KOBSUKH K AENRATANA

CYMBIDIUMSH E AT T O L E R A N T

f o r Tr o p i c a l C l i m a t e s

K O B S U K H K A E N R ATA N A

© 2009 Kobsukh KaenratanaFirst published in February 2009ISBN 978-974-642-887-3Publisher Nutthanaty Co., Ltd. 299/96 Areeya Mandarina, Sutthisarn Winitchai Rd., Samsennok, Huaykwang, Bangkok, 10310 Tel. 0 2274 7198-99 Fax. 0 2274 7200 e-mail nutthanaty@yahoo.com

Layout design by Jeeranat U-domsin

Cover design by Thana-anek Chaengpanich and Jeeranat U-domsin

Printed in Bangkok by Amarin Printing and Publishing Plc.

All rights reserved. Kobsukh Kaenratana has asserted his rights to be identified as the author of this work in accordance with Patents Act B.E. 2542 (1999). No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form, or by any means, without written permission of the publisher unless for educational purposes.

ผู้พิมพ์และเจ้าของลิขสิทธิ์ กอบสุข แก่นรัตนะพิมพ์ครั้งแรก กุมภาพันธ์ 2552

เรียบเรียง กอบสุข แก่นรัตนะ

ดำเนินการจัดพิมพ์ บริษัทณัฏฐานที จำกัด 299/96 หมู่บ้านอารียา แมนดารีนา ถนนสุทธิสารวินิจฉัย แขวงสามเสนนอกเขตห้วยขวาง กรุงเทพฯ 10310 โทร. 0 2274 7198-99 แฟ๊กซ์. 0 2274 7200 อีเมล์ nutthanaty@yahoo.com

ออกแบบรูปเล่ม จีรณัทย์ อุดมสินธ์

ออกแบบปก ธนะเอนก แฉ่งพานิช และ จีรณัทย์ อุดมสินธ์

พิมพ์ที่ บริษัทอมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน)

ข้อความและรูปภาพทั้งหมดในหนังสือนี้ เจ้าของลิขสิทธิ์สงวนสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ 2542 การคัดลอกใดๆในหนังสือนี้ไปเผยแพร่ในทุกรูปแบบ ต้องได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ก่อน ยกเว้นการอ้างอิงเพื่อการศึกษาและวิจารณ์

ข้อมูล ทาง บรรณานุกรม ของ หอสมุดแห่งชาติ กอบ สุข แก่น รัตนะ . ซิม บิ เดี ยม ทน ร้อน = Heat Tolerant Cymbidiums. - - กรุงเทพฯ : ณัฏ ฐาน ที , 2552 . 440 หน้า .

1 . กล้วยไม้ 2 . ซิม บิ เดี ยม -- พันธุศาสตร์. I . ชื่อ เรื่อง

584.4 ISBN 978-974-642-887-3

ซิมบิเดียมทนร้อน

กอบสุข แก่นรัตนะ

2

Preface

My interest in cymbidiums started in 1997 from

a purchase of a few cymbidium hybrids. Blooming plants

were brought from the high mountains in Chiangmai, the

northern province of Thailand, and sold at Jatujak Market

in Bangkok. Those plants never bloomed again and quickly

died a few months later during the monsoon. But my curiosity

was aroused, and a passion for this type of orchid encouraged

me to learn about the nature of cymbidiums.

Fortunately, the age of information technology has

shrunk the world and helped me find the technical book

of this genus, The Genus Cymbidium by David Du Puy and

Phillip Cribb. This doctoral thesis of David Du Puy has

provided a great foundation for my early knowledge in

cymbidium species.

Back then, anyone who tried to grow cymbidiums

in the tropics, like the central plain of Thailand, probably

would be considered crazy. But this was an understandable

viewpoint, since the concept of heat tolerant cymbidiums

was relatively new and known only to a few people.

After years of collecting, growing and hybridizing,

I believe Thailand has a potential to develop heat tolerant

cymbidiums in its own style. The country also has an

advantage in that it is located near the geographical centre

of cymbidium distribution. During the genesis of this book,

several species such as C. chloranthum, C. rectum, C. tigrinum

and C. roseum were found as new records, and C. wadae as

a new species to the country.

The work on heat tolerant cymbidium hybridization

has made me realize the impact of the ‘Paradigm Shift,’

which was a phrase I first learnt during my study in the US.

By tearing down old limitations and beliefs, one can realize

that almost anything is possible; it is just a matter of time.

In addition to this optimism and openness to new ideas, the

work on cymbidiums has helped me with valuable friendships

developed during the field trip trekking, orchid shows,

nursery visits, information exchanges and discussions. It is

great fun and great to learn.

The intention of this book is to provide knowledge to

interested people and perhaps change their old perspectives

about cymbidiums. There are indeed types of cymbidiums that

thrive in the heat. I hope this knowledge will help stimulate

enthusiasm about Cymbidium and its potential for new

directions.

Lastly, this book is not 100% perfect. The data and

information contained is only as good as current knowledge;

new discoveries or experiments may bring new insights.

However, the book certainly provides a good foundation for

truly understanding Heat Tolerant Cymbidiums.

Kobsukh Kaenratana

January 2009

3

ผู้เขยีนเริม่สนใจกลว้ยไม้ซมิบิเดียมเมือ่ประมาณปี2540และ

ได้ซือ้หามาเลีย้งจากตลาดนดัจตจุกัรซึง่กลว้ยไม้ซมิบิเดียมที่มีวางขาย

ในตอนนัน้นำมาจากสวนกลว้ยไม้ที่อยู่บนดอยสงูทางภาคเหนอืเมือ่นำ

มาเลี้ยงที่จ.นนทบุรีได้ไม่นานก็ตายจากความสงสัยและความที่หลง

รกักลว้ยไม้สกลุนี้ได้กลายเปน็แรงผลกัดนัให้ศกึษาหาคำตอบเกีย่วกบั

ธรรมชาติและนิสัยของซิมบิเดียมอย่างจริงจัง

โชคดีที่เทคโนโลยีการสื่อสารช่วยย่อโลกให้เล็กลง ทำให้ค้น

พบตำราเกี่ยวกับซิมบิเดียมเล่มหนึ่งคือ The Genus Cymbidium

(1988) ซึ่งเป็นวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกของ David Du Puy โดย

มี Phillip Cribb เป็นอาจารย์ที่ปรึกษา และหนังสือเล่มนี้ได้กลาย

เป็นเสมือนคัมภีร์พื้นฐานสำหรับผู้เขียนในการเรียนรู้กล้วยไม้สกุล

ซมิบิเดยีมผู้เขยีนจำได้วา่ตอ้งไปคน้หาหนงัสอืเลม่นี้จากหอ้งสมดุคณะ

เทคโนโลยีการเกษตรของสถาบนัเทคโนโลยีพระจอมเกลา้เจา้คณุทหาร

ลาดกระบงัเพราะสถาบนัอืน่หรอืมหาวทิยาลยัอืน่ไมม่ีหนงัสอืเลม่นี้เกบ็

ไว้ในหอ้งสมดุและเชือ่วา่ในชว่งเวลานัน้คงจะมีหนงัสอืเลม่นี้เพยีงเลม่

เดยีวในเมอืงไทยในตอนนัน้หนงัสอือยู่ในสภาพที่ใหม่มากท้ังท่ีได้รับมา

ต้ังแต่ปีพ.ศ.2532แล้วน่ันคงเพราะไม่ค่อยมีใครนำไปอ่าน

หลายคนเคยวจิารณ์ความคดิที่จะเลีย้งกลว้ยไม้ซมิบิเดียมใน

เขตร้อนอย่างประเทศไทยว่าเป็นเรื่องเพ้อฝันที่ไม่มีทางเป็นไปได้ หาก

ชอบซิมบิเดียมก็ต้องไปหาซื้อที่ดินบนดอย ซึ่งทัศนคตินี้ก็ไม่จัดว่าถูก

ตอ้งแต่ก็ไม่ผดิเพราะความรู้และการทดลองเกีย่วกบัซมิบิเดียมทนรอ้น

(HeatTolerantCymbidium)ในช่วงเวลานั้นมีน้อยมากและเรียกได้

ว่าไม่มีเลยในประเทศไทย

จากประสบการณ์และความรู้ที่สะสมมาถึงปัจจุบันผู้เขียน

มั่นใจว่าประเทศไทยมีศักยภาพมากพอที่จะพัฒนากล้วยไม้สกุลนี้ให้

มีรูปแบบเฉพาะตัว เพราะประเทศไทยมีความหลากหลายของซิมบิเดี

ยมชนิดต่างๆในป่าธรรมชาติอยู่มากถือเป็นทุนทางพันธุกรรมขนาด

ใหญ่ อีกทั้งที่ตั้งของประเทศก็อยู่ใกล้ศูนย์กลางการกระจายพันธ์ุของ

ซิมบิเดียม ในหลายปีที่ผ่านมาได้มีการค้นพบซิมบิเดียมหลายชนิดที่

แต่เดิมเชื่อว่าไม่พบในเขตประเทศไทยและบางชนิดก็เป็นชนิดใหม่

ของโลกอาทิC . chloranthum C . rectum C . tigrinum C . roseum

และ C . wadae

ผู้เขียนได้รวบรวมข้อมูลด้านต่างๆมาเรียบเรียงขึ้นเป็น

หนังสือเล่มนี้ เพื่อเผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับซิมบิเดียมทนร้อน (Heat

TolerantCymbidium)ให้ผู้สนใจทัว่ไปได้รูจ้กัและหนัมาปลกูเลีย้งอกี

ทั้งเพื่อเปลี่ยนความเชื่อเดิมๆ ที่ว่าซิมบิเดียมจะต้องปลูกในเขตอบอุ่น

หรือเขตหนาวเท่านั้น มาเป็นการเข้าใจความจริงที่ว่า ยังมีซิมบิเดียม

ลูกผสมอีกหลายสายพันธ์ุที่สามารถออกดอกได้ในเขตร้อนและหันมา

ช่วยกันพัฒนาซิมบิเดียมทนร้อน(HeatTolerantCymbidium)ให้มี

ความหลากหลายทั้งสีสันขนาดและรูปทรงมากขึ้น

ที่ผ่านมาซิมบิเดียมทนร้อน(HeatTolerantCymbidium)

ยังไม่แพร่หลายเท่าที่ควรเพราะ

จากการปรับปรุงพันธ์ุซิมบิเดียมทนร้อนทำให้ผู้เขียนได้แง่

คิดอย่างหนึ่งเกี่ยวกับการเปลี่ยนกรอบทางความคิดที่ในภาษาอังกฤษ

เรียกว่า“ParadigmShift”ซึ่งเป็นคำศัพท์ที่ผู้เขียนได้เรียนรู้เป็นครั้ง

แรกสมัยที่เรียนหนังสือที่ประเทศสหรัฐอเมริกา ถือว่าเป็นทัศนคติที่

ดีเพราะช่วยทลายข้อจำกัดทางความคิดเดิมๆ มองให้เห็นความจริงที่

ว่าทุกอย่างนั้นเป็นไปได้ทั้งสิ้นเมื่อทำเหตุให้ตรงไม่ยึดติดกับความคุ้น

เคยหรือความเชื่อแบบเดิมๆ มีใจเปิดรับสิ่งใหม่ ซึ่งเหมาะสำหรับการ

ทำงานการแก้ปัญหาและโดยเฉพาะการสร้างสรรสิ่งใหม่ๆ

สุดท้ายนี้ หนังสือเล่มนี้ยังไม่สมบูรณ์แบบ 100% ข้อมูล

หลายอย่างสามารถเปลี่ยนแปลงได้เมื่อมีการค้นคว้าหรือพบสิ่งใหม่ๆ

ที่สามารถหักล้างความเข้าใจเดิมๆ แต่ผู้เขียนมั่นใจว่าหนังสือเล่มนี้จะ

เป็นข้อมูลพื้นฐานที่ดีสำหรับผู้ที่สนใจนำไปศึกษาเพื่อเข้าใจซิมบิเดียม

ทนร้อน(HeatTolerantCymbidium)รวมถึงการต่อยอดการพัฒนา

ในอนาคตและหากมีข้อมูลที่ผิดพลาดประการใดผู้เขียนยินดีน้อมรับ

คำแนะนำเพื่อนำไปแก้ไขต่อไป

กอบสุขแก่นรัตนะ

มกราคม2552

คำนำ

ผู้ปลูกส่วนใหญ่ขาดความเข้าใจในการเลือกสายพันธ์ุที่

เหมาะสมกับสภาพอากาศของตน

ต้องฝ่าความเชื่อเก่าๆ ที่ว่าซิมบิเดียมต้องปลูกเลี้ยงใน

เขตหนาวเท่านั้น

หลายคนเคยถูกหลอกให้ซื้อซิมบิเดียมเมืองหนาวมาปลูก

จากผู้ขายที่ขาดจริยธรรมทำให้เข็ดขยาดและไม่ยอม

แตะต้องซิมบิเดียมอีก

ที่ผ่านมายังไม่เคยมีหนังสือเล่มใดที่ให้ข้อมูลอย่างเป็น

ทางการเพื่อความกระจ่างเก่ียวกับซิมบิเดียมทนร้อน

•

•

•

•

4

Contents

Cymbidiums and Heat Tolerant Cymbidiumsซิมบิเดียมและซิมบิเดียมทนร้อน

Morphologyลักษณะทางสัณฐานวิทยา

Classififi fi fi fi fi fiffiication and Geographical Distribution การจัดจำแนกและการกระจายพันธ์ุ

History of Cymbidium Culture and Hybridizationประวัติการเพาะเลี้ยงและปรับปรุงพันธ์ุ

Growing Heat Tolerant Cymbidiums in Tropical Climatesการปลูกเลี้ยงซิมบิเดียมทนร้อนในเขตร้อน

Cymbidium Species Occurring in Thailandซิมบิเดียมพันธ์ุแท้ที่พบในประเทศไทย

Other Interesting Cymbidium Species for Hybridizationซิมบิเดียมพันธ์ุแท้อื่นๆ ที่มีความเหมาะสมในการปรับปรุงพันธ์ุ

Other Useful Orchid Species for Heat Toleranceกล้วยไม้สกุลอื่นที่สามารถผสมข้ามกันได้และช่วยเพิ่มความทนร้อน

Heat Tolerant Cymbidiums ซิมบิเดียมลูกผสมทนร้อน

Warmth Tolerant Cymbidiumsซิมบิเดียมลูกผสมกึ่งทนร้อน

Addendumข้อมูลเพิ่มเติม

Bibliographyบรรณานุกรม

Indexดัชนี

Acknowledgementsกิตติกรรมประกาศ

The Authorผู้เขียน

6

20

32

40

56

68

204

248

264

392

426

428

429

436

438

Chapter 1:

Chapter 2:

Chapter 3:

Chapter 4:

Chapter 5:

Chapter 6:

Chapter 7:

Chapter 8:

Chapter 9:

Chapter 10:

5

Cymbidium Pakkret Horizon

ซิมบิเดียม ปากเกร็ดฮอริซอน

6

Cymbidium Varlerie Absolonova ‘Salinas Sunset’ 4n.

ซิมบิเดียมวาเลอรี่แอ็บโซโลโนว่า‘ซาลินาสซันเซ็ท’4n.

7

Chapter 1 Cymbidiums & Heat Tolerant Cymbidiums

ซิมบิเดียมและซิมบิเดียมทนร้อน

8

Cymbidiums

With the mention of cymbidiums, most people think of

cool-growing orchids with large fleshy flowers of various bright

colours, their lips marked with intriguing intensely-coloured

spots and blotches. Obviously, cymbidiums provide truly

eye-catching blooms with long lasting qualities that have made

them long-time popular cut flowers.

Leaves of most cymbidiums are soft, long and narrow

with glossy texture, neatly arranged alternately. This offers a

serene beauty of grass-like elegance, giving the plants a look

distinct from other orchid genera.

Because cymbidium foliage has a regal appearance

with the large, colourful and long-lasting blooms, and ease

of maintenance, it is one of the most successful and popular

orchid crops in floriculture. However, this popularity is limited

to the temperate climate zones such as Europe, USA, Japan,

Korea, China, New Zealand and Australia. This cool temperature

requirement results from the fact that most commercial

hybrids are derived from species collected from the Himalayas,

the highlands of Burma, Vietnam and China. Additionally, the

commercial requirements of large flowers on strong spikes with

long lasting blooms are qualities mostly traceable to those spe-

cies from cooler climates.

With their many desirable features, the cymbidiums

have earned the highest value of orchid cut-flowers in auction

market of the Netherlands. In 2007, United Flower Auctions in

The Netherlands report that the overall market value of orchid

cut flowers was 77,500,000 Euro. Cut cymbidiums led with a

total value of 71,000,000 Euro or nearly 92% of the total market.

A distant second was cut phalaenopsis with a value of 2,000,000

Euro and cut vandas were third at 1,000,000 Euro in total.

Currently, smaller varieties of cymbidium have

become significant crops for pot plant market. They have been

bred in numerous forms and styles such as arching, pendulous

(cascading) and oriental.

Today, centres of production and hybridization are

located only in the temperate-climate zones such as California,

Australia, Japan and The Netherlands. In the future, there is a

good possibility that Yunnan and many big cities of China such

as Shanghai, Chengdu and Guangzhou will be included.

Display of cool-growing cymbidiums at Mukoyama Orchids, Japan.

9

Cymbidiums grown for cut flowers at Ruiter Orchids, The Netherlands. Ber

t R

uite

r

Cymbidium cut-flower operation at Ruiter Orchids. Ber

t R

uite

r

10

A remake of Cymbidium Tapioca Tundra by crossing Cymbidium Golden Elf with Cymbidium insigne subsp. seidenfadenii; the cross blooms regularly in the winter months in Bangkok, Thailand.

11

Heat Tolerant Cymbidiums

Traditionally, the cymbidium blooming season starts

after the night temperatures have dropped significantly, from

late autumn to mid spring. Literally, there were no cymbidium

blooms during the summer. This void sparked attempts to select

and breed cymbidiums that do not require a distinct chill to

induce flowering and spike development. Reducing the chill

requirement had the additional advantage of alleviating the

problem of bud drop among those blooms in early autumn and

late spring when chill temperatures are not constant enough.

This kind of demand led the way to create cymbidiums

that have warmth tolerance even in temperate climates where

heat is not so intense. Concurrently, the interest in cymbidiums

among growers in tropical climates has heightened and they

demand varieties with ability to withstand intense heat. This

requires a Heat Tolerant Cymbidium.

At present, the definition of Heat Tolerant Cymbidium

is vague. There has been no definitive scale for various degrees

of heat tolerance and, indeed, heat is all relative. In this book,

I delineate two groups as follows.

1. Heat Tolerant Cymbidium (HTC) (Cymbidium with High Heat Tolerance)

HTCs are the cymbidiums that will bloom in a truely

tropical climate, generally located between latitude 17° N and

17° S. This is the area where there is no discernible winter and

no period of time where the night temperatures fall below 18°C

(64°F) continuously for a week or more during the year.

Usually, when grown in the tropical zones, HTCs have a

wider blooming season or they can bloom sporadically through-

out the year. However, their blooming season will be increasingly

specific when grown in areas with more pronounced seasons

such as sub-tropical or temperate zones. In those regions, HTCs

would bloom from mid summer to the end of autumn.

Note, however, that cold tolerance is reduced as heat

tolerance increases. Cold damage to HTC plants, exposed to

near freezing temperature for an extended period of time, will

be greater than that seen on the standard and cool-growing

types.

2. Warmth Tolerant Cymbidium (WTC) (Cymbidium with Partial Heat Tolerance)

WTCs are cymbidiums that can bloom in climates

without intense heat such as sub-tropical zone, generally located

between 17° N and 30° N and 17° S and 30° S. This is the area

where winter is more pronounced than in the tropical zone,

and there is a certain period of time during the year when night

temperatures fall below 18°C (64°F) continuously for up to

several months.

WTCs usually have more specific blooming season

than HTCs. WTCs can also bloom in both sub-tropical and

temperate zones but there is some shift of blooming time

between the two zones. In temperate zones, WTCs usually bloom

from late summer to early winter. Most WTCs cannot bloom in

tropical zones, those regions between latitude 17°N and 17° S,

but they can grow well vegetatively.

Note, cold tolerance is partially reduced for WTCs.

When exposed to freezing temperatures for an extended period

of time, damage is greater than those of standard and cool-

growing types but less than HTCs.

Cymbidium Pakkret Horizon, a heat tolerant cymbidium that blooms well between December to February in Bangkok, Thailand.

12

The big, bold style of American cymbidiums at the Santa Barbara International Orchid Show.

A new mix between East and West by utilizing the charm of Oriental Cymbidiums

with the beauty of Western Hybrids at the Japan Grand Prix International Orchid Festival (Tokyo Dome Orchid Show), Japan.

13

Cymbidium Parish Elf, a warmth tolerant hybrid.

เมื่อเอ่ยถึงชื่อซิมบิเดียมคนส่วนใหญ่มักคิดถึงกล้วยไม้เมือง

หนาวที่มีเนื้อดอกหนากลีบดอกเป็นมันดอกมีขนาดใหญ่กลีบดอก

มีสีสันสดใสหลากหลายส่วนปากมักมีสีสันที่เข้มข้นกว่ามีจุดสีหรือ

แต้มสีที่สวยงามต่างไปจากส่วนของกลีบดอกเป็นที่ดึงดูดสายตาแก่

ผู้พบเห็นได้ง่ายและที่สำคัญคือบานทนนานนิยมใช้เป็นไม้ตัดดอก

ใบของซิมบิเดียมส่วนใหญ่มีรูปร่างยาวแคบอ่อนโค้งผิว

เป็นมันเรียงซ้อนกันเป็นระเบียบบนระนาบเดียวกันดูคล้ายกอหญ้า

ให้ความรู้สึกเรียบงามอย่างมีระเบียบแตกต่างไปจากกล้วยไม้สกุล

อื่นๆ

เนื่องจากซิมบิเดียมเป็นกล้วยไม้ที่มีความสวยงามทั้งด้าน

รูปทรงของพุ่มใบ ดอก และ สีสันที่หลากหลาย รวมทั้งดูแลรักษา

ง่ายทำให้ซิมบิเดียมเป็นกล้วยไม้ที่ได้รับความนิยมอย่างสูงในธุรกิจ

ไม้ดอกในหลายแหล่งของโลกอย่างไรก็ตามความนิยมดังกล่าวค่อน

ข้างจะจำกัดอยู่ในเขตที่มีอากาศอบอุ่นหรือหนาวเย็น(Temperate

Climate)เช่นในแถบยุโรปอเมริกาออสเตรเลียนิวซีแลนด์เกาหลี

จีนและญี่ปุ่น

ทั้งนี้เพราะกล้วยไม้ซิมบิเดียมที่ชาวตะวันตกเก็บไปเพาะ

เลี้ยงและปรับปรุงพันธ์ส่วนใหญ่มาจากแถบเทือกเขาหิมาลัยยูนนาน

ภาคเหนือของพม่า เวียดนาม ทำให้ลูกผสมกล้วยไม้ซิมบิเดียม

ส่วนใหญ่ต้องการอากาศที่หนาวเย็นในการออกดอก อีกทั้งในอดีต

นิยมปรับปรุงพันธ์ุให้ได้ดอกที่มีขนาดใหญ่ ก้านช่อแข็งแรงและ

บานทน ซึ่งกล้วยไม้ซิมบิเดียมสายพันธ์ุที่มีคุณสมบัติดังกล่าว มัก

มีแหล่งกำเนิดในบริเวณเทือกเขาที่มีอากาศค่อนข้างหนาวเย็น

เท่านั้น

จากคุณสมบัติของความบานทน ก้านช่อสูงยาวแข็งแรง

และสีสันที่หลากหลายนี้เองที่ทำให้กล้วยไม้ซิมบิเดียมตัดดอกใน

ตลาดประมูลของเนเธอร์แลนด์มีมูลค่าสูงสุดในกลุ่มกล้วยไม้ตัดดอก

ด้วยกัน

จากขอ้มลูที่เกบ็รวบรวมโดยTheUnitedFlowerAuctions

of TheNetherlandsในปี ค.ศ. 2007(พ.ศ. 2550) กล้วยไม้ตัด

ดอกทั้งหมดมีมูลค่า77,500,000ยูโรโดยที่ซิมบิเดียมตัดดอกมีมูลค่า

เป็นอันดับหนึ่งคือ71,000,000ยูโรคิดเป็น91.61%ของตลาดรวม

ฟาแลนนอปซิสตัดดอกตามมาเป็นอันดับสองด้วยมูลค่า2,000,000

ยูโรและอันดับสามเป็นแวนด้าตัดดอกมีมูลค่า1,000,000ยูโร

ซิมบิเดียม

14

A cup-flowered cymbidium, a popular style among Japanese buyers.

A spotted hybrid derived from Cymbidium tracyanum.

A first generation hybrid from Cymbidium tigrinum with compact plant habit.

Cymbidium Keiko Kageyama exhibits a successful advancement in improving flower form, size and colour from a smaller-sized plant.

A pendulous or cascading cymbidium.

15

Cymbidium Kusuda Poei (Kusuda Shining x Bennet Poei)exhibits a colour combination rarely achieved.

Cymbidium Devon Gala, a first generation hybrid from Cymbidium devonianum.

Cymbidium Mighty Sunset.

16Cymbidium Pakkret Muffin, a heat tolerant cymbidium.

17

ซิมบิเดียมทนร้อน

Cymbidium Koh Hou, a heat tolerant hybrid that produces its blooms in August in Bangkok.

Cymbidium Lilliput and Cymbidium Golden Elf are both heat tolerant hybrids that bloom well in Bangkok, Thailand.

นอกจากนี้ยังนิยมใช้ซิมบิเดียมเป็นไม้กระถางแต่จะเลือก

สายพันธ์ุที่มีขนาดย่อมกว่า เคลื่อนย้ายได้สะดวก ซึ่งปัจจุบันมีการ

ปรับปรุงพันธ์ุจนมีให้เลือกมากมายทั้งแบบช่อตั้ง(Upright)ช่อโค้ง

(Arching)ช่อห้อย(PendulousorCascading)รวมทั้งแบบที่มี

กลิ่นอายตะวันออก(Oriental)

ปัจจุบันแหล่งผลิตและปรับปรุงพันธ์ุกล้วยไม้ซิมบิเดียม

ที่สำคัญอยู่ในเขตอบอุ่นทั้งหมดได้แก่ ตอนใต้ของรัฐแคลิฟอร์เนีย

ออสเตรเลียญี่ปุ่นนิวซีแลนด์และเนเธอร์แลนด์ส่วนในอนาคตอัน

ใกล้คาดว่าจะรวมเอายูนนานของจีนและรอบๆ เมืองใหญ่เช่นเซี่ยงไฮ้

เฉินตูกว้างตุ้งเป็นแหล่งผลิตกล้วยไม้ซิมบิเดียมเมืองหนาวที่สำคัญ

อีกแห่ง

โดยทั่วไปแล้วซิมบิเดียมส่วนใหญ่เริ่มให้ดอกในช่วงฤดู

ที่อุณหภูมิกลางคืนลดต่ำแล้ว คือตั้งแต่ปลายฤดูใบไม้ร่วงไปจนถึง

กลางฤดูใบไม้ผลิ และแทบจะไม่มีซิมบิเดียมบานเลยในช่วงฤดูร้อน

ทำให้มีความพยายามที่จะปิดช่องว่างนี้โดยการสร้างหรือสรรหาสาย

พันธ์ุต่างๆนอกเหนือจากกลุ่มเดิมเข้ามาในการปรับปรุงพันธ์ุนั่นคือ

ซิมบิเดียมที่ไม่ต้องการอากาศที่หนาวเย็น เพื่อกระตุ้นการสร้างตา

ตาดอกและการบานของดอก และจากคุณสมบัติที่ไม่ต้องการความ

หนาวเย็นนี้ได้ช่วยลดปัญหาดอกร่วง (Bud Drop) ในซิมบิเดียมที่

ออกดอกช่วงต้นฤดูใบไม้ร่วงและปลายฤดูใบไม้ผลิซึ่งเป็นช่วงเวลาที่

มักมีปัญหาความหนาวเย็นไม่คงที่

ความต้องการคุณสมบัติดังกล่าวช่วยกรุยทางให้มีการคัด

เลอืกและสรา้งซมิบิเดียมที่สามารถทนความรอ้นได้บางสว่น(Warmth

TolerantCymbidium)สำหรับช่วงฤดูร้อนในเขตอบอุ่นประกอบกับ

ความสนใจในกล้วยไม้ซิมบิเดียมจากผู้ปลูกเลี้ยงกล้วยไม้ในเขตร้อนมี

มากขึน้ทำให้เกดิความตอ้งการสายพนัธ์ุที่มีความทนรอ้นสงูสามารถ

ให้ดอกได้โดย ไม่มีปัญหาดอกร่วง ฝ่อ แม้ปลูกในเขตร้อน (Tropical

Climate)

ในปัจจุบันนิยามของความทนร้อนในซิมบิเดียมถูกใช้อย่าง

ค่อนข้างสับสนเพราะความทนร้อนมีหลายระดับและเป็นสิ่งสัมพัทธ์

ยังไม่มีกรอบหรือกฎเกณฑ์ที่แน่นอน

ในที่นี้ผูเ้ขยีนได้จดัแบง่นยิามของความทนรอ้นไว้เปน็2กลุม่

ใหญ่ๆ คือ

18

1. ซิมบิเดียมทนร้อน หรือ ทนร้อนสูง

(Heat Tolerant Cymbidium, HTC)

หมายถึงซิมบิเดียมที่สามารถออกดอกได้ในสภาพอากาศ

ร้อนเช่นในเขตร้อน(TropicalZone)ที่อยู่ระหว่างละติจูด17˚°เหนือ

ถึงละติจูด17°̊ ใต้ซึ่งเป็นพื้นที่ที่แทบไม่มีฤดูหนาวหรือแทบจะไม่มี

ช่วงเวลาที่อุณหภูมิในตอนกลางคืนต่ำกว่า 18°̊ เซลเซียส ติดต่อกัน

นานเป็นสัปดาห์หรือหลายสัปดาห์

ซิมบิเดียมทนร้อน(HTC)มักมีฤดูออกดอกที่กว้างกว่าหรือ

สามารถออกดอกได้ประปรายตลอดทั้งปีเมื่อปลูกเลี้ยงในเขตร้อน

อีกทั้งยังสามารถออกดอกได้ทั้งในเขตกึ่งร้อน(Sub-TropicalZone)

และเขตอบอุ่น(TemperateZone)แต่ฤดูการจะไม่ตรงกันคือมักจะ

ให้ดอกในช่วงกลางฤดูร้อนไปจนถึงกลางฤดูใบไม้ร่วงเมื่อปลูกในเขต

เขตกึ่งร้อน (Sub-Tropical Zone) และเขตอบอุ่น (Temperate

Zone)

ความสามารถทนหนาวของซิมบิเดียมทนร้อน (HTC)

ลดลง และหากต้องอยู่ในสภาวะหนาวเย็นใกล้จุดเยือกแข็งติดต่อ

กันเป็นเวลานาน จะเกิดความเสียหายชัดเจนกว่าในกลุ่มซิมบิเดียม

มาตรฐานดอกใหญ่ (Standard Type) และ สายพันธ์ุเมืองหนาว

(Cool-GrowingType)

2. ซิมบิเดียมกึ่งทนร้อน

(Warmth Tolerant Cymbidium, WTC)

หมายถึงซิมบิเดียมที่สามารถออกดอกได้ในสภาพอากาศที่

ไม่ร้อนจัดเช่นในเขตกึ่งร้อน(Sub-TropicalZone)ที่อยู่ระหว่าง

ละติจูด17°˚เหนือถึงละติจูด30°̊ เหนือและที่อยู่ระหว่างละติจูด

17°˚ใต้ถึงละติจูด30˚ใต้ซึ่งเป็นพื้นที่ที่เริ่มมีฤดูหนาวชัดเจนกว่าเขต

ร้อน(TropicalZone)และแน่นอนว่ามีช่วงเวลาที่อุณหภูมิในตอน

กลางคืนต่ำกว่า 18˚°เซลเซียส ติดต่อกันนานเป็นหลายสัปดาห์หรือ

หลายเดือน

ซิมบิเดียมกึ่งทนร้อน (WTC) มักมีฤดูออกดอกที่แคบ

กว่ากลุ่มซิมบิเดียมทนร้อน (HTC) มีความเฉพาะเจาะจงสำหรับ

ฤดูการที่ให้ดอกเด่นชัดมากขึ้น สามารถออกดอกได้ทั้งในเขตอบอุ่น

(TemperateZone)แต่ฤดูการจะไม่ตรงกันคือมักจะให้ดอกในปลาย

ฤดูร้อน จนถึงต้นฤดูหนาว หรือ ปลายฤดูใบไม้ผลิจนถึงต้นฤดูร้อน

เมื่อปลูกในเขตอบอุ่น

ซิมบิเดียมกึ่งทนร้อน (WTC) ส่วนใหญ่จะไม่สามารถ

ออกดอกได้ในเขตร้อน หรือพื้นที่ระหว่างละติจูด 17°˚เหนือ ถึง

ละติจูด17°̊ ใต้แต่สามารถปลูกเลี้ยงต้นได้เจริญงอกงามดี

ความทนหนาวของซิมบิเดียมกึ่งทนร้อน(WTC)ลดลงบาง

ส่วนและหากต้องอยู่ในสภาวะหนาวเย็นใกล้จุดเยือกแข็งติดต่อกัน

เป็นเวลานานจะเกิดความเสียหายมากกว่ากลุ่มซิมบิเดียมมาตรฐาน

ดอกใหญ่(Standard)และสายพันธ์ุเมืองหนาว(Cool-Growing

Type)แต่จะน้อยกว่าในกลุ่มซิมบิเดียมทนร้อน(HTC)

A heat tolerant cymbidium, Cymbidium Dutchman's Gold.

19

แผนที่แสดงการแบ่งเขตภูมิอากาศสำหรับHTCและWTC

Suggested Latitudinal Zoning for HTC and WTC

ในอนาคตควรจะมีการแบ่งโซนภูมิอากาศที่อยู่ระหว่างเส้น

ละติจูดที่30˚เหนือและ30̊ ใต้และการจัดเกรดหรือระดับความ

ทนร้อนของซิมบิเดียมทนร้อนแต่ละสายพันธ์ุ หรือ แต่ละต้น เพื่อ

ลดความสับสนในการคัดเลือกสายพันธ์ุที่เหมาะสมกับแต่ละพื้นที่

เพราะซิมบิเดียมในอนาคตจะมีความซับซ้อนทางพันธุกรรมอย่างมาก

ทำให้เป็นการยากที่จะระบุให้แน่ชัดถึงความทนร้อนของซิมบิเดียม

นั้นๆหากพิจารณาเฉพาะรูปลักษณ์ภายนอก ดังนั้นการรู้สายพันธ์ุ

ที่แน่นอน บวกกับคำแนะนำจากผู้เชี่ยวชาญจะช่วยขจัดความผิด

พลาดในการเลือกซื้อซิมบิเดียมที่ไม่สามารถให้ดอกในสภาพอากาศ

ของผู้ปลูกไปได้มาก

In the future, there should be zoning for the area

between latitude 30° N and 30° S, and grading of the degree of

heat tolerance for each variety or clone. This information would

greatly reduce confusion for growers interested in Heat Tolerant

Cymbidiums or Warmth Tolerant Cymbidiums.

Future heat tolerant cymbidiums are well on course

to be highly complex genetically. This will make it harder to

identify precisely their degree of heat tolerance by mere physical

appearance. Knowing their true identity plus expert advice will

be needed to screen out the wrong ones to minimize errors in

purchasing stock unlikely to perform in the conditions where

they will be grown.

(Note: Altitudinal anomalies will influence this patten)

20

Cymbidium Ayodhaya

ซิมบิเดียมอโยธยา

21

Chapter 2 Morphology

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

22

Morphology

The genus Cymbidium was first established in 1799

by a Swedish botanist, Peter Olof Swartz. The name came from

the Greek word “cymbid”, meaning “boat” and referring to the

boat-shaped lip.

Cymbidiums are sympodial-type orchids. The

erect stems are swollen and shortened to form prominent

pseudobulbs. Some species have pseudobulbs that are less

swollen and instead more elongated and flattened. In addition,

there is a Cymbidium species growing as rhizomes underneath

the ground.

In general, cymbidiums are viewed as terrestrial

orchids that require soils or soil-like medium to grow, as other

terrestrial plants do. That idea is only partially correct since,

in fact, there are more epiphytic Cymbidium species than

terrestrial Cymbidium species. Some species even can be

found growing lithophytically.

Leaves of most species are long, narrow, thin and flexible

with pointed tip but some of them develop erect, rigid and very

coriaceous leaves. This is a xerophytic characteristic that helps

plants to survive adverse conditions. For a heteromycotrophic

or mycoparasitic species, C. macrorhizon, leaves are reduced

to scales on nodes.

Because leaves of cymbidiums are neatly arranged

in a fan-like shape on the top of the pseudobulbs,

cymbidium plants have a graceful and delicate appearance.

Historically, this neat foliage has been more valued than

floral beauty among Chinese, Japanese and Korean cultures.

Inflorescences of Cymbidium species usually carry from

one to more than 60 flowers. Most cymbidium inflorescences

emerge from the base of the bulb but some come out of the

leaf axils. They grow as pendulous, arching or erect spikes.

Flower size ranges from 1.5 centimetres to more than

10 centimetres. Flowers consist of one dorsal sepal, one lip,

two lateral sepals and two petals, which can be either well

open or porrect. The two callus ridges on the mid lobe are the

prominent structures of the lip. Many cymbidiums are

fragrant, though not all are pleasantly fragrant.

Most species have roots covered with white thick

spongy velamen up to 5-8 millimetres in size. These roots

usually develop away from light into dark locations. However

some species produce special upright acute roots (Aegotropic

Roots) to trap leaf litter and other debris. This debris helps

keeping moisture around the rootball and releases nutrients

when decomposed.

23

Morphology of Cymbidium

24

กล้วยไม้สกุลซิมบิเดียมถูกตั้งขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 1799

(พ.ศ. 2342) โดย Peter Olof Swartz โดยมีรากศัพท์มาจาก

Cymbidในภาษากรีกที่แปลว่า‘เรือ’ซึ่งอิงจากลักษณะของส่วนที่

เป็นปาก(Lip)ที่มีรูปร่างคล้ายลำเรือ

กล้วยไม้ซิมบิเดียมจัดเป็นกล้วยไม้ประเภทแตกกอ

(Sympodial)ลำต้นลดรูปและอัดแน่นเป็นหัว เทียม ( Pseudo bulb)

บางชนิดหัวเทียมมีลักษณะกลมป่องเด่นชัดบางชนิดแบนยาวหรือ

เป็นลำต้นยืดยาวจนถึงที่เป็นเพียงไหล(Rhizome)ใต้ดินกล้วยไม้

ซิมบิเดียมในธรรมชาติมีท้ังท่ีเจริญบนต้นไม้ใหญ่บนหินและบนพ้ืนดิน

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

Pseudobulbs of Cymbidium eburneum.

An ovoid pseudobulb of Cymbidium Little Black Sambo, a primary hybrid between Cymbidium madidum

and Cymbidium canaliculatum.

Pseudobulbs of Cymbidium Accidental, a hybrid derived

from Cymbidium floribundum and Cymbidium devonianum.

An ovoid pseudobulb of Cymbidium Pakkret Horizon,

a characteristic inherited from Cymbidium insigne.

Pseudobulbs of Cymbidium aloifolium.

A new inflorescence emerging from the base of the pseudobulb

of Cymbidium canaliculatum.

Pseudobulbs of Cymbidium devonianum.

25

ใบ (Leaves) ของกล้วยไม้ซิมบิเดียมส่วนใหญ่เป็นใบรูป

แถบคอืมีลกัษณะบางยาวแคบออ่นโคง้ปลายแหลมและมีแนวหรอื

ร่องกลางใบ ตลอดความยาวของใบ แต่ในบางชนิดได้มีการพัฒนา

ใบให้มีลักษณะหนาแข็ง (Coriaceous) และ/หรือ ตั้งตรง เพื่อให้

สามารถทนต่อสภาวะที่แห้งแล้ง(Xerophytic)ได้เช่นในกะเรกะร่อน

ต่างๆและบางสายพันธ์ุที่พบในออสเตรเลีย

สำหรับซิมบิเดียมชนิดที่เป็นพืชกินซากจะไม่มีใบเพราะใบ

ได้ลดรูปกลายเป็นเกล็ดบนข้อและเนื่องจากใบของกล้วยไม้ซิมบิเดียม

ส่วนใหญ่เรียงอัดแน่นเป็นระเบียบสวยงามเหมือนพัด อยู่บนส่วน

ยอดของหัวเทียม ทำให้กล้วยไม้ซิมบิเดียมมีรูปทรงที่สวยงาม แม้

ในยามที่ไม่มีดอกดังจะเห็นได้จากประวัติศาสตร์ของจีนญี่ปุ่นและ

เกาหลีที่ชี่นชมความงามของพุ่มใบมากกว่าดอก

Leaves of Cymbidium dayanum.

Leaves of Cymbidium lancifolium.

Leaves of Cymbidium madidum.

Leaves of Cymbidium chloranthum.

Leaves of Cymbidium ensifolium.

26

ดอก (Flower) มีขนาดตั้งแต่ 1.5 เซนติเมตร ไปจนถึง

มากกว่า 10 เซนติเมตร มีกลีบเลี้ยงบน (Dorsal Sepal) 1 กลีบ

กลีบเลี้ยงคู่ข้าง(LateralSepal)2กลีบกลีบในหรือกลีบดอก(Petal)

2 กลีบ ซึ่งมีทั้งแบบที่ก้างออกหรือหันตรงมายังด้านหน้า (Porrect)

ปากหรือกลีบปาก (Lip) 1 ปากที่มีลักษณะเด่นคือมี สันแคลลัส

(Callus Ridge) 2 แนว และ เส้าเกสร (Column) ซึ่งอยู่เหนือปาก

หลายชนิดมีกลิ่นบ้างก็เป็นกลิ่นเฉพาะตัวบ้างก็เป็นกลิ่นหอม

ช่อ ดอก ( Inflfl flffllflorescence ) ของกล้วยไม้ซิมบิเดียมเป็น

ช่อดอกแบบกระจะ (Raceme) ส่วนใหญ่เจริญจากบริเวณโคนของ

หัวเทียม แต่ในบางหมู่ (Section) ช่อดอกอาจเจริญมาจากซอกใบ

(Leaf Axil) ลักษณะช่อดอกมีทั้งที่ห้อยลง (Pendulous) ตั้งโค้ง

(Arching)และตัง้ตรง(Erect)ในหนึง่หวัมกัให้ชอ่ดอก1-2ชอ่จำนวน

ดอกต่อช่อมีหลากหลายตั้งแต่1ดอกไปจนถึงมากกว่า60ดอก

A straight upright inflorescence of Cymbidium munronianum.

27

A long pendulous inflorescence of Cymbidium finlaysonianum.

A pendulous inflorescence of Cymbidium devonianum.

An arching inflorescence of Cymbidium lowianum.

An arching inflorescence of Cymbidium Lilliput, a characteristic inherited from Cymbidium lowianum.

An arching inflorescence of Cymbidium Mad Tracy.

A tall and strongly upright inflorescence of Cymbidium Tapioca Tundra, a characteristic

inherited from Cymbidium insigne.

28

Seed capsules of Cymbidium Lilliput.

Seed capsules of Cymbidium dayanum.

Seed capsules of Cymbidium madidum.

Seed capsules of Cymbidium Miss Taipei Unveiled.

A seed capsule of Cymbidium Golden Vanguard.

29

ราก ( Root ) ของกล้วยไม้ซิมบิเดียมส่วนใหญ่หนาไม่ต่ำ

กว่า 5-8 มิลลิเมตร มี วีลาเมน (Velamen) คล้ายฟองน้ำ

สีขาวหุ้มอยู่ และโดยทั่วไปรากของซิมบิเดียมจะมุดลง

ล่างหาที่มืด แต่จะมีบางชนิดที่สร้างรากพิเศษที่ชี้ขึ้นบน

(Aegotropic Root) ซึ่งมีขนาดเล็กกว่า แต่ค่อนข้างแข็งและ

คม คาดว่าน่าจะมีจุดประสงค์เพื่อดักจับเศษใบไม้ กิ่งไม้ผุ

ทำให้ช่วยรักษาความชุ่มชื่นบริเวณตุ้มรากได้นานขึ้นและ

ยังเป็นการดักจับสารอาหารที่ได้จากการย่อยสลายของเศษ

กิ่งไม้ใบไม้

Roots of Cymbidium ensifolium.

Numerous erect, small and acute roots (Aegotropic Root) of Cymbidium aloifolium.

Roots of cymbidium covered with whitish and sponge-like velamen.

30

A pollinated flower of Cymbidium Tavoy turning darker starting at the tip of the column.

A few days after being pollinated, the flower faces down and the overy becomes swollen.

Nectar exuded around the joint of pedicel and rhachis (Floral Bract) of Cymbidium Pakkret Horizon.

31

Nectar exuded from the basal back of sepals.

Nectar around the floral bract of Cymbidium Faridah Hashim.

32

Cymbidium Ensichlor ‘PK’

ซิมบิเดียมเอนสิคลอร์‘พีเค’

ISBN978-974-642-887-3