deus caritas est magazine - Brothers of Charity€¦ · deus caritas estmagazine Vol. 12 | #2 | jun...

magazine | 2012 # 02

1

deuscaritasest magazine

Brothers of Charity | Broeders van Liefde | Frères de la Charité

Vol. 12 | #2 | jun 2012

focus

VIETNAM

colophon

Fratelli della CaritàVia Giambattista Pagano nr. 35i-00167 Roma00-39-06-66.04.90100-39-06-663.14.66www.brothersofcharity.orgdeus.caritas.est.editor@fracarita.org

— Editor Bro. Dr. René Stockman, Superior General

— Editorial office Lieven Claeys, Mattias Devriendt, Annelies Naert, Bro. Seraphin Tshijika-Mbumba, Mathias Van Steenberghe (translations), Jean-Marie Demulier (translations) Sister Ancilla Vanhooff

— Lay-out Filip Erkens

deus caritas est

2

editorialMusings on the Chapter

Mijmeren bij het kapittelMéditations sur le chapitre

vietnamVietnam: after 10 years …

Vietnam: na 10 jaar …Vietnam: après 10 ans …

peruWilful psychiatry in Ayacucho

Eigenzinnige psychiatrie in AyacuchoUne psychiatrie pas comme les autres à Ayacucho

belgiumCats, dogs & frogs

Katten, honden & kikkersDes chats, des chiens et des grenouilles…

belgiumPoverty in Flanders

Arm VlaanderenLa Flandre pauvre

nicaraguaAt the heart of our charism

In het hart van ons charismaAu cœur de notre charisme

nairobi, bicol, ndera, katugastotaThe Congregation’s greenhouses

De serres van onze congregatieLes serres de notre Congrégation

vietnamPsychiatry in vietnam

Psychiatrie in vietnamLa psychiatrie au vietnam

vietnamA Church Nurtured by the Blood of the MartyrsA Church Nurtured by the Blood of the Martyrs

Une Église nourrie du Sang des Martyrs

belgiumBro. Frans Horvers’ 75th jubilee celebrationHet 75-jarig jubileum van Br. Frans Horvers

75 ans de vie religieuse du Frère Frans Horvers

News from the communities.Nieuws uit de huizen.

Nouvelles des communautés.

In memoriam

03

09

13

18

26

34

41

43

49

55

deuscaritasest magazine

Vol. 12 | #2 | jun 2012

62

58


3

A general chapter is always a power-ful time for religious congregation. From 14 May until 2 June 2012, we,

as Brothers of Charity, celebrated our 22nd General Chapter. Indeed, in ecclesiastical terms, we use the verb ‘to celebrate’ as it is above all a religious event which can thor-oughly influence the Congregation.As I, as re-elected Superior General, watched all members return to their homeland and I stayed behind with our small communi-ty here in Rome, I felt that it was time to muse on our past Chapter. There’s a photo in front of me, taken after the closing ses-sion of the Chapter, showing the General Council and the four Provincial Superiors in the front, and the other members and delegates from the different provinces and region in two rows in the back.This morning, I walked passed the stair-way and looked at all the pictures from the previous chapters. These were all moments when the Congregation’s history was be-ing written, just like we will be saying and writing about the one in 2012.Today, we hear a lot about ‘turning points’ in organisations. I believe that this Chap-ter was a turning point for the Congre-gation. And I remember the large repre-sentation from Africa and Asia, which clearly revealed the internationalisation of our Congregation during this Chapter. It was also a Chapter of youth: no less than six members did not qualify for election as Superior General or Vicar General, as they were either too young or had not been per-petually professed for a sufficient amount of time. This had never happened before. These elements resulted in us hearing dif-ferent voices: voices from the South (and the East), and voices from younger people, without closing our ears to the voices of the North, of course. Both parties needed time to get used to this new fact: those who had already taken part in several chapters and

Musingson the Chapter

editorial

03

09

13

18

26

34

41

43

49

55

those who attended for the first time. But, eventually, a common language was found as we are all Brothers of Charity, from very different cultural backgrounds, it’s true, but connected by the same charism, and that charism overcame all differences and bridged every gap. We learn from this that for the coming years we will need to put a great deal of energy into guiding this inter-nationalisation as a positive and enriching fact, so that everyone can truly feel at home in our Congregation, so that everyone might be able to wholeheartedly say: “This is my congregation and I’m proud of it.”The spiritual theme of the Chapter, which should always remain the most important aspect of this religious event, was power-fully deepened by introductions and dis-cussions. In the end, the Chapter members placed it under the heading of “Christ is

our binding element”. We would like to re-call the theme of the Chapter: “Called by God, sent to the neighbour, and dedicated to be a sign of God’s love in the world”. The invitation was heard to continue to put a lot of energy into our religious profundity as religious. How else can we radiate God’s love in the world, if we ourselves are not filled with his love? And even more than before, we grew aware of the wealth of our charism, which we were given by our Founder, Father Triest. The question was raised to continue to put a lot of work into this charism, which we are to place in the right historical context, also thanks to all the work that went into the beatifica-tion process, but which we now must try to translate into contemporary terms and place against our specific cultural back-grounds. An environment that is heavily

Bro. René Stockman, Superior General

62

58

deus caritas est

4

secularised, an environment that bathes in Christianity, and an environment that is inter-religiously coloured will present dif-ferent frameworks to live and experience the charism in a consistent way. At times, it will be a struggle to maintain clarity, suf-ficiently adapted without abandoning our prophetic nature, to particularly reveal the beauty of God’s love. Above all things, it must remain good news that we bring and spread, news that makes the world liveable again, particularly for the weak.There was also a growing understanding of the fact that we, as brothers, need not face matters on our own. There were four representatives, one from every province, from the group of associate members. In the Chapter, they constituted the bond with those many people who work in the apostolate in the Congregation and who, as such, want to be a sign of God’s love in the world. We know that not all draw from the same source, however in the very concrete love of neighbour we continue to find each other and we want to continue to set out with them in a positive way so as to continue the revolution of charity. As brothers and associate members, we want to keep bearing witness that God’s love is our source, as we receive, experience and live it through our charism, and through words, signs, and living examples we want to continue to share this experience, adapted of course to the different situa-tions in which we find ourselves.During the Chapter, we asked for special attention for the protection of young peo-ple and vulnerable adults. No, we do not wish to close our eyes to the abuse in the past, and, as a congregation, we ask for-giveness for the suffering that this has caused. Again, our charism confronts us with this in a powerful way: saying that we want to love the other uncondition-ally, and then finding that some do the ex-act opposite by abusing people who have been entrusted to their care is a blot on the Congregation’s escutcheon. With a solidly developed procedure, we aim to put all of our energy into dealing with cases of abuse from the past in a healing manner, and, at the same time, do our utmost to once again create an atmosphere that radically rules out any form of abuse.In addition to religious patrimony, a Gener-al Chapter is also tasked with assessing the material patrimony. And this is where we arrived at the delicate matter of the Congre-gation’s financial viability. The great devel-

opments in the Southern countries and the formation of the many young people who have joined our Congregation have been gnawing our financial patrimony, which is at a critical level. In the past period, we have tried to map out the Congregation’s fi-nancial strength, without finding a clear so-lution to the problem. It will be quite a task in this new period to deal with this financial matter very consistently, and we will have to make cutbacks and find new means, with lasting faith in divine Providence.Our dedication to the poor and our duty to provide a good spiritual and professional formation for our young brothers are of a peremptory nature and place us before an ethical imperative to find a new financial balance in an energetic and resourceful way. The Chapter was open with regard to this matter, critical, confronting and mainly concerned. In the end, ways were outlined in order to deal with this acute is-sue in a constructive way.At the end of the Chapter, I thought of a few words that could summarise all this. I found four: unity, solidarity, spirituality, and charity.Unity: The coming six years will be marked by actively working on unity within the Congregation. “Cor unum, anima una” – “One heart, one soul”, as our Founder said to his Sisters of Charity; it could also be our second motto. We do not wish to evolve into two congregations: one old and one young, one north and one south, one of brothers and one of associate members, etc. No, the concern for unity must sound everywhere, and we must continue to find our bond in the charism, which gives us our common name: Brothers of Charity.Solidarity: The Congregation can only continue to grow when solidarity is being

cultivated as a great value and when new forms of solidarity are being developed. We can only move well when we set out to-gether. We need one province’s knowledge and another province’s enthusiasm for our knowledge to remain enthusiastic and for our enthusiasm to become knowledgeable. The Chapter explicitly wishes to state that solidarity as such can never be questioned, which offers prospects for the future.Spirituality: Above all else, the Congrega-tion remains a spiritual movement in the Church, making its own contribution start-ing from its own charism. We are to deepen this charism through a strong spiritual life, and all brothers and associate members are invited to always give this top priority. It is the foundation upon which the Congre-gation is to be built, and this foundation needs to be solid. We also wish to offer this spiritual life to those who set out with us as staff members, volunteer workers, and those who seek our care and guidance. Only when we are filled with God’s love can we radiate this love in our environment.Charity: We continue to call for the con-tinuation of the revolution of charity in a prophetic and urging way. We realise that there are differences in the Congregation in the way in which this charity is given shape and in the way in which brothers, associate members, and staff members take part in it. However, it always needs to be about this concrete love of neighbour, this promot-ing and restoring of human dignity, this care for the poor and those who have been marginalised by society. Within the Broth-ers of Charity, this charity is translated in a professional way and fitted in structures, however both the professionalism and the structures need to be facilitating and con-ducive for charity to flourish.The General Chapter was carried by the prayers of many. We sensed this in the way in which decisions were made. Fol-lowing a day of clouds obscuring the sun, there came a sunny day, and perhaps the day during which the Chapter went on an excursion was a sign of this: the sun was bright in the beginning, later on dark clouds gathered, bringing a thunderstorm and lots of rain, but in the evening we all gathered round the table with the sun in our hearts: unity, solidarity, spirituality, and charity had triumphed once again. May we start and continue this new chap-ter period in this good spirit! ¶

Bro. René Stockman

But, eventually, a common language was found as we are all Brothers of Charity, from very different cultural backgrounds, it’s true, but connected by the same charism, and that charism overcame all differences and bridged every gap.


5

Een generaal kapittel is steeds een sterke tijd voor een religieuze con-gregatie. Van 14 mei tot 2 juni 2012

mochten we als Broeders van Liefde ons 22ste generaal kapittel vieren. Jawel, in kerkelijke termen gebruikt men het woord “vieren”, omdat het voor alles een religi-eus gebeuren is dat de congregatie gron-dig kan beïnvloeden. Wanneer ik, als herkozen generale over-ste, alle deelnemers terug naar hun hei-mat zag vertrekken, en opnieuw met onze kleine communiteit hier in Rome alleen achter bleef, kwam er stilaan wat tijd om even te mijmeren over het voorbije kapit-telgebeuren. Voor mij ligt de foto, geno-men na de slotsessie van het kapittel, met vooraan de generale raad en de vier pro-vinciale oversten en op twee rijen de an-dere deelnemers, gedelegeerden vanuit de verschillende provincies en regio’s. Ik wandelde deze morgen ook even in de traphal en bekeek één voor één de foto’s van de vorige kapittels. Het zijn telkens momenten dat een stuk geschiedenis van de congregatie werd geschreven, net zoals men dat van 2012 zal zeggen en schrijven. Vandaag wordt veel gesproken over “kan-telmomenten” in een organisatie. Ik denk dat dit kapittel een kantelmoment was voor de congregatie. En dan denk ik aan de grote vertegenwoordiging vanuit Afrika en Azië waardoor de internationalisatie in onze congregatie ook heel duidelijk werd tijdens dit kapittel. Het was ook het kapit-tel van de jongeren: niet minder dan zes deelnemers kwamen niet in aanmerking voor de keuze als generale overste en vica-ris generaal, omdat ze ofwel te jong waren ofwel nog niet voldoende jaren eeuwige geloften hadden. Dit was voorheen nog nooit gebeurd. Deze elementen maakten dat we andere stemmen hoorden: stem-men uit het Zuiden en het Oosten, en stem-men van de jongeren, zonder de oren te sluiten voor de stemmen van het Noorden. Maar voor beiden was het wennen om met dit nieuwe gegeven om te gaan: voor hen

Mijmeren bij het kapitteldie reeds meermalen een kapittel mee-maakten en voor hen die er voor de eerste maal bij waren. Maar uiteindelijk werd op-nieuw de gemeenschappelijke taal gevon-den, omdat we allen Broeders van Liefde zijn, weliswaar vanuit sterk verschillende culturele achtergronden, maar verbonden door eenzelfde charisma, en dat charisma haalde het op alle verschillen en overbrug-de alle afstanden. We nemen mee dat we de volgende jaren heel veel energie zullen moeten steken om verder deze internatio-nalisatie als een positief en verrijkend ge-geven te begeleiden, opdat iedereen zich echt thuis kan blijven voelen in de congre-gatie, opdat iedereen volmondig zou kun-nen zeggen: “Dat is mijn congregatie en daar ben ik fier op”.Het spiritueel thema van het kapittel, dat steeds het belangrijkste aspect moet blij-ven van dit religieus gebeuren, werd sterk uitgediept door inleidingen en discussies. Finaal plaatsten de kapittelleden het on-der de hoofding: “Christus is ons bindend element”. Graag herinneren we nog eens het thema van het kapittel: “Geroepen door God, gezonden naar de naaste en toegewijd om een teken te zijn van Gods liefde in de wereld”. De uitnodiging klonk om verder veel energie te steken in onze religieuze diepgang als religieus. Hoe kun-nen we anders Gods liefde uitstralen in de wereld, als we niet eerst zelf vol worden van zijn liefde. En nog meer dan vroeger werden we ons bewust van de rijkdom van ons charisma dat we vanuit onze Stich-ter Vader Triest hebben meegekregen. De vraag werd gesteld om verder werk te ma-ken om dit charisma, dat we nu in zijn juis-te historische context weten te plaatsen, ook dank zij al het werk dat er gebeurd is voor het proces van zijn zaligverklaring, maar dat we nu verder moeten vertalen in termen van vandaag en ook plaatsen tegenover onze specifieke culturele ach-tergronden. Een omgeving die sterk ge-seculariseerd is, een omgeving die baadt in het christendom en een omgeving die

interreligieus gekleurd is zullen andere kaders aanbieden om het charisma op een consequente manier te beleven. Soms zal het een worstelen worden om duidelijk te blijven, voldoende aangepast zonder ons profetisch karakter op te geven, om vooral met het mooie van Gods liefde naar buiten te kunnen komen. Het moet vóór alles een blijde boodschap blijven die we dragen en uitdragen, een boodschap die de wereld meer bewoonbaar moet maken, vooral voor de zwaksten. Ook groeide het besef dat we er als broeders niet alleen voor staan. Vanuit de groep aan-gesloten leden waren er vier gedelegeer-den, één uit iedere provincie. Zij vormden op het kapittel de band met die velen die in de congregatie meewerken in het apos-tolaat en die op hun wijze ook een teken willen zijn van Gods liefde in de wereld. We weten dat niet allen putten uit dezelfde bron, maar in de heel concrete naasten-liefde blijven we mekaar vinden en willen we met hen allen positief op tocht blijven gaan, om de revolutie van de caritas ver-der te zetten. Als broeders en aangesloten leden willen we blijven getuigen dat onze bron Gods liefde is zoals we deze via ons charisma mogen ontvangen en beleven, en via woorden, tekenen en levende voorbeel-den willen we deze ervaring blijven delen, terug aangepast aan de verschillende situ-aties waarin we ons bevinden.Er werd tijdens het kapittel speciale aan-dacht gevraagd voor de bescherming van jongeren en kwetsbare volwassenen. Neen, we wensen de ogen niet te sluiten voor de misbruiken die er in het verleden zijn geweest en als congregatie vragen we vergiffenis voor het leed dat dit heeft teweeggebracht. Het is opnieuw ons cha-risma dat ons daarmee sterk confronteert: zeggen dat we de andere onvoorwaardelijk willen liefhebben, en dan moeten vaststel-len dat sommigen juist het tegenoverge-stelde verwezenlijken door mensen die aan hun zorgen zijn toevertrouwd te mis-bruiken, is een schandvlek op het blazoen

editoriaal

deus caritas est

6

van de congregatie. Met een degelijk uitge-werkte procedure willen we dan ook alle energie steken om helend om te gaan met misbruiken uit het verleden, en tegelijk alles in het werk stellen om opnieuw een klimaat te creëren waar iedere vorm van misbruik radicaal wordt uitgesloten. Naast het religieuze patrimonium heeft een generaal kapittel ook de opdracht om het materieel patrimonium te evalueren. En hier kwamen we op het gevoelig punt van de financiële leefbaarheid van de congregatie. De sterke ontwikkelingen in landen in het zuiden en de vorming van de vele jongeren die onze congregatie vervoe-gen, hebben geknaagd aan ons financieel patrimonium dat een kritisch niveau heeft bereikt. Tijdens de voorbije periode werd geprobeerd de financiële draagkracht van de congregatie in kaart te brengen, zonder te komen tot een duidelijke oplossing voor het probleem. Het zal werk zijn voor deze nieuwe periode om heel consequent met het financiële gegeven om te gaan, en we zullen moeten snoeien, naar nieuwe mid-delen zoeken en dit met een blijvend ver-trouwen op de goddelijke Voorzienigheid. De inzet voor de armen en onze plicht om onze jonge broeders een goede spirituele en professionele vorming te geven hebben een dwingend karakter en stellen ons voor een ethisch imperatief om op een energie-ke en vindingrijke wijze naar een nieuw fi-nancieel evenwicht te zoeken. Het kapittel was daarin open, kritisch, confronterend en vooral bekommerd. Maar finaal werden wegen uitgestippeld om met dit acute pro-bleem constructief om te gaan. Op het einde van het kapittel dacht ik aan een aantal woorden die dit alles zouden kunnen samenvatten. Ik kwam er tot vier: eenheid, solidariteit, spiritualiteit en cari-tas.Eenheid: de volgende zes jaar zal getekend zijn door een actief werken aan de eenheid in de congregatie. “Cor unum, anima una” – “één van hart en ziel”, zoals onze Stich-ter meegaf aan de Zusters van Liefde zou ook ons tweede devies kunnen worden. We willen niet groeien tot twee congrega-ties: een oude en een jonge, één van het noorden en één van het zuiden, één van broeders en één van de aangesloten le-den, enz. Neen, overal moet de zorg voor de eenheid klinken, en onze band moeten we blijven vinden in het charisma dat ons onze gemeenschappelijke naam geeft: Broeders van Liefde.Solidariteit: de congregatie kan alleen

maar verder groeien als de solidariteit als grote waarde verder wordt gecultiveerd en als er nieuwe vormen van solidariteit wor-den ontwikkeld. We kunnen maar goed bewegen als we samen op tocht gaan. We hebben nood aan de wijsheid van de ene provincie en het enthousiasme van de an-dere, zodat onze wijsheid enthousiast kan blijven en ons enthousiasme ook wijs kan worden. Het kapittel wenste uitdrukke-lijk te stellen dat solidariteit als dusdanig nooit in vraag kan worden gesteld, en dat geeft perspectieven voor de toekomst.Spiritualiteit: de congregatie blijft voor alles een spirituele beweging in de Kerk, die haar eigen bijdrage levert vanuit haar eigen charisma. Het is dit charisma dat we moeten verdiepen door een sterk spiritu-eel leven, en alle broeders en aangesloten leden worden uitgenodigd om daar steeds alle prioriteit aan te geven. Het is het fundament waarop de congregatie moet worden gebouwd, en dit fundament moet

solied zijn. Dit spiritueel leven willen we ook aanbieden aan diegenen die met ons op weg gaan als medewerker, vrijwilliger en diegenen die op onze zorg en begelei-ding een beroep doen. Alleen wanneer we vol zijn van Gods liefde, kunnen we deze liefde ook uitstralen in onze omgeving.Caritas: we blijven opgeroepen om de re-volutie van de caritas verder te zetten en dat op een profetische en opvorderende wijze. We beseffen dat er in de congrega-tie verschillen zijn in de wijze waarop deze caritas gestalte krijgt en de wijze ook dat broeders, aangesloten leden en medewer-kers daaraan participeren. Maar steeds zal het om die concrete naastenliefde moeten gaan, dit promoveren en herstellen van de menselijke waardigheid, die zorg voor de armen en hen die door de maatschappij gemarginaliseerd zijn. Binnen de Broeders van Liefde krijgt deze caritas een profes-sionele vertaling en ze wordt gekaderd in structuren, maar zowel de professionali-teit als de structuren moeten faciliterend en bevorderlijk zijn om de caritas ten volle te laten bloeien.Het generaal kapittel werd gedragen door het gebed van velen. En dit was voelbaar in de wijze waarop men tot besluitvorming kwam. Na een dag dat wolken de zon even toedekten, kwam er opnieuw een zonnige dag, en de dag dat het kapittel een uitstap maakte was daar misschien een teken van: het begon in volle zon, en verging in een zwaar onweer met veel regen, maar ’s avonds zaten we allen met de zon in ons hart rond de tafel: eenheid, solidariteit, spiritualiteit en caritas hadden opnieuw gezegevierd. Mogen we deze nieuwe kapit-telperiode in deze goede geest inzetten en verderzetten! ¶

Br. René Stockman

Maar uiteindelijk werd opnieuw de gemeenschappelijke taal gevonden, omdat we allen Broeders van Liefde zijn, weliswaar vanuit sterk verschillende culturele achtergronden, maar verbonden door eenzelfde charisma, en dat charisma haalde het op alle verschillen en overbrugde alle afstanden.


7

Un chapitre général constitue un temps fort dans la vie d’une congrégation. Du 14 mai au 2

juin 2012, nous avons célébré, en tant que Frères de la Charité, notre 22ème chapitre général. Dans le langage ecclésial, c’est en effet le terme ‘célébrer’ qui est de mise étant donné qu’il s’agit avant tout d’un événement religieux qui peut influencer profondément la congrégation. Lorsqu’après avoir été réélu comme Supé-rieur Général, j’ai vu tous les participants prendre le chemin du retour et que je me retrouvais avec notre petite communauté ici à Rome, ce fut l’occasion de réfléchir sur les semaines capitulaires passées. J’ai devant moi la photo prise lors de la clôture du chapitre avec en premier plan le conseil général et les quatre supérieurs provin-ciaux et sur deux rangs les autres partici-pants délégués des différentes provinces et régions.Ce matin même, j’ai contemplé sur les paliers de la cage d’escalier, une à une les photos des chapitres précédents en me disant qu’on y avait à chaque fois écrit une page de notre histoire, celle que le cha-pitre de 2012 vient de compléter. Aujourd’hui, on entend souvent parler de “tournants marquants” dans une organi-sation. Je crois pouvoir dire que ce cha-pitre a été un tournant important pour la congrégation. Je songe ainsi à l’impor-tance de la représentation venue d’Afrique et d’Asie qui, lors de ce chapitre, a rendu manifeste l’internationalisation de notre congrégation. Ce fut aussi un chapitre de jeunes : non moins de six participants ne pouvaient entrer en ligne de compte pour l’élection en qualité de Supérieur Général et de vicaire général parce qu’ils étaient

Méditations sur le chapitre

soient trop jeunes ou n’avaient pas acquis le nombre d’années voulues de profession perpétuelle. Tous ces éléments nous ont, en tout cas, permis d’entendre les voix du Sud et de l’Est, ainsi que la voix des jeunes, sans pour autant exclure les voix venues du Nord. Mais il fallait bien que tout le monde y mette du sien pour s’habi-tuer à cette nouvelle constitution : d’une part les ‘routiniers’ ayant déjà participé à plusieurs chapitres, de l’autre les néo-phytes. Mais finalement - et c’est ce qui im-porte - tous parlaient à l’unisson, ce même langage, issu de ce même charisme que nous partageons en tant que Frères de la Charité au-delà de toutes nos différences, des distances. Nous prenons conscience qu’il nous faudra, dans les années à venir, consacrer beaucoup d’énergie pour bien gérer cette internationalisation, comme une donnée positive et enrichissante pour nos communautés, pour une congrégation où chacun se sentira chez-soi, fier et en disant de tout cœur : «Voilà ma congréga-tion». Le thème spirituel du chapitre, qui doit toujours constituer l’aspect principal dans

cet événement religieux, a été approfondi par de nombreuses introductions et dis-cussions. Les membres du chapitre l’ont, en fin de session, placé sous l’enseigne : “Le Christ est notre lien”. Il est sans doute bon de rappeler ici le thème du chapitre : “Appelés par Dieu, envoyés au prochain, et consacrés pour être un signe de l’amour de Dieu dans le monde”.Ainsi, nous invite-t-on à donner plus de profondeur à notre vie de religieux. Com-ment pourrions-nous rayonner l’amour divin dans le monde, si d’abord nous ne sommes pas nous-mêmes pleinement porteurs de cet amour? Plus que jamais auparavant, nous avons pris conscience de la richesse de notre charisme, reçu de notre Fondateur, le Père Triest. La ques-tion posée est d’actualiser maintenant, ce charisme historiquement ‘contextualisé’ - que les préparatifs au procès de béatifi-cation ont contribué à mieux nous faire comprendre - et de le confronter aux spé-cificités de nos environnements culturels variés. Un environnement fortement sécu-larisé, un environnement éminemment christianisé, et un environnement marqué par l’interreligiosité, nous proposeront un cadre différent dans lequel nous aurons soin de vivre conséquemment notre cha-risme. Certes nous faudra-t-il veiller à res-ter clairs, à être suffisamment adaptés sans que la chose se fasse au détriment de notre mission prophétique, mais en préservant l’essentiel : manifester la splendeur de l’amour divin. Ce doit être une Bonne Nou-velle que nous portons en nous, rendant ce monde plus habitable tout particulière-ment pour les plus démunis. Par ailleurs, nous nous sommes confortés de l’idée de ne pas être, en tant que Frères,

editorial

Mais finalement – et c’est ce qui importe – tous parlaient à l’unisson, ce même langage, issu de ce même charisme que nous partageons en tant que Frères de la Charité au-delà de toutes nos différences, des distances.

deus caritas est

8

seuls devant la tâche. Quatre délégués ve-nus de chaque province nous ont en effet rejoints en leur qualité de représentants du groupe des membres associés. Leur présence au chapitre concrétisait le lien qui, au sein de notre congrégation, relie tous ceux et toutes celles qui collaborent dans l’apostolat, désireux d’apporter, de la manière qui leur est propre, l’amour de Dieu dans le monde. Même si nous savons qu’ils ne s’abreuvent pas tous à la même source, l’amour du prochain nous unit et nous sommes décidés à avancer ensemble, positivement avec eux, pour poursuivre les chemins de la révolution caritative. Frères ou membres associés, nous voulons continuer à témoigner que notre source est l’amour de Dieu dont nous avons été gra-tifiés par notre charisme, celui que nous partageons en actes, en exemples de vie et en paroles où que nous nous trouvons et adapté au contexte dans lequel nous opé-rons.Au chapitre, il a été demandé de se pen-cher tout particulièrement sur la protec-tion des jeunes et des adultes vulnérables. Loin de nous l’idée de fermer les yeux devant les abus commis par le passé et nous demandons, en tant que congréga-tion, le pardon pour les souffrances ainsi provoquées. Partant de notre charisme, nous voilà une nouvelle fois confrontés à cette contradiction où nous prétendons d’une part vouloir aimer nos semblables de manière inconditionnelle mais devons constater l’inverse puisque certains ont abusé des personnes qui leur étaient confiées et ont ainsi entaché le blason de la congrégation. Nous avons mis au point une procédure bien détaillée pour remédier aux abus commis par le passé et mettre tout en œuvre pour créer un climat où chaque forme d’abus sera exclue radi-calement. En marge du patrimoine religieux, le cha-pitre général a également pour tâche d’éva-luer le patrimoine matériel. C’est ainsi que nous avons touché le point combien déli-cat de la viabilité financière de la congré-gation. L’intense développement dans les pays du Sud et la nécessité de former de nombreux jeunes venus rejoindre notre congrégation ont entamé notre patrimoine financier jusqu’à un niveau critique. Au cours de la période écoulée, nous avons tenté de mettre sur carte les capacités

financières de la congrégation sans toute-fois obtenir une solution claire et précise à ce problème. La nouvelle période sera celle où il faudra, de manière très conséquente, agir sur les finances, élaguer et rechercher de nouvelles ressources en mettant toute notre confiance dans la Providence divine. Notre engagement envers les pauvres et l’obligation d’assurer à nos jeunes frères une bonne formation spirituelle et profes-sionnelle ont un caractère contraignant qui nous met devant un impératif éthique pour rechercher de manière énergique et créative un nouvel équilibre financier. Le chapitre s’est montré à cet égard ouvert, critique, confrontant et surtout préoccu-pé. Finalement, des lignes directives ont pu être tracées pour s’attaquer de manière constructive à ce problème pressant. A l’issue de ce chapitre, j’ai voulu mettre en termes la synthèse de ce que nous ve-nions de vivre. J’en ai retenu quatre : unité, solidarité, spiritualité et charité. Unité : les six prochaines années seront marquées par une intense action pour l’unité dans la congrégation “Cor unum, anima una” – “un seul cœur, une seule âme”, comme le proclama notre Fonda-teur aux Sœurs de la Charité, pourrait devenir notre seconde devise. Nous ne dé-sirons pas nous scinder en une congréga-tion jeune et une autre âgée, une au Nord et une au Sud, un regroupement de frères et un autre de membres associés etc. Il faut que nous demeurions tous soucieux de préserver l’unité, liés par le charisme qui constitue notre dénominateur commun : Frères de la Charité.Solidarité : la congrégation ne peut conti-nuer à grandir que si la solidarité y est cultivée comme une valeur essentielle et que de nouvelles formes de solidarité y se-ront développées. Nous ne pourrons bien avancer qu’en cheminant ensemble. Nous devons pouvoir compter sur la sagesse d’une province comme sur l’enthousiasme prôné par une autre, de sorte que notre sagesse reste enthousiaste et que notre enthousiasme devienne sage. Le chapitre a voulu clairement mettre en exergue qu’il n’était pas question de remettre la solida-rité en question. Voilà ce qui ouvre des perspectives pour l’avenir. Spiritualité : la congrégation demeure avant tout un mouvement spirituel au sein de l’Église à laquelle elle apporte sa contri-

bution partant du charisme qui lui est propre. C’est ce charisme qu’il nous faut approfondir par la ferveur spirituelle, tous les Frères et membres associés étant invi-tés à lui donner la priorité. C’est le fonde-ment sur lequel nous voulons construire notre congrégation et qui doit être une fondation solide. Nous souhaitons égale-ment proposer cette ferveur spirituelle à ceux qui font route avec nous en tant que collaborateurs, volontaires et à ceux qui font appel à nos soins et à notre guidance. Ce n’est qu’en étant nous-mêmes remplis d’amour divin que nous pourrons le rayon-ner dans notre entourage.Caritas : nous demeurons appelés à pour-suivre la révolution de la charité et ce d’une manière prophétique et interpel-lante. Nous sommes conscients du fait qu’il existe dans notre congrégation diffé-rentes manières de formaliser cette charité et que les frères, membres associés et col-laborateurs y participent selon des moda-lités différentes. L’important, toutefois, est qu’il s’agit dans tous les cas de l’amour du semblable, d’une promotion et d’une réhabilitation de la dignité humaine, de ce souci du pauvre et du marginalisé. Chez les Frères de la Charité, la charité s’implé-mente en professionnalisme, s’encadre de structures à condition que tant le pro-fessionnalisme que les structures mises en place facilitent et promeuvent le plein épanouissement de la charité. Le chapitre général a été porté par la prière d’un grand nombre ce qui fut ressenti en tant que tel aux moments des prises de décision. Après une journée passée sous un ciel couvert de nuages en arriva une autre toute ensoleillée. Ainsi en fut-il le jour où les membres du chapitre partirent en excursion sous un soleil radieux, mais durent affronter par la suite les averses nourries d’un orage, pour finalement se retrouver le soir autour d’une table, le soleil dans nos cœurs : avec le triomphe de l’unité, de la solidarité, de la spiritua-lité et de la charité. Puisse ce même esprit marquer le début de cette nouvelle période et continuer tout au long de cette période capitulaire! ¶ Fr. René Stockman

˘ [email protected]


9

Ten years ago, the Brothers of Charity took their first steps on Vietnamese soil. Following an exploratory visit

of Bro. Joel Ponsaran, the then regional superior of the Philippines, the Superior General, Bro. René Stockman, visited Viet-nam for the first time in 2012. The journey was well-prepared thanks to the ground-work done by the Dominican Sisters, who were involved in this foundation right from the start. They introduced and guided the first candidates, and two of these candi-dates made their perpetual profession on 10 March 2012. Who could have dreamt that 10 years ago?For their profession ceremony, the two brothers, Dominic and Ignacio, had select-ed the Call of Abraham. “Leave your coun-try for a country which I shall show you; and I shall make you a great nation, I shall bless you.” We thought of these words dur-ing our reflection. Indeed, these two young men made the decision to enter a congre-gation that was not yet represented in their country; they even came to Belgium for their formation. They saw candidates come and go but they stayed because they believed that they were called by God to start something truly new in their country. It was good that they had chosen Abraham as an example; particularly because of his steady faith and perseverance when he was asked to sacrifice his only son. In this, he showed his faith in God and God alone. Today, the Congregation has 8 brothers, 7 novices, 3 postulants, and 5 aspirants in Vietnam. Let us hope that they all may continue to take Abraham as an example and may grow in perseverance, and place themselves under God’s blessing.The story of the chosen people starts with the calling of their patriarch, it’s true, and it will be a long story; a story of unfaithful-ness, of doubt, of failure, of exile, of per-secution, right up to the reception of the long-awaited Saviour, who will be recog-nised by only a small portion of the peo-ple. As a young foundation, we must not neglected this story, and realise that there will be times of failure, of unfaithfulness. And some will say that it was not all roses

vietnam:after 10 years …

vietnam

No, the Congregation is no longer unknown in Vietnam, even though we know that we should remain careful in this country.

during these first ten years. However, we must continue to cherish our faith so that, as long as God walks with us, the light will continue to shine, even in the dark.Ten years in Vietnam… It is indeed quite a story. This story became a reality thanks to the support of many. Right from the very beginning, we had the sisters who helped with the formation of our candi-dates. Without them, these two brothers would not have professed their perpetual vows. Then, we had the brothers who regularly came to Vietnam to guide the young people. Again, without them, this

would not have been possible. Bro. Joel, Bro. Antonio, and Bro. Gabriel Subiyanto can still be considered as the pioneers of this new foundation. Now, we see that our young brothers gradually started assum-ing more responsibility. The many people who attended the profession were able to witness this. No, the Congregation is no longer unknown in Vietnam, even though we know that we should remain careful in this country that officially still does not allow newcomers. Only those who were present in Vietnam before 1975 are legiti-mate as a congregation, others are merely tolerated. Fortunately, a gradual change has been going on in these last few years, and talks between the government and the Vatican offer prospects for the future. Following the formation, we started look-ing into possible apostolic works. At the onset, the Congregation supported two projects of the Dominican Sisters: a small school for mentally challenged children outside of Ho Chi Minh, and the establish-ment of a day centre for disabled children

deus caritas est

10

in That Ke in northern Vietnam. Today, brothers serve in a school for the blind in Ho Chi Minh and a clinic for HIV/AIDS pa-tients. Bro. Ignacio finished his studies in traditional medicine and can start a clinic in our new house, again with the support of others. The ground floor was specially equipped for this apostolate. The start of a clinic for traditional medicine will pro-vide an opening to also take on the care of persons with disabilities. We have already had contacts with the Sisters of Saint Paul de Chartres who would like to support us in this project from their own day centre. In order to gain more practical experience, our 5 novices went to Trong Duc to serve in a home for psychiatric patients. In the meantime, there have been talks with the bishop of Dalat to see whether there are possibilities for future cooperation with this centre. We were already offered a plot of land where perhaps a mental health care initiative could be developed.All of this takes time and consideration, and mainly ‘capacity building’ with regard to our brothers. At times, we feel as though we have just started, which is in fact a real-ity when we see the small number of broth-ers who are still in training. And, at times, we feel as if we have been here for a very long time, which is also a reality when we see how many contacts were made in the past 10 years. During the meal after the profession, a small group of blind pupils were singing for our brothers. This was probably the most powerful moment of the entire ceremony, which suddenly and unexpectedly revealed the deeper sense of our Congregation. This was not a theoreti-cal proclamation of what our charism was, but everyone understood that we are there for these people, and those many people whose human dignity is affected. This is new and this is what we want to bring to Vietnam, starting from the Congregation’s individual character. Apparently, people start to comprehend this, given the many requests that we are getting.Very special was the presence of Sister Valsala, Superior General of the Sisters of Charity. She came to Vietnam to attend the inauguration of their new house the next morning. They are also new to Vietnam and they will definitely rejoice about the number of new vocations. Father Triest continues to send out his sons and daugh-ters, and we are glad that he is no longer unknown in Vietnam. ¶

Bro. René Stockman

vietnam:na 10 jaar …

Tien jaar geleden zetten de Broeders van Liefde hun eerste stappen op Vietnamese grond. Na een explora-

tie door Br. Joël Ponsaran, toen regionale overste van de Filippijnen, bezocht de Generale Overste, Br. René Stockman, in 2012 voor de eerste maal Vietnam. De reis was goed voorbereid dank zij het voorbe-reidende werk dat was verricht door de Zusters Dominicanessen die vanaf het begin betrokken waren bij deze stichting. De eerste kandidaten werden door hen aangebracht en ook begeleid, en twee van deze kandidaten spraken op 10 maart 2012 hun eeuwige geloften uit. Wie had dit dur-ven dromen 10 jaar geleden.Voor hun professieplechtigheid hadden de twee broeders Dominic en Ignacio de roeping van Abraham gekozen. “Trek weg uit uw land en ga naar het land dat Ik u zal aanwijzen en Ik zal u tot een groot volk maken en Ik zal u zegenen”. In onze reflectie dachten we aan deze woorden. Inderdaad, deze twee jonge mannen had-den de stap gezet in een congregatie die in hun land nog niet aanwezig was, waren voor hun vorming zelfs naar België getrok-ken, hadden kandidaten zien komen en opnieuw vertrekken, maar waren geble-ven omdat ze geloofden dat ze door God geroepen waren om in hun land echt iets nieuws te beginnen. Het was goed dat ze Abraham als model hadden gekozen en vooral zijn vast geloof en standvastigheid toen deze werd gevraagd zijn enige zoon te offeren. Hier toonde hij zijn geloof in God en God alleen. Vandaag telt de congrega-tie in Vietnam reeds 8 broeders, 7 novicen, 3 postulanten en 5 aspiranten. We mogen hopen dat ze allen Abraham als hun mo-del mogen blijven nemen en groeien in standvastigheid en zich ook mogen blijven plaatsen onder Gods zegen.Maar het verhaal van het uitverkoren volk neemt weliswaar een start bij de roeping van hun aartsvader, maar zal een lang verhaal worden, een verhaal van ontrouw, van twijfel, van mislukking, van verban-

ning, van vervolging om uiteindelijk de lang verwachte Verlosser te mogen ont-vangen, die slechts door een klein deel van het volk zal worden erkend. Als jonge stichting mogen we ook dit vervolgverhaal niet verwaarlozen, en beseffen dat er mo-menten zullen komen van mislukking, van ontrouw. En sommigen zullen zeggen dat zelfs tijdens deze eerste tien jaar het niet allemaal rozengeur en maneschijn was. Maar we moeten het geloof blijven koeste-ren dat, zolang God met ons op weg gaat het licht zelfs in de nacht zal blijven schij-nen.Tien jaar Vietnam… is inderdaad een ver-haal op zich. Het is een verhaal dat slechts realiteit werd door de ondersteuning van velen. Er waren de zusters die vanaf het begin hebben meegeholpen in de vorming van onze kandidaten. Zonder hen hadden deze twee Broeders vandaag hun eeuwige geloften niet uitgesproken. Er waren de broeders die tijdelijk naar Vietnam kwa-men om de jongeren te begeleiden. Ook zonder hen was deze stap vandaag niet mogelijk geweest. Br. Joël, Br. Antonio en Br. Gabriël Subiyanto blijven als pioniers gelden van deze nieuwe stichting. Nu zien we hoe de jonge Broeders zelf steeds meer en meer eigen verantwoordelijkheid op-nemen. De vele aanwezigen op de profes-sie waren er een levende getuigenis van. Neen, de congregatie is geen onbekende meer in Vietnam, ook al weten we dat we voorzichtig moeten blijven in dit land waar officieel nog steeds geen nieuwkomers

Neen, de congregatie is geen onbekende meer in Vietnam, ook al weten we dat we voorzichtig moeten blijven.


11

worden toegelaten. Alleen zij, die vóór 1975 aanwezig waren in Vietnam zijn legi-tiem aanwezig als congregatie, de anderen worden slechts gedoogd. Gelukkig zien we de laatste jaren een geleidelijke ver-andering optreden, en ook de gesprekken tussen de overheid en het Vaticaan geven perspectief voor de toekomst. Na de vor-ming werd ook reeds uitgekeken naar mo-gelijke apostolaatswerken. In aanvang on-dersteunde de congregatie twee projecten van de Zusters Dominicanessen: een klein schooltje voor kinderen met een mentale handicap even buiten Ho Chi Minh en de oprichting van een dagcentrum voor kin-deren met een handicap in That Ke in het Noorden van Vietnam. Vandaag werken Broeders mee in een school voor blinden in Ho Chi Minh en een kliniek voor aidspa-tiënten. Br. Ignacio beëindigde zijn studies voor traditionele geneeskunde en kan, op-nieuw met de ondersteuning van anderen, starten met een kliniek in ons nieuw huis waarvan de benedenverdieping voor dit apostolaat werd uitgebouwd. De start met een kliniek voor traditionele geneeskunde zal de opening zijn om ook de zorg op te nemen voor mensen met een handicap.

Daarvoor zijn er reeds contacten met de Zusters van St. Paul de Chartres die van-uit hun eigen dagcentrum ondersteuning willen geven. Onze 5 novicen trokken voor hun praktijkervaring naar Trong Duc om er mee te helpen in een tehuis voor psy-chiatrische patiënten. Ondertussen zijn er gesprekken geweest met de bisschop van Dalat om te zien of er, met dit centrum, mogelijkheden zijn voor samenwerking op termijn. Er werd ons reeds een terrein aan-geboden waar een initiatief in de geeste-lijke gezondheidszorg zou kunnen worden uitgebouwd.Maar dit alles vraagt tijd en overweging en vooral “capacity building” bij onze Broeders. Soms hebben we het gevoel dat we pas begonnen zijn, en dat is realiteit wanneer we het kleine aantal broeders zien die nog volop aan ‘t studeren zijn. En soms hebben we het gevoel dat we reeds heel lang in Vietnam aanwezig zijn, en dat is realiteit wanneer we zien hoeveel con-tacten er in de loop van de voorbije 10 jaar werden uitgebouwd. Tijdens de maaltijd na de professie zongen een groepje blinde leerlingen voor onze Broeders. Wellicht was dit het sterkste moment van de hele

vietnam

plechtigheid waardoor de diepe zin van onze congregatie opeens zeer duidelijk werd. Hier werd niet theoretisch verkon-digd wat ons charisma was, maar begreep iedereen dat we er zijn voor deze mensen, en die velen die in hun menselijke waar-digheid getroffen zijn. Dat is het nieuwe dat we in Vietnam willen brengen vanuit onze eigenheid, en blijkbaar heeft men dat nu reeds begrepen, gezien de vele vragen die op ons afkomen. Heel bijzonder was ook de aanwezigheid van Zuster Valsala, de Generale Overste van de Zusters van Liefde. Zij was in Viet-nam voor de inzegening van hun nieuw huis, de volgende morgen. Ook zij zijn nieuw in Vietnam en mogen zich verheu-gen over een aantal roepingen. Vader Triest blijft zijn zonen en dochters uitzen-den en we zijn blij dat hij nu geen onbe-kende meer is, ook niet in Vietnam. ¶

Br. René Stockman

deus caritas est

12

vietnam: après 10 ans …

vietnam

Il y a 10 ans que les Frères de la Charité ont touché le sol vietnamien. Après une visite exploratoire faite par le Fr. Joël Ponsaran,

qui était alors supérieur régional des Philip-pines, le supérieur général, le Fr. René Stock-man, à visité le Vietnam pour la première fois en 2012. Le voyage avait été bien préparé grâce aux préparatifs effectués par les Domi-nicaines qui, dès le début s’étaient associées à cette fondation. Les premiers candidats avaient été amenés et encadrés par elles et deux d’entre eux ont prononcé leurs vœux perpétuels en date du 10 mars 2012. Qui donc aurait pu rêver cela il y a 10 ans?! Les deux Frères Dominic et Ignacio avaient choisi comme thème de la cérémonie de pro-fession d’évoquer l’appel d’Abraham “Quitte ton pays, ta parenté et la maison de ton père, pour le pays que je t’indiquerai. Je ferai de toi un grand peuple, je te bénirai[...]. Dans notre réflexion nous songions à ses paroles. Les deux jeunes hommes avaient, en effet, fait le pas vers une congrégation qui n’était pas encore présente dans leur pays. Ils s’étaient même rendus en Belgique pour leur for-mation, avaient pu voir d’autres candidats arriver et repartir mais étaient restés parce qu’ils se sentaient appelés par Dieu pour en-treprendre quelque chose de vraiment neuf dans leur pays. Ils avaient eu l’idée heureuse de prendre Abraham comme modèle et sur-tout son inébranlable foi et sa persévérance jusqu’à ce qu’il lui soit demandé de sacrifier son fils unique, prouvant ainsi combien il croyait en Dieu et en Dieu seul. Aujourd’hui la congrégation compte déjà 8 frères au Viet-nam, 7 novices, 3 postulants et 5 aspirants. Nous pouvons espérer qu’ils continueront tous à prendre Abraham comme modèle en grandissant dans la persévérance, en se pla-çant comme lui sous la bénédiction divine.Cela n’empêche que cette belle histoire du peuple élu, commencée avec l’appel du patriarche Abraham, n’en finira pas là et connaîtra sans doute sa série d’aléas avec ses défections, ses doutes, ses échecs, ses persécutions dans cette longue attente du Sauveur qui ne sera, en plus, que reconnu que par une petite partie du peuple. Nous ne pouvons, en tant que fondation igno-rer les aléas qui nous attendent et devons savoir que l’histoire comprendra également son lot d’échecs et d’infidélités.. On en trou-vera même à dire que tout n’était pas rose au cours de cette première décennie. Ce qui compte néanmoins, c’est que nous gardions la foi tant que Dieu continuera à nous guider

sur la route et nous éclairera de sa présence même quand il fera nuit.Dix ans au Vietnam, c’est déjà en soi une belle histoire, un rêve qui n’a pu devenir réalité que grâce aux nombreux appuis et à l’aide re-çue d’un grand nombre de personnes. Parmi celles-ci, on citera d’abord les sœurs qui ont contribué à la formation des premiers can-didats. Sans elles, les deux frères n’auraient pu prononcer leurs vœux. On citera aussi les frères qui ont séjourné temporairement au Vietnam pour y accompagner les jeunes. Sans eux également, ce pas n’aurait pu être accompli. Les Fr. Joël, Antonio et Gabriel Subiyanto continueront à être les pionniers de cette nouvelle fondation. Nous constatons aujourd’hui combien les jeunes frères assu-ment toujours davantage leurs propres res-ponsabilités. Le grand nombre de personnes présentes à la profession en sont les témoins vivants. Non, la congrégation n’est plus une inconnue au Vietnam, même si nous savons que la prudence reste de mise dans ce pays ou officiellement les nouveaux venus n’y sont toujours pas admis. En effet, seules les congrégations qui étaient légitimement pré-sentes au Vietnam avant 1975 y ont droit de cité, les autres n’étant que tolérées.. Heureu-sement, nous constatons progressivement un changement positif au cours des dernières années et que les pourparlers entre les auto-rités et le Vatican ouvrent des perspectives d’avenir. Après l’achèvement des formations, on songe déjà au développement d’activités apostoliques. Au début, la congrégation ap-puyait deux projets des Sœurs dominicaines: une petite école pour enfants handicapés mentaux aux abords de Ho-Chi-Minh Ville et la création d’un centre de jour pour enfants handicapés à That Ke dans le nord du Viet-nam. Aujourd’hui, les frères coopèrent dans une école pour aveugles à Ho-Chi-Minh Ville ainsi que dans une clinique pour patients si-déens. Le Fr. Ignacio a terminé ses études de médecine traditionnelle et a pu, à nouveau avec l’aide des autres, démarrer une clinique

dans notre nouvelle maison dont le rez-de-chaussée a été aménagé pour cet apostolat. Le lancement d’une clinique de médecine traditionnelle créera également l’ouverture pour prodiguer des soins aux handicapés. Des contacts ont été pris à cet effet avec les Sœurs de St. Paul de Chartres disposées à nous aider au départ de leur propre centre de jour. Nos cinq novices se sont rendus dans le cadre d’un stage pratique à Trong Duc pour y aider dans un établissement pour patients psychiatriques. Entre-temps, des pourpar-lers ont eu lieu avec l’évêque de Dalat afin de déterminer si une collaboration s’envisageait pour le développement ultérieur de ce centre. Un terrain nous a été proposé pour y dévelop-per un projet de soins de santé mentale.Mais tout cela demande du temps et de la réflexion et surtout l’acquisition des compé-tences nécessaires dans le chef de nos frères. Nous avons parfois l’impression d’en être au début en constatant que nous ne disposons pour l’instant que d’un nombre restreint de frères qui ne manquent toutefois pas de se consacrer pleinement à leurs études. À d’autres moments et au vu des nombreux contacts que nous y avons déjà établis au cours de ces 10 dernières années, nous avons le sentiment d’être au Vietnam depuis longtemps. Lors du repas donné à l’issue de la profession, un petit groupe d’élèves a chanté pour nos frères. Sans doute était-ce le point d’orgue de toute la cérémonie qui nous révèle le sens profond de la présence de notre congrégation. En effet, plutôt que de faire l’annonce de notre charisme, nous avons pu, grâce à ce geste, faire comprendre à l’assistance que nous étions la pour aider des personnes touchées dans leur capacité et dignité humaine. Voilà ce qui constitue la qualité innovante de notre apport au Viet-nam ce que d’ores et déjà beaucoup de per-sonnes ont compris, à compter le nombre de demandes qui affluent. Nous avons remarqué aussi tout spécialement la présence de Sœur Valsala, supérieure géné-rale des Sœurs de la Charité. Elle était au Viet-nam au lendemain de l’inauguration de notre maison. Nos consœurs de la Charité sont également nouvellement venues et peuvent déjà se réjouir du nombre de vocations. Nous voyons ainsi que le Père Triest continue à envoyer ses fils et ses filles faire leur mission dans le monde et que leur présence n’est dé-sormais pas méconnue au Vietnam. ¶

Fr. René Stockman

Non, la congrégation n’est plus une inconnue au Viet-nam, même si nous savons que la prudence reste de mise dans ce pays ou officiellement les nouveaux venus n’y sont toujours pas admis.


13peru

In November 2010, the Brothers of Charity took over a small-scale initia-tive that was set up by the Columban

Sisters. Six years earlier, Philippine Sister Ann Carbon had started the care for psy-chiatric patients. She had opted to provide ambulatory care and build a clinic for con-sultations and day treatment in the city centre. During our visit in 2009, we were surprised with this sister’s resourceful-ness to start this project from scratch, with the support of her congregation and the local Church. Every year, she added rooms and created a fully fledged day centre for mental health care. She had also opened a small day care centre for mentally chal-lenged children there. However, from the onset it was decided that the sister would just launch the initiative and, once it was sufficiently developed, she would look for a successor. And so, she ended up with the Brothers of Charity, who were rather reluctant at first due to the fact that they had no experience in Peru with regard to mental health care. However, it was soon clear that that which was created in Aya-cucho completely fitted in with the objec-tives of the Congregation worldwide. Only the model was different from the one that we use to develop new care for psychiat-ric patients. It was clear that the situation in Ayacucho was quite special seeing that the area had been ravaged by civil war for a very long time, and because of the high-er number of cases of domestic violence, drug abuse, and the lack of any form of psychiatric care. That is why the start of a day centre with a well-developed clinic and the possibility for ambulatory treat-ment was truly a priority to give an initial response to the needs of the area.Today, the Brothers of Charity run this day centre with great respect for the spirit in which the centre was launched, with care to enhance professionalism in the health care workers, and with the intention of de-veloping this project in a broader regional context. Bro. Jimi, our young Peruvian confrere who is a psychology graduate, as-

sumed the responsibility with great enthu-siasm. Until recently, Bro. Jimi and Bro. Al-fred from Congo were the duo of brothers that ran the centre. However, Bro. Alfred was called to Ethiopia to serve in another initiative. For now, we are still waiting for the person who will join Bro. Jimi.On the occasion of our visit, we had very interesting contacts with both national and regional people in charge of mental health care. They consider the centre to be a key project in the continued develop-ment of mental health care in the region of Ayacucho. It is their dream to start up a few well-developed psychiatric services in general hospitals, and create a number of small-scale projects for sheltered living and relief of more chronic psychiatric pa-tients. For the latter, they are counting on the Congregation to set this up in Ayacu-cho, with support from the government.Our day centre in Ayacucho is wilful, if we might say so, yet in a good way. On the face of it, it does not fit in with the care model that we usually develop in coun-tries where we want to start up psychiatric patient care. We always start by providing small-scale relief for the most chronic psy-chiatric patients who have been neglected by society. By receiving them and rehabili-tating them, we start working on the need-ful change of mentality almost immediate-ly, and we are able to train health workers to receive and treat more acute patients. A small scale, focused on rehabilitation and cooperation with other authorities form the key ingredients. We found these ingredients in Ayacucho, albeit in a differ-ent form.

The day centre is a house in the city, barely noticeable between the other houses. It was even stated that it might be desirable to indicate the house more clearly. Inside, it is almost like a small maze to find the different services but an ingenious system of staircases provides easy access to the other floors. There are rooms for consul-tation and for therapy, there is a ward for occupational therapy, for physiotherapy, there is a dispensary, a day centre for mentally challenged children, and accom-modation for the brothers on the top floor, as though they were keeping watch over the house. On the occasion of our visit, a few new consultation rooms were opened, which were created thanks to the support of a few local contributors.Since the arrival of the brothers, a great deal of work has gone into reinforcing con-tacts with other health care facilities, and into becoming better known in the field of mental health care on a regional level. This has been highly appreciated, and it led the authorities to consider us as an important interlocutor in the development of mental health care. During a midday meeting, we met with several people in charge and we were glad to hear that these authorities are willing to put so much energy into mental health care for which they want to develop cooperation agreements. We cannot let this challenged go unanswered!The government, which still has a lot to learn about mental health care, considers our centre as a pivot for the development of the other facilities. For the hospitali-sation of acute psychiatric patients, they envision the development of psychiatric wards in general hospitals. For the relief of more chronic patients and those who require prolonged treatment, they hope that we will cooperate with them to de-velop a number of nursing homes and sheltered living projects. They are also counting on the expertise of the Brothers of Charity and they are considering setting up a number of exchange programmes. We are certainly willing to accept this request

What was created in Ayacucho completely fitted in with the objectives of the Congregation worldwide.

Wilful psychiatry in ayacucho, peru

deus caritas est

14

Our day centre in Ayacucho is wilful, if we might say so, yet in a good way.

with our international organisation ‘Fra-carita International’.By the end of the busy day, we presented Canon Peter Joseph Triest’s care model to the staff members of our centre. We re-minded the staff members of that fact that, in Triest’s view, love was always the foun-dation, service was the path, and complete care was the actual model, in the perspec-tive of the joy of the resurrection. They spontaneously said that this was very recognisable for them, which meant that the transfer from the Columban Sisters to the Brothers of Charity went without any effort. They were on the same wavelength right from the start.We hope that the brothers in Peru, on the occasion of their 50th anniversary in 2012, might consider this new initiative as the pinnacle of their commitment to the poor. For many years, they served in the field of education, and a number of brothers con-tinue this apostolate. The commitment to mentally challenged children was added, which took shape in the Cepetri Day Cen-tre in Comas. And now, we also have the care for mentally ill persons in Ayacucho and the care for street children in Nicara-gua. And, of course, there is the shelter for drug-dependent persons in Comas, which the Brothers of Charity manage in asso-ciation with a few other congregations. A small group of brothers with a broad range of initiatives for the underprivileged: as a congregation, we could not have dreamt of a better situation. We are thankful for those many brothers who have made the Saint Martin de Porres Region into what it is today. After 50 years, it is a fresh flower in the bouquet of the Congregation, which we would like to present to God and the poor. ¶

Bro. René Stockman

In november 2010 namen de Broeders van Liefde in Ayacucho een kleinscha-lig initiatief over van de Columban Sis-

ters. De Filippijnse Zuster Ann Carbon was er 6 jaar voordien gestart met de zorg voor psychiatrische patiënten. Ze had geopteerd voor een ambulante zorg met consultaties en dagbehandeling, en geleidelijk had ze daarvoor een huis in het centrum van de stad uitgebouwd. Bij ons bezoek in 2009 waren we verrast met welke creativiteit deze zuster, met de steun van haar congre-gatie en de lokale kerk, dit initiatief van nul was begonnen en ieder jaar een paar ruimten had bij gecreëerd om zo tot een volwaardig dagcentrum voor geestelijke ge-zondheidszorg te komen. Ze had er ook een kleine dagopvang voor kinderen met een mentale handicap geopend. Maar vanaf de aanvang was het ook de afspraak geweest dat de zuster alleen maar het initiatief zou lanceren en eenmaal voldoende uitgebou-wd naar een opvolging zou zoeken. Daar-mee kwam ze bij de Broeders van Liefde terecht, die eerst wat afwijzend reagerend vanuit de stelling dat ze in Peru nog geen ervaring hadden in de geestelijke gezond-heidszorg. Maar vlug werd duidelijk dat wat in Ayacucho uit de grond was gerezen eigenlijk volledig paste in de doelstellingen van de congregatie wereldwijd. Alleen was het model anders dan in de meeste landen waar een nieuwe zorg voor psychiatrische patiënten werd ontwikkeld. Het werd ons ook duidelijk dat de situatie van Ayacucho wel heel speciaal was gezien de lange ge-schiedenis van burgeroorlog die de streek had geteisterd, het hoge aantal geval-len van agressie binnen de gezinnen, het druggebruik en het ontbreken van iedere

vorm van psychiatrische zorgverlening. Daarom was de start van een dagcentrum met een goed uitgebouwde consultatie met mogelijkheid tot ambulante behandeling echt een prioriteit om een eerste antwoord te geven op de noden van de streek. Vandaag zetten de Broeders van Liefde dit dagcentrum voort met grote eerbied voor de geest waarin het centrum werd opge-start en met zorg om de professionaliteit bij de zorgverleners te verhogen en het geheel in een ruimere regionale context uit te bouwen. Br. Jimi, onze jonge Peru-viaanse medebroeder die afstudeerde als psycholoog, werd er de meer dan enthou-siaste verantwoordelijke en vormde tot enige weken met Br. Alfred uit Congo het duo van broeders om dit centrum te lei-den. Br. Alfred werd echter naar Ethiopië geroepen om daar in een ander nieuw ini-tiatief dienstbaar te zijn. Op dit ogenblik is het nog even wachten wie met Br. Jimi zal komen samenwerken.Ter gelegenheid van ons bezoek hadden we heel interessante contacten met zowel de nationale als regionale verantwoorde-lijken voor de geestelijke gezondheidszorg die het centrum echt als een pilootcen-trum zien in de verdere uitbouw van de geestelijke gezondheidszorg in de regio van Ayacucho. Ze dromen ervan een paar

Wat in Ayacucho uit de grond is gerezen, past eigenlijk volledig in de doelstellingen van de Congregatie wereldwijd.


15

Ons dagcentrum in Ayacucho durven we eigenzinnig noemen, maar dan in de positieve zin.

Eigenzinnigepsychiatriein ayacucho, perugoed uitgebouwde psychiatrische dien-sten in algemene ziekenhuizen te kunnen starten, en tegelijk een aantal kleinscha-lige projecten van beschut wonen en op-vang van meer chronische psychiatrische patiënten uit te bouwen. Voor dit laatste rekenen ze op de congregatie om dit voor Ayacucho op te nemen, en dit met steun van de overheid. Ons dagcentrum in Ayacucho durven we eigenzinnig noemen, maar dan in de po-sitieve zin. Het past op het eerste gezicht helemaal niet in het zorgmodel dat we meestal uitbouwen in landen waar we wil-len starten met de zorg voor psychiatrische patiënten. Daar starten we steevast met een kleinschalige opvang van de meest chronisch geworden psychiatrische pati-enten die helemaal verwaarloosd worden in de maatschappij. Door hen op te vangen en te rehabiliteren werken we heel vlug aan de zo nodige mentaliteitsverandering en kunnen we tegelijk gezondheidswer-kers opleiden om weldra ook meer acute patiënten te kunnen opvangen en behan-delen. Kleinschaligheid, gerichtheid op de resocialisatie en samenwerking met andere instanties zijn er de belangrijke in-grediënten, en deze ingrediënten mochten we ook in Ayacucho vinden, zij het in an-dere vormen.Het dagcentrum is een huis in de stad, tus-sen de andere huizen amper opvallend. Er werd zelfs gesteld dat een meer duide-lijke aanduiding wellicht aangewezen is. Binnenin is het een kleine doolhof om de verschillende diensten te vinden, maar met een geniaal gevonden trappensys-teem kunnen de verschillende verdiepin-gen gemakkelijk bereikt worden. Er zijn de consultatieruimten, de therapieruimten, de afdeling ergotherapie, de fysiothera-pie, de apotheek, het dagcentrum voor de kinderen met een mentale handicap, en helemaal in de top het verblijf voor de broeders, alsof ze geroepen zijn om over

het geheel te waken. Ter gelegenheid van ons bezoek werden een aantal nieuwe consultatieruimten geopend, waarvan de bouw mogelijk was gemaakt door een paar lokale donors.Sinds de komst van de broeders werd extra werk gemaakt om de contacten met de an-dere gezondheidszorgvoorzieningen aan te scherpen, en om zich ook op regionaal vlak binnen de geestelijke gezondheids-zorg te profileren. Dit werd enorm gewaar-deerd, zodat de autoriteiten ons nu als een belangrijke gesprekspartner beschouwen in hun aandacht voor de uitbouw van de geestelijke gezondheidszorg. Tijdens een namiddagvergadering mochten we de ver-schillende verantwoordelijken ontmoe-ten, en het verheugde ons dat deze auto-riteiten zoveel energie willen steken in de geestelijke gezondheidszorg en daarvoor samenwerkingsverbanden willen uitwer-ken. Het is een uitdaging die we niet mo-gen laten liggen!De overheid, die zelf nog heel wat te leren heeft op het vlak van de geestelijke ge-zondheidszorg, ziet ons centrum als een scharnierpunt voor de ontwikkeling van de andere voorzieningen. Voor de hospita-lisatie van de acute psychiatrische patiën-ten zien ze, zoals reeds gezegd, de uitbouw van psychiatrische diensten in algemene ziekenhuizen. Voor de opvang van meer chronische patiënten en zij die een lange-re begeleiding nodig hebben hopen ze dat we in samenwerking met hen een aantal verzorgingshuizen en vormen van beschut wonen zouden willen uitbouwen. Tegelijk hopen ze op de expertise van de Broeders van Liefde te kunnen rekenen en denken ze een aantal uitwisselingsprogramma’s op te zetten. Vanuit onze internationale vereniging “Fracarita International” zijn we zeker bereid daarop in te gaan.Op het einde van de gevulde dag werd aan de medewerkers van ons centrum het zorg-model van Kan. Petrus Jozef Triest aange-

boden. We herinnerden de medewerkers dat voor Triest de liefde steeds aan de ba-sis lag, de dienstbaarheid de weg was, de totale zorg het eigenlijke model en dit alles in het perspectief van de verrijzenisvreug-de. Spontaan brachten ze aan dat dit heel herkenbaar was voor hen, zodat de over-gang van de Columban Zusters naar de Broeders van Liefde eigenlijk zonder enige spanning was verlopen. Ze zaten vanaf het begin op dezelfde golflengte.We hopen dat de broeders in Peru ter gele-genheid van hun 50-jarig bestaan in 2012 dit nieuwe initiatief als een bekroning zien van hun inzet voor de armen. Het was voor vele jaren in het onderwijs, en een aantal broeders zetten dit apostolaat voort. Het werd ook de inzet voor kinderen met een mentale handicap, en dit kreeg gestalte in het dagcentrum Cepetri in Comas. Nu kwam daar ook de zorg voor psychiatrisch zieke medemensen bij in Ayacucho en een zorg voor straatkinderen in Nicara-gua. Natuurlijk is er nog de opvang van drugverslaafden eveneens in Comas dat de Broeders van Liefde met een aantal an-dere congregaties mede behartigen. Een kleine groep broeders maar met een ruime activiteit voor de minstbedeelden: we kun-nen het als congregatie niet beter dromen. Reden om dankbaar te zijn voor de vele broeders die de St. Martin de Porres regio hebben gemaakt wat ze nu is. Het is na 50 jaar een frisse bloem in de ruiker van de congregatie die we graag aan God en de armen aanbieden. ¶

Br. René Stockman

peru

deus caritas est

16

Une psychiatrie pas comme les autresà ayacucho au pérou

Ce qui avait été créé et existait à Ayacucho s’inscrivait parfaitement dans le cadre des objectifs de la congrégation.

En novembre 2010, les Frères de la Charité ont repris à Ayacucho un projet de petite envergure des

‘Columban Sisters’. La Sœur philippine, Ann Carbon avait pris l’initiative, six ans auparavant, de s’occuper de patients psychiatriques. Elle avait alors opté pour des soins ambulatoires avec des consul-tations et des traitements de jour et avait par la suite aménagé progressivement, à cet effet, une maison dans le centre de la ville. Lors de notre visite en 2009 nous avions admiré avec quelle créativité cette religieuse qui, avec l’aide de sa congréga-tion et de l’église locale n’avait pas hésité à partir de zéro pour ouvrir et aménager chaque année un certain nombre de lo-caux et réaliser ainsi un centre de jour pour soins de santé mentale. Elle y avait également ouvert un petit centre de jour réservé aux enfants handicapés mentaux. Dès le départ, il avait été convenu que la sœur se limiterait à lancer l’initiative avant de la confier, une fois bien dével-oppée, à un successeur. C’est ainsi que la sœur vint frapper à la porte des Frères de la Charité qui, dans un premier temps du moins, étaient négatifs qu’ils n’avaient pas encore acquis d’expérience au niveau des soins psychiatriques au Pérou. Toute-fois il ne leur fallut pas trop de temps pour comprendre que ce qui avait été créé et ex-istait à Ayacucho s’inscrivait parfaitement dans le cadre des objectifs de la congré-gation à la différence près qu’au Pérou le cadre était spécifique et se distinguait du modèle retenu dans les autres pays pour le lancement de soins de santé pour pa-tients psychiatriques. Nous avions aussi compris que la situation à Ayacucho était très particulière suite à la longue succes-sion de guerres civiles ayant sévi dans ce-tte région, aux nombreux cas d’agression commis au sein des familles, à l’usage des drogues et à l’absence de toute structure ou forme dédiée aux soins psychiatriques.

Voilà donc pourquoi un centre de soins de santé de jour bien agencé pour les consul-tations et disposant d’une unité de traite-ment en soins ambulatoires était devenu une priorité afin de pouvoir répondre au plus vite, dans un premier temps, aux besoins constatés dans la région. Aujourd’hui, les Frères de la Charité con-tinuent cette belle œuvre en parfaite con-sidération de son inspiration initiale, avec la volonté d’accroître les qualités profes-sionnelles des prestataires de soins et d’intégrer l’ensemble dans un contexte régional élargi. Notre jeune confrère péruvien, le Fr. Jimi, qui avait obtenu le diplôme de psycho-logue y devint un responsable regorgeant d’enthousiasme et formait, jusqu’à il y a quelques semaines avec le Frère Alfred, originaire du Congo, un tandem dirigeant ce centre. Le Frère Alfred a été appelé par la suite en Éthiopie pour y lancer une nou-velle initiative et l’y développer. Il reste à décider maintenant qui s’adjoindra à lui pour le seconder dans son entreprise.Nous avons pu, lors de notre récente vis-ite, établir d’intéressants contacts avec les responsables de soins de santé mentale tant au niveau national que régional et qui considèrent notre centre comme un centre pilote dans le cadre du développement des soins de santé pour la région d’Ayacucho. Leur grande ambition est de pouvoir dé-marrer un service psychiatrique de qualité dans les hôpitaux généraux et de mettre en place de petits projets d’habitat pro-tégé et d’accueil pour les patients psychi-atriques chroniques. C’est à ce titre qu’ils espèrent que la congrégation pourra, avec leur aide, mener à bien le projet à Ayacu-cho. Si nous avançons que notre centre de Aya-cucho n’est pas comme les autres, c’est très positivement parlant, dû au fait qu’à première vue, il se distingue du modèle de soins retenus dans la plupart des pays

où nous voulons lancer des traitements à l’intention des patients psychiatriques. Il faut d’abord mettre en place une petite in-frastructure pouvant accueillir les patients psychiatriques chroniques complètement délaissés par la société. En les accueil-lant et en les réhabilitant, nous obtenons rapidement un changement de mentalité qui débouchera très vite sur la formation de personnes capables de prendre en charge les pathologies les plus aiguës. Privilégier les structures à petite échelle, la resocialisation et la collaboration avec d’ autres instances, constituent des ingré-dients importants que nous avons égale-ment retrouvés à Ayacucho, fût-ce dans des formes différentes que celles qui nous sont coutumières. Le centre de jour est une maison dans la ville qui se distingue à peine des autres au point que nous avons jugé bon de mieux en faire ressortir l’enseigne. A l’’intérieur il y a un petit labyrinthe pour trouver les services mais grâce au système d’ accès aux différents étages est assez facile. On y trouve ainsi des locaux de consultation, de thérapie, le département d’ergothérapie, celui de physiothérapie, la pharmacie, le centre de jour pour enfants handicapés mentaux et sous les combles, la section ré-servée au logement des frères comme s’ils étaient appelés là-haut pour surveiller tout ce qui s’y passe. Notre visite fut l’occasion d’inaugurer quelques nouvelles salles de consultation dont la construction a pu se réaliser grâce à l’aide de donateurs locaux.


17

Si nous avançons que notre centre de Ayacucho n’est pas comme les autres, c’est très positivement parlant.

Depuis l’arrivée des frères, des démarches ont été faites pour améliorer les contacts avec d’autres établissements de soins et mieux se profiler sur le plan régional au sein d’établissements spécialisés en soins de santé mentale. Les efforts produits en ce sens ont été très appréciés si bien que les autorités nous considèrent aujourd’hui comme des interlocuteurs précieux pour le développement en matière de soins de santé mentale. La réunion de l’après-midi fut l’occasion de rencontrer les différents responsables et de nous réjouir de l’intérêt des autorités pour le développement et la mise en place de structures de soins psy-chiatriques en collaboration avec nous. Voilà un défi que nous ne pouvions que relever!Les autorités qui ont encore bien de savoir-faire à acquérir en matière de soins de santé mentale, voient en notre centre, une charnière servant au développement d’autres infrastructures. L’hospitalisation des patients psychiatriques aigus devrait, comme nous l’avons déjà mentionné, bé-néficier d’un aménagement de services psychiatriques au sein des hôpitaux gé-néraux. Par contre, ces mêmes autorités espèrent pouvoir compter sur notre col-laboration pour réaliser un certain nom-bre d’établissements de soins et d’habitat protégé pour le traitement des patients chroniques et de ceux qui nécessitent un encadrement prolongé. Ils espèrent par ailleurs pouvoir compter sur l’expertise

des Frères de la Charité et songent dès à présent à mettre au point des programmes d’échanges. Nous sommes tout disposés à y répondre par le biais de notre associa-tion “Fracarita International”.A la fin de cette journée bien remplie, nous avons présenté aux collaborateurs de no-tre centre le modèle de soins préconisé par le Chanoine Pierre-Joseph Triest. Nous avons rappelé à nos collaborateurs que pour lui, tout devait émaner d’un senti-ment de charité, et que le chemin pour y parvenir était la serviabilité alors que les soins complets représentent le modèle es-sentiel à suivre dans la perspective de la joie de la résurrection. L’audience nous fit spontanément part des affinités facile-ment reconnues ce qui a facilité le passage entre les ‘Columban Sisters et les Frères de la Charité, se trouvant sur la même lon-gueur d’onde.Nous espérons que les frères du Pérou à l’occasion de leur demi-siècle d’existence fêtée en 2012, voient en cette nouvelle initiative le couronnement de leur engage-

ment au profit des pauvres. Cet engage-ment se fit pendant plusieurs années au niveau de l’éducation et un certain nom-bre de frères poursuivent cet apostolat. L’engagement se traduit également par la mise en place de structures destinées aux enfants handicapés mentaux et s’est con-crétisé dans la création d’un centre de jour Cepetri à Comas. À cela s’ajoutent désor-mais les soins pour nos semblables affec-tés de troubles psychologiques à Ayacucho ainsi que l’accueil des enfants de la rue au Nicaragua. Il y a également l’accueil des toxicomanes à Comas que les Frères de la Charité assument conjointement avec un certain nombre d’autres congrégations. C’est un petit groupe de frères qui ont déployé un nombre aussi important d’activités au profit des plus défavorisés? Voilà aussi une excellente raison d’être reconnaissants aux nombreux frères qui ont fait de la région de St. Martin de Porres ce qu’elle est devenue aujourd’hui. Après un demi-siècle, c’est un joli fleuron dans le bouquet de la Congrégation qu’il nous plaît d’offrir à Dieu et aux plus démunis des humains. ¶

Fr. René Stockman

peru

Bro. Victor Hugo Merino-Conde˘ [email protected]

deus caritas est

18

The CAT (Canine Assisted Therapy) Project at the Sint-Jan-Baptist Psy-chiatric Centre in Zelzate won the

annual Human Rights Award from the Hu-man Rights League in Belgium. The pro-ject, which was started 6 years ago, uses dogs to help treat forensic patients. We met with the driving force behind the pro-ject, Dirk Peys, and current CAT-therapist, Jan Herreman.

What gave you the idea to use dogs in the treatment of psychiatric patients?dirk peys: “We’ve had the idea for quite a while. It originated back in 1982. I start-ed out in Zelzate, in the ‘berekoer’, ward seven, a closed ward with mainly chronic alcoholics and inmates. Sometimes, I used to bring my dog along with me on week-ends, and what I noticed was that a num-ber of apathetic patients would show an interest and would start talking to the dog. I asked the board for a ‘ward dog’ but no one was open to the idea and so it ended up on the back burner.”“Years later, I became head of the foren-sic care department and I saw my chance to give it another go. The director, Brother Frans Van Hoorde, was favourably dis-posed towards the idea. And so, we effec-tively started in 2006, though not without a struggle.”

In spite of the support from the board, you did experience a great deal of re-sistance. Could you explain that?dirk peys: “We found out that people are not really open to change, to new things. The forensic target group, which consists of a very young team, did offer some re-sistance. But we kept on going because we believed in it.”“The allegory of the frog was a significant document for me; it supported me when things weren’t going all that well and I was wondering whether it was all worth it.” (see text box)

You did not take the easy way.dirk peys: “In 2006 we made an assess-

ment: who are we going to choose for the project? We had two possibilities: either we went for patients who we knew were most likely to get results or we would work with a group of people who had finished treat-ment. Our starting point had to be: patient and dog had to benefit from it. We chose the latter group and soon we noticed that the response was incredibly positive. They regained the drive to continue treatment. One of the first people who took part in the

project is now off to live independently. The person would have been referred to a chronic ward. Mind you, the dogs are only a part of the entire therapeutic range, yet I believe that the dog project did make a change for that person.”

How do you choose your patients now?dirk peys: “The patients are indicated through patient assessments, in coop-eration with the doctor in attendance and

belgium

Cats, dogs & frogs


19

therapists. However, there is a difference: in most traditional therapies the patient is required to undergo therapy, for the CAT Project there needs to be an inherent moti-vation. A person who is not motivated will not be admitted, as are people with a his-tory of animal abuse.”

It is a free choice but it is not free of engagement.dirk peys: “It is a therapy that expects a great deal from the patients, with regard to commitment and responsibilities. This is the project’s strong suit: they are given a number of tools and, without any effort, they learn to take responsibility. Their commitment needs to be 100%: the dog must be able to count on them; their ken-nels need cleaning, they need to be fed, trained. In the evenings, when other pa-tients are sitting in their chairs, the ‘CAT person’ can go to the dog kennels to feed the animals, clean the kennels, etc. So, yes, they need to be committed.”

How do you choose the dogs?dirk peys: “The dog therapist makes a preliminary pre-selection at the animal shelter. He considers the patients in the programme – who are they, what is their personality like? – and selects dogs with a few deviant behaviours. Then, the pa-tients visit the shelter and they choose a dog from the ones that were selected. What we notice is that in most cases they choose a dog that resembles their person-ality. For a large part, the therapy is built on this ‘mirroring’.”

The patients raise the animals for someone else. Are there never any is-sues when they have to say goodbye? Are you not afraid of the impact that this might have on therapy?dirk peys: “The idea is: In your life, you’ve done some wrong things. So, now it’s time to do something that is unconditionally good for someone else. That is why the pa-tients don’t train the dogs for themselves. But, yes, having to say goodbye to the ani-mals is one of the great pitfalls of the pro-gramme. And so, a great deal of time and energy goes into this. We try to anticipate it. First, we take a little distance from the dog when he or she is ready for adoption. When someone applies for adoption, it takes a while before that person can take the dog home. The patient gets a say in the matter. Everything is discussed. Know-ing that the animal found a good home is

part of the parting process. All ‘CAT per-sons’ who have worked with the animal get a chance to take him or her out for a walk and to say goodbye in their own way. They make a collage or a drawing, there’s a small party: it’s a ritual event. There are tears, with every goodbye, but we haven’t had any real problems yet.”

Two years ago, you had a weekly item on ‘Dieren in nesten’, a show on Belgian na-tional television. It immediately placed psychiatry in an entirely different light. How important is the CAT Project in the establishment of a positive image?dirk peys: “A positive image for psychia-try and especially for forensic psychiatry is very important. We will, willy-nilly, make the media sooner or later – in a negative way – and that is why we try to generate as much positive energy as we can. We take part in conferences, talks in schools, you name it.”jan herreman: “It’s almost like crisis management before the crisis occurs. It’s also super important for the patients to show themselves as dog trainers and not as patients or offenders or victims. It is, in part, rebuilding their identity, reconnect-ing to society.”

What kind of a person is a CAT thera-pist? A dog trainer or a psychiatric nurse?jan herreman: “I feel that it should be someone capable of being both. I don’t believe in separating the two. The person needs to know how to train the dog and guarantee the safety of man and animal. There are models that separate the two, but I am not a believer of such an approach. I think the risks are too great to work with a dog trainer who doesn’t know anything about psychiatry or with a therapist who doesn’t know anything about dogs.”

What is your most memorable moment of the CAT Project?jan herreman: “Camp. Every year, we go on a three-day camping trip. A whole year, we work towards independence and self-

reliance, and then we go camping for three days. As a counsellor, you just have to sit down and eat, so to speak. They cook and clean, and make all the arrangements for the dogs, they make sure that everything is brought along. The fact that they are the ones doing it, I find incredibly impressive.”

Spirits are not always high, I imagine?jan herreman: “Generally, a group has enough members for them to do the work themselves. However, in reality, the group often changes and I’m the one cleaning the kennel. And, yes, at times, I am fed up with it. However, recognition is what’s im-portant here. You’re building a road, and when you feel appreciated, it is worth the effort. At times you need someone by your side who tells you: come one, let’s do this, we’re doing great.”dirk peys: “Until last year, we had two CAT therapists. One person alone cannot carry the whole thing by himself. Some-times Jan is on vacation or taken ill. We’ve always had a second, back-up therapist but for the time being, we don’t. Still, it is important for Jan to have a colleague, to compare notes, to discuss important deci-sions. You need to be able to talk, to con-sult with someone.”

A prize like the Human Rights Award also serves as an acknowledgement?jan herreman: “Yes, also for the ‘CAT per-sons’. In order to be part of the group, com-mitment is needed, and that commitment is very demanding (cleaning the kennels in the evenings or on weekends for example). And so, being acknowledged like that gives the group a real boost. We’ve also won the Lilly Reintegration Award twice.”

Are there any similar projects in other locations?jan herreman: “Abroad there are, in Can-ada and in the US. But not in Belgium.”dirk peys: “We do have a kind of pioneer-ing role in this respect. There was nothing in the Netherlands, for example, and they come here to see how we work. However, not many things have taken a concrete shape. The specific aspect of CAT is that it is a project tailored to the forensic target group. Copying it wouldn’t work.”

“The dog project contributes to the establishment of a positive image of forensic psychiatry.”

“I believe that the dog project really made a change for some people.”

deus caritas est

20

How do you see the future?jan herreman: “We work starting from the demand and we look for an answer by means of our best medium, e.g.: the animal shelter has many little dogs owned by elderly people who are no longer able to get out of the house. So, we are looking into setting up a dog-walking service. And this is how the CAT Project can grow. It is very organic; everything needs to be well thought-out. We don’t want to be the big-gest; we want to be the best. We must con-tinue to maintain a high standard.”“We don’t need twenty dogs here as soon as possible. That which we have must be put to good use, including our people. We have a forensic patient here who has been with the project for such a long time and who has such advanced knowledge and skills that he became a co-therapist. He goes for walks with a group that otherwise wouldn’t be able to go out for dog walks on their own. He takes the initiative. He con-sults with us, of course, and a counsellor always goes with them.”dirk peys: “In the future, we hope that the CAT Project can grow towards more species

of animals and respect for the environment in general. As a whole, it will fall under the Biophilia Project, which is another brain-child.”

What are the key values and standards that you hope to instil by means of this project?dirk peys: “Commitment, sincerity, tak-ing responsibility, being honest, handling the project in a correct way, just to name a few.”jan herreman: “We don’t keep any other values or standards than those already observed in forensic psychiatry. All the things a person has to work on as part of his hospitalisation are the things we work on in the CAT Project. We keep ten com-mandments in CAT. Those ten command-ments are tailored to the dog, which we can perfectly translate for the ‘CAT per-son’. And they are always based on the network upon which you can fall back:

“The CAT Project plays a true pioneering role.”

allegory of the frog

There once was a frog race. The goal was to reach the top of a mast. Many people gathered to see the frogs and to cheer them on. But, in fact, the people didn’t believe that the frogs would get to the top. They were saying all sorts of things, like “This is ridiculous!” and “They’ll never make it!” One by one, the frogs got discouraged, except for one, who climbed on.The remarks kept on coming: “It’s not worth the trouble, they’ll never get there!” The frogs started giving up, ex-pect for one, who persevered… They all admitted defeat in the end, apart from that one little frog, who had reached the top – alone and at the expense of an enormous effort. The other frogs were flabbergasted and wanted to know how he had done it. One frog came closer and discovered… that the little frog was deaf!

you have to do it as an individual but there is always a group ready to take care of you should you experience difficulties. The pa-tients take responsibility for themselves and for the dog, and we build on that, lit-tle by little, tailored to the patients. They grow in taking and getting responsibility and liberty. Flexibility and perseverance are also important: when things get emo-tionally or practically hard, you carry on.”

What do you call a successful day?jan herreman: “A successful day for me does not always equal a successful day for the patients. There can be days when I know that some experienced difficulties but these are the days when I know that we’ve ac-complished something. A good day for me is when I’ve succeeded in making people think or when I’ve challenged them enough so that they’ve learnt something.” ¶

Annelies Naert


21

Ik geloof dat het hondenproject voor sommige personen een omwenteling heeft betekend.

belgie

Katten, honden & kikkers

Het CAT-project (Canine Assisted Therapy) in het psychiatrisch cen-trum Sint-Jan-Baptist in Zelzate

werd bekroond met de jaarlijkse Prijs voor de Mensenrechten van de Liga voor Men-senrechten. In het project, dat dit jaar zes jaar bestaat, worden honden ingezet in de behandeling van forensische patiënten. Wij zochten de bezieler van het project, Dirk Peys, op, samen met de huidige CAT-therapeut, Jan Herreman.

Vanwaar het idee om honden in te zetten bij de behandeling van psychiatrische patiënten?dirk peys: “Dat idee is al zeer oud, van in 1982. Toen ben ik hier in Zelzate begon-nen op de ‘berekoer’, afdeling zeven, een gesloten afdeling met hoofdzakelijk chro-nische alcoholici en geïnterneerden. Soms bracht ik eens stiekem mijn hond mee in het weekend en wat me toen opviel, was dat een aantal apathische patiënten na jaren opnieuw contact zocht en begon te praten tegen die hond. Ik vroeg de toen-malige directie om een afdelingshond, maar toen stond niemand daar voor open en het idee is in de diepvriezer beland.”“Jaren later werd ik afdelingshoofd van het forensische zorgcircuit en ik zag de kans schoon om het nog eens te proberen. De directeur, broeder Frans Van Hoorde, was het idee meteen genegen. In 2006 zijn we effectief gestart, niet zonder slag of stoot.”

Ondanks de steun van de directie had-den jullie af te rekenen met veel tegen-kanting. Kan u dat verklaren?dirk peys: “We ondervonden dat mensen weinig openstaan voor veranderingen, of voor nieuwe dingen. De forensische doel-groep, die bestaat uit een zeer jonge equi-pe, gaf toch wat tegenkantingen. Maar we zijn blijven doorzetten, want we geloofden erin.”“De allegorie van de kikker is voor mij een belangrijk document geweest, dat heeft me gesteund toen het allemaal wat minder

ging en ik me afvroeg of het dat allemaal wel waard was.” (zie kadertekst)

U koos ook niet de gemakkelijkste weg.dirk peys: “In 2006 maakten we de afwe-ging: wie gaan we in het project steken? We konden twee kanten op: ofwel kozen we voor patiënten van wie we zeker wis-ten dat we resultaten zouden halen, ofwel zouden we werken met een groep mensen die al volledig uitbehandeld waren. Maar het uitgangspunt moest zijn: de patiënt én de hond moeten er beter van worden. We kozen de laatste groep en merkten algauw dat we een ongelooflijk positieve respons kregen. Ze kregen opnieuw een drive in hun behandeling. Een van de eer-ste mensen die aan het project deelnam, gaat nu bijvoorbeeld zelfs zelfstandig wo-nen. Dat was iemand die anders naar een chronische afdeling zou gaan. Let wel, die honden zijn slechts een onderdeel van het volledige therapeutische aanbod, maar ik geloof wel dat het hondenproject voor die persoon een omwenteling heeft bete-kend.”

Hoe kiezen jullie nu de patiënten?dirk peys: “De patiënten worden via pa-tiëntenbesprekingen geïndiceerd, samen met de behandelende arts en therapeuten. Met dat verschil: bij de meeste klassieke therapieën moet de patiënt de therapie volgen, bij het CAT-project moet er ook een intrinsieke motivatie zijn. Iemand die niet gemotiveerd is, komt er niet in, net als mensen met een verleden van dierenmis-handeling.”

Het is dan wel een vrije keuze, maar het is niet vrijblijvend.dirk peys: “Het is een van de therapieën waarbij het meest van de patiënten ver-wacht wordt, qua engagement en verant-woordelijkheden. Dat is ook de sterkte van het project: ze krijgen een aantal tools aangereikt en al spelenderwijze leren ze hun verantwoordelijkheid te nemen. Het engagement moet daarvoor wel honderd procent zijn: de hond moet op hen kunnen rekenen: dat hun kennel gekuist wordt, dat ze eten krijgen, dat er getraind wordt. Ook ’s avonds – wanneer de andere pati-enten in hun zetel zitten – mag de CAT’er naar de hondenkennel: de dieren eten ge-ven, de kennel kuisen, etc. Dus het moeten geëngageerde mensen zijn.”

Hoe kiezen jullie de honden?dirk peys: “De hondentherapeut maakt eerst een voorselectie in het asiel. Hij kijkt daarbij naar de patiënten in het project – wie zijn dat, wat is hun karakter? – en se-lecteert honden met een aantal afwijkende gedragingen. Daarna gaan de patiënten naar het asiel en ze mogen uit de selectie een hond kiezen. Wat ons opvalt, is dat zij in de meeste gevallen een hond kiezen die op hen lijkt, qua karakter. De therapie is voor een groot deel ook gestoeld op die spiegeling.”

De patiënten voeden de dieren op voor iemand anders. Zijn er nooit problemen bij het afscheid? Zijn jullie niet bang dat de therapie daardoor afslaat?dirk peys: “Het idee is: Je hebt in je leven al het een en ander verkeerd gedaan. Het is nu tijd om onvoorwaardelijk iets goeds terug te doen voor iemand anders. Daarom trainen de patiënten de honden niet voor zichzelf. Maar het afscheid nemen is in-derdaad een van de grote valkuilen van het project. Daar wordt dan ook enorm veel tijd en energie in gestoken. Daar wordt naartoe geleefd. Er wordt een eerste afstand genomen als de hond klaar is voor

deus caritas est

22

adoptie. Als iemand zich aanmeldt om de hond te adopteren, volgt er nog een hele periode voor die het dier mee naar huis kan nemen. De patiënt krijgt ook inspraak in de nieuwe eigenaar. Alles wordt met hen besproken. Weten dat het dier goed terechtkomt, is een onderdeel van het af-scheid nemen. Alle CAT’ers die met het dier gewerkt hebben, krijgen nog eens de kans om ermee te gaan wandelen en op hun manier afscheid te nemen. Ze maken een collage of een tekening, er is een feest-je: het is een ritueel gebeuren. Er vloeien traantjes, bij elk afscheid, maar echte pro-blemen hebben we nog niet gehad.”

Twee jaar geleden kwamen jullie weke-lijks aan bod in “Dieren in nesten”, een programma op de nationale tv? Meteen kwam de hele psychiatrie in een ander daglicht te staan. Hoe belangrijk is het CAT-project voor een positieve beeldvor-ming?dirk peys: “Positieve beeldvorming voor de psychiatrie en vooral voor de forensi-sche psychiatrie is heel belangrijk. Om-dat we willens nillens vroeg of laat toch – negatief – in de media gaan komen, proberen we zoveel mogelijk positief in de belangstelling te komen. We doen ook congressen, besprekingen op scholen en noem maar op.”jan herreman: “Het is een beetje crisis-management voordat de crisis zich voor-doet. Het is ook superbelangrijk voor de patiënten zelf dat ze eens als hondentrai-ner naar buiten komen, en niet als patiënt, niet als dader of slachtoffer. Het is voor een stuk het heropbouwen van hun identiteit, zich herverbinden met de samenleving.”

Wat voor iemand is een CAT-therapeut? Een hondentrainer of een psychiatrisch verpleegkundige?jan herreman: “Dat is iemand die de twee kan, zonder meer. Ik geloof niet in de twee naast elkaar. je moet de hond kunnen trainen en de veiligheid kunnen garande-ren, voor mens én dier. Er zijn strekking die die twee uiteen halen, maar ik geloof daar niet in. Ik vind de risico’s te groot om met een hondentrainer te werken die

niets van psychiatrie afweet of om met een therapeut te werken die niets van honden afweet.”

Wat is het meest memorabele moment van het CAT-project voor jullie?jan herreman: “Het kamp. Jaarlijks gaan we drie dagen op kamp. Je werkt een jaar naar zelfstandigheid en zelfredzaamheid en dan ga je drie dagen op kamp met de gasten en als begeleider heb je bij wijze van spreken maar je voeten onder tafel te schuiven. Ze koken zelf, ze houden zelf het huis proper, ze regelen zelf alles rond de honden, ze zorgen dat alles mee is. Dat ze dat zelf doen, vind ik ongelooflijk sterk.”

Zijn er soms momenten dat u het minder goed ziet zitten?jan herreman: “Standaard is de groep zo ingedeeld dat ze met voldoende zijn dat ze zelf het werk kunnen doen. Maar in reali-teit is dat vaak een wisselende groep en sta je zelf de kennel schoon te maken. En dan zit het je soms wel tot hier. Maar erkenning is daarin belangrijk. Je timmert aan een weg en als je voelt dat je daarvoor gewaar-deerd wordt, is dat de moeite. Soms heb je iemand nodig aan je zijde die zegt: kom-aan, we gaan ervoor, we zijn goed bezig.”dirk peys: “Tot vorig jaar hadden we twee CAT-therapeuten. Een iemand alleen kan dat geheel niet trekken. Jan heeft verlof of is al eens ziek. We hebben altijd een twee-de therapeut als back-up gehad, maar dat is voorlopig weggevallen. Nochtans: voor Jan is het ook belangrijk dat hij een col-lega heeft, dat hij ervaringen kan uitwis-selen, dat hij belangrijke beslissingen kan aftoetsen. Je moet eens kunnen babbelen, overleggen.”

Zo’n prijs als de Prijs voor de Mensen-rechten is dan toch ook belangrijk als erkenning?jan herreman: “Ja, ook voor de CAT’ers. Om deel uit te maken van de groep, is in-vestering nodig en die investering vraagt soms veel van onze mensen (’s avonds en in het weekend de kennel kuisen bijvoor-beeld). Dan die erkenning krijgen, geeft de groep een boost. Zo hebben we ook al twee keer de Lilly Reintegration Award ge-kregen.”

Bestaat een dergelijk project ook elders?jan herreman: “In het buitenland wel, in Canada en de VS. Maar niet in België.”dirk peys: “Op dat vlak vervullen wij een beetje een pioniersrol. In Nederland was

er bijvoorbeeld ook niets, en zij komen naar hier om te kijken hoe wij werken. Maar veel is er nog niet concreet ontstaan. Het specifieke aan CAT is dat het project gemaakt is op maat van de forensische doelgroep. Dit nadoen, werkt niet.”

Hoe zien jullie de toekomst?jan herreman: “We werken vanuit de vraag en gaan op zoek naar een antwoord via het medium waarin we het sterkst zijn. Bijvoorbeeld: in het asiel hebben ze heel wat kleine hondjes zitten van bejaarden die hun huis niet meer uit kunnen. Dus zijn wij aan het kijken om een uitlaat-dienst op te zetten. Zo groeit het CAT-project. Maar wel heel organisch; alles moet heel doordacht zijn. We willen niet de grootste worden, maar wel de beste. We moeten kwaliteit blijven leveren.”“We moeten niet zo snel mogelijk met twin-tig honden hier zitten, maar we moeten hetgeen we hebben, nuttig inzetten. Ook onze mensen. Zo hebben we hier een fo-rensische patiënt die al zo lang meedraait in het project, die qua kennis en vaardig-heden zo ver staat, dat hij co-therapeut ge-worden is. Hij neemt een groep die anders niet in de mogelijkheid is om zelfstandig met een hond te gaan wandelen, mee op wandeling. Op eigen initiatief. Hij overlegt wel en er gaat altijd een begeleider mee.”dirk peys: “In de toekomst hopen we het CAT-project te laten uitgroeien naar meer-dere diersoorten en respect voor de natuur in het algemeen. Dan zal het geheel resul-teren onder het Biophilia-project: een an-der geesteskindje.”

Wat zijn de voornaamste waarden en normen die jullie via het project hopen bij te brengen?dirk peys: “Engagement, eerlijkheid, ver-antwoordelijkheid durven nemen, integer zijn en op een correcte manier omgaan met het project, om er maar een paar te noemen.”jan herreman: “We bewaken geen an-dere waarden en normen dan die die al-gemeen gelden binnen het forensische. Al waar iemand aan moet werken binnen zijn opname, daaraan werken we ook binnen

“Het CAT-project heeft een échte pioniersrol.”

“Het hondenproject zorgt ook voor een positieve beeldvorming binnen de forensische psychiatrie.”


23

het CAT-project. In het CAT hebben we tien geboden. Die tien geboden zijn op maat van de hond en je kan die perfect vertalen naar de CAT’er. En ze zijn altijd gesteund op het netwerk waarop je kan terugval-len: Je moet het als individu doen, maar er staat een groep voor je klaar om je op te vangen als je problemen ervaart. De pati-enten krijgt de verantwoordelijkheid over zichzelf en de hond en beetje bij beetje bouwen we op, op maat van de patiënten. Ze groeien in het nemen en krijgen van verantwoordelijkheid en vrijheid. Span-kracht en doorzettingsvermogen zijn ook belangrijk: als het emotioneel of praktisch lastig wordt, zet ik toch door.”

Wanneer is uw dag geslaagd?jan herreman: “Mijn geslaagde dag is niet altijd de geslaagde dag voor de pa-tiënten. Dat zijn soms dagen waarvan ik weet dat sommigen het lastig gehad heb-ben, maar het zijn ook die dagen waarop ik weet dat er iets bereikt is. Mijn dag is goed als ik erin geslaagd ben om mensen te doen nadenken of als ik mensen zo ver gekregen heb dat ze iets bijgeleerd heb-ben.” ¶

Annelies Naert

Le projet CAT-project (Canine Assisted Therapy) au centre psychiatrique St-Jean Baptiste à Zelzate en Belgique

a été honoré par le prix annuel pour les Droits de l’Homme de la ligue du même nom. Dans ce projet qui en est aujourd’hui à sa sixième année, des chiens sont utili-sés pour le traitement des patients rele-vant de la médecine légale. Nous avons rencontré l’instigateur de ce projet, Dirk Peys, ainsi que le thérapeute CAT actuel Jan Herreman.

D’où vient l’idée d’utiliser des chiens dans le traitement des patients psychia-triques ?dirk peys : “Cette idée est déjà ancienne, elle remonte à 1982 C’est alors que j’ai débuté ici dans la ‘cage aux ours’, section 7 un département fermé où se trouvaient en majorité des alcooliques chroniques et des internés. Il m’était arrivé d’introduire en cachette mon chien, le week-end, et j’étais alors frappé par le fait qu’un certain nombre de patients apathiques recher-chaient après des années, à reprendre contact et se mettaient à parler. J’avais alors demandé à la direction de l’époque de prévoir un chien pour la section mais personne n’était ouvert à cette idée et elle fut mise au frigo.Quelques années plus tard alors que j’étais devenu le responsable de la section médico-légale des soins, j’ai saisi l’occa-sion de faire un nouvel essai. Le directeur, le frère Frans Van Hoorde, était d’emblée conquis à l’idée et c’est ainsi qu’en 2006 nous avons pu démarrer sans crier gare”.

Malgré l’appui de la direction vous avez eu des réactions contraires. Pouvez-vous l’expliquer ?dirk peys : “Nous avons ressenti que les personnes sont peu ouvertes au change-ment et à l’innovation. Le groupe cible médico-légal est composé d’une très jeune

“Je pense que le projet canin signifie pour certaines personnes un revirement dans leur vie.”

Des chats, des chiens et des grenouilles…

équipe qui rechignait mais nous avons tenu bon parce que nous y croyions.”“L’allégorie de la grenouille a été un docu-ment important pour moi, qui m’a encou-ragé lorsque les choses allaient moins bien que prévu et que je finissais par me demander si tout cela valait la peine.” (voir encadré)

Vous n’avez pas choisi la voie la plus facile.dirk peys : “En 2006, nous nous faisions une réflexion : qui va-t-on mettre dans le projet ? Nous avions le choix : celui de prendre des patients dont nous savions pertinemment qu’ils apporteraient des résultats ou bien travailler avec un groupe de personnes complètement en fin de trai-tement. Le point de départ devait être : il faut que le patient et le chien y gagnent. Nous avons opté pour le dernier groupe et avons constaté bien vite une réponse incroyablement positive. C’est comme si cela leur donne le un coup de pouce dans le traitement. L’une des premières per-sonnes à participer au projet, peut, par exemple, habiter maintenant de manière autonome alors qu’il aurait probablement dû aller dans une section chronique. Bien sûr ces chiens ne sont qu’une composante de l’offre thérapeutique, mais je crois que ce projet canin a signifié pour cette per-sonne un revirement dans sa vie.”

Comment choisissez-vous les patients ?dirk peys : “Le profil et la typologie des patients sont définis lors des réunions qui leur sont consacrées avec le médecin

belgique

allegorie van de kikker

Er was eens een koers van kikkers. Het doel was de top van een zendmast te bereiken. Vele mensen verzamelden zich om ze te zien en ze toe te juichen. De mensen geloofden eigenlijk niet dat de kikkers de top zouden bereiken. De opmerkingen die men hoorde, klonken als volgt: “Belachelijk!”, “Ze geraken er nooit!” De kikkers raakten één voor één ontmoedigd, behalve eentje, dat verder klom.Maar de commentaren bleven komen: “Echt niet de moeite, ze geraken er nooit!” En de kikkers gaven zich één na één gewonnen, behalve dat eentje, dat doorzette... Op het einde gaven ze allemaal op, uitgezonderd dat ene kikkertje dat – eenzaam en ten koste van een enorme inspanning – de top bereikte. De andere kikkers, stomver-baasd, wilden weten hoe ze het had aangepakt. Eentje benaderde haar, en toen ontdekte men dat... het kikkertje doof was!

deus caritas est

24 traitant et le thérapeute. La différence par rapport aux thérapies classiques que le patient doit suivre, quoi qu’il en soit, est que le patient intéressé par le projet CAT doit également faire preuve de motivation intrinsèque. Une personne non motivée ne sera pas retenue, comme c’est le cas pour les personnes qui, par le passé, auraient maltraité les animaux.”

Donc il s’agit d’un choix libre mais pas d’un libre choix.dirk peys : “Il s’agit d’une thérapie où l’on attend le plus de l’engagement de la part du patient et de la prise de responsabilité. C’est également la force du projet. Le pa-tient reçoit un nombre de moyens et d’ins-truments et c’est en jouant qu’il apprendra à les gérer. L’engagement doit dès lors être entier : le chien doit pouvoir compter sur eux, le chenil doit être nettoyé, ils doivent être nourris et entraînés. Alors que les autres patients peuvent rester dans leur fauteuil, ceux du CAT doivent aller s’occu-per des chiens et faire les corvées. Ils faut donc qu’ils soient engagés”.

Comment choisissez-vous les chiens ?dirk peys : “Le thérapeute de CAT fait un premier repérage au refuge. Il observe le comportement de l’homme, son profil

psychologique et sélectionne les chiens en fonction des troubles qu’ils présentent dans leur comportement. Après les pa-tients font leur choix de chien au refuge. Ce que l’on constate, c’est que dans la plupart des cas, ils choisiront un chien qui leur ressemble caractériellement. La thérapie est donc pour une grande partie basée sur l’effet de miroir.”

Le patient nourrit l’animal qui passera à quelqu’un d’autre . N’y a-t-il pas trop de problèmes quand ils doivent le quitter ? Le traitement thérapeutique n’est-il pas interrompu, inversé ? dirk peys : “L’idée est la suivante : Tu as dans ta vie déjà commis des bêtises et il est temps que tu te reprennes en faisant quelque chose de bien pour les autres. C’est la raison pour laquelle les patients n’entraînent pas le chien pour eux-mêmes. Mais l’adieu au chien constitue en effet la pierre d’achoppement du système. Il faut donc y consacrer tout le temps nécessaire pour bien préparer le coup. On prend une première fois du recul lorsque le chien est prêt à être adopté. Et lorsque quelqu’un se présente pour adopter le chien, on prévoit une certaine période avant qu’il ne puisse emmener l’animal à la maison. Le patient a aussi son mot à dire vis-à-vis du nouveau propriétaire du chien. On discute tout cela avec eux et le fait de savoir que le chien sera bien traité et accueilli facilite déjà le processus d’adieu. Tous ceux du CAT qui ont travaillé avec le chien, auront encore l’occasion de faire une promenade avec lui, de faire leurs adieux. Il y en a qui font un collage, des dessins ou organisent une petite fête : c’est un rituel. Il n’est pas rare que des larmes coulent au moment de l’adieu mais nous n’avons jamais eu de graves problèmes.”

Il y a deux ans on vous voyait chaque semaine sur les chaînes de la télévi-sion nationale avec l’émission “Dieren in nesten”. Cette émission a éclairé la psychiatrie d’une lumière plus flatteuse. La question est de savoir dans quelle mesure ce projet CAT a contribué à lui donner une image plus positive ?

dirk peys : “Construire une image posi-tive pour la psychiatrie et surtout quand il s’agit de psychiatrie médico-légale est très important. Que l’on le veuille ou non, on se retrouve un jour ou l’autre toujours négativement jugé dans les médias .C’est ainsi que nous essayons par tous les moyens de nous faire bien voir du public en organisant des congrès, des présenta-tions à l’école etc…”jan herreman : “Il s’agit en quelque sorte de faire de la gestion de crises avant que la crise ne se présente. Il est aussi très im-portant pour le patient de pouvoir se mon-trer le dresseur de chien plutôt que d’être le patient, victime ou auteur d’un méfait. Il s’agit en quelque sorte de reconstruire leur identité, de se remettre en lien avec la société.”

Comment définir le thérapeute CAT ? Tient-il plutôt de l’entraîneur de chien ou de l’infirmier psychiatrique ?jan herreman : “C’est quelqu’un qui sait faire les deux. Je ne crois pas qu’on puisse faire les deux ensemble. Il faut à la fois pouvoir entraîner le chien et garantir la sécurité pour l’homme et pour le chien. Selon moi, il y a un trop grand risque de travailler avec un dresseur de chien qui ignore la psychiatrie, tout comme à tra-vailler avec un thérapeute qui ignorerait tout du dressage des chiens”

Quel est, selon vous, le moment le plus mémorable du projet CAT ?jan herreman : “Le camp! Nous partons chaque année trois jours au camp. Pen-dant toute une année, on a travaillé à dé-velopper l’autonomie, à rendre le patient autosuffisant et alors, on part trois jours en camp pour couronner le tout avec l’idée que l’accompagnateur n’aurait -façon de parler- qu’à mettre les pieds sous la table. Ils font la popote et entretiennent la mai-son, ils s’occupent des chiens, veillent à ce que rien soit délaissé. Je trouve le fait qu’ils veulent tout assurer par eux-mêmes un moment incroyablement fort.”

Y a-t-il parfois des moments moins emballants ?jan herreman : “En principe le groupe est constitué de manière à être suffisamment nombreux pour faire tout le travail. Mais dans la pratique le groupe s’échange et il ne vous reste alors rien d’autre à faire que de nettoyer le chenil vous-même .C’en est parfois un peu trop mais on tient bon en sachant qu’on est apprécié, c’est la recon-

“Le projet canin apporte aussi une image positive à la psychiatrie médico-légale.”


25

naissance. Parfois il faut que quelqu’un puisse vous dire :”ce que vous faites est bien, on est avec vous”.dirk peys : “Jusqu’à l’année dernière nous avions deux thérapeutes CAT. C’en est trop pour un seul homme. Jan prend ses congés, tombe parfois malade. Nous avons toujours eu un second thérapeute en réserve, mais ce poste a été supprimé pour le moment. Pourtant il est également important pour Jan d’avoir un collègue, qu’ils puissent échanger leurs expériences et avoir quelqu’un à qui s’adresser avant de prendre des décisions importantes. Il faut avoir quelqu’un à qui parler avec qui se concerter.”

Un prix comme celui du prix des Droits de l’Homme constitue quand même une reconnaissance importante, non ?jan herreman : “Oui, également pour les personnes engagées dans le projet CAT. Pour entrer dans le groupe il faut investir et cet investissement est parfois exigeant pour les gens (nettoyer le chenil, le soir et pendant le week-end) Le fait de rece-voir cette reconnaissance donne un coup de pouce au groupe. Ils ont par ailleurs reçu à deux reprises le Lilly Reintegration Award.”

Un projet similaire existe-t-il ailleurs ? jan herreman : “Oui, à l’étranger au Canada et aux États-Unis mais pas en Bel-gique.”dirk peys : “En ce domaine nous remplis-sons notre rôle de pionnier. Aux Pays-Bas, rien n’existait dans ce domaine et ils sont venus ici pour voir comment nous nous y prenons. Mais rien de bien concret en est sorti jusqu’à présent. Le projet CAT est spécifique en ce sens qu’il a été conçu à la mesure du groupe cible médico-légal. Ça ne s’imite pas.”

Comment voyez-vous l’avenir ?jan herreman : “Nous partons de la demande et recherchons une réponse en utilisant les moyens dans lesquels nous sommes les plus forts. Par exemple, au refuge, on garde un grand nombre de pe-tits chiens provenant de personnes âgées qui n’arrivent plus à sortir de leur maison. Nous essayons, de préer un service pour les recaser. Voilà comment évolue le pro-jet, à petits pas, mais de manière très orga-nique car, il faut que tout soit bien pensé. Nous ne voulons pas devenir le plus grand mais bien le meilleur. Le but est de fournir un service de qualité.”

“Plutôt que de nous retrouver ici avec une vingtaine de chiens, je trouve plus impor-tant de bien utiliser les moyens, et surtout les personnes concernées. Nous avons ain-si un de nos patients de la section médico-légale qui participe depuis tant d’années déjà au projet il a acquis les connaissances et les compétences pour devenir mainte-nant co-thérapeute. Il guide un groupe qui ne serait pas en mesure de faire de manière autonome la promenade avec le chien. Il le fait de sa propre initiative en nous concertant, un accompagnateur va toujours avec lui.”dirk peys : “Nous espérons pouvoir étendre à l’avenir ce type de projet à d’autres animaux et prôner de manière plus générale le respect de la nature. L’ensemble s’inscrira alors dans le cadre du projet “Biophilia” : un autre bébé de l’esprit…”

Quelles sont les principales valeurs et les normes que vous espérez apporter, réhabiliter avec le projet ?dirk peys : “L’engagement, l’honnêteté, oser prendre des responsabilités, être in-tègre, participer au projet de manière cor-recte, pour n’en citer que quelques-unes.”jan herreman : “Nous n’ajoutons rien à l’échelle des valeurs que nous sommes appelés à appliquer de manière générale dans le cadre des soins médico-légaux. Avec CAT, nous travaillons sur toutes les valeurs qui doivent être prônées et appli-quées lorsque quelqu’un séjourne chez nous. Nous avons rédigé les 10 comman-dements du projet qui sont davantage à la mesure du chien mais peuvent très bien servir à sur la personne engagée dans le CAT. De toute manière on garde à tout moment le soutien du réseau : il s’agit d’un travail individuel mais le groupe se tient à tout moment prêt à venir en aide lorsque des problèmes se posent. Le patient as-sume la responsabilité sur lui-même et sur le chien et petit à petit il acquiert le sens des responsabilités et une meilleure gestion des libertés. Constance, rigueur et persévérance ont également leur mot à dire. Lorsqu’émotionnellement ou de

manière pratique les choses deviennent lourdes à porter, je persévère.”

Quand considérez-vous que votre jour-née est réussie ?jan herreman : “La bonne journée pour moi n’est pas toujours une bonne jour-née pour les patients. Ce sont parfois des journées où je me rends compte qu’elles ont été difficiles pour certains, mais ce sont des journées où je sais avoir permis d’atteindre quelque chose. La journée est bonne lorsque j’ai réussi à faire réflé-chir les gens ou à les amener à apprendre quelque chose.” ¶

Annelies Naert

“Le projet Cat joue un rôle clairement pionnier.”

allégorie de la grenouille

Il y avait une fois une course de gre-nouilles. Le but était d’aller au sommet d’un mât de télécommunications. Beau-coup de personnes s’étaient rassemblées pour les observer, les applaudir. Les gens ne croyaient pas que des gre-nouilles pourraient atteindre ce sommet. On les entendait dire : “C’est ridicule!, “Elles n’y parviendront jamais!” Les grenouilles se décourageaient l’une après l’autre à l’exception de celle qui poursuivait son escalade.Les commentaires continuaient toutefois à fuser : “C’est peine perdue, elles n’y parviendront jamais!” Et les grenouilles abandonnèrent l’une après l’autre à l’exception de celle qui continuait... À la fin, toutes les gre-nouilles avaient abandonné la course à l’exception de celle qui, toute seule, était arrivée au bout, au prix d’énormes efforts. Les autres grenouilles stupé-faites voulaient savoir comment elle s’y était prise. L’une d’elles s’en approcha et constata alors que la grenouille gagnante était sourde comme un pot!

www.pcsintjanbaptist.be ˘ [email protected]

deus caritas est

26 While all eyes are on the asylum seekers who are numb with cold in the streets of Brussels,

more and more homeless people are running into a wall of indifference in Flanders. Raw poverty is increasing. Ignorance, as well. Our indignation is fragmented, perverse, and sometimes even pernicious.

Six days old, the child was. It had slept with its mother in a bunk bed in the acute night shelter at Triest House – Tabor Com-munity Home in Ghent this week. From the maternity clinic straight to the homeless shelter. No roof, no cloud nine, no pros-pects. ‘What a way to start your life,’ I say. Werner Van de Weghe, coordinator of the homeless shelter of the Brothers of Char-ity, looks at me with a searching glance. As though he wants to make sure that my indignation is genuine. I had already sensed his hesitancy on the phone. In fact, he didn’t want to see any more journalists. He doesn’t say it, though you can hear him think it: those media vultures only appear when the temperature goes below zero. He had just received a call from a television reporter asking him where he could film people who didn’t get into the emergency shelter and would have to sleep outside in minus 10 degrees.He’s right. It has become so cynical. The

asylum and shelter crisis had been an-nounced weeks in advance. With every reproach addressed to the new state sec-retary Maggy De Block (Open VLD) a re-proving finger was raised. It would soon be freezing outside. And then, pressurised by the media machine, the state secretary would have to take action. It was easy to predict that news items would start pour-ing in about asylum seekers being rushed off to military barracks in Brussels. That the inhumanity of our asylum policy would be denounced in news broadcasts and letters, open or otherwise, from senior officials. But it would be too late. As always. As if it could ever be too soon. While the spotlight is on ‘mediagenic’ asylum seekers in the streets of Brussels and the competent state secretary navigates through the minefield scattered before her with great difficulty, the homeless shelters in Flanders are full. A few months ago, people were jostling for a place in the social meal centres and the acute night shelters. This is where the raw reality of profound poverty lies, growing rampant down to the deepest roots of our

society. Flanders is thriving, yet poverty is increasing. Not only among immigrants but also and particularly among people of Flemish descent. People who ended up in the bottom layer of society due to an ac-cumulation of setbacks. Generational poor people but also more and more people who recently became poor. The numbers are not something to smile about. When you’re on a bus with seven people, one of them is living below the poverty line. Al-though you probably wouldn’t notice it by looking at them.Poverty is a largely hidden phenomenon in Flanders. And greatly underestimated be-cause of that. It is structural and degrading and transcends the issue of being home-less when it’s freezing cold. ‘It’s worse being homeless in August than it is in February,’ Van de Weghe says provokingly. ‘Nobody’s interested then.’ These words baffled me and I realised that I had never thought of it like that. The coordinator of Triest House is tired, he says. Seven days a week he is on stand-by. Night and day. Two nights a week he stays the night at the homeless shelter, along with two or three volunteers. He basically has 22 beds for acute night shelter, but by moving things around a bit he is able to provide a sleep-ing place for 28 people. Tonight, there will be 28. In addition to the private initiative of the Brothers of Charity, there are 65 avail-

When you’re on a bus with seven people, one of them is living below the poverty line.

ethiopiabelgium

Poverty in Flanders


27

able beds in Ghent for acute night shelter at CAW (centre for general welfare work). Those who want a place in the emergency shelter have to make reservations between 11 a.m. and 4.30 p.m. by calling a free 0800-number. The city of Ghent sends the homeless people to two institutions. It is noon and all the beds are full.

vale of tears

I pull up a chair for lunch at Triest House – Tabor Community Home. At the so-cial meal centre, those who are lonely or homeless can get a warm meal for 2 euros or sandwiches for 1 euro. Between 9 a.m. and 4 p.m. they can come in for a shower, have a cup of coffee or eat pancakes. The small dining area is packed. Every day about 120 hot meals and 160 sandwiches are served. Some people come in every day. There are older people, but remark-ably many young families. ‘Forget the im-age of the tramp with his dirty dog and his bottle of wine,’ the coordinator told me. ‘These people make up only a few percent-ages of the homeless people who come here. The ‘sans-papiers’ or undocumented immigrants are a minority, too. The biggest group consists of young Belgian men and women between the ages of 18 and 40. In addition, we have families with many chil-dren, particularly from Eastern Europe.’ Next to me is a couple from Ghent with two young children. The boy of three is eating greedily, his little one-year-old sister is asleep in the stroller. Their mother is preg-nant with a third. They have been living in the street for two months now. ‘We used to have a home but the floors were crooked from the moisture,’ the young woman tells me. ‘And that is why we moved in with my mother-in-law, who lives in social housing. Unfortunately, she passed away unexpectedly. And we were kicked out of the house because it wasn’t in our name. We’ve been living on the street ever since. And we’re on every social housing waiting list. It could take months.’I find myself thinking that, in another life, this could be an attractive woman. Long, brown hair, bright, dark eyes. Just her teeth give away how much life has marked her. Her three-year-old son is looking at me with his big, blue eyes behind a plate of potato and carrot mash and a ham-burger. Angel is his name. Born with the umbilical cord wrapped around his neck three times and very nearly directly flying off to paradise. However, he was saved as if by a miracle, soon to discover that life on

earth is a vale of tears. Still: Angel. Angel doesn’t go to school. ‘Why not?’ I ask. His mother looks at me with her dark eyes like only indignant mothers can. ‘The night shelter doesn’t allow us in until nine in the evening. He’s only in bed by ten. He’s too tired to go to school. We wouldn’t get there on time. And he wouldn’t be allowed in if he’s too late.’ And so, they wander around the city with the little man and his sister. From one social meal centre for a plate of soup to another drop-in centre for a cup of coffee. Looking for a place where they can get out of the cold and the aimlessness for a few hours. They often end up at the train station. ‘But that’s not an ideal place for a kid to play, is it.’

sidetracked

The stories that I’m hearing this afternoon, are very diverse. However, the essence is still the same: it’s about people who are so caught in the trap of poverty that they can-not get out. ‘Multi-problem cases,’ Alain Slock, coordinator of CAW Artevelde, will explain to me later. Or ‘too much for re-lief help to handle’. Like Willy, an alcohol and drug addict with a past that would be too much to make into a film, who was able to go to a rehabilitation centre for a few months, ‘did something’ (guilty smirk), and has been back on the streets for two weeks. There are those who were self-employed but went bankrupt due to the financial crisis, couldn’t pay the bills, bailiffs were sent in and ultimately they were kicked out of their homes. Women running from domestic violence. People who went a bit overboard and were kicked to the curb by their landlords. Adolescents from youth welfare work programmes, who gave society the finger when they were 18, saying that they ‘would make it on their own’. After three years of misery, they would return with their tail between their legs, apply for relief help and end up on the bottom of the waiting list.These vicious circles also play their part. Without having a place of residence it is not obvious to find a steady job. Those who do get a chance do not stick around for very long. When you can’t sleep in a de-cent bed at night, you won’t be able to do a good job the next day. Without having a roof over your head, it is hard to stay away from alcohol and drugs. Not to suffer from depression. ‘The CAWs in Flanders receive those people who go by the wayside,’ Alain Slock says. ‘People who got side-tracked in regular relief help. ‘Hopeless

cases’ who haven’t got anything in order, and with whom psychiatry or the town’s social service department doesn’t know what to do anymore. People who live such a rootless life that they are unable to con-nect to society. And no one even looks at them anymore. And they are getting more and more numerous, unfortunately.’The poverty numbers in Flanders have been quite stable for a few years now. Fourteen percent or one in seven is liv-ing below the poverty line of 1,040 euros of income a month (for a single person). However, these numbers do not quite reflect the underlying reality, Daniëlle Dierckx admits, author of the annual Pov-erty Book of the University of Antwerp. She finds that increasingly more people are moving towards the poverty line. Re-lief workers note that the number of actual homeless people (including those who live in a squat or in a house unfit for habita-tion) is also increasing. There are no of-ficial numbers with regard to the number of homeless people in Flanders. As they have no income, they do not appear in the statistics. Perhaps that says enough. This category is so much ignored, laden with a wrong image, politically uninteresting and hopeless for policy, that their num-bers aren’t even measured. The social ser-vice departments, which look after about half of the care for the homeless through emergency and transit housing, do not have an official registration system. The 25 CAWs in Flanders and Brussels do. In ad-dition to acute night shelter, they mainly try to provide guidance in relief centres and halfway houses for a medium long period. In 2010, they guided 8,500 people, emergency relief not included. A third of them were women, a fourth young people between the ages of 18 and 25.As the CAWs are at maximum capacity, evolutions in the numbers could not be de-termined over the past few years. You can with the unofficial counts of Triest House – Tabor Community Home. Werner Van de Weghe sees between 700 and 750 differ-ent people in day and night shelter every week, corrected for double counting. Five years ago, there were only fifty.

frescos and smoothies

What’s going on in today’s society? We are getting richer and more affluent yet, at the same time, profound poverty is in-creasing. The gap is growing, elsewhere in Europe, as well. The continuing crisis certainly plays a part in it, relief workers

deus caritas est

28

say. Those who lose their job or their busi-ness and do not have anything to fall back on can quickly start to slip away. Another crucial factor: the rising house and energy prices. Those below the poverty line can-not by a decent house on the private hous-ing market. At the same time, social hous-ing waiting lists are dreadfully long. How do we get out of such a dilemma? Build more social housing projects? Help peo-ple earn a better living? Have them take action? It seems simple. It’s not, however. ‘Poverty is not in the pocket first of all, it’s in the mind,’ says the coordinator of Triest House.‘People drop out,’ Alain Slock of the Ghent CAW concurs. ‘They no longer comply with the demands of society, which keeps raising the bar. Some don’t even want to be helped. Or they simply can’t deal with it.’ We are the prototype of the welfare state, yet a hard society at the same time. Those who fall by the wayside, ‘have only themselves to blame’. Nobody has to sleep in the street, do they? I have often thought so myself. But the misery behind the dull gazes at the social meal centre does reveal something else. Sometimes, there’s hope. But many people never get out of the quag-mire. ‘This can’t be good for a child, can it?’ Angel’s dad says while he looks at his little sister who’s asleep in the stroller. ‘Surely, the kid can sense all this stress.’ He himself hasn’t been able to find work ever since he lost his job at the transport company that went bankrupt. His life sto-ry is also a chain of misfortune and mis-ery. I ask him what he will do next, when the centre closes. He shrugs his shoulders. ‘We’ll see.’ A smile. Apologetic. ‘We live from day to day. From hour to hour, actu-ally.’If these people do find a way out, it won’t be because of the sudden charity that emerg-es due to the freezing cold. Now matter how well-intended. ‘We can’t do anything with wild solidarity,’ Van de Weghe says sharply, referring to the piles of clothes, the household goods and the (often stale) food that is dropped off on his doorstep these days. ‘Flanders is cleaning out its at-tics. But I’m not a dump site manager.’ We don’t understand a thing about real pov-erty. But we believe that those who are on the streets in these freezing temperatures deserve alms. On the radio, I hear about a hotel in Brussels that has opened its doors

to homeless people and asylum seekers. The owner shows a few nice rooms. With frescos! She takes the surprised reporter to the breakfast area where she tells him that ‘smoothie shots’ have been prepared for those poor wretches. Three kinds of fruit juice. And eggs with bacon and sausages. ‘It will be quite an experience for them,’ she says delightedly. With vicarious shame I remember what the coordinator of Triest House – Tabor Community Home kept re-peating. ‘Poor people lack thousands of things. Still they do have their dignity.’ ¶

This text was taken from De Tijd (04/02/2012)

Terwijl alle schijnwerpers gericht zijn op verkleumde asielzoekers in de straten van Brussel,

botsen in Vlaanderen steeds meer dak- en thuislozen op een muur van onverschilligheid. De rauwe armoede neemt toe. Het onbegrip eveneens. Onze verontwaardiging is gefragmenteerd, pervers en soms zelfs nefast.

Zes dagen oud was het kind. Het sliep deze week met zijn moeder in een stapelbed in de acute nachtopvang van het Gentse Huize Triest - Gemeenschapshuis Tabor. Van de kraamkliniek recht naar het dak-


29

Arm Vlaanderen

lozentehuis. Geen dak, geen roze wolk, geen vooruitzichten. ‘Begin zo maar eens je leven’, opper ik. Werner Van de Weghe, de coördinator van het dak- en thuislozen-huis van de Broeders van Liefde kijkt me onderzoekend aan. Alsof hij wil peilen of mijn verontwaardiging echt is. Eerder had ik aan de telefoon al zijn aarzeling gevoeld. Eigenlijk wilde hij geen journalisten meer binnenlaten. Hij zegt het niet, maar je hoort hem denken: die aasgieren van de media die enkel neerstrijken als het kwik onder nul zakt. Net nog belde een televi-siejournalist met de vraag waar hij mensen kon gaan filmen die niet binnen geraakt

waren in de noodopvang en bij -10 op straat zouden moeten slapen. Hij heeft gelijk. Zo cynisch is het geworden. De asiel- en opvangcrisis was al wekenlang aangekondigd. Bij elk verwijt aan het adres van de nieuwe staatssecretaris Maggy De Block (Open VLD) ging het vingertje ver-wijtend in de lucht. Straks zou het gaan vriezen. En dan zou de staatssecretaris onder druk van de mediamachine wel in actie móéten schieten. We konden zo voor-spellen dat het reportages zou regenen in Brusselse kazernes waar asielzoekers in al-lerijl naartoe zouden worden gevoerd. Dat de onmenselijkheid van ons asielbeleid zou worden gehekeld in nieuwsuitzendin-gen en al dan niet open brieven van hoog-geplaatste ambtenaren. Maar dan zou het te laat zijn. Zoals steeds. Alsof het ooit te vroeg is. Terwijl de volgspot op ‘media-genieke’ asielzoekers in de straten van Brussel is gericht en de bevoegde staats-secretaris moeizaam door het voor haar uitgestrooide mijnenveld laveert, zitten de opvangcentra voor dak- en thuislozen in Vlaanderen vol. Enkele maanden geleden was het ook al dringen in de sociale eethui-zen en de acute nachtopvang. Daar schuilt een rauwe realiteit van diepe armoede, die woekert tot in de diepste vezels van onze samenleving. In het welvarende Vlaande-ren neemt de armoede toe. Niet alleen bij allochtonen, maar ook en vooral bij men-sen van Vlaamse origine. Mensen die door een opeenstapeling van tegenslagen in de onderlaag van de maatschappij beland zijn. Generatiearmen, maar ook steeds meer nieuwe. De cijfers zijn niet om vrolijk van te worden. Als u met zeven mensen op de bus zit, is daar één persoon bij die onder de armoedegrens leeft. Alleen zult u het aan zijn uiterlijk wellicht niet merken.

Armoede is een grotendeels verborgen feno-meen in Vlaanderen. En daardoor geweldig onderschat. Het is structureel en mensont-erend en overstijgt de problematiek van dakloos zijn als het de stenen uit de grond vriest. ‘Het is erger dakloos te zijn in augus-tus dan in februari’, gooit Van de Weghe me provocerend voor de voeten. ‘Want dan is niemand nog geïnteresseerd.’ Ik slik en be-sef dat ik er zelf ook ben ingelopen. De co-ordinator van Huize Triest is moe, zegt hij. Zeven dagen op zeven is hij stand-by. Dag en nacht. Twee nachten per week slaapt hij zelf in het daklozentehuis, samen met twee of drie vrijwilligers. Hij heeft in principe 22 bedden beschikbaar voor acute nachtop-vang, maar door te spelen met de kamer-verdeling kan hij tot 28 mensen te slapen leggen. Deze nacht zullen het er 28 zijn. Behalve het privé-initiatief van de Broeders van Liefde zijn er in Gent nog 65 bedden beschikbaar in de acute nachtopvang van het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW). Wie een plaats in de noodopvang wil bemachtigen, moet tussen 11 en 16.30 uur reserveren via een gratis 0800-nummer. De stad Gent verdeelt de daklozen dan over de twee instellingen. Het is 12 uur ’s mid-dags, en alle bedden zitten vol.

tranendal

Ik schuif aan voor het middagmaal in Hui-ze Triest - Gemeenschapshuis Tabor. In het sociaal eethuis kunnen eenzamen en dak-lozen een warme maaltijd krijgen voor 2 euro of belegde boterhammen voor 1 euro. Tussen 9 en 16 uur kunnen ze er douchen, koffie drinken of een pannenkoek eten. De kleine eetzaal zit tjokvol. Dagelijks worden hier zo’n 120 warme maaltijden en 160 bo-terhampakketten uitgedeeld. Sommigen komen elke dag. Er zitten ouderen, maar opvallend veel jonge gezinnen. ‘Vergeet het beeld van de clochard met zijn vuile hond en zijn fles wijn’, had de coördinator op voorhand gezegd. ‘Die mensen vormen maar enkele procenten van de dak- en thuislozen die we hier over de vloer krij-gen. Ook de sans-papiers vormen een minderheid. De grootste groep bestaat uit jonge Belgische mannen en vrouwen tus-

Als u met zeven mensen op de bus zit, is daar één persoon bij die onder de armoedegrens leeft.

ethiopiabelgië

deus caritas est

30

sen 18 en 40 jaar. Daarnaast zijn er de ge-zinnen met heel veel kinderen, vooral uit Oost-Europa. Naast mij zit een Gents kop-pel met twee jonge kinderen. Het jongetje van drie eet gulzig mee, zijn zusje van één ligt in de buggy te slapen. Hun moeder is zwanger van een derde. Ze leven al twee maanden op straat. ‘We hadden vroeger een huis, maar de vloeren stonden krom van het vocht’, vertelt de jonge vrouw. ‘Daarom zijn we bij mijn schoonmoeder ingetrokken, in haar sociale woning. Maar mijn schoonma is onverwachts overleden. En wij vlogen uit het huis, omdat het niet op onze naam stond. Sindsdien staan we op straat. En op elke wachtlijst voor een so-ciale woning. Maar dat kan nog maanden duren.’ In een ander leven zou dit een aantrekkelij-ke vrouw zijn, bedenk ik me. Lange bruine haren, felle donkere ogen. Alleen haar gebit verraadt hoezeer het leven haar al heeft ge-tekend. Haar zoontje van drie staart me met zijn grote blauwe kijkers aan van boven een bord wortelpuree met hamburger. Angel heet hij. Geboren met zijn navelstreng drie keer rond de nek en ei zo na rechtstreeks naar het paradijs gevlogen. Maar als bij wonder gered, om al snel te ontdekken dat het aardse leven een tranendal is. Maar toch: Angel. Angel gaat niet naar school. ‘Waarom niet?’, vraag ik. Zijn moeder kijkt me met haar donkere ogen aan zoals alleen verontwaardigde moeders dat kunnen. ‘Wij kunnen maar om negen uur ’s avonds bin-nen in de nachtopvang. Die kleine zit pas tegen tienen in bed. Hij is te moe om naar school te gaan. Wij geraken daar nooit op tijd. En als hij te laat is, mag hij niet meer binnen.’ Dus dolen ze met het ventje en zijn zusje rond in de stad. Van het ene sociaal eethuis voor een bord soep naar het andere inloopcentrum voor een kop koffie. Op zoek naar een plek waar ze voor een paar uur de kou en de doelloosheid kunnen verdrijven. Vaak belanden ze in het station. ‘Maar voor zo’n kleine is dat toch geen ideale omge-ving om te spelen, hè.’

uitgerangeerd

De verhalen die me hier deze middag toewaaien, zijn zeer uiteenlopend. Maar telkens tot dezelfde essentie terug te bren-gen: het gaat over mensen die zo diep in de armoedeval zitten, dat ze er niet meer uit geraken. ‘Multiproblem cases’, zal Alain Slock, de coördinator van het CAW Arte-velde, later uitleggen. ‘Uitgehulpverleend’, ook. Zoals Willy, een drank- en drugsver-slaafde met een verleden dat zelfs too

much zou zijn om te verfilmen, die enkele maanden in een afkickcentrum terecht kon, daar ‘een stoot’ uithaalde (schuldbe-wuste grijns), en sinds twee weken weer op straat staat. Er zijn ook kleine zelfstandi-gen die door de crisis failliet zijn gegaan, rekeningen niet meer betaalden, deur-waarders over de vloer kregen en uitein-delijk uit hun huis werden gezet. Vrouwen op de vlucht voor familiaal geweld. Men-sen die het te bont maakten en door hun huisbaas op straat werden gezet. Jongeren die uit de bijzondere jeugdzorg komen, op hun 18de hun middelvinger opstaken naar de hele samenleving en ‘hun eigen plan wel zouden trekken’. Om na drie jaar mi-serie met hangende pootjes terug te keren naar de hulpverlening en onderaan op de wachtlijst te belanden. Het zijn die vicieuze cirkels ook die spelen. Zonder domicilie is het niet vanzelfspre-kend een vaste job te vinden. Wie wel er-gens een kans krijgt, houdt het meestal niet lang vol. Als je ’s nachts niet in een deftig bed slaapt, presteer je de volgende dag niet op je werk. Zonder dak boven je hoofd is het ook moeilijk om van de drank en de drugs te blijven. Om niet depressief te worden. ‘De CAW’s in Vlaanderen vangen mensen op die overal uit de boot vallen’, zegt Alain Slock. ‘Mensen die in de reguliere hulpver-lening uitgerangeerd zijn. ‘Hopeloze geval-len’ die met niets meer in orde zijn, en waar de psychiatrie en het OCMW zich ook geen raad meer mee weten. Mensen die zo ont-heemd leven dat ze geen aansluiting meer vinden bij de samenleving. Waar ten slotte niemand nog naar omkijkt. En dat zijn er, helaas, steeds meer.’ De armoedecijfers in Vlaanderen zijn al enkele jaren stabiel. 14 procent of een op de zeven leeft onder de armoedegrens van 1.040 euro inkomen per maand (voor een alleenstaande). Maar die cijfers geven niet helemaal de onderliggende realiteit mee, geeft Daniëlle Dierckx toe, auteur van het jaarlijkse Armoedejaarboek van de Universiteit Antwerpen. Zij stelt vast

dat steeds meer mensen met de armoede-grens flirten. Hulpverleners zien ook de echte dak- en thuislozen (die laatsten wo-nen bijvoorbeeld in een kraakpand, of in een onleefbaar verklaard huis) toenemen. Officiële cijfers over het aantal daklozen in Vlaanderen bestaan niet. Omdat ze geen inkomen hebben, komen ze vaak niet in de statistieken voor. Dat zegt misschien al ge-noeg. Het is een categorie die zo miskend is, gebukt gaat onder een verkeerde beeld-vorming, die politiek niet interessant is en voor het beleid hopeloos, dat hun aantal zelfs niet wordt gemeten. De OCMW’s, die ongeveer de helft van de zorg voor dak- en thuislozen op zich nemen via nood- en transitwoningen, hebben geen officieel registratiesysteem. De 25 CAW’s in Vlaan-deren en Brussel hebben dat wel. Naast de acute nachtopvang proberen zij vooral op middellange termijn mensen te begeleiden in opvangcentra of doorloophuizen. In 2010 deden zij 8.500 begeleidingen, nood-opvang niet meegerekend. Ruim een derde waren vrouwen, een vierde jongeren tus-sen 18 en 25 jaar. Omdat de CAW’s tegen hun maximumca-paciteit aanzitten, kan je al enkele jaren geen evoluties in de cijfers meer vaststel-len. Met de officieuze tellingen van Huize Triest - Gemeenschapshuis Tabor kan je dat wel. Werner Van de Weghe ziet weke-lijks 700 tot 750 verschillende mensen in de dagen nachtopvang, gecorrigeerd op dubbeltellingen. Vijf jaar geleden waren dat er maar vijftig.

fresco’s en smoothies

Wat is er met onze samenleving aan de hand? We worden rijker en welvarender maar tegelijk neemt de diepe armoede toe. De kloof groeit, ook elders in Europa. De aanhoudende crisis speelt zeker een rol, zeggen hulpverleners. Wie zijn baan of zijn zaak verliest en geen reserves heeft opgebouwd, kan snel afglijden. Cruciaal ook: de stijgende huis- en energieprijzen. Wie onder de armoedegrens zit, kan zich geen deftig huis veroorloven op de private woningmarkt. Tegelijk zijn de wachtlijsten voor sociale woningen ellendig lang. Hoe komen we uit dat dilemma? Nog meer soci-ale woningen bouwen? Of mensen aan een beter inkomen proberen te helpen? Active-ren dus? Het lijkt simpel. Maar dat is het niet. ‘Armoede zit niet in de eerste plaats in de portefeuille, maar in het hoofd’, zegt de coördinator van Huize Triest. ‘Mensen haken af’, beaamt Alain Slock van het Gentse CAW. ‘Ze voldoen niet meer

Het aantal mensen dat een beroep doet op dagen nachtopvang in Huize Triest-Gemeenschapshuis Tabor is in 5 jaar tijd gestegen van 50 naar 750 per week.


31

aan de eisen van deze maatschappij, die de lat steeds hoger legt. Sommigen wil-len zelfs niet meer geholpen worden. Of ze kunnen het gewoon niet aan.’ We zijn het prototype van de welvaartsstaat, maar tegelijk ook een harde samenleving. Wie uit de boot valt, ‘heeft het zelf gezocht’. Niemand hoeft op straat te slapen, toch? Ik heb het zelf ook al vaak gedacht. Maar de ellende achter de doffe blikken in het sociaal eethuis zegt iets anders. Soms is er hoop. Maar velen geraken nooit nog uit het moeras. ‘Dit kan toch niet goed zijn hè, voor zo’n kind’, zegt de papa van Angel, terwijl hij naar diens slapende zusje in de buggy kijkt. ‘Dat kind voelt dat toch zeker, al die stress.’ Zelf is hij, sinds het trans-portbedrijf waar hij werkte failliet ging, niet meer aan de bak geraakt. Ook zijn le-vensverhaal is een aaneenschakeling van tegenslag en ellende. Ik vraag wat hij zal doen straks, als het hier sluit. Hij haalt de schouders op. ‘Zien we nog wel.’ Een glim-lach. Verontschuldigend. ‘Wij leven van dag tot dag. Van uur tot uur, eigenlijk.’ Als die mensen al uit het slop geraken, zal het niet zijn door de barmhartigheid die de plotse vrieskou losweekt. Hoe goed be-doeld ook. ‘Met wilde solidariteit zijn we niets’, zegt Van de Weghe bits, doelend op de stapels kleren, huisraad en (vaak bele-gen) voedsel die dezer dagen voor zijn deur worden gedropt. ‘Vlaanderen haalt zijn zol-ders leeg. Maar ik ben geen directeur van een containerpark.’ Van echte armoede hebben we geen snars begrepen. Maar wie bij vriestemperaturen op straat staat, heeft recht op een aalmoes, vinden we. Op de ra-dio hoor ik over een Brussels hotel dat de deuren opengooit voor daklozen en asiel-zoekers. De eigenares toont enkele mooie kamers. Met fresco’s! Ze troont de verbaas-de reporter mee naar de ontbijtzaal, waar ze vertelt dat voor de sukkelaars ‘smoothie shots’ klaar staan. Drie soorten fruitsap. En eieren met spek en worstjes. ‘Het zal voor hen een hele belevenis zijn’, zegt ze verrukt. Met plaatsvervangende schaamte denk ik aan wat de coördinator van Huize Triest - Gemeenschapshuis Tabor maar bleef herhalen. ‘Arme mensen hebben dui-zend dingen niet. Maar ze hebben wel nog hun menselijke waardigheid.’ ¶

Deze tekst werd overgenomen uit De Tijd (04/02/2012)

www.huizetriest.be ˘ [email protected]

La Flandrepauvre

Texte repris du quotidien «De Tijd» (04/02/2012)

Alors que les projecteurs se braquent immanquablement sur les demandeurs d’asile

sillonnant les rues de Bruxelles, on rencontre en Flandre un nombre croissant de sans-logis face à un mur d’indifférence. L’aigreur de la pauvreté se répand à un rythme important et notre incompréhension également. Notre indignation se fragmente et devient parfois même néfaste.

L’enfant n’avait que six jours et dormait, cette semaine-là, aux côtés de sa mère dans un lit superposé au centre d’accueil d’urgence Triest-Communauté Tabor, à Gand. Ils ont été transférés sans transi-tion de la maternité à l’accueil des sans-abri, des sans-toit, des sans issue. “En voilà une manière d’entrer dans la vie, lui lançais-je… Werner Van de Weghe, le coordinateur de la maison d’accueil pour sans-abri des Frères de la Charité me toise,

comme s’il voulait jauger la sincérité de mon indignation. Lors d’un premier coup de fil, j’avais déjà pu ressentir une certaine réticence à l’égard de ces journalistes qui lui forcent la porte. Sans qu’il n’en dise mot, je le sens penser à ces charognards de la média dont le vol s’interrompt dès que le gel leur prépare les premières vic-times. Il faut dire qu’il venait tout juste de recevoir la requête d’un confrère pour fil-mer dans le centre d’accueil d’urgence ces hommes et ces femmes transis qui, arrivés de la rue, n’y avaient trouvé refuge alors qu’il gelait -10°COn le comprend. Le cynisme touche au pa-roxysme. La crise imminente due à l’insuf-fisance de nos structures d’accueil avait été annoncée depuis plusieurs semaines. Chaque reproche fait à l’adresse de notre nouvelle secrétaire d’État Maggy De Block (Open VLD) s’assortissait de doigts bran-dis d’indignation. Il était entendu qu’à l’arrivée des premières gelées, la machine

deus caritas est

32

médiatique se mettrait bien vite en route pour que la secrétaire d’État finisse par se mettre elle-même en action. On lisait déjà des reportages en masse sur les casernes bruxelloises vers lesquelles seraient trans-férés en toute hâte les demandeurs d’asile. On entendait les incriminations lors des nouvelles télévisées sur l’inanité de notre politique d’asile sans parler des lettres ouvertes envoyées aux grands commis de l’État. Mais le mal serait fait déjà, comme toujours. Et pendant que dans les rues de Bruxelles on traque médiatiquement le demandeur d’asile alors que notre secré-taire d’État compétente tente de sortir vivante du champ de mines qu’on lui ré-serve, les centres d’accueil pour sans-logis et sans-abri de Flandre affichent complet. Il y a quelques mois, on se bousculait déjà au portillon des restaurants sociaux et des centres d’accueil d’urgence, où se retrouve, la plus cruelle réalité d’une pau-vreté inexorable, ancrée dans le plus pro-fond de notre société; une pauvreté nour-rie du bien-être et de la bonne conscience d’une Flandre prospère et qui est subie tant par nos propres ressortissants que par les allochtones .On y trouve des gens qui, par l’accumulation des adversités, ont fini par s’engloutir dans la lie de la société, des générations de pauvres sans cesse complétées par les nouveaux arri-vés . Assis dans le bus, il suffit de penser que sur sept passagers une personne vit sous le seuil de la pauvreté, sans toutefois le montrer extérieurement. Un bilan peu réjouissant. . La pauvreté est pour une bonne part un phénomène caché en Flandre et de ce fait fortement sous-estimée. Il s’agit d’un phé-nomène structurel, indigne de notre socié-té et qui dépasse de loin la problématique des sans-abris laissés en rue lorsqu’il gèle à pierre fendre. “Il est bien pire de se trou-ver à la rue en juillet ou en août”, me lance Van de Weghe d’un petit air provocateur. “Car alors, ils n’intéressent personne”. J’avale et je pense que je ne fais pas mieux. Le coordinateur de la Maison Triest se dit fatigué. Sept jours sur sept il est sur le qui-vive, de jour comme de nuit. Il dort chaque semaine deux nuits dans le centre, en compagnie de deux ou de trois volon-taires. Il dispose de 22 lits pour l’accueil d’urgence, mais peut, en agençant les lits, héberger jusqu’à 28 personnes. Outre cette infrastructure relevant de l’initiative pri-vée des Frères de la Charité, 65 autres lits, gérés par le ‘Centrum voor Algemeen Wel-zijnswerk (CAW), existent à Gand. Pour

réserver une place à l’accueil d’urgence, il faut téléphoner entre 11 et 16.30 au numéro gratuit 0800, la ville de Gand répartissant alors les sans-abri sur les deux établisse-ments. Il est 12h00 et tous les lits sont déjà occupés..

une vallée de larmes

Je suis présent pour la distribution du repas de midi à la Maison Triest – Commu-nauté Tabor. Le restaurant social propose aux esseulés et sans-abri un repas chaud au prix de deux euros ou des tartines garnies au prix d’un euro. Ils peuvent y prendre une douche entre 9.00 et 16.00 heures, y prendre un café ou manger une crêpe. La petite salle à manger est pleine à craquer. Chaque jour on y distribue 120 repas chauds et 160 colis de tartines. Cer-tains y viennent chaque jour. On y trouve des personnes âgées, mais, à notre sur-prise, également un nombre important de jeunes ménages. “Rien à voir, en tout cas avec l’image du clochard avec son chien galeux et son litre de rouge, nous avait pré-venu le coordinateur. Ces gens ne forment qu’une petite partie de ce qu’on voit passer chaque jour. Les sans-papiers sont égale-ment en minorité. Le plus grand groupe est constitué de jeunes belges âgés de 18 à 40 ans. À côté de cela, il y a les familles avec une ribambelle de gosses, originaires de l’Europe de l’Est. À mes côtés, se trouve un couple gantois avec deux jeunes en-fants. Le petit garçon, âgé de trois ans, mange avec nous, alors que sa petite sœur d’un an, dort dans la poussette. La maman attend son troisième enfant. Ils vivent de-puis deux mois en rue.” Nous avions une maison auparavant mais le plancher était pourri à cause de l’humidité…” nous ra-conte la jeune femme. “C’est la raison pour laquelle nous sommes allés chez ma belle-mère, dans sa maison sociale. Mais celle-ci est décédée inopinément, et nous avons été jetés hors de la maison qui, n’était pas à notre nom. Depuis lors, nous sommes à la rue et sur la liste d’attente des maisons

sociales, mais cela peut encore prendre des mois.Je me mis à penser combien dans une autre vie cette femme serait attirante avec ses longs cheveux bruns et ses yeux per-çants. Seule sa dentition trahit combien elle a déjà été marquée par la vie. Son petit garçon de trois ans me regarde avec ses grands yeux bleus par-dessus un plat de purée de carottes, flanqué d’un ham-burger. Il s’appelle Angel et serait bien devenu un petit ange si à la naissance on ne l’avait sauvé de ce cordon ombilical lui cinglant triplement le cou. Sauvé par mi-racle, il allait toutefois vite éprouver que la vie sur terre passait par une vallée de larmes. Mais heureusement, Angel est là, avec nous. Angel ne va pas à l’école. Pour-quoi pas?” me risquais-je. Sa mère me jette de ces beaux yeux un regard réprobateur comme seule une mère peut le faire quand elle est indignée.”Nous ne pouvons entrer au centre d’accueil qu’à 9h00 du soir. Le petit ne peut se coucher qu’à 10h00. Il est alors trop fatigué pour aller à l’école le len-demain. On n’y arriverait jamais à l’heure. Et quand on est en retard, on ne peut plus entrer”. Il ne leur reste donc plus qu’à er-rer dans la ville avec la petite sœur d’un restaurant social à l’autre en quête d’une tasse de soupe ou d’une tasse de café. Ils sont à la recherche d’un lieu où ils peuvent pendant quelques heures oublier le froid et le désœuvrement. Souvent ils finissent à la gare qui, pour un enfant de son âge “n’est pas la meilleure salle de jeux.”

mis sur une voie de garage

Les récits que j’ai entendus ce midi, sont des plus variés. Mais à chaque fois, on en revient au point essentiel: il s’agit de per-sonnes se trouvant à ce point piégés dans la pauvreté qu’elles ne peuvent plus en sor-tir. ‘Multiproblem cases’, nous expliquera plus tard Alain Slock, le coordinateur du CAW Artevelde, ‘Inassistables, déchus de leur droit à l’assistance’, ajoutera-t-il. Comme Willy, alcoolique et toxicomane avec un passé qui serait ‘too much’ pour être filmé, et qui a pu être admis dans un centre de désintoxication. Mais il y a fait “un mauvais coup” (le coupable ricane) pour se retrouver à la rue depuis deux semaines. On y trouve aussi des petits in-dépendants qui en ces temps de crise ont fait faillite, n’arrivaient plus à payer leur facture, recevaient la visite d’huissiers et qui ont finalement dû abandonner leur maison. On y trouve des femmes en fuite pour échapper aux violences familiales.

Assis dans le bus, il suffit de penser que sur sept passagers une personne vit sous le seuil de la pauvreté.


33

Il y a des gens qui ont fait les 400 coups avant de se faire jeter dehors par le pro-priétaire. Il y a des jeunes qui, provenant des services d’aide à la jeunesse, firent à la société un bras d’honneur à l’âge de 18 ans en promettant de se tirer eux-mêmes d’affaires pour revenir après trois ans de misère tout penauds à l’assistance et se retrouver au bas de la liste d’attente. Ce sont ces cercles vicieux aussi qui ont leur mot à dire. Il n’est déjà pas facile de trouver un emploi fixe quand on n’a pas de domicile. Celui qui en décroche un ne tien-dra, en général, pas longtemps le coup. Il faut bien pouvoir dormir la nuit pour être performant le jour qui suit. Sans toit, il n’est pas facile de s’abstenir de boire et de se droguer pour échapper à la déprime. “Les CAW de Flandre accueillent des personnes qui partout ailleurs tombent du train en marche” précise Alain Slock. ‘Des gens qui après une assistance régu-larisée se trouvent mis au rencart. ‘Des cas désespérés’ qui ne sont en ordre avec rien et pour qui l’Assistance Publique et la psychiatrie ne savent plus où donner de la tête. Des gens qui sont à ce point déracinés qu’ils n’arrivent plus à faire le lien avec la société. Des gens dont plus personne ne se soucie. Il y en a malheureusement de plus en plus”.’ Les chiffres de la pauvreté sont depuis quelques années stabilisés en Flandre : 14% de la population, en d’autres termes un sur sept, vit sous le seuil de la pau-vreté, de 1.040 euros par mois de revenus mensuels (pour un isolé). Mais ces chiffres cachent partiellement une réalité plus pro-fonde, nous concède Daniëlle Dierckx, au-teur de l’Annuaire de la Pauvreté de l’uni-versité d’Anvers. Elle constate un nombre toujours croissant de personnes jonglant sur la limite de la pauvreté. Les assistants sociaux voient également augmenter le nombre de vrais sans-abri et sans-logis (qui habitent par exemple dans une mai-son squattée, déclarée inhabitable et insa-lubre). Il n’existe pas de chiffres officiels sur le nombre de sans-abri en Flandre et du fait qu’ils n’ont pas de revenus, ils ne se trouvent souvent pas repris dans les statistiques. Cela en dit long sans doute. Il s’agit d’une catégorie qui est à ce point ignorée, courbe l’échine sous le poids d’un aussi lourd mépris qu’ils ne sont politique-ment pas intéressants et aussi ingérables pour l’administration, on ne les compte même pas. Les centres d’aide publique sociale qui assument environ la moitié des prestations fournies aux sans-logis et

sans-abri par la mise à disposition de logis d’urgence et de transition, ne disposent pas d’un système d’enregistrement offi-ciel. Les 25 CAW de Flandre et de Bruxelles en possèdent un par contre. En plus de l’accueil nocturne d’urgence, ils essaient surtout de guider les gens vers des centres d’accueil ou de passage. En 2010, ils ont effectué 8.500 encadrements, sans comp-ter les accueils d’urgence. Près d’un tiers concerne les femmes, un quart de jeunes âgés de 18 à 25 ans.. Du fait que les CAW frôlent leur capa-cité maximale, on ne remarquera pas ces dernières années une évolution dans les chiffres. Ce n’est pas le cas pour les chiffres officiels de la Maison Triest - Communauté Tabor. Werner Van de Weghe dénombre chaque semaine 700 à 750 personnes dans la structure d’accueil de jour et de nuit après en avoir éliminé les doubleurs éven-tuels. Ce chiffre n’était que de 50 il y a cinq ans à peine.

fresques aux murs et buffet garni

Qu’est-ce qui cloche dans notre société? On devient plus riche, plus prospère alors que la pauvreté sévit toujours plus. Le fossé se creuse partout en Europe. Selon les assis-tants sociaux, le fait que la crise perdure y est certes pour quelque chose. Qui perd son emploi ou son entreprise sans s’être auparavant constitué une pomme pour la soif, descendra vite aux enfers. La flam-bée des coûts immobiliers et énergétiques est cruciale. Qui caracole sous le seuil de la pauvreté ne peut se permettre une maison convenable sur le marché privé. Les délais d’attente pour les habitations sociales ne font que s’allonger. Comment sortir de ce dilemme? Faut-il construire des maisons sociales en plus ou aider les gens à accroître leurs revenus? Les rendre actifs? Cela paraît simple, mais est loin de l’être.”La pauvreté ne se situe pas d’abord dans le portefeuille, mais bien dans la

tête” nous dit encore le coordinateur de la Maison Triest. “Les gens décrochent”, confirme Alain Slock du CAW gantois. “Ils ne répondent plus aux exigences de cette société qui place sans cesse la barre plus haut. Cer-tains refusent même d’encore se faire aider, ou ne le supportent plus.” Nous sommes devenus les prototypes du bien-être mais aussi celui d’une société sans merci. Qui dégringole “n’aura qu’à s’en prendre à lui-même”. On ne force personne à dor-mir dehors”. Mais la misère infuse dans les regards assombris du restaurant social parle un autre langage. Certains montrent une lueur d’espoir, d’autres ne sortiront jamais du pétrin. “Cela ne peut pas être bon pour un gosse de son âge” nous dit le papa d’Angel en regardant la petite sœur dormant dans son buggy. “L’enfant doit certainement écoper de tout ce stress.” Depuis la faillite de l’entreprise de trans-port où il était employé, il ne gagne plus sa vie. Son propre curriculum est un chapelet de misère. Je lui demande ce qu’il compte faire quand le centre fermera ses portes? Il hausse les épaules. “On fera avec…” Il esquisse un sourire comme pour s’excu-ser. “On vit au jour le jour, même d’heure en heure”. Si tous ces gens arrivent un jour à sortir de la misère, ce ne sera pas grâce à la charité qui déblaie le froid glacial, aussi bonne que soit l’intention. “La solidarité sauvage ne sert à rien”, précise un Van de Weghe écœuré par les tas de vêtements, d’us-tensiles ménagers et d’aliments parfois périmés que les gens déposent devant sa porte. “La Flandre vide ses greniers. Mais, je ne dirige pas une décharge. “Qui est à la rue quand il gèle, mérite bien l’aumône, pensons-nous. À la radio, j’ai entendu la propriétaire d’un hôtel bruxellois dire qu’elle ouvrirait toutes grandes ses portes aux sans-logis et sans-abris. Elle montra alors au reporter ses belles chambres gar-nies de fresques avant de l’entraîner vers le buffet du petit-déjeuner où des frian-dises attendent les pauvres gens: trois sortes de jus de fruits, des œufs au lard, et des petites saucisses. “Ce sera pour eux la fête” dit-elle toute généreuse et réjouie. Avec un sentiment tout emprunté de honte, je pense à ce que le coordinateur de la Maison Triest-Communauté Tabor n’arrêtait pas de scander: “les pauvres ont tout perdu, sauf leur dignité”. ¶

Texte repris du quotidien «De Tijd» (04/02/2012)

Le nombre de personnes faisant appel à l’accueil diurne et nocturne de la maison Triest-Communauté Tabor est passé en cinq ans de 50 à 750 personnes par semaine.

deus caritas est

34

A visit to Granada, Nicaragua leaves a lasting impression. One is imme-diately confronted with the under-

side of society. ‘Jesus Amigo’ and ‘Christo Sana’ are here because these are places where youngsters, at whom society looks askance, are received.The Brothers of Charity have been here since 2009, which is very recent. At the re-quest of the then bishop of Granada, Mgr. Hombach, and Prof. Valère Neckebroeck from Leuven, Belgium as an intermediary, they were asked to take over these two cen-tres, which were established starting from the existing dire need in Granada. One simply has to walk through the streets of Granada and be impressed by the colour-ful houses, the many tourists but also the street children hawking everything from bracelets that say ‘Granada’ to chewing gum, from bottles of fruit juice to offering a shoeshine. At night, we see them help clean up the outdoor cafés hoping to earn a little something from kind tourists. Their long days end in the portal of a church,

a bank, or a hotel where they spend the night sleeping on a piece of cardboard or using drugs: they snort ‘pega’, the glue that they use to mend the soles of shoes. It is a dangerous drug as addiction occurs very quickly and it has physical conse-quences, as well: it affects the nasal mu-cosa, it causes respiratory disorders and a loss of appetite.Mgr. Bernardo Hombach, who studied in Leuven, Belgium when he was a German priest, became a missionary in Nicaragua and was later appointed bishop of Grana-da, did not close his eyes to this group of youngsters and decided to set up a shelter for street children and a home for children

with social problems. ‘Jesus Amigo’ and ‘Christo Sana’ were born, but in order to ensure the future of these initiatives, he went looking for a congregation and came into contact with the Brothers of Charity thanks to his friend from university Valère Neckebrouck. We accepted the ‘taking-over’ following a visit to the location.Today, there are three brothers in Grana-da: the Canadian Brother Richard, a mis-sionary in Peru for many years; Brother Emmanuel from Ivory Coast; and Brother Antonio from the Philippines. This inter-national group forms the community, and from the small convent near ‘Christo Sana’ they run the two centres every day.Brother Emmanuel has been in Granada for 2 years now, and he truly feels at home among the street children. He keeps an open mind as he deals with them, yet he knows where the boundaries are and regu-larly reminds them of their duties. A few months ago, there was some ‘competition’. A wealthy American set up a new centre in Granada and was able to immediately

at the heart of our charism

“The atmosphere is completely different here; this is where we feel at home”, so say the children.

nicaragua


35

It is a pursuit to eventually keep them off the streets and offer them prospects around which they can start building their own life.

offer a much nicer accommodation; they even had a swimming pool. Our brother and the centre’s staff members noticed that gradually fewer children came in. They thought that their work had ended. However, a few weeks later, the children started coming back to ‘Jesus Amigo’, one by one. When we asked them why they re-turned to our centre and no longer saw the appeal of all that American glitter, they all replied: the atmosphere is completely dif-ferent here; this is where we feel at home. Still, they are expected to work, follow a rather strict programme, wash every day, but there is always someone who talks to them, who listens to them, and who points out the deeper values to them without obligation. A lady, also from the United States, came to work here as a volunteer and said that this was the centre’s strong suit: there are always people who listen to these children with respect and love, and without judging them.The children’s stories are harrowing. One child came back from prison. He had been ‘caught’ with another boy, a minor, and was put in prison for a few weeks. There, he had been abused by no less than 6 oth-er inmates and was taken to hospital with terrible injuries. We can tell that he still suffers the consequences of these injuries, and perhaps even more psychological pains. Another child told us that both of his parents were heavy drinkers, his father was in prison most of the time, and the boy had lived with his grandfather until it was no longer possible, after which he chose the street as his home. One child stands out because of his rough behaviour. He is the oldest of the youngsters who come to the centre every day and he probably suffers from a mental disorder due to sustained drug abuse. Mgr. Hombach has asked the brothers to continue the boy’s care be-cause if he does not come into the centre, he has no place to wash, get normal food or medication, if necessary. Brother Em-manuel tells us that if this were a different centre, the boy would have already been sent away because of his disturbing be-haviour but here they try to welcome him every day, although it is their most difficult guest. For New Year’s, they all got a new pair of sneakers but unfortunately most of them sold them to buy drugs. One child is proud to show me his shoes and vows quite solemnly never to sell them. As they enter, guests are checked for drugs, one by one. However, the counsellors know that some hide their little bags of glue in the

wall across the centre. At least they will be drug-free during the hours when they are at the centre, and they are given a lot of water to drink to eliminate toxins from their body. At ‘Jesus Amigo’, they are hop-ing to build a small 20-bed dormitory in order to offer these youngsters a place to stay during the night. And with a little bit of restructuring, the centre will be open on weekends so that the youngsters always know where to go. It is a pursuit to even-tually keep them off the streets and offer them prospects around which they can start building their own life. This is an illu-sion for many of them, though as a goal it is certainly worth pursuing.Brother Richard is in charge of ‘Christo Sana’. A psychiatric nurse, he worked in Peru as a missionary for many years, in remote areas and as a counsellor to drug addicts. He is very well-experienced. Run-ning ‘Christo Sana’ presented a new chal-lenge for him, for which he can certainly use his experience. The 12 youngsters who are currently there – and with the new ad-missions there will be about 20 – have all had a difficult childhood. Some were liv-ing on the street, others have been abused for years or fell victim to severe aggression within the home. Again, these are young-sters who experience and will experience great difficulty in society. At ‘Christo Sana’ they learn to live together again, accept rules, resume their educational activities. They try to provide vocational education for the oldest members of the group, so that once they come of age they can have an occupation and develop a life of their own. And for some it seems to be working, with one of them excelling and getting splendid school results. He rediscovered meaning in his life. Brother Antonio is new here, and he is still learning Span-ish but soon he will be organising all sorts of after-school activities for these young-sters.After a day of visits to both centres and talks with both the youngsters and the counsellors, we gathered round the table with the brothers. Brother Victor Hugo,

Regional Superior of Peru, is also here to provide support for the works as regards to content. Nicaragua is part of his region and it was also a challenge for him to take this step to Nicaragua. We go over our day, assess both initiatives and particularly ex-press our profound satisfaction with the way in which these three brothers form the community. Yes, they are truly broth-ers of Jesus, brothers of each other, and brothers of the poor, the poorest of the poor, we might say. We are grateful for this new sprig on the tree that is the Congre-gation and we experience the freshness of our charism here. The brothers chose Saint Vincent de Paul as the patron saint of the house. “The poor are our masters” is often heard during the conversation, and we rarely felt these words being actualised in such a way.Mgr. Hombach was waiting for us at the airport in Managua to once again express his gratitude for the fact that the Congre-gation accepted his invitation. He is re-tired now and follows the work closely. It was rather difficult to negotiate with his successor, as he did not understand how everything worked, but now everything is in order and the brothers feel genuinely accepted by the local Church. Brother Vic-tor also told me that a candidate brother has presented himself. He is coming to live and work with them for a few weeks. Let us hope that it might constitute the start of new local vocations, as well.Granada is not unfamiliar territory for tourists from North America; Europeans have also discovered this place as a desti-nation. They enjoy the climate, the beau-tiful sidewalk cafés, strolling through the colourful streets, the extravagant fiestas. There is always a band playing in the streets, as well. However, most of them probably close their eyes to that other real-ity: the reality of the many street children, who sometimes fall victim to tourists who come to Granada to have cheap sex with these youngsters. These sickening prac-tices are being denounced, yet tolerated by the authorities. The brothers came to Granada to help these young people and they are hoping to offer some of them a new perspective. No an easy task, though it lies at the heart of our charism! ¶

Bro. René Stockman

Bro. Richard Bardier ˘ [email protected]

deus caritas est

Een bezoek aan Granada in Nicara-gua beklijft. Men wordt er recht-streeks met de onderkant van de

maatschappij geconfronteerd. “Jesus ami-go” en “Christo sana” klinken er omdat het plaatsen zijn waar jongeren, die in de maatschappij met een scheef oog worden bekeken, opgevangen worden. De Broeders van Liefde zijn er vanaf 2009, dus nog heel recent. Op vraag van de toenmalige bisschop van Granada Mgr. Hombach, met als tussenpersoon Prof. Valère Neckebroeck uit Leuven, werden ze gevraagd om deze twee centra over te nemen, centra die gestart waren vanuit de grote nood die er heerste en nog steeds heerst in Granada. Men moet maar even wandelen in de lanen van Granada om on-der de indruk te komen van de kleurrijke huizen, de vele toeristen die er laveren, maar ook de straatkinderen die met alles en nog wat aan het leuren zijn: armband-jes met de naam Granada erin geweven, kauwgom, flesjes fruitsap of vragend om de schoenen te poetsen. ’s Avonds zien we hen op de terrassen meehelpen om af te dienen in de hoop een kleine stuiver te krijgen van de welwillende toeristen. Hun lange dagen eindigen in een portaal van

een kerk, een bank of een hotel waar ze op een karton de te korte nacht doorbren-gen en zich overgeven aan de roes van de drugs: het snuiven van pega, de lijm waarmee de zolen op de schoenen worden gekleefd. Het is een gevaarlijke drug want de verslaving slaat heel vlug toe en de fy-sische gevolgen blijven niet uit: aantasten van de neusslijmvliezen, respiratoire aan-doeningen en verlies aan eetlust. Mgr. Bernardo Hombach, die als Duitse priester in Leuven studeerde, missionaris werd in Nicaragua en later bisschop van Granada, sloot zijn ogen niet voor deze groep jongeren en besloot een opvang voor straatkinderen op te richten en een tehuis voor kinderen met sociale proble-men. “Jesus amigo” en “Christo sana” waren geboren, maar om deze initiatieven toekomst te geven ging hij op zoek naar een congregatie en kwam via zijn studie-

vriend Valère Neckebrouck bij de Broeders van Liefde uit, die na een bezoek ter plaat-se de “overname” aanvaardden.Vandaag leven drie broeders in Granada: de Canadese Broeder Richard, reeds jaren missionaris in Peru, Broeder Emmanuel uit Ivoorkust en Br. Antonio uit de Filip-pijnen. Een internationale groep die ge-meenschap vormen en vanuit het kleine klooster nabij “Christo sana” iedere dag opnieuw erop uittrekken om de twee cen-tra te leiden. Broeder Emmanuel is nu reeds 2 jaar in Granada en voelt zich echt thuis bij de straatkinderen. Hij gaat met hen onbevan-gen om, wel wetend waar de grenzen zijn en hen ten gepaste tijde op hun plichten wijzend. Enige maanden geleden kreeg men “concurrentie”. Een rijke Amerikaan startte in Granada met een nieuw centrum en kon onmiddellijk een veel mooiere ac-commodatie aanbieden, met zelfs een zwembad op de koop toe. Onze broeder met zijn medewerkers zagen iedere dag minder kinderen naar het centrum komen. Ze dachten even dat het einde van hun werk was ingezet. Maar na een paar weken kwamen de kinderen één voor één terug en kozen opnieuw voor “Jesus amigo”. Wan-

“De atmosfeer is hier totaal anders, hier voelen we ons thuis”, aldus de kinderen

in het hart van ons charisma

nicaragua


37

neer voorzichtig werd gepeild waarom ze toch naar ons centrum kwamen en zich niet meer lieten aantrekken door de glit-ter van de Amerikaan, zeiden ze allen: de atmosfeer is hier totaal anders, hier voelen we ons thuis. Nochtans moeten ze werken, een vrij strikt programma volgen, zich ie-dere dag wassen, maar steeds is er iemand die met hen praat, naar hen luistert, en zonder dwang wijst naar diepere waarden. Een dame uit dezelfde Verenigde Staten, die een maand kwam meewerken als vrij-williger, gaf dit aan als sterke punten van ons centrum: hier zijn er altijd mensen die met eerbied en liefde naar deze kinderen luisteren zonder hen te veroordelen. De verhalen die we van de kinderen te horen krijgen zijn schrijnend. Eén kwam juist terug uit de gevangenis. Hij was “be-trapt” met een andere jongen, een minder-jarige en werd voor een paar weken in de gevangenis geworpen. Daar was hij door niet minder dan 6 andere gevangenen misbruikt en was finaal in het ziekenhuis terechtgekomen omwille van vreselijke verwondingen. We zien dat hij nog lijdt aan de gevolgen van deze verwondingen, misschien nog meer van de psychische pijnen. Een ander vertelt dat zijn beide ou-ders drinken, vader meestal in de gevan-genis, en dat hij bij zijn grootvader heeft gewoond tot het niet meer mogelijk was, waarna hij de straat als zijn thuis heeft ge-kozen. Eén valt op door zijn ruw gedrag. Hij is de oudste van de jongeren die dagelijks naar ons centrum komen en is wellicht ook psychiatrisch gestoord door het langdurig druggebruik. Mgr. Hombach heeft aan de broeders gevraagd toch voor hem te blij-ven zorgen want als hij niet meer naar ons centrum kan komen heeft hij nergens nog een plaats waar hij zich kan wassen, wat normaal voedsel kan krijgen en in nood wat medicatie. Broeder Emmanuel vertelt dat hij in een ander centrum al lang aan de deur zou zijn gezet omwille van storend gedrag, maar hier probeert men hem iede-re dag opnieuw te ontvangen, weliswaar als hun moeilijkste gast. Met nieuwjaar hebben ze allen een paar nieuwe baskets gekregen, maar de meesten hebben deze voor drugs verkocht. Eén toont mij fier zijn schoenen, bijna plechtig verklarend dat hij ze nooit zal verkopen. Bij het bin-nenkomen worden de gasten één voor één gecontroleerd op drugs. Maar de begelei-ders weten dat sommigen hun zakje met lijm verstoppen in de muur tegenover het centrum. Maar voor de uren dat ze in het centrum zijn, zullen ze tenminste drugvrij

zijn en men laat hen veel water drinken om zo de toxische stoffen te elimineren. In “Jesus amigo” dromen ze nu om een kleine slaapzaal met een 20-tal bedden te bouwen, om zo ook ’s nachts een onder-komen te bieden aan deze jongeren. En met een kleine hervorming zal men ook het weekend open zijn, zodat de jongeren steeds weten waar ze terecht kunnen. Het blijft een streven hen uiteindelijk van de straat te krijgen en hen een perspectief te bieden waarrond ze hun leven kunnen uitbouwen. Voor velen wellicht een illusie, maar als streefdoel de moeite waard om te blijven koesteren.Broeder Richard is verantwoordelijk voor “Christo sana”. Als psychiatrisch verpleeg-kundige heeft hij jarenlang gewerkt in Peru als missionaris in afgelegen gebieden en als begeleider van drugverslaafden. Het is een man met ervaring. De leiding van “Christo sana” was voor hem een nieuwe uitdaging, maar zijn ervaring komt hier heel goed van pas. Want de 12 jongeren die er momenteel verblijven, met een nieuwe intake zal men komen tot een 20-tal, heb-ben allen een moeilijke jeugd achter de rug, sommigen verbleven in de straat, anderen werden jarenlang misbruikt en waren het slachtoffer van zware agres-sie in de gezinnen. Opnieuw jongeren die het in de maatschappij bijzonder moeilijk hebben en zullen hebben om zich te hand-haven. In “Christo sana” leren ze opnieuw samen te leven, regels te aanvaarden, her-nemen ze hun schoolse activiteiten. Voor de oudsten werd vorig jaar uitgekeken naar beroepsonderwijs, zodat ze, eenmaal volwassen, een beroep zouden kunnen uitoefenen en hun eigen leven uitbou-wen. Voor sommigen lijkt het te lukken, en één ervan blinkt zelf uit met schitterende schoolresultaten. Hij heeft opnieuw een zin in zijn leven ontdekt. Broeder Anto-nio is nieuw en leert nog het Spaans, en zal weldra allerlei naschoolse activiteiten voor deze jongeren organiseren. Na een dag bezoeken aan de beide centra en gesprekken met zowel de jongeren en de begeleiders zitten we ’s avonds rond de tafel met de broeders. Br. Victor Hugo, de

regionale overste van Peru, is ook aanwe-zig en blijft er een periode om de werken inhoudelijk te ondersteunen. Nicaragua behoort tot zijn regio en ook voor hem was het een uitdaging om deze stap naar Nica-ragua te zetten. We overlopen de dag, eva-lueren de beide initiatieven en we drukken vooral onze diepe voldoening uit voor de wijze dat deze drie broeders hier gemeen-schap vormen. Ja, ze zijn echt broeder van Jezus, broeder van mekaar en broeder van de armen, we mogen zeggen de al-lerarmsten. We zijn dankbaar voor deze nieuwe twijg aan de congregatieboom en mogen hier ons charisma in zijn frisheid ervaren. De broeders hebben de heilige Vincentius a Paulo gekozen als patroon van het huis. “De armen zijn onze mees-ters” klinkt herhaaldelijk in het gesprek, en zelden hebben we deze woorden zo ge-actualiseerd gevoeld. Mgr. Hombach zal ons opwachten in de luchthaven van Managua om nog eens zijn dankbaarheid te tonen dat de congre-gatie zijn uitnodiging heeft aanvaard. Hij is ondertussen op rust maar volgt het werk op de voet. Met zijn opvolger was het wat moeilijk onderhandelen, want hij begreep niet goed hoe het allemaal in mekaar stak, maar nu is het bijgelegd en de broeders voelen zich nu ook echt opgenomen in de plaatselijke Kerk. Br. Victor vertelt me nog dat er zich een kandidaat broeder heeft aangeboden. Hij komt een paar weken meeleven. We hopen dat dit ook op het vlak van plaatselijke roepingen een start mag zijn. Granada is geen onbekende voor de toe-risten uit Noord-Amerika, en ook Eu-ropeanen hebben dit als bestemming gevonden. Zij genieten van het klimaat, de mooie terrassen, het slenteren in de kleurrijke straten, de fiesta ’s die er weel-derig worden gevierd. Er klinkt wel steeds ergens een fanfare in de straten. Maar wellicht sluiten de meesten de ogen voor die andere realiteit: die vele straatkinde-ren, die soms het slachtoffer worden van sommige toeristen die naar Granada af-zakken om er goedkoop seks te bedrijven met deze jongeren. Walgelijke praktijken die worden aangeklaagd maar toch door de autoriteiten worden gedoogd. Voor deze jongeren kwamen de broeders naar Granada en ze hopen er voor sommigen een nieuw perspectief te kunnen bieden. Geen gemakkelijk werk, maar wel in het hart van ons charisma! ¶

Br. René Stockman

Het blijft een streven hen uiteindelijk van de straat te krijgen en hen een perspectief te bieden waarrond ze hun leven kunnen uitbouwen.

deus caritas est

38 Visiter Granada, au Nicaragua, vous en bouche un coin. C’est en effet la lie de la société qu’on y voit.

“Jesus amigo” et “Christo sana” sont deux lieux qui font parler d’eux du fait qu’on y héberge des jeunes qui sont vus d’un mau-vais œil dans la société. Les Frères de la Charité y sont depuis 2009, donc depuis très peu. C'est à la demande de l’évêque de l’époque, Mgr. Hombach, qu’ils ont été sollicités, par l’intermédiaire du Prof. Valère Neckebroeck de Louvain, de reprendre deux centres fondés suite à la grande misère qui y régnait alors et, malheureusement, règne encore toujours à Granada. Pour s’en convaincre, il suffit de parcourir les rues de ce lieu touristique aux maisons chatoyantes, dans lesquelles, se faufilant entre les touristes et badauds, des enfants colporteurs essaient de vous refiler l’inimaginable : gourmettes tissées portant le nom de la ville, chewing-gum, bouteilles de jus de fruits s’ils ne vous supplient de vous laisser cirer les chaussures. Le soir, on les retrouve sur les terrasses en débar-rasseurs, tendant la main dans l’espoir de se faire glisser la pièce d’un touriste bien-veillant. Leur longue journée se termine dans le porche de l’église, d’une banque ou d’un hôtel où ils passeront leur courte nuit sur des cartons après avoir sniffé de la

Le but demeure de les faire sortir de la rue définitivement et de leur offrir une perspective sur laquelle ils pourront bâtir leur vie.

au cœur de notre charisme

nicaragua

‘pega’, la colle à ressemeler les chaussures. La substance est dangereuse et entraîne la dégradation rapide des muqueuses nasales, l’apparition d’infections respira-toires et la perte d’appétit. Mgr. Bernardo Hombach, prêtre allemand ayant étudié à Louvain, qui s’est fait mis-sionnaire au Nicaragua, est devenu plus tard l’évêque de Granada. Il ne s’était pas voilé la face pour ce groupe de jeunes en détresse et décida bien vite de fonder un centre d’accueil pour enfants de la rue, présentant des problèmes sociaux. “Jesus amigo” et “Christo sana” ont ainsi vu le jour. Pour assurer un avenir durable à ces projets, l’évêque se mit à la recherche d’une congrégation et s’adressa ainsi, par le biais de son compagnon d’études Valère Neckebrouck aux Frères de la Charité qui, après s’être rendus sur place, ont accepté la ‘reprise’.

Il y a aujourd’hui trois frères qui vivent à Granada: le frère canadien Richard qui depuis des années est missionnaire au Pérou, le frère Emmanuel originaire de la Côte d’Ivoire et le frère Antonio des Philip-pines. Cette petite équipe aux nationalités diverses se rend chaque jour, en partant du petit couvent proche de “Christo sana”, en ville pour y diriger les deux centres. Le frère Emmanuel, qui est à Granada de-puis deux ans, se sent comme un poisson dans l’eau auprès de ses enfants de la rue. Il les traite avec toute la spontanéité qui lui est propre, sans formalisme mais fixant les limites à ne pas dépasser et leur rap-pelant en temps voulu leurs obligations. Mais voilà qu’une sorte de compétition est apparue il y a quelques mois. Un américain riche érigea à Granada un nouveau centre d’accueil pouvant offrir à ces enfants un cadre de bien meilleure qualité et même une piscine. Notre frère et ses collabora-teurs, voyant diminuer progressivement l’affluence, allaient jusqu’à penser que cela sonnerait le glas pour leurs activités. Et voilà qu’après quelques semaines les en-fants sont revenus un à un et optaient plus que jamais pour “Jesus amigo”. Lorsque prudemment, on leur demandait pour quelle raison ils ne tombaient plus sous le charme attirant de l’Américain, ils se sont


39

« L’atmosphère ici est bien différente et on se sent plus à la maison », disent les enfants.

limités à dire que l’atmosphère était bien différente ici et qu’ils s’y sentaient plus chez eux. Ils doivent pourtant y travailler et suivre un programme assez rigoureux, se laver chaque jour mais trouvent tou-jours quelqu’un pour les écouter et pour leur montrer, sans aucune contrainte, des valeurs plus profondes. Une dame qui est venue collaborer avec nous pendant un mois comme volontaire, également des États-Unis, indiquait ainsi le grand atout de notre centre: on y trouve toujours des gens qui savent écouter ces enfants avec respect et amour sans les juger. Les récits de ces enfants sont à vous déchi-rer le cœur.L’un d’eux sortait tout juste de prison. Il s’était fait ‘attraper’ avec un autre garçon mineur d’âge et fut jeté pour quelques se-maines en prison. Là, il s’était fait abuser par non moins de six autres congénères pour se retrouver finalement à l’hôpital avec de graves blessures. On remarque qu’il souffre encore de ces sévices et sans doute encore plus des séquelles psycholo-giques. Un autre raconte que ses deux pa-rents sont alcooliques, que son père passe le plus beau de son temps en taule et qu’il a habité chez son grand-père jusqu’à ce que ce n’était plus possible pour se résigner à faire de la rue sa maison. Un autre se dis-tingue par son comportement grossier. Il est l’aîné des enfants qui viennent chaque jour au centre et souffre sans doute aussi des séquelles psychologiques d’une longue intoxication. Mgr. Hombach a demandé aux frères de continuer à s’occuper de ce garçon vu que, s’il ne peut plus venir à notre centre, il n’aura plus d’endroit pour se laver, recevoir un peu de nourriture et s’il le faut des médicaments. Le Frère Emmanuel fait remarquer que si notre loubard avait été dans un autre centre, il aurait été mis à la porte depuis longtemps à cause de son comportement, mais qu’ici on essaie de l’accueillir chaque jour encore même s’il s’agit de l’hôte qui donne le plus de fil à retordre. Pour les étrennes, ils ont tous reçu une nouvelle paire de baskets, mais la plupart les ont vendues contre de la drogue. L’un d’eux me montre fièrement ses chaussures en déclarant de manière presque solennelle qu’il ne les vendra ja-mais. À l’entrée, les jeunes se font fouiller un à un sur la détention de la drogue. Les accompagnateurs savent très bien que cer-tains cachent leur sachet de colle dans le mur en face du centre. Mais pour les heures qu’ils sont dans le centre, au moins ils ne se drogueront pas et on leur fera boire beau-

coup d’eau pour éliminer les substances toxiques. À “Jesus amigo” on rêve de pou-voir construire un petit dortoir d’une ving-taine de lits afin d’offrir un abri aux jeunes également pour la nuit. Et il faudra peu de choses pour que le centre puisse être ouvert également le week-end et que les jeunes sachent ainsi disposer à tout mo-ment d’un lieu de séjour. Le but demeure de les faire sortir de la rue définitivement et de leur offrir une perspective sur laquelle ils pourront bâtir leur vie. Cela demeurera sans doute une illusion pour beaucoup mais cela vaut toujours la peine d’essayer.Le Frère Richard est le responsable de “Christo sana”. En tant qu’infirmier psy-chiatrique il a travaillé pendant plusieurs années au Pérou comme missionnaire dans des endroits éloignés et comme ac-compagnateur pour les toxicomanes. C’est un homme d’expérience. Diriger “Christo sana” constituait pour lui un nouveau défi mais l’expérience acquise lui vient bien à point. Car les 12 jeunes qui y séjournent actuellement et qui seront bientôt une vingtaine lors des prochaines admissi-ons ont tous passé une jeunesse difficile. Certains habitaient dans la rue, d’autres ont été abusés pendant plusieurs années où furent les victimes ou des témoins de graves agressions dans les familles. Il s’agit, une nouvelle fois, de jeunes qui ont beaucoup de mal à se maintenir dans la société. À “Christo sana”, ils réapprennent à vivre ensemble, à accepter les règles, à reprendre leurs activités scolaires. Pour les aînés d’entre eux, on a examiné l’année dernière la possibilité de les envoyer dans l’enseignement professionnel pour qu’ils puissent, comme adultes, exercer un mé-tier et construire leur vie. Cela semble réus-sir à certains, il y en a même un qui excelle par ses résultats scolaires. Il a retrouvé un sens à la vie. Le Frère Antonio, qui est encore néophyte et apprend l’espagnol, or-ganisera bientôt toute une série d’activités post-scolaires pour ces jeunes. Après avoir visité pendant une journée le centre et y avoir discuté tant avec les jeunes qu’avec les accompagnateurs, nous nous retrouvons le soir autour d’une table avec les frères. Le Fr. Victor Hugo, le supérieur ré-

gional du Pérou, est également présent et y demeurera pendant un certain temps pour y soutenir l’ensemble des activités. Le Nica-ragua appartient à sa région et c’était pour lui également un pas à franchir que de s’y rendre. Nous faisons le bilan de la journée, nous évaluons les deux initiatives et nous exprimons notre profonde satisfaction sur la manière dont les trois frères forment ici leur communauté. Oui, ils sont vraiment des frères de Jésus, frères l’un pour l’autre, frères des pauvres et nous pouvons dire, des plus pauvres. Nous sommes reconnais-sants pour cette nouvelle pousse à l’arbre de la congrégation et pouvons découvrir ici notre charisme dans sa prime de fraîcheur. Les frères ont choisi saint Vincent de Paul comme patron de la maison. “Les pauvres sont nos maîtres” entend-on répéter dans les conversations et il faut dire que nous n’aurons que rarement vu appliquer l’adage de manière aussi actualisée. Mgr. Hombach nous attendra à l’aéroport de Managua pour remercier une nouvelle fois la congrégation d’avoir accepté son invitation. Il a pris entretemps sa retraite mais suit de près les activités. S’il a été moins aisé de discuter avec son successeur qui ne comprenait pas toujours comment les choses se présentaient, ces difficultés ont été surmontées et les frères se sentent maintenant complètement intégrés dans l’Église locale. Le Fr. Victor me raconte encore qu’un candidat frère s’est présenté et qu’il viendra vivre avec eux pendant quelques semaines. Nous espérons que cela pourra également marquer le départ des vocations locales. Granada n’est pas une inconnue des tou-ristes de l’Amérique du Nord et les Euro-péens l’ont également trouvée comme des-tination. Ils y profitent du climat clément, des belles terrasses, des balades dans les rues colorées et des fiestas qui y sont célé-brées. On entend toujours quelque part une fanfare dans les rues. Mais sans doute que la plupart d’entre eux ferment les yeux face à une autre réalité : de nombreux enfants traînant dans les rues et qui deviennent parfois victimes de certains touristes qui s’y rendent pour y pratiquer le sexe à bon marché. Ces pratiques écœurantes sont dénoncées mais tolérées par les autorités. C'est aussi pour ces jeunes que les Frères sont venus à Granada en espérant de pou-voir offrir à certains une nouvelle perspec-tive. Ce ne sera pas tâche facile mais bien au cœur de notre charisme! ¶

Fr. René Stockman

deus caritas est

40

With a group of 17 novices in Bi-col, we regained the tradition of our novitiate training’s inter-

national quality. Postulants from 5 Asian and 4 African countries began their novi-tiate on 2 March. The group is not as big as we are used to, particularly with regard to the number of African postulants, but we remembered the time in Belgium, when we had a group of 20 novices from about 10 different countries.When we decided to organise formation on a continental level, former novice master Bro. Joseph Turcotte, endearingly called ‘Pepito’ by insiders, sighed that this would mean a step backwards, seeing that the intercontinental composition of the group was a great opportunity to get to know and particularly appreciate different cul-tures. From the initial formation, one could sense that one entered an international congregation, a feeling which many never experienced in earlier days. As a novice, I corresponded with a fellow novice in South Africa, and when he wrote to me that he rode on horseback every day, I couldn’t believe what I was reading. A novice on a horse in South Africa, we could not imag-ine it. On top of that, it was a ‘white’ South African, yes, none other than Bro. Douglas, who apparently never gave up on his love of horses! However, to us, South Africa stirred the imagination, but it didn’t go any further than that. Today, when we meet our young brothers who experienced the international novitiate in Belgium, it always strikes me to hear them talk about brothers from other countries and different continents with great ease and interest. For a brother from Rwanda, India is a reality, as he completed the novitiate with fellow novices from In-dia. And this experience would be gone if we were going to continue down that con-tinental road, which Bro. Joseph correctly noted: it would mean a step backwards.Today, we are remedying this defect by bringing novices from Africa and Asia to-gether again. Seeing that the Asian group is rather small this year and we had the avail-able space in Bicol, and that we had to turn down candidates in Nairobi due to a lack of space, we made a virtue of necessity and had about six postulants come over from

nairobi, bicol, ndera, katugastota: the Congregation’s greenhouses

Africa to Asia. Was it easy for these postulants to adapt to their new situation? No, as we discovered that there is a difference with the earlier situation in Belgium, where both Africans and Asians ar-rived at a place that was more neutral for both of them, so to speak. Now, the African postulants, who felt more at home in their own culture, arrived in an environment that isn’t exactly used to meeting Africans. However, we are convinced that the dif-ficulties in the beginning are outweighed by the advantages, which will surely be presented during our final evaluation.The day before, on 1 March, the second-year novices in Katugastota, Sri Lanka had started the final part of their formation. It was a new experience for them, as well, as it was the first time that the brothers in Sri Lanka could contribute to our internation-al formation through the organisation of the second-year novitiate in Katugastota. The former novitiate of the Sisters of Char-ity, which is located next to our existing house in Katugastota, was taken over a few years back, is now being equipped, reno-vated, and connected to our house. And so, Katugastota became the missing piece of the puzzle, which is now being complet-ed: in Africa, with Nairobi as a place for the first-year novitiate and Ndera for the sec-ond year, and in Asia, with Bicol as a place for the first-year novitiate and Katugastota for the second year.The next step is to reinforce the connection between our International Institute Canon Triest for our young brothers’ further train-ing and these international continental formation houses. There already is a plan to establish the African main office for our International Institute in Ndera, Rwanda and perhaps the Asian main office in Ranchi, India. Then, we will have to con-sider what we can keep in Belgium, seeing that, as of now, no novitiate training is or-ganised there.Formation is an important point of attention in our Congregation. We are building the fu-

ture, starting from the concern and the con-clusion that both a thorough spiritual and professional formation are of paramount im-portance for the continued development of the Congregation. Many brothers are directly and indirectly involved in this formation, and a great deal of financial means go into forma-tion. We believe that we have no choice but to put a great deal of energy into it!The Congregation is blessed with a growth of about 50 new members every year. We want to make sure that we take our respon-sibility for them very seriously by providing a solid training and formation. We owe it to our poor, our sick. And, at the same time, our thanks goes out to those who contrib-ute to this formation. We know that, some-times, it is a difficult and delicate task. It is tradition to entrust the new novices to the novice master and his team at the end of the ceremony of taking the habit with the words: “Behold the new novices: we entrust the souls of these young people to you.” Formation of religious is a demand-ing task because it involves guidance for a multitude of aspects with the aim of bring-ing harmony, of allowing these aspects to grow harmoniously and evenly.Nairobi, Bicol, Ndera, Katugastota: these are the greenhouses of our Congregation, not to grow fragile greenhouse plants but to cultivate strong and sturdy plants that won’t just survive out there in the world but continue to grow and flourish and be very fruitful to many. ¶

Bro. René Stockman


41

nairobi, bicol, ndera, katugastota: de serres van onze congregatie

Met een groep van 17 novicen in Bicol is de traditie van de interna-tionaliteit van onze noviciaatop-

leiding hernomen. Postulanten uit 5 Azia-tische landen en uit 4 Afrikaanse landen startten er op 2 maart hun noviciaat. Het is niet de grote groep die we de laatste jaren gewoon zijn, zeker vanuit Afrika, maar we dachten terug aan de periode in België, toen we ook konden zeggen dat een 10-tal landen in een groep van 20 novicen aanwezig was.Toen we besloten om de opleidingen voort-aan continentaal in te richten, verzuchtte de toenmalige novicenmeester Br. Joseph Turcotte, voor insiders liefelijk Peppito ge-noemd, dat dit een verarming zou zijn, daar de intercontinentale samenstelling van de groep toch wel een enorme ervaring was om de verschillende culturen te leren kennen en vooral te leren waarderen. Hier voelde men vanaf de initiële vorming, dat men intrad in een internationale congregatie, een gevoel die velen van ons in een vroeger tijdperk nooit hebben mogen ervaren. Als novice mocht ik corresponderen met een collega-novice in Zuid-Afrika, en toen deze me schreef dat hij dagelijks op een paard reed, kon ik mijn ogen niet geloven. Een novice op een paard in Zuid-Afrika, dat kon-den we ons echt niet inbeelden. En het was dan nog een “blanke” Zuid-Afrikaan, jawel, het was niemand minder dan Br. Douglas, die zijn liefde voor paarden blijkbaar nooit heeft opgegeven! Maar voor ons bleef ook Zuid-Afrika tot de verbeelding spreken, en daar bleef het ook bij. Wanneer we vandaag jonge broeders ontmoeten die de ervaring van het internationaal noviciaat in België hebben meegemaakt, valt het me altijd op hoe vlot en vol interesse ze spreken over broeders uit andere landen en andere con-tinenten. Voor een broeder uit Rwanda is India realiteit, omdat hij met medenovicen uit India zijn noviciaat heeft doorgemaakt. En deze ervaring kwam te vervallen toen we continentaal verder deden, wat heel terecht door Br. Joseph werd opgemerkt: het zou een verarming zijn.Vandaag wordt aan dit euvel tegemoet ge-komen door opnieuw novicen van Afrika met novicen van Azië samen te brengen. Daar de groep van Azië dit jaar eerder klein uitviel en we dus ruimte hadden in Bicol, en we kandidaten hadden moeten weige-

ren in Nairobi juist bij gebrek aan plaats, werd van een nood een deugd gemaakt en konden we een zestal postulanten van Afrika laten overkomen naar Azië. Was het voor deze postulanten gemakkelijk zich aan te passen aan hun nieuwe omgeving? Neen, want we ervoeren toch een verschil met de vroegere situatie in België waar het zowel voor de Afrikanen als de Azia-ten een aankomen was in een zogezegd meer neutraal gebied voor beiden. Nu zijn het de Afrikaanse postulanten die in een groep aankwamen die zich eerder reeds thuis voelden in hun eigen cultuur en ze kwamen in een omgeving die niet onmid-dellijk gewoon is om Afrikanen te ontmoe-ten. Maar we zijn ervan overtuigd dat de moeilijkheden van het begin niet opwegen tegen de voordelen die men bij de eindeva-luatie zeker zal aanbrengen. De dag voordien, op 1 maart, waren de tweedejaarsnovicen in Katugastota in Sri Lanka begonnen met het laatste deel van hun vorming. Ook voor hen was het nieuw, want het was de eerste maal dat de broe-ders van Sri Lanka konden meewerken aan onze internationale vorming via de orga-nisatie van het tweede jaar noviciaat in Katugastota. Het vroegere noviciaat van de Zusters van Liefde, dat zich naast ons be-staande huis in Katugastota bevond, werd enige jaren geleden overgenomen en nu verder ingericht en gerenoveerd en verbon-den met ons bestaande huis. Katugastota werd zo het ontbrekende deel van onze puzzel waarmee nu alles is ingevuld: voor Afrika met Nairobi als plaats voor het eer-ste jaar noviciaat en Ndera voor het tweede jaar en voor Azië met Bicol als plaats voor het eerste jaar noviciaat en Katugastota voor het tweede jaar.De volgende nog te nemen stap is het op-nieuw sterker verbinden van ons Internati-onal Institute Canon Triest voor de verdere opleidingen van onze jonge broeders met deze internationale continentale vormings-huizen. Het plan is er reeds om in Ndera (Rwanda) de Afrikaanse zetel te creëren van ons International Institute en misschien in Ranchi (India) de Aziatische zetel, en dan zullen we moeten zien wat nog kan bewaard worden in België, want vanaf nu wordt daar geen noviciaatopleiding meer ingericht.De vorming is een belangrijk aandachts-

punt in onze congregatie. Het is bouwen aan de toekomst, vanuit de bekommernis en de vaststelling dat zowel een gedegen spirituele als professionele vorming van primordiaal belang zijn voor de verdere uit-bouw van de congregatie. Vele broeders zijn rechtstreeks en onrechtstreeks betrokken bij deze vorming, en ook veel financiële middelen worden aan de vorming besteed. We denken dat we niet anders kunnen dan daaraan veel energie te besteden! De congregatie is gezegend met een jaar-lijkse aangroei van een 50-tal nieuwe le-den. We willen er alles voor doen om onze verantwoordelijkheid voor hen heel ernstig te nemen door hen een degelijke vorming mee te geven. We zijn het aan onze armen, onze zieken, verplicht. En tegelijk gaat onze dank uit naar hen die meewerken aan deze vorming. We weten dat het soms een moei-lijke en delicate opdracht is. We hebben de gewoonte op het einde van de ceremonie van de inkleding de nieuwe novicen toe te vertrouwen aan de novicenmeester en zijn team met de woorden: “Ziehier de nieuwe novicen: we vertrouwen de zielen van deze jonge mensen aan u toe”. Vorming van reli-gieuzen is een veeleisende opdracht, omdat het gaat om de begeleiding van een veelheid van aspecten met het doel deze in harmonie te brengen, harmonisch en evenwichtig te laten uitgroeien.Nairobi, Bicol, Ndera, Katugastota: het zijn de serres van onze congregatie, niet om er tere serreplantjes in te kweken, maar ster-ke planten die daarna in de volle natuur meer zullen doen dan gewoonweg over-leven, maar verder groeien en bloeien en heel vruchtbaar worden voor velen. ¶

Br. René Stockman

deus caritas est

42

nairobi, bicol, ndera, katugastota: les serres de notre Congrégation

Avec un groupe de 17 novices à Bicol, la tradition d’une forma-tion internationale de noviciat

et remise à l’honneur. Des postulants provenant de cinq pays asiatiques et de quatre pays d’Afrique, commenceront leur noviciat à partir du 2 mars. Il ne s’agit pas d’un grand groupe comme nous en avions l’habitude, ces dernières années et qui venaient pour la plupart d’Afrique. Par contre nous pensons à cette période où, en Belgique, on pouvait dire qu’une dizaine de pays étaient représentés par une vingtaine de novices. Lorsque nous avons décidé d’organiser nos formations désormais de manière plus continentale, le maître des novices de l’époque Fr. Jo-seph Turcotte, que son proche entourage appelait familièrement Peppito, craignait que la composition intercontinentale du groupe qui constituait une occasion incomparable d’apprendre à connaître les différentes cultures et surtout de les apprécier, vienne à s’estomper. Dès la première formation on se sentait dans une congrégation internationale, un sen-timent que beaucoup d’entre nous, à une époque plus reculée n’avaient malheureu-sement jamais pu connaître. En tant que novice, j’avais eu la chance de pouvoir correspondre avec un confrère en Afrique du Sud et lorsqu’il écrivait qu’il montait chaque jour à cheval, je n’en croyais pas mes yeux ! En tant que novice faire du cheval en Afrique du Sud … était inimaginable! Et en plus, ce Sud-Africain était blanc, non moins que le Fr. Douglas, qui assurément n’a jamais perdu sa passion pour l’équi-tation! Mais pour nous, l’Afrique du Sud pouvait tout au plus faire partie de notre imagination. Lorsque nous rencontrons aujourd’hui de jeunes frères qui ont vécu leur noviciat international en Belgique, je suis toujours frappé avec quel enthou-siasme et intérêt ils parlent des frères originaires d’autres pays et d’autres conti-nents. Pour un frère du Rwanda, l’Inde est une réalité après avoir vécu son noviciat avec des congénères indiens. Et ce type d’expérience s’est perdu dès que nous avons réorganisé le noviciat à l’échelle

continentale. Fr. Joseph l’avait très jus-tement fait remarquer : une déperdition pour la communauté. On essaie aujourd’hui d’y remédier en re-groupant à nouveau des novices d’Afrique avec des novices d’Asie. Étant donné que le groupe venant d’Asie s’avérait cette année plus réduit et que nous disposions ainsi de plus d’espace au Bicol, alors que nous avions dû refuser des candidats à Nairobi par manque de place, nous avons fait de nécessité vertu en envoyant six postulants d’Afrique vers l’Asie. Si c’est facile pour les postulants de s’adapter à leur nouvel envi-ronnement ? Non, car à la différence des séjours organisés en Belgique où les Afri-cains comme les Asiatiques arrivaient en quelque sorte sur un terrain neutre, il s’agit maintenant d’un groupe de postulants africains qui doivent s’intégrer dans un groupe d’Asiatiques qui, bien sûr, se sent dans sa propre culture alors que les per-sonnes du voisinage n’avaient quant à elles pas l’habitude de rencontrer des Africains. Néanmoins, nous demeurons convaincus que les difficultés rencontrées au départ ne font pas le poids face aux avantages que l’on peut espérer à l’évaluation finale. Le jour précédent, le 1er mars, les novices de deuxième année venaient d’entamer le dernier volet de leur formation à Katu-gastota au Sri Lanka. Pour eux aussi, tout était neuf, car c’était la première fois que les frères du Sri Lanka pouvaient collabo-rer à notre formation internationale en or-ganisant cette deuxième année de noviciat à Katugastota. L’ancien noviciat des Sœurs de la Charité qui se trouvait à côté de notre maison existante à Katugastota avait été repris il y a quelques années pour être rénové et relié à notre maison existante. Katugastota est devenu ainsi le maillon qui nous manquait dans la chaîne : pour l’Afrique il y a Nairobi comme lieu de for-mation pour la première année de noviciat et Ndera pour la deuxième année alors que, pour l’Asie il y a Bicol pour la pre-mière année de noviciat et Katugastota pour la deuxième année.La démarche suivante sera de consolider les liens avec notre institut international Chanoine Triest destiné à poursuivre les

formations de nos jeunes frères avec ses maisons de formation intercontinentales et internationales. Le projet est actuelle-ment de fonder à Ndera (Rwanda) le siège africain de notre institut international Cha-noine Triest et peut-être à Ranchi (Inde) le siège asiatique. Il ne nous restera plus alors que de définir ce qui pourra être gar-dé en Belgique étant donné que les forma-tions de noviciat n’y sont plus organisées.La formation est un point d’attention cru-cial dans notre congrégation, car c’est ainsi que l’on construit l’avenir, sachant qu’une bonne formation spirituelle et profession-nelle sont gages du futur développement de la congrégation. Beaucoup de frères se trouvent directement et indirectement concernés par cette formation à laquelle est consacrée une part importante des res-sources financières. Notre conviction est qu’il ne pourrait en être autrement! La congrégation est gratifiée d’une crois-sance annuelle d’une cinquantaine de nouveaux membres. Nous voulons tout mettre en œuvre pour assumer pleine-ment nos responsabilités envers ceux-ci en leur prodiguant une formation de qua-lité. Nous le devons à nos pauvres comme à nos malades. Par la même occasion, nous remercions tous ceux qui collaborent à la formation. Nous savons combien l’éducation peut-être une tâche délicate. Nous avons l’habitude de confier lors de la prise habit nos nouveaux novices au maître des novices et à son équipe par les paroles : « Voici les nouveaux novices : nous vous confions les âmes de ces jeunes personnes ». La formation des religieux et une mission exigeante du fait qu’il s’agit de plusieurs aspects aussi complexes que variés. Le but demeure évidemment de tout harmoniser, de trouver le juste équi-libre.Nairobi, Bicol, Ndera, Katugastota: sont les serres de notre congrégation non pas pour y cultiver des plantes fragiles mais plutôt pour y développer des plants qui, mis dans la nature, sauront s’épanouir et fleurir devenir une semence pour beau-coup d’autres. ¶

Fr. René Stockman


43

After a short flight from Saigon, we arrived in Dalat. Mr. Bui Van Thu was waiting for us. He is the initi-

ator of the project in Trong Duc, which we had planned to visit. Like so many people in the area, he was a farmer, but in 2006 he decided to dedicate himself completely to the care of psychiatric patients. It all star-ted with a mentally ill person who was loc-ked in a cage for many years. He wanted to give this man a better life. He took him to his house and soon others followed, and then many others followed. He and his wife, who are both very religious people, decided to quit the farm and extend the house to give a home to those mentally ill persons who were locked away or wande-red the streets without care.When we arrived at the house, we thought that we were in a place of pilgrimage: sculptures depicting the Way of the Cross, a big Sacred Heart statue, a small espla-nade, and some other sculptures of saints. The couple’s inspiration was immediately visible. Behind the gate, we saw the men-tally ill persons. They saw us coming and they were crowding round the gate to greet us. We waited to go in and had breakfast first as we left Saigon before daybreak and only had a cup of Vietnamese coffee at the airport.The gate was opened by one of the ‘bet-ter’ patients and everyone assembled and lined up under a big hangar, where the patients were informed about our visit. I walked through the rows of the 200 male patients who were sitting down, quietly and in an orderly fashion. I immediately noticed that there are both mentally ill and mentally challenged people here, mainly young people, and all I could do was shake a few hands and listen to what they wanted to tell me in their native language. Meanwhile, they started praying and sing-ing, and I was asked to say a few words. The faces of these 200 men filled me with compassion, but at the same time, I won-dered what the added value was of bring-ing these people together here. Some were moved from an isolated cell to a large cell

Psychiatry

in vietnam

vietnam

“Whoever comes knocking at the door, we cannot refuse.”

that they share with 199 others. One man showed me his arms and I could clearly see the marks of the shackles he had worn. He had been locked away and chained for 10 years, and now he was here at the home, and I saw that he helped others, as he was one of the ‘better’ patients. I asked where the staff members were and they pointed to two Jesuit novices who came to do a month of practical training, and to other volunteer workers. No, there was no staff, and the man and his wife seemed to run the entire operation by themselves. Our five Vietnamese novices also had practical training here for a few months and helped build an annex. The refectory was much too small and so a larger space was built and a few new little dormitories. This extension seemed to be an improve-

ment for the patients. The man said that, now, he was able to bring in more people, which was my thought exactly. There will be 260 patients in the future. Originally, fe-male patients were also admitted here but now they were housed in a building just a few steps away from the home. We walked over there and also met about 200 pa-tients, divided into two groups. One group was behind bars because of their difficult behaviour. Their existence seemed even more harrowing than that of their male colleagues, especially when we saw them in their tiny isolation cells.When we returned to the male patients, the man’s wife had started to pray the ro-sary and we heard the sick answer in uni-son. This went on for about half an hour, and then it was the Jesuit novices’ turn to comment on the readings of the day. Other moments of prayer followed. The man is convinced of the healing power of prayer and during our conversation with him he explicitly stated that this was in fact the only common activity that they organ-

focus

VIETNAM

deus caritas est

44

Faith is an essential part of life here, and life is influenced by faith from within.

ised. The remainder of the time is spent on physical care, meals and rest. Are there no fits of anger? Is there no medication? Is there a physician who comes by and pro-vides professional support? Indeed, we had many questions and the answer was clear: there is no professional input and when there is any sign of aggression, they try to calm the patients by talking to them. Apparently, this works because, just as we were about to leave, there was a bit of a row and we saw how the woman urged both men to calm down.As we were leaving, we got another sur-prise. Another sick person was brought in, accompanied by his mother. This young man had been admitted to a psychiatric hospital near Hanoi for some time but he was discharged due to the fact that his parents could no longer pay the bills. He was brought here, along with his mother. It was clear that he was heavily sedated, probably to make sure that he would re-main calm during the journey here. The mother was crying and told us her story. She had three children, this was her eld-est son, and she was at her wits’ end. The sole solution that she could think of was coming to this home, and she was clearly struggling to let go of her son. The man did not ask many questions and he admitted the sick person. “Whoever comes knock-ing at the door, we cannot refuse.” And so, now, there were 201 patients, and tomor-row 202, probably. Did they have enough food for all these people? We could see that a few benefactors came with food but every day they wondered whether they would have enough to feed every one of these people. It has always worked so far. He speaks of Providence.Saint Vincent de Paul, Father Triest, Moth-er Teresa: they all came to mind when I saw this home. Did they do the same, or did they do more? Father Triest released the mentally ill from their shackles, and made sure that they were treated with love from that moment on. However, this love had to be translated into professional care. Vincent de Paul also could not say no when the poor came knocking at his door but he did make sure that there were people who could continue the work. And Mother Teresa, whose photo was hanging in one of the rooms, might not have been a supporter of professional relief, but in her homes we do see many workers, mostly volunteers, who do have a professional background. All of these elements were missing completely here, and my great

respect for this couple was somewhat dampened because of this. Many things and better things could be done for these sick people so that they might have a bet-ter perspective. Some could actually be rehabilitated. Separating the mentally ill and the mentally disabled would already mean a big step forward, and a minimum of professional support would help this home to avoid the pitfall of degenerating into an asylum.Further talks about this home, which has a heart as its symbol, made us shift between a feeling of respect on the one hand, and a sense of disapproval on the other. It says something about Vietnamese society that this home exists and that the government even recognises it as a home. For them, it is a solution to make the mentally ill dis-appear from the streets, and it does not concern them whether they are treated or not. Put them away, and they no longer ex-ist to us. This is an attitude that we recog-nise from so many other countries; we also dealt with this phenomenon in the history of our own Congregation. However, what these people are doing out of their reli-gious conviction is simply admirable. Not many are able to believe so strongly in Providence without any form of funding or contributions from families to take care of more than 400 sick people every day. Reasonableness is truly transcended here, and we can hear Saint Vincent’s words: “Davantage, let us walk with Providence”. We can learn something from this as ra-tional Westerners; we can learn a lot, actu-ally. Here, we see how faith can truly lead people towards great generosity. Faith is essentially present in the lives of the Viet-namese people, whether it is Christian or Buddhist. When we returned to Saigon by bus at night, we could see that every house had a small shrine with a light shining in front of it. In the West, people are debating whether or not to allow Christian symbols in public places, and in some countries they even want to remove the cross from the church towers. Here, in a country un-der communist regime, which officially forbids all forms of religion, Buddha,

Christ and Mary can be seen everywhere. Faith is an essential part of life here, and life is influenced by faith from within. And this is what our friends have shown us; they literally give their lives for the relief of these mentally ill persons.What they did and still do today is not repeated elsewhere. They probably need help and encouragement to overcome their isolation. Their radical commitment to help these people would be so much better if they would allow therapy and professional support in addition to just praying with the patients. They could come to a division of the several forms of illness and disability, and realise the idea of rehabilitation through concrete meas-ures. This would mean a true liberation for these mentally ill and mentally challenged people, and then we could repeat Father Triest’s words when he spoke of the joy of the resurrection. It would do justice to the sculptures of the Way of the Cross, and the last station, the Resurrection, would be fully realised.For the Brothers of Charity, who have been in Vietnam for 10 years now, this contact was definitely an incentive to reflect on a possible apostolate that can be developed. Again, we will have to choose between the many needs that we are faced with. However, we will certainly never forget the hands that we shook through the bars of the people’s isolation cells: these hands were calling out for help, for love, and for professional support, so that these bars would one day disappear completely. The story of Vietnam continues. ¶

Bro. René Stockman


45vietnam

“Wanneer iemand aan de deur komt aankloppen, kunnen we niet weigeren”

Via een korte vlucht vanuit Saigon arriveerden we in Dalat. Een vijf-tiger stond ons op te wachten, en

dat was Mr. Bui Van Thu, de initiatiefne-mer van het project in Trong Duc dat we zouden bezoeken. Hij was een landbou-wer, zoals zovelen in die streek in Vietnam, maar in 2006 besloot hij zich volledig te wijden aan de opvang van psychiatrische patiënten. Aanleiding was een geestes-zieke die, voor vele jaren, was opgesloten in een kooi, en aan deze man wou hij een betere levenssituatie geven. Hij nam hem bij hem in huis, en na deze eerste zieke volgden er anderen, en nog vele anderen. Met zijn echtgenote, die zoals hij eveneens zeer gelovig is, besloot hij zijn boerderij stop te zetten en het huis uit te breiden om meer geesteszieken, die opgesloten waren of zonder verzorging in de straten rond-hangen, een thuis te geven. Wanneer we aan het huis aankomen, wa-nen we ons in een bedevaartsoord: een kruisweg in beelden uitgehouwen, een groot heilig hart beeld met een kleine es-planade en nog andere heiligenbeelden. De inspiratie van het echtpaar is onmid-dellijk duidelijk. Achter het hekken zien we de geesteszieken, die onze aankomst onmiddellijk in de gaten hebben en zich nu verdringen aan het hek om ons te groe-ten. We zouden nog even wachten om binnen te gaan en eerst een vlug ontbijt nemen, want we waren voor dag en dauw uit Saigon vertrokken en in de luchthaven alleen maar een kop Vietnamese koffie ge-dronken.Het hekken wordt opengemaakt door één

Psychiatrie

in vietnamvan de “betere” zieken, en onder een grote hangaar worden de zieken in rijen verza-meld. Daar worden ze geïnformeerd over ons bezoek en ik begin mijn tocht door-heen de rijen van de 200 mannelijke zie-ken die rustig en geordend op de grond gehurkt zitten. Onmiddellijk zie ik dat het een mengeling is van geesteszieken en mensen met een mentale handicap, over-wegend nog jonge mensen, en ik kan al-leen maar wat handen schudden en luiste-ren wat deze mensen me in hun taal willen vertellen. Ondertussen wordt er gebeden, gezongen en dan word ikzelf gevraagd om iets te vertellen. Het aanschijn van deze 200 mannen in deze hangar vervult me enerzijds met compassie, maar tegelijk vraag ik me af wat nu de meerwaarde is om deze mensen hier samen te brengen. Sommigen zijn van een geïsoleerde cel ver-huisd naar een grotere cel die ze nu moe-ten delen met 199 anderen. Eén komt me zijn armen tonen waar de sporen van de boeien nog duidelijk te zien zijn. Voor 10 jaar was hij opgesloten in de boeien, en nu is hij hier in het tehuis, en ik merk op dat hij als “betere” patiënt de anderen helpt. Op mijn vraag waar de medewerkers zijn wordt er gewezen naar twee novicen van de Jezuïeten die er een maand stage lopen en twee andere vrijwilligers. Neen, er is geen staf, en de man met zijn echtgenote lijken de zaak helemaal alleen te runnen. Onze vijf Vietnamese novicen hebben hier ook een aantal maanden stage gelopen en meegeholpen aan de bouw van een an-nex. De refter was veel te klein geworden en een ruimere refter werd gebouwd, met

eraan een aantal nieuwe slaapzaaltjes. Deze uitbreiding lijkt alvast een verbete-ring te zijn voor deze zieken, maar de man is mij voor door te zeggen dat hij nu nog meer zieken zal kunnen opnemen. Het zul-len er 260 worden. In aanvang waren de vrouwelijke geesteszieken hier ook opge-nomen, maar nu zijn deze ondergebracht in een gebouw op enige stappen van het tehuis. We wandelen daarheen en ook hier ontmoeten we een 200-tal geesteszieken, verdeeld over twee groepen, en waarvan één groep echt achter de tralies zit omwil-le van moeilijk gedrag. Hun bestaan lijkt me nog schrijnender dan hun mannelijke collega’s, zeker wanneer we sommigen in kleine isolatiecellen opmerken. Wanneer we terug bij de mannelijke zie-ken aankomen, is de echtgenote begon-nen met het bidden van de rozenkrans en we horen het eentonig beantwoorden van de zieken. Het gaat wel een half uur door, en dan zijn de novicen van de Jezuïeten aan de beurt die blijkbaar een commen-taar geven op de lezingen van de dag. Er zullen nog een aantal gebedsmomenten volgen. De man is overtuigd van de helen-de kracht van het gebed en in het gesprek dat we erover hebben, stelt hij uitdrukke-lijk dat dit eigenlijk de enige activiteit is dat men met de patiënten organiseert. De rest wordt doorgebracht in de lichamelijke verzorging, de maaltijden en de rust. Zijn er dan geen agressieve aanvallen? En is er medicatie? Komt er geregeld een genees-heer langs en laat men zich professioneel ondersteunen? Ja, we hebben heel wat vra-gen en het antwoord is duidelijk: er is geen enkele professionele input en bij agressie probeert men de zieken met overreding tot kalmte te brengen. En blijkbaar lukt het, want juist voor we vertrekken is er een opstoot en zien we hoe de vrouw zelf de beide mannen tot kalmte aanmaant.Bij ons vertrek krijgen we nog een verras-sing. Er wordt juist een zieke binnenge-bracht in het gezelschap van zijn moeder.

focus

VIETNAM

deus caritas est

46

Een jonge man die een tijdlang was opge-nomen in een psychiatrisch ziekenhuis nabij Hanoi en die men nu heeft ontslagen omdat de ouders de rekening niet meer kunnen betalen. Hij werd samen met de moeder op transport gezet en nu zit hij hier, duidelijk onder de zware medicatie die hem een kalme reis moest garanderen. De moeder weent en doet haar verhaal. Ze heeft drie kinderen, en deze is haar oud-ste zoon waarmee ze ten einde raad is. Als enige oplossing ziet ze de opname in dit tehuis en zichtbaar heeft ze het moeilijk haar zoon uit handen te moeten geven. Onze man stelt niet veel vragen en ont-vangt de zieke. “Wanneer iemand aan de deur komt aankloppen, kunnen we niet weigeren”. Vanaf nu zijn er 201 zieken, en morgen misschien 202. Heeft u voldoende eten voor al deze mensen? We zien een aantal weldoeners voedsel aanbrengen, en iedere dag is het de vraag of men vol-doende zal hebben om al deze mensen te voeden. Maar tot nu toe lukt het steeds. Hij spreekt over de Voorzienigheid.Sint-Vincent de Paul, Vader Triest, Moe-der Teresa: ze passeren in mijn gedach-ten bij het zien van dit tehuis. Hebben zij hetzelfde gedaan, of hebben ze iets meer gedaan? Vader Triest heeft alvast de gees-teszieken uit de boeien gehaald, en zorgde tegelijk dat ze voortaan met liefde zouden worden bejegend, maar met een liefde die zich in professionele zorg moest vertalen. Ook Vincent de Paul kon nooit neen zeg-gen toen een arme aan de deur kwam aan-kloppen, maar zorgde dat er medewerkers kwamen om het werk te kunnen voortzet-ten. En Moeder Teresa, wiens foto in één van de zalen ophing, was wel geen voor-stander van een professionele opvang, maar in haar tehuizen zien we vandaag toch heel wat medewerkers, meestal vrij-willigers, die er ook met een professionele achtergrond aanwezig zijn. Dit zijn ele-menten die hier volledig ontbreken, en het grote respect dat ik heb voor dit echtpaar wordt erdoor getemperd. Er zou zoveel meer en beter kunnen gebeuren voor deze zieken zodat ze echt een beter perspectief zouden kunnen hebben. Sommigen zou-

den echt kunnen gerehabiliteerd worden, een scheiding tussen de geesteszieken en de mensen met een mentale handicap zou reeds een grote sprong voorwaarts zijn en met een minimum aan professionele on-dersteuning zou dit tehuis de valkuil om tot een asiel te verworden kunnen ontwij-ken.Verdere gesprekken over dit tehuis, dat het hart als symbool in zijn embleem draagt, doen ons steeds laveren tussen dit gevoel van respect enerzijds en afkeuring ander-zijds. Het zegt iets over de Vietnamese maatschappij dat dit tehuis er is en zelfs door de overheid als tehuis wordt erkend. Voor hen is het een oplossing dat de gees-teszieke uit het straatbeeld verdwijnt en het bekommert hen niet of ze al dan niet worden behandeld. Stop ze weg, en voor ons bestaan ze niet meer. Het zijn houdin-gen die we herkennen uit zovele andere landen, en ook onze eigen geschiedenis als congregatie had en heeft met dit fe-nomeen te maken. Wat deze mensen an-derzijds doen uit gelovige overtuiging is gewoonweg bewonderenswaardig. Niet velen zullen in staat zijn zo sterk in de Voorzienigheid te geloven door zonder enige vorm van subsidiëring of bijdrage van de familie dagelijks voor meer dan 400 zieken te zorgen. Hier wordt de rede-lijkheid echt overschreden en horen we de woorden van Vincentius: “Davantage, laat ons wandelen met de Voorzienigheid”. En hier kunnen we als rationele westerlingen zeker iets leren, eigenlijk veel leren. Hier zien we hoe het geloof mensen echt tot grote edelmoedigheid kan aanzetten. Het geloof, het is wezenlijk aanwezig in het leven van de Vietnamees, of het nu een christelijk of een boeddhistisch geloof is. Wanneer we de avond met de bus terugke-ren naar Saigon zien we hoe in ieder huis een klein schrijn aanwezig is waarvoor een lichtje brandt. In het Westen discussi-eert men over het al dan niet toelaten van christelijke symbolen in openbare plaat-sen en in sommige landen zou men zelfs het kruis van de kerktorens willen halen. Hier, onder een communistisch regime dat officieel alle godsdiensten afzweert, ziet men overal Boeddha en Christus en Maria. Hier behoort het geloof wezenlijk bij het leven en wordt het leven door het geloof van binnenuit beïnvloed. Dat tonen onze vrienden die hun leven letterlijk geven voor de opvang van deze geesteszieken.Wat zij gedaan hebben en tot op vandaag doen kent geen navolging. Maar wellicht moeten ze geholpen en aangemoedigd

worden om uit hun isolement te treden. Hun radicale bewogenheid om deze men-sen te helpen zou er zoveel beter bij wor-den indien zij naast het louter bidden met de zieken ook de therapie zouden toelaten, en de ondersteuning van professionelen. Men zou tot een opdeling kunnen komen van verschillende vormen van ziekten en handicaps en de rehabilitatiegedachte via concrete stappen kunnen realiseren. Dat zou de echte bevrijding betekenen van deze geesteszieken en mensen met een handicap en dan zouden we met de woor-den van Vader Triest kunnen spreken van de echte vreugde van de verrijzenis. Dan zou de kruisweg die er in beelden is uit-gehouwen nog beter tot zijn recht komen en ook de laatste statie, de verrijzenis, ten volle worden gerealiseerd. Voor de Broeders van Liefde, nu 10 jaar aanwezig in Vietnam, is dit contact zeker een aansporing om verder na te denken welk apostolaat we kunnen ontwikkelen. Het zal opnieuw kiezen worden tussen de vele noden die op ons afkomen. Maar de handen van de zieken die we schudden doorheen de tralies van hun isolement kunnen we niet vergeten: het waren han-den die om hulp vroegen, om liefde en professionele ondersteuning, opdat de tralies voor hen ooit volledig zouden mo-gen verdwijnen. Het verhaal in Vietnam wordt voortgezet. ¶ Br. René Stockman

Hier behoort het geloof wezenlijk bij het leven en wordt het leven door het geloof van binnenuit beïnvloed.


47

La psychiatrie

au vietnam

Après un court vol au départ de Saï-gon, nous voilà arrivés à Dalat. Un quinquagénaire nous y attendait

en la personne de M. Bui Van Thu, l’ini-tiateur du projet Trong Duc auquel nous comptions rendre visite. Il était agricul-teur comme beaucoup dans cette région du Vietnam mais en 2006 il décida de se consacrer entièrement à l’accueil des patients psychiatriques. Le fait qu’il avait vu un malade mental enfermé pendant des années dans une cage et à qui il avait voulu donner des conditions dignes de vie. Il le prit chez lui à la maison et après avoir accueilli ce premier malade, d’autres allaient suivre, beaucoup d’autres. Avec son épouse, bonne croyante comme lui, il décida d’arrêter la ferme et de l’aména-ger en une maison d’accueil pour malades mentaux afin de pouvoir leur donner un logis plutôt que de les savoir enfermés, ou traînant sans soins dans les rues.

Lorsque nous arrivions à la maison, nous nous croyions dans un lieu de pèlerinage : un chemin de croix aux statues sculp-tées, un grand Sacré-Cœur avec une petite esplanade et beaucoup d’autres statues de saints. La source d’inspiration pour ce couple ne fait aucun doute. Derrière la grille nous voyons les malades qui guettent notre arrivée et s’y bousculent pour être les premiers à nous saluer. Nous attendions encore quelques instants avant d’entrer et avons pris le petit-déjeuner vu que nous avions quitté Saïgon tôt le matin qu’ à l’aéroport nous avions bu seulement une tasse de café vietnamien.La grille a été ouverte par l’un des ma-lades les plus valides et sous un grand hangar les malades sont mis en rangs. Ils sont informés de notre visite et je com-mence alors mon parcours parmi les 200 hommes qui, de manière calme et ordon-née, sont accroupis. Tout de suite, je vois que des malades mentaux y sont mélan-gés à des handicapés mentaux, il s’agit majoritairement de jeunes personnes. Je ne puis que serrer des mains et essayer de comprendre quelque chose de ce que ces braves gens me racontent dans leur langue. Entre-temps, on prie, on chante et on me demande de raconter quelque chose. La vue de ces 200 hommes dans ce hangar me remplit, d’une part, de com-passion et je me demande d’autre part quelle peut être la plus-value de réunir tous ces gens ici. Certains ont quitté une cellule d’isolement pour finalement se retrouver dans un enclos beaucoup plus grand, qu’ils doivent partager avec 199 congénères. L’un d’eux vient me montrer ses bras qui portent encore clairement les traces des chaînes. Il y a une dizaine d’an-nées, il avait été enfermé avec des chaînes et le voilà maintenant dans une maison. Je remarque, qu’en tant que patient ‘mieux loti’ il s’occupe à aider les autres. Lorsque je demande où sont les collaborateurs, on m’indique deux novices des pères jé-suites qui font un stage d’un mois ainsi

que deux autres volontaires. Il n’y a pas d’équipe spécialisée et l’homme et son épouse gèrent toute l’institution. Nos cinq novices vietnamiens ont à leur tour effec-tué quelques mois de stage en ces lieux et prêté leur aide à la construction d’une annexe. Le réfectoire était devenu beau-coup trop petit et il fallait en construire un plus grand ainsi que de nouveaux petits dortoirs. Cette extension s’avère être une bonne amélioration pour les malades mais déjà l’homme me devance en annon-çant qu’il pourra accueillir un plus grand nombre de malades encore. Leur nombre passera à 260. Au début, on y accueillait également des femmes malades mentales, mais celles-ci sont maintenant accueillies dans un bâtiment non loin de la maison. Nous nous y rendons et rencontrons près de 200 malades mentales réparties en deux groupes dont l’un se trouve litté-ralement derrière les barreaux en raison de leur comportement difficile. Leur exis-tence semble encore plus pénible que celle des hommes lorsqu’on en voit cer-taines enfermées dans de petites cellules d’isolement. Lorsque l’on retrouve les malades mas-culins, l’épouse a commencé a prier le rosaire et nous entendons les malades qui répondent en murmurant pendant une demi-heure. Ensuite c’est au tour des novices des jésuites qui commentent alors la lecture du jour. Quelques moments de prière suivront encore. L’homme est convaincu de la force guérissante de la prière et durant la conversation que nous avons eue avec lui, il nous a déclaré clai-rement que c’était la seule activité qu’il

“Lorsque quelqu’un vient frapper à notre porte, nous ne pouvons le refuser.”

vietnam

focus

VIETNAM

deus caritas est

48

organisait avec les patients. Le reste du temps est consacré aux soins corporels, aux repas et au repos. N’y a-t-il donc alors pas de poussées d’agressivité? Utilise-ton des médicaments? Un médecin passé-t-il régulièrement et se fait-on appuyer pro-fessionnellement? Nous avons beaucoup de questions et nous apprenons qu’il n’y a aucun apport professionnel et qu’en cas de comportements agressifs, on essaie de raisonner les malades jusqu’à ce qu’ils se calment. Et apparemment, cela marche car juste avant notre départ on constate que la maîtresse de maison réussit à cal-mer deux hommes qui se battent. Mais voilà qu’une autre surprise nous attendait au moment de notre départ. Un malade venait d’être amené en compagnie de sa mère. Il s’agissait d’un jeune homme qui avait séjourné pendant quelque temps dans un hôpital psychiatrique près de Hâ Noï et que l’on venait de renvoyer pour la bonne raison que les parents n’arrivaient plus à payer la note. Il fut embarqué avec sa mère sur le premier véhicule venu après avoir reçu de fortes doses médica-menteuses pour bien passer le voyage. La mère nous fait son récit en sanglotant. Elle a trois enfants et ne sait plus trop quoi faire de cet aîné de la famille. Aussi ne voit-elle pour seule solution que de le faire admettre dans cet établissement. Il lui en coûte, visiblement, de devoir l’y laisser. Notre hôte ne lui pose pas trop de questions et accueille le malade. “Lorsque quelqu’un vient frapper à notre porte, nous ne pouvons le refuser. Nous comptons dès à présent 201 malades et en aurons sans doute 202 de demain. ‘Avez-vous de quoi nourrir tous ces gens ?’ C’est la question que nous posent chaque jour alors qu’un certain nombre de bienfai-teurs qui nous apportent de la nourriture. Jusqu’à présent, nous y arrivons.” Il parle de la Providence…Saint-Vincent de Paul, le Père Triest, Mère Teresa: les voilà qui défilent tous les trois dans mon esprit en voyant cette maison. Et je me demande alors: “Ont-ils fait la même chose ou quelque chose en plus?”Le Père Triest a en tout cas libéré les malades mentaux de leurs chaînes et a fait en sorte qu’ils puissent, par la suite, être traités avec amour qui devait se tra-duire dans la qualité professionnelle des soins prodigués. Saint-Vincent de Paul n’arrivait, lui non plus, pas à dire non à ceux qui venaient frapper à sa porte mais s’arrangeait pour réunir autour de lui des gens de bonne volonté à qui il pouvait

demander de poursuivre le travail. Et mère Teresa dont la photo était accrochée au mur d’une des salles n’était sans doute pas celle qui défendait en premier lieu la qualité professionnelle mais cela ne l’em-pêche pas que nous trouvons aujourd’hui, dans la plupart de ces établissements, un grand nombre de collaborateurs, souvent des volontaires qui y apportent également leur savoir-faire professionnel. Les la-cunes constatées en ces lieux me poussent ainsi à mettre, malgré, tout un bémol sur l’appréciation de l’œuvre de ce couple. On pourrait certainement en faire un peu plus pour que ces malades aient une meilleure perspective d’avenir. Certains pourraient être réhabilités et une séparation entre les personnes handicapées mentales et les malades mentaux constituerait déjà un grand pas en avant. Un minimum de sou-tien professionnel éviterait à cette maison de tenir davantage d’un asile. Les pourparlers menés à propos de cet établissement qui porte un cœur dans son emblème nous fait osciller entre le respect que nous ressentons et la désapproba-tion. Le fait que cet établissement existe et soit même agréé par les autorités vietna-miennes nous en dit long sur l’attitude de la société. Pour eux la solution consiste à ce que les malades mentaux disparaissent de la rue et le fait qu’ils reçoivent par la suite un traitement ou non importe moins. Ôtez-le de notre vue, et le problème est résolu: ils n’existent plus pour nous! Ces attitudes, se rencontrent dans de nom-breux pays et l’histoire de notre congréga-tion n’en fut pas épargnée.L’action que mènent ces deux personnes avec toute cette conviction qui honore leur foi, ne peut être qu’applaudie. Rares seront, ceux qui partant d’une fois aussi forte dans la Providence, arriveront à soi-gner chaque jour plus de 400 malades. La foi dépasse ici la raison et nous entendons par ailleurs dire notre bon Saint Vincent: “Davantage, cheminons avec la Provi-

dence”. Voilà en tout cas une belle leçon pour nous, Occidentaux. Nous apprenons ici comment la foi peut amener les êtres à une grande noblesse de cœur. La foi anime l’âme vietnamienne, que l’on soit bouddhiste ou chrétiens. Lorsque la nuit venue nous reprenons le car pour Saïgon, nous remarquons que même, dans la plus simple maison, trône un petit autel devant lequel brûle un lampion. Dans l’Occident on discute sur l’autorisation ou l’interdic-tion des symboles religieux dans les lieux publics, et dans d’autres pays on songerait même à enlever les croix qui surmontent nos clochers. Ici, au Vietnam, rouge d’un communisme qui abjure officiellement tout culte et religion, en trouve partout des bouddhas, des Jésus-Christ, des Saintes-Vierges. Ici la religion fait partie intégrante de la vie humaine et cette vie se colore au départ d’une ferveur religieuse. Voilà la le-çon que nous donnent nos amis en consa-crant littéralement leur vie à l’accueil des malades mentaux.Personne ne leur a jusqu’à ce jour emboî-té le pas mais sans doute doivent-ils être aidés et encouragés à sortir de leur iso-lement. Leur engagement radical, dédié au secours de ces personnes, se porterait mieux si, en plus de l’oraison pratiquée avec des malades, ils consentiraient, aux thérapies à donner et au support profes-sionnel. On pourrait ainsi catégoriser les différents types de maladies et handicaps et mettre en route un processus et de réha-bilitation par phases successives. Cela si-gnifierait une véritable libération pour ces personnes et nous pourrions, avec les pa-roles du Père Triest clamer toute la joie de la résurrection. Alors le Chemin de Croix aurait toute sa signification et la dernière station, celle de la résurrection, en serait le couronnement. Il va de soi que pour nous les Frères de la Charité, ce contact, doit nous inciter, au tournant de notre première décennie de présence au Vietnam, à réfléchir au type d’apostolat que nous pouvons y déve-lopper. Il faudra une nouvelle fois faire des choix parmi les demandes en aide qui nous arrivent. Mais les mains de ces malades, serrées à travers les barreaux de leur cellule d’isolement, ne peuvent être oubliées. Ce sont des mains qui de-mandent un traitement adéquat pour que les barreaux puissent à tout jamais dis-paraître. Nous continuerons l’histoire du Vietnam. Affaire à suivre… ¶

Fr. René Stockman

Ici, la religion fait partie intégrante de la vie humaine et cette vie se colore au départ d’une ferveur religieuse.


49

vietnam:

A Church Nurtured by the Blood

of the Martyrsa brief historical sketch

the beginning of the catholic church in vietnam

Catholicism came to Vietnam from Europe during the sixteenth century. According to the Royal Vietnamese Annals, in the year of Nguyen Hoa (1533), under the reign of King Le Trang Tong, there was a decree that banned Christianity. The decree men-tioned the name of a European national named Ignasio who landed and preached the Gospel in the villages of Ninh Cuong and Quynh, part of Nam Chan district and presently known as Nam Dinh district. The document did not mention the congrega-tion of Ignasio. Probably he belonged to a religious order. Based on the above de-cree, it is understandable to presume that the Gospel had been preached in Vietnam before the year 1533. Missionaries travelled all over Vietnam. They came from differ-ent European countries passing through the neighboring countries such as the Philippines, Malacca, Macao, and Japan. They were accompanied by European mer-chants. These missionaries who came to Vietnam were believed to be members of the Society of Jesus (SJ), Dominican Orders (OP), Order of the Friars Minor of St. Fran-cis OFM) and the Foreign Mission of Paris (MEP).

the period of early persecution

The seed of the Gospel was sowed in Vi-etnam with the new waves of commercial ventures from Europe. In the beginning, there was a peaceful acceptance and sometimes with curiosity about the West-ern culture and religion. But then, because of a misunderstanding that those who fol-lowed Western Religion would deny their traditional customs and must renounce

their loyalty to the Royal Court. Because of this misunderstanding Cath-olics were persecuted, arrested, imprisoned and sentenced death for four centuries. 130,000 Viet-namese Catholics shed their blood to defend their faith, enduring all kinds of tortures and sufferings. The words of Tertullian, “the blood of the martyrs is the seed of the Church” proved once more to be true in the Vietnamese situa-tion. The number of Vietnamese priests has increased more and more despite of severe persecutions. The first seminary in Vietnam was established in 1665 and from there the first Vietnamese priest were ordained: Father Joseph Trang (March 1668), Fathers John Hue and Benedict Hien (August 1668). At the early years of the 19th century, the Vietnamese Church has 320,000 believers, 119 priests, 15 mis-sionary priest, and 3 bishops. The steady increase of followers as well as the wide development of Evangelization have led to the consecration of the first Vietnamese bishop, Most Reverent John Baptist Nguy-en Ba Tong, on June 11, 1933 at St. Peter’s Basilica in Rome by Pope Pius XI who in-stalled him as the coadjutor bishop of Phat Diem with the right of succession. the establishment of the hierarchical structure

On November 24, 1960 Pope John XXIII is-sued a decree to establish the hierarchy of the Catholic Church in Vietnam with 3 archdioceses: Ha Noi, Hue, and Saigon, and 17 dioceses. Consequently in 1976, the Holy elevated Archbishop Joseph Mary

Trinh Nhu Khue as the first Vietnamese cardinal. Succeeding him in 1979 was Jo-seph Mary Cardinal Trinh Van Can, and in October 30, 1994, Paul Joseph Cardinal Pham Dinh Tung. The other known Viet-namese cardinal is Nguyen Van Thuan, who was imprisoned by the Communist government from 1975 to 1988. After his re-lease from prison, he was appointed Presi-dent of the Pontifical Council for Justice and Peace on June 1988. On February 21, 2001 he was elevated as Cardinal by Pope John Paul II. And on October 21, 2003, Archbishop John Baptist Pham Minh Man of Ho Chi Minh City was elevated as car-dinal by Pope John Paul II. On September 16, 2007, the fifth anniversary of Cardinal Nguyen Van Thuan’s death, the Catholic Church began the process of his beatifica-tion. Another important event in the Viet-namese Church is the canonization of 117 Vietnamese Blessed Martyrs at St. Peter’s square on June 19, 1988. As of 2009 there are 5,658,000 Catholics in Vietnam, rep-resenting 6.87% of the total population. There are 26 dioceses including 3 archdio-ceses with 2,228 parishes and 2,668 regis-tered priest. In 2010, the Congress of the

focus

VIETNAM

deus caritas est

50

Catholic Church in Vietnam was organized in the Pastoral Center of the Archdiocese of Ho Chi Minh.

recalling the “dark nights” of the catholic church in vietnam

the good relation of the state and church of vietnam

After World War II, Vietnamese King Bao Dai empowered Ho Chi Minh to be the head of the coalition government composed of important parties regardless of ideologies. As president of the government and chief of the communist party, Ho Chi Minh has developed good relations with the Catho-lic church by appointing Bishop Le Huu Tu as his counselor. The atmosphere of en-thusiasm for independence, freedom and unification was thus confirmed and every Vietnamese group was ready to contribute their efforts and offer their sacrifice to re-build their country after the devastating effects of World War II. The situation was overshadowed soon, because of the return of French colonialism and the gradual col-lapsed of cooperation among ideological groups. Divided Vietnam: North and South Because of irreconcilable differences that led to the collapse of the Vietnamese Coa-lition government headed by Ho Chi Minh, the Geneva Conference of 1954 approved to divide Vietnam into two: the North be-longed to the Communist regime and the South (Saigon) to a Democratic govern-ment. Initially, nearly one million citizens from the North fled to the South to escape the communist regime. Eighty per cent of those who fled to the South were Catholics including 2 bishops, hundreds of priests and sisters. The Catholic refugees were a powerful group. They clustered together under the guidance of their parish priests who were also refugees like themselves.

Together they formed new parishes and villages with names recalling their origin in the North. After 10 years, these refugees achieved a middle class and upper class standard of living. With the encouragement from the government of the South, they effectively developed economic zones, built schools, hospitals, and universities. While North Vietnam was already isolated and dimin-ished through the continued exodus of thousands of Catholics to the South.

communist invasion and occupation of the catholic south

In 1975, the Communist North invaded and occupied the Democratic and Catho-lic South. Missionaries were expelled. Catholic schools, hospitals, and orphan-ages were confiscated by the communist authorities. Convents and seminaries were transformed into government offices and military camps. For the sake of “security” any assembly had to be submitted to the authorities and movements and travels be-tween provinces and even within villages were strictly controlled. Since the inten-tion was to restrict all religious activities, the Church could only function within the frame of “spiritual matters” and in the “private confined” of places approved and designated by the communist authori-ties. This happened especially in the later 1970’s and early 1980’s to different degrees and in different places throughout Viet-nam. The above situation is a well-known fact as the general policy of the Commu-nist regime towards religion, using the strategy of Marxism-Leninism for the pur-pose of destroying religion.

“doi moi”, a reason to hope?

The present situation in Vietnam evokes an impression of gradual and seemingly a full hope to opening up to the outside world. Since the proclamation of “Doi Moi” (“doi

moi” meaning renovation or in the Russian context, glasnost and perestroika) in 1988 the communist government has tried to break the political ghetto, to engage in international affairs and to move this un-derdeveloped and totally state-controlled country towards free-market socialism. Seemingly the government has decided to initiate a brand new period in Vietnam his-tory. However, any sort of oversimplifica-tion should be avoided. Presently, the situ-ation involves so many non-synchronized development that a superficial assessment can be highly deceptive. While the eco-nomic sector rushes forward with dreams of becoming another “economic tiger” in Asia, the political sector is carefully kept under a very strict structure of “order and security”. The People’s Committee for Re-ligious Affairs remains very conservative. Altogether, the present evolution is better described as a multileveled antithesis. Many people think that the State-Church relation in Vietnam seems to be similar to that in mainland China. In fact, both regimes consider themselves Communist States, following Marxist-Leninist materi-alism in their own context. In this respect, they adopt the same policy on religion: the antagonistic relation between State and Religious Institutions remains based on the Western opposition of atheism and theism. What is new in the Asian context is the identification of Christianity as a foreign ideology, rather than as a type of human alienation. This superficial judg-ment is however inaccurate in many ways. The communist regime in Vietnam cannot succeed in defining the Catholic Church within the category of “foreign entity”. At this very important moment of their history, the Vietnamese people can cooperate with others, even their enemies, and find ways towards a new form of synthesis. ¶

Bro. Joel Ponsaran

What is new in the Asian context is the identification of Christianity as a foreign ideology, rather than as a type of human alienation.


51

vietnam:

Een Kerk gevoed door het bloed

van martelareneen korte historische schets

het begin van de katholieke kerk in vietnam

Het katholicisme kwam naar Vietnam vanuit Europa tijdens de zestiende eeuw. Volgens koninklijke Vietnamese kronie-ken bestond er, in het jaar van Nguyen Hoa (1533), onder het bewind van koning Le Trang Tong, een decreet dat het chris-tendom verbood. Het decreet vermeldde de naam van een Europeaan genaamd Ignatius die in Vietnam aankwam en het evangelie begon te verkondigen in de dorpen Ninh Cuong en Quynh in het Nam Chan district, vandaag beter bekend als het Nam Dinh district. Het document noemde de congregatie van Ignatius niet. Hij maakte zeer waarschijnlijk deel uit van een religieuze orde. Op basis van boven-staand decreet is het aannemelijk dat het evangelie reeds voor 1533 werd verkondigd in Vietnam. Missionarissen doorkruisten het hele land. Zij kwamen vanuit verschil-lende Europese landen en reisden langs naburige staten zoals de Filippijnen, Ma-lakka, Macao en Japan. Ze werden verge-zeld door Europese handelaren. De mis-

sionarissen die naar Vietnam trokken, zouden behoren tot de orde van de jezu-ieten (SJ), dominicanen (OP), franciscanen (OFM) en de Société des Missions Étrangè-res de Paris (MEP).

periode van de eerste vervolgingen

Het zaad van het evangelie werd gezaaid in Vietnam mede dankzij nieuwe golven van commerciële ondernemingen die van-uit Europa kwamen. In het begin werd dit vreedzaam aanvaard, en men was nieuws-gierig naar de Westerse cultuur en gods-dienst. Echter, door een misverstand werd aangenomen dat aanhangers van het Wes-terse geloof hun traditionele gebruiken zouden verloochenen en het gezag van het koningshuis niet langer zouden erkennen. Door dit misverstand werden katholieken eeuwenlang vervolgd, gearresteerd, gevan-gengezet en ter dood veroordeeld. 130000 Vietnamese katholieken hebben hun bloed vergoten ter bescherming van hun geloof, ondergingen martelingen en pijn. De waar-heid in de woorden van Tertullianus, “het bloed der martelaren is het zaad der Kerk”, werd nog maar eens bewezen. Ondanks

zware vervolgingen bleef het aantal Viet-namese katholieke gelovigen stijgen. Het eerste seminarie in Vietnam werd opge-richt in 1665, waar de eerste Vietnamese priesters werd gewijd: priester Joseph Trang in maart 1668 en priesters John Hue en Benedict Hien in augustus 1668. In de beginjaren van de 19de eeuw telde de Viet-namese katholieke Kerk 320000 gelovigen, 119 priesters, 15 priesters-missionarissen en 3 bisschoppen. De gestage groei van het aantal volgelingen en de sterke ont-wikkeling op het vlak van de evangelisatie hebben geleid tot de wijding van de eerste Vietnamese bisschop, Z.E.H. John Baptist Nguyen Ba Tong, op 11 juni 1933 in de Sint-Pietersbasiliek in Rome door Paus Pius XI, die hem benoemde tot coadjutor van Phat Diem, met recht van opvolging.

het vastleggen van de hiërarchische structuur

Op 24 november 1960 vaardigde Paus Jo-hannes XXIII een decreet uit om de hië-rarchie van de katholieke Kerk in Vietnam vast te leggen in 3 aartsbisdommen (Ha Noi, Hue en Saigon) en 17 bisdommen. In 1976 werd aartsbisschop Joseph Mary Trinh Nhu Khue door de Heilige Vader als eerste in Vietnam tot kardinaal verheven. In 1979 werd hij opgevolgd door kardinaal Joseph Mary Trinh Van Can, die op zijn beurt werd opgevolgd door kardinaal Paul Joseph Pham Dinh Tung op 30 oktober 1994. Een andere bekende Vietnamese kardinaal was Nguyen Van Thuan. Hij werd door het com-munistische regime gevangengenomen van 1975 tot 1988. Na zijn vrijlating werd hij in juni 1988 benoemd tot voorzitter van de Pauselijke Raad voor Gerechtigheid en Vre-de. Op 21 februari 2001 werd hij door Paus Johannes Paulus II tot kardinaal verheven. Aartsbisschop John Baptist Pham Minh Man van Ho Chi Minhstad werd door Paus Johannes Paulus II verheven tot kardinaal op 21 oktober 2003. Op 16 september 2007, de vijfde gedenkdag van het overlijden van

focus

VIETNAM

deus caritas est

52

kardinaal Nguyen Van Thuan, startte de katholieke Kerk het proces van de zaligver-klaring. Nog een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van de Vietnamese Kerk was de heiligverklaring van 117 Vietna-mese martelaren op het Sint-Pietersplein op 19 juni 1988. Sinds 2009 zijn er 5658000 katholieke gelovigen in Vietnam. Zij verte-genwoordigen 6,87 % van de totale bevol-king. Er zijn 26 bisdommen waaronder 3 aartsbisdommen, 2228 parochies en 2668 bevoegde priesters. In 2010 vond de con-ferentie van de katholieke Kerk in Vietnam plaats in het pastoraal centrum van het aartsbisdom Ho Chi Minh.

herinnering aan de “donkere nachten” van de katholieke kerk in vietnam

de goede relatie tussen kerk en staat in vietnam

Na de Tweede Wereldoorlog stelde de Vietnamese koning Bao Dai Ho Chi Minh aan als hoofd van de coalitieregering die bestond uit verschillende partijen met ver-schillende ideologieën. Als voorzitter van de regering en hoofd van de communis-tische partij bouwde Ho Chi Minh goede relaties op met de katholieke Kerk door de benoeming van bisschop Le Huu Tu als zijn adviseur. De sfeer van enthousiasme naar onafhankelijkheid, vrijheid en eenmaking werd op deze manier bevestigd, en iedere Vietnamese groep werd bereid gevonden om zich hiervoor in te zetten en zich op te offeren om het land opnieuw op te bouwen na de verwoestingen veroorzaakt door de Tweede Wereldoorlog. Deze situatie werd snel overschaduwd door de terugkeer van het Franse kolonialisme en het geleidelijk mislukken van de samenwerking tussen de verschillende ideologische groepen.

verdeeld vietnam: noord en zuid

Omwille van onoverbrugbare verschillen, die leidden tot de val van de Vietnamese coalitieregering geleid door Ho Chi Minh, keurde de Conferentie van Genève van 1954 het plan goed om Vietnam in twee te splitsen: het noorden viel onder het com-munistische regime en het zuiden (Saigon) kreeg een democratische regering. In het begin vluchtten bijna 1 miljoen mensen van noord naar zuid om te ontsnappen aan het communisme. Tachtig procent van hen waren katholieken; onder hen 2 bis-schoppen en honderden priesters en zus-ters. De katholieke vluchtelingen vormden

een sterke groep. Ze groepeerden zich onder leiding van hun pastoors, die, net als zij, ook vluchtelingen waren. Samen vormden ze nieuwe parochies en dorpen die genoemd werden naar hun vroegere verblijfplaats in het noorden.Tien jaar later hebben deze vluchtelingen zich een betere levensstandaard kunnen verwerven en maken ze nu deel uit van de middenklasse en de hogere klasse. Met de steun van de overheid in het zuiden heb-ben zij economische zones opgebouwd, alsook scholen, ziekenhuizen en univer-siteiten. Noord-Vietnam was reeds geïso-leerd en de situatie verslechterde door de aanhoudende exodus van duizenden ka-tholieke gelovigen naar het zuiden.

de invasie van het communisme en de bezetting van het katholieke zuiden

In 1975 viel het communistische noorden het democratische, katholieke zuiden binnen. Missionarissen werden verban-nen. Katholieke scholen, ziekenhuizen en weeshuizen werden opgevorderd door de communistische autoriteiten. Kloos-ters en seminaries werden omgevormd tot overheidsgebouwen en militaire kampen. In het belang van de “veiligheid” diende iedere samenkomst te worden gemeld aan de autoriteiten, en verplaatsingen en rei-zen tussen de provincies en zelfs tussen de dorpen werden nauwgezet gecontroleerd. Aangezien het de bedoeling was om alle religieuze activiteiten in te perken kon de Kerk alleen functioneren in het kader van “spirituele aangelegenheden” en in “be-sloten” ruimtes, opgelegd en erkend door het communistische gezag. Dit gebeurde vooral op het einde van de jaren ‘70 en begin jaren ‘80, in verschillende mate en op verschillende plaatsen. Bovenstaande situatie is een bekend voorbeeld van het algemeen beleid van het communistische regime wat betreft religie, waarbij ge-steund wordt op het marxisme-leninisme met de intentie religie te vernietigen.

“doi moi”, een reden tot hoop?

De huidige situatie in Vietnam roept de indruk dat er geleidelijk aan of schijnbaar opnieuw hoop leeft om zich te richten naar de buitenwereld. Sinds de afkondiging van de “Doi Moi” (wat “herstel” betekent, zo-als glasnost en perestrojka in de Russische context) in 1988, heeft het communistische regime getracht uit het politieke getto te breken, deel te nemen aan internationale aangelegenheden en dit onderontwikkelde land dat volkomen door de staat wordt ge-controleerd te leiden naar het vrijemarkt-socialisme. De overheid heeft klaarblijke-lijk beslist om een nieuw hoofdstuk aan te snijden in de geschiedenis van het land. Een al te eenvoudige voorstelling dient echter te worden vermeden. Er is in de hui-dige situatie zo veel ongesynchroniseerde ontwikkeling aan de gang dat een opper-vlakkige evaluatie uiterst misleidend kan zijn. Terwijl de economische sector naar voren stormt en er van droomt een nieuwe economische grootmacht in Azië te wor-den, wordt er nauwgezet op toegezien dat de politieke sector een erg strikte structuur van “orde en veiligheid” blijft behouden. Het volkscomité voor religieuze zaken blijft zeer conservatief. Over het algemeen wordt de huidige evolutie het best omgeschreven als een veelvlakkige antithese.Veel mensen denken dat de verhouding tussen Kerk en Staat in Vietnam veel gelij-kenissen vertoont met de situatie in China. Beide regimes beschouwen zichzelf als communistische staten en zijn aanhangers van het marxistische-leninistische mate-rialisme binnen de eigen context. Aldus passen zij hetzelfde beleid toe wat betreft religie: de antagonistische relatie tussen religieuze instituten en de staat blijft geba-seerd op de Westerse tegenstelling tussen het atheïsme en the theïsme. Nieuw in de Aziatische context is de identificatie van het christendom als een vreemde ideolo-gie in plaats van als een soort menselijke vervreemding. Dit oppervlakkige oordeel is echter onjuist op verschillende vlakken. Het communistische regime in Vietnam kan en zal er niet in slagen de katholieke Kerk te definiëren als een “vreemde enti-teit”. Op dit eigenste ogenblik in de geschie-denis kan het Vietnamese volk samenwer-ken met anderen, zelfs met hun vijanden, om wegen te vinden naar een nieuw soort synthese. ¶

Br. Joel Ponsaran

Nieuw in de Aziatische context is de identificatie van het christendom als een vreemde ideologie in plaats van als een soort menselijke vervreemding.


53

vietnam:

Une Église nourrie du Sang des

Martyrsune brève esquisse historique

le début de l’église catholique au vietnam.Le catholicisme est arrivé d’Europe au Vietnam au cours du XVIème siècle. Se-lon les annales impériales du Vietnam, un décret avait banni la chrétienté pen-dant l’année de Nguyen Hoa (1533), sous le règne de l’empereur Le Trang Tong. Le décret mentionnait le nom d’un euro-péen appelé Ignasio qui avait mis pied à terre et prêchait l’Évangile dans le village de Ninh Cuong qui faisait partie du dis-trict de Nam Chan, actuellement connu sous le nom du district de Nam Dinh. Le document en question ne faisait pas men-tion de la congrégation à laquelle appar-tenait Ignasio, mais on peut supposer qu’il devait probablement être d’un ordre religieux. Partant de ce document, on peut considérer que l’évangélisation du Vietnam a commencé avant l’année 1533. Venant de différents pays européens, des missionnaires ont sillonné tout le Vietnam après être passés par des pays avoisinants comme les Philippines, Malacca, Macao, et le Japon. Ils étaient accompagnés de marchands européens. On considère que les missionnaires, qui arrivaient alors au Vietnam, étaient soit membres de la Com-pagnie de Jésus, (SJ), des ordres domini-cains (OP), de l’ordre des frères mineurs de Saint-François, (OFM) ou de la mission étrangère de Paris (MEP).

la période des premières persécutions. La graine d’évangile se répandait au Viet-nam et se propageait avec les nouvelles vagues commerciales venues d’Europe. Si au début on notait une certaine tolérance, de l’acceptation et parfois même de la cu-riosité à l’égard de la culture occidentale et de sa religion. Plus tard toutefois, se

répandait aussi un malentendu qui vou-lait que celui qui pratiquait les religions occidentales, renierait sa propre tradition et son indéfectible loyauté à l’égard de la cour impériale. Voilà alors qu’à cause de ce malentendu, des catholiques furent per-sécutés, arrêtés, emprisonnés et condam-nés à mort pendant quatre siècles. Non moins de 130.000 catholiques ont ainsi versé leur sang pour défendre leur foi, su-bissant toutes sortes de tortures et de tour-ments. Les paroles de Tertullien : “Le sang des martyrs est la semence de l’Église” se vérifient une nouvelle fois dans la situa-tion du Vietnam. Malgré les nombreuses et cruelles persécutions, le nombre de ca-tholiques vietnamiens ne cesse de croître. Le premier séminaire au Vietnam est établi en 1665 et les premiers prêtres ordonnés furent : le Père Joseph Trang (Mars 1668), les Pères Jean Hue et Benoît Hien (Août 1668). A l’aube du XIXème siècle, l’Église vietnamienne comptait 320.000 fidèles, 119 prêtres, 15 prêtres missionnaires, et 3 évêques. L’augmentation constante du nombre de fidèles ainsi que le large déve-loppement de l’évangélisation au Vietnam aboutit à la nomination du premier évêque vietnamien, le révérendissime Jean-Bap-tiste Nguyen Ba Tong, le 11 juin 1933 en la basilique Saint-Pierre de Rome, par le pape Pie XI qui l’installa en tant qu’évêque coadjuteur de Phat Diem avec droit de suc-cession.

mise en place de la structure hiérarchique Le 24 novembre 1960, le Pape Jean XXIII a publié un décret établissant la hiérarchie de l’Église catholique au Vietnam avec 3 archidiocèses : Ha-Nôi, Hué, et Saigon, et 17 diocèses. Par la suite, en 1976, sa Sain-teté nomma comme archevêque Joseph Marie Trinh Nhu Khue lequel devint ainsi le premier cardinal vietnamien. En 1979,

le cardinal Joseph Marie Trinh Van Can lui succéda et le 30 octobre 1994, le cardinal Paul Joseph Pham Dinh Tung. L’autre car-dinal bien connu au Vietnam est le cardi-nal Nguyen Van Thuan, qui fut emprisonné par le gouvernement communiste de 1975 à 1988. Après sa libération, il fut nommé président du Conseil Pontifical ‘Justice et Paix’ en juin 1988. Le 21 février 2001, il fut créé cardinal par le Pape Jean-Paul II, alors que le même Pape créa cardinal l’archevêque Jean-Baptiste Pham Minh Man de Hô-Chi-Minh-Ville en date du 21 octobre 2003. C’est en date du 16 sep-tembre 2007, lors du cinquième anniver-saire de la mort du cardinal Nguyen Van Thuan, que l’Église catholique commença le processus de sa béatification. Un autre événement important pour l’Église vietna-mienne est la canonisation de 117 Martyrs vietnamiens bienheureux, Place Saint-Pierre à Rome, en date du 19 juin 1988. En l’an 2009, on compte au Vietnam 5.658.000 catholiques qui représentent 6,87% de la population. Il y a 26 diocèses incluant 3 archidiocèses avec 2.228 paroisses et 2.668 prêtres enregistrés. En 2010, le congrès de l’Église catholique au Vietnam a été orga-nisé au centre pastoral de l’archidiocèse de Hô-Chi-Minh.

remémorer les “dark nights” (nuits sombres) de l’église catholique au Vietnam

les bonnes relations entre l’état et l’église au vietnamAprès la deuxième guerre mondiale, l’empereur du Vietnam Bao Dai, nomma Hô Chi Minh chef de la coalition gouver-nementale reprenant les principaux partis indépendamment de leurs idéologies. En tant que chef du gouvernement et du parti communiste, Hô Chi Minh continua à dé-velopper de bonnes relations avec l’Église

deus caritas est

54

catholique comme ce fut le cas en faisant de l’évêque Le Huu Tu son conseiller per-sonnel. Le pays tout entier baignait dans une sorte de liesse face aux aspirations d’indépendance, de liberté et d’unification confirmées et chaque groupe vietnamien était prêt à contribuer et à faire des sacri-fices pour reconstruire le pays après les effets dévastateurs de la seconde guerre mondiale. Mais la situation s’assombrit face au regain du colonialisme français et la dissipation progressive de l’esprit de coopération animant les groupes idéolo-giques.

les deux vietnams : le nord, le sud Suite aux inconciliables incompatibilités qui ont entraîné la chute du gouverne-ment de la coalition menée à Hô Chi Minh, la conférence de Genève de 1954 approuva de diviser le Vietnam en deux parties, avec le Nord régi par le parti communiste (Ha-Noi) et le Sud (Saigon) avec un gouverne-ment démocratique. Au début, près d’un million d’habitants du Nord se sont alors réfugiés dans le Sud pour échapper au ré-gime communiste. Quelque 80% de ceux qui se sont réfugiés dans le Sud étaient des catholiques et l’on comptait parmi eux deux évêques, et des centaines de prêtres et de sœurs. Les réfugiés catholiques for-maient un groupe puissant et se regrou-paient sous la houlette de leur curé de paroisse, réfugié comme eux. Ensemble, ils fondèrent de nouvelles paroisses et des villages dont les noms évoquaient leurs origines nordistes. Après une dizaine d’années, ces réfugiés s’élevèrent par leur niveau de vie au rang de la classe moyenne et même supérieure. Ils furent encouragés par le gouvernement sudiste à développer des zones écono-miques, à construire des écoles, des hôpi-taux, et des universités, alors que le nord du Vietnam était déjà isolé et diminué par l’exode continuel de milliers de catho-liques vers le Sud.

l’invasion communiste et l’occupation du sud catholique.

En 1975, le nord communiste a envahi et occupé le sud démocratique et catho-lique. Les missionnaires furent bannis. Les écoles catholiques, les hôpitaux et les orphelinats furent confisqués par les autorités communistes. Les couvents et les séminaires ont été transformés en bureaux gouvernementaux et en camps militaires.

Pour des raisons de “sécurité” les assem-blées de personnes devaient être soumises aux autorités ainsi que les mouvements et les voyages entre les provinces et même ceux à l’intérieur des villages étaient stric-tement contrôlés.Si l’intention était de res-treindre toute activité religieuse, l’Église ne pouvait fonctionner que dans le cadre du ‘domaine spirituel’ et ‘limité à la vie privée’ dans des lieux approuvés et conçus par les autorités communistes. Cela se vé-rifiait particulièrement à la fin des années 1970 et au début des années 1980, à diffé-rents degrés et en différents lieux partout au Vietnam. La situation décrite ci-dessus est en fait caractéristique de la politique du régime communiste à l’égard de la reli-gion, utilisant la stratégie marxiste-léni-niste dans le but de la détruire.

“doi moi”, une raison d’espoir?

La situation actuelle au Vietnam donne apparemment l’impression et un semblant d’espoir vers une ouverture au monde extérieur. Depuis la proclamation du “Doi Moi” (qui signifie ‘rénovation’ comme,

dans le contexte soviétique, ‘glasnost’ et ‘perestroika’) en 1988, le gouvernement communiste a essayé de rompre le ghetto politique en s’engageant dans les affaires internationales et en amenant un pays sous-développé entièrement contrôlé par l’État vers une économie socialiste de marché. Apparemment, le gouvernement a décidé d’ouvrir une nouvelle ère dans l’histoire du Vietnam. Il convient cepen-dant de ne pas tomber dans la simplifi-cation à outrance. La situation actuelle présente un si grand nombre de mouve-ments et de développements non synchro-nisés que conclure au succès de manière superficielle ne pourrait conduire qu’à une profonde déception. Alors que le sec-teur économique rêve de devenir un autre ‘Tigre’ économique d’Asie, les politiques demeurent strictement sous la coupe de structures « d’ordre et de sécurité ». Ainsi, le Comité populaire des Affaires religieuses demeure très conservateur. Dans son en-semble, on ne peut mieux décrire la pré-sente évolution que comme des antithèses aux multiples leviers. Beaucoup de gens pensent que la rela-tion Église-État se présente au Vietnam de la même manière que chez le grand voisin chinois. En effet, les deux régimes se considèrent comme des états commu-nistes appliquant la doctrine marxiste-léniniste du matérialisme chacun à sa façon, dans le contexte qui lui est propre. Ils adoptent une même attitude à l’égard de la religion : la relation antagoniste entre l’État et les institutions religieuses demeure basée sur l’opposition occiden-tale de l’athéisme et du théisme. L’élément neuf dans le contexte asiatique est l’iden-tification de la chrétienté comme idéo-logie étrangère, plutôt que comme une forme d’aliénation humaine. Ce jugement superficiel demeure toutefois imprécis à plusieurs titres. Le régime communiste au Vietnam n’a pas encore réussi à définir l’Église catholique comme appartenant aux ‘entités étrangères’.”. En ce moment très important de leur histoire, les habi-tants du Vietnam peuvent coopérer avec d’autres peuples, fussent-ils leurs ennemis, et trouver ensemble la voie d’une nouvelle forme de synthèse. ¶

Fr. Joël Ponsaran

Andre Phu Yen ˘ [email protected]

Ce qui est neuf dans le contexte asiatique est l’identification de la chrétienté comme idéologie étrangère plutôt que comme une forme d’aliénation humaine.


55

Beloved brothers and sisters,

That which he and we believed to be impossible, has become a reality to-day: Bro. Odoricus, Frans Horvers is

celebrating his 75th or alabaster jubilee as a Brother of Charity. This is quite exceptio-nal, yet not unique in our Congregation. He joins the ranks of at least three more bro-thers in the Netherlands. It is still remarka-ble because he had consciously said good-bye to everything that he held dear on this earth: his life, his family, and his confreres in the sacrament of extreme unction. Per-haps we are given this message: ‘The Lord is the Master of life and death.’ Respect for the sanctity of life is not the manipulability, not taking the production of life into one’s own hands. We are overjoyed and grate-ful in two ways: it seemed unreal that we would all be here today to celebrate this jubilee and we would like to say thanks to Bro. Frans for the person he has been as a human being and as a Brother of Charity.Bro. Frans is a man who, until this very day, reveals a special sensitivity towards other people. He is always well disposed towards others and his concern reveals itself in his continuing interest for what they do. To say goodbye, he had sent every family member an illustration that he made himself of his family and the pa-rental home where he grew up. The past weeks were confronting as he was con-sciously dealing with saying goodbye to this life starting from a great submission. He felt no qualms about making the matter discussible. As he was getting better and this day was approaching, the idea came to celebrate this jubilee not for himself, but for others. He is fond of company, of a cheerful atmosphere, and he is a man of celebrations; he never forgot any special occasion and did not miss any celebration. He is loved because of it and as a result he glows with warmth and kindness.Once connected to the community of the Brothers of Charity through his profes-sion, he continued to show this special sensitivity towards people, particularly towards people with fewer opportunities due to a disability. He was a pioneer and

an initiator of new projects in different places. With the help of a few confreres, he started the institute for the deaf in Wono-sobo, Indonesia, which has existed for more than fifty years now and still is a par-agon of good education for the deaf. Prior to and following his stay in Indonesia, he gave shape to this sensitivity in his work at the Jonkerbosch Institute for mentally challenged children and young people in Nijmegen. In Roermond and at Eikenburg, he established an activity centre for men-tally challenged adults.Bro. Frans consciously lived and experi-enced his vocation, which was expressed in his unlimited dedication to his neigh-bour, particularly the weak. His talents yielded ten times as much: his pedagogi-cal and technical skills and dexterity he placed at their disposal. He did not spare himself and took on all kinds of tasks as a group leader and jack-of-all-trades. To-day’s readings are from today’s liturgy and, in light of what we are celebrating today, we can recognise a few things from Bro. Frans’ life. The first reading tells us about Job’s lamentations with words that could have been his. ‘Lying in bed I won-der, “When will it be day?” No sooner up than, “When will evening come?” And crazy thoughts obsess me till twilight falls.’ In the second reading, Paul says to

the Corinthians: ‘To the weak, I made my-self weak, to win the weak.’ We recognise Bro. Frans, who chose to share a part of the life of those challenged young people and adults. He did not proclaim the Gos-pel with words, like Paul says, but with actions in line with the beatitudes. And like Jesus in today’s Gospel went round to heal people but also went to a solitary place to pray, Bro. Frans went round do-ing good and brought comfort and support to the various places where he dedicated himself. Now and again, he retreated in silence to pray in order to draw strength from it to continue his dedication to the people. He regularly said that we should not just be working brothers but praying brothers, as well.In remembrance of this day, I would like to offer you, Bro. Frans, a remembrance can-dle and ask you to light it. The warmth of this candle’s flame is a reflection of your warmth that will continue to glow for the people. The light of the burning candle that brings light into the darkness is the light that you yourself have been in the hearts of so many people who felt encour-aged by it.The collection is made for the institute for the deaf in Wonosobo, Indonesia. ¶

Bro. Jos Mathijssen

Homily on the occasion of

Bro. Frans Horvers’ 75th jubilee celebration

deus caritas est

56

Homilie ter gelegenheid van

het 75-jarig jubileum van br. Frans Horvers

Beminde broeders en zusters,

Wat hij en wij niet voor mogelijk achtten, is vandaag realiteit: br. Odoricus, Frans Horvers viert

zijn 75 jarig of albasten jubileum als Broe-der van Liefde. Het is uitzonderlijk maar niet uniek in de Congregatie. Minstens drie broeders in Nederland gingen hem voor. Toch opmerkelijk omdat hij bewust af-scheid had genomen van alles wat hem op deze aarde dierbaar was: het leven, zijn fa-milie en zijn medebroeders in de ziekenzal-ving. Misschien krijgen wij deze boodschap mee: ‘De Heer is Meester over leven en dood.’ Respect voor de heiligheid van het leven is niet het maakbare, de eigen regie van het leven in handen nemen en bepa-len. Wij zijn dan ook vervuld met vreugde en dankbaarheid op een dubbele manier: het leek onwezenlijk dat wij hier vandaag bijeen zouden zijn voor dit jubileum en wij willen dank zeggen voor wie br. Frans ge-weest is als mens en als Broeder van Liefde. Br. Frans is iemand die tot op vandaag een bijzondere gevoeligheid toont voor mensen. Hij draagt mensen een warm hart toe en zijn bekommernis blijkt uit zijn blij-vende interesse voor wat hen bezig houdt. Zo had hij als afscheid aan elk familielid reeds een zelfgemaakte prent toegezonden van het gezin met het ouderlijk huis, waar-in hij opgroeide. De voorbije weken waren confronterend want hij ging bewust om met het afscheid van dit leven vanuit een grote overgave. Hij had er geen moeite mee om het bespreekbaar te maken. Naarmate hij beter werd en deze dag naderde kwam het idee op om zijn jubileum te vieren niet voor zichzelf maar voor de anderen. Hij houdt van gezelligheid, van sfeer en

is een man van vieringen die geen enkele speciale gebeurtenis vergat of een viering zomaar voorbij liet gaan. Hij is daardoor geliefd en straalt op deze wijze warmte en goedheid uit. Eenmaal door zijn professie verbonden met de gemeenschap van de Broeders van Liefde, bleef hij deze bijzondere gevoe-ligheid voor mensen tonen, vooral voor mensen met minder kansen ten gevolge van een handicap. Op verschillende plaat-sen was hij pionier en initiatiefnemer van nieuwe projecten. Met enkele medebroe-ders startte hij het instituut voor doven in Wonosobo in Indonesië dat al meer dan vijftig jaar bestaat en nog steeds een voor-beeld is van goed dovenonderwijs. Voor en na zijn verblijf in Indonesië, heeft hij de-zelfde gevoeligheid vorm gegeven in zijn werk in het Instituut van Jonkerbosch in Nijmegen voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking. Hij startte in Roermond en op Eikenburg met een activi-teitencentrum voor volwassenen met een verstandelijke beperking op.Br. Frans beleefde zijn roeping bewust wat tot uiting kwam in zijn mateloze inzet voor medemensen vooral voor de zwakke-ren. Zijn talenten hebben het tienvoudige opgebracht: zijn pedagogische en tech-nische kwaliteiten en handvaardigheid heeft hij voor hen ter beschikking gesteld. Hij spaarde zichzelf niet en nam allerlei taken op zich als groepsleider en manusje van alles. De lezingen van vandaag zijn van de liturgie van deze dag en toch kun-nen we in het licht van wat wij vandaag vieren, enkele dingen herkennen in het leven van br. Frans. In de eerste lezing ho-ren we Job weeklagen in bewoordingen die hij tot de zijne zou kunnen gemaakt heb-

ben. ’s Avonds denk ik: wanneer wordt het morgen? En ’s morgens: wanneer wordt het avond? En zolang het licht is, ben ik ziek van onrust. In de tweede lezing zegt Paulus aan de Korintiërs: ‘Met de zwakken ben ik zwak geworden om de zwakken te winnen’. Hierin kunnen wij Br. Frans her-kennen, die gekozen heeft voor jongeren en volwassenen die met beperkingen in het leven staan, om een stuk van hun le-ven te delen. Hij heeft het evangelie niet met woorden verkondigd zoals Paulus zegt, maar met daden in de lijn van de za-ligsprekingen. En zoals Jezus in het evan-gelie van vandaag, rond trok om mensen te genezen maar ook zich naar een een-zame plaats begaf om er te bidden zo ging br. Frans ‘al weldoende’ rond en bracht overal troost en steun in de verschillende plaatsen waar hij zich heeft ingezet. Af en toe heeft hij zich ook teruggetrokken om in stilte te bidden om er de kracht te put-ten om deze inzet voor mensen te kunnen volhouden. Regelmatig zei hij dat we niet alleen werkende maar ook biddende broe-ders moeten zijn.In herinnering aan deze dag, wil ik jou br. Frans een gedachteniskaars aanbieden en jou vragen deze te ontsteken. De warmte van de vlam van deze kaars is een beeld van jouw warmte die blijft uitstralen naar de mensen. Het licht dat de brandende kaars brengt in de duisternis is het licht dat je zelf geweest bent in de harten van zoveel mensen die zich daardoor gesterkt wisten.De collecte wordt gehouden voor het insti-tuut voor doven in Wonosobo in Indone-sië. ¶

Br. Jos Mathijssen


57

Homélie prononcée à l’occasion des

75 ans de vie religieuse du Frère Frans Horvers

Mes très chers Frères et Sœurs,

Ce que nous n'osions qu'à peine espérer, est aujourd'hui devenu une réalité: le Fr. Odoricus, de son

nom Frans Horvers, fête ses 75 ans de vie religieuse en tant que Frère de la Cha-rité. Un jubilé "d'albâtre" est sans aucun doute exceptionnel mais pas pour autant inédit dans notre congrégation. En ef-fet, au moins trois autres frères ont pu ainsi le précéder aux Pays-Bas. Toutefois, l'événement est d'autant plus marquant que le frère Frans a su, par l'onction des malades, faire ses adieux à tous ce qui lui était chers sur cette terre : une existence bien remplie, son attachement à la famil-le, la vie communautaire avec ses confrè-res. C'est un peu comme s'il voulait nous dire que le Seigneur dispose en Maître de notre vie, une vie dont la dimension sanc-tifiante veut qu'elle ne soit pas régie par nous et ne se limite pas à ce qui est faisa-ble en notre chef. C'est donc une double joie qui nous rassemble pour fêter ce jubi-lé d’abord parce que nous ne pensions pas être présents ici pour ce jubilé et ensuite pour rendre grâce à Dieu d'avoir pu vivre en compagnie d'une personne comme le Frère Frans en sa qualité d’homme et de Frère de la Charité. Le Fr. Frans a fait montre, jusqu'à ce jour, d'une grande sensibilité humaine, prenant à cœur et chérissant tout ce qui touchait à son prochain. Soucieux du bien-être d'au-trui, il se tenait à l'écoute et s'intéressait à ce qui lui semblait important pour l'autre. Ainsi avait-il envoyé, en guise d'adieu à chaque membre de sa famille une image de sa confection représentant le foyer et la maison où il grandit. Durant les se-maines passées il fait face à l'existence ce qui ne pouvait être que confrontant mais fut rendu concevable grâce à son esprit de résignation et d'abnégation. Lorsque,

son état s'améliorait, il envisagea de fêter son jubilé, pas pour lui-même, mais pour réjouir les autres. De caractère sociable et enjoué il propage la bonne humeur sans jamais omettre une fête, ni laisser passer l'occasion d'une réjouissance. Cela lui vaut d'être aimé de son entourage qu'il savait gratifier de toute sa chaleur, de son intrinsèque bonté. Dès qu’il s'était engagé pleinement dans la congrégation des Frères de la Charité, il sut développer et maintenir une grande affection surtout à l'égard de ceux et de celles qui, à la suite d'un handicap, se trouvaient défavorisés. On le vit faire œuvre de pionnier et prendre l'initiative de nouveaux projets. Ainsi lança-t-il avec quelques confrères l'institut des sourds de Wonosobo en Indonésie, Iequel, fondé il y a plus d'un demi-siècle, demeure au-jourd'hui encore un exemple pour l’ensei-gnement des sourds. Avant et après son passage en Indonésie il a travaillé à l'Ins-titut Jonkerbosch de Nimègue, destiné aux enfants restreints dans leurs facultés men-tales.Il mit sur pied à Roermond et à Ei-kenburg un centre d'activités pour adultes souffrant de restrictions mentales.Le Fr. Frans a pu vivre pleinement sa voca-tion en se mettant sans compter au service des autres et en particulier des plus faibles. En leur consacrant ses talents de bon pédagogue, de technicien habile, il put démultiplier tout le potentiel inné. Rien ne lui était trop, et quelle que soit la tâche, il voulait l’accomplir, en tant que meneur d'homme ou homme à tout faire. Les lec-tures liturgiques du jour ne sont pas sans rapport avec le vécu Fr. Frans. La première lecture nous rappelle la complainte de Job ’Le soir, je pense: quand donc fera-t-il jour? Et le matin: quand donc viendra le soir? Et tant qu'il fait clair, je suis mort d'inquié-tude. Dans la seconde lecture, Saint-Paul dit aux Corinthiens: ‘J'ai été faible avec les

faibles, afin de gagner les faibles' . Ici nous pouvons bien reconnaître le Fr. Frans qui a opté pour les jeunes et pour les adultes devant vivre une existence faite de limita-tions, la partageant avec eux. Il a proclamé l'évangile non pas avec des paroles mais avec des actes comme le préconise Saint-Paul bien avec les béatitudes. Comme le dit Jésus dans l'évangile de ce jour, il s'est mis en route pour guérir et se rendre en un lieu isolé pour prier. Le Fr. Frans aura également 'fait le bien' dans les lieux où il travailla, lui aussi, s'est retiré pour prier et reprendre les forces qui lui auront permis de se remettre au service du prochain et de persévérer. Souvent il disait qu'il ne nous fallait pas uniquement être des frères au travail, mais aussi en prière.En commémoration de ce jour, je voudrais te donner Fr. Frans, un cierge commé-moratif et te demander de l'allumer. La chaleur de la flamme de ce cierge est une image de la chaleur que tu as toi-même rayonnée au bénéfice de ton prochain. La lumière que ce cierge répand dans les ténèbres est la lumière que tu as appor-tée au cœur de ceux qui s'en sont sentis réconfortés. La collecte est faite au profit de l'Institut des sourds à Wonosobo en Indonésie. ¶

Fr. Jos Mathijssen

deus caritas est

58

news from the communities.nieuws uit de huizen.nouvelles des communautés.

Nairobi. On 18 February 2012, our 42 African nov-ices ended their retreat and so concluded the first part of their novitiate training. Early March, they all went back to their regions for an apostolic experience period of 6 months, after which they will gather again in Ndera, Rwanda in September for the final part of their training and prepa-ration for their first profession.

Nairobi. Op 18 februari 2012 beëindigden onze 42 Afrikaanse novicen hun retraite waarmee ze het eerste deel van hun noviciaatop-leiding afsloten. Begin maart vertrokken allen terug naar hun regio voor een apos-tolische ervaringsperiode van 6 maanden, om dan in september opnieuw samen te komen in Ndera (Rwanda) voor het laatste deel van hun opleiding en de voorberei-ding tot hun eerste professie.

Nairobi. C’est en date du 28 février 2012 que nos 42 novices africains ont terminé la retraite concluant la première phase de leur for-mation de noviciat. Tous sont alors retour-nés au début du mois de mars dans leur région pour y vivre une période d’expé-rience apostolique de six mois avant de se retrouver par la suite à Ndera (Rwanda) pour la dernière partie de leur formation et pour préparer ensuite leur première profession.

Kenya. From 22 until 25 February 2012, the Superior General went to Kenya where he visited sev-eral places along with Bro. Paulin and Bro Pasco to prepare for the future apostolate. He visited Loitokitok, Meru, and various other places in Nairobi. A concrete pro-posal will now be discussed in the General Council. The exploration was prepared by Bro. Pasco who was tasked to do so.

Kenia. Van 22 tot 25 februari 2012 verbleef de ge-nerale overste in Kenia waar hij met Br. Paulin en Br. Pasco verschillende plaat-sen bezocht om een toekomstig apostolaat voor te bereiden. Hij bezocht achtereen-volgens Loitokitok, Meru en verschillende plaatsen in Nairobi. Een concreet voorstel zal nu worden besproken binnen de gene-rale raad. De exploratie werd voorbereid door Br. Pasco die daarvoor een speciale opdracht ontving.

Kenya. Du 22 au 25 février 2012, le supérieur géné-ral a séjourné au Kenya pour y visiter en compagnie des Frères Paulin et Pasco dif-férents endroits afin d’y préparer un futur apostolat. Ils se rendirent successivement à Loitokitok, Meru ainsi que dans plu-sieurs endroits à Nairobi. Une proposition concrète sera maintenant examinée au sein du conseil général. L’exploration avait été préparée par le Frère Pasco qui en était chargé.

Vietnam.On 10 March 2012, our first Vietnamese brothers, Bro. Dominico and Bro. Ignacio, made their perpetual profession in Ho Chi Minh in the hands of our Superior Gener-al, Bro. René Stockman. This is a new mile-stone in the history of this young founda-tion. Ever since these brothers joined the Congregation, we have been able to wel-come new candidates every year. This is a hopeful perspective for our foundation in Vietnam.

Vietnam. Op 10 maart 2012 legden onze eerste Viet-namese broeders, Br. Dominico en Br. Ig-nacio, in Ho Chi Minh hun eeuwige pro-fessie af in de handen van de Generale Overste, Br. René Stockman. Dit is een nieuwe mijlpaal in de geschiedenis van deze jonge stichting. Vanaf de intrede van deze broeders in de congregatie mochten we ieder jaar nieuwe kandidaten ontvan-gen. Het is een hoopvol perspectief voor onze stichting in Vietnam.

Vietnam. C’est en date du 10 mars 2012, que nos premiers frères vietnamiens, Fr. Domi-nico et Ignacio, ont prononcé leurs vœux perpétuels à Ho-Chi-Minh-Ville devant le Supérieur Général, le Fr. René Stockman. C’est une nouvelle avancée dans l’histoire de cette jeune fondation. Depuis que ces frères firent leur entrée dans la congré-gation, de nouveaux candidats ont été accueillis chaque année ouvrant ainsi de nouvelles perspectives à notre apostolat au Vietnam.

59


philippines

Philippines. On 2 March 2012, 17 novices took the re-ligious garb at our International Noviti-ate Fatima in Tabaco-Bicol and by doing so their started their novitiate training. It should be noted that 6 novices come from Africa, which makes it a true international group. Bro. Damianus was again appoint-ed novice master.

Filippijnen. Op 2 maart 2012 werden 17 novicen inge-kleed in ons Internationaal Noviciaat Fati-ma in Tabaco-Bicol en begonnen daarmee hun noviciaatopleiding. Op te merken is dat er 6 novicen zijn vanuit Afrika, zodat we opnieuw van een echte internationale opleiding kunnen spreken. Br. Damianus werd opnieuw aangesteld als novicen-meester.

Philippines. C’est en date du 2 mars 2012 que 17 novices ont pris l’habit dans notre noviciat inter-national Notre-Dame de Fatima à Tabaco – Bicol – et y ont commencé ainsi leur for-mation de noviciat. On observera la pré-sence de 6 novices venus d’Afrique ce qui donne une formation internationale. Le Fr. Damianus fut une nouvelle fois nommé maître des novices.

Philippines.On 2 March 2012, four brothers from the Philippines made their perpetual profes-sion: Bro. Allan, Bro. Manuel, Bro. Edcel, and Bro. Adrian. The ceremony was pre-sided by the bishop of Legazpi, Mgr. Joel Baylon and two bishops emeriti of Legazpi who have a special bond with the brothers in Bicol. They took their profession in the hands of Bro. René Stockman, Superior General. We bid our four brothers a warm welcome to the Congregation.

Filippijnen. Op 2 maart 2012 legden 4 broeders uit de Filippijnen hun eeuwige professie af: Br. Allan, Br. Manuel, Br. Edcel en Br. Adrian. De plechtigheid werd voorgegaan door de bisschop van Legaspy, Mgr. Joel Baylon en de twee emeriti-bisschoppen van Legaspy die een speciale band hebben met de broe-ders in Bicol. Br. René Stockman, generale overste, nam de professie af. We verwel-komen onze vier broeders van harte in de congregatie.

Philippines. En date du 2 mars 2012, 4 frères des Philip-pines ont prononcé leurs vœux perpétuels: Fr. Allan, Fr. Manuel, Fr. Edcel et Fr. Adrian. La cérémonie fut concélébrée par l’évêque de Legaspy, Mgr. Joel Baylon et les deux évêques émérites de la même ville, qui ont un lien privilégié avec la congrégation à Bicol. Fr. René Stockman, reçut en sa qua-lité de Supérieur Général la profession des frères à qui nous souhaitons de tout cœur la bienvenue dans notre congrégation.

Philippines.On 2 March 2012, a new consultation room at our Psychiatric Rehabilitation Centre ‘Holy Face’ in Tabaco was blessed by Bish-op Joel Baylon and opened by our Superior General, Bro. René Stockman. This consul-tation room is an extension of the centre and will result in more adapted treatment for the many ambulatory patients. The structure was realised thanks to the sup-port of Misereor Germany, among others.

Filippijnen. Op 2 maart 2012 werd in Tabaco in ons Psychiatrisch Rehabilitatiecentrum “Holy Face” een nieuwe consultatieruimte inge-zegend door Bisschop Joel Baylon en ge-opend door de generale overste, Br. René Stockman. Deze consultatieruimte is een verdere uitbouw van het centrum en zal vanaf nu de vele ambulante patiënten op een meer aangepaste wijze kunnen behan-delen. Het gebouw kwam tot stand mede door de steun van Misereor-Germany.

Philippines. En date du 2 mars 2012, de nouveaux lo-caux de consultation ont été inaugurés par l’évêque Mgr Joel Baylon dans notre centre de réhabilitation psychiatrique “Holy Face” à Tabaco et ouverts par le Supérieur Général, le Fr. René Stockman. Cet espace de consultation est une extension qui per-mettra d’assurer des soins ambulatoires plus adaptés à un grand nombre de pa-tients. Le bâtiment a été réalisé avec l’aide de Misereor-Germany.

associated members.aangesloten leden.membres associés.

On Tuesday, 17 April 2012, Brother René Stockman, Superior General of the Brothers of Charity, received Rev. Fr. Amalan’s promise as an associate member of our Congregation. The ceremony took place during the celebration of the Eucharist in our chapel in Rome. Father Amalan committed himself to help people in need, to serve them, and to be an example in his words and actions as Father Triest was for the people of Ghent. Afterwards, Don Amalan, who was a student-priest in Rome, returned to his diocese in India.

Op dinsdag 17/04/2012, ontving Broeder René Stockman, als Algemeen Overste van de Broeders van Liefde de belofte van Don Amalan als aangesloten lid van onze congregatie. Dit gebeurde tijdens de eucharistieviering in onze kapel te Rome. Don Amalan verbond er zich toe hulp te verlenen aan mensen in nood, hen te dienen en door zijn goede voorbeeld in woorden en daden voor te gaan zoals Vader Triest het eertijds deed voor de Gentse bevolking. Don Amalan, die priester-student was in Rome, keerde daarna naar zijn bisdom in India terug.

Le mardi 17/04/2012, le Frère René Stockman, Supérieur Général des Frères de la Charité, a reçu l’engagement du Don Amalan comme membre associé. C’était durant la célébration eucharistique dans notre chapelle à Rome. Le Don Amalan a promis d’aider ceux qui sont dans le besoin, les servir et les enseigner par son bon exemple et bonnes actions comme le fit autrefois le Père Triest pour la population de Gand en Belgique. Ensuite, Don Amalan, qui a été séminariste à Rome, est revenu à son diocèse en Inde.

deus caritas est

60


zambia

Zambia. From 19 until 21 February 2012, the Superior General went to Zambia where he visited different places accompanied by Bro. Constantino Kaunda to prepare for a future apostolate. He paid a visit to Kalulushi, where a farm was put at the Congregation’s disposal. However, due to the very isolate location, the offer was not accepted. There were talks with the Missionary Sisters of Saint Francis in Lusaka for a possible collaboration at their day centre for mentally challenged children and with the board of Chainama Hospital to examine what could be done in the field of mental health care. He also visited the Missionary Sisters of Charity and asked them about their experiences with the ‘hospices’.

Zambia. Van 19 tot 21 februari 2012 verbleef de generale overste in Zambia waar hij met Br. Constantino Kaunda verschillende plaatsen bezocht om een toe-komstig apostolaat voor te bereiden. Hij bezocht Kalulushi waar een boer-derij ter beschikking werd gesteld aan de congregatie. Maar gezien de zeer geïsoleerde ligging kon niet worden ingegaan op het aanbod. In Lusaka werden gesprekken gevoerd met de Zusters Missionarissen van St. Francis-cus voor een mogelijke samenwerking in hun dagcentrum voor kinderen met een mentale handicap, met de directie van het Chainama hospitaal om te zien wat zou kunnen worden gedaan binnen de geestelijke gezondheids-zorg, en ook de Zusters Missionarissen van Liefde werden bezocht en ge-vraagd hun ervaringen met de “hospices” te delen.

Zambie. Du 19 au 21 février 2012, le supérieur général a séjourné en Zambie pour y visiter, en compagnie du Frère Constantino Kaunda, une série d’endroits en vue d’y développer un futur apostolat. Il visita Kalulushi où une ferme fut mise à la disposition de la congrégation, mais ne put être acceptée vu la situation bien trop isolée. Des pourparlers ont été entamés à Lusaka en vue d’établir avec les Sœurs missionnaires de Saint-François une collabora-tion éventuelle dans leur centre de jour pour enfants handicapés mentaux avec la direction de l’hôpital Chainama afin de déterminer les possibilités au niveau des soins de santé mentale. Une rencontre fut par ailleurs organi-sée avec les Sœurs missionnaires de la Charité afin de recueillir leurs expé-riences au niveau des “hospices”.

61

Tomb of Thomas van Kempen finally sealedAfter all research and studies were com-pleted, Thomas a Kempis was finally laid to rest in a glass coffin in a simple niche in the Basilica of Our Lady in Zwolle, per-manently this time. Thomas van Kempen (1380-1471) or Thomas Hemerken was born in the Lower Rhine region in the city of Kempen. As of 1406, he spent his life in the monastery of Mount St. Agnes, near Zwol-le. He was known as a prolific copyist and writer of religious works. He is one of the most significant representatives of the late medieval renewal movement ‘Modern De-votion’. Thomas makes us realise that we are not just mortal beings but also possess a spiritual dimension (Book I). Through this dimension, we become aware of our inner self (Book II). In the depths of our inner self we meet the person of Jesus, who invites us to enter into an intimate union with him (Book III). Through him, we are guided into the space of the divine conversation, in which our true inner self is offered solace (Book IV). 541 years later, this exceptional man is allocated a modest corner in Zwolle’s basilica. “Modest, yet respectable”, Monsignor Herman Woorts, auxiliary bishop of Utrecht, stresses. “His little book ‘The Imitation of Christ’ has been in my possession for more than forty years. It is very dear to me, and Thomas is my wise guide. That is why, to me, this re-burial or re-sealing was a kind of reha-bilitation of Thomas van Kempen’s mental legacy”, says associate member Arie Trum. “It is my personal wish that many might get to know this topical book because how else could we fight the current financial and spiritual crisis than with Thomas’ en-couragement to ‘enter into true simplicity, the willingness to listen and mutual love, in which the world of God is revealed’”, says Arie Trum.


Tombeau de Thomas a Kempis, scellé définitivement.C’est après tous les examens d’usage que la dépouille de Thomas a Kempis a été dépo-sée définitivement en date du 24 février dernier dans un caisson de verre, logé dans une simple niche à la basilique Notre-Dame de Zwolle aux Pays-Bas. Thomas a Kempis (1380-1471) ou Thomas Hemerken était ori-ginaire de la Rhénanie inférieure, de Kem-pen en Allemagne, et passa sa vie de moine au couvent du Mont Sainte-Agnès, près de Zwolle, à partir de 1406. Il fut apprécié comme brillant copiste et un auteur fécond d’écrits spirituels. Il passe pour l’un des plus éminents représentants d’un important renouveau appelé “Dévotion moderne” du haut Moyen-Âge. Thomas nous fait prendre conscience de n’être pas uniquement des êtres physiques mais également gratifiés d’une dimension spirituelle (livre I). C’est grâce à cette dimension que nous percevons notre for intérieur (livre II). C’est dans ce for intérieur que nous rencontrons la personne de Jésus qui nous invite à développer avec Lui une relation intense (livre III). Par Lui, nous sommes introduits dans un discours

divin qui nous apporte une consolation aussi véridique que profonde (livre IV). Voilà qu’après 541 ans, cet homme d’exception se voit attribuer dans la basilique de Zwolle un coin modeste pour le repos ultérieur de son âme. “Modeste, certes, mais non moins res-pectueux’’, précisa Monseigneur Herman Woorts, évêque auxiliaire d’ Utrecht. “Son ouvrage sur ‘L’imitation’ est depuis plus de 40 ans dans ma bibliothèque. Il est devenu comme un livre de chevet, avec Thomas pour guide. Pour cette même raison, la ré-inhuma-tion ou le re-scellage de la sépulture équivaut à une réhabilitation de son patrimoine spiri-tuel” nous ajoute Arie Trum, membre asso-cié. “Mon souhait est que beaucoup d’autres personnes puissent apprendre à connaître ce livre plus que jamais d’actualité, car com-ment mieux affronter la crise spirituelle et fi-nancière que nous connaissons qu’en répon-dant à l’invitation de Thomas à entrer dans la vraie simplicité, dans l’écoute réceptive et l’amour réciproque où déjà point le Royaume de Dieu ?”, ainsi déclara Arie Trum.

Graf van Thomas van Kempen definitief gesloten.Na alle onderzoek werd Thomas a Kempis op 24 februari jl. definitief te ruste gelegd in een glazen binnenkist in een eenvoudige nis in de Zwolse Onze-Lieve-Vrouwebasiliek, ditmaal voor altijd. Thomas van Kempen (1380-1471) of Thomas Hemerken stamde uit de Nederrijnse stad Kempen en bracht zijn leven vanaf 1406 door in het klooster Sint Agnietenberg, nabij Zwolle. Hier gold hij als een bekwaam kopiist en een vruchtbaar auteur van geestelijke geschriften. Hij is een van de belangrijkste vertegenwoodigers van de laat-middeleeuwse vernieuwingsbewe-ging ‘’De Moderne Devotie’’. Thomas brengt ons het besef bij dat wij niet alleen stoffe-lijke wezens zijn, maar ook een geestelijke dimensie hebben (boek I). Langs die dimen-sie worden wij ons bewust van ons binnen-ste (boek II). In de diepte van ons binnenste ontmoeten wij de persoon van Jezus, die ons uitnodigt met hem een innige band aan te gaan (boek III). Door hem worden wij bin-nengeleid in de ruimte van het goddelijk ge-

sprek, waarin ons ware, innerlijke vertroos-ting geschonken wordt (boek IV). Na 541 jaar is deze bijzondere mens een bescheiden hoekje in de Zwolse basiliek toebedeeld. ‘’Bescheiden, maar ook eerbiedwaardig’’, benadrukte Monseigneur Herman Woorts, hulpbisschop van Utrecht. “Zijn boekje over ‘De navolging’ is al meer dan veertig jaar in mijn bezit. Het is mij dierbaar geworden en Thomas een wijze leidsman. Daarom was voor mij deze herbegraving of herverzege-ling ook een eerherstel van het gedach-tegoed van Thomas van Kempen”, aldus aangesloten lid Arie Trum. “Het is mijn per-soonlijke wens dat nog velen in contact mo-gen komen met dit actuele boek, want hoe zouden we de huidige financiële en spiritu-ele crisis beter kunnen bestrijden dan door de aansporing van Thomas om ‘binnen te gaan in de waarachtige eenvoud, de luister-bereidheid en onderlinge liefde, waarin de wereld van God aan het licht komt’”, aldus Arie Trum.


deus caritas est

62

brother gustaaf machielsen 1930-2012

Brother Gustaaf Machielsen was born in Lommel in 1930, and after his studies he joined the Congregation of the Brothers of Charity in 1948 and took his first vows in 1949. After his religious formation, he studied to be a teacher at our teach-ers’ training school in Zwijnaarde, after which he became a brother teacher in several of our schools in Flanders: Has-selt, Turnhout, Merksem, Zelzate, and Leopoldsburg, always teaching the first form. We know that teaching little ones can be very demanding, and Bro. Gustaaf could be considered a specialist of this delicate apostolate. In 1968, he left for the missions, where he taught at the second-ary school in Gitega, Burundi until 1972 when this school was transferred to the local church. He returned to Flanders and became an educator and housemaster at Saint Joseph’s in Zwijnaarde, and later in Lummen until he was called to Brussels in 1985 to organise the institute’s entire trans-port service. He was absolutely absorbed by this work, and soon all buses started leaving on time, Bro. Gustaaf vouched for that. On weekends, he did the transport himself in order to keep in touch with the young people and to fulfil his work of ser-vice in a very concrete way. An accident and added physical complaints forced him to take things easier, and in 2011 he finally came to our rest home in Beernem, where he passed on 24 February 2012.Brother Gustaaf was a man of service, though he demanded that matters were meticulously taken care of. He lived in the community, and in Brussels he set up his own office in the heart of the community. He had been a steady and reliable figure at our institute in Woluwe for years, and was known by all.He did not show his religiosity, yet he lived his vocation in a consistent way. He loved

In memoriam

his family and kept in touch with everyone he had met during his long career, even with those he had known in Gitega.The final years were hard on Bro. Gustaaf, and he had to go through a slow process of acceptance, but eventually he understood that he had entered a new stage in life.We are grateful for Bro. Gustaaf’s life, and we commend him to the Lord, who will welcome him in his merciful love.

broeder gustaaf machielsen 1930-2012

Broeder Gustaaf Machielsen werd geboren in Lommel in 1930 en na zijn studies trad hij in bij de Broeders van Liefde in 1948 en sprak zijn eerste geloften uit in 1949. Na zijn religieuze opleiding studeerde hij voor onderwijzer aan onze normaalschool in Zwijnaarde, waarna hij broeder-lesgever werd in verschillende van onze scholen in Vlaanderen.: Hasselt, Turnhout, Merk-sem, Zelzate en Leopoldsburg, steeds in het eerste studiejaar. We weten dat de klei-nen onderrichten veel energie vraagt en Br. Gustaaf mocht als een specialist wor-den gezien in dit delicate apostolaat. In 1968 vertrok hij naar de missies, waar hij tot in 1972 les gaf in de middelbare school in Gitega in Burundi, tot deze school werd overgedragen aan de lokale Kerk. Hij keer-de terug naar Vlaanderen en werd opvoe-der-huismeester in Zwijnaarde Sint-Jozef en daarna in Lummen tot hij in 1985 naar Brussel werd geroepen om de ganse ver-voerdienst van het instituut te organise-ren. Daar ging hij in op, en voortaan zou-den alle bussen op tijd vertrekken, daar stond Br. Gustaaf garant voor. Zelf deed hij weekendvervoer om zo het contact met de jongeren te kunnen behouden en zijn dienstbaarheid heef concreet in te vullen. Een ongeval en bijkomende lichamelijke klachten verplichtten hem het rustiger aan te doen en in 2011 kwam hij voorgoed naar

ons rusthuis in Beernem waar hij op 24 fe-bruari 2012 overleed.Broeder Gustaaf was een dienstbare man, maar hij eiste wel dat de zaken stipt wer-den opgevolgd. Hij leefde in de communi-teit, en in Brussel had hij zelfs zijn kantoor ingericht in het hart van de communiteit. Voor jaren was hij dan ook een vaste waar-de in ons instituut in Woluwe en door een-ieder gekend. Zijn religiositeit toonde hij niet, maar hij leefde zijn roeping op een consequente manier. Hij hield van zijn familie en on-derhield ruime contacten met allen die hij gedurende zijn lange loopbaan had ont-moet, zelfs met mensen die hij in Gitega had gekend.De laatste jaren waren moeilijk voor Br. Gustaaf en hij moest door een langzaam aanvaardingsproces, maar uiteindelijk be-greep hij dat hij een nieuwe fase van zijn leven was ingetreden.We zijn dankbaar voor het leven van Br. Gustaaf en bevelen hem bij de Heer aan die hem in zijn barmhartige liefde zal ver-welkomen.

frère gustave machielsen1930-2012

Le frère Gustave Machielsen est né à Lom-mel en 1930, entra après ses études chez les Frères de la Charité en 1948 et prononça ses premiers vœux en 1949. Après sa for-mation religieuse, il suivit des cours d’ins-tituteur à l’école normale à Zwijnaarde, pour devenir par la suite frère-enseignant dans plusieurs de nos écoles en Flandre: Hasselt, Turnhout, Merxem, Zelzate et Bourg-Léopold, y assurant à chaque fois la première année. Nous savons com-bien enseigner les plus petits peut être

†


63

exigeant et délicat et pouvons considé-rer que le Fr. Gustave était un véritable spécialiste dans cet apostolat. En 1968, il partit pour les missions où jusqu’en 1972 il enseigna à l’école secondaire de Gitega au Burundi, jusqu’à ce que cette école fut cédée à l’Église locale. Il revint alors en Flandre pour assumer les tâches de forma-teur et maître de maison «Saint-Joseph» à Zwijnaarde, ensuite à Lummen jusqu’à ce qu’il fut appelé en 1985 à Bruxelles afin d’y organiser le service des transports de l’ins-titut. Il prit cette tâche à cœur se faisant fort que tous les bus partent à temps. Et d’assurer lui-même le transport du week-end afin de pouvoir ainsi garder le contact avec les jeunes et leur consacrer toute sa serviabilité. Mais voilà qu’un accident et les séquelles physiques l’obligèrent à me-ner une vie plus calme avant de se trans-férer en 2011 dans notre maison de repos de Beernem où il décéda le 24 février 2012.Le Frère Gustave était un homme serviable qui exigeait toutefois que les choses se fassent ponctuellement. Il avait amé-nagé son bureau dans la communauté de Bruxelles. Elle aura été pendant des an-nées cette valeur sûre, reconnue de tous, de notre institut de Woluwe. Sans faire montre de sa religiosité, il vivait sa vocation de manière conséquente. Très lié à sa famille, il entretenait par ailleurs de nombreux contacts avec tous ceux qu’il avait pu rencontrer au cours de sa longue carrière même à Gitega. Les dernières années ont été pénibles pour le Fr. Gustave et l’ont contraint à une longue résignation qui lui fit accepter d’être entrée dans une nouvelle tranche de vie.Nous ne pouvons qu’éprouver de la recon-naissance pour la vie du Fr. Gustave et nous le recommandons vivement auprès du Seigneur pour qu’Il l’accueille dans sa miséricorde.

brother richard tijink 1921-2012

Brother Richard was one of those Dutch brothers who came to Belgium for their training and stayed. Following his profes-

sion as a Brother of Charity in 1940, he con-tinued his studies in teaching, and after a few years of experience in Leopoldsburg, he was chosen to pursue further studies in Brussels, where he graduated as a teacher of science. Brother Richard was particu-larly interested in mathematics, in which he specialised. After a time in Zelzate and Leopoldburg, he became a household name at Saint Paul’s in Ghent, where he was a form teacher and taught mathemat-ics for 30 years. Many former students bear witness of his dedication and particularly of his fondness of his students. He assisted many to help them prepare for the arduous university entrance exams, and he was al-ways willing to lend extra support to those students who experienced difficulties.In addition, Brother Richard was an art-loving man, who was especially moved by music. He enjoyed Gregorian chant very much, and he was very happy to be able to conduct the Saint Nicholas Church choir in Ghent and, as such, contribute to the liturgy of the city centre. This is where we could descry a rather modest brother, yet he did demand perfection from his sing-ers; he was a mathematics teacher after all!In the community, he was of great service in many little things, right up to running errands. And during the holidays, he en-joyed going to Rome to stay at the General House and show visitors round the city. When the community of Saint Paul was closed, Bro. Richard and part of his com-munity went to Zwijnaarde, where he had several wonderful years, until he required medical care and went to our convent rest home Saint Arnold’s in Beernem, where he stayed among his confreres. Physically, he was deteriorating, but he maintained his mental health. His passing, even though he reached the ripe old age of ninety, still came as a surprise.We are grateful to the Lord for the won-derful work of education accomplished by Bro. Richard as a Brother of Charity, and the dedication with which he fulfilled everything. The Lord, whom he followed faithfully as a religious, can now be the complete fulfilment of his pursuit, which he had started here on earth.

broeder richard tijink 1921-2012

Broeder Richard was één van die Neder-landse broeders die voor zijn opleiding naar België kwam en er bleef. Na zijn pro-fessie als Broeder van Liefde in 1940 zette hij zijn studies voor onderwijzer verder en na enige jaren ervaring in Leopoldsburg werd hij uitverkoren om verder te studeren in Brussel waar hij regent wetenschap-pen werd. Voor Broeder Richard werd het vooral wiskunde die hem interesseerde en waarin hij zich verder specialiseerde, en na een periode in Zelzate en Leopolds-burg werd hij een vaste waar in het Gentse St.-Paulusinstituut waar hij 30 jaar klasti-tularis en leraar wiskunde was. Vele oud-leerlingen getuigen van zijn toewijding en vooral van zijn genegenheid, die hij voor zijn leerlingen had. Velen heeft hij extra geholpen om de zware ingangsproeven aan de universiteit voor te bereiden en hij was dan ook altijd bereid om leerlingen, die het moeilijk hadden, extra te onder-steunen.Daarnaast was Broeder Richard ook een kunstminnend man, die vooral in de mu-ziek zijn hart had gelegd. Het gregoriaans genoot zijn voorkeur, en hij was gelukkig vele jaren het koor in de St.-Niklaaskerk te Gent te kunnen begeleiden en zo een bijdrage te leveren aan de liturgie van de binnenstad. Ook hier zagen we de eerder bescheiden broeder voorgaan, maar die wel van zijn zangers de perfectheid vroeg; hij was dan ook leraar wiskunde!In de communiteit was hij dienstbaar in vele kleine zaken tot en met het doen van de inkopen. En in de vakanties ging hij graag naar Rome om er in het generalaat thuis te wachten en bezoekers in Rome rond te leiden.

deus caritas est

64

Bij de sluiting van de communiteit van St. Paulus ging Br. Richard met een deel van zijn gemeenschap naar Zwijnaarde, waar hij nog een aantal mooie jaren mocht mee-maken, tot verzorging nodig werd en hij in ons kloosterrusthuis St. Arnold te Beer-nem, te midden van zijn medebroeders, mocht vertoeven. Lichamelijk ging hij achteruit, maar geestelijk bleef hij fit. Zijn overlijden, ook al mocht hij de gezegende leeftijd van 90 jaar bereiken, was dan ook een verrassing.We mogen de Heer dankbaar zijn voor het mooie opvoedingswerk door Br. Richard als Broeder van Liefde verricht en de toe-wijding waarmee hij alles heeft vervuld. De Heer, die hij trouw als religieus heeft gevolgd, mag nu de volledige invulling zijn van zijn streven dat hij hier op aarde had ingezet.

frère richard tijink1921-2012

Le Frère Richard était l’un de ces Frères venus des Pays-Bas pour suivre une for-mation en Belgique et y rester. Après sa profession en tant que Frère de la Charité en 1940, il poursuivit ses études d’ins-tituteur et fut choisi, après avoir acquis quelques années d’expérience à Bourg-Léopold, pour les compléter d’un régendat en sciences à Bruxelles. Le Frère Richard, qui avait un intérêt particulier pour les mathématiques, s’y spécialisa pour deve-nir, après une période passée à Zelzate et à Bourg-Léopold, pendant 30 ans un brillant enseignant de mathématiques et titulaire de classe confirmé à l’Institut Saint-Paul de Gand.Parmi ses anciens élèves, nombreux seront ceux qui témoigneront de son dévouement et surtout de l’affection qu’il leur montrait en les aidant, par exemple, à se préparer aux dures épreuves d’admission à l’uni-versité mais aussi en étant toujours prêt à aider les élèves en difficulté.En outre, le Frère Richard aimait les arts et avait donné son cœur à la musique avec une prédilection pour le grégorien qui lui valut de pouvoir diriger avec le plus grand plaisir la chorale de l’église Saint-Nicolas à Gand pour en faire un fleuron des offices religieux dans le centre-ville. Là aussi,

nous pouvions observer combien dans son humilité ce frère exigeait de ses chanteurs une perfection toute digne d’un professeur de mathématiques!Dans la communauté initiale, il se rendit serviable jusque dans les détails comme par exemple les achats. Pendant les vacances, il prenait plaisir à se rendre à Rome pour y garder le généralat et guider les visiteurs dans la Ville éternelle. Lors de la clôture de la communauté de Saint-Paul, le Frère Richard se trans-féra avec une partie de ses compagnons à Zwijn aarde, où il put passer encore quelques belles années avant que l’inten-sité des soins requis l’obligea à se reposer à St. Arnold à Beernem, au milieu de ses confrères. S’il régressait physiquement rien de ses facultés intellectuelles ne fut entamé si bien que son décès, même à l’âge béni de 90 ans nous parut impromp-tu.Nous pouvons remercier le Seigneur pour l’œuvre éducative brillamment accomplie avec tant de dévouement par le Fr. Richard en sa qualité de Frère de la Charité. Puisse le Seigneur, qu’il a servi de manière aussi indéfectible, le combler dans toutes les hautes aspirations qu’il chérissait sur terre.

brother joseph hermans 1927-2012

We will remember Brother Jozef as a cul-tured man, who had wide interests, histor-ically well-educated, and an arduous stu-dent until the final period of his life. After entering the Congregation and his profes-sion in 1944 and attending our teachers’ training school, which was almost a tradi-tion in those days, Bro. Jozef was asked to pursue his studies at the secondary teach-er training school in Brussels. He gradu-ated as a secondary teacher of Germanic languages. He would start his active career in education in Nederbrakel and Zelzate, and then go to Turnhout in 1953, where he had the best time of his life. Meanwhile, he had been appointed headmaster of our secondary school in Temse from 1960 until 1965 but he always returned to Turnhout where he taught English, German, and his-

tory, and was in charge of the nonboard-ers. His heart was in the right place for the young people whom he guided with strict-ness and love. He tried to pass on the great values of life and live them as an example. As of 1982, he was appointed as local su-perior until, in 1990, he was asked to act as superior of our house in Leuven, and two years later in Hasselt, where he stayed for 17 wonderful years. However, the commu-nity was closed down very suddenly, and Bro. Jozef went to Lummen to spend the final years of his life there.Bro. Jozef developed a solid life with a profound religiosity, which he gave a healthy human foundation. This is how he found unity in life, how he could ex-plore the world of science, and allow his near insatiable cultural interests and his spiritual growth to go hand in hand, and evolve into a unique personality. Meeting Brother Jozef was always an encounter with dignity, a sense of earnestness linked with a distant warmheartedness. He was a person you could count on, and we saw his attachment to his confreres when they weren’t doing so well, or when he or they were confronted with illness, suffering or death. Then we saw a sensitive man, who did not want to cover up his compassion but reveal who he really was: a Brother of Charity.Brother Jozef is now with the Lord, whom he served faithfully and has given a unique answer to the call that he once received. We are certain that his life may receive its complete fulfilment in the Lord.


65in memoriam

broeder jozef hermans 1927-2012

Broeder Jozef zal in onze herinnering blij-ven als een man van grote cultuur, ruim geïnteresseerd, historisch onderlegd en een studax tot de laatste periode van zijn leven. Na zijn intrede en professie in de congregatie in 1944 en de voor toen klas-sieke opleiding in onze normaalschool, werd Br. Jozef gevraagd om zich verder te bekwamen in het regentaat in Brussel. Hij werd regent in de germaanse talen. Hij zou zijn actieve loopbaan in het onderwijs be-ginnen in Nederbrakel en Zelzate, om dan in 1953 naar Turnhout te komen waar hij de beste tijd van zijn leven mocht door-brengen. Ondertussen werd hij wel direc-teur van onze middelbare school in Temse van 1960 tot 1965, maar keerde steeds naar Turnhout terug waar hij de leraar Engels, Duits, geschiedenis en verantwoordelijke werd voor het externaat. Hij had het hart op de goede plaats voor de jongeren die hij met gestrengheid en liefde probeerde te begeleiden en hun de grote waarden van het leven door te geven en vooral voor te leven. Vanaf 1982 werd hij er ook overste tot hij in 1990 gevraagd werd overste te worden in ons huis te Leuven en 2 jaar la-ter in Hasselt, waar hij 17 gelukkige jaren mocht doorbrengen, tot heel onverwachts de communiteit moest worden gesloten en Br. Jozef naar Lummen trok om er de laat-ste jaren van zijn leven door te brengen. Zijn leven heeft Br. Jozef solied uitge-bouwd met een diepe religiositeit die hij een gezonde humane basis wist te geven. Zo vond hij eenheid in zijn leven, en kon hij zijn wetenschappelijk bezig zijn, zijn bijna onverzadigbare culturele interesses en zijn spirituele opgang hand in hand laten gaan en uitgroeien tot een unieke persoonlijkheid. Broeder Jozef ontmoeten was altijd een zekere waardigheid ontmoe-ten, een ernst die met een gereserveerde hartelijkheid samenging. Men kon op hem rekenen, en we zagen zijn gehecht-heid aan zijn medebroeders wanneer het hen minder goed ging, of wanneer ziekte, lijden en sterven hun en zijn leven door-kruisten. Dan zagen we een gevoelige man die zijn compassie niet wilde toedekken maar toonde wie hij echt was: een Broeder van Liefde.

Broeder Jozef is nu bij de Heer, die hij trouw heeft gediend en een uniek ant-woord heeft gegeven op de roeping die hij eens heeft mogen ontvangen. We zijn ze-ker dat zijn leven nu de volle voltooiing in de Heer mag ontvangen.

Frère Joseph Hermans 1927-2012

Le Frère Joseph restera dans nos mémoires homme de grande culture, aux nombreux centres d’intérêt dont celui de l’histoire et studieux jusqu’à la fin de sa vie. Après être entré dans notre congrégation en 1944, il prononça ses vœux et suivit alors la for-mation dans notre école normale avant qu’on lui demanda d’y ajouter un régen-dat en langues germaniques à Bruxelles. Il commença ainsi sa carrière dans l’ensei-gnement à Nederbrakel et à Zelzate, avant d’arriver en 1953 à Turnhout où il passera le plus beau de sa vie, à un intermède près, puisqu’il fut directeur de notre école secondaire à Tamise entre 1960 et 1965, avant de retourner ensuite à Turnhout pour y enseigner l’anglais, l’allemand, l’histoire et devenir responsable de l’exter-nat. L’avenir des jeunes qu’il guidait avec rigueur et bienveillance lui tenait parti-culièrement à cœur pour finalement leur inculquer les grandes valeurs de la vie en les vivant lui-même en exemple. Il y devint également supérieur en 1982 jusqu’à ce qu’il lui fut demandé d’assumer les mêmes fonctions dans notre maison à Louvain en 1990 et deux ans plus tard à Hasselt, où il passa 17 heureuses années jusqu’à la fer-meture de cet établissement après quoi le Fr. Joseph se rendit à Lummen où il a pas-sée les dernières années de sa vie. Le Fr. Joseph a fondé sa vie sur une pro-fonde religiosité éclairée d’une solide base humaniste. Il peut ainsi se composer une existence harmonieuse et s’adonner en homme de science avec une passion presque insatiable à ses nombreux centres d’intérêt ce qui, allié à une grande profon-deur religieuse, lui valut d’acquérir une très riche personnalité. Toutes les ren-contres avec le Frère Joseph étaient em-preintes de dignité, d’une certaine rigueur dans laquelle il ne manquait pas d’épan-cher sa cordialité. On pouvait compter sur

lui et l’on remarquait son attachement aux confrères quand la maladie, la souffrance et le trépas venaient bouleverser le cours de leur vie et de la sienne. Il se muait alors en homme sensible, qui sans dissimuler ses mouvements de compassion appa-raissait alors comme un digne Frère de la Charité.Le Frère Joseph demeure maintenant aux côtés du Seigneur qu’il a servi fidèlement en répondant avec tous ses talents et ses qualités à l’appel reçu. Son passage ne fait que lui ouvrir la porte vers la plus grande plénitude auprès de Lui.

roland thibault 1929-2012

Brother Roland Thibault was born in Saint David in Yamaska, Canada on 12 July 1929. In 1943, he entered the consecrated life through the juvenate of Sorel, and became a postulant in 1945, then a novice in 1946, before his profession with the Brothers of Charity on 2 February 1947.With Brother Roland, we have had the pleasure of a friendship that sprung from dealing with mutual challenges. We re-member the valuable words of advice and the praised demonstrations of service, which made it possible for us to go on and persevere until today, when the work is complete. This is also an occasion to praise God’s kindness for him, the loved one who said goodbye, and for us. It is also an opportunity for us to say thanks as a community, as relatives and as numerous friends for who he was and who he will al-ways be in our memory.Brother Roland was directly or indirectly involved in almost every field of our Con-

deus caritas est

66

gregation. With his dedication to young people, in schools and formation houses, and in extracurricular activities, he be-came a guide, gave support and encour-agement to so many young people who he showed an ideal for life, for which they can be grateful.As a missionary of the heart in our prov-ince of Quebec, he contributed to role of the Church in the many living conditions of the underprivileged. With his service of support in our communities, he assisted his confreres in their apostolic work. With his individual and communal prayer, his participation in parish life, always en-visaging apostolic efficiency, he helped build an attractive image for the Church. He placed himself entirely in the service of our community.Brother Roland, with this fraternal com-mitment, you lead the way and we will try to follow you, with the utmost joy.

broeder roland thibault1929-2012

Broeder Roland Thibault werd geboren te St-David (Yamaska/Canada) op12 juli 1929. In 1943, deed hij zijn intrede in het godge-wijde leven via het juvenaat van Sorel en werd er postulant in 1945, dan novice in 1946, alvorens zijn professie bij de Broe-ders van Liefde op 2 februari 1947.Met Roland, kenden we het genoegen van een vriendschap ontsproten uit het sa-men aanpakken van gemeenschappelijke uitdagingen. We onthouden de kostbare raadgevingen en geprezen dienstbewij-zen die het ons mogelijk hebben gemaakt, door te bijten en vol te houden tot vandaag de kroon werd gezet op het werk. Tevens is het de gelegenheid even stil te staan om Gods zachtmoedigheid te loven, tegenover hem, de dierbare die afscheid nam, en te-genover ons.Het is ook de gelegenheid om onze dank te uiten als gemeenschap, als verwanten en talrijke vrienden voor wat hij was en ons aller gedachtenis blijven zal tot in het hiernamaals toe. Broeder Roland ageerde rechtstreeks of onrechtstreeks in praktisch alle werksferen en domeinen van onze Congregatie. Door zijn inzet bij de jeugd, in scholen en vormingshuizen zowel als naschools, werd hij de leider, de

in memoriam

steun en de aanmoediger van zoveel jonge mensen op de weg naar een levensideaal waarvoor ze hem vandaag kunnen dan-ken.Zendeling des harten in onze provincie Québec, wist hij bij te dragen tot de grotere uitstraling van de Kerk in de vele levens-omstandigheden der minst bedeelden on-der ons. Door zijn steunende diensten in onze leefgemeenschappen hielp hij zijn medebroeders in hun apostolaatswerk. Door zijn persoonlijk en gemeenschap-pelijk gebed, zijn deelname aan het paro-chieleven met steeds de apostolische effi-ciëntie voor ogen, bouwde hij met ons mee aan een aantrekkelijk imago van de Kerk. Voor en met ieder van ons wist hij zijn ei-gen betrachtingen in dienst te stellen van onze leefgemeenschap. Broeder Roland, op grond van deze broe-derlijke inzet, ga je ons voor en zullen we u trachten na te volgen, met gezwinde vreugde.

frère roland thibault1929-2012

Frère Roland Thibault est né à St-David (Yamaska) le 12 juillet 1929. En 1943, il fait le premier pas vers la vie religieuse en en-trant au juvénat de Sorel, où il deviendra postulant en 1945, puis novice en 1946, avant de faire profession religieuse chez les Frères de la Charité le 2 février 1947.Avec Roland, nous avons pu goûter la joie des belles amitiés qui se sont forgées dans les défis communs que nous avons relevés. Nous nous rappelons les précieux services et conseils reçus qui nous ont permis de tenir bon, de continuer coûte que coûte jusqu’à aujourd’hui, jusqu’à son couron-nement! C’est aussi l’occasion d’une halte pour reconnaître avec joie la grande ten-dresse de Dieu envers lui et envers nous tous. C’est aussi pour la Communauté, sa parenté et ses nombreux amies une occa-sion de dire à celui qui nous quitte un ul-time merci pour ce qu’il a été et continuera d’être pour nous tous dans l’au-delà. Notre Frère Roland a oeuvré directement ou indirectement dans presque toutes les sphères d’activités de la Congrégation. Par son service auprès de la jeunesse, dans les écoles, ou dans les maisons de formation,

comme dans les activités parascolaires, il a été guide, support et encouragement pour combien de jeunes qui lui doivent aujourd’hui leur idéal de vie. Missionnaire de coeur au Québec, il a contribué au rayonnement de l’Église dans les zones grises des milieux défa-vorisés. Par son service de soutien dans nos communautés, il a facilité le travail apostolique de ses confrères. Par sa prière personnelle et communautaire, et par sa participation à la liturgie paroissiale, tout en assurant ainsi l’efficacité de son apos-tolat et du nôtre, il a contribué à rendre attrayante la face de l’Église. Comme pour chacun d’entre nous, sa participation a été unique en le faisant solidaire des joies et des peines, des loisirs et des travaux de sa communauté.Frère Rolland, pour cet engagement dans la Fraternité, tu vas maintenant marcher devant nous, et nous tâcherons de te suivre, alertes et joyeux.

ItaliaCasa Generalizia dei Fratelli della CaritàVia Giambattista Pagano, 3500167 RomaItaliatel.: *39-06.66.04.901fax: *[email protected]

america

_ BrasilLos Hermanos de la CaridadAldeia Infantil “Estrêla de Manha”Rua Papa João XXIII, 54086240 São Sebastião Da AmoreiraParana - Brasiltel.: *55-43-3265.11.77fax: *[email protected]

_ CanadaFrères de la Charité4950, rue CoronetMontréal, PQ - H3V 1E1 - Canadatel.: *1-514-739.86.35fax: *[email protected]

_ NicaraguaLos Hermanos de la CaridadCarretera Granada - Nandaime, Km 51Apartado Postal 251Granada - Nicaraguatel.: *505 [email protected]

_ PeruLos Hermanos de la CaridadAv. Alejandro Bertello 402Cercado de Lima, Lima 1 - Perutel.: *[email protected]

_ U.S.A.Brothers of Charity1359 Monroe Street, NEWashington, DC 20017U.S.A.tel.: *[email protected]

europe

_ BelgiumBroeders van LiefdeStropstraat 119 - 9000 GentBelgiëtel.: *32-9-221.45.45fax: *[email protected]

_ IrelandBrothers of CharityKilcornan HouseClarinbridge - Co. Galway - Irelandtel.: *353-91-79.63.89fax: *[email protected]

_ NetherlandsBroeders van LiefdeAalsterweg 2895644 RE Eindhoven - Nederlandtel.: *31-40-21.41.600fax: *[email protected]

_ RomaniaFratii CaritatiiStrada Brîndusa, 16700374 IasiRomaniatel.: *40-232 [email protected]

_ UkraineBrate Mylocerdiavul. Raïvska 67 - BerezhanyOblast Ternopil 47501Ukrainetel.: *380-354 825 [email protected]

_ United KingdomBrothers of CharityLisieux Hall - Whittle-le-WoodsChorley PR6 7DX - Lancashire - Englandtel.: *44-125-724.88.01fax: *[email protected]

africa

_ BurundiFrères de la CharitéB.P. 666 - Bujumbura - BurundiTel./ fax: *[email protected]

_ Central African RepublicFrères de la CharitéB.P. 2516 Begoua-BanguiRépublique Centrafricainetel.: *236-75 64 89 [email protected]

_ Côte d’IvoireFrères de la CharitéB.P. 2473 - YamoussoukroCôte d’Ivoiretel.: *[email protected]

_ EthiopiaBrothers of CharityAddis Ababa Addisu GebeyaP.O. Box 55297Addis Ababa – Ethiopiatel.: *[email protected]

_ KenyaBrothers of CharityP.O. Box 2408000502 Karen – NairobiKenyatel.: *[email protected]

_ Rép. Dém. Du CongoFrères de la CharitéAv. Pumbu 9B.P. 406 - Kinshasa - Gombe 1R.D. Congotel.: *[email protected]

_ RwandaFrères de la CharitéB.P. 423 - Kigali - Rwandatel.: *250-788 30 78 84Email:[email protected]

_ South AfricaBrothers of Charity59 Rose StreetP.O. Box 2296Florida 1710 - South Africatel.: *27-11-472.60.60fax: *[email protected]

_ TanzaniaBrothers of CharityP.O. Box 612KigomaTanzaniaTel: *[email protected]

_ ZambiaBrothers of CharityMwalule Road 1 (Northmead)P.O. Box 3120310101 LusakaZambiatel.: *[email protected]

asia

_ IndiaBrothers of Charity182, Kanke RoadRanchi 834008Jharkhand - Indiatel.: *91-651.22.32.511fax: *[email protected]

_ IndonesiaBruder KaritasJl.K.Wahid Hasyim 4 - Purworejo 54111Indonesiatel.: *62-275-32.12.05fax: *[email protected]

_ JapanBrothers of CharityFushino, 1656689-0201 - Tottori-Shi - Japantel./fax: *[email protected]

_ PakistanBrothers of CharityG/block Mundri Chock YohanabadP.O. Box 10352 - Ferozepur Road, P.O.Lahore 54600 - Pakistantel.: *92-321-706 [email protected]

_ PhilippinesBrothers of Charity2002, Jesus StreetPandacan, 1011 Manila - Philippinestel.: *63-2-564.01.97fax: *[email protected]

_ Sri LankaBrothers of Charity565, Gohagoda RoadKatugastota, 20800 - Sri Lankatel.: *94-81-249.22.38fax: *[email protected]

worldwideBrothers of Charity | Broeders van Liefde | Frères de la Charité

Brothers of Charity Broeders van Liefde Frères de la Charité Fratelli della Carità

Via Giambattista Pagano 35 I-00167 Roma [email protected]

www.brothersofcharity.org

Date post:	13-Jun-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	2 times
Download:	0 times

deus caritas est magazine - Brothers of Charity€¦ · deus caritas estmagazine Vol. 12 | #2 | jun...

Documents