In Nederland, net als in de meeste Europese landen en zeker hier in België, geldt producentenverantwoordelijkheid. Hiervoor is, naast het wettelijke besluit, een overeenkomst gemaakt tussen de gemeenten, het ministerie van Milieu en de producenten. In 2012 is hierover een nieuwe overeenkomst gesloten, die geldt van 2013 tot 2022. In deze overeenkomst zijn niet alleen afspraken gemaakt over de recycledoelstellingen, maar ook over andere aspecten, zoals de ontwikkeling van verpakkingen om zo te komen tot een circulaire economie. Om de transitie naar die circulaire economie te ondersteunen is het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken opgericht. De drie partijen uit de overeenkomst vormen het bestuur van het KIDV. De financiering komt uit de producenten verantwoordelijkheidsgelden. Met de vorming van het KIDV is een nieuwe samenwerkingsvorm tussen die drie partijen ontstaan, die vitaal is voor de stap naar de circulaire economie.
Het KIDV doet onderzoek zodat er meer kennis ontstaat over duurzaam verpakken en deelt deze kennis. Hiervoor is een kennisbank opgezet, met voorbeelden, onderzoeken van derden en informatiebladen. Om goed te weten wat er spelt bij consumenten hebben we een meldpunt verpakkingen, hier kunnen consumenten een vraag over een verpakking stellen, wij zorgen dat deze door het bedrijf beantwoord wordt. Om de verduurzaming te versnellen stellen sectoren verduurzamingsplannen op. In deze plannen staan doelen die de sectorstelt voor hun verpakkingen. Reduce, reuse, recycle en renew. Met 5 universiteiten en het TIFN heeft het KIDV een langlopend onderzoekprogramma, met daarin onderzoek naar tools voor design, milieudruk, gedrag, het sluiten van de keten. Eind 2018. Daarnaast doen we kortere en langere onderzoeken, naar tasjes, drankenkarton, pet trays, mosh en moah Mijn rol binnen het KIDV is dat ik verpakkingskudige ben, van huis uit verpakkingsontwerper, en dat ik als inhoudelijk deskundige betrokken ben bij alle projecten en verantwoordelijk ben voor de kennisdeling. Zoals vandaag over de invloed van verpakkingsontwerp op consumentengedrag.
We openen gemiddeld zeven verpakkingen per dag, de meeste denken we niet eens bij na. Maar we moeten die zeven ook weggooien, het liefst in de juiste bak.
Zijn er andere manieren om de consument over te halen het juiste met hun verpakking te doen als ze in de openbare ruimte zijn? In Rotterdam wees een proef uit dat groene afvalbakken, in plaats van grijze. http://www.rotterdam.nl/project:meerafvalingroeneprullenbakken
Dat lost waarschijnlijk iets op als een gehele verpakking weggegooid wordt, maar als het een klein onderdeel van een verpakking is? Dan is de kans groter dat dat onderdeel niet in een afvalbak terecht komt. Door een verpakking zo te ontwerpen dat deze bijna vanzelfsprekend aan de bovenzijde wordt geopend voorkomt een los onderdeel. Veel chips verpakkingen werken op dezelfde manier. Een eenvoudige aanpassing met grote voordelen.
Ook losse temper evident onderdelen kunnen zwerfafval veroorzaken. Maar het blijft ook van belang om zeker te weten dat je de eerste gebruiker bent en er dus niet met het product geknoeid is. Door een etiket te gebruiken kan een los onderdeel voorkomen worden.
Een los dopje wat klemt is een eerste stap, maar een dop die vast blijft aan de fles is weer een volgende stap. Aandachtspunt hierbij blijft de temper evident.
Dit zijn stappen die gezet kunnen worden om de onbewuste handelingen bij een gebruiker van de verpakking zo te sturen dat ze geen zwerfafval opleveren.
Om zwerfafval te voorkomen zijn in het eerste kwartaal van 2016 gemeentelijke pilots van start gegaan met nieuwe beloningssystemen voor het retourneren van kleine PET-flesjes en drankenblikjes, om te voorkomen dat deze verpakkingen in het zwerfafval belanden. Om te beoordelen welke beloningssystemen het meeste effect opleveren, worden de pilots gemonitord. Er wordt een nulmeting gedaan en er worden tellingen van zwerfafval gehouden om het effect van de pilots op de hoeveelheid zwerfafval te meten. Ook wordt gekeken naar betrokkenheid en bewustwording in de samenleving.
Maar ook bij consumenten thuis zijn nog stappen te zetten. Consumenten doen thuis al veel, maar het heeft wel continue aandacht nodig. Niet alleen om de recyclingcijfers hoog te houden, maar ook om veranderingen mee te geven. Zoals recent in Nederland, waar er is gekozen om consumenten de mogelijkheid te geven de deksels en doppen op glazen verpakkingen te laten en deze met eventuele restjes in de glasbak te doen. Dit is anders dan in België. Men hoopt zo de respons te verhogen door het makkelijker te maken. Dit is zeker nodig, kijk naar dit voorbeeld in Amsterdam…
Bijvoorbeeld in Amsterdam, waarbij nog geen 30% van het afval gescheiden ingeleverd wordt. Bij verpakkingen is er nog aardig wat potentie bij kunststof, glas (zoals de parfumverpakkingen) en papier. http://www.afvalonline.nl/pdf/afvalketen_in_beeld_grondstoffen_uit_amsterdam.pdf
Een dergelijke verandering vraagt niet alleen landelijke communicatie, om zo burgers aan te zetten om te beginnen met scheiden, of het beter te gaan doen. Voor consumenten die al actief scheiden helpt het om op de verpakking te herhalen, en bij twijfel kan er dan voor de juiste bak gekozen worden. In Nederland doen de twee grootste supermarken dit op al hun huismerken.
En dit wordt vervolgens ondersteund door een campagne in de supermarkt zelf. Dus loopt de communicatie via alle spelers, de gemeente, de verpakking en de supermarkt. Maar hoe werkt het bij de aankoop, hoe kijkt de consument op dat moment tegen duurzaamheid aan?
Kan verpakkingsontwerp consumentengedrag beïnvloeden?
• Niet alleen, wel als onderdeel van een inzamelsysteem.
• De verpakking kan helpen onbewuste handelingen te voorkomen.
• Communicatie op de verpakking werkt ondersteunend.
Onderzoek naar gedrag, in de winkel, thuis en in de openbare ruimte, moet beter inzicht geven en handvatten geven aan ontwerpers van verpakkingen.
Binnen het onderzoekprogramma waarover ik aan het begin vertelde onderzoekt de universiteit Wageningen hoe de verpakking de consumentenperceptie in de winkel beïnvloed. Uit een test met verpakkingen van tomatensoep kwam naar voren dat consumenten aan zaken zoals kleur en materiaalsoort een oordeel over de duurzaamheid van dat product hangen. Hoe de verpakking eruit ziet, beïnvloedt ook de verwachtingen en perceptie omtrent het product zelf. Maar de perceptie van consumenten van duurzaamheid van verpakkingen en de werkelijke duurzaamheid zijn verschillend. Veel consumenten weten eigenlijk niet goed wat wel en wat niet duurzaam is. Dat zegt trouwens niet veel over het aankoopgedrag. Zij beoordelen het product in de eerste plaats op smaak en kwaliteit, want uiteindelijk gaat het om product en de verpakking is een hulpmiddel om dat product te bij de uiteindelijk gebruiker te krijgen.
