COMMEMORATION OF THE ARMENIAN GENOCIDE

COFFUR HIL-LADDIAD ARMENAIDD

Prayers for use by the

Church in Wales

Gweddau iw defnyddio gan yr

Eglwys yng Nghymru

These prayers and liturgical ideas have been prepared by Revd Chancellor Dr Patrick Thomas, to enable the Church in Wales to commemorate the atrocities committed against the Armenian people, living mainly in Turkey under the Ottoman Empire, during the First World War. These tragic events led internationally to the first coining of the term genocide. The Welsh Government, along with some 25 other governments throughout the world, formally recognises the persecution of Armenians at this time as genocide, and there is a memorial to Armenian genocide victims in the garden of the Temple of Peace in Cardiff.

Paratowyd y gweddau ar syniadau litwrgaidd hyn gan y Parchg Ganghellor Dr Patrick Thomas, i alluogir Eglwys yng Nghymru i goffur erchyllterau a gyflawnwyd yn erbyn pobl Armenia, a oedd yn byw gan fwyaf yn Nhwrci dan yr Ymerodraeth Ottoman, adeg y Rhyfel Byd Cyntaf. Y digwyddiadau trychinebus hyn a arweiniodd at fathun rhyngwladol y gair hil-laddiad. Mae Llywodraeth Cymru, ynghyd ag oddeutu 20 llywodraeth arall ledled y byd, yn cydnabod yn ffurfiol mai hil-laddiad oedd yr erlid a fu ar yr Armeniaid yn y cyfnod hwn, a choffeir yng ngardd y Deml Heddwch yng Nghaerdydd ddioddefwyr yr hil-laddiad Armenaidd.

COLLECT FOR THE MARTYRS OF THE ARMENIAN GENOCIDE * COLECT MERTHYRON HIL-LADDIAD YR ARMENIAID

Almighty God,

whose light revealed in Christ can never be extinguished by the darkness of human actions,

we remember before you today the Armenian victims of genocide:

grant that the memory of their suffering may lead all peoples

to work together for a world set free from prejudice and hatred,

through Jesus Christ our Lord,

who lives and reigns with you

in the unity of the Holy Spirit,

one God, now and forever.

Amen.

Hollalluog Dduw,

ni all dy oleuni a ddatguddiwyd yng Nghrist byth cael ei ddiffodd gan dywyllwch gweithredoedd dynol,

cofiwn ger dy fron heddiw dioddefwyr Armenaidd hil-laddiad:

caniat ir holl genhedloedd, wrth gofio am eu dioddefaint,

gael eu harwain i gyd-weithio i ryddhau ein byd o ragfarn a chasineb,

trwy Iesu Grist ein Harglwydd

sydd yn fyw ac yn teyrnasu gyda thi

yn undod yr Ysbryd Gln,

yn un Duw, yn awr ac am byth.

Amen.

AN ARMENIAN BLESSING * BENDITH ARMENAIDD

Keep us in peace, O Christ our God,

under the protection of your holy and venerable cross;

save us from our enemies, visible and invisible

and count us worthy to glorify you with thanksgiving,

with the Father and the Holy Spirit,

now and forever, world without end.

+ Amen.

Cadw ni mewn tangnefedd, Crist ein Duw,

dan nawdd dy groes hynafol, sanctaidd;

achub ni rhag ein gelynion, gweladwy ac anweladwy,

gan ein cyfrif yn deilwng ith ogoneddu diolchgarwch,

gydar Tad ar Ysbryd Gln,

yn awr ac am byth, yn oes oesoedd.

+ Amen.

ARMENIAN GENOCIDE MEMORIAL DAY: ADDITIONAL LITURGICAL MATERIAL

DIWRNOD COFFA HIL-LADDIAD YR ARMENIAID: DEUNYDD LITWRGAIDD YCHWANEGOL

PRAYERS AND SHARAKANS (TRADITIONAL ARMENIAN LITURGICAL HYMNS) translated from the Armenian Church Liturgy by His Grace Bishop Vahan Hovhanessian, Armenian Primate of Britain and Ireland (Welsh version by Canon Patrick Thomas)

GWEDDAU A SIARACANAU (EMYNAU LITWRGAIDD ARMENAIDD TRADDODIADOL) cyfieithwyd o Litwrgir Eglwys Armenaidd gan Ei Ras Esgob Vahan Hovhanessian, Primas Armenaidd Prydain ar Iwerddon (fersiwn Cymraeg gan y Canon Patrick Thomas)

PRAYER 1

O God of souls and creator of bodies, who destroyed death, trampled upon Satan, and granted life to the world, give rest to the souls of your servants, our martyrs of the 1915 Genocide, in the abode of light and repose, from whence all affliction, sorrow and lamentations are banished, and where you may forgive all the sins that they have committed by word, deed or thought.

You, being a beneficent God who loves humankind, forgive their sins.

For what living person does not sin?

For you alone are without sin, your kingdom is an eternal kingdom that does not pass away, and your words are true.

You are the life and resurrection for all who have fallen asleep in you.

And to you with the Father and the Holy Spirit are befitting glory, dominion and honour, now and always and unto the ages of ages. Amen.

GWEDDI 1

O Dduwr eneidiau a chreawdwr cyrff, a ddinistriodd angau, sathrodd ar Satan, a roddodd oleuni ir byd, dyro orffwys i eneidiau dy weision, ein merthyron o Hil-laddiad 1915, yn nhrigfan goleuni a llonyddwch, lle nid oes dim cystudd, tristwch a gwae, a lle y maddeuer iddynt gennyt bob pechod a gyflawnwyd ganddynt mewn gair, gweithred neu feddwl.

Tydi, Duw trugarog syn caru dynolryw, maddau eu pechodau.

Canys nid oes neb yn byw heb bechu.

Tydi yn unig sydd yn ddi-bechod, teyrnas dragwyddol nad ywn darfod byth yw dy deyrnas, ac mae dy eiriau yn wir.

Tydi ywr bywyd ar atgyfodiad i bawb a hunasant ynot ti.

Gogoniant, nerth ac anrhydedd syn ddyledus i ti gydar Tad ar Ysbryd Gln, yn awr ac am byth a hyd oes oesoedd. Amen.

PRAYER 2

Lord have mercy, Lord have mercy, Lord have mercy.

O Christ, Son of God, forbearing and compassionate, have mercy through your love as our creator upon the souls of all your departed servants, especially upon the souls of your servants, our martyrs of the 1915 Genocide.

Be mindful of them on the great day of the coming of your rule.

Make them worthy of mercy, of expiation and forgiveness of sins.

Glorify and count them with the company of your saints at your right hand.

For you are Lord and creator of all, judge of the living and of the dead.

And to you is befitting glory, dominion and honour, now and always and unto the ages of ages. Amen.

GWEDDI 2

Arglwydd trugarha, Arglwydd trugarha, Arglwydd trugarha.

O Grist, Mab Duw, goddefgar a thosturiol, trugarha trwy dy gariad fel ein creawdwr wrth eneidiau dy holl weision ymadawedig, ac yn enwedig wrth eneidiau dy weision, ein merthyron o Hil-laddiad 1915. Cofia amdanynt ar ddiwrnod mawr dyfodiad dy deyrnas.

Gwna hwy yn deilwng o drugaredd, iawn a maddeuant pechodau.

Gogonedda a chyfrifa hwy gyda chwmni dy saint ar dy ddeheulaw.

Canys tydi yw Arglwydd a chreawdwr pob un, barnwr y byw ar meirw.

Gogoniant, nerth ac anrhydedd syn ddyledus i ti yn awr ac am byth a hyd oes oesoedd. Amen.

HYMNS (SHARAKANS) * EMYNAU (SIARACANAU)

HYMN FOR THE MARTYRS 1

Having gathered in memory of our holy martyrs of the Genocide, we sing together blessing to the Heavenly King in the highest.

For, by the shedding of the blood of these martyrs, the adversary was defeated.

And the venerated Sion boasts, singing blessing to the Heavenly King in the highest.

Joining the armies of the heavenly angels in rejoicing at their holiness, let us sing blessing to the Heavenly King in the highest.

O Christ, accept the souls of your servants, the martyrs of the Genocide, in the ranks of those whose names were written earlier in heaven.

Accept on their behalf, O Lord, our prayer, a sacrifice of the word, and grant that they may find forgiveness on the last day.

Reconcile them, O Lord, through your body and blood, and permit them to be placed on your right hand.

EMYN IR MERTHYRON 1

Ar l ymgynnull er cof am ein merthyron sanctaidd or Hil-laddiad, canwn ynghyd bendith ir Brenin Nefol yn y goruchaf.

Oherwydd, trwy dywalltiad gwaed y merthyron hyn, gorchfygwyd y gelyn.

Ymfalcha Sion anrhydeddus, dan ganu bendith ir Brenin Nefol yn y goruchaf.

Ymunwn byddinoedd yr angylion sanctaidd i lawenhau yn eu sancteiddrwydd, wrth ganu bendith ir Brenin Nefol yn y goruchaf.

Derbyn, O Grist, eneidiau dy weision, merthyron yr Hil-laddiad, ymhlith rhengoedd rhai y rhestrid eu henwau ynghynt yn y nefoedd.

Derbyn ar eu rhan, O Arglwydd, ein gweddi, aberth y gair, a chaniat faddeuant iddynt ar y diwrnod olaf.

Cymoda hwy, O Arglwydd, trwy dy gorff ath waed, a dyro iddynt yr hawl i eistedd ar dy ddeheulaw.

HYMN FOR THE MARTYRS 2

The victorious martyrs of Christ bravely fought against the adversary, and against tortures under the yoke of captivity. They have endured insufferable wounds.

The light of glory embraced them, and the angels in heaven rejoiced, for they became forerunners of a universe of purified sinners.

All spiritual beings entreating say, Hasten to follow the call of Christ, and being perfumed with incense, enjoy the eternal Kingdom.

EMYN IR MERTHYRON 2

Brwydrodd merthyron buddugol Crist yn ddewr yn erbyn y gelyn, ac yn erbyn arteithiau dan iau caethiwed. Cydymddygasant glwyfau annioddefol.

Cawsant eu cofleidio gan oleunir gogoniant, i lawenydd angylion nef, wrth iddynt ddod yn rhagflaenwyr bydysawd o bechaduriaid wediu glanhau.

Dywed y bodau ysbrydol i gyd, gan erfyn, Brysiwch i ddilyn galwad Crist, ac wrth gael eich arogldarthu, mwynhewch y Deyrnas dragwyddol.

AN ADAPTATION OF THE ARMENIAN REQUIEM SERVICE TO BE USED IN THE CHURCH IN WALES ON APRIL 24th IN MEMORY OF THE VICTIMS OF THE ARMENIAN GENOCIDE 1915

ADDASIAD OR GWASANAETH RECWEM ARMENAIDD IW DDEFNYDDIO YN YR EGLWYS YNG NGHYMRU AR EBRILL 24ain ER COF AM DDIODDEFWYR YR HIL-LADDIAD ARMENAIDD 1915

[This can either be incorporated into the Eucharist as the Gospel Reading and Intercession, or used as a separate Act of Devotion after the Eucharist.

Defnyddir hwn naill ai fel yr Efengyl ar Ymbiliau yn ystod yr Cymun, neu fel Gweithred Defosiynol ar wahn, ar l y Cymun. ]

Lay Minister or Deacon: In peace let us pray to the Lord: receive, save and have mercy.

Gweinidog Lleyg neu Ddiacon: Mewn tangnefedd ymbiliwn ar yr Arglwydd: derbynia, achub a thrugarha.

Priest: Blessing and glory to the Father and to the Son and to the Holy Spirit now and forever. Amen.

Offeiriad: Bendith a gogoniant ir Tad ac ir Mab ac ir Ysbryd Gln yn awr ac yn oes oesoedd. Amen.

Congregation: Halleluia, Halleluia. From the depths I cried unto you, O Lord, Lord hear my voice. May your ears listen carefully to the voice of my prayer.

Cynulleidfa: Haleliwia, Haleliwia. Or dyfnderoedd y llefais arnat, O Arglwydd, Arglwydd clyw fy llais. Bydded ith glustiau dalu sylw i lais fy ngweddi.

Lay Minister or Deacon: Halleluia. Let us stand.

Gweinidog Lleyg neu Ddiacon: Haleliwia. Safwn.

Priest: Peace to all.

Offeiriad: Tangnefedd i bawb.

Congregation: And with your spirit.

Cynulleidfa: A chydath ysbryd dithau.

Lay Minister or Deacon: Let us listen in fear.

Gweinidog Lleyg neu Ddiacon: Gwrandawn mewn ofn.

Priest: To the Holy Gospel according to John.

Offeiriad: Ir Efengyl Sanctaidd yn l Ioan.

Congregation: Glory to you, O Lord.

Cynulleidfa: Gogoniant i ti, O Arglwydd.

Lay Minister or Deacon: Let us listen carefully.

Gweinidog Lleyg neu Ddiacon: Talwn sylw.

Congregation: God speaks.

Cynulleidfa: Duw a lefara.

Priest: Our Lord Jesus Christ.

Very truly, I tell you, unless a grain of wheat falls into the earth and dies, it remains just a single grain; but if it dies, it bears much fruit. Those who love their life lose it, and those who hate their life in this world will keep it for eternal life. Whoever serves me must follow me, and where I am, there will my servant be also. Whoever serves me, the Father will honour.

Offeiriad: Ein Harglwydd Iesu Grist.

Yn wir, yn wir, rwyn dweud wrthych, os nad ywr gronyn gwenith yn syrthio ir ddaear ac yn marw, y maen aros ar ei ben ei hun; ond os ywn marw, y maen dwyn llawer o ffrwyth. Y maer sawl syn caru ei einioes yn ei cholli; ar sawl syn casu ei einioes yn y byd hwn, bydd yn ei chadw i fywyd tragwyddol. Os yw rhywun am fy ngwasanaethu i, rhaid iddo fy nghanlyn i: lle bynnag yr wyf, yno hefyd y bydd fy ngwasanaethwr. Os yw rhywun yn fy ngwasanaethu i, fe gaiff ei anrhydeddu gan y Tad.

Congregation: In the heavenly Jerusalem, where the angels live, where Enoch and Elijah live in old age like doves, worthily glorified in the garden of Eden; merciful Lord, have mercy on the souls of those of us who have died.

Cynulleidfa: Yn y Gaersalem nefol, yn nhrigfar angylion, lle triga Enoch ac Elias mewn henaint fel colomennod, wedi ei gogoneddu yn deilwng yng ngardd Eden; Arglwydd trugarog, trugarha wrth eneidiau y rhai ohonom a hunasant.

Priest: To the souls who are at rest, O Lord, give restfulness and mercy, and to us, sinners, give forgiveness for our faults.

Offeiriad: Ir eneidiau a orffwysant, O Grist Dduw, rho orffwys a thrugaredd, ac i ni, bechaduriaid, rho faddeuant am ein camweddau.

Lay Minister or Deacon: Again in peace let us pray to the Lord.

For the souls of those who are at rest, we ask Christ our Saviour, that he will count them among the just and save us with the grace of his mercy.

Almighty Lord our God, save us and have mercy on us.

Gweinidog Lleyg neu Ddiacon: Drachefn mewn tangnefedd ymbiliwn ar yr Arglwydd.

Dros eneidiau y rhai a orffwysant, ymbiliwn ar Grist ein Gwaredwr, y gwna eu cyfrif gydar rhai cyfiawn ac yr achuba ni gyda gras ei drugaredd.

Arglwydd hollalluog ein Duw, achub ni a thrugarha wrthym.

Priest: Lord have mercy, Lord have mercy, Lord have mercy. O Christ, Son of God, strong and merciful, have mercy, according to your love as our creator, on the souls of your servants who are at rest, especially on the souls of the one and a half million who were killed in the Genocide of Armenians during the First World War and on those of other nations killed in genocide, massacre or holocaust. Remember them on the great day of the coming of your kingdom. Make them worthy of receiving mercy, atonement and the forgiveness of sins. Glorify them and count them among the number of your saints on your right hand. For you are the Lord and creator of everything, the judge of the living and the dead. And you are worthy of glory, sovereignty and honour, now and forever. Amen. Blessed is our Lord Jesus Christ. Amen.

Offeiriad: Arglwydd trugarha, Arglwydd trugarha, Arglwydd trugarha.

O Grist, Mab Duw, cryf a thosturiol, tosturia, yn l dy gariad fel ein creawdwr, ar eneidiau dy wasanaethyddion a orffwysant, yn enwedig ar eneidiau y miliwn a hanner a laddwyd yn Hil-laddiad yr Armeniaid yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf ac ar rai o genhedloedd eraill a laddwyd mewn hil-laddiad, cyflafan a holocost. Cofia hwy ar ddydd mawr dyfodiad dy deyrnas. Gwna hwy yn deilwng o gael trugaredd, iawn a maddeuant pechodau. Gogonedda hwy a chyfrifa hwy yng nghwmni dy saint ar dy ddeheulaw. Canys tydi wyt Arglwydd a chreawdwr popeth, barnwr y byw ar meirw. Ac i ti teilwng yw gogoniant, brenhiniaeth ac anrhydedd, yn awr ac yn oes oesoedd. Amen. Bendigedig yw ein Harglwydd Iesu Grist. Amen.

Congregation: THE LORDS PRAYER.

Cynulleidfa: GWEDDIR ARGLWYDD.

[FINAL BLESSING * BENDITH DERFYNOL]

Lay Minister or Deacon: I shall always bless the Lord. His praise will be daily on my lips.

Gweinidog Lleyg neu Ddiacon: Bendithiaf yr Arglwydd bob amser. Bydd ei foliant beunydd ar fy ngenau,

Priest: + May the grace of the Holy Spirit bless you. Depart in peace and may the Lord be with you all.

Offeiriad: + Bendithier chwi gan ras yr Ysbryd Gln. Ymadewch mewn tangnefedd, ar Arglwydd a fyddo gyda chwi oll.