D E C O M E T A/ N N 1 M D C C L X I X .

S E R M O H A B I T U S

I N A C A D E M I A B O N O N I E N S I S

S C I E N T I A R U M I N S T I T U T ID I E X X I I I . N O V E M B R I S

AB EU STACH IO ZANOTTO EJUSDEM INSTITUTI ASTRONOMO.

D E Cometa , qui hoc labente anno omnium oculis confpiciendmn fe prae­buit nonnulla vobifeum dilferam , ea praefertim referens, qua: menfibus Augufto & Septembri proxime elapfis obfervando deprehendimus , ceteras

non perfequar obfervationes noviilime habitas , poftqunm Cometa e fohribus radiis egrelfus iterum fe prodidit, de anibus alias fermo erit . Nocte infe-

Sente diem to Augulti , quam pluviales dies, ac frequentes nebula: praecef- ■ ant, fodalis nofter Matheucius, quem focium habeo in re aftronomica , in Caelum oculos convertens, utfaepefolet ad inveftigandum fi quid novi m illis

regionibus accidat, Cometam vidit ad Orientem in conftellatione Tauri. Ejus cauda praegrediebatur utpote qua: foli averfa in longitudine patens fep- tem circiter gradus, in fine latior, & quo longius a capite eo obfcurior, Sc lividior. Adeo diftindum erat phaenomenon, atque omnium oculis confpi- cuum, ut nullum fit dubium, qu n illud obfervatores alii , qui fereniore ae­re ufi tint, multos ante dies videre coeperint . Longe tunc Matheucius a Specula aberat, cumque diei crepufculum adventaret, in eam fpem adduci nequaquam poterat, ut tantum temporis relinqueretur, quantum fatis eilet ad iter conficiendum, & ad paranda lnflumenta, quae obfervationi infervirent. Contentus interim Cometam de facie noviife, illud in primis curavit, ut de ejus adventu certiores fierent, qui aftronom.ae dant operam. Ipfe itaque & Canterzanus de re moniti node fequente una cum praelaudato Matheucio obfervationes inivimus, quarum fynopfim mox trademus.

Quamvis Cometae caput nudo oculo infpicientibus tamquam ftella quoad lumen quartae magnitudinis appareret, attamen per telefcopium adeo langue- icebat, ut vix lucernae lumen perferret, quod in telefcopium ad micrometri fila colluftranda immititur. Cauda in dies longior fiebat. Die f Septembris caudae extremum ad ltellam quamdam informem infra Cetum , & arquatori > propinquam pertingere videbatur, cumque praedida ftella in globo delcripta extet, captis meniuris deprehendimus longitudinem fmlfe gr. 45. Die i t qua aer adeo purus erat, ut Hellae fextae, aut feptimae magnitudinis facile uiter- nofcerentur, per totum fpatium caudam extendi manifelto apparebat, quod intererat inter nucleum, feu Cometae caput, & fteliam £ Eridani, ac pro­vide longitudinem ejus ultra grad. 70 protendam fuiffe, quod de paucis Со-

A Sistis

I i - ^ n r e t 's le^mus. Et fime fi Cometam anni itfgo excipiamus, quem tradunt Caudam protendiffe ad grad. 90, unum tantum Cometam repedemus inter cos, quos Ricciolius in Almaqefto numeravit , qui cauda tantae longitudi­nis infignitus fuerit. Anno i £ i 8 ex apparitione plurium Cometarum claro, qui poliremus enituit videlicet menfibus Novembris, & Decembris , & Januarii fubfequentis multos habuit celebres obfervatoresatque ut alios praeteream , Keplerus caudam dimenfus teflatur fuiffe grad. feptuaginta ; Cyfatus vero earrí produxit ad grad. feptuagintaquinque. Addit prurte re a Keplerus caput Corne- t* telefcopio infpedum minus clarum apparuiffe quam nudo oculo [pedatum; Cyfatus autem fulgorem Cometae defignat his verbis. Caput non majus flel- lis quarta, magnitudinis, reliquis ftellis longe ohfcurius. Qu’s autem ex his quae Keplerus , & Cyfatus pofteritatis memoriae prodiderunt noftrum Come­tam non agnofcat? Verumtamen ii pro declaranda identitate Cometae apparens forma fufiiceret , in eam fpem adduceremur alicuid jam de ejus periodo flatutum cife, eumdemque poli annos circiter 150 reverfurum . At quoniam' trajedio- nes invicem comparare oportet, eafque ad folem referre tamquam focum parabolae a planéta defcriptx, tantum difcrimen in element s deprehendemus , quibus utraque theoria continetur, ut nihil de identitate Cometae, nihil de ejus periodo proferre liceat. Utique inclinatio orbitae fere eft eadem in utro­que Cometa; at fi conferantur rum nodi , tum Pcrinelii loca longitudines differ­re percipiemus plus quam grad. 60 , fi de nodo fermo fit ; at fi de Perihelio plus quam grad. i»o . Neque minus diffident theoriae elementa fi comparatio inftituatur cum unoquoque Cometaexhis, quorum femitar ab Aflronomis dili­genter jielcnppae fuerunt; quam ob rem fateamur oportet Obfervatinnes nq- Ifras valere utique ad augendum catalogum, non ad coniirtnandum, perfi- ciendumque univerfitm Cometarum fiffema.

Poll diem ix cauda obfcurior & conrradlior vifa eft , capitis lumen non item, quod quamvis nudo oculo infpícien'ibiis minus clarum appareret, tele- fcopium- tanén nihil dum imminutum eife offendebat. Apparens fe.nita in •fphxra Univerfi circuli maximi dudum proxime fequintr. Prima node, qua Ob fervat tones inivimus, Cometes effalfit , ut ab initio diximus, in Gonftei la­tione Tauri, ex eo deinceps loco abfcedens proprio motu, qui ad gr. 5. 5$. in longitudinem productus eft , ад.Orionem pervenit, poll gradiendo per Mo­nocerotem ad Hydram contendebat, ubi motus- ejus nonnihil remittebatur at in ea cadi parte, quae inter Monocerotem ac Hydram fit! eft, noftris o- CLtlis fe fubdaxit.. Et revera node ieqnente diem 15 fortalfe ob vapores paf- fim difperfos nullum ejus velligium apparuit. Sequentibus noftibus ingruente Matutino crepufculo nihil de Cometa vifum ; quare ultima ejus phalis inci­dit in diem 14: Septembris.

Diarium Obfervationum hic adjungam, adnotando in dies fingulos, qua hora , & quibus Stellis obfervatio perada fit , quaeque differentia interceiferit' inter Cometam , & Stellam tum in afcenfione teila , tum in declinatione- Tclefcopio utebamur fex pedes longo, cui micrometrum aptatum erat ex cuatuor filis, quae in centro odo angulos femiredos comprehendunt. Ope

« hujus' micrometri, ut cuique notum eil , eruitur differentia afcenfionis redae & declinationis inter duo fidera , quae prope eumdem aequator i parallelum vertentur. Quod fi ftellarum loca in comparationem adh'bita non fans accu­rate conftituta fuerint, de Cometa; pofim ambigendum erit donec de Steffis melius confiet. Id autem mihi propofueram, ut diligenter Stellarum loca perveltigarem, quod jam exequutus elfem, antequam obfervaiiones hafce publici- Juris facerem , fi tempeilas minus adverfa fuilfet. Non deiperamus

tamen.

Tamen rem hanc totam confici poflehoc vel fnbfecjiienti menfe , interea dum Stellae de quibus fermo eft, Meridianum circulum no<3u trajiciunt..

Comparatis afcenfionibus redis, & decimationibus Cometae longitudines, ac latitudines calculo fubduximus pofita obliquitate eclipticae gr. 13 . *8 , ac demum ad ejus theoriam inveftigandam nos convertimus opem terentibus Matteuccio & Canterzano. Quaecumque methodus adhibeatur, quoniam nulla adhuc certa, & direßa fupputandi ratio ab aftronomis excogitata eft , qua a quantitatibus cognitis ad incognitas deveniamus , longos ac moleftos calculos requirit. Utut fe res habeat nob's comode ceffit eam fupputandi rationem íequi, quam inde ab anno 174» maxime ad rem е(Ге experiundo cognovi quemad­modum fufius explicavi Tom. III. Commentariorum noftrae Academiae. Su­pervacaneum foret fupputationum ordinem hic recenfere , quo ad elementa theoriae deventum eft , politis enim elementis poterit quifque ut libuerit, pro quolibet tempore Cometae longitudines, ac latitudines lupputando aflequi.

Pra ter diftantias Comet?: a Sole in tabula hic appolita, confcnpfimus etiam diftantias a Tellure, ut iis pratfertim fatisfaceremus, qui cum parum folliciti lint de trajeflionibus Cometarum cirqa Solem, ac de motus legibus, atque omnia ad Tellurem referentes curioliii? interpellare folebant de diftan- tia Cometae a Tellure, ac de ejus magnitudine. Mirabantur tantam caudae longitudinem. Quod fi longitudo apparens tanta eft, quifque facile intelligit illud neceffario confequi debere, ut per Immenfum fpatium diffundatur. Ita­que calculum inivi polita apparenti cauda: longitudine gr. 74 ut erat die i» Septembris. Eadem die prodit ex theoria diftantia Cometae a Tellure 163? f , rnp, qmi-nm mpHiocris diftantia Solis' a Tellure pnmuir 10000.Suppofui praeterea caudam Soli adamuiiim averlam , cui fuppofirioni omnes adhuc Obfervationes fuffragari videntur. Tandem fubduflo calculo prodit longitudo caudee earumdem partium 3803 , quam fi malumus exprimere dia- metris terreftribus, inveniemus ea die caudam eo ufque protenfam fuifle ut aequaret terreftres diametros 107000.

Theoria Cometae magis, magifque perficietur ex Obfervatiombus poftre- mo habitis poftquam Cometa Solem tranfgreffus fe fe iterum nobis fpe- fíandum praebuit. Interim dementa trademus, ea icilicet, quae ex obferva- tionibus infra confcnbendis deduximus.

longitudo Nodi Defcendentis ——-------- X >9 4 « i tLongitudo Perihelii ——------—-----SI *3 ЧInclinatio Orbitae — — — ———— — »j> 4° 49

Diftantia perihelia 1588

Tempus verum quo Cometa perihelium praetergreflus eft ОДоЬгх i 6. lior. 10 ai »3 .

3

А ь Comi*

O B S E R V A T I O N U M D I A R I U M .A Ugufti die 17 Cometa Stellam d X) praibat ad feptentrionem vergetis.

Differentia afcenfionis reda inventa eft gr. 9. 9. 30; Differentia autemdeclinationis min. 19. 1 6.

Die 18. Inftituta comparatione cum eadem ftella differentia afcen. reda prodiit gr. 6. 59. 14 , & differentia decli. min. 1. 14.

Die 30. Diredo telefcopio ad ftellam p X} paucis poft minutis Cometa in confpeftum dedit. Pera<fta obfervatione inventa eft differentia afcen. re<ftae gr. 3. 19. 3 , & differentia decli. min. 30. i boream verfus. Extremum caudae pertingere videbatur äd ftellas §, & о XI , ex quo apparet caudae longrtudi- "nem fuiffe gr. ю circiter

Die 31. Cometa аийгщюг ftelbm praeibat, quae in conftellationeOrionis a Flamftedio infcribitur Quint$ tr in exuviis leoninis. Cum obfervatio bis peratfa fuerit, primum prodiitjdiff. afcen. redae gr. 1. 45. 41 & deciin. min. jo. 40, fecundo autem diffi anen. gr. i. 41. 4 1 , & deciin. min. ti. 14.

Septembris die 1. Cometa praecedens a lteila i Orionis diitabat in afcen. reda gr. 3. 49. 13 , in declin. autem min. 30. 16 auftrum verfas.

Die x. Stelli Orionis, quae a Flamftedio infcribitur precedens fexta in exu­viis leoninis in cauda translucebat. Obfervatio bis perada eft. Fuit pri­mum diff. afcen. redae gr. 4- 4- 55 , & deci', min. 19 37. Secundo autem diff. afcen. reda_sr. 4 . 7. 10 , & decli. min. i.K 14 — Tn Tii- ^Cometa orientalior erat ftella, tk boreaiior. Quamvis Cometx lumen valde dilutum appareret, cauda tamen longius protendi videbatur; tunc enim per totum illud fpatium diffundebatur, quod ir.tererat inter nucleum & ftellam«Ceti, ideit per gr. circiter »7.

Die 3. Quoniam Cometa parum aberat a ftella у Orionis pluries obfer- vationem exequi licuit. Primo diff. affen, reda; comperta eft gr. 1. 5. 5<S Sr decli. min. 8. 50. Secundo autem diff. afcen. reda; gr. 1. 4. n . & decli. jmin. 8. 36. Tertio demum diff. afcen. gr. 1. i. 15 , & decli. rnin. 8. 13. In lingulis comparationibus Cometa occidentalior erat ftella, itemque boreaiior.

Die 4 Cometam ad A Orionis retulimus. Diff. afcen. reda prodiit gr. 1.35- 45 ; dedi, autem min. 13. i8. Iterua obfervatione diff. afcen. inventa eft gr. i. 40. г. Decli. min. 13. 41. ín lingui s comparationibus Cometa orien­talior erat ftella, & auftraLor.

Die 5. Caelum erat nitidiifimum , & Cometa cauda exfendebatur ad gr. 4y, ut in pracedenti fermone declaravimus. Stella, qua a F amftedio in conftel- latione Orionis ponitur numero 61 obfervationi infervivit; ex ea prodit diff. afcen. reda gr. x. 4г. 41 ad occafum, & diff. decli. min. i<5. 1 ad boream.

Die (5. Cum nulla lteila ex iis, qua in catalogs deferipta extant in pro­pinquo Corneis eilet, ad ® Orionis nos convertimus , qua etii multum a Cometa diftaret in afcenlione reda, eamque longe pracederet, tamen ab ejus parallelo parum aberrabat. Diff. afcen. reda comperta eft gr. 8. 49. 57, & diff. decli. min. 41. 6 ad auftrum .

D.e 7. Cometam bis retulimus ad ftellam, qua a Flamftedio ponitur in conftellatione Orionis numero 79. Ex altera obfervatione refultat diff. afcen. reda gr. 3. 56. 39, decim, autem min. xj. 47. Ex altera prodit diff. alcen, reda 3. 43. 36, declin. autem min. 18. 3. Cometa ftellam praibat ad auftrum vergens .

Die

4

X

Die 8. Longe Comet* tune aberat a ftellis notae portion's. Stella b Orio*nís obfervationi peragendae ceteris aptior vifa eft. Inftitutit comparatione in­venimus diff afcen. reda: gr. 17. 44- M ad ortum, dilF. vero decim. min. * j . 16 ad auftrum. <

Die 9. Cometa adeo proxima erat ftella: Orionis numero 8<з a Elamfte- dio infcripta:, ut eodem tempore intra telefcopium commode cbnfpici poffenT. Caelum denfa nebula obdudum erat; at ne determinatio incerta relinqueretur, obfervationem iteravimus. Primum prodit diff. alcen, reda: gr. o. 31. 50, deciin. yero min 9. 17. Secundo diff. afcen. rednrgr. o. 5*. *0, & diff. decim, min. 9. i. Cometa orientalior erat ftella, & auftralior.

Die 10. Caelo fereno Cometae cauda diftimfte cernebatur. Longitudinem ejus definivimus gr. 47, quod prope ftellam £ Eridani terminare videbatur. Stella Canis minoris, quae a Flamftedio numero 15 indicitur parum a Co­metae parallelo aberat. Diff. afcen. reda: prodiit gr. 6. 35. 10 ad occafum ; D iff deciin. min. 44. 1 ad auftrum.

Die ii. Duabus ftellis obfervationes exegimus, quarum altera pertinet ad Canem minorem, altera ad Navim Argo. Utrique a Flamftedio praefigi­tur numerus 14. Primum inventa eft d'ffer. kfcen. gr. o. 56. 54, & decim, min. x8. 46; fecundo cfff afcen. redae gr. o. f i . 15 & decim. min. 18. 13 .Tertio demum comparatione faéta cum ftella Navis prodiit diff afcen. redae gr. 3. 4. 53, & deciin. min. гб. 58. Cometa utramque ftellam praegredieba­tur, verum altera borealior erat, altera auftralior. _

Die i i . Antequam obfervationem aggrederemur, cauda: longitudinem, qua: praeter modum excreviife videbatur, diligenter metiti furnus, eamqie comperimus aequare gr- 7ТУ l§ai "«ft«*» r«* -»cJnu,». Оччш», tum perÍ & * Eridani, atque ultra C quidem conftdbtioms fe protendens ibi tan­dem evanefeebat. Nullam pratter A Hydra: ftellam comperimus, quae ad Co­metam referri poffet. Ex ea prod it diff. afcen. redae gr. 17* 7* 1 9 *d oc­cafum, decim, autem min. i ! . 5. ad boream.

Die 13. Cometa ad ftellam 19 Hydrae. D iff afcen. redae gr, 9. jt . f t ad occafum, & deciin. min. »a. n ad boream.

Die 14- Cometa parum aberat a ftella,. quae in conftellatione Hydras notatur numero 17 , eamque fequebatur ab boream vergens. Obfervatio bis perada eft. Ex altera obfervatione eruitur diff afcen. redae gr. 1. 1 1 . 49 , deolin. autem min. 17- n ; porra ex altera prodit diff afcen. redae gr. r. 16. 57, & decim. min. 16. 3.

Ex hac Ephemeride numeros fubduximus, quos fequens tabella comple­a tu r , ceteros, qui e theoria pendent, in alteram tabellam conjecimus, ubi differentiae inter loca theoriae, & loca obfervata duobus poftremis columnis deícriptae funt. Quod fi quis propter plurium minutorum diferimina theoriam minus1 rede conftitutam effe exiftimavérit animadvertat velim , Comptas per ellipfes non autem per parabolas circumferri; & quamvis in majoribus a tellure diftantiis unius curvae aberratio ab altera pro nulla haberi poffet, in minoribus tamen diflidia fortaffe efficiet non contemnenda..

Ос*

сCometae Loca eft obfervationibus.

J1 7 6 9

Dies Tem. app.

H ' "

Afccn. rec.

G ' "

Decii. В

G ' “

Longitud.

G " .

Latitud. M

G • "

Auguf. г^ 13 16 48 56 34 56 9 59 9 X? 3* Sö 9 4 ' 3728 i i 17 9 58 43 1 9 4 1 7 28 40 4 10 16 45

3° 14 18 51 64 3 44 S 47 45 Д 3 44 *5 11 IO 11

J i i i 44 41 <56 43 49 8 18 13 6 19 i i 13 16 16 j13 0 33 66 46 49 8 1 7 39 6 1 1 4 13 17 17 i

Septemb.i 13 18 59 69 39 36 7 40 37 9 3° 39 14 i i 33 it 4 г г 31 73 *3 48 7 I» 17 i i S3 1 1 15 16 44

13 45 8 73 16 3 7 i 13 1 1 55 3i 13 18 163 1 3 8 4 9 77 6 to 6 16 1 1 i t 36 48 16 36 3

13 i t 36 77 7 55 6 13 38 16 38 33 16 36 15

m 0 *6 6 n 2 Í __ »<■-47---Q-4 13 49 10 01 1 1 4 4 t 3 1 1 19 го 47 го 17 49 15

14 17 10 81 i6 0 3 1 1 16 io 31 44 17 50 Л5 *3 3* 7 83 18 48 4 15 i 13 14 i 18 58 396 16 3 34 90 34 33 3 16 30 ® о 36 30 20 II II

7 14 3 i i 95 0 38 I I 3 О 5 « 33 1 1 9 3114 48 41 95 13 5i 1 10 44 5 Зб »5 1 1 I I I7

8 4 39 5 100 1 1 54 0 55 14 i i 13 о • 1 1 8 14M

9 i 5 5 3° 103 31 39 0 1 6 48 i * 53 34 1 1 5O 5O»5 л 35 103 31 19 0 16 31 1

*16 54 5 21 49 44

IO 14 j i i 6 110 46 41 i 30 IO i i 43 19 Í J IO 51I I 15 7 55 116 6 16 1 45 34 18 4° 31 13 39 48

15 19 3 116 to 35 1 45 57 18 43 34 13 39 i i15 35 И 116 10 3 1 46 i i 18 44 44 13 39 43

1 1 15 1-7 37 I I I IO 11 3 57 7 f t 4 31 47 13 44 101

*3 16 6 41 116 14 50 3 1 16 10 10 31 13 34 8*4 16 10 17 13 1 14 58 в 1 16 1 5 3 1 7 i i 13 i i

16 47 13 131 10 6 1 6 3 43 15 S0 55 1 13 13 0

1 7 6 9%

Dies Gift. Come. DiilCome. Longitud. Latitud.M Diff.Lon Diff.Lati.

а ф a 6 G ' " G ' " / «1 t /i

Auguf. 27 11489 4119 ф 16 3 1 0 9 43 54 5- 5« — 2 17 t28 1 1132-6 4045 18 35 у : IO 29 29 4- 57 — 2 44 t30 1 ' 970 3668 ÍC 3 43 40 1 I I 4O О i. 5 — 0 12 —3 1 1C.808 35 ‘ ° 6 22 28 1*3 14 33 3 16 t 1 4 3 —

______ 10805 3508 6 15 55 1 *3 15 39 3 49 t I 3 8 -Septemb.i 10629 3349 9 35 18 14 18 9 4 39 t 4 i 4 —2 10455 3198 12 59 39 1 5 24 0 6. 18 + 1 44 —1045z 3 '96 ' 3 3 33 1 5 2 5 6 8 I t 3 10 —

3 IOI79 3064 16 44 45 16 31 17 7 57 t 4 46 —10178 3063 16 46 10 16 31 47 7 35 t 4 4 110176 __ 3<~i6> — .16 48 44 16 32 23 8 28 t 4 37 --4 1001/8 1938 IO 56 44 17 42 24 9 24 f 7 * —ЮО95 1936 21 i 13 17 43 37 to 31 t 6 35 —

s 9 9 г г 1831 25 2 r 35 3* 50 31 7 34 t 8 8 —6 9711 27OO 99 0 46 30 IO 3 О 9 4° t 8 ii —7 95 5<5 1671 5 3° 51 11 I IO 8 18 f 8 21 —9 5 5° 2669 5 4t 13 1 1 3 0 4 58 t 8 1 7 -s 95<So 2620 rí 14 19 21 39 i ii 29 i 9 i } -9 9 180 1593 17 0 10 22 42 13 6. 36 t 8 37 —

-* r 9179 1593 17 t 48 1 1 41 13 7-4 3 t 1 7 21 —IO 8095 2588 »1 47 20 23 14 51 4- * t 6. i —1 1 8807 2604 28 4 Г IQ 23 34 44 0 47 t 5- 4 —8804 1605 28 46 36 13 35 5 i. 2 t 4 I 6 -8804 2605 28 47 ,3 *3 35 20 2 29 t 4 2 3 —12 8615 2639 V- 4 3 4 ! 2 23 42 48 2 15 t 1 1 1 -»3 8419 2706 i ° rt 37 23 34 41 i 5 t 0 33 t*4 8115 2785 15 26 47 23 18 32 4 1 0 - 5 10 t

—

8121 1787 ‘5 3* 45 23 17 56 4 1 0 - 4 5<* t

Bononiae Typis Laelii s Vulpe. Superiorum permijfu*

Cometa Loca ex theoria .