ISSN: 1138-9664 2000 3 2128 CONVERSAS CON ALEXANDRE FINISTERRE’ CARMEN BLANCO RAMOS ABSTRACT .1-IONRA DA ESTiRPE GALEGA This article is an approach ro rIsc creation of the Galician poet and publisher in exile: Aljenadro Finisterre. Ir is a representarive sample abour bis poetry and supporr —like publisber— ro the exiled writers in Mexico. Among these writers are, for example, León Felipe and Juan Larrea. Gracias, Señor Finisterre, honra da estirpe galega. do pobo do exilio e eL emz~ración, do pobo que amou e amará sempre tanto a melancolía como a liberdade. Gracias á Fundación León Felipe. Galicia é mais Galicia cando é todos os mundos, unha barca de pedra no mar de prata. Co exconxuro da zmaxmnaczon, ca estandarte do Antigo Reino ¿los Soños estamos a remontar o tempo da servidumbre, o meigallo caciquil do mal de aire, Remontar o tempo de Decio Junio Bruto. O espíritu bravú es e/de León Fe/¡>e, el de la humanidad libre. Na nosa maleta de emigrante, a flor bravú do tosco. ¡Saúde e rerra, irmans! Manuel O’ Rivas.18.XI.1999 Para ser leído no Ateneo de Madrid en agradecemenro polo Premio León Felipe. Desde a hurnildade da que subscribe, este artigo basca- do nunhas conversas sosridas co poeta no mes de novembro de 1999 e xaneiro de 2000, pretende ser unha honsenaxe á persoa de Alexandre Finisterre. As circunstancias da existencia e o mundo men- tal de todo creador aropan un lugar na súa obra. O noso persociro rardou máis de vinre anos en voltar á súa Itaca: Fisrerra. Coma Ulises tamén partiu á proctíra dun mundo ideal de honie e de sociedade. Axudou sempre que puido a zente coma eí, exilia- da ou marxinada. Así o describe Borobó nos Ana- ros San tiagueses: hombre de grandes arrestos. Viajero infut¡gab/e... dónde veía una injusticia, un gesto amargo o una replica inadecuada, intervenía con su gz~antesca concepción de/derecho.. 2, Visitou moiros porros, percorreu Africa, deu conferencias —ó tempo que estudiaba o problema colonial— nas Antillas, Estados Unidos, Béixica, Holanda, Francia e Suiza. Case unha vida buscan- do non se sabe qué, ó mellor nin el mesmo o sabía. Oxalá el ea súa alma hoxe formen un rodo. Esa é a impresión que nos transmite este cabaleiro cheo de viralidade, de olIos transparentes, tras dos que se agocha unha tristeza mesturada con renrura. Non sei se eso é a definición de morriña galega, pero así vexo eu a Alexandre Finisterre. Xurxo Souto, a voz dos Diplomáticos de Monte Alto, quedou abraiado coa súa imaxe: .. . un/nt mis- tura ele Valle-Inclan e Corto MalrM (tal foi así que líe dedicaron unha canción ó seu invento máis famoso: o futbolín 4). Alexandre Finisterre é un home polifacético que aprendeu de cada vivencia. A súa vida foi unha fuxida continua, navegou polo mundo coma un barco abandonado, Alá ía onde o chamaban ou onde precisaban un sopro do seu alento: coas da Praza de Maio en Arxenrina, cos aniversarios e recoñecemenros ás Figuras de León Felipe e de Juan Larrea, editando ós poetas exiliados en Méxi- 2 Borobó: Anams Sanciagueses VIy VIL Madrid, Ediciones de Anxelo Novo, 1990, p. 161. Xurxo Souro: “Yérnpos Novos’s, 13.1998, p. 74. Véxase o artigo de Xabier Meilán en Lares de Go/ira, 25, 1994, pp. 26-29.
Transcript
ISSN: 1138-9664
2000 3 2128
CONVERSAS CON ALEXANDRE FINISTERRE’
CARMEN BLANCO RAMOS
ABSTRACT .1-IONRA DA ESTiRPEGALEGA
This article is an approachro rIsc creationof the Galician poetand publisherin exile:Aljenadro Finisterre. Ir is a representarivesampleabour bis poetry and supporr—likepublisber— ro the exiled writers in Mexico.Among thesewriters are,for example,LeónFelipe andJuanLarrea.
Gracias, SeñorFinisterre,honra da estirpegalega.do pobodo exilio e eL emz~ración,do pobo queamou e amarásempretanto a melancolíacomo a liberdade.Graciasá FundaciónLeónFelipe.Galiciaé maisGaliciacandoé todososmundos,unha barcade pedrano mar de prata.Co exconxuroda zmaxmnaczon,ca estandartedo Antigo Reino¿losSoñosestamosa remontaro tempoda servidumbre,o meigallo caciquil do mal de aire,Remontaro tempode DecioJunio Bruto.O espíritubravúes e/deLeón Fe/¡>e,elde la humanidadlibre.Na nosamaletadeemigrante,a flor bravú do tosco.
¡Saúdee rerra, irmans!
Manuel O’ Rivas.18.XI.1999
Paraser leído no Ateneode Madriden agradecemenropolo PremioLeón Felipe.
do nunhasconversassosridasco poeta no mesde novembrode 1999 e xaneirode 2000, pretendeser unhahonsenaxeápersoadeAlexandreFinisterre.
As circunstanciasdaexistenciae o mundomen-tal de todocreadoraropanun lugar na súaobra.Onosopersocirorardoumáisde vinre anosen voltará súa Itaca: Fisrerra. ComaUlises taménpartiu áproctíradun mundoidealdehonie e de sociedade.Axudou sempreque puidoa zentecomaeí, exilia-daou marxinada.Así o describeBorobó nosAna-ros Santiagueses:hombredegrandesarrestos. Viajeroinfut¡gab/e... dónde veía una injusticia, un gestoamargoo una replica inadecuada,interveníacon sugz~antescaconcepciónde/derecho..2,
Visitou moiros porros, percorreuAfrica, deuconferencias—ó tempo que estudiabao problemacolonial— nas Antillas, Estados Unidos, Béixica,Holanda,Franciae Suiza.Caseunhavida buscan-do non sesabequé, ó mellor nin el mesmoo sabía.Oxaláel e a súaalmahoxe formen un rodo.Esaéa impresiónque nostransmiteestecabaleirocheode viralidade, de olIos transparentes,tras dos quese agochaunha tristeza mesturadacon renrura.Non sei se eso é a definición de morriña galega,peroasívexo eu a AlexandreFinisterre.
Xurxo Souto,a voz dosDiplomáticosde MonteAlto, quedouabraiadocoasúaimaxe: . . .un/nt mis-tura ele Valle-Inclane Corto MalrM (tal foi así quelíe dedicaronunha canción ó seu invento máisfamoso: o futbolín4).
AlexandreFinisterreé un homepolifacéticoqueaprendeude cada vivencia. A súavida foi unhafuxida continua, navegoupolo mundo comaunbarco abandonado,Alá ía onde o chamabanouondeprecisabanun soprodo seualento: coasda Prazade Maio en Arxenrina, cos aniversarioserecoñecemenrosás Figuras de León Felipe e deJuanLarrea,editandoóspoetasexiliadosen Méxi-
2 Borobó:AnamsSanciaguesesVIy VIL Madrid, Ediciones
co (espaflois,ecuatorianos,guatemaltecos,perua-nos,paraguaios,venezolanosou arvenrinos).
En cadacodia da sria vida encontramosunhapedriñadeorno.¿Quensabesealgunhavezsesen-riu personaxedo seu admiradoJulio Verne?Nósnon vivimos as súasandanzaspero podemosche-gar a elasa travésdel. Tressentimentosconstantesna súavida aíndaseguencon el o camiño:Galicia,AMOR (conmaiúscula)e a universalidade.
Yesta verdades tan ciertacomoquees azuly blancala banderade Galicia,mi grandeyprimerapatria,como esazul la deEuropa,y será azul, verdey blancanuestrabandera comijusla del mundode mañana5
.DO POBO DO EXiLiO E DAEMIGRACION...
Tiña cinco anos (nace’:un 6 de maio de 1919)candoel e a súafamilia deixaronFisterraparamar-char á Coruña.Aló «lataba« ás clasespara ir óMonte SantaMargarida.
«Ah sca ol/aba e contemplabao man Era unlugar ondemesentíalibre e non me remordíaa conciencia.>’
Ingresarcomo interno nos Maristasnon foi asoluciónparanon latarnin parafuxir. Perograciasó internadoaprendeugalego,(lingua menospreza-da nos maristas)porqueos compañeiroseran daaldeae,parademostrara súarebeldía,empregába-no semprequeaparecíaun <irman>’.
Cbegoua Madrid no 1934, para estudiarnaescolaonde o fixera seu pai. Taménaquí sentiuqueo termo «galego»era despectivo,e orixinoullenovos conflictos cos demais internos «tIlos delabradoresextremeñose casreláns).
«Foi o menprimeiro exilio. Sair ósquinceanos con todo o que significaba para mmGalicia, afamilia e os amíkos.. . Sentinmedes-terrado.”
Aínda boxe rehiere un sentimentode galegoque fixo a «guerra»seníleiro.
e Tiven queface-la guerra porque caí!venmetido nela. Sempreen guerra máis ben eucomo diana oil pezaa cazar Tódolos tirosapuntabanó mesmosida Atravese!a guerracivil, despoistocoumesufri-la segundaguerra,asposguerrase o exilio. De seguidaencadeadoe escpoliadopoíos esbirros do golpista coronel(jastillo Armas en Guatemala,iniciador doxenociñío ¿un po/aa que segneata hosce conrento cincuentamil mortos, cincuenta mildesaparecidose un millón ele desprazados.Amm ¿amén me secuestraronal! en Guatemala.En fin, desdelogo non me aburrín.”
Esesecuestromarcoua sria vida. Espidoe tira-do, Alexandre(que é de Fisrerra),ergucusee vía-xou a Africa, á volta pasoupor Galicia:
«Vm para face-la antoloscia da PoesíadeGalicia, e por outrasrazónsqueeu expliconasmiñasmemoriasque van sair esteano. NelasverasequeNONvin pedirperdóna ninguén.»
Conrinuotí ataMéxico, daquelacheode exilia-dos.Con elesAlexandreFinisterreelaborouPoesíaen México,unha antoloxíade poetasautóctonoseforáneos.Respiroua atmosferaintelectualdo exi-ho con compañeiros como Florencio DelgadoGurriarár (o poetade Valdeorras)ou con Guerrada Cal (daquelaen NuevaYork). En l3os Aires conSuárezPicallo coñeceua Cuadrado,Seoane,Blan-co Amor (aquenIJeediroutan libro deteatro: Par-saspara Títeres,), e vívíu unhaimportanteamizadecon Celso Emilio Ferreiro, Florencio DelgadoGurriarán, Emilio GonzálezLópeze ourros ilus-tres exilados e emigrantesgalegose non galegos,como MaríaZambranoen Cuba ou en Arxenrinae en Roma con Alberti e Nl aria Teresa León, aquen líe edirouFábulasdel tiempoamargo.
«Albertinon sepoderetratar comose¡¿seunfotomatón,¡tes un personascecon tantasarestase tantasfacetas..la>
En 1977segueco seu labor de editorqueempe-zara no exilio e publicaunhaedición facsímile deGaleuzca,revista publicadaen Arxenrina en 1945por exiliadosdeGalicia, Euskadie Cataluña,(entre
elesCasrelao).Son máis ben ensaiossobreospro-blemas das Comunidadeshistóricas e de España,amaisdecolaboraciónsinrelecruaise de creacion.
Taménpublicon (‘o mposte/a,RevistadeGalicia.como Ile gustabachamala.
«Oquepasa¿quetwa tanto éscito quesa/uun só número. En principio ía ser un/aa revis-ta de cerca de mil páxinas,cun tomo así tiñaqueser anual Mandeinasós CentrosGa/egospero ningu¿n se subscribiu. Anquedesdeunpuntode vista litera,-io e tipograficopensoque¿ mo! estimábel.I-Iai un escemplarna bibliote-ca da FundaciónPenzolde Vigo, o presidentee FranciscoFernándezdel Riego,queagora ¿ odirector da Academia Galega, onde taménexisteoutro exemplar.Son todostemasga/egos,agáso princíjño querecol/e a primeira edicióntraducidaó castelánda Odamarítimade Pes-sca, e moi ben ilustrada poío grandepintorbrasileiro A rna/do Pedroso 4 ‘1-forta, levandoun epílogodeAlvaro Mutis.”
AlexandreFinisterrenon se senreeditor empre-sano senóneditor arresan,como foi Altolaguirreoir o mesmoBergamín.Peroaludaasí confesanonsenrírserealizadocomocreadornin como editor:
e... nín corno nada. Creo que falta modopara que eupoda dicir realiceimenesto.”
A impotencia ante as invustizas morats ouhumanasparece ter unícamenteremedio coa iro-nía.Galiciahistoricamentedeuletradosnestexene-ro,convertidoxa nun elementoda culturagalega.
«Candoun, sca pola experienciaque tivendesdepequeno,veque¿ inútil darsedecabeza-dascontra un croio, ¡a non serquesescao santodos croques!, ¿non?. Pero darse de cabezaconalgo carente de sensibilidade,pois dis: ¡non,voumeparaoutro sitio!¿paraquetropezarcon-ita oscroios?. O mundo¿ancho,cuerae aíndaun sepodía/iígar po/asfronteiras. Se un ten¿nimigos, ten algoque líe andadetrás, e candoun se encontracun Poderquedeclarona gue-rra a quen non ten fusís nin canóns,pois.. pásalomal»
O poetanuncadeixou o nexocon Fisterra. Denovo ía ródolos anos á festado Cristo con seus
pais.As fesraspopularesimpresionáronoe asíapa-recerecollido nun dosseusprimeirospoemasado-lescenresdedicadoOs C’aneiros de Betanzos:
[.1 ¡Prafestasos Caneiros! Do río, na veirase baila a muiñeira,as bellas meniiiase os mozos.garridos,da dulcegaitiña,pro seu sonunidos,cospés mo/enritmo, do río cerquiñ~t
Unhavez conseguidoasilo político en Francia,Alexandre Finisterre ocupábasedas gacetillas naEspagneRepublicaine,é dicir, de rodo o quetiliaintereseparaos lectoresespañois.
En París coíieceua Tamara Toumanova(quefacía O Sombreirode tres picos de Falla como pri-merra bailarina do Ballet de Montecarlo),e Cíaínreresousepoíoargumentodun conto deAlexan-dre. No paísveciño os sentimentosás veces foronincómodos,por elesAlexandrechegortá composi-ción Del amor y de la Muerte. Era un ballet queocupabatoda unha sesión de varios cadros,prólogo e un epílogo,e tíña a súa orixe nun contode Alexandre. Nel introducíadanzasdo folkloregalegoe doorrasterraspeninsulares.
A nosralxiaempuxábaosemprea faceralgo rela-cionadocoa súa terra. Así daquela,cun carro deilusión, fundouo Ateneode Galicia en México. Ea melancolíasumouseó entrísiasmodourrosgale-gos pola idea e Jesús Dopico, Amancio BolañoIsla, Modesto SearaVázquez,oit Florencio Delga-do Curriarán, participaron con Alexandre paraquetodo fosemáis doado.
CO EXCONXtiRO ¡JA IMAX ¡NACIÓN
Tralo pseudónimode «Clavel Rojo>’ for-mado coasLas iniciais dos seus apelidos,CR,CamposRamírez(consó 17 anos), realiza unhacríticaferozdo teatro no artigotitulado «Causasde la decadenciadel teatro» da revista Paso a laJuventud
El teatro se mueredepodrido, de viejo quees;de lo «machacados’>queestánsusargumen-
Asinado por Alejandro Campos Ramírez (¡Paso a tiJuventud!20 dejunio 1936, p. II).
tos. El teatro necesita,para que resuúa,inyec-ciones innovadoras, transjiisiones de sangrenueva.1. . .1 (‘uando los empresariossobornadostenganmásvergiienzadela quetienenyseper-mitan estrenara tanto valor anónimo, 1..]
Na mesmarevista aparecenos inzenuosversosdo poemaSueñoy Realidadde influenciabecque-nanafirmados co seu nome: Alejandro CamposRamírez.O mesmoautorconfesa:
«Bécquerinfluiu moito na miña infancia»
Comomostrapodemoslcr:
Un rayo opalescentedela Lunae/area débilmentemijardín,y sueno suenoen ti, te estoybesandoTus labiosde carmín:
1.. .1 Mas es un sueño...~Oh Dios! ¿Por qué es unsueño?¿Porquéno es realidad?7.
Poesíade Galicia é o seu magnolibro cun limiarextensoa modo de ensaioe con máis dunhacon-rradicción que fai visible o humor e a ironía doautordiante da reimados‘<entendidos’>por definira poesía. Presentaunhasexcelentesilustraciónsdefiguras como Casrelao,Díaz Pardo oir o mesmoFinisterre (entre elas unha vieira exigua que noslembra cunha cita: Galicia, madrefecundade lacultura españolaen la EdadMedia...).
O libro recolle a poesíaquesangraradaquelaenGaliciae Alexandrefixo unhaselecciónnadaarbi-traniae cun educadooído paraserescoitada.
Poesíade Ecuador0.0, 0’, 0’’ «Fu editeina, senningún limiar; presentabaa poesíacomoospoetasaescribiron, sen comentario.Consideroque a Poesíaéindefinible,porquecadapoeta¿ un mundo d¿lkren-te. As criticas quemefixeroná revista era afalta decrítica e deanálise. Entóneu¡enplan de coña!discen:voufacer unha parodia de limiar coníradicíndome,comotodoaquelquepretendadefinirapoesíae escri-be máis de dúaspáxinas contradise. Sempreo queedita poesíaparécemeque ten que ter unha ¿lose dehumor,porqueeditarpoesíanon ¿un negocio».
Paso a la juventud,Madrid, 5 de julio de 1936, p. 8.
Entre os autoresseleccionadosdestacamosa:Eduardo Blanco Amor, Roberto Blanco Torres,FennínBouzaBrey, CelsoEmilio Ferreiro,RamónCabanillas,Luis Pimentel,Luz PozoGarza,AlvaroCtinqueiro, Uxio Novoneyra,PuraVázquez,JoséAngel Valente, Ramóndel Valle Inclán e noventapoetasmáis.O mesnoAlexandreFinisterreacom-páñaosco poema PlegariJ escrito na cadeaenGuatemala:
1. .1 Yo soy un poetamuydelicadoy nopuedosoportar,¡Papá!.,esta clasedejaleos..1...] ¡Soy tu hijo, PadreEterno!Eres Señordelos cielos:¡dale a tu neneun lucero,Papi,y deja la tierra a los grajosy a los dictadorzuelos.,.1...] mas, enfin, yo te respeto.Pero si queasístayo. buen Padre, es tu deseo:(jambia mi cutis, ¡tanfino!,te lo ruegc,y hazmela carade cemento,..—1...! aquímeestán¡y soy tu hijo,PadreEterno!
frItandoal respeto
O humor do poeta pasapoio filtro da ironíapara deixarpeneiradaa verdadeiramensaxe.A vozlírica naceparaoutras lentas,non importa o temponín o lugar,o verdadeiropoetavive a súaelevaciónpor enribada mediocridadeproducidapoíosdic-radorese os corvosda rerra.
Cómprenon esquecerque Plegaria foi concibi-da na cadeaen Guatemalapor eso atopamosnopoeta momentosde aurodefinición e de queixafronre 6 mundoante un Pai terreal quepermane-ce pasivodiantedas inxusrizasda hurnanidade.
(SantasRodadas.Antologíapoética9con prólogode AndrésSorel, recolle cen poemasdeAlexandreFinisterre. Con rodo, bórase en falta un estudiorigorosoe transparentedacreacióndo poeta(máisquedarnoticia compleradunhamoreade títulos)
Poesíade Galicia, México, Ecuador0.0, 0’, Revis-tu depoesíaUniversal, 1959, p. 177.
e do senlabor como editor en relaciónco contex-ro histórico que líe rocouvivir
A veasocial taménresoanospoemasde CantosRodados, non obstante,nesta anroloxía atópanseourras musas. Seleccionamosdous poemas ataentoncesinéditos, que nos mostrandous estadosdiferentesdo poeta.
O primeiro, Estais ahí muertosé un berro quesaedas entrañasdo autor Un sentimentode des-prezo cara ó home sen dignidade,ó conformistaque non loita contraa inxustiza,ó que Ile -tira ascostasá loira social.O poema¿ a humillacióndosque se cren vivos peroestánmorros.
Estaisahí, muertoscomosifiséseisa vivir toda lsz vida:humilladoscomo muertossin el orgullo deestar muertos,sin la alegríade estar vivoscomolo están los muertos:Soislos vivos.
No segundo,Trigo azahar, o poeta(en contra-puntoa Estaisahí muertos)sénreseen harmoníaeatopaa belezanun universonatural. Podemoslelocomo un susurrono centroda primavera,e sim-bolicamenre,como un cantoá fertilidade.
No hayflor quemásmeagradeque la espigadel trigo,ni espigaquemásmeexalteque la flor del azahar,nipolen al quemásameque la harina detrigo,ni harina quemásmeencantequeun huerto deazahar
Delazahar, su trigo.Del trigo, su azahar
Da mesmaantoloxíaseleccionamosoutrosdouspoemas,de fasquíamoi diferente, que foran xaeditados:¡Salud.’ (publicadoen (‘antosEsclavosnoano 1943) e Raíl (México, 1963).
No primeiro,aindamozo (24 anos)maisza concasi unha décadasufrindo crueis experiencias,escribeen louvanzado inimigo:
Levanto mi copa en tu honor, enemigomáslauto en mi pro queel máspróvido amigo.
No rondo tu amor.Levantomi copade tu odio en loory grito mi brindis hirvienteel cristalde/zumoquesangrael acerbotrujal’¡Por el hierro que has hincado en mis entrañas!¡Por la heridadetu reja en las heridasdemissurcos!¡Por la vida¿le tu estiércolen mi lama, redimida—portu estiércoly tu herida—dela costray elerial’
Levantomi copa en tu honor, enemigo.Trajiste a missurcos las rosasy el trigo.¡Un himno en loorde/fiemoy la reja quesangran
Raíl é un poema futurista (escrito nun trendurantea súaprimeiraviaxe a Italia). O autornoncoñecianin lera daquelaos manifesrosde Man-nerti, pero si outrasvangardas,sobretodo desdeque coincidiu con Huidobro en Montserratnoano 1937 (candoAlexandreconvalescíadas gravesferidas recibidasno asediode Madrid en novem-bro de 1936).
Representaa modernidadecomprimida enimaxes do movementoe da velocidade.A utiliza-ción tipográfica,a omisión do fluir verbal, do eue de todaproxeccióndesentimentosexpresaunhanovarealidade:velaí unhasruosfrasdesreextensopoema.
Traga traga tras
Traga trasTraga traga trasTraga tras
No te ríasDe lospostesNo te ríes:Huís
RailPíjpíiiiiii
Tren tren tren tren(jarben—
Osdous versosúltimos foron omitidos na anroloxíadeA. Sote
1. En CantosEsclavosestepoemaleva por titulo “Asado,Estiércol”.
raíl, raílno te podrásseparardel raíl raII raII raílraíltragarailí...]
CO ESTANDARTE DO ANTIGO REINODOS SONOS
O soñode AlexandreFinisterre,adeanaisde ira América (como bo galego),era ser arquitectoincluso candoestivoferido en Montserratprepa-rou o ingreso en Arquitectura. O seu interesecomo editor amaisdasartesgráficasempezouundía de morriña en Madrid. Con dezaseisanossenriu a necesidadede darunhavolta e ve-la casaonde vivita Curros Enríquez,xa que en fronrehabíaunha imprenta e un letreiro nun cartón:«Precisaseaprendiz>’. Ah enrrou a traballar eraménah se imprimiu Pasaa la Juventudgraciasá elocuenciado seuamigo RafaelSánchezOrtegaco empresario.
No ano 1935 escribedousdramónsqueel con-sideraba«obrasmestras».Eso Ievouno a interesar-se poío teatroe asistira ródalasrepresentaciónsdoTeatroEspañol.
Sendosecretariodo xornal L espagneRepubí!-came, en París, a súa alma viaxeira Ievouno deFranciaata Sicilia (acausadunhaconmociónsen-timental) coa idea de entrevistara SalvaroreGiu-llano,partisanoe loiradorcontraa explotacióndosrerrarenenrese ourras reivindicacións socíais.Finisterrenon descartouunirseá sria partida, peroos «carabinieri” impedíronílo.
A sepinteviaxe ó país da arre foi alá poíoano1950. la coailusión de queos venerablesTalleres
de DanesiEdirore, líe imprimiseno seu libro Can-tos Rodados. Tamén sabía que Picassovivía naCostaAzul. A ousadíae a ilusión xunrasás vecesdan crero, e AlexaradreFinisterreimaxínon (j setalibro ilustrado polo creadordo Guernica:
«Disqueo pintar nan recibíaa ca/quera, senembargofixco cnn descoñecidoespañol novo eexiliado. É coñecidaa sria debilidadepoíosemi-grantes,particularmentepoíosespañois. fu tiñamci/o intereseen jalar con el e ensinaríleo meulibro, e depaso a verse cina tarnén a breba ecaen.A mm re.~ibiumeestupendamente.f)aque-la estabaconPaulE/uarde a sria mu/lcr.’>
O ESPÍRITU BRA FU/ES EL DE ¿CONFELIPE/EL DE LA JI LiMA NIDADLIBRE
AlexandreFinisterre foi amigo íntimo e testa-menteiro de León Felipe e uníalle unha grandeamizadecon Larrea (ámbolosdous achegadosárealidadedo pobo xudeu). Alexandre Finisterre(queestudiouárabeen Marruecose dedicouusáisdun centenarde conferencias¿ folklore e a poe-sia dos musulmáns españois,algunhas delascomentadaspor Borobó nos seusAnacos) raménse aptoximouó pobovíctima do holocaustocola-botandomáis dunhavez iva revista Raíces:revistaxudía de crí/luía1 Nela escribe un artigo sobreLipchirz (escultor lituano de orixe xudía, autorda peza vangardistaMatador adicada ó roreiroJoseliro) e as súas viaxes polos lugareshisrórico—culttsraíshispanos,o sen trato cos moveinentos
intelectuais(comoas visitasás tertuliasdo Pombode RamónGómezde la Serna).
Noutro artigo da mesina revista’2AlexandreFinisterremóstranoso agarimo que León Felipesentíapoío pobo de Israel. Pero segundodeixoirescritoo autorde Versosy oracionesde caminante,o seu «Israel>’ non se idenrificacoa historia cruen-ra que enfronra a israelís e árabessenón co quechegouá sria infancia ¡sasestampase nosrelatosdoVello e do Novo Testamento‘~. Rematao artigocoestremecedorpoema de León Felipe Auschwitz,
Raíces,30,199?,pp.25-2?.
Raíces,17, 1993-94,pp.55-59.Vid. ¡‘tiesto ya cipiececíc>-tolso s’ ososspoemnas,p. 9.
26
2(100,3: 21-28
CARMENBLANCORAMOS CONVERSASCONALEXANDREFINISTERRE
onde figuraunhadedicatoriaque se podeestenderá humanidade:
A todos los judíos del mundo,/misamigos, mishermanos.
Puestoya e/pieen el estriboy otrospoemas’4eraun proxectadolibro de León Felipe recompiladoeanotadopor Alexandre Finisterre.O libro repro-duce facsímiles de: Carta de viajeí ~, Carta a míhermanaSalud,e ~Oh,el barro, elbarro!
O citado libro complétasecos poemas Israel(/967,), Cartaami hermanaSa/ud(1955)e ¡Oh elbarro, el barro! (1967), editadospor AlexandreFinisterreen México.
Puestoya e/pieen el estribo recolle o poemaLosdossacamuelascunhadedicatoriadeLeónFelipe:AAlejandroFinisterre, gran amigo.
No prólogo de León Felz»e vistopor 100auto-res’6, Alexandre Finisterremóstranosa saúdedapoesíade León Felipe:
Salud,sanidad, búsquedadela razóny de las cau-sasde la enfermedady delos remedioshacia la salud
Deaquíno seva nadiemientrasestacabezarotadel niño de Vallecasexista
(León Felipe:farmacéuticopoeta!7
Reproduceramén un fragmentodo seu poemaEscuela,onderecolle a sria doridaexperienciaafri-canacomo administradordoshospitaisdaGuineaEspañola.
A FLOR (...) DO TOXO
Alexandre Finisterreparecenon ser amigo degrupos,peroramponcocre na independencia.
<~ O poema ¿ tsn agasallo de León Felipe ó Lillo dunamigoseu.(9 poemaencabézaoasí: De mi último libro «Pues-to ya e/pieen elestribo».
‘~ León Felipe visto por 100 autores, Madrid, Adefarma,1991.
León Eebpevisto por 100 autores, Madrid, Adefarma,l99l,p. 16.
«¿Quenpode ser independentehosce?. Nonpodesindependizartedesdeque nacese de aquí a diantemenos.A mm tocoumeunhaetapaondepuidenesca-par e/ñasveces,perosemprehabíaun cordón umbili-cal con Españae cos amigosquecrían quepertencíaa aquelgrupoou aquelpartido. Ser testamenteirodeLeón Fel¡>e é herdara tódolosamigos,a tódoloslec-tores, ós que o admiraban,pero taména nido/os seusinimigos. E o mesmomepasaconJuanLarrea”.
AlejandroCamposRamírez(AlexandreFinisterre),naceuentremariñeiros,pretodo mar. Desdemeniñosoñabaco voo dasgaivotasparasupera-lomar tene-brosoe vence-loshorizontesvisibles. Poreso,despoisda guerradicidiu queo seunomefose identificadocoflnisterrae. Velaqui o poemaco quenoslembra:
SOYDE LA MARíS
Sí, son hermosaslas rosasy es e/gusanomi hermano.Peroamo más las algas quelas rosasy a/pezmásquea/gusano.
Soydela mar.
Cuandovayaa dar a Luzechar/mea la mar:quierodar a luzestrellasde mar.
SoydeFinisterre, soy marino:echadmea la mar en submarinodepinode Finisterre (sinpintar).
Soydela mar.
Do soño raménsairon os versosde Alexandreadicadosa Uxío Novoneyra,paralcr na homenaxeque seia líe dedicaren Santiagoó autorde Oseidos:
Uxio Irmán:Taméneu soñeicon ir a aquelFaro«ondeestáo Ceo a un vóodepaxáro>’e ah xogarcoa Lúa aoflttboí
No meusonobrinquei.Entrea Lila e o mcii leitointerpúxoseO teito:breado, esmendrellado,mediomorto quedei.
Enfin:que oscenon podoninscogarao/htbolín
O tempo perseguea Alexandre Finisterreperoninguén líe pode roubar a sria alma viaxeira. Elseguecreando proxectosnourros camposda sriapersonalidadeparaseguirsoñando:
«Esteano é o viscésimocabodanoda mortedeJuan Larrea, vansefacer actos importantes.Estamosproxectandotodo, porqueLarrea é tangrande, tanenorme.E comounha montañaqueestá ó teu lado e nonpodesabarca/acoao/lada,haíquevela con distanciae con agarímo’>.
GRACIAS, SEÑOR FINISTERRE:AlescandreFinisterre
Cunhaapertaecuatorial Por deixarmenarrarcon vostede...
![Revista 16-9 [AR] (2013-12) 0005 - Rodo Sayagues (1)](https://static.documents.pub/doc/80x56/56d6bd7a1a28ab30168e21a3/revista-16-9-ar-2013-12-0005-rodo-sayagues-1.jpg)
![Revista 16-9 [AR] (2013-12) 0005 - Rodo Sayagues (1).pdf](https://static.documents.pub/doc/80x56/56d6bd7b1a28ab30168e2732/revista-16-9-ar-2013-12-0005-rodo-sayagues-1pdf.jpg)
