelijke ambities te verwezenlijken. Gemeenten

kunnen bij de directie Europa terecht voor informatie en persoonlijk advies. Daarnaast kunnen de online Euro-

pese subsidiewijzer en het Kompas Europese Kennisnetwerken worden geraadpleegd. Waar nodig organiseert de

directie bijeenkomsten rond bepaalde Europees fondsen, zowel voor individuele gemeenten als op basis van open

inschrijving.

Bestuurlijkecommissieenambtenarennetwerk

De directie Europa ziet het als een belangrijke taak om de binnen gemeenten al beschikbare kennis en erva-

ring beter te ontsluiten. Op bestuurlijk niveau is daarvoor de VNG-ommissie Europa en Internationaal ingesteld.

Hier worden onder meer standpunten afgestemd. Uitgebreide informatie over deze commissie vindt u in para-

graaf IV.1.

Voor kennisuitwisseling tussen ambtenaren is in 2010 het ambtenarennetwerk opgericht. Dit netwerk brengt

gemeenteambtenaren die veel met Europa en bijvoorbeeld Europese subsidies te maken hebben met elkaar in

contact. Jaarlijks worden er diverse regionale bijeenkomsten georganiseerd. Ook via het online forum kan men

contacten onderhouden, vragen stellen en discussies starten. De VNG gebruikt de terugkoppeling vanuit dit net-

werk om haar dienstverlening zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de wensen van de gemeenten.

KantoorinBrussel

De VNG heeft al vijftien jaar een eigen kantoor in Brussel. Van daaruit onderhouden de medewerkers van de

directie Europa contacten met Brusselse instellingen als de Europese Commissie, het Europees Parlement, het

Comité van de Regio’s en de Council of European Municipalities and Regions (CEMR). Het kantoor is gevestigd aan

de Square de Meeûs 1 in het House of Cities and Regions. Dit pand herbergt in totaal negentien nationale vereni-

gingen van decentrale overheden, evenals de CEMR, EUROCITIES en een aantal aangesloten steden, waaronder de

G4.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

8

I.2. EuropadecentraalNaast de dienstverlening op het gebied van Europese fondsen en netwerken door de directie Europa, ondersteunt

de VNG de leden bij het toepassen van Europese wet- en regelgeving in de gemeentelijke praktijk. Hiervoor is in

2002 samen het IPO, de Unie van Waterschappen en het ministerie van BZK het Kenniscentrum Europa decentraal

opgericht. De VNG is via de directeur Europese Zaken en een bestuurder vertegenwoordigd in het bestuur van

Europa decentraal.

Doel van Europa decentraal is het verspreiden en bevorderen van kennis en expertise over Europees recht en de

juiste toepassing ervan door decentrale overheden. Dit gebeurt via algemene informatie en advies in individuele

casussen. Zie voor meer informatie www.europadecentraal.nl

I.3. VNGInternationalVNG International is een bedrijf binnen de holding VNG Diensten met een maatschappelijke missie: de versterking

van het lokaal bestuur wereldwijd. Daarbij horen het ontwikkelen en uitvoeren van projecten en programma’s

in het buitenland en het ondersteunen van Nederlandse gemeenten bij de vormgeving van hun internationale

beleid.

In opdracht van de VNG is VNG International verantwoordelijk voor de belangenbehartiging, dienstverlening en

platformfunctie op internationaal niveau. De organisatie ondersteunt het VNG-bestuur en de directieraad bij de

het invullen van het VNG-lidmaatschap van de internationale koepel United Cities and Local Governments (UCLG).

Meer informatie over VNG International is te vinden op www.vng-international.nl.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

9

II. Samenwerkingmetandereverenigingenvangemeenten

De VNG is lid van twee internationale samenwerkingsverbanden van decentrale overheden die de gezamenlijke

belangen op internationaal niveau behartigen. Dit zijn de wereldwijde koepel UCLG (United Cities and Local Go-

vernments) en de Europese sectie daarvan, de CEMR (Council of European Municipalities and Regions).

II.1. UCLG Opgericht 2004

Functie Wereldwijde koepel verenigingen van gemeenten en regio’s

Leden 136 landen

1000 steden

112 verenigingen van gemeenten

VNGdelegatie directieraad en bestuur VNG

Infoencontact United Cities and Local Governments

World Secretariat

Carrer Avinyó, 15

08002 Barcelona (España)

T: + 34 933 428 750

E: info@cities-localgovernments.org

I: www.cities-localgovernments.org

Samenwerking op mondiaal niveau geeft de nationale verenigingen van decentrale overheden een stem bij

internationale organisaties als de Verenigde Naties. Dit is belangrijk bij wereldwijde vraagstukken met een lokale

dimensie, zoals klimaatverandering en migratie, maar ook bij het behoud van lokale bestuurlijke autonomie.

Mede daarom is de VNG lid van UCLG. Via de VNG zijn alle gemeenten indirect lid.

UCLG is opgericht op 1 januari 2004 met als missie:

‘to be the united voice and world advocate of democratic local self-government, promoting its values, objectives

and interests, through cooperation between local governments, and within the wider international community’.

Kerntaken:

De drie kerntaken van de UCLG zijn:

1 Beïnvloedenglobaleagenda

De UCLG vertegenwoordigt lokale overheden bij de Verenigde Naties en andere internationale organisaties.

De afgelopen jaren is veel werk verzet om de lokale dimensie van globale vraagstukken op de kaart te krijgen.

Denk hierbij aan klimaatverandering, ontwikkelings-samenwerking, rampenbestrijding etc. In verschillende

VN-rapporten wordt de rol van lokale overheden inmiddels onderkend. Ook lobbyt de UCLG actief voor een

volledige erkenning van lokale overheden binnen de algemene vergadering van de VN.

2 Mondiaalnetwerkvoorhetversterkenvanlokaleoverheden

De UCLG bevordert de uitwisseling van kennis en ervaring tussen burgemeesters, raadsleden en ambtenaren

via de volgende werkgroepen en commissies:

• Commissies

Decentralisation and Local Self-government, Development Cooperation and City Diplomacy, Local Finance

and Development, Culture, Social Inclusion, Participative Democracy and Human Rights, Gender Equality,

Vereniging Van nederlandse gemeenten

10

Urban Mobility, Urban Strategic Planning, Peripheral Cities, Digital and Knowledge-Based Cities, Mediterra-

nean Interregional Committee.

• Werkgroepen

Capacity and Institution Building (CIB), Migration and Co-Development, Sustainable Tourism, the Local Di-

mension of the Alliance of Civilizations.

3 Kennisoverlokaleoverhedenwereldwijd

UCLG is het wereldwijde informatiepunt voor kennis over lokale democratie. GOLD-informatie (GOLD staat

voor Global Observatory on Local Democacy) wordt beschikbaar gesteld via een online portal en de publicatie

van rapporten over de toestand van de lokale democratie. Voorbeelden zijn het Global Report on Decentrali-

sation and Local Democracy uit 2007 en het Global Report on Local Finances uit 2010. Zie voor meer informatie:

www.cities-localgovernments.org/gold

UCLGendeVNG

Deelname aan UCLG-activiteiten is een zaak van leden van de VNG-directieraad en het bestuur. Zij zijn actief in de

volgende organen:

General Assembly

De General Assembly is het hoogste orgaan van UCLG, waarin alle UCLG-leden zijn vertegenwoordigd. De General

Assembly komt bijeen op het UCLG World Congres, een internationaal forum voor vertegenwoordigers van het

lokaal bestuur uit de hele wereld dat driejaarlijks gehouden wordt.

World Council

De World Council telt 318 leden en stelt het beleid vast. De leden kiezen de voorzitter en de vice-voorzitters van

UCLG. De World Council komt jaarlijks bijeen. De VNG heeft twee zetels in dit orgaan, die worden bezet door de

voorzitter en vicevoorzitter van de VNG.

Executive Bureau

Het Executive Bureau is het bestuur van UCLG en telt 112 leden. Het doet beleidsvoorstellen en is verantwoorde-

lijk voor de administratieve en financiële zaken. Het Executive Bureau komt twee keer per jaar bijeen. De VNG

heeft één zetel in dit orgaan, die wordt bezet door de voorzitter.

Financial Management Committee

Het Financial Management Committee is geen statutair orgaan. Het ondersteunt de secretaris-generaal bij finan-

ciële en managementvraagstukken en bereidt financiële besluiten van het Executive Bureau voor. De voorzitter

van de VNG-directieraad is lid van deze commissie.

Werkgroepen en Commissies

Samen met de burgemeester van Lyon (Frankrijk) vervult de VNG het voorzitterschap van de Commissie Develop-

ment Cooperation and City Diplomacy. De werkgroep Capacity and Institution Building binnen deze commissie

staat onder voorzitterschap van VNG International.

Indepraktijk

In juni 2008 organiseerde de gemeente Den Haag in samenwerking met de VNG en de UCLG de allereerste we-

reldconferentie rond City Diplomacy. Steden en gemeenten uit de hele wereld spraken over hun betrokkenheid

bij conflictpreventie, wederopbouw en vredesopbouw via het stimuleren van de dialoog, het creëren van ver-

trouwen en de inzet van andere vormen van dienstverlening. Sprekers waren onder anderen Jozias van Aartsen

en Jan Pronk. De conferentie stelde de declaratie The Hague Agenda for City Diplomacy vast: een handreiking

voor steden en gemeenten voor vredesbeleid op lokaal niveau. Voorzitter van de UCLG-commissie Development

Cooperation and City Diplomacy is momenteel VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

11

NederlandsedelegatieUCLG

Annemarie Jorritsma-Lebbink Burgemeester Almere Lid World Council

Lid Executive Bureau

Ralph Pans Voorzitter directieraad VNG Lid Financial Management Committee

Cor Lamers Burgemeester Houten Lid Word Council

Peter Rehwinkel Burgemeester Groningen Plv. lid World Council

Vereniging Van nederlandse gemeenten

12

II.2. CEMROpgericht 1951

Functie Europese koepel verenigingen van gemeenten en regio’s

Leden 39 landen

50 verenigingen van gemeenten

VNGdelegatie Voorzitter VNG, VNG bestuurders

Infoencontact CEMR

15, Rue de Richelieu - 75001 Paris

Tel: + 33 144 505 959

Square De Meeûs 1,

B-1000 Brussels

T: + 32 251 174 77

E: cemr@ccre.org

I: www.ccre.org

De Council of European Municipalities and Regions (Raad der Europese Gemeenten en Regio’s) is de Europese

koepelorganisatie van nationale verenigingen van gemeenten en regio’s. Met leden in 39 landen en meer dan 50

aangesloten verenigingen is de CEMR de grootste Europese organisatie voor de belangenbehartiging van lokale

en regionale overheden bij de Europese Unie. Samen met de steden die rechtstreeks zijn aangesloten bij de UCLG

vormt de CEMR de Europese sectie van de UCLG. Als spreekbuis van de nationale verenigingen bij de Europese

Unie heeft de CEMR haar belangrijkste vestiging in Brussel. De officiële zetel is in Parijs.

Belangrijke doelstellingen van de CEMR zijn:

• Belangenbehartiging bij de Europese Unie en andere Europese instituten

• Informatievoorziening over Europese ontwikkelingen

• Bevordering van samenwerking en kennisuitwisseling tussen Europese gemeenten en regio’s

• Bevorderen van de Europese stedenbanden

Een van de voordelen van het CEMR-lidmaatschap voor de VNG is de coördinatie op Europees niveau. Zo monitort

de CEMR samen met de leden relevante Europese ontwikkelingen. Al in een vroeg stadium van Europese beleids-

vorming worden de leden gestimuleerd om inhoudelijke input te leveren en een gemeenschappelijk standpunt te

formuleren. CEMR maakt daarbij gebruik van uitgebreide netwerken binnen zowel de Europese instellingen als

de nationale verenigingen.

CEMR-standpunten worden voorbereid in werkgroepen, die directe contacten onderhouden met de Europese

Unie. De belangrijkste werkgroepen zijn: 

• Public Services and Procurement

• Employment and Social Policy

• Cohesion Policy

• Environment

Behalve de werkgroepen zijn er ook tijdelijke focusgroepen, waarin CEMR-leden gezamenlijk werken aan speci-

fieke producten rondom een bepaald thema.

CEMRendeVNG

Twee Nederlandse organisaties zijn lid van de CEMR: het IPO en de VNG. Binnen de VNG coördineert de directie

Europa de activiteiten rond het lidmaatschap van de CEMR. Overweegt de CEMR actie op een bepaald beleid-

sterrein, dan informeert een medewerker Europese Zaken de betrokken beleidsafdeling bij de VNG. Met onder-

steuning vanuit de directie Europa vindt daar de inhoudelijke voorbereiding van het VNG-standpunt plaats. Ook

wordt er deelgenomen aan CEMR-commissies en werkgroepen.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

13

Op bestuurlijk niveau is de VNG vertegenwoordigd in het Policy Committee en het Executive Bureau. Het Policy

Committee is het besluitvormende orgaan van de CEMR, dat twee keer per jaar bijeen komt. De nationale ver-

enigingen zijn naar grootte vertegenwoordigd: twee plaatsen voor leden met minder dan vijf miljoen inwoners

tot zes plaatsen voor landen met meer dan 60 miljoen inwoners. Nederland heeft vijf zetels, waarvan drie voor

de VNG en twee voor het IPO. Het Policy Committee kiest eens per drie jaar de voorzitter en de overige negen

covoorzitters. Momenteel is Annemarie Jorritsma een van de copresidenten van de CEMR.

Het Executive Bureau is als dagelijks bestuur een kleiner orgaan. Het neemt besluiten tussen de halfjaarlijkse ver-

gaderingen van het Policy Committee in. Ook het Executive Bureau vergadert twee keer per jaar. De drie landen

van de Benelux delen gezamenlijk een zetel, die bij toerbeurt wordt bezet.

Secretaries General/Directors of European/International Affairs meeting

Hoewel dit geen officiëel CEMR-orgaan is, vervult het een belangrijke rol. De deelnemers aan deze commissie

zijn directeuren en/of international affairs officers van de nationale verenigingen. Zij bereiden de inhoudelijke

inbreng vanuit het nationale niveau voor en ondersteunen hun bestuurders in de statutaire organen. Er zijn twee

vergaderingen per jaar.

Overigeactiviteiten

Netwerk stedenbanden

Ter bevordering van de stedenbanden lobbyt het Europese netwerk van twinning-officers (twinning staat voor

‘paren’ van steden) bij de Europese Commissie voor behoud van omvang en inhoud van het jumelagefonds.

Verder deelt het netwerk kennis en ervaring rond stedenbanden. Vanuit de VNG is de directie Europa actief in dit

netwerk.

Werkgroep Noord/Zuid Samenwerking

VNG International levert een actieve bijdrage aan de werkgroep Noord/Zuid Samenwerking.

World Affairs Committee

The World Affairs Committee is opgericht om de Europese inbreng in UCLG te voorbreiden en te coördineren in

overleg met de directe Europese leden van UCLG.

European Local Authorities groep

Hoewel geen formele CEMR-activiteit, verdient ook de European Local Authorities groep (ELAN-groep) hier ver-

melding. Dit is een netwerk van contactfunctionarissen van nationale verenigingen bij de

Europese Unie, dat een belangrijke rol speelt bij de uitwisseling van informatie over het Europees beleid. De be-

leidsmedewerkers Europese Zaken van de VNG dragen hier actief aan bij.

Indepraktijk

Regelmatig nemen CEMR-leden het voortouw in het lobbyproces via position papers, amendementen op de

voorstellen van de Europese commissie en stemadviezen voor het Europees Parlement. De VNG is actief in kop-

groepjes die zich richten op de Europese prioriteiten van de VNG. Goede voorbeelden zijn dossiers als luchtkwa-

liteit, aanbesteden en het Europese cohesiebeleid.

NederlandsedelegatieCEMR

Annemarie Jorritsma-Lebbink Burgemeester Almere Copresident CEMR

Lid Executive Bureau

Lid Policy Committee

Cor Lamers Burgemeester Houten Lid Policy Committee

Peter Rehwinkel Burgemeester Groningen Lid Policy Committee

Vereniging Van nederlandse gemeenten

14

II.3. ContactenmetdezusterverenigingenDe VNG onderhoudt op directieniveau contacten met zusterverenigingen. Er zijn jaarlijkse overleggen met de

Deense Vereniging van Gemeenten, de Deutscher Städtetag (Duitse vereniging van steden) en de vereniging van

Britse gemeenten. Op de agenda staan actuele nationale en Europese kwesties. Zo nodig worden er afspraken

gemaakt over gezamenlijke standpunten of acties. Met de Luxemburgse en de Belgische verenigingen is er peri-

odiek overleg over de zetelverdeling in CEMR- en UCLG-verband. Meer incidenteel zijn er contacten met andere

zusterverenigingen, vaak over specifieke beleidsonderwerpen.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

15

III.Europeseorganisatiesterversterkingvanhetlokaalbestuur

Behalve met de koepelorganisaties werkt de VNG ook samen met andere organisaties die de belangen van lokale

en regionale overheden in Europa behartigen. Deze worden hieronder toegelicht.

III.1.EuropeseUnie-ComitévandeRegio’s-Opgericht 1994

Functie Officieel adviesorgaan Europese Unie

Leden 27 EU-lidstaten

344 leden en 344 plaatsvervangers

Nederlandse

delegatie

12 leden en 12 plv. leden (2x6 namens VNG en 2x6 namens IPO)

Infoencontact Coördinator delegatie VNG: directie.europa@vng.nl

www.cor.europa.eu > Europa in onze regio > Nederland

Comité van de Regio’s

Bâtiment Jacques Delors

Rue Belliard 99-101

B - 1040 Brussel

T: +32 228 222 11

I:www.cor.europa.eu

Het Comité van de Regio’s (CvdR) is een officieel adviesorgaan van de Europese Unie, opgericht bij het Verdrag

van Maastricht uit 1992. Omdat het overgrote deel van de Europese wetgeving op decentraal niveau uitgevoerd

moet worden, zijn de Europese Commissie en de Europese Raad verplicht het CVdR op tien belangrijke beleidster-

reinen te raadplegen (onder meer economische en sociale cohesie, gezondheid, onderwijs en werkgelegenheid,

sociaal beleid, milieu en klimaat, vervoer, energie en diensten van algemeen economisch belang).

Via het CVdR als spreekbuis zijn gemeenten betrokken bij het communautair wetgevingsproces. In het algemeen

beoordeelt het CvdR wetsvoorstellen op grond van subsidiariteit, samenwerking, uitvoerbaarheid, financiële

consequenties en bestuurslasten. Ook in andere gevallen kunnen de Europese Raad en Commissie het CvdR om

advies vragen. Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Amsterdam (1999) geldt dat ook voor het Europees

Parlement. Als zelfstandig orgaan kan het CvdR ook op eigen initiatief adviezen uitbrengen en zo zaken op de

Europese agenda zetten. De Europese Commissie liet herhaaldelijk weten veel waarde te hechten de adviezen van

het CvdR.

Naast de adviesfunctie vormt het CvdR een brug tussen burgers en de Europese Unie. Bestuurders weten wat er

speelt in Brussel en kunnen dit vertalen naar hun burgers. Andersom weten bestuurders goed wat er in de lokale

samenleving speelt en gebruiken zij deze kennis in hun Europese adviesfunctie.

WerkwijzevanhetCvdR

De adviezen van het CvdR worden vastgesteld door de plenaire vergadering, die vijf tot zes keer per jaar bijeen

komt. Daarna zendt het CVdR de adviezen naar de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese

Raad. Alle adviezen worden voorbereid door zes vakinhoudelijke commissies:

CIVEX Constitutionele en buitenlandse zaken en decentrale samenwerking

COTER Territoriale samenhang

ENVE Milieu, water, klimaat, energie

NAT Landbouw, natuur en maritieme zaken

EUROPESE UNIE

Comité van de Regio's

Vereniging Van nederlandse gemeenten

16

ECOS Economische en sociale zaken

EDUC Educatie, cultuur en onderzoek

Politieke fracties:

Binnen het CvdR vertegenwoordigen politieke fracties de vier belangrijkste politieke groeperingen binnen Europa:

PSE Partij van de Europese Sociaaldemocraten (PvdA)

EVP Europese Volkspartij (CDA)

ALDE Alliantie van Europese Liberalen (VVD en D66)

EA Europese Alliantie (restpartij)

HetComitéendeVNG

De Nederlandse delegatie bestaat uit twaalf leden en twaalf plaatsvervangende leden, gelijkelijk verdeeld over

de provincies en de gemeenten (beide zes leden en zes plaatsvervangers). Alle leden worden

benoemd door de Europese Raad van Ministers. Dit gebeurt op grond van een voordracht door de VNG en het

IPO aan de Nederlandse minister van BZK, die deze weer voorlegt aan de Raad.

De leden van het CVdR vormen nationale delegaties die bestaan uit lokale en regionale vertegenwoordigers,

voor Nederland dus van de VNG en het IPO. De koepelverenigingen benoemen ieder een delegatiecoördinator en

verzorgen gezamenlijk de ondersteuning door het delegatiesecretariaat. Er zijn in totaal 27 nationale delegaties

die de belangen van de decentrale overheden in hun lidstaten vertegenwoordigen

Selectieenvoordracht

In september 2009 stemde het VNG-bestuur in met een nieuwe, meer strategische wijze voor het selecteren en

voordragen van nieuwe leden van het CvdR. Deze trad in werking na de gemeenteraadsverkiezingen van maart

2010 en was effectief bij de totstandkoming van de nieuwe VNG-governance. Volgens de nieuwe procedure telt

de VNG-delegatie zes algemene Europazetels en een aantal Europa-portefeuillehouders die zich vanuit de be-

stuurlijke VNG-commissies bezig houden met Europese dossiers. Op deze manier worden de nationale en Euro-

pese context optimaal met elkaar verbonden.

De zes algemene zetels zijn bedoeld voor meer ervaren Europa-georiënteerde bestuurders. Zij vervullen een meer

strategische rol in de CvdR-commissies en volgen de plenaire zitting. In deze categorie heeft de G4 twee zetels

(een lid en een plaatsvervangend lid). Alle Nederlandse (plaatsvervangende) leden zijn lid van één van de CvdR-

commissies. Hierin worden voorstellen bestudeerd. Indien nodig worden ontwerpadviezen opgesteld door een

rapporteur. De beleidsmedewerkers Europese Zaken bepalen samen met de VNG-beleidsafdeling of een VNG-

bijdrage gewenst is. Deze kan na afstemming met het delegatielid worden ingediend.

Indepraktijk

De leden van de Nederlandse delegatie vervullen graag het rapporteurschap op voor de VNG belangrijke dos-

siers. Zo is burgemeester Ton Rombouts van ’s-Hertogenbosch benoemd tot rapporteur Jeugd van het CvdR en

was VNG-vicevoorzitter Cor Lamers rapporteur voor de Bodemrichtlijn en de Richtlijn Industriële Emissies. De

rapporteurs stellen hun adviezen op in samenwerking met de beleidsmedewerkers van VNG. Zie bijvoorbeeld: S.

Goedings e.a. (red.) Europese milieuwetgeving en decentrale overheden (Den Haag: SDU, 2010).

AlgemeneEuropazetelsNederlandsedelegatie

Bas Verkerk Burgemeester Delft (voorzitter)

Cor Lamers Burgemeester Houten  

Ton Rombouts Burgemeester ‘s-Hertogenbosch  

Henk Aalderink Burgemeester Bronckhorst

Ahmed Aboutaleb Burgemeester Rotterdam 

Henk Kool Wethouder Den Haag

Vereniging Van nederlandse gemeenten

17

LedenvanuitdeVNG-commissies

Jean Paul Gebben Burgemeester Renkum Werk en Inkomen

Jan-Willem Groot Wethouder Amstelveen Ruimte en Wonen

Hans Janssen Burgemeester Oisterwijk Europa & Internationaal

Loes van der Meijs Wethouder Doetinchem Onderwijs, Cultuur en Sport

André van de Nadort Burgemeester Ten Boer   Milieu en Mobiliteit

Frank de Vries Wethouder Groningen Ruimte en wonen

Vereniging Van nederlandse gemeenten

18

III.2 RaadvanEuropa-Congresvanlokaleenregionaleautoriteiten-Opgericht 1994

Functie bevordering lokale autonomie, democratie en mensenrechten

Leden 636 leden, 47 lidstaten

VNGdelegatie VNG bestuurders

Infoencontact Council of Europe

Congress of Local and Regional Authorities

F-67075 STRASBOURG cedex

T:+33 388 412 110

E: congress.web@coe.int

I: www.coe.int

De Raad van Europa stelt zich sinds 1949 ten doel om de democratie en de mensenrechten in heel Europa te be-

vorderen. Het Congres van lokale en regionale autoriteiten (kortweg het Congres) is het forum voor de lokale en

regionale bestuurders uit de 47 lidstaten van de Raad.

Sinds 1994 heeft het Congres een autonome positie binnen de Raad van Europa. Het Congres kan zich hierdoor

zonder tussenkomst van de overige organen van de Raad – de Parlementaire Assemblée en het Comité van Minis-

ters – zelfstandig richten tot de lidstaten en intergouvernementele organisaties.

De missie van het Congres is het bevorderen van de lokale en regionale democratie. Via monitoringsmissies en

waarnemingen bij lokale en regionale verkiezingen kijkt het kritisch naar het functioneren van de lokale en

regionale democratie in alle lidstaten. Als referentiekader hanteert het Congres het Europees Handvest inzake

Lokale Autonomie dat door 45 landen, waaronder Nederland, is geratificeerd. In 2008 is er een Raamwerk voor

Regionale democratie vastgesteld.

Aan de hand van rapporten doet het Congres aanbevelingen aan het Comité van Ministers van de Raad van

Europa, dat vervolgens besluit over eventuele aanname en opvolging van het advies. Verder geeft het Congres

advies en steun bij het opzetten van democratische lokale en regionale structuren. Extra aandacht is er voor men-

senrechten en de algemene rechtsbescherming van burgers. Ook bespreekt het Congres actuele ontwikkelingen

die het werkveld raken.

HetCongresendeVNG

Het Congres telt 318 leden en evenveel plaatsvervangende leden. De Nederlandse delegatie bestaat uit zeven

leden en zeven plaatsvervangers. Het Congres komt twee keer per jaar in plenaire zitting bijeen. Het bestuur

(Statutory Forum) kan zo nodig buiten deze zittingen om bijeen komen. Het dagelijks bestuur (Bureau) vergadert

maandelijks. De commissies monitoring, governace en current affairs zijn belast met de voorbereiding van rappor-

ten en beleidsvoorstellen. Ook leden van Nederlandse delegatie maken deel uit van deze drie commissies.

Het Congres heeft zich in 1994 in twee kamers gesplitst: een lokale kamer waarin de Nederlandse gemeenten zijn

vertegenwoordigd en een regionale kamer waarin de provincies zitting hebben. Vier Nederlandse delegatieleden

en drie plaatsvervangers komen uit gemeentelijke kring. Drie leden en vier plaatsvervangende leden vertegen-

woordigen de provincies. VNG en IPO dragen de (plaatsvervangende) leden voor aan de minister van BZK, die

hen officieel benoemt.

Het secretariaat van de delegatie is in handen van de beleidsmedewerker internationale zaken bij de VNG, in

samenwerking met de collega’s van het IPO. De VNG-beleidsafdelingen voorzien resoluties en aanbevelingen die

worden voorgelegd aan het Congres van (vak)inhoudelijk commentaar.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

19

Indepraktijk

In 2005 is op verzoek van de VNG een Congresmonitoring gehouden over de lokale en regionale democratie in

Nederland. Op basis hiervan heeft het Congres een oordeel gevormd over de plannen van het kabinet om het

gebruikersdeel van de OZB af te schaffen en de OZB-tarieven voor woningeigenaren te beperken. Ook heeft het

Congres zich laten informeren over de ontwikkelingen rond de invoering van het dualisme in het lokaal bestuur

in Nederland.

GemeentelijkeNederlandsedelegatie

Onno van Veldhuizen Burgemeester Hoorn (voorzitter)

Amy Koopmanschap Burgemeester Diemen 

Peter van der Velden Burgemeester Breda 

Jos Wienen Burgemeester Katwijk 

Plaatsvervangendeleden

Cees Bijl Burgemeester Emmen 

Jon Hermans-Vloedbeld Burgemeester Almelo 

Luzette Wagenaar Wethouder Drechterland

Vereniging Van nederlandse gemeenten

20

III.3.CEEP

Opgericht 1961

Doel Europese belangenbehartiging werkgevers in de publieke sector

Leden Overheidsbedrijven en verenigingen van decentrale overheden

VNGdelegatie directie Europa

Infoencontact CEEP

Rue des Deux Eglises, 26 boîte 5

BE-1000 Brussel

T: +32 2 219 27 98

E: ceep@ceep.eu

I: www.ceep.eu

Sinds 1 januari 2005 is de VNG lid van de Benelux-sectie van de CEEP (Centre Européen des Entreprises Publiques).

Deze organisatie representeert de overheid in haar rol als werkgever. Lid zijn overheidsbedrijven en verenigingen

van decentrale overheden.

Samen met de werkgevers (Unice) en werknemers (ETUC) in de private sector vormt de CEEP de zogenoemde

cross-sectorale dialoog. Bovendien neemt CEEP samen met de Europese Commissie deel aan de Europese Sociale

Dialoog, die adviezen uitbrengt over arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden, de interne markt, transport

en milieu. Namens de VNG neemt de directie Europa deel, in samenwerking met de beleidsafdelingen.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

21

IV.Afstemmingenoverleg

Overleg over de Europese activiteiten van de VNG vindt veelal op nationaal niveau plaats. Voorop staat de

afstemming met de leden, maar ook met andere decentrale overheden en het Rijk wordt regelmatig overlegd.

Hieronder vindt u een toelichting op de diverse overlegstructuren en gesprekspartners.

IV.1.OverlegmetdeledenDe VNG is een ledenorganisatie, die haar standpunten uiteraard regelmatig afstemt met de achterban. Eind 2010

is hiertoe de bestuurlijke VNG-commisie Europa en Internationaal ingesteld. Vanwege het tweeledige werkter-

rein bestaat de commissie uit twee kamers: Europa en Internationaal. Om de synergie te bewaken, vergadert de

commissie altijd eerst in zijn geheel over algemene onderwerpen, waarna de kamers zich afzonderlijk richten op

Europese aangelegenheden en gemeentelijke internationale samenwerking. Alle commissieleden zetten zich op

nationaal, Europees en internationaal niveau in voor de dossiers in hun portefeuille. Hierbij worden zij onder-

steund door de medewerkers de directie Europa en waar nodig door inhoudelijke experts uit andere VNG-com-

missies, beleidsafdelingen en het netwerk van de VNG.

Ook het in 2010 opgerichte ambtenarennetwerk is een belangrijk klankbord voor de directie Europa. Via dit

netwerk laten de leden weten aan welke dienstverlening er behoefte is en ontvangt de directie input voor de lob-

byactiviteiten. Tot slot zijn er regelmatige contacten met gemeentelijke samenwerkingsverbanden als de G4, G32

en P10.

IV.2.SamenwerkingmetIPOenUvWIn 1993 hebben het IPO en de VNG een samenwerkingsovereenkomst gesloten, om zo in één sterk organisatorisch

verband de gedeelde belangen van de Nederlandse gemeenten en provincies optimaal te kunnen behartigen.

Voorbeelden zijn de gecoördineerde inbreng in diverse overlegsituaties, de gezamenlijke secretariaatsvoering

voor Nederlandse delegaties en de nauwe samenwerking met IPO-medewerkers in het Huis van de Nederlandse

Provincies in Brussel. Onder de samenwerking met het IPO valt ook de (financiële) ondersteuning van Kenniscen-

trum Europa decentraal; het informatiepunt over Europese wet- en regelgeving voor decentrale overheden. Waar

nodig wordt er ook samengewerkt met de Unie van Waterschappen.

IV.3.OverlegmethetRijkDe VNG behartigt de belangen van de gemeenten bij de rijksoverheid, onder meer bij onderhandelingen over

wetgeving die gemeenten moeten uitvoeren, handhaven of die hen anderszins raakt. Daarbij let de VNG op de

borging van gemeentelijke autonomie, de beperking van interbestuurlijk toezicht en regeldruk en de financiële

compensatie van nieuwe taken (art. 2 van de Financiële verhoudingswet).

Europa produceert veel regelgeving met gevolgen voor Nederlandse gemeenten, terwijl Europa zich daarbij richt

tot de lidstaat en dus tot de Nederlandse rijksoverheid. De VNG gebruikt de gebruikelijke ambtelijke en bestuur-

lijke contacten met het Rijk in Den Haag om de gevolgen van Europese regels voor gemeenten in een vroegtijdig

stadium te onderkennen en hier tijdens de onderhandelingen in Brussel rekening mee te houden.

De vakdepartementen vertegenwoordigen Nederland op ambtelijk en bestuurlijk niveau in de Europese Raad van

Ministers, een belangrijk besluitvormend orgaan in de Europese Unie. Het is uiteraard zaak dat het Nederlands

standpunt ook de decentrale belangen goed vertegenwoordigt. Hiertoe schuiven IPO en VNG regelmatig aan bij

overleggen op de departementen over de Nederlandse inzet in Brussel. Namens de VNG nemen medewerkers van

Vereniging Van nederlandse gemeenten

22

de inhoudelijk betrokken beleidsafdelingen deel, ondersteund door medewerkers van de directie Europa.

ActieplanEuropaenbinnenlandsbestuur

In 2008 hebben VNG, IPO en de rijksoverheid een actieplan vastgesteld voor ambtelijke en bestuurlijke samenwer-

king op EU-dossiers. Dit plan bevat spelregels voor samenwerking en onderlinge informatievoorziening tussen de

overheidslagen tijdens alle fasen van beleidsvorming in de EU. Via een overzicht van de diverse departementale

en interdepartementale initiatieven en overleggen kunnen tekortkomingen worden aangevuld. In 2011 is beslo-

ten het actieplan te continueren en bestaande afspraken waar nodig te wijzen of aan te vullen. Op dit moment

neemt de directie Europa deel aan de volgende overleggen:

Europa Overleg Binnenlands Bestuur (EOBB)

Het Europa-overleg is een maandelijks interdepartementaal overleg onder voorzitterschap van het ministerie

van BZK, waaraan naast de ministeries van BZK en Buitenlandse Zaken ook de decentrale overheden meedoen.

Namens de VNG is dit de directie Europa. In dit overleg wordt de lopende Europese agenda besproken. Doel is

elkaar te informeren over Europese activiteiten.

Werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen (BNC)

Deze interdepartementale werkgroep bespreekt wekelijks de nieuwe voorstellen en mededelingen van de

Europese Commissie. De werkgroep stelt een eerste aanzet (fiche) op voor de bepaling van het Nederlandse

standpunt in de Europese Raad van Ministers, die wordt toegezonden aan de Eerste en Tweede Kamer. Voor de

VNG is van belang al in dit stadium een goede indicatie te geven van de mogelijke financiële, administratieve en

juridische gevolgen van de voorstellen voor gemeenten.

ICER

De VNG is agendalid van de Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER). Deze commissie bespreekt de

juridische kanten van EU-regels, de implementatie van Europese richtlijnen en de jurisprudentie van het Europese

Hof van Justitie.

Interbestuurlijk dossierteam (IBDT)

Deze overlegstructuur kan in het leven worden geroepen om een gezamenlijk standpunt over een bepaald voor-

stel van de Europese Commissie op te stellen. Een IBDT bestaat uit vertegenwoordigers van ministeries, decentrale

overheden en per team weer andere experts en belanghebbenden. Ook brengt deelname aan IBDT’s de VNG

dichter bij de Raad van Ministers.

Regulier overleg VNG/IPO en het Rijk

Dit periodieke overleg tussen de ministers van BZK, BZ, VNG en IPO werd in 2007 ingesteld voor de bespreking

van de Europese Agenda binnenlands bestuur. Tegenwoordig wordt het overleg gebruikt voor aanpassing van

het Actieplan Europa en Binnenlands Bestuur en het bespreken van andere Europese actualiteiten, waaronder de

activiteiten van het Comité van de Regio’s.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

23

V. Europaengemeenten:blijvendinbeweging

Europa en gemeenten zijn constant in beweging. Ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Daarom

beoordeelt de VNG continu of werkzaamheden en werkwijzen nog accuraat zijn. Daarbij vragen wij ook uw

inbreng. Wij horen graag of onze activiteiten nog aansluiten bij uw wensen.

Daarbij beseffen wij ons terdege dat Europa voor veel gemeenten nog relatief onbekend terrein is. De VNG is

daarom uiteraard graag bereid ondersteuning te bieden bij het Europees bewustwordingsproces. Zo hopen wij

Europese en lokale prioriteiten nu en in de toekomst nog beter op elkaar te laten aansluiten.

Vereniging Van nederlandse gemeenten

24

VI.Meerinformatieencontact

Voor meer informatie kunt u terecht bij het VNG Informatiecentrum:

• telefoon: 070-373 8020 

• e-mail: informatiecentrum@vng.nl

Postadres

Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Postbus 30435

2500 GK Den Haag

Bezoekadres

Nassaulaan 12

2514 JS Den Haag

Vereniging Van nederlandse gemeenten