© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
Prepared by:
Fernando Quijano and Yvonn Quijano
C
H
A
P
T
E
R
1
FIRMAT
Punuar nga:
Dr. Qazim Tmava
Mr. Besart Hajrizi
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
C’është firma?
• Njësi që orgnizon dhe koordinon faktorët e prodhimit (burimet natyrore, punën, kapitalin njerëzor, kapitalin financiar dhe aftësitë ndërmarrëse), në procesin e prodhimit.
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
FORMAT LEGALE TE PRONËSISË SË
NJË FIRME
PRONËSIA MUND TË JETË
• Individuale
• Bashkëpronësia – ortakëria
• Korporatë
FAKTORËT NDIKUES :
Kapitali i nevojshëm
Natyura e biznesit
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
PRONËSIA INDIVIDUALE
• Pronësia individuale e biznesit kryhet në emrin personal, ka të bëjë me bizneset që nuk kanë formën e kompanive.
• Pronari është i përfshirë direkt në menaxhimin e biznesit dhe zhvilimin e tij
• Forma më e shpeshtë e biznesve
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
PRONËSIA INDIVIDUALE
PËRPARËSITË :
• Liria e veprimit (biznesi është i juaji, shef i vetvetes), merrni lehtë vendime dhe vendosni vet lidhur me profitin.
•Lehtësia e fillimit dhe përfundimit.
•Taksat më të thjeshtë (tatimi në të ardhura)
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
PRONËSIA INDIVIDUALE
• TË METAT :
• E tërë përgjegjësia bie mbi pronarin, përgjigjeni me tërë pasurinë tuaj.
• Vështirësitë për të siguruar kapitalin për investime.
• Duhet të keni aftësi të shumnduarta (kryeni shumë punë vet).
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
BASHKËPRONËSIA – ORTAKËRIA
• Dy ose më shumë pronarë bashkojnë kapitalin për formimin dhe zhvillimin e biznesit.
• Raportet lidhur me punën, menaxhimin, ndarjen e fitimit dhe rrezikut, hyrjen dhe daljen nga partneriteti duhet të jenë të precizuara mirë me kontratën ose marrëveshjen e themelimit të biznesit
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
BASHKËPRONËSIA – ORTAKËRIA
• PERPARËSITË
• Bashkimi bën fuqinë, sinergjia (kapitali, aftësitë etj).
• Mundësitë më të mëdha për rritje dhe zhvillim.
• Thjeshtësia e procedurave të menaxhimit dhe marrjes së vendimeve në krahasim me korporatën.
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
BASHKËPRONËSIA – ORTAKËRIA
TE METAT
• Përgjegjësia e pakufizuar fnanciare
• Jofleksibiliteti lidhur me organizmin, perspektivën, zhvillimin dhe futjen e partnerëve të rinj.
• Mosmarrëveshjet midis partnerëve potencialisht të mundshme rreth menaxhimit dhe autorizimeve (ndarja e punës, zhvillimi , personeli etj).
• Jetë e kufizuar biznesore
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
KORPORATA
• Një formë më e komplikuar e organizmit të biznesit, dallon nga ortakëria, sepse jeta dhe zhvillimi i biznesit janë qartazi të veçuara nga pronarët
• Menaxhmenti dhe prona janë qartazi të përkufizuara:prona mund të shitet -biznesi vazhdon;
• Në aktin e themelimit (Statuti/kontrata) paraqitet edhe mënyra e qeverisjes- Bordi, aksionet dhe qeversija korporative
• Pronësi e transferueshme dhe jo e transferueshme
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
KORPORATA
PËRPARËSITË
• Orientimi kah zhvillimi
• Lehtësia për të siguruar burime financiare për investime
• Letësia në ndryshimin/ transferin e pronës- jetëgjatësia (ekzistenca nuk varet nga nje individ)
• Përgjegjësia e kufizuar financiare
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
KORPORATA
TE METAT
• Kapitali i nevojshëm për themelimin e tyre (kushtueshmëria)
• Tatimi para fitimit, por edhe tatimet në dividende për pronarët
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
Rrugët e rritjes sw kapitalit
• Shitja e oligacioneve
• Emetimi I aksioneve (1) aksionet e preferuara dhe 2) aksionet e konvertueshme)
• Marrja e kredive bankare
• Fitmi i pashpërndar
• Fondi i amortizimit
• Shkrirja (bashkimi vertikal dhe horizontal dhe konglomeratet)
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
II. PËRGJEGJËSIA E BIZNESVE SI
PERSONA JURIDIKË/LEGALË
• Shoqëritë tregtare me pergjegjësi të plotë
• Shoqëritë tregtare me përgjegjësi të kufizuar
• Shoqëritë komandite
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
Shoqëritë tregtare me pergjegjësi të plotë
• Ortakët, pronarët/ pronari përgjigjen për obligimet e firmës me tërë pasurinë e tyre, jo vetëm më kapitalin që kanë investuar për themelimin e firmës
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
2) Shoqëritë tregtare me përgjegjësi të
kufizuar
• Pronari/pronarët/partneret përgjigjen për obligimet e firmës vetëm deri në lartësinë e kapitaleve të tyre të investuar me rastin e themlimit të firmës
• Me ligj mund të kufizohet kapitali minimal për themelimin e këtyre shoqërive
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
3) Shoqëritë komandite
• Disa nga pronarët kanë përgjegjësi të plotë e disa nga ta kanë përgjegjësi të kufizuar. Me statut caktohen të drejtat dhe pjesëmarrja në menaxhim.
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
PASQYRAT FINANCIARE
• Bilanci i gjendjes
• Pasqyra e rezultatit financiar
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
BILANCI I GJNDJES
• Bilanci i gjendjes paraqet gjendjen financiare në një moment të dhënë
Aktiva Shuma Pasiva Shuma
Mjetet qarkulluese Detyrimet afatshkurtera
1. Para 20000 1. Pagesat per t'u kryer 20000
2. Malli 80000 2. Detyrimet rrjedhese 30000
Mjetet fikse Detyrimet afatgjata
1. Pajisje 150000 1. Detyrimet 100000
2. Ndertesa 100000 2. Kapitali 200000
Totali 350000 Totali 350000
© 2003 Prentice Hall Business Publishing Economics: Principles and Tools, 3/e O’Sullivan/Sheffrin
PASQYRA E REZULTATIT FINANCIAR
• Pasqyra e rezultatit financiar përmbledh transaksionet e firmës gjatë një periudhe të dhënë kohore.
1. Te ardhurat 2185
a) nga shitjet 1693
b) nga qirate dhe sherbimet 492
2. Minus kostot 1924
a) kostot, perjashtuar zerat e meposhtem 977
b) amortizimi 140
c) kostot e shitjes dhe ato administrative 619
d) shpenzimet per kerkim dhe zhvillim 161
e) interesi neto 27
3. Fitmi para tatimit (1 - 2) 261
4. Minus tatimin ne te ardhura 51
5. Fitimi neto (3 - 4) 210
a) dividenda 15
b) fiimi i pashperndar 195