Digitized by Google - Internet Archive · 2016. 3. 21. · 1. i CONTR.AIVDAEO$ HIERjONYMIDE...

Digitized by Google

m

i

'Digitizfcd by Coogli

r;“^pjv '• I

> * 4t

jjfw'I

<»

1.

i

C O N T R. A I V D AE O $

HIERjONYMI DETancta fide, iv-D AE Ij A D CHRISTIANIS- .

mum conucrfi. Libriduo:

Quorum priorfidem&religione eorum im-

pugnat. Alter ue-

ro Talmuth.

r*

&3r.F WLp r

t'

xAT> AUAttD^fTVM DO-miniPdp& BenedifiiXIII fafla t ela

tione. xAnno Domini 1412 . Men

Je tAuûsio in Htjpama .

« - GTIGVRI APVD AND REAM

Gefnerum F. & Rodolphum Vuif-

leiibachium . M. D. 111.

Vflfr-

*1 I

*

tr

PRAEFATIO QVAE CON-trouerfia; maxime diutums inter

Chriflianos & Iudeos de fide

ac falutis negotio indicat r

flatum& caufas perti-

natiseludaica;.

VVMfernator nofter tefus

NaZarenus Mefeias Chri

ftus Samaritana muliercula

dicat t Vos adoratis quod ne-

fcitis3 nosadoramus3 quodfecimus,quiafet-

ius ex Iudeisefe: Quumpatriarchas ludeo-

.rum lAbraha, Ifeaac,Iacob3Dauid& alios

e quibus Dominus Iejus natus efl .fecundi

*

carnem3fumma "venerationeamplexamur

»

quodapoftolos difeipulos Mefiia,& prin-

cipes magiflrosfideinofira, Iudeosfitijfee co

feteamur3 quum Moyfen3 etprophetas* vi-

ros diutnitus Injfiratosfateamur nos Chri-

fitanit portenttfemile videtur . nullamna-

tionem Chriflo et %Apoflolis, Chriflia*

nainflitutioitam pertinaciter aduerfeatam

U 2

P RtAE FjfTIO.

fuifli, quam Iudeorumgensfecit , necface-

re definit. Cuius difiidq& concertationis

pertinacifiimafundamenta & caujas non

i<tnotas e/Je chriflianis , multis decaufsplu

rimum refert. Cuius etiam retgratia hunc

librum adimusferiptu a Hieronymo defan-

ftafideHifpano ,genere Iudeo ,fedper Dei

mifiricordiam conuerjo ad Chrislum ante

annos 140. Sedoperepretiumfuerit,fiquis

rerum Iudaicarum imperitiorforte hunc li-

brum in manusfumitprius cognofcere,quid

inter chriflianos& Iudeos conflet, quidcp

maxime controuerjum fit , & quibus de

caufis

.

Hieronymus quidem author huiusferi-

ptiproponit tria <Axiomata religionis . De

quibus Chriflianis& Iudais maxime con-

uenit. Vnum efl Moyfi etprophetis plenam

fidem ejje tribuendam , ac eos mererifiupre-

mam authoritatem, ac Iure Hereticum cen

firiqui^llain parte neâteorum[cripta.

sAlteru efl,aliquando Deummiffurum om-

nino Mefiiam adfieruandumjuumpopulum.

Tertium

PRAEFATIO.Tertium caput efi . Eum Mefiiam nafcitu-

rum deflirpe ac linea Dauidis regis , Rabbi

Mofes autfilius Maimonis iAegyptius,que

Hebr&imagno confenjuproximumfaciuntbeato Mofiprophetarujvntianrio hinc cir-

citer 400 .procul dubio imitatus noflros

doclores infymbolisfideifiribendts. Vniuer

Jam theologiam Alojis prophetarum in

13 . collegit articulos&principia. Quxipfifundamenta <&* radices legis appellat.Eafip

propofitiones imprimis catholicas & au -

thenticas, quippe qua credita, beatumfaciut

hominem, commentariolo adieflo illuflra-

uit.AcJlatuitpro Ifiaelita i>ero habendumejje> ac omnibus officijsfraterna charitatis

profiquendum. Qutfquis illos articulosfir -

mo corde credit; hereticum autem& Epicuraum effe quiimum autplures negat.Eos

igitur Ebraicifymboli articulos referam ,

ordine interim notato, quem MofisAiai

-

monisfilius tenuit.

2. Vnus efiDeus benedicius. Vnitatefium -

ma perfecltfitma.

sA t,

P RofFF <ATIOl

J.wAdeo remonere acfparareproculoportet corpus ,0 omnes accidentesres : ~rt

ft incorporeus, etfimplicifiimus0 fine

omnibus accidentibus.

4. Primus ejl Deus fimplicifiime , adeoque

aternus abjepprincipio0 tine.

I. QuiDeusperfefubfidens omnia creauit%

0 omnibus dat nimJiibfidendi.

6. Deus lfbicp prafens omniafcitperfefhf

fime tam ingenere , quamfingulatim0per indiutdua: idemcp cunela reBtfimc

gubernat.

IO. Deus noutt operahominum, 0* ea mt~

nime negligitfdcurat maxime.

II. Deus rependit bonum illis quilegem ob-

Jeruant 0*predant : Vitor autem ejlin

tranfgrejjores IcoisiNec tantum in hoc

Jaculo rependitpramia0panos,fid etia

infuturoJaculo,0 maxime quidem.

13. Futura ejlmortuorum ~riuifcatio0 re

Jurreftio.

Deus legem dedit coebtus oreJuo loquens

cum Mojt in monte Sinai0 alibi.

$* £*4

P R>AE F*AT Io.

9. Ea lex non abolebitur , non mutabitur •

non aliam Deus dabit : nihil ei addendi*,

nihildetrahendum efl:quippeperfefla et

fempiterna.

7. Mofisparens ejl acprinceps omniupro-

phetarum tumfuifaculi, tumfuperioru,

tum injequcntium.

12. Credere oportet ejfe tempus.quo Mef-

fias adueniat . Quifiaducntum differat

,

efl tamen expeftandus. In illum credere,

eum diligere, eum exaltare, illijupplica-

re oportet

.

5. Deus benediBus/olus ejl colendus et omnilaudeprofequendus. Nec ejlfimile quid

conferendum Del in elementa,

qua-

cuncp ex eis compofitafunt , "vel in afira

&Jphoeras, i>eldeni<p in angelos.

Et hac quidemfidet catholica, principia nos

Chrifliam eruditiex Euangelio <&*[criptis

apoflolorum atque prophetarum certifii-

mahabemus: qua Dulgus Iudeorum etiam,

credit ac confitetur : magiflrieorum li-

bris multis ea explicant. iAc Deteres quide.

P RUE FACTIO.J>t magifler /ancius & alij etiam Mefii*

dtuinitatem , &fanciam trinitatem natu-

ra diurna,Deumpatrem,Deumflium/DeuJpiritum fancium palam& noce clanfi

-

maprofefifint , Udhdtc Mefiia incarna-

tionem ex Jpiritu /anfio& -virgine, ciufp

pafionem £7* mortem& floriam refurre-

fiionis& coelestis regni, per omnia conue

-

mentes prophetis& Euangelio , & arti-

cula/idei Chrifhana .

Vnde igitur tantu inter nos difidium ex-

ortu c/l ,<&* in quibus maximepropoftio-nibus confiSlit controuer/ta f

Ignorantiaparens omnium malorum, i>t

Petrus ait in libra recognitionum Clemen

-

tis , <&* quidem ignorantia craffa ajfe-

fiara, & inexcu/abilis caufa ejl totius con

tradiciionis. Venit enim Mefias Ie/us Na-zarenus , et/ermone, teflimomjs Mofis atep

prophetarum,& operibus multis& maxi

mis clarifiimeprobauit/epromi/Jumferua-

torem tam ade/Je . Cui tefhmonium etiam

reddiderut angeli,fanfhfimihomines,pue-

P RsAE FiATTO.

'ri. Vultui,inanimate* partes mundi, demep

ipf cacodemones. Verum odio, & inutdia,

& Jupcrbia , & auaritia excecati magis

dilexerunt tenebras quam lucem,qu& ve~

mens in mundum . illuminat omnem homi-

nem:& regem Mefetam atqueferuatoremJuum negauerunt coram Pontio Pilato ac

tradiderunt in manusgentium, et injeje cru

delifiimiomniu mortalium latronesfuimet.

Jententiam damnatoriam receperut.Excla -

mantes ima noce . Sanguis eius fitper nos,

&Juperfilios nostros, /idem Iejumpontifi-

cem in ara crucis litantemprofalute totius

mundi, & pro tpfispr&cipuefupplicantem

,

pater ignofee illis,quia nefeiunt quidfaciat

blajfhemis 'vocibws,irtiferunt. Pofteaetia

remeantem ad poenitentiam per apoilolos

annis quadraginta, intra quodtepus Euan-

gelium ac regnis Deiper totum orbem apud

omnes nationes itulgatumejl, Iudeiadeo no

audierunt,necy agnofcere noluerunt tempus

'viftarionisfu&. Vtlacobum vtrumcp , &alios chrifti Iefupr&cones optimos crudeli-

i

VRsAE TJ£TIO.

ter necauerint. ideocp iufhfiimo Dctluditio

regnum Dei translatum ejladgentes do

mus Synagoga relifta efl deferta. Vt 7>lule,

bubones,flryges, dracones,flruthionisfilia,

fatynpilofi,& aliafera ac monflra,velpo

tius malifpiritus iam domicilium fuum ma-

xime teneant . inpopulo Dei quondam pecu

liari. Quorumfuntpatriarcha&prophe-

ta,quorumfuere teflamenta promiflto •

nes: ex quibus denicp chriflusferuator om-

nium nattas efl. Quibus etiam menfa diut-

narufcripturaruuerfaeflin laquei7<&per

-

niciem.xAc undepia mentes alimentum -vi-

talepercipiunt , inde infelices ludei Chnflo

abnegato amiffoflultitiam tfsr perfidia,

{y* exitiumfuum hauriunt. Quodeorumfu

riofafcnpta nimium teflatur. Vt liberNit-

%aionferiptus in Chriflum& ecclefiam no

ab hominibusfedipfis diabolis . *Ac doflrt-

nale ifludvolumen. Quod Talmuth vocat,

velpotiusffeculum , & thefaurusfapien-

tia Iudaica, fiortalitium atquepropugna

culumfidei,quid aliud efl quamfentina er-

rorum

P Jt xXE FxA TIO.rorum 0 fluititia,0 impietatis ? Quidautem loquor de rebus? Ipfltm etiamfirmo-

nempatrium0 faucium0propheticum

dedicerunt infelices Iudei , ante aduentum

quidem Chriflino nihilex contubernio alia

ingenaru , utEfdra hifloria docet, magis ta

menpofl aduentum Chrifli quem repudia-

runt . ideocp digni haudquaquamfunt, qui

corticem Ebraica lingua penetrare pof-fint , qui nucleum iteritatis coeleSiis Iefum

Chriflum affernatifunt. Hac efl caufa dif>

fidij Chriflianorum 0 Iudeorum quod hiex ipfis natumhomtnem, qui Deus efl ater-

nus 3 refpuerunt . Nos Chriflianiquondamgentiles alieni a teflamcntts dei, recepimus

eundem. Nosdeifapientiam0 iteritatem

,

0*potentiam oblatamfingularigratia , no

rejfuimus. Iflipeculiariter adfe mijfum,ut

firuaret exfoedere diurno, iuffirunt0 coe-

gerunt ire in itiasgentium.Et efl illudipfum

dogmaprimum. In quo confiflit'controuer-

fia Chriflianorum0Iudeorum: quodnos

confitemur,0 credimus0 certiflimefci«•

P 'R xAE FiATIO.

mwsje/um Naârenu crucifixumfub Pon-

tio Pilato, cjfe Mefiiam promijjum Deifiliu

aternum. Hominem fdflum exjfirttu/an-

£lo& Mdrid -virgine purtfiima de domo.

Dduidis. Mox negatofilio Dei, cur non etia

negarent patrem deum i Vnde quid aliud

/equipotuit,quam fpiritumfanftum nonef

fe naturam& effenttdm diuindm. Quiapa-

tre&filio Deoprocedit? Negato ctiapon

-

tifcc,quiynicofacrifcio tollitpeccatum to

tim mundiyno die , yt ait Zachariaspro-

pheta 3 quid ni yaleant adhuc ceremonia

legales ymbra f ^fdhuc circumcifio

»

adhucJacrifcia, adhuc lucrationes gp* iu

Jlifcationes carnales requiruntur , quando

Chriflus legisperfttlio et impletioapudDe-

mentatum populum Iudeorum locum ha-

bet ?Imoparumfuit oneris quodlexMofai-

ca impo/uit, yt dela/fatos in yijs dominico-

geret opitulatorem Iefum brachijsambobus

amplecti. Quinpoderigrauifeimo, quod necp

patres, necp apoflolipatriarcharumfihjpor

tcqgpotuerunt , adiecereimmen/a plauflra

P R kAE FkA TIO.

obferuationum& traditionu magiflri -vi-

delicet ludaici, qui ~vno digito no attingunt

.

Et fiyulgares homines in ijspr&ftanals -vi-

res animi & corporis omnes profundant,

non aliudtamen habent ex Deopromiffum,

quam quodEfilias cap. 29. protulit, CS' Dominus Iefus Chrisltts repetitMathei If. Hy

*pocrita beneprophetauit dc -vobis Efiaias di

cens. Populus hic labijs me honorat. Cor au

tem eorum longe efi d me . Sine caufia aute

colunt me docentes doUrinas & mandata

hominum. Et quidquid loquor de qs operi-

bus, qua adhuc aliquam habentJj>ecicmpie

tatis <&/apientiai Verfantur mifcriin/om-

nis regni ludaiciaugufhfiimi , vt eis in ad-

uentu Mefitafubdantur dorfa& cernices

omnium gentium. Sefo losDeo cure effepu

tantfibiconditum ejjc hunc mundum. Relt

quospopulos et nationes, -vix dignos, quifer

uiant tantis dominis0* imperatoribus, coe-

li, terra,, & inferorum. Verum ne angu

Jliorfiat Drbs HieroJolymoru,et terrafian-

&a,negantfiapienttfiimi -videlicet Iudeire-

VrêFsA r/o.firrefluros effle impios infine mundicontra

vltimum articulumfui(ymboli. Nec defiunt

inter eos,quiflaeminas etiam excludant a re-

gno Meflia, Dt qua refurrefdura non fint,

ne tantagaudia interturbent . Vnde pro *

bant etia quodhorreofiribere ejlinhoc

libellofapieter ommijfitm quodRomana cu

ria quidam proceres hodie probant. Dens

autemflamma caelitus mifla in Sodomis

ifiis Drbibuspuniuit

.

Venimus adfummum. Ex ifla maffla ta-

men proditionis mtfiricordia coeleflis ali«

quos adfumit , et oflenditfiadhucfalutem

iflius perditagentis Delie , modo ipfiludat

Delinteffle

/alui,& Diam/alutis in chriflo

filo monflratam ingredinon recufint.Qua-

lis efl Hieronymus iflc,& Paulus Burgen-

fis, Paulus de heredia. Paulus Rytius Pau- *

lusParadifus, et alij Diripij fanfli, quo-

rumfiripta clariflime teflantur, cxcacatio

nemIudaorum non effle in Dei Doluntate,no

infcripturis/anilis. Sedin Ditio Iudaorum

.

tAtque Dtinam mifiri homines ifliIudstino

P R.AE F.ATTO.*

tantum nobis Chriflianislibrarijfint, 0teiics iuliitnefimul0 bonitatis diuina0uon etiam Indices

,fient regna Saba quon-

dam contra illos. Nos enimplericp pro-

flemur chriilnm ore,fallis autem

negamus: 0* tenemus claue fcien

ti&0 regni coelorum: non au

tem ingredimur,0 impedi

m9 Iud&os, Tureasy Tar

taros ne ingre -

diantur .

I

I

TRACTA TVSP R I M V S ADCONVINCE N-dum perfidiam

Iiiaôru.

AE/imt rationes',qua to

ramfanflifiimo in chnflo

patre etdomino noflro, do

mino Petro de Luna, infudobedientia, Benediflus diut

naprouidentia PapaXIII appellato.Pra -

/entibus dominis cardinalibusfuis i praela •

ris infacrapagina, magiflris , dofloribus >

alijscp multis notabilib9perfonts, in mejeAUgufto . Anno Domini M.CCCC.X Iti

FPontificatusJuianno XVIII.Perjpefla*

'bilem Dirum Magiflrum Hieronymum d<t

/anfla Fide , ipfius dominiPapa medicum

,

contra Iudaos, de quorumgenerefuit, veri

ftlefiia,Iefu Chnfli,negantes aduentu,pro-

pofita gp*probatafuerunt. Quiquidem, il-

'iisprobare intendit, gy* per difla/anflorum

frophetantqj, gp*per doflorum/eu Rabbi'•

2narum authenticorum , acper eundem au-

thenticorum authoritates ,qualiter Mefiia

aduentmper ditiaprophetarumprognotti-

capus ejl, et annuntiatus debebat ejje in eo-

dem tempore. Et cum illis conditionibus,

atiibus,& titulis, quibus domininoQrile-

fi chrtfliaduentusproculdubio extititeon

ditionatus . Et quia necperfaeramfcnptu-

ram, nec altas,quoquo modo reperiripo-

tejl aliquemfuijjein mundo,habentem om-

nium illorum titulorum conditionem, or-

natum,& decorem, nifi Chriflum. Necejfe

fuit aduerjus illos corampramijfapra/entia

apoflolicafuijfe conclujum , eundemJcilicet

dominum noltru Iefum Chriflumfore Meffiam, ac yeru humanigenerisfaluatorem.

In lege dei,&per omnesprophetaspromif- ,

Jum annuntiatum. Et quamuis tn erro-

nea doflrina,per ditios Rabbinos ordinata,

etper Iud&os adprajens obferuata, qua Tai

mut appellatur, quaplurima ~vanitates, ha-

rejes, & abominationesfint inferta, nonfilum aduerjus legem euangelicam , yerum-

ttiam aduerjus natura Jcriptura legem^

iiuinam bonitatem ejjentiam. & omnipo*

tentum, propter quapradiftum Talmutet

obfenutores illita nimirum veniunt acri-

terpuniendi* Tamen cum toto hoc, intentio

domininoilri Papa, pro nuncnon ejl,nififilumiubere, quodperpropriasfuorum dolis

rum authoritates , eis diclam conclufeonem

fore veram,fcilicet.Dominum nojlrum to-

fum Chrislum eJfcfutJJe<fe Verum Mefeiam,et in legeprophetatum

,quem ipfiproflolan

tur. Qua quide rationes infequentibus duo-

decim articulisfummatim et demonjlratiue

continentur.

Capitulum Primum. Traflat & of}en~

dit,quafint illa in quibus Iudaicum nobis

Chrisiianis conueniunt funt concordes »

in quihufcp difiordes,& qualiter omnis ifla

difeordia depedet ab illa opinione veldubio•

VtrumMefias venit,fue non

,

Secundu cap. probat, quodtempusMefefiaaduentus afeignatu erat tnfine templife-cundi, (j?*paulo ante illius deslruflionem.

Tertium cap,probat, quodtpfe Mefeiat

in duitate, Bethlchem nuncupata, de ten4

* 2

Inda nafciturto erat,,

Quartum cap. quoddicito Mefias etfal

uator de quadam -virgine nafciturto erat.

Quintum cap.quoddidlus Mefias debe-

lat effefilito dei, & non alterius patris car

nalis,eo quod efl eadem ejjentta diuina, cum

patredeus Dnus :& quodhabebat effe ’ve-

rus deus,fecundum diuinitatem

,& -verto

homo,fecundum humanitatem.

Sextum cap. probat quomodo fuit ab

lAbrahdt temporeprophetatum, quodreges

orientis degente Sabba , adregemMefiam

adorandum Denturi erant, aurum, thus, et

' myrrham oblaturipro muneribus eorum.

, Septimum cap.probat quod ante adueh

tum Mefiti omnes animet generis humani

defendebant in infernum,propterpeccatu

primi parentis:& quomodo propter didii

Mefitipafionem et mortem : anima iufo -

rum quet ante ipfumfuerunt, redemptetfue-

runt ab infernis, & in aterna& fpiritua-

ligloria collocatafuerunt , & quod didia

pafio& mors Mefiti caufa efl ,quodani-

ma omnium illorum qui crediderint in eunti

db

rab infernidamnatione/eruentur.

Otlauum cap.probat3 quodMefiiaspojl

tresdiespafiionk eius3 habet re/ufcitare, &*poftea afcedere in coelum 3 atcp/edereadde-

xtram deipatris. i \

Nonum cap.quodMefiia legematcp do

-

6lrinam uouam daturus erat 3 & annulla-

re omniafacrificia qua antiquitusfiebant in

templo 3 exceptofacrificio panis& uini3 et

habebat licentiare& ab/bluere ea qua ccre

monialiter in lege Mofiticaprohibita erant,

-utputa commeflibilia,& huiu/modi.

Decimum cap.probat, quodpojl Mefiia

aduentum 3 idolatria eratomnino caJJanda

demudo 3 ita quoddeusper omnesgetes erat

Qognofcendus, 0* quodgentes erant ab eo

principaliterfaluanda 3 ex quibus erat nonu

populum creaturus3 0*facerdotes etiamad

finium deifiruitiuduclurus .pojl eius ad-

uentum eratper bapti/mum aqua&Jpiri-

tusfinftifienda.

Vndecimum cap.probat quodconuerfa-

tio Mefiia in humilitate nobifcum& pau-

pertatefutura erat . Itapfuperafinu adte-

£3

pium in habitupauperis tenturus erat 3

plurima "Vulnera pafeionespajfurus.-

Duodecimum cap. quodeius aduentus ha-bebatprius per eius predicatione in deferto

nuntiari, quia Iud&orum captiuitasfue-

ritpropter ingratitudinem, quam ludat er-

ga eundem Adefiam habuerunt,quemadmo

dumgratis nuncupatur,& quodab inde ~vl

tradetis claufet coelum , ne aliquam oratio-

nem exaudiat Iud&orum,portas tamen con

uerfeonis vere pernitentibus , & baptifari

yolentibus referabit, apertafient

.

Nunc autem cuiuslibet articuli intentio-

ne CH deiadiutorio conabimur declarare.

Capitulum

CAPITVLVM PRIMVMin quo exponiturin quibus Iudafi eu

Chriftiamtate conueniunt,&in qui-

bus difcordant,& quod omnis con-

trouerfia confiflit:Vtrum Mefi*

fias quem pneftolantur

uenerit.annon.*

yAnifeUum eflperphilofophu,

pro vt recitat Galenus, in vn

decimo de ingenio, et inprimo

de morbo accidente , quod

efl necefjanu vnicuiq? ,fuper quocuncp aclu

habentidijputare, vt quoduisprincipiupro

ponatur ab ambabus conceffum,fuper quod

torumfundetur dijputatio. Verbigratia.

Siduo medici dijputabunt, Vtrumin corpo

re hominis febrem tertianampatienti*flobo

tomiamfierifit necejfe. Neceffarium efl,vt

omnesfint concordesm hoc. Quodefl quida

langua quidiciturfebris tertiana,quiquide

colera efl in corporehumano certus,quan-

doq^ intus in venis, quando^foris. Et quod

humor illeitapeccansie corporefit euacua-

£ 4

8 Z TJS E Xre necejje 3 Hoc itacp ab omnibus concejjo *

Venit qu&flio : Vtru in languore huiujmodi

flobotomiafierioporteat 3 neC ne. Et -vtercy

tunc eorum profu$ opinionis defenfioe3Juasrationespotent allegare

. JimilimodoJitin qu&ftionibus 0* oppofitionibus diuerfis

qu&Junt inter Hebraicas obferuationes3 0»doclrinas datasper Mefiiam3 in nouo tefla

*

mento3principia 3 0 etiamper omnes con*

cejja3 0* ea in quil us omnes concordamus,de quibufipfidemfacimus adfundametum,,

Principaliter triafunt. Primu efidare au*thoritatem0»plenamfidem omnibus pro

*

phetis 3 tam quincp librorum Moifis 3 quamaterorum omniumprophetarum.In tantu3quod quilibet Chrifliari*fiuc ludius exiflat,

quialiquid huiufmodi negare pnjumpfit *

proculdubio hareticus cenjeatur. Secun-

du efiquodcredat3 quoddeus habebat mit-tere Adefiiam 3 adfaluandum . Hic ejl ynutdetredecim articulis 3 quos ludius crcdere>

tenetur3pro 'vtmagifler Moyfes deÂegy-pto3 0* alij multi ludiorum3do Plores enar*

rant3Inter Chrillicolas uero non ejl dubita*

^ -•; -w ~

'f *

P RT M'1T S. yre*Dtlnon efl dubitatum. Tota enim Catho

lica fidesfitper iilo fundatur. Tertium ejl

quodidem Aiefiias deflirpe lineaDautd

ejfe debebat. JEt in hoc non efiflare neceffi,

Efl enim manifeslum , 0* ab vtra<fc parte

concefjum.Sedoflenfis in quibus concorda-

mus 3 in quibus difcordesfumus 'videamus»

propter qua[equitur tanta difcordia& eui

tatafiparatio inter nos& illos\ Siparticu-

lariter hanc difcordia confider emus, in multis illam et diuerfis caufis numeremus » tuminfenfibus praceptorum Deteris teflameti*

atque in Derbisprophetarum 3 tum in cere-

monijsper Iudaos obferuatis , tum in rebus

in nouo teClamento, & in Euangelijsfacris

taftts.iAc omnibus aflibus,quosponitfan

-

fla Catholica fides in domino Cs* faluatore

noflro 1ESV CHRIS TO potefl repe

riri. Âttamen ingenere illaJumere Dolen-

tes, Dideturprimafacie uerifimile,quodomnia adduopunflapoffuntprincipalia redu-

ci. Videlicet. Primum quod Mofiticam le-

gem ludaus materialiter obfiruat,&ficun

dum expofitiones atep magidros Talmudi- *

* S

k

to LIBERJias ordinatas, Chridianus non eandem lege

Jpiritualiter obferuat,fedeam tntelligit/e -

eundum doftrinamperyeruMefeiam IE-

SVM CHR IS TVM in Euangeliofi-

bi datam 3 & eius apodolos pradicatam •

Secudumpuntlum ejl, quodMefiias idcfi

-

Itus Dauidfit,per ytramqpparte expetfa

-

tus. Dicit ladaus quodnondum "venit, chrt

ftianus yero eunde iam yenijfe tejlatur, qui

quidemfuit ille IE SVS Na%arenus,qui

in Bethlehem ciuitate tempore regisHero-

dis3& infine templifecundi natus ejl , Ida

duopunflagenerales quadiones , yniuerfas

difeordias 3particulares controuerfias 3 qua .

Junt inter Chridianum 0* Iudaum "viden-

tur continere. Sedtamen,fibene etiam con»

fideramus yltimam diffinitionem refignart

yolentestreperiemus3 quodambo duopun-

6la reuertuntur in yniL Quadio namcp ob-

feruatioms Moyfaica legis, Vtrumfecunda

Iudaum debeat materialiter objeruari3 aut

jfiritualiterfecundum Chridianum,sAb iU

(a cade quadione dependet > ytrum Mefeias

yenerit , an non. SiMefeias nondum yemt

T R T M V:S. &pro vt Iudaus opinatur> refle ac licite Tn-

daus Moyfcucam legem materialiter objer

-

uat jpro vt dfuis antiquis pradecefjoribus ,

magiflrufuerat objeruata > quia fecun-

dum eius opinionem 3 aliquis nondum venit

quifecreta eiufdem intellectis& obferua-

tiois eidem Iud&ofpiritualiter aperiret. Sedquia Mefiias,pro vt Chrifiianus credit

affirmat ac “Veritas ejl,iam uemt,lexeadem

iuxta eandem doftrinam tanquam ab ipfo

data/firitualiter debet obferuari. Quadam >

namcp Mefia conditionu conditio efi,quod

legis pracepta declaraturus erat 3 qualiter

intelligi& objeruari debebant . Et de hoc

ejl quadam autjjoritaspofitaper magi/Iros

Talmut 3 mprologo libriquidicitur lamen- Echo rab

tatto magna3vbific habetur. Futurum ejl, *>a *

quoddeusfidebit , et coram luflts intentio-

nem legis atepfecretapradicabit, etperma-num regis Mefiia referabit. Vndefequitur

,

& veritas eflj quodquaflio noflra& coii

trouerfia cum. Iudais, ejl quarere inuejli •

gare diligenter, vtruille verus

rit»annon.Cum ergo fit ifludprincipalepd-

/

Mejiiasfue

-

i

t* 'LIBERtlum,0 infuper quodeunti* 'variationes

0 diucrfitates qua (unt tnter nos etludaos

circumferunturi conuenitprincipaliter de il

lo dijputare, 0 idemfundamentum exami

nare, taquam illudquodefi

temporeprimii>

0 vniuerforum ditiorumfequentiumfun-

damentum. Imo omnium et quorumcumcp

'variarum qusilionum, qu* inter chriflia-

num 0* Iud&umpoffunt reperiri. Quoniam

quidem loquendo in eo quodefl principalius

CSclulio difputationis noftra, dico quod noflrafdes

Catholica tenet, de homine illo quinat9fuit

inBethlehem in duitate Iuda , tempore re •

gts Herodis, etXXX III. annispof eius

natiuitatem,0* iXL. annis antefnem tem

piifecundifuit crucifixus, mortuus 0fi-pultusj defeendit ad inferos, tertia die refeur-

texit d mortuis,0 afeendit adcoelum,fore

atepfuijfe verum Mefeiam, in lege, atepper

prophetis d deopromijjum. Et vt ditia con

clufeoplene0perfertleprobata/it, eunde

regulam in illoferuarioportebit,quam bo-

nus Chirurgicus in curatioc vulnerisferua-

re cojueuit. Qua quide vt ipfefanetur infer

mius

P R I M V'S.

iniusi necejfe habet idem aperire, inflru

mento indagare,imdfeimpofeibilefet omnes

angulos injpicere 'vulneris, i>t corruptio gp*

omnisputredo tollatur. Quofafto tollet me-dicinas confelidationis -vulneri, gp*Juperim

ponet, quodmembrum taliter 'vulneratum

adpriflinam -valeat reducifanitate. Et hacintentio Ofea propheta in 7. cap. ybiait.

Cufanare -vellem Ifeael reuelata ejl iniqui-

tas Ephraim,& malitia Samaria, idcirco

"Vtfequatur hac regula& derijicatio dicta

conclufionis, oportet omnes argumentatio-

nes recitare, quas ludam contra didampo - Ratione*. r

11 r ^ r

1 Maseomterit facere conclnjionem , gp* caufasqua contraco

ipjum tn errorem hunc impellunt , referare. clufione%

ludam namcp contra didam conclufeonem

poterit arguere dicens. Nunquid ignoras tu 1«

Chrifliane quod Mefeias habuitfeluerepo-

pulum Ijrael? iUis namcpjaluatio proxima

ejlfecutfenbiturper multosprophetas. Sed

homo iflede quo agiturfecit contrariu, quia •

flatimpofl eius aauentum, -veneruntRomaMani, gp* regnum eorum deflruxerunt,ciui

tatem g? templum acmagnampartempo

*

*4 />£ / x r i?

puligladio interemerunt y refiduum vero in

2 'Hodiernum captiuitatempofuerunt . Ergo

ille non erat verus Mefiia* in lege promtf-

Jus. Item arguetfic. Vna de conditionibus

qua in diuerfisfacmferiatura locisprophe-

tafanflifapifimepropherarunt, fuity quod

•Mefiias debebat Ifraeliticum populum con-

gregare receptaregentes in Ifraely velut

dominum. Vndefecundu hoc erat expediens

quodtemporefuiaduentus Iud&ipofiu cjfent

in capttuitate y de qua ipfe Mefiias trahere

debebat eofdem & reducere in lerufalem.

Sediflequem dicisfuiJfeMcfiamfecit con-

trarium, quia quando venit y Iudstierant in

lud&a& lerufalemyin bona tranquillitate>

cum Herode eorum rege. Etpaulopojl eius

. aduentumfuerunt ab eorum inimicis expu-

gnatiy villi deflru6liyapatria expulfiet

per diuerfas mundipartes difperfiac pofitt

in captiuitate y ergo non erat ille Mefiias.

j ,Item arguet tertio : Mcfiias debuit adifeare

templum ut habetur Zacharia 6. cap. dumloqueretur de Mefia.Ecce inquit vir oriens

Momen eius, &Juper eum orietur& adifi-

cabit

P R 7 M jr s. #cabit templum domino. Et ideofcunduhocin temporefuiaduentus templum debebat ef

fi dejlruclum ,fientef hodie et ipfe Demens

readifcaret illud. SedDice Derfi qtudo ii}

e

Denitfluem tu afferisMefiam, templum i»

tranquilloflatuflorcbat3 etmoxpofl XL,annos ab eiuspafiione combuflum ef et omnino deflruflumj ergo non erat illeMefias,

Quarto arguet : ille quem tu dicis effe Meffiam , operam dedit Dt legem nouamperhi-beretper qua quideplurima mutauitMoy

-

/dica legis j qualex& eius mandata Djp i»

fmpiternumferuari debuerunt , atteflante

Malachia cap. DItimofuaprophetia infine.

Mementote inqui tlegisMoyfiferuimeiquamandauieiin oreb adomnelfaelpracepta

& Iudicia,Ex quibus Derbis apparet quodilla lex minime debuit immutari >fd ifle

quem tu opinarisfuijfe Mefiam , mutautt

illam ergo non erat illeMefias. Iflefimtar-

gumentationes quasIudaus cotra Chriflia

-

uumfacerepoterit aduerfus diflam conclu-

fonem. Omnes tamen ifias argumentatio-

ues liquidepojjumus & realiterfluereper.

/

1$ t I & £ AVerba textus et authoritates , quas tum dei

gratia, confequenterproponam* Dico tame

vobis ingenere3 quo adpr&fens, quodcaufa

Caufa er« n>nde Turno errores ifli& alij multipeme-

daici.

IU " munt eft > quialud&ifacrafecriptura voca-

bula materialiter acceperunt 3 deJpirituali

autem fignificatione nilpenitus attedentes.

Quamfiadplenumper libros de Talmut

magiflrorumfuorum authoritates uefliga-

ret, ad literam liquide reperirent, quodhac

vocabula fcilicet Syon, Ifeael, Ierufalem

monsdei3templu domini, ciuitas Ierufale <&*

alta huiufmodi, quamuisfecundum literale

fenfum res materiales atep terrenas aliquan-

do fignificare videantur,fecundum tamen

moralem fenfum fpiritualem habent aliam

fegmfecationem ,quavticpfubltmius atque

meile&fauo dulcius ab homine interiore

deguftantur. Quarum moralium fegnifeca-

tionum Rabi Moyfees de Âegypto inprimo

librofeto cuinome Maddhaach, maximam

partem inlegionibus de poenitentia. cap. 8.

deferibit, vbifec ait : Pramium quo nullum,

fubUmms efl bonum pofe quod nullum

aliud

P R I M V S. t;

aliud bonit efl i quod quide omnesprophetet

defderauerunt multis nominibus , illudfa-

eraferiptura uocat)cilicet mons det, taber-

naculum dei, 'voluntas dei,templum dei} do-

mus deiiporta deigyc* Doflores aute pran

dium 'vocant illud,nec non gy* mundumfu-turum. H&c ille, item habetur in Talmut

in locis diuerfis lerufalem inferior ejl inpa-

ri, i>elinfonte3 lerufalemfiiperne. Et Rabi

Stlomonin rlofja tn libro de Sanh&dria hi

capitulo quodincipit 3 Omnis tjrael dicit

QuodiUd lerufalem quam (ftrituprophetia

codtdifcauit E^cchielpropheta infnefu&

prophetia 3 Intelligit de coelefli lerufalem*

Item habetur in GenefiRabba3 idefl Genefi

magna,in quadam authoritate qu& expref-

Jdbitur -vitra in. 8 . cap. quoddicit Rabi ofna, quodisludnomen Syon

,quodnomina-

tur Tyfaia,fgnifcatparadyftm,ubiait:Et

redemptid domino conuertemur gy* -veniet

in Syon cum laudei gy* Utitiafempiternafit

per caput eorum. Deiflo ’vocabulo manife-

Jlum efl quodfignificat oloriam diterna, per

illamauthoritatem qudicfl in Sanhedna in

Cj

LIBERprincipio 'vltimi capituli, -vbific haletur in

eo : Omnis Ifraelhabetparte ingloria ater-

na,quodprobatur ex nobis Ifai& propheta

cap. 40.fic dicentis. Populus aute tuus om

nes iudi, inperpetuum h&reditabunt terra.

Item3 quodilludnomen Ifraeldicatur mora

literproptergentiles adfidem dciuenientes,

patetper quandam authoritatem qua ejl in

quodam libro 'vocato Meheltha, et in libro

-vocato lAbboth, de RabiNathan.Super il

ludIfaia44 . ide dicit domino egofum

,

ille 'vocabit in nomine Iacob,& hicferibet

in manu fua domino , in nomine Ijrael

afiimilabitur . Et Rabi Salomon in gloffa.

Ifle dicit dominiego fum . Hoc dicitur de

fumme tudis,& ille inuocabit in nomine Ia

cobjhoc dicitur deparuulisJilijspeccatorii,

& hicferibit in manufua domino, hoc dici

tur depeccatoribus, quipoenitentiaegerut,

& in nomine Ifraelafiimilabitur, hoc dici-

tur degentibus, qua 'venerunt adfidem,

dei cognitionem habuerunt.Ejlergo manife

Jlumperidam authoritatem,quod omnes

quireceperunt uelreceperintfandamfidem

catho-

'

•.V

/• * /

-* •

’v

P X I M v S. tl

catholicam,hdbent nomen IfiaeL T>emumitacy minime dubito, quod ctiludam textusprophetat-u iuxtafptritualemfignifcationeconfiderare -voluerit -vocabulorumpramifforum, quodjlatim argumentorumfiiorum'videbitfoluttonem. Ita quodnon impugna-bunt argumenta illa, nec aliquidimpediantinrefiipra ditia conclufionis. Adprobatio*-nemformaliter ditia conclufionis, ~vnam ta

lemfaciam rationemfiuefyUogtfmum.Ho -

mo ille in quo -vniuerfiprophetarum atius& conditiones tangentes Mefiam concor-dant, ille ~verus ejlMefias . Sedin dominoJaluatore notiro Iefi Chritio omnesfinefqlJo concordant concurrunt. Ervo domi-nus IE S VS CHR IS TVS %tJalua-tor notier 'verus ejl Mefias.Maior efl mani

,fetia concejfaper omnes.Minorem -vero

probo/euprobabo . Sedante omnia -videre

oportet quot& quas conditiionesin domi-no IE S V CHRISTO repenm9

, qui-busperfacranjJcripturam bene confydera-tis, egoreperio yiginti quatuor codnionesMyidclicet.

C X

I v

V

V

20 ' ' LIBERPrimam in tempore afignato

,quando MeJ

fias yenire debebat. x >

II In ciuitate Behtlehe ipfumfuiffe natu.

III. Depuella yi/ginefuiffe natum.

Illi. Filiudei, et nullius hominis carnalis.

V. Verum deumfecundum diuinitatem,

' uerum hominemfecundum humanitate.

VI Quod reges orientis deJlirpe Sabbaad

eum Venerunt cum muneribus ad adora

dum, et eius aduentum ciuibus fyofoly •

mitanis annunciauerunt.

VII. Quodeius aduentusfuit annunciatus

per certumpraconem in deferto.

VIII. Quodomnes humanigeneris anima

ab tAdarn yfcp adipfum ,propter ipfus

primiparentis peccatum defcendeldant

ininfernum.

IX. Quodprincipalis aduentus eius inten~

tiofuit, i>t animas in yitam atemamfpiritualemfaluaret , non tantum corpora

in yitam temporalem.

X. Quodreceperit mortem &pafionem>yt iuUorum animas qua ante ipfumfue

runtfaluaret,& omnium illoru quipofl

eum- J

P R I M V S. 21

eum crederent in illum -videlicet filium‘ dei IE S VM CHR I S TVM.XI Pojlmorte eius die tertia refurrexit,

a/cedit tn'coelum, etfedet 1 dextris DeiXII. Quodmoxpofl eius aduentufuit de-

flruftio templi, et captiuitas Iud&orum.

X III. QuodIud&orum captiuitaspropter

incognitionem (juam contra ipfum ha-

bueriitfacla eff, qua dicitur odii*gratis.

X IIII, Quoddedit legem, 0* nouam do -

Urinam.

X V. Quod pofleius aduentum ,/acrifcia

excepto panis 0* itinifunt omnia an-

nihilata.

XVI. Quod pofl eius aduentu omnia qua

in legeprohibita erant, ut cibaria,cate-

rajj huiufmodi ceremonialta,gratio/e

funt in -vfum hominum licentiata.

XVII. Quod pofl eius aduetum idolatna

demudo[ablata ejh& omnesgetes cre-

dunt in deum.

XVIII. Quodfaluatio ei9pro maioripar

tegentibusfatia ejl , ex quibus -vna cum /7" I/raelcreauitpopulum nouum.

V c 3V

Ci7±o4. _

J

22 LIBERXIX. Quodexgentibus illis qua Denerut

adfidemfacerdotes ccclefi&pro cultufi-

dei confecrauit.

XX. Quod multafecit miracula& mi-

rabilia.

XXL Quodeius conuerfatiofuit humilis

&pacificanti maximapaupertate.

XX II. QuodfaluatiogeMtiupofl eius ad-

uetitumfitper baptifmum aqua&ffi-

ritusfancli.

(XX III. Quodpojl mortem eius, deus ne

orationes Iud&orum audiret claufitcoe-

lum,neap mirum>quia eifunt odiofi.

XX IIII. Quodquamuis portet coeli clau

fkfint ne Iudeorum orationes ingredian-

tur i portet tamen conucrfionts omnibus

funt aperta.

Conditiones ifte yiginti quatuor inaduentu

huius hominis reperiunturiquiquidem IE

SVS CHRIS TVS yocatus eft,quod

fihas met conditiones haberiutercp inMefifia debuiffe conflat

,quas quidem neminem

repenmus habutffeprater eum,[equitur merefle coclufifje , diflum dominii IESVM

CURI*s'

P R IMV S. 2J

CURISTVMfuiffe uerumMefiam in

leoepropiifjum,probatio huiufmodiperdi-

ftaprophetarumjieri deberet3verum tame

eo quodeorum uaticinia in qua plurimis lo-

cis breuifimaJunt & objcura, ita quod

quamuis 'verifenfus eiufdem darentur

expofitionesyexpers tame veritatis ludiusy

eafdem -veras noflrasypro vtfrequenterfa-

cere conjueuitydcclarattones negaret3 et eif-

demprophetijsfecundu peruerfam eius aflu

tianiy aliasfalfasfingeretglofas interpre

tationes. idcirco diurnagratia mediante{ve

rificare intendo pradiflas 24 . Conditiones

in vero Mcfiia in lege promijjo haberi de

buijfeper authoritates &gloJfasper magi-

flros Iud&orum atque magiilros Talmudi-

Jlas nihilominusfacias yquorum vticp ver-

ba nemo Iudxorum aufus effet quoquo mo-

do negare. Itemper Caldaicas traslationesy

quas quidem Onk.elon 3 g?* Ionathas filius

Ozfielisfecerunt 3 quifuerut tempore dejlru

tlionk teplifecundiy quos ipfiIud&iauthen-

ticos habent& inmaxima reputatione.lte

permodernosglojjatores eortty vtjunt ma-

C 4j 1 •

1

)24 Z IB E R :

gifler Mofes de *Aeoppto3 Rabbi\AbrahamyAbentTzjrctyRctbbi Salomon Gallicus. Ma~gisler de Zironda

,quotum ordinationibus

& ditiis in lege obferuattone > omnes Iud&i

hodiereguntur, De authoritatibus nouite-'

Jiamenti et, clefis,fantlorum do61orum

fer ditia probatione Iudaisjienda nullo modio adpr&Jensmeiuuare intendo. Scio namcp

quodilliprobationem hui/modinon admit-

terent j quia ipfam omnino Jiijpetlam ha-

berentyfed intendo duntaxat ab eifdem Iu

-

daoruni dotioribus deducere teftimonia&iprobationesj quibus quide intentio meaple-neprobata erit y Dt infequentibus capitulif

continetur

\

CAPITVLVM SE-cundum.

QVodtemptu aduentus Mefinz /igna-

rum erat infine templifetundiIerufa

lempaulo ante deitempli deflrutlionc y hoc

patetperMalachiam in tertio cap. Ecceego

mittam angelum mcum3&pr&parabit Dia

aiitefaciemmeam>&Jlatim Deniet adtem

pium

im

•#

r

)

•

P R I M V S.

piumfuum dominator quem vos quaritis3et

Ângelus tefiamentiquem vos vultis 3 ecce

'venit3 dicit dominus exvrcituu. In hacpro -

.phetiaJunt tria vocabula3 qua huius aduen

tus appropinquationemfi^nificant , Primu

£cce3 per quodvocabulu ea qua nobisJunt

propinqua demonflrantur 3 imo prajentia.

Secundum Statim3 quodfignificat temporis

breuitatem. Tertium. Eccevenit quodad-

ventus coroborat velocitatem . Etobhocquod dicitadtemplumJuum 3 oflendit quod

tn tempore aduentus eius templum habebat

ejje in fua conflruflione tranquilla3quodejl

• contra Iudaos3 qui dicunt quodtemplum habebat de/olari3 &populus eius in captiuita

te vaslari3antequam Mefiias veniretJtemIjaiascap

. 4 6. Hac dicit dominus 3 Cuflo-

dite iudicium etfaciteiuflitiam 3 quia iuxtu

tjljalus mea3 vt veniat3& iuflitia mea vtreueletur . Et habetur Juper hoc in breflt

RabiMoyjepradicatorio3 quodhoc dicitur

de rege Mefiia3 de qup quidem Daniel dicit.

Et abducatur iuflitiafempiterna. Item Zdchari&s3cap.y.ExuUafatisfilia Syon3iubi«

C S

«' v. »

' LIBERlafilia Ierufalem . Eccerex tuus venit tihr

iuflus&faluator, &• ipfepauper,afcendet

fuper afinu &pullumfilium afinst. Ob hoc

quod,dicit. Ecce,aduentus,fignificat bretti-

tatem. C&tera omnia initiaprophetia con-

tenta tanquam digito verum Mefliam do -

minunoflru IE S VM CHTIS TVAi

oiledunt. In talinamephabitu, ipfe deifilius

ejl Ierufalem duitatem ingreffits. Valdeflu-

pendum quo<p efl, quodomnes isliprophetdi

concordes3 &parivoce vnammiter velo-

citatem huius aduentus vaticinauerunt. Si

tamprolixa temporum Jfaciaante diclum

Mefii&aduentum futura erant 3 quia nem-

peab vItimo ditiorumprophetarum trium,

vfip in hodiernum diem 3 vitra millefeptin-

gentianni dilapfifunt. Quodfidicatur,quod

c&teripropheta de huius aduentu fic loqui

confueuerunt, contra, quia ecceBalaam in

libro numerorum cap. 24. dicit. Videbo eu,

fed non modo,intuebor illum,fednonprope.

Quodquidem,fecudum Iud&os de Dauidre

geprophetabant, vfip adeum quadringenti

dWiifeuplures Upfurifeufluxurierant , ea

,propter

VR 1MVS. 27

propter neceffario ex pr&mifiis prophetijs

concludeturfiue concluditur,quodpofi mo

dicum temporis dprophetis eifdem , verus

Mefiias de quo agitur venturus erat. Imo

etiamfiludam conceffirit veritatemcffie

,

quodex didis prophetijs Mefii& aduentm

breuitas referetur, quomodo probarepote-

ro aduentum huiufmodiinfine templifecun-

di ex eodem tempore 3 quo dominus noder

IESVS CHRISTVS venit ,fuiffi

i

Refpondeo, quodvalde bene deo dante, per

multas authenticasprophetias& rationes.

Etprimo per EJaiam cap. 9 . Paruulus in-

quit natus eflnobis,

filius datus ejl no-

bis , &fadus efl principatusfisper hume-

rum eius , vocabitur nomen eius admi-

rabilis,confiliarius,fortis

,paterfuturifkcu

h, princepspacis . Multiplicabitur eius im-

perium, 0*pacis non eritfinis . Nemo du-

bitat quodiflaprophetiade vero Mefiia lo-

quatur . Effit namque impofiibile credere>

quodhomo carnalis cui diuinanon eficon-

iunda natura, ta excellentifiimis titulis nun

cuparetur, etpotius quia habetur inprologo

Z$ ' LIBERLamentationis Mao-na 3 Rahbiloa, Gal/e-

^ cb _

&c. Nomen Mefliapax efl yfcriptum

efl enim paterfuturi/aculi,princepspacis

.

Item habetur in Sanhedrin capitulo, collfl

rael, dicit Rabbi Tanhu. Qua efl ratio qua-

re qualibetMem, qua efl in medio vocabu-

lijfit aperta

,

£7* iliaMem demultiplicabi-

tur eius imperium efl claufa. ReJfodet3 quia

deus yoluitfacere, vt Eêchias effetMef-

flas.Et yenit -virtus indictalis at<p dixit co-

ram deo y domine mundi, Dautdquicoram

te tot carmina cecinit atcp laudes, nonfeci-

fiiMefliam.Et JEêchiam, cui tot miracu-

lafectfli, 0* ne carmen -vnum tibi cecinit

,

facies ? ideo quia deus claufit Mem , eadem

hora exiuit quadam vox y dicens ; Secretu

meum mihiyfecretum meum mihi.LtRabbiSalomon dicit3 quodhocflcretum aduentus

Meflia3deus dicebai,meu efl,

quodpro -

pheta rejpondit. Vamihfy idefl ajfeftans

quando -veniat Meflias ille, Dico ergo, quod

ab hacauthoritatepoffumus cocluaere tria.

Trimo quodMeflias efl deus 3 quia diflititu

linequeuntprarer quam in Deo iufhficarh

Secun-

•,yr.

4

V R IMV S. *9

Secundo , quia Meflias efl de beata Alaria

-virgine natus,ipCa infua virginitate manen

te.lUa enim Utera Atem nomenfuum oflen-

dit ,flue in arabico quia dicit Miria fiuein

Latina Maria , vtrumep nomen incipit in

Mem . V-erumtamenfecundum veram or-

thographiam li lemarba,& multiplicabis

yur, debuitfcribicum Mem aperta,fldideo

hic fingulariter poflta efl Mem claufa , in

medio ditliois, vt huius virginis Mat ia vir

ginitatis effetprcnoflicata. Tertio,& ma-

gisfacit adpropofitutibt,quod ditiaMem

claufa, fuiaduentus tempuspuntialiter ofle

dit. Hoc efl quod iflaprophetia in quarto

anno Regis Mchas dicla fuit . Et ab eodem

anno vfqueadannum templi deslruftionis,

qu& annoX I.regts Sedechtafacia efl, CL.

annilapflfuntJtem,durauit Babylonica ca

f>tinitas LX X. annis > & templum quod

adiflcanit Neemixs annis CCCCL. Sum-

zneat CCCCCCX

L

. ylblatis indeX L.

annis, quibuspafju Chrifliante deflruthe-

Metepltfatta efl.Retlantanni C CCCCC.Quifuit numerus annorn , ab hora quadi-

y

i

\ V

30 LIBERdhtprophetiaprolata cfl, yfip adpafiionemChrifliy ettantudefignatMem claufa in co

putum literarum per ordine alphabeti . Se-quitur ergo,quodin claufura huiusMem te

pus redemptionis aduetus Mefiis, nobisfuit'

pr&noflicatu. Itemprobatur hocper quan

-

dam authoritatem, tngloffa Vfalterij conten

tamy-vbific habetur. Dixit RabbiIohana,per tres annos cum dimidiofletit gloria det

in monte oliuetiypr&conifando dicens. Qui-ritedominum dum inueniripotejl y inuncate

eum dumprope eflylfaidt tf.Item habetur in

Genefimagna} deRabiMoyfipr&dicatore3JupraiUudcanticorumprimo.Exuitabimus

letabimur in te. Quando erit hoc i Quandopedes deifleterint in monte oliueti3 tuc et

nos erimusgattifuri . dico3 quod quiapalampatetfore , iflos tres annos cum dimidio illa

media hebdomada,quado dixitDanielpro-

pter Mefiiam . Confirmabit autempoclummultis . Ita etiam reperimusfaflumfuifje

>

fialuatorenim nofler cii effet&tatbsXXX.annorumyfuit baptiratus 3 & de inde 7>fipadtempuspafiioms

,quodfuit trium anno-

rum

9

V R I M V S. gi

rum cum dimidiojW quafiper Galiloam

prodicauit ,& per montem oliucti contio

-

canshomines adpoenitentiam,propter quod

prodixerat Ifaios illa yerba, quo Rabbiloa

na induxit ffciltcet, quoritedominum &c.Ite,potejl liquideprobari, quodMefiio ad-.

uentus ineodem tepore debuit ejje,per quan

dam authoritatem,quo ejl in Sanhedrin ca

pitulo Coll(rael,& in<Aboda%aracapitu - Alii a!Ie-

lo primo legitur in (ludio Halio, fex millia Santr S

j n j •/;•J

• caput H»lannorum mundus ejt , duo millia yamtatts, lec.

'

duo millia legis , duo millia dierum Mefiia.

Item dicit Helios Rabbiludo. Mundus non

ojl minus 8f. Iubileorum. In ultimo Iubtleo

-venietfilius JDauid.Etgloffat Rabbi Salo- ,

'

mon, quodhuiusfumma ejl, quatuor millia

ducenti quinquaginta anni , quia quilibet i

Jubileus ejl quinquaginta annorum.In W-timo quorum -venietfilius Dauid . Noto-

rium ejl,quod pafiio chvifli fuit circa

tempus illud quo erant quatuor millia an-

ni elapfi d mundi creatione . Et quamuts

pundlaliter no iveniret Mefiiosinfine iUoyit

quatuor miUiu annorum d mundi creationg

)

'

LIBERpr&teritorum,non ejl mirum, quia in mino-

rinumero maior varietas inuenitur in lege

*

Deus etiampr&dixit cAbrahst,quodfemen

eius habebat cogiin Eegypto in captiuitate

CCCC. annis> Gen. ij. in Exodo n.cap.

habitatio filiorum Ifrael,qui manfirant in

Âegyptofuit. CCCCXXX. annorum,

& quando benerejpicimus computum repe,

riemus quodd tepore quo patriarcha Iacob

cumfilijsfuit defcendit in <Aegyptum , vfiy

addiem quafueruntper manum Moyfifilij

tortiliberatiannoru numerus vitra C CXinonafcendit . Etfiamplius inuefligaueri-

mus,reperiem9 quodpopulus IfraeliiuAegy

ptoerat tanquam liber ad libitum fuuvfip

pofi mortem tofiphs qUemadmodu tunc ce-

perunt cogi &inferuitutemfubijciÂeopy-ptioru. Etab hoc temporefubieflionis vjcp

adtempus redemptionis, nonfuntyvltra cen

tum anni. Nil mirum ergo,fiille doflor au-

thoritatis,fex milliaannorum in trespartes

diuififfct aquales , ex quo iuxtd cuiuslibet

partisfinempaulo antefluepaulopofifafla

per eundem narrata contingebantJ.Quodfi

aliquis

1

P R /MV S. £aliquis dicat

bquodfecundum authoritatcm

pr&miffam 3 tantus Redemptionis aduetus in '

fine illorum quatuor millium annorum effe

debuiffet jquiquidem per centum LX X.

annuspojl templi ruinu terminatifuerhnt,

&fecundum hoc,faludtiofuit ducentis an-

nis ante tempitsper doliorem afiignatu an-

ticipata. Refpondeo .Quomodo efl mirum ?

Jfaias namcp in cap, 60. de chrifli rejurre-

Hionc 'vaticinando} ait. Ego dominus, in te

porejuofubito faciam illud. Et quihabent

oculos ad ‘videndum intelltgerepoffunt ra-

tionabiliusfuijjei quoddeigratia Mcfiia ad

uemus ducentis annis antea afiignarum fibi

tempus prafuijje,quam quodmiUe ducentis

annis idem tempus ajiighatum prorogatum

*JJet. Item i admaiorem huius conclufionis

probationem > reperimUs in Talmut Ierofo-*

limitano > in libro de Beruthoth in cap * de

lachore & tranfumptiue in lamentatione

' magna> i>bific habetur. Erat quida Iudaus

in agricultura laborandoi cuius bos quidem

munit. Bos muriens aduentum domininun-6 Ocian\Arabus autem quidam tranfiens,W*

D

f

34 LIBE E.

uis mugitum audiuit, dixitcp Iudeo , lud&c

»

folue boues tuos, etfferne yafa tua, quia di-

ruitfanHuarium ydirum. Et iteru bosmu

git, &* Arabus ait, Iud&i, liga boues tuos,

etpr&para yafa tua, quia natus ejl Meflias

yeiier. Etlud&us. Quod eflnomen eius,qui

ait . conjolatorMenahem. Etiteru ludius.

Quod ejlnomenpatris eius,et Ârabus,E%$

chias,id ejlfortitudo dei. Et Iudaus, ybi na

tus efl i Quiait, in Bethlehem Iuda. Dixit

RabbisAboni, &* quidyobis ab ufrabo di-

fcere expedit ? Textus clar9 efl in Efdia, qui

dixit, et libanus cum excelfls cadet. Etfub-

. ditur . Egredietur yirga de radice Iejfe ,

flos de radice eius afcendet. *Ab hac enim au

thontate, quatuor benipoffumus eligere co

cluflones. Prima efl, quodMeflia aauentuA

• fluit circa templi ddlru£lionem . Secunda,

quodnomen Mefii&efl confolator ,& meri

to, quiaper ipflumfuitgenus humanu apec-

catoprimiparentes confolatu. Tertia, quod

eflfili9 dei, quodnotatur ab hoc quod dicit,

quodnomen patris eius efl Eêchias ,quod

interpretaturdeusfortis. Quarta, quodin

Betit-

P A T M V $Bethlehem Iud& natuifuit. Item , habetur

in Genefimagno, antiquifiimo. Dixit Rabbi SamuelBarnahama,undeprobabis (juod

in die quafuit deflruftio templi natus fuit

Riefias i Rejpondit, ab hoc, quodhabetur

Efai& ultimo. .Antequamparturiret,pepe-rit. Antequam yeniretpartus eius,peperit

mafculum, in eadem hora quafafta ejl tempiideflruftio , exclamabat Ifrael tanquamparturiens. Et Ionathas in Caldaica transla

tione dixit. Antequam 'veniret ei anguflia,

Jalua fafta ejl. Etantequam venirent eidol-

iarespartus,Mefiias reuelatus ejl. Item ha- '

hctur in eodem libro. Dixit RabbiSamuel,Barnahama. Accidit quodibat Heliosper~viam,in die qua deflruftio templifafta efl,

& audiuit quandam uocem exclamantem>dicentem. TemplumJanftum diruitur.

Quodcum audiret, imaginabatur qualiter

pojjet deflruere mundum. Projeftus auteminuenit homines arantes atqp ferentes , qui-

bus ait. Deus iratus ejl cum mundo, et -vult

domumfuam deflruere, &fliosJuosadgites captiuare,yos autempro viftu labora-

3 <$' LIBER

tis temporali Et alta noxaudita ejl3 dicenf.

Sine illosfacere 3 quianam ejlpluatorip

raelis . Et Helios ait. VbieJU Et nox, in

Bethlehem luck.Helias autem iuit illuc

,

reperit quandam mulieremJcdetem adojliu

domu* eiitoi&filiumfuum in Unguine reuo

lutum coram ipfitjn terra iacetem. Dixitcp

illi3filia,filiumpepenfli. xAtilla3ita inquit3

& illeyquid ejl illi

'

3 quiafic infalguine reuo

Ium in terraproflram ejl. Et iHa 3 magnu

inquit malum efl3 quoniam in diefua natiui

-

tatis3templum Deideflrucium ejl.Et ille3Fi

Ua3furge&fufcipeillum 3 quiaper manum

fuam magnafalm erit . Eadem hora [arre-

xit mater eitto3&pjcepit illum.Helias ve-

ro recefiit. Pofl quincp autem annos j dixit.

Vadam O* vifitabofaluatorem Ijraelis.

Vtrumregio more nutriatur3 aut angcloru,

Profechto ejl3 reperitcfe mulierem ad oflium

dotnitofit&3 cuiait. Filia 3 quiddepuero illo f

Rabbi3 nonne dixitibiquodcum dolore

labore nutriebatur> eo quodin die in qua na

ttto ejl3templum deifuerat deflruttum. Imo

deterius ejl3pedes habet>et non ambulabat

»

oculos

P R I M V S. $7

oculos habet, non Didet, aures habet, et

non audit, os eijicc loquitur,fediacet Delut .

quidam lapis. *Adhuc loqucnte cum illa.Ec-

ce Dentus a quatuor partibus mundifujfa-uit, atcppuerumproiecitm mare magnum,

eadem hora , Deflimenta fiiafcidit Helios,

capilloscp capitisJuipriuauit dices. Va, quia

perdita eflfaluatio Ifraelis, <&*c. Exiuitau-

tem quadam dox dicens. Helta,non efificut

tu opinaris,fedquadringentis animis mora-

bitur tn marimagno , & LXXX. annis

Dbi afcenditfumus iuxta filios chore,

L XXX. annis adporta Rome ,& quod

reflat annorum,per duitates magnos Dpp

infnem. Videtis ergo liquide, quomodoper

omnes authoritatespradiflos apparet, adue

tumfuijjeMefiia ante templi deflruflione.

ludaus autepoteritarguere, dicens, quoddi

fla authoritates afferunt, quodMefiia adue

tus templideflrutlio eadem diefuerunt,

in reiDeritate non ttaejf. ui die namcp

Chriftipafionis,Dfy addeflruclionem tem

pii, Dltra quadraginta annifiwt elapfi. *Ad

quodquidem dupliciterpoffumusfacere re

-

D t

38 LIBERjponfionem^videlicet quodtfludnome Dies

y

potefl affumijlrifle vellonge, quia quadocp

Jumiturpro tepore dutaxat quofol apparet

fupraHoriôntem,quandoqi veropro om-

nibus horis 24. dieinaturalisj vt habetur in

principio creationis mundi. quando cpfumi-,

turpro tempore ampliato,pro 1>t repenmus

in Ifaia, cap. 19 . vfip ad29 . t>bifit mentio

huius vocdbuli,Dies inplurib9 locis,in qut-

bus necejfe habetfumipro tempore maiori

centum annoru. Secunda rejponfio ejl,quod

quamuis templumpojl Chriflipafiione 60.

durauerit annis quo adparietes . Eft tamen

"Verum quoddomus templicuius velumfuit

fciffumdfummo vfquead deorfum in hora

pafiioms Chriflitotamfuamfanfditateam -

mifit. Nam qu&cuntp ibifiebant miracula

cejfarunt,0* illafuit maior deflruflia tem-

pli, quam ruina murorum. Probatio huius*

Cap.i. habetur in libro de Torna, cap. Septem dies,

Dece mi- legunt enim magiflri,quoddecem miracularacula.

fiebant in domofanfda. Non abortiuit mu-lierpra odore carniumfanclarum,necfete

-

bant carnesfacrificiorum in tempore vllo,

.% ;N .nec

^.v ' V-’*

'

'* .->*V

’ J ’ ‘"

'-V'

'Jfl * : :

'"‘-is s’ \ * r *‘.v

t'

‘Mr ’

P R I M V S. 59

nec in domo vbi madlabantur vifiima mu

fca vifa efl. Necfummo Pontifici in die ex-

piationum contigit videre mufcam . nec in

panepropoflnonis maculainuenta efl. Et li-

cet du flabantforet angufliatifiue opprefli,

genibus flexis aut proilratiin terram am-

pliati erat,neminiferpens autjcorpio nocuit

in Ierufalem , nemo dixitproximoJiio ce

de , cede mihi, quoniam anguflias me, cum

afcenderunt in Ierufalem , nunquam pluuidt,

ignem altaris extinxerunt, neque ventusfu

micolumnam ne afcenderent impediuit . Et

dixit Rabbi Samana. Imo etiam, quia vafli

rumfragmentainloco teplivbifrangeban

tur ibi aeglutiebatur.Et dixit<Abbagc.Imo

etiavifcera,quodlibet in locopio,qu& quide

dia,annis 40. ante tepli deflruciione cejja

-

ss

rut,flcutfcriptuefl. Signa noflra no uidim9,

ia no eflpropheta,nec apudnos eflfciesvfy

quo,pfal. 75. Item habetur in ditio libro,de

Torna, legunt magiflri,quadragintaannis

quibus Simeon mimilrauit,fcilicet Simeon Nota mi-

iuflus . Sors dei in manu dextra veniebat

,

deinde et vitra quandocp in dextra quadocp frucrunc

m ; D 4

40 " LIBER*Ut

{fch*nfr,i^rii'*temcoPt,U6 l‘indl' rubea ~verteba

Sparsio tHr

a

lbus3deinde quandoq^fic3 quando no.

nem. Ite lucerna, occidetalis eratJemper incen/a,

deinde quadoq^ inceJa3 qnadoc^ extinfla. Ite

ignis altarisperfemetipfumJemper accedeba

turjiec eratJacerdotib9neceJJariu femper ut

ligna ibi apponeretur3 nijiduo manipula dun

taxat3 yt affirmarent mandatum lignapo

-

• nendiyquodhabebat 3 deinde quandoque ac-

cendebantur quandoque non , Itaquefacer-

f*es tota dieponere ligna non cej]abant.lte

netur in Talmut Ierofolimitano in libro

.'ap.«. de Iomacap. duo edi'

3 legunt magifln\ qua-

draginta annis ante deStruflione templican

dela accidentalis extmfla ejl3& coppus la-

naJemper rubens exiflebat3fors<p dei tn manufmiftra -veniebat3&porta templiclau-

debantur inJero3& in mane referiebantur

aperta. Dicitcfi

ita Rabam Ioannafilius Zachariajemplum templum quare terres nos.

iam nouimus quodfinis tuus erit in deflru-

flionem3 de te namqueprophetauit Zacha*rias 3 cap. ii. %AperiLibaneportas tuas 3

comedet ignis cedros tuas. £x quibus omni-»

bus

/

V R I MV S.'

4bm liquide colligitur quoda teporepafitonis

Chriflt} quafuit 40.anni* ante templi de

-

Jlruftionenr, omniapradifla miracula ceffa

runt 3Jed& eadem hora euanuitfcriptulu

da3fecundum quodiamfueratper Iacob 114

ticinuam.Sic etiam habetur in libro de San

hedrim.in capitulo *Ain Bodquin y 0* in

sAbodaâra cap . 1, Legunt magiflrit quod

40» annis ante deflruflionem templifuerut

remoti Sanhedrin , idefi 70. iudices de con

fiflorio Guazft 3 0* fuerunt pofitiinHa-noth. RabbiSalomogloffat

3quodHanoth.

quadam domus erat in Ierufalemfic 'voca-

ta, Dixit RabbixAbdimi, Et deinde,nunqua

amplium iudiciu criminale iudicaritjeo quod

criminale indicium nifiin cofifloriade Gua%itnon licebat iudicare, Et dicitRabbiMafespradicator inglofja 3 non aufereturfce-

ptrum inInda &c, Ifludejl confifloriunt

dp Guazft in terra ludat& dux defemore

eius3hifunt Sanhedrin quifedebantin con-

fiflorio de Guaît,nunquam amouebantur

criminalia iudicia deterraluda indicando,

donec -veniat Sylo3 quiefl Meflias. Et dixit

D $

4** 'LIBERA

RabbiRamon,quando Sanhedrinfuerunt

remotide conjiflorio Gua^t , etpotefla* iu

dicandicriminalia indicia ab eisfuit ablata.

CoopertiJuntfaecis3& capillosflospillaue

runt.dicentes. V& nobis quiafceptrum Iuda

efl ablatum.&filius Dauidin mundum ve

nit. Quicuncp non efi cactis in cordefuo.fa-

tispoterit liquide videre ,qualiter/equitur

expramiflis authoritatibus.aduentumMeffid eodem tempore quo diflum efl, &c.

sAdmaiorem tamen contentationem,pd

tet hocfuiffe -verum, propter maximampn

blicationem. qua uulgo tunc temporis in ore

omniumgentium deMeflia aduentu ferebd

tur. In tantum quodquia viderunt eodem

temporequedam rege, quiregnabat in qua-

dam duitate Viter, nominata , & erat vir

magnapotentia , bellator et viflor, cuino-

men erat Barcofiba.flatim reputarunt eum

Mefliam, intclligentes quod idem tempus

Meflia aflignatum erat.de quo habeturin

C*p. He- Sanhedrin cap. Omnis Ifrael. quia Barcho •*

êc* fiba regnautt 30. annis cum dimidio, & di

xerat etiam dofloribus,egofum Meflias.Et

i , Rabbi

. ' ,

*. . . , C

1

/

P R IM V s. 43RabbilAchiba etiamquando eumnidebat

,

dicebat3hic eji rex Melias. Ite Rabbi Moy

fis deÂegypto in lib. indicum in legionibus

regum» dicitfic, RabbisAchibafapiens magnus erati <& de maioribus Talmut3 et erat

armiger de Barchofiba, 0* afferebat de illo

quoa erat rex Mefitos, quodquidem nonfo-

tum illefed omnes doclores ciufdem tempo-

ris crediderunt3quoufppeccatis exigetibus*

reXvAdrianus eum occidit. Item3pojjumus

perprophetias Danielis conclufionem ifiam

'i>erificareJ qui illas 70. Hebdomadas indu-

cit in libro fito. cap. 9. qu& nequaquam de,

alio quam de rege Mefiia intclligipofjunt.

JEt fic exponitur per magiflrum Moyfimde Zirona, tn p-loffa fua quam diflo libro Moyfcs

Danielttjecit,ybt fic ait. Et yngaturfan- dCnfilf

Itus/anctorum . Iflc eji Mefiias ex jilijs

DauidJdnflificati . Rabbi autem Moyfespr&dicator dicit . Et adducatur luflitia

Jempiterna* &c. Iflc eji rex Mefitas .

Item habetur in fine libri ordinis mundi

,

dicit Rabbi Iofi s fiptuaginta hebdoma

d& numerantur dprimi templi deflruflio .

1

'(

f sftX'

.Mi,

' /

44 •<, LIBERMe vfque ad deflrutlionem ultimi, hocpono de captiuitate Babilonis feptuaginta an-

ni: de vltimi templideflrutlione 420.Junt42 o. quinumerus ejl hebdomadarum

70. In quarum fineMe/iias venire debuif-

fe*' Etiilo eodem modo per Gaon Rdbbi

Sahedias, Rabbi %Abram , & Rabbt

idben Haôra utiqueprobabatur,quiple-

nius tamen ditiarum hebdomadarum volue

ntdicere diuifionem in aqualiter eafdcpro-

pheta diuifit in 7. -videlicet , & 62.& in

vnam , & iterum vnam induas medias:Nicoldumautem de Lira require , &glojjam

eius, vbitotu Catholice reperies ac realiter

decUratujufficienter,Jufficit adhoc &c.

. CAPITVLVM TER-- tium.

QVodditius Mefiias in duitate nun-

cupata Bethlehem , de terra Iudana

/citurus erat< Probatur^patetper vatici

nium Micheapropheta in cap. 5*. ybiait,EttuBethlehem ephrata,nequaquam minima

es

es in miUibus ludet3ex te etiam egreditur qui

fit dominator in Ifrael, & egrejjus eius ab

initio in diebus aternitatts. Hancprophetia

gloffat RabbiSalomo3hoc mo. Et tu Beth-

iehemj de qua egreffus efi Dauid>fecundum

quodper ipjum firiptumefl 3filius feruitui

Iejfe Bethlemita, ephratum nucupauit3 par

uuluseflin millibus Iuda , dignus erat fieri

minor in generationibus rntiliarium Iuda.

Et hocpropter labeRuth Moabitts qua efi

in te. Ex te mihiegredietur3de te exiet mihi x

Mcfiiasfilius Dauid3 de quo dicit feriptura,

lapidem quem reprobanerunt adificantes *

hicfaflus efi in caput anguli. Etfic efl Calr

daice interpr&tatum 3 de te coram meMefifias epredietur 3 <£r eprefftis ab aterno d die-

bus aternitatis. Et hoc efi quoddicitferiptu

ra. *./Ditefilempermanet nomen eius 3 quod

interpretatur Caldaice.Et nome eius ab an-

tiquo dierum dficula nucupatum. Huc ~vfip

•verba Rabbi Salomonis.îb hac ergopro-

phetia& dicla vloffd& cum Caldaica in ^

terpretatione3 aua neceffario eliciuntur con

clufiones.Prima3 efi Mefiia natiuitatefutjfi

4 <? t I B E R*ti Bethlehem. Secunda, eandem natinitate

fecudum humanamfuiffiperfinam, nequa-

quamfecundum diuinam. Textus namqj

gloffa dicunt,quodefl&ternus& antefole.

Sitame aduerfarius dicat,quodab his pr&-

mifiis benepatetMefiam debuijje in JBethle

hem nafii,fidindefbiprobaripotero, quod

realiter et defaflo idem nattu efl, ita vtfi-quaturexinde,quodipfiam venit, hocpa-let liquide ex eo quodnattisfuit in Bethle-

hem,propter templide(lruf\ionem,perillaa

fuas authoritates inprimo capitulo ,praalle

gatas de nomineRabbi SamuelfilijNaama,

’

ex quibus quidem conclufo noslrafine ali-

qua contradictione verificatur, &c.

CAPITVLVM QV A li-

tum .

QVodnofler Mefiias&faluator , de

ouadam 'virgine na/citurus erat^pa-

tetper Ieremiam , in cap. 31. Reuertere in-

quit virgo lfiacl,reutrtercadduitates tuas

iflas 7fquequo delicijs diffluerisfilia vaga?quia creauit dominus nonumfuper terram .*

Foemina

1

P R 1MV S. , 47Foemina circumdabit -virum.Et hcibetur in

£erepit Rabba,dicit Rabbi Ofuafilius Le~

ui. Veni et uideb'u,vem& -videbis qualiter

non eflmodus da,fient modus carnalis ho -

minis y homo enim carnalis lanceapercutit

et emplaflris medetur,fiddominus deus no -

flernonfic, quia cum eo quodpercutit, cum

eo ipfo medetur, quodquidem reperimus in

lofeph etifrael , Iofephper/omniapercuffus

efl, perfomnum curatus efl. Et Ifraelin

-virginepeccauerunt, vt habetur Eêchie-

\ lis 23. formicatefunt in Aegypto ,inado

, lefcetiafuaformicatafunt , ibifubaciafunt

-vbera eorum , &fra£l&funtmammapu-bertatis earum. Et in virginefueruntpuni-

tf, vt habetur in Threnis cap. vItimo. Muheresin Syon humiliatstfunt, & virgines

in duitatibus Iuda,& in virginefunt con -

folati. Sicut ait Ieremias, quia creauit domi

nws nouum fuper terram , Foemina circum- '

dabit virum , dicit Rabbi Hamna nomine

Rabbi Tddi,quia hic efl rex Meflias de.

quo Dauid prophetauerat . Ego hodie ge?,

nuite. Sftpva quodetiam Ifaias capit. #2.

W*

%/

4* r B erpropter Sjyon non tacebo,& propter Terti*

file non qutefiam, donec egrediatur utJplen

dor iuflus eius , &[aluator eius Dt lampas

accendatur. Multum liquidepatetper Der*

ba difla authoritatis , gp*per allegationes

quas pramifiidoetoresfaciunt in eos,noflra

Conclufionemfore beneprobatam. Item,efi

difta conclufio manifeflaper hoc quodin di

61o capitulo declarauimm de illa Mcm elati

fi, qua efl in illo Derbo multiplicabitur eius

imperium, qua quidem ejfe debuijfet aperta

Mem , in qua nomen beata yirginis contine-

tur, eius Dirginttas mirabiliterfignifea

tur.Item,poteJl ifla conclufio verifcariper

hoc quodhabetur Eêchielis 44 . Etcouer

time ad Diam porta fincluarij exterioris

,

qua rejpiciebatadorientem , & erat clau*

fi. Et dixitdominus adme,porta hac, clau-

fi erit,non aperietur, et Dir non tranfetper

eam,quoniam dominus deus Ifiaelingrcjjus

efiper eam, eritcp claufiprincipi. Hacpro-phetia nequaquam intelligi pojfet realtter ,

quia non reperimus in Dirimo templo, quod

fueritpojlEêchielem adificatu, quod effet

in

1

PHIMIS. 49en eoahqua talisporta3per quamfacerdoteset leuitanonfuiffient ingrefii3 pr&ficrtimporta orientalis 3per quam continue nonfilumJacerdoteSiDerum etiam& Leuita et i>ni-

uerfuspopulusgradiebatur,propter qua ne-

ceffario motaliter hac omniafunt intelligen Myftice.

da.Etpotiusi quia in 40. cap.ybi coepit lo*

qui de ifhs &dejicijs3 aiti qualiter ipfi erat in

labore3& manus deiduxerat eum in uifio

-

He adterrdm ifirael\& afcenderefecerat eu

in montem quendam exceljiim >fupra cuius

cacumenmenjura duitatis menfuratafue

-

•

iant terufalem templum * Et referimus

quodfifecundum diclat menfurds templumaliquod effiet adificatum 3 quodillud multomaiusfuiffietj& ciuitas Ierufalem mundicelebritatem fuperaffiet. Et ideo aliofienfiune-

ceffiario myflico debet intelligi3pro ut latius

ingloffia Nicolaide Lira continetur . Sed de

hoc habemus in duobus locis de Talmut au-

thoritatem . Prima 3 in Sanhedrin in Capi

CoiIfiael3& in Sucha cap. LulofiVaarba,

vbific habetur 3 dixit Rabbi\Abha3 adifi-

cium templi quod efl coram domino noilro

V

JO ' L I B E EDeo

,/patium tenet odo millium Leucam'•

Scriptum ejl enim infine Eêchielis,per cir

cttitnm odo millium,nomen ciuitatu exilia

die dominut ibidem . Et Jâbbi Salomon in

glo/Jaibt quodomniain E^cchiele deIcru-

falemfribuntur, de/anda duitate Ierufale

fuperna abfip dubio mtelligendaJunt,patet

ergoper didam authontatem , emsglof

Jamprofatam,quoddidaprophetiafenfum

tntrinfecumhabet,quiquidem ejl ide, quod

‘ per Ierujalem congregatiogentium adMef

Jiofidem inteUigitur ~ventura,quoproculdu

hio ejl yniuerfitas Chriflianorum . Templis

yerofignificat/aeratam matrem ecdefiam

Catholicam facerdotum eius cowrepa-O Otionem,perportam yero claufam , yirgints

martaintellige "virginitate,per quam nemo,

nifdominus deus ifaelts tranfiuit Huma

-

"natus. Nam alioquin horeticum effiet crede-

- re deidiuinitatem locum aliquem occupare.

Suntergo illa yerba degloriofa Mario yir

ginitatehoc modo intelligenda,porta hoc

clauf erit in conceptione , non aperietur in

partu. Et yir non tranfibitpereampojlpar

tum*

p n / M viUM

y quoma dominus detis Ifiaelts deifilius

patricoaternus ingrcfjus eflper eamy er erit

- claufa y/cp infinemficularumy qua quidem

omniafitisfuni intelligentibus clara,quod

non ntfia cordis duritia languentibus c&citatey negaripoffunty& c:Itemipotefi ifla

conclufio probari per id Ifaiacap. 7. Ecceinquit -virgo concipiet &• parietfilium y

'vocabitur nomen eius Emanuel y <&c. Iu -

dstus conatur dicere, quodiflaprophetia no

potcfl in beata 1virgine verijicariJfuper quo

fiputatfacerepojjeplurima argumemafiAjpetiahter tria. Primo quoad iflud nome»'virgo in Hebraicofinat vetula,non tamenalmay gp* hicponitur in alma. Sectidoy quodhacprophetia regis lAcha-^jiullum attulififitjignu y eo quodnatiuitas Chriflifacla cfl

•'vitra 500.annospofl eum. Tertioyquodbeata Alariafilius vocatus efl chrisiusy g^noEmanuel y quodfi quaratur a ludao ypro -

pter quodprolatafuit illaprophetta. jReJpo

dit,propter uxorem iAcha^,quafibipepe -

tit E-êchiami en deusfuerat y iuxta inter~

pretationem huius vocabuliEmanuel,quod

E 2

/

$1 LIBERejl nomen T)eus . Sedtertium centum efl,

quod nullumidorum argumentorumpotejl

habere locum. Et rejpondeo adprimu3 quod

in HebraicoJunf tria nomina qu& 'vnamf-gnificationem habent}Jcilicet Nahara. Ve-

tula3alma3 efl tamen inter ytrucp aliqua dif

Naliara ferentia3 quoniam Naharafignifcatpuella

i

bethila. yirgo exijlatfiue no. Vetulafoemina ejl

incognita "virofiue adolefcentula Jitjiue an

Alma .tiqua. <Alma -vero nequaquam dicitur 3 nifi

puella& -virgo 3fic erat beata Maria -vir-

gogloriofa3 teporefu& conceptionis3 <&h&c

efl propria& yerifimahorum trium no-

minumfignifcatio . Et quamuisftcrafri-

pturaquandocpjuat narrationes ampliado ,

-vnum idorum pro reliquoJumatjn hoc ta-

men loco difcretefehabet3hocJolum nomen

ajfumpfit 3 quod beata deigenetricis -virgi-

nitatiproprius atep competentius conuenie-

bat. Ejl autem aliudin hoc nomine alma mi

rabilefcretum 3 quia alma fecundum He-

braicum idioma deriuaturd quodam *verbox

i Helim de biniam cabednotaf. Cuiusfignif

-

catiofen translatio efl3 celo celas celaui.xAl-

ma

i

i

P X / M- V S. Qma ergo celata fignificatfeu celatio , celata

dico,quia -virum non cognouit "unquam. Ce

latio 'vero quia fecretu Chrifti incarnatio-

ni6 ab omnihumana naturafuit,mfia bea-

ta "virgine*!)elatum. Contrafecundum argu

mentuni dico , quodhocfgnum non dirige-

baturadsAcha‘x, poflquampropheta inui

-

tauerat eum. dicens,pete tibifignum, Dtre

cedens ab idolorum cultura , conuerteretaddominum deumfuum . Ipfiautem Acha^pr& cordis duritia fignum petiere neglexit,

Xefpondens,nonpetam <&* non tentabo do T

minumjpropheta ergo addomum Dauid,re

gedimiffo , conuertit , Dtfummum bonumquodeis bonum erat infuturum "venturum

fignificaret. Et quia multa mala priuspaf-

Jura erat eadem domus, de infinito bono ei-

dem domui "venturo , confolabatur eam ,

quodquidempatet liquide "verum eJJe, ex eo

quodregem Achazfdimifit, & adloquen-

dum cum domo Dauidfe conuertit,quibus

generaliter mirabilepromifitfignum, dices,

propter hocdabit dominus ipfe "vobisfignu.

jContra tertium argumentu, ~vbi dicit,quod

* 3

*

i

J4 LIBERnomenflij yirginis nonfuit Emanuel

\fedTe

fwjdico, quodplurimas& diuerfas prophe

tias at(p Jcripturas reperimus& habemus

Me/fisfilij deijper nomina diucrfa. Nam Ia

cobpatriarcha yocauit eum Silio 3 Genejis

49. Hoc ejl3 qui mittend? ejl.DauidinpfaL

7. yocauit eum ijnnon3id ejlpermanens.Ie-

remias tertio cap.yocat eum adonai3hoc ejl

dominus /uflus nofler, IJaias in cap. 8. ocio

nominibus yocat eum3 fcilicet. Admirabi

-

lisjConfiliarius, dens3fortis3 &c. Quodlibet

namcpiflorum nominum eratJibi rejpedlu

yirtutumfuarum attributum3imo& ope- .

rationum 3 qusin nobis ab ip/o procedunt.

Hocitacp nomen Emanuel in ejl ei 3 refletp

conuenitj quiajignificat humanitatem 3 in

quantu dicit nobifcum3 atcp diuinitatem3 in

quantu dicitDeus. Item 3 adilludquoddicit

Incisus. quodprophetia difla fueratpropter

Eêchiam,& c.Hocejlfaljum. Ifla nam<p

yerba regi^Pcha^jn quarto anno regnifut

prolatafuerunt, quando Phafeerex Sama-

ris, <&* Raxinrex Syris afcenderunt 3 yt

expugnarent Ierujalem3yt habetur Ifais 7.

cap.

- *

PRIMVS. #cap. %Acha^jtutem regnauit yfique ad 16.

arjnu,pro ytpatet in 4. Reg. 16. cap. Mor-

tuo ergo <Acha\, regnauit loco eius E%e-

chiasfilius eius, cum ejjet Atatis annoru 2 $.

pro ytpatet in eodem libro, cap. 18. yAmo-

tis inde n.anms reflantib9 de regno lAcha^

patrisfuipofidiclamprophetiam , /equitur

quod tempore quo dicla prophetia prolata

fuit,erat E^cchias Atatis 13 . annorum,prA-

fata ergo prophetia nonfuit promulgata de

eo. Quodfiludatis dicat, quoddiftaprophe

tiafuit de quodam alio quam lAchazjdicla,

aut de ifaiAfilio, effiet yaldefiupedum, quo-

modo poflea nonfuiffietfadla mentio aliqua

in textu deHomine tali, cuius tam miracu-

lofiafuerat natiuitasprophetata. Item ,pa-

terex yerbis huiusprophetia, quodfignum

quoddariuolebat,habebat effiemultum ex-

cellcns& miraculofum,ait etiam. Pete tibi

jignum d domino deo tuo inprofundum in-

ferni,fiue in excclfumfiupra. Et Rabbi Salo

mo ingloffa dicit,quodetiamfipeteret quod

mortuifiufcitarentur , autfiolin medio coeli

’

flaret,ficut adpreces Iojuefaftufutt ,quod

E 4

f$ LIBERfide rebus tam mirabilibusfignumjieripol

licitum erat, quopaclo deinde ta leuetamcy

fimplexfacium eji, vt quadampuella conci

peret unumfilium, cu naturaliteriftudqua-libet die contingat. Quodfidiceret, quodpermiraculum erat,cumpropheta pr&dixerat*eandem.puellamjilium mafculum ej]epari-»

turam . Dico, quodhoc non eji miraculum,

quia hoc ide quide bonus medicus aut aflro-

logusper naturaliapoterit cognojcerefigna}

quapropter necejfario dicere oportet,quod

excellentia huius miraculierat, ut virgofi-ne yiricognitione cociperet ,flliumq aeifi-

ne corruptionepareret,& in aternum vir-

gopermaneret . Hoc etiam confirmatur ab

hoc quoddicitprophetia, propterhoc dabit

dominus ipfe uobpsfgnum. Superfluum etia

eflet , dicit ipfe , nifl quia notatur ab hoc

quodilludopus,perfl ipfe deusfuturus erat,

Item, efl quadam ratio quaflnaturalis, qua

ponit magifler Moyfes de .Aegypto , de qua

nos in iflo cafu poflumus muare , dicitenim

fic, Quod/ireperimus quoddam compofltu

defmplicibus certis, etpoflea comperimur

aliquod

r

P R IMV S.j;

aliquoddefimplicibus illis per fe extra com

pofittonemfipayatu definirepojjumus,quodilludaliudfimplexpofiit aliundefeparatum

perfi inuenirt. Verbigratia, repperimuspo

tagium -vocatum oximel,quod quidem ex

%ucharo componitur& aceto. Deinde re-

penmus acetumperfe feparatum , credere

oportet,quodxacharuperfipoterimus re

-

perire, fidpropofitum. Nos reperimus in di

uiduos humanaJpeciei ex maris foemina

comixtionegeneratos,deinde neminem cre-

dendum contradicentem, imum indtuiduum

fine mare foemina creatu. UlefuitÂda,

deinde reperimus aliudfinefoemina,& hoc

fuit Eua,oportuit ergo inhoc humana natu

ra defoeminadum taxatfine maregeneratufore reperirt.Et ille rex Mefiias,mundifat-uator, qui ejl benedicius infacula jaculo-

rum, vAmen

.

CAPITVLVM QVIN-tum.

rvVoddiClus Mefiias habebat effiefi

-

JJus det, et non alteriuspatris carna->

£ $

. L TB E R

lis, eo quodin eadem effentia effet cumpatre

'mus, et quodhabebat effe Herus deus,fccun

dum diuinitatem , et yerus homofecundum

humanitatem , hocpatetper quandamau-

thoritate, qua ejl in Berezft Rabba, de Rab

biMoyfepradicatore,fupra illud Trenoru

yltimu.Pupillifaftifumus abfppatre, dicit

RabbiBarachias Deus Ifraelfic ait. Vos di

citis uos effepupillosfinepatre. Talis erit mudi redemptor, que ex yobisfufcitabo, quia

non habetpatrem,ficutfcriptu ejl, Zacha-

ria cap. 6. Ecce yir oriensnomen eius. &

fubter cum orietur &c. Et Ifaia cap

.

53 . Et

afcendetficut yirgultum cora eo, etficut ra

dix de terrafitienti. Et deipfb dicit Dauid.

\Ante luciferumgenuite. Etalibi , dominus

dixit adme,flius meus es tu. Notandu et di

ligenter intuenda efl. quodhac authoritas li

quide noflram probat intentionem,quam

quidem do6loriUe Rabbi Barachias cum ta

nobilifimisprophetijsprobauit. Item,habe

tur in libro yocato midras Sirhafrim,idejl

gloff* libri canticorum cap. 3 . Egredimini*

0* yideteflia Syonregem Solopionem /in

R R IMV S.

diademate <jtto coronauiteum materfua, in

die dejfonfationis illius,&m die Utitia cor

dis eius. Dicit Rabbi Ahuna. Inuefhgaui-

mutperfiripturam Dniuerfitm , & non in-

uenimus,quod Berfitbe Solomonifilio fio

diademafeciffet. Efi igiturfiupendum, quiddiadema'illudfignificare -velit. Dicit Rab- .

bilohanna. Qu&fiuit Rabbi Symeon a RabbiElyager,filio RabbiIofeph . dicens. *Au-diuifli unquam apatre tuo, quidejfet diade •

ma illud, quofuerit Solomond matrefiuacoronatus. Quirefpondit,etiam. Et iUc

,Quid?

& Rdbbi Elyager . ille Solomon ejl deus

,

quiaprincipio diligens Ifrael vocauit eosfi-lia , Dt habetur in pjalmo quadragefimotertio . .Audi filia <&* Dide. Deinde promaiori dileclione, Docauit eos Soror. Can-ticorum.

f. Apperi mihiforor mea . Poflea

iam eosfumme diligens Docat eos mater*

Ifaia. cap. 51.Attedite admepopulus meus,

& tribus mea mater mea efi. Eadem hora/urgens Rabbi Symeon,

0finiatus efl eum ,

in capite. Dicens, pofito quodnon Dere, na

nifiquodhoc uerbuaudiuerimfufficirmih*%

6o LIBSnperpr&miffam authoritatempatet quodli,

Solomon in eodem textu nominatus non efl,

nifidominus deus. Et iam ejl -vulgare verbu

in Talmut, quodvbicunqucin Canticis no-

minatur Salomon , dicitur de domino deo.

Itatp diadema quo Salomon a 'matre coro-

natur, humanitas noilra ejl,qu&diuinitati

eiusefl vnita,&pro totius mudifalutepaf

fa,&* ideo sternaliter coronata,de quo apo

Jlolus. Videmus Iefumpropterpafiionemor

tisgloria& honorecoronatum. Itemyhabe

turin midras thillim idejl, ingloffapfalterij

\

fupraiUud . Cum inuocarem exaudiflimedeus &*c. Mifereremei&. Dauidauxieba,

tur nimis,propterpeccatum quodcum vxo

re Vri& commifit , eo quodpopulus aduer-

Juseum murmurabat,dicensfUiquiouicula

captiuauit, &paflorem occidit,quomodo

poteritfaluari, cuideus diUtauitficutfcri-

ptumejl. 2. reg. 7. DixitcpNathanadDet

uid, dominus quocptraflulitpeccatum tuu,

non morieris. Item , habeturprimo Parali-

pomeno 22. filius quinafcetur tibi, erit vir

quictifiimus ,faciam enim eum requiefeere.

P A I M V S. • <Sl

ab omnibus inimictsfutsper circuitum,

obhanc caufam "Pacificus nocabitur

,

pacem& otium dabo in Ifrael cuntlis die-

bus eius. Âdditurin Talmut}atcp nt caten

filij non apatribusJuis nafcetur. Quare hic

dicitur nafcetur,fidhoc nuit dicere,nafce-

tur ntfanet te de peccato tuo , &per eius

manum Nathanfcriptum efi. Mifitcy ad eu

in manu Nathanpropheta , et nocauit no-

men eius amabilis domino, eo quoddominus

dilextt eum. Notorium ejl ei quialiquidni-

det, quodhicfilius deiin ifta authoritate no

minatus , & in teflibus applicatus eifdem,

non erat rex Salomon,nam& ipfe non cu-

rauit DauidapeccatoJuo , et deteriussquia '

,

in nouifiimo dierumfuorum , idolorum cul-

tor effetius efl. Propterea de rege Mefiia ne-

cefjario efl iflefilius DauidinteUigedus, qui

quidem cumfilius Dei effit, cum cateris omnibus Dauidpatremfimm apeccati damna

tione liberat. Item , magiflri Talmut nobis

referunt de Mefiia natiuitate, & qualiter

fueratprimopareti\Ada.atcpfiliabus Loth

,reuelutum, quod

ipfi habebat effifilius dei.

$2 .LIBERin medrte Ruth ingloffa illiti* libri,jfuperf*ludjxAramgenuit]Âminadab.RabbiAna-nite RabbiIacob,filius xAbendicebant»

fcnptum eji in gen, ^.yocauitcp nomen il-

liti* Sethi dices,pofuit mihidetisfemen aliud

pro sAbel , aliudfemenfgnficauit,pro alio

loco iventurum,& hic eji rexMefite.Item

habetur in Berefith Rabba mirim, cap. 6.

dicit Rabbi Tanhuma, fuper illudgenef. 19 .

utferuarepofimus depatre noilrofime,no

dicitfiliuffedfime et illud eratfemen, ejuod

habebat -venire ex alio loco , etiiieejl rex

Mefite,patet ex hac authoritate,ejuodfilta

btts Lothficutprimoparenti,Mcfia natiui

tasfuerat reuelata , et qualiter ab eifde ejjet

ueraciter exitura, de Moabfiilicet, etAm-monfilijs eoru, et ideo laborabat , vtapatre

(uo obtineret illudfime, et itafaflu eji, quia'veru6 Mefitii* domina* noiler lejtt*^ Chri-

Jlu* deRuthMoabita, etdeNahamanAmmonita uxore Salomonis Raboa nero ma-tre egrejju* efl. Ite habetur in BerefithRabba magna deRabbiMoyfipr&dicatore,fu-pra illud Genefcap. 40 . Videbam coram

PRIMVS..

* fL

me vitem, hifunt Ifiael,de quib°Vflmiila.

pfl. 79. Vinea deAegypto ttanflulifli, eie

diligentes,& plantaili ea. Item videba co

ram me vite.Ide ej1 rex Mefiias,de quoferiL

biturinpfl. pr&dic\o , &perfice ea quam

piantauit dextera tua, <&fuperfilium horni

nis quem confirmaliitibi. Efipiatatio infe-

rior, etplantatiofperior, et inferior. Hic efl

lAbraham fuperior, et inferior, hic rexMeffias. Perficuepatet, qualiter defignat rege

Mefiiamhumanum ejfe debere atq$ diuinu.

Item, habetur in Midraflilim .fiuper illud

pfl. &pr&dicansprdtceptu eius, pr&dicat

a

fiuntfafla Mefiti, tnlcge, & inprophetis,

et infiripturbsferis. In lege,filim meuspri

mogenit9 Ifiael.lnprophetis,Ecce intelhget

ferum meus, & exaltabitur et leuabiiur et

Jublimis erit valde.Etpaulopofi.Eccefieru9

weusffcipiaeu.Inpfi.

Ex vero antelucife -

vu genui te.In Damele.Îfpicieba ego in vi-

fioe noflis3et ecce in nubibus coeli, quafifili

9

hominis veniebat, et vfip adantiquu dieru

peruenit,etin confcclu eim obtulerut eu3et

dedit eispotedate honorem et regnu, omnes

64 LIBERpopuli& linguaferuient ei,poteflas eiuspo

reflas dtterna, qua non aufertur, <& regnum ,

eius quodnon corrumpetur. Manifestepa-

tet ex authoritate pramifa , quod, lex

propheta, uniuerfacp/aerafcriptura deMeJfia loquuntur3Jedhac& aliaplura in dijpu

tationejludainegare no crube/cunt. Sedno-

tandum ejl adhoc quoddicit,quajifilius ho

minis , qualiter Mefiiam deum et hominem

oftendit. Item, hahetur tn eodem libro , di-

xitRab. quidJonat illudpf. Apprehendite

difciplinam &c. Simile ejl cuidam reo i.

\

qui

fe contra eiujdem duitatispopulum indigna

uit3 eute populo adfiliu regis utpro eispatri

fito regi interueniret, fuppliciter deprecati

Junt. Quofallo,rexplacatus ejl, populus au

tem cum Delletgratiaru allionesfacere re-

gi, dixit eis rex, mihifacitisgratias,nonJic}

fidpotius filio meo reddite . ATam nififoret

pro illo,iam tota ciuitas deflrullafieret. Et

hoc modo dicit deus , apprehendite difiipli

-

nam &c. In omnibus authoritatibuspr&-

mifiis clare probatur, qualiter Mefiias efl

filius dei. Etprobatur etia qualiter ipfimet

l

P R t M v:s.

tflDeus,per quadam authontatem, qua efi

inBere/it Rabba. Cuius talis efi tenor, legut

magici. Decem reges regnarunt aprinci-

pi0 mu dt ~vfy adfinem eius, quifunt hirDominus deus nosterfuitprimus, quimundumcreauiti. Secundus Ncmbroth. Tertius Io

-

feph. Quartus Salombn. Quintus Nabuchodonofor. Sextus Darius * Septimus Cyrusi,

Otlduus .Alexander. Nonus Cafar<Au»u-

flus Imperator Romanus * Decimus RexMefiias . de quo inpfalmo 70. Et domtnabitura mari Dfp admare , & dflumine yfiyadterminos orbis terrarum. Et deipfoDa-tiiel in cap. 1. Lapis autem quipercufiitfia-

tuam,faftus efi in montem magnum > et impleuit ymuerfim terram* Item in eodem tu*

In diebus autem regnorum illorumfufeita-*-bit Deus coeli regnum^quodin aternum nondifitpabitur , et cum decimo rege reuertetur

regnum addominumfuumprimum , & ficquifuitprimus erit& ultimus. Sicutferi*

ptum ejti Ifaia 44. Hac dicit dominus rex

Ifrael, & redemptor eius dominus exerci-

tuum. Egoprimus i & ego nouifitmus. Et

'v

L I B E RZacharia, ultimo . Et erit dominus rex fu-

per omnem terram . Ecceprobatum efiper

diflam authoritatem, qualiterMelias 7tlti

mus decem regum iflorum, ipje efi dominus

deus nofler. Item,probaripotejl , Mefiiam

foredeumper ifaiam cap. 8 . Dominum ex-

ercituum ipjumJanfbficate tipjepauor ye-

Jler ,& ipft terror yefler. Et erit yobts in

JanBificationem , in lapidem autem ojfien-

fionis, inpetramJcandali duabus domi-

bus Ijrael, in laqueum et in ruinam habita

n

tibus Ierufale. Dicitur in libro Sanhedrin.

Non 'venietfilius Dauid, yfqucquofint con \

fiumpta dust domuspaternalesde Ijrael.qus

fiunt caput captiuitatts Babylonis,&prin-

ceps terra Ijrael Scriptu efil enim. Ipje enim

erit nobis in iuflificationem. GloJJat Rabbi

Salomon . EritfaluatorIjraelin Sanclua-

rium,& in lapidem ojfienfiionis etpetraJca-

dali duabus domibus Ijrael. Patet ergo cta+

re, quodMefiias ille in cuius aduentum dust

domus Ijrael conjumenda Junt , ille merito,

efi, quidominus exercituum ~vocatur.Itemi

habetur inMidrafiilimfiuper illudpfalmi-

<

P R lMV S* tyM Quoniam apudtc tflfons Dita. Et dicit

JRabbt IoAtina. Simile eflhoc hominiquiperauxilium cuiufdam lucerna peroit ad iucem

« . , . ' * Otn notie, quam quidem exrinciam a -vento

iterum incendit,& rurfum eam extinguit

,

& ip/e incendit, &• hoc facitfkpe, demumipfe dicit,Dt quidinde tantus labor erit ? dolo expettare donecfolextat, adcuiuslucemfaciam iter meum. Similimodofueruntfilsjl/raelfubiugatnn .Aegypto , eueniente

Mofc Aaron liberarunt eos,deindefue-rutfubtugatiin tepore Sifjare,et euenientei

Barath& Dcbbora liberauit eos. Etfic inquolibet tepore, donec dixerat, Daldefumusin liberationibusfatigati, quia eo quodfue-rit per carnales homines, confeSlim ficutprius tribulamur. Sediampofihac nonpla-

.cet nifper êum liberari

3hoc ejl quoddi

citDauidinpfal. n8. Deus dominus& illis»

xit nobis &*c. DixitRabbiHanna, Aioy-

Jesglonfcanit Ifraeldicens.Beatus es tu ifrael, quis fimilis tuipopule quiJaluaris in

domino ? Deut. 33. Non dixtt quemfaluatdofornus,fedquiJaluaris a domino. Qîa dtP,

68 L T lB £ '

dixitfic, in hoc.mundo vos efltsper manus

hominufaluati3fidin tempore venturo ego

met redeptorvefler ero} itu vt deinceps ne-

quaquam ub alio indicati

'

(itisfiueJubiugar*

tiEcce quomodoprobatur quodMefitem efl

Verus deus* Sed quomodoprobabimus quod

cumfit deus verus fit etiam homo verus.

Hocprobatur perquandam authoritatem

qua efl in quodam libro vocato Thorath co

hanim idefl lex/acerdotum 3 vbiferibitur

fle 3 quodfonat illudLeuitici 26. cap. Am-bulabo inter vosy& ero vefler deusi vosqj

eritis mihipopulus . Simile efl ifludcuidam

regiquiperambulabat hortumfitum addele

elationem&Jolatium habendumyquem cu

hortulanus vidiffetidbfcotiditfe3& rex; di-

xitei. Noli timere nec ab/condas tecime *

quoniamflmilis tuijum . Similiter tempore

futuro deus ambulabit inter tuflos3 vtjbla

-

tium recipiat et delefletur cum illis, iufliau

tem videbunt eum 3& expauefcent ab eo ,

quibus deus Vticp dicet 3 noliteformidare de

mc3 quiaflmilis veflrumjum. Attamen li-

tet vobis flmilis exiflam 3 neforte credatis

quod

P R I MV S. fyquodtimor meus nonfitfuper dos >fcitote,

quoddeus DeflerJum , dos autem populus

meus. Item, habetur in libro ieiuniorum, in

Gap* tribus temporibus 3 dixitRabbi Elia- Cap.4.i«

êr, nomineRabbiHaneabu,futurum efl, !^thja*

Dt dominus deus nofler magnam choream

cum iuflisfaciat inparadifi , tpfe erit in

medio illorum, ita Dteorum quilibet pofit

cum digito infnuare . Quia ficut habetur

lfai& cap. 2$. Dicet in dieilla.Ecce deus no•

jler ifle, expeflauimus eu. 0*faluabit nos,

ifle dominus,fuflinuimus eum,& exultabt

mus& letabimur in falutarieius.In quan-

tum bis dicitur, ifle, oflendiiur, quod Difibi

liter etpalpabiliterhahebat apparere inter

iuflos, quijuntapofloli, ecce quam be-

ne intentio capituliprobatur& Derifica-

tur,&c. *

;CAPITVLVM SE. /

xtum.

PRobat, quomodo sAbrahapatriarcha

temporefueratprophetijatum, quodre

ges Orientis etgentes Sabba.adregemMef»•••«• '

" *5

70 LIBERfiam adorandum "venturierant, et auriattg

thuris munera oblaturi, quodperfequentes

authoritates apparet.Pnmu habetur inBe-

refith Zota. Dixit Rabbi Ojua. Sidixero tt

bivnum verbum bonum , dices tu nomine

meo i qui ait, quodejl ? Et ipfe nouimtss iri-

quit,quodomnia tlla munera qu&Iacobpa-ter ycfler dedit Efau,gentespro tempore re

Jlituere habet regi Mefiia. Scriptu ejl enim

Reges Tharfis& infula munera offerent.

RegesArabum et Saba dona adducent. Dixit et Rabbi Ojua. Bonum verbum dixifli

mihi,in vita tua. Ego de nomine tuo dicam

illud.Itchabeturm Berefith Rabba,deRahbiMoyfepradicatore, Sabbafilijfunt%Abraha. Sicutfcriptum ejl Gen.25.Et quado rex

Salomonprojferatusfuit in regnofiio, dixe

runt,forfitan hic ejl Aiefias, & tunc vette

runt adeum,fcutfcriptum ejl in 1, Reg.io.

Sed regina Saba auditafama Salomonis,in

nomine domini venit tentare eum ,ob hocquoddicit. In nomine domini,patet quodhabebatprophetas qui eitnomine dominipro -

fhetabant. Sicutpr&ceptum habebant ah

i. * \Abr4~

7

V R 1M V S. 71

yXbraham* vtitafacerent. Sedbeneproba

tur, quod venturifint intempore Meflia*

•ytflruiat eiob hoc quoddicit 1/aias ca. 6O.

Omnes de Saba venient* aurum et thus de-

ferentes*et laude domino annunciantes. ifle

efl Meflias.Ecceper hanc nobilem authori

-

tatem,intentio capituliperjpicue demoflra-

tur.Veruntamen fiaduerfarius contradixe

rit* quod intetio lfaiA in hacprophetia erat,

quodquando Meflias federit in regnofuoin

lerufalem , tuncpropter magnitudinemfa

-

ma/ua omnes reges mittent ei munera*

venient*vt vifitent glorificent eum. Si-

cut Salomonipropter eius/cientia magnitu

dinemfaciebant. Refpondto* quodhoc non

habet locum^quia textus dicit. Laudent do-

minum * annunciantes quodHebraice dici-

tur lebaflheru* quodvocabulumproprie di

citur* quando quis ea qu&nouit ei qui nondu

nouit enarrat . Etpermodum quo aduerfa

-

rius textum exponit* nonficejfet*quiaiam

tlludciues Ierufale/ciebant*fedeo modo qua

faflu efl in aduentu domininoilri Ie/uChri-

fli bene concordat cum hoc vocabulo.sAn

* 4%r •

/

7* l TB E &nunciare, Reges narncy quitempore natiui*

tatis Chrifli uenerunt in Ierufalem, quafie-

runt ab Herode rege et a ciuibus urbis, ubi

eft quinatus ejl rex Iudaorum ? ficutipp.ia

jfludaprophetisfciebant,ficut ditium ejl in

authoritatepr&fata.De <juo quidemfilij /<?-»

rufalemJlupebant, euhoe illud ejfet eis igno

tum,0 ideo rex Herodes0 populus dui-

tatis quarebant a facerdotibus0 fertbis

,

unde rex Mefiias napidebebat»pro ut la-

tius Matthaifecundo eapite narratur» 0hoc modo uerbupropheta ueripeaturpro ^

pric,quiait. Et laudem domino annuneian

res, mtamefecundu quodludaiponut 0c%

CAPITVLVM § EUptimum,

PRobat quodante Mefiti aduentum omnes anima generis humani propterpec

patumprimiparentis in infernum depende-

bant ,0 quomodopropter ditdiMefiiapafi

ponem et mortem, anima iuflorum qua an-

te ipfitmfuerant, redemptafunt,0 ab in-..

fimo

i

i

<

P R I MVS.y

ferno redufla , in -vita aterna &Jpiri-

tualigloria collocata , Et quod ditiapaflio

&* mors Meflia caufa efl, ~nt anima, omniti

illorum qui in eum crediderut ab aterna de*

prauationefaluentur , hocpatetper autho

-

ntatesfequentes. Etprimoper quandamau

thoritatem, qua efl in libro -nocato Midres

Ruth,Juper illudRutb ultimo cap.Hafittit

generationes Phares * Dicit dotior,

Vbicucp injacrafiriptura reperitur hoc no

mengenerationes, quod in Hebrao Jonat

tholdothJcribitur fine Vau ultima , exce-

ptis duobusfcilicet.1fiafuntgerationes coeli

et terra Gen. i.Et ifla.funtgeneratioes PhdreSjRuth ultimo, 'nbifcribunturperfltie cu

ultimo Vau . Dixit RabbiBarachias, quod

huius ratio efl,quia in principio creationis

mundi deus omnia 'valde bona perfleti*

creauit. Et ideo in libro, tholdoth ideflgene

rationes perfereJcribitur cum omnibus li-

terisJuta , Cum autempeccaret *Adam om-

niafatiafunt maculata& imperfetia,

nunquam /untadprimumflatum redatia,

quoufcpnenit Meflias,degenere Rhares,mf $

74 L I B 1* R~

cuius j aduentu & vitra diabolus iam non

habetpoteflate aduerfus creaturas,& ideo

illudnome tholdoth 3 idejlgenerationesferi

hiturperfefte. Item habetur in Midras thil

limfuper illudpfiL 48. Q#/$ terrigena&filif hominum :

ftmul in vnum diuesetpau -

• per Qui<p terrigena . Iflifuntfilij ^fda

Jilij hominum, ifh[itnt a Nae vfy adlAbra,

ham,diues3 ille ejl, quide legis/cientiadita»

tus,&pauperj ille efl3 quipauper efl legis*

Simulin vnum, dcjccnduntpariter in infer

-

num,etiamfiprinceps/ludiorum exiflat.Li

quide patet ex his authoritatibus duabus»

ndomnes defeendebant in infernum . Item

etur in libro de Hagiga homerbacodes»

Dixit Rabbi Hlya%er 3 aduer/us fapientes

Thalmut ignis infernipoteflatem no habet,

etprobat ab illo animaliSalamandra.

,quod

ex eo quod ei*naturalisgeneratio ejl de igne,

non comburitur ab eo . Sapientes ergo Tai

-

xnut omnes ignei/unt3muito minus combu-

rentur . Dico quodexifla authoritatepa-tet ,

quod ifle Rabbi Elyaêr intelligebat

' quodomnes fapientes de/cedebant in infir?~ num

,

P R IMV S. 7f

mm, &* ambulabantperignemfient Sala

-

mandra. Sederat differentia inter illos

peccatores , quiapeccatores comburebatur

in igne,fapientes nero minime. Namfiita

noji effet magis proprie dicerent,fapientes

Talmutnon defendunt in infernum,

hoc

non aliud ef\3quamfialiquis diceret, Petrus

Paulus nonponantur in vinculis nec in

cathenis,fedex his verbis intel/igetur quod

funt in carcere capti. Et alia authoritas huic

fimilis in Midrafltlim,frpra illudpfalmi.fy.

Quia mifencordia tua magna eft fuperme :

et eruiflianimam meam ex inferno inferio-

ri, Dixit Rabbi Ioda , Dauiddixit,domine

deus adulterantiumfupplicium efl,vt mit-

tantur inprofundum inferni, et inde libera-

Jh me. Dixit Rabbi Salomo,quodhocfuit,quando dixit etNathan, Dominus tranflu-

iitpeccatum tuum, non morieris, Vtrtfimi-

Uter uidetur ex hoc,quodDauiderat iturusin infernumfedgratiafibifafla erat vt de-

fenderet inprofundum inferni.ltem,habe-

tur in Gen. 37. quadofuit di6\u Iacob, quod

fuerat reperta tunicaIofephfanguineinno- ,*

ZI&El

i

luta,propterquodpaterfisus credebatfilii}

furum aferapefiima deuoratum , congrega -

tis autem cunelis liberisfis vt lenirent do-

lorempatris fui, noluit conflationem acci—

.

pere,fdaitdefendam adfiliummeum luges

adinfernii, quodHebraicaferibitur Seneo

la, <&gloJfat Salomonfic. Scheola ad lite-

ralemfinfimfpulchrumfignificat, adfpi-ritualem autem myftenum. Item, Gen. if.

dicit dominus xAhraha. Tu autem ibis adpa

tres tuosinpace,fpultus infineflute bona»

Dicit RabbiRamon, parentes <Abrah& ido

lorum cultores erat. Thare "videlicet etNa-cfjor^quiafic habetur in libro Iofue, ergo ad

infernum defenderunt, per confquens

«Abraham. Ecce qualiter conflabat doflo-

ribus Talmut, quodomnesfianflipatres de-

fendebant in infernum,pro ut ex diflisau-

tboritattbus innotefiit,et nonfilum hoc i>e

rum efi de illts^ "verum etiam deMoyffan-flopropheta, quifacie adfaciem-cum deo la

quebatur . Ipfidoflores afferunt eundemin

infernum defcediffe,.hoc habetur in Midras»

Cboeleth,0*gloj]a ecclcfiaflisfiuper illud»

iujlus

. P R I M V S.

tufius petit in Mitia fua , dicuntfic , hoc

dicitur dcMoyfe, qui quidemfdttuseftfi-

milis filius cuiufdam multeris,qua cum efi

ct pragnans , eius caufa criminis & -vin-

culis impofita pepcrtt filium > & mortua

efijiUefilius eius iam nutritus in carcerere-

manfitipojl alicuius temporisjpatium,dum

rexper ohium carceris tranfiret,iuuenis il-

le cla/nauit dicens. Domine Rex. Hicnamnutritusfumeum ego nihilpeccauerim,

cuius deliflofum hic i Et rex et,propterde-

iiflum matris tua. Expramifiis rationibus

patet,qualiter anima omniumfitnflori*pa-

trum in infernum defiendebant . Verunta-

men quomodoprobabimus qugd hoc habe-

bat durare duntaxat adufip aduentum Mef

fia, <& quodipfe habebat illos inde liberare.

. Hoc autem ex fequentibus authontatibus

patet. Habetur enim in Bere^jt Rabba, de

RabbiMoyftpradicatore. Dicit RabbiO -

Jitd, Veniego , iuicum quodampodiangulo

,

ntfip adportam inferni, et mifieum vt infer

num dprincipio ~vfip adfinem metiretur , -et

non repenthoram in qua ittudpoffetfacer

f

7* libereo quodeadem dieRabbiSimeonfilius Ga*malieltsfuerat aufus . Pofl hocautem iteru

iut cum quodam angelo et ibatmecum Mef-.fiasfilius Dauidj accedimus 'vfcpadportasinferni. Cum autem illiqui captiuierantin inferno -vidiffent Mefiia luce,gauififuntvalde in conjpettu illius, dicetes. /flenosahhis tenebris liberabit

, quiafic habetur. O-fea. 13. cap. demanu mortis liberabo eos demorteredimam eos Ifaia. 35-. Redeptiddomino couertetur, et -venient in Syon culande

,

l&titiafimpiterna fuper capita eorum»Syoiniflo loco nihilaliudejl nifiParadi/us,quiafmiliter et infernus nominafeptem havet. Multum benepatetper ifiam authori

-

tatem,quod1fledoflornoflram authonta-tem confrmat,et intentionem affrmat. ftEin eodem librofic habetur . Quid~vult dice-re? illud quoddicit DanieL 2. tfp* lux cu eoerit, dicitRabbiîbbaJjocefi lux regis Mejfia,ofledit nobis quodperfecit de9 IndeMeffiam,& in eiusgenerationem& lucem il-

lamprogenerattene illa fitbfide gloria fuAreclufit. Satanautem dixit coram deo, do*

mine

P i? /MV S, 79mine mudilux ifla qus Utetfiubfideglor**

tusipro quibus e/ii Dixit eiDeus,proMefi

fid etgenerationefita., dicit ei Satha.domine

mundi,fine me tentareMefiiam, etgenera-

tionemfiam,& deus ei,non haberespote

-

Jiatem adnerfits eum ,& Sathan. Sine me

quiapoteflatem habebo . & Deus dixit il-

ii, Si in hoc intendis , ego faciam Sathan

perdide mundo , antequam anima quadam

illiusgenerationisperdatur. Eteadem hora

cepit deusfacere cum Mefiia pafturn, di-

cens et,Mefiia iufle meus,paratafuntpec-

cata iflorum quifiunt inclufi , vt te in la-

bore terribiliponant , oculi enim tui "vide-

bunt , aures tus,magnum repudium a mun-

digentibus audient, nares tus multosfe-

tores odorabunt , os tuum amaritudini-

busfiaciabitur, lingua tua palato tuo ad-

bsrebit , cutis tuaficcabitur juper ofii±

bus tuis , corpus tuumprs triilitid confra

-

dum erit. Sihsc omniafuttinere libet, be-

ne quide. Siautem noueris quodego demundo illos expellam, Rejpondit Mcfiias. Do-

mine mundi, cum hisfium ego ioeundus.

y •

i

(

to L I B E R&*Juperme haspafiiones 7/0/0 recipere,Jub

tali conditione quodrefufcitem mortuos qui

ah xAdaprimo parente yf<p adprafens mortuifunt*& nonfolum illosferuabts» yerum

&* quos lupi leonesdeuorarunt,& qui

in mariet influminepetierunt* in diebus no

ftrtsfaludbis 4& nonfolum hos *fed etiam

abortiuos* & nonfolum abortiuos* yerum& illos quos creandos prauidiftiin extima

tione tua.> inmundu creatifunt in diebus

meis. Et deus illiait. Ego hac omnia tibico

Cedo, Eadem hora Mefiias omnes pafiiones

fuprafeamore magnopercepit * Ethoceflquod Ifaias ft.cap.ait, Oblatus efl quiaipfi

yoluit*& non aperuit osfuum, hem habe-

tur in Midras chohelethfupra illudecclefia-

Jiis 7. Confdcra opera dei»quodnemopof

fit corrigere,que ille dejpexerit* Dixit Rabbt Iudafilius RabbixAmmo. Eadehora quaDeus crcauit adam, cepit eum, & duxit eis

per yniuerfts arboresparadifi. Dixitq^ illi,

rejpice operamea,quampulchra& lauda

-

» biliafunt5

omne quod creaui, amore tmcreaui, %Animaduerte ergo ytnon pecces,

KJ;,. J»

•l

P RI MV. S. 8x

ne caufam diJJoluendimundum reddas.Nani

fitu defeceriti nemo ejlquipojjet te repara -

re, 0* nihilominus ejjes caufa mortis iuflt il

lius,de quo 2acharis, 9 . Ecce rex tuus “ve-

nit tibi iudus&faluator. Et dixit Ralbi

Salomon* impofiibile ejl de aliquo hacpro -

phetiam intelltgi,quam de Mefiia . Ob hoc

igiturprobaturt & refle concluditur, quod

mors AiefiiS,propterpeccatum. <Ads oppor

tuit euenire,propter quam quidem tota hu-

mana natura ejl ab eodempeccato redem-

pta,& d morteperpetua liberata

>

CAPITVLVM OCTA-uum*

QVod Meftiaspofl tres dies pafionis

ejushabebat rejujcitari& afcende-

re in coelum , atqjJedereaddextram detpa-

tris* Hanc refurrej\ione O/easpropheta 6*

cap.ficprophetauit, dicens. Venite& re-

uertamur addominum,quia ipfe cepit, etfa

nabit nos,percutiet& curabit nos. Viuifi-

Cabit nospojl duos dies> in die tertiafufcita-

G

i

.

82 L I n E Rbit nos, et yiuemus in cojpcftu eius. Et Rab

biMoyfespr&dicator in Gcnefmagno ,fu-

per id Gen. 22 . dicit , autem die tertio. Ele-

uatis oculisi yidebat locuprocul, dixit,mul

t& fitnt infacrafcriptura dierum trinitates

,

quoruyna cjl refurrecho Mefist. Quodau-

tefidet addextra deipatris,patetper quan-

dam autbontatem in Midrafliltm ita conti

nentem.DixitRabbiIoda in nomine Rabbi

Hannst,futurum ejlquoddeus Mefiiamfi-

derefaciat ad,dexteramfitam,ficutferiptu

efl,dixit domin9 domino meo, /ede d dextris

meis. Et in Caldaica translationefic habe-

tur. Dixit dominus yerbofiio . sAbraham

yeroJedebat infiniilrts,pallidamfaciem ha

bens, et dicit. Et domine meusfiliusfilij mei

fedebitd dextris tuis , ego dfiniftris,

dominus mitigabit eum dicens,filiusfilij tui

efl d dextris meis,& ego d dextris tuis . Et

eadem hora cotentabitur sAbraham,et hoc

efl quod dicit Dauidin pfitl. 17. Et dextera

tuafufcepit me. Ite habetur in libro deHa-giga in capitulo Endorfin habetur in quada

fcriptura in cap. Danielis 12. Sic, Tronipo

-

fi*

PRIMVS .

fitijimt, inplurali, etpaulopojl dicit . Tro -

nusflamma ignis injingulari\ Verfws ifliad-

uerfari videtur, dicit RabbiÂchiba , nonaduerfantur, quida namcp Tronuspro Deo,et aliuspro Dauid. GloJJat Rabbi Salomo,

Dauidipfe efi Meflias. Item in Berefit Rabba, de RabbiMoyfe pradicatore,/uprai»

Cen. 18. Etvibrabam adhuc[edebat cora

domino . Quidefl quoddicit Pfilmidai 17.

Etdedidimihiproteflionem/alutis tua,&dextera tuafufcepit me, Ide efl Meflias, de

quo/criptum efl . Dixit dominus domino

meo &*c. DixitRabbi Simeo, hoc efl quoddicit textus,& vAbraham adhucflabat coram domino. Correcho efl dodiorum

,quia

adhuc itaprimitus/criptum erat,& domi-

nusadhucflabat coram Habraam,fldhaccflvna corregionum

,quas doflores inflt-

crafcripturafecerunt, inter quasfuit corre

flum quoque illudpfal. 2T. quia circumde-

deruntme canes multi, confllium malignan

tium obfldit me, etfoderunt manusmeas et

pedesmeos . Et doflores in corrigendo loco

Vocabuli Karu, quodeflfoederunt,ferip/e-

G 2

t

1

$4 LIBERrunt lArije quodefi ficut Leo,& quam mul

tas hmufmodi mutationesfecerunt ,pro -ut

latius inMydraShhm continentur , & enu

meratur,in quo quidem libro habetur, quod

propter has mutationes dixitpropheta, &*

prouertiSiis "Verba deiuiui,domini Sabaoth

deinosiri, & lerem. cap. 9. Dixit de illis,

& •veritatem non loqueittur,docuerunt lin

guamfuam loquifaljum, Ecce quamperjfi

cue in eorum libris , illiqui -verba deimuta-

runt,/alfiatqp mendaces reputantur• • - . . _

/• ^

CAPITVLVM NO-' num.

QJomniah 1

VodMefiias legematque doBrinam

nouam daturus erat , & facrifcia

jabebat annullare,qu&febant anti-

quitus in templo , exceptofacrifciopanis et

•vim, et licentiare atep abfoluere habebat ea

qua ceremonialiter in lege Mofaica prohibi

ta erant, ~vtpote commeSlibilia, efrhuiup-

modi. Isiaprobanturper Ifaiam cap. 2. ~vbi

ait . Er erit in nouifiimis diebuspraparattts

mons

v

P X I M V S. $f

mons domus domini in -vertice montium, et

eleuabiturfuper colles, &fluent ad eit om-

nesgentes, ibuntpopulimulti, & dicet.

Venite afcendamus admontem domini> &*addomum dei lacob , docebit nos -vias

Juas, & ambulabimus inJemitis eius,quia

de Sion exibit lex,& -verbum domini de Te

rufdlem. Gloffat JRabbi Salomon. Eleuabi-

turfuper colles, quia miracula quidemha-

bentfieriin eo, maius erit miraculis montis

Synaiatcp Carmeli& Thabor,quod ergo

miraculum iUuderit,fubditur,quia de Sj/on

exibit lex, et -verbum dominide Ierufalem >

idefl omnibusgentibus. Item habetur Iere-

mi& 31, Ecce dies -venient dicit dominus,0*

feriam domui Ifraelet domui Iudafoedus no

uum , nonfecundumpaflum quodpepigi cu

patribus ~veflris, in diequa apprehendimag-

num eorum ut educerem eos de TerraÂegy

pti,paflum quodirritumfecerunt, et ego do

minatusfum eorum dicit dominus. Sedhoc

eritpaflum quodferiam cum domo Ifrael,

pofldies illos , dicit dominus . Dabo legem

meam in -vifceribus eorum, in cordeeo»

86 LIBERrumferibam eam, & ero eis indeum,etipfieruntmihi inpopulum . Et non docebit td-

trayir proximumJUum , &* yir fratrem

Juum, dicens. Cognofite dominum. Omnes

enim cognofcentme a minimo eorum yjque

admaximum , ait dominus , quiapropitia-

bor iniquitatieorum , non memoraboram-plius. Hac dicit dominus. Ecce qualiterhac

prophetia , capituli noflriajjerit intentione

praelare. Verutamen habetur in Midrafli-

limfrpra illudp/aL 21. Dominus infortitu-

dine tua latabitur rex. Dicuntfre doflores*

Quid yoluit Ifaias dicere in cap. ii. ybific

ait . In die illa erit Radix IeJJe qua extat in

frgnupopulorumjipjumgentes deprecabun-

tur,& eritJcpulchru etusgloriofum. Hamnina. Non -veniet Mefrias ,nifiytgentibus

mundipracepta reddat,pro vtfitnt taber-

nacula in ramu palmarum& philafleria.

Non ejl dubium quodhuius dofloris inten-

tio erat, quoddeus daturus eratgentibus le-

gem nonam, in qua effent ceremonialia de-

uotionis pracepta. ficut erant in lege JMLo-

' faica. Etfacitmentionem aliquarum cere-

mo-' •*

.i . i

-0 i/ .

<'•’' i . .

v

V

P R 1MV S. 87

moniaru antiqua legis,non quodflt eius in-

tentio quodcafdem debeat obfiruare» cu cau

fi,propter quasfuerunt inilituta iam prate

rierint. Et ideo in tempore Mefiia iam non

funt ylla rationeferuanda. Item habetur in

Midras Sir Hafitrim 3 id ejl ingloffa morali

canticorumifuper illudprimicapituli> ofcu-

letur me ofculo orisfui3 dicit vdda. Eadeho

raqua Ifiaelex ore dominiduo prima legis

pr&cepta audierunt3ficfuerunt in cordibus

eorum annexa 3 ~vt nullatenus pojfent obii-

uifcu Euntes ergo adMoyfen 3 dixerunt ei3

Rabbi 3 oportet quod tu fis medium inter

deum et nos3 ythabetur Exodi20 . Loque-

re tu nobifcum& audiemus3 non loquatur

nobis Deus3 neforte moriamur. Deindedo-

cebat eos Moyfes legem3& quicquiddife

-

bat tradebant obliutoni3 dixerut ergo 3 quia

ficut Moyfes carnalis efl et tranfitorius3 ita

gy* cius do&rina dilabiturd nobis . Rcuerfi

funt iiacp adMoyfen, & dixerunt illi3yti-

nam deus rurfusfe oflendcre "vellet 3 yt nos

ofculo orisfii ofcularetur3 ita yt cius doclri

na cordibus noUris effet annexa . Dixit ei

O 4’ > *

•r. C

V *}

v

88 LIBERMoyfes3 hocfierinequitmodoflet autem in

tempore Mefli&flcriptum efl enim3dabo le-

gem meam in vifleribus eorum3 & in cor-

dibus eorumferibo, eam. Patet ergo expr&-

mifits rationibus quod Aieflias legem noua

atcp dofirmam facieadfacie daturus erat

>

‘vitraprimam, qua,per manum Aioyfipri-

mitus data erat,y£nnullatio uerofacnficio -

rum probatur hoc modo , Ifaiaprimo cap.

Q«0 mihimultitudinem viffimaruveflra

-

rum dicit dominus?plenusfum. Holocau

-

fla arietum,, adipepinguium&fitngui-

nem "vitulorum agnorum hircorum

nolui. Item Malachiaprimo. Quis efl in vobis qui claudat odia, et incendataltare meis

gratuito? Afon eflmihi voluntas in vobis3di

cit dominus exercituum3 Qp munus nonfu-fcipiam de manu veflra. *Ab ortu enimfo-lis vfip adoccafum magnum efl nomen meuingentibus3 & in omni locofacrificatur et

offerturnominimeo oblatio muda3 quiamagnum efl nomen meum ingentibus3 dicit do

minus exercituum. Patet itacp ex iflispro-phetijs3 quodintentio diuinanon erat3 quod

P R I M V S.

animaliumfacrificia in templo det antiqui-

tusfafla continuarideberent ,JedifleMa-lachtapropheta potius nubis inhacpropht

tia rcuelauit*quodfacrificium continuum

debebatjieriex re aliqua nimispura muda.,nonficut antiquafacrificia

*qua ex adi-

pe&fanguine cum igne 0*fumo fiebant.

Item oflendit nobis #N in hoc quoddicit. In

omni loco * quodhac oblatio mundafiendaeratper mundum yntuerfum* vbicunq

)per

mundum effit afiignatum iper contrarium

ficrificioru antiquoru* de quibus eratprohi

bitum* ne alibiquam in templo Ierofolimi-

tanofieret . £t reperietis*quodefiquadam

locutiofape in Talmut reiterata*qua dicit

fic. In teporefuturo yniuerfafacrificia ex-

ceptofacrificio confeftonis annihilata erut.

Ite dicit RabbiMoyfes de .Aegypto * in hb.

Morei hanph.in tertio traflatu* ybt de cau

fispraceptorum agit*quodetiaperfanflum

Thoma deAquino inprimafecuda rscita-

tur,quodanimahufacrificia in teplo adpri-

mam intentionem nonfiebant, nifirvtpopu-

lus etufdem temporisad idolatriam genttu'%

S

/

/

po LIBER<juamfignis etplanetis ajjuefebantfacere»

feperaretur:pracipiens ei dem

>quodfient

cetera,gentes idolisimmolabant.fic& ipfi

immolarent ei,quodhoc modo illos ad hoc

principale fiiritualeferuitiumgradatim

reduceret3 & huic opinionipotefl applicari

quadam auth oritas d Talmuth >fic dicens.

Simile efl hoc cuidam filio regis j quirepti-

lia et immunda animalia inpublico (apeafJuefcebat comedere > cuirex imperauit3 vt

eadem comederet in mefafua» melim etenim

aliud -videbatur fibi& honeftim, quamfiinpublico djuofilio vefierentur. Concludi-

tur ergo ex omnibus pramifiis, quodquan-

do totaliter immolatio animalium ejjetdge

tibm remotdyficutpoflMefiiaaduentumfit

.• diumfiuijje nominm.quod deinde remota eji

caufid* quare dempraceperat in templo ani •

maliumfierifacrificia:& quodnon aliaim

. molatiofienda erat> nifiduntaxatpanis

vinifaertfiefit 3 de quo Dauidafferit infem-

piternum effe flendum , contra opinionem

quam adprajens Iudai tenent > credentes3

.quodMefim venturus ejl vt templum le-

rufa-

rufalem adificetmateriale 3 &fcut in die-

bus antiquis 3Jacrificium accipiat animaliu

brutorum &c.Defacrifcio etiapanis et yi

nihabetur in Berefcit Rabba3aRabbiMoy

Jepradicatore3Jupraillud Gene. 14. Melcht

Jedekrcx Salem obtulit paneetyinu 3 erat

enimJacerdos deifummi. Dixit Rabbiflius

Enachina. IfleMelchifedck erat Scmfili9

Noe3 fed quid yult dicere3 proferenspane et

yinum . Oflendit quod docuit eujacerdotij

afhis3 quieratpanis yinujacrifcare3 et

hoc ejl quodhabetur inpjalmo centefimo et

nono . Iurauit dominus,^ non panitebit

eum,tu esfacerdos inaternumfecundum or

dinem Melchijedek. Quis ejl ille ? ille ejl rex

Mefiids3de quoferiptum ejl. Ecce rex tuus

yenit tibiiuflus Saluator. In hoc quod

dicit 3 proferens panem & yinum 3 corre-

fpondet ei quodhabetur inpjalmo 75. Erit

placentulapanis infummis montium3 Et in

Caldaica traslatioe habetur. Eritfacripciu

panis iri terra in capite montium. Synago-

ga. Quicacus non ejl yiderepotejl quoacla

re hac authoritas nosiraprobat intentione»

. I

9Z LIBER.i

•

& prafiertim cum declaratione,quam Calk

daica interpretatiofacit, fupertextum in di

ucrfiis etiampartibus huiustrallatus,difici-v

' mus qualiter Iudaiaffirmant, quodpfal.il-

le.Deus iudicium tuuregida, omnia loqui-

tur de Mefiia. Nunc igitur vbidicitfirma-

mentum erit intertia mfitmmis montium,

& translatio Caldaica dicit,quodMefiiat

illefietfiacrificium panu in terra, in capite

montium Synagoga. Montes Synagogafia-cerdotes ecclefiafiunt

,qui defacio cunilis

diebus Mefiiam eleuant,fuper capitafua,et

hoc ejl ita clarum, quodmintmepotejl nega

ri,nifiab illis quibus venit malediclio Ifiaia9

vt oculis& corde catifiant, quos deus tllu

Deledas minare dipnetur. Veruntamen quodcibaria

«brogat* fr°hlbita in veteri teflametofint a deo ab-

foluta, <&* ad veficendum licita,patet per

quandam authoritatem,qua ejl in Bereît

Rabba , de Rabbi Moyfi pradicatore, vbi

fic habetur: quiddocet nosinpfalmo 4J. di

v cens,dominusfioluit compeditos,omnia ani-

malia quafuerantprohibita velut immun-

da inhocfiaculo,deusmundificabit atep, li+

cen

-

•'‘/'i '

!.• jy

P M I M V S. ^Cet/abit infuturo temporeMcfia, Sicutf-

lijsNoeprimitus munda erant, ~vtfribitur

Gen.y. vbihabetur . £t omne <juodmouc

-

tur -viuit erit -vobis in cibum,ficut ole

-

ra -virentia tradidinobis omnia,ficut herba

omnibus licentiatur ,fc etiam animaliaom

nia erunt omnibus licentiata.Etfcadtem-

pus Mefia erunt omnia quaprohibuit licen

tiata. Quodf dixerit ahquis,quare ergo

prohibuit eainhocfculo . Rcjpondeo , ut

-videret quifnt illi qui illius mandataferua

rent,& quinon, & hoc>dominus/oluit cq

peditos, no aliqua maiorprobatio quammulier menilruata quam deus tempore Mefia,

hcentiabit. Sunt autem aliquidicetes , quod

etiam coitus in aliquibus temporibus tempo

reMefia prohibebitur,quodfc probant

,

pro -vna die duntaxat, in qua deus in monte

Synaipopulof oilendit, prohibuit eis Moy

fs ne admulieres per tres diesf extenderet

nec accederent, multo magis in tepore Meffa, quo deigloria manebit inter illos. Quid

ergo efl dominus fluit compeditos , hifnt

qui captiuifunt infernicaptumqp mortis *

lr 'p

- > :•I

t

94 LIBERValde bene intentio noflraprobatur per di-

6lam authoritatem, pr&Jertim cum in Tai

•

mut alia yerba notenter, qu& de quolibet ci-

borumgenereparticulariterfaciunt metio

-

nem,ytputa domcflicorum animaliu. Âc-

cipiuntfiem,fic dicentes. Quare -vocatum

efl nomen eius Haîn idefl Sus.quiafutu-

rum efl, yt deus reuertatur ad Ifiael. Ha

-

%ire etenim Hebraice, reuerfio dicitur lati

-

ne.Item,filueflrium animalium , recipiunt

Bechenioth, dicitur in Talmut^quodanimal

illudBechemoth efl omnitianimaliu maius

,

& quod mafculus foeminafuerunt ab

initio creati. Vides autem deus quodfifilios

genuiffint,pr& illorum magnitudine et mul-

titudine totus mundus eflet deflruftus, ca- ,

flrauit mafculum,& refrigerauitfcemtna,

quam culfodit, yteam daret iuilistempore

Mefidtadcomededum. Item,pifcium,fqua-mas no habentium accipiunt maiorem

^ que

Leuiathan appellant, & dicunt, quod deus

habet ipjumfalfum, yt eum det luiiis tnfu-turum adeomedendum , in tantum quodho

diemultireperiutur quipartemfuam huius

Leuia-

P E I M V S. 9fLeuidthan, quem comedere Jferant multo

auro& Argento minime commutant,Etad

yeritatem ratione habent. Ego namcp Hie-

ronimia defanliaflde huiia opufculictmpi

Utort non dimitterempArtem meAm congri

Aut Umprede,quampoflquam AgnouiMef-

fiAm yerAcem,comedere confucuipro maximapecunia quantitate. Etislc efl Lenia*

than k tempore Mefiti promijjia . QuodfiIud&orum Aliquis dixerit 3 ex quo lex Moy-faica literAliter omniA iflAprohibuit 3 quo -

modo a Meflia yelab Alio licentiAre pojje

credemus ? Pro refponjione huius habetur

quadam nobilis Authoritas m Sanhedrin 3

CAp. Idifunt fuffocandi . Dixit RabbiIo- Caphanna. In quibus teprophetA legis manda-ta transgrediiujjeritfacere debes3ldoUtria

txceptA3 quiAetiAmfi yiderts tAlia miracula

facientem 3 quodfaciatfolem m medio coeli

flare3ne credas ci3necproptereaidolorm cui

tor effClaris3 iuxta iilam authoritatem cre

dendum efl Mefiti in omnibus 3 qua de ye-

teriteflamctoprohibitis liectiauit. Efl enim

proculdubiopropheta3 etplufquapropheta*

$6 LIBERJicut ait Ijaicvs capî. Ecce inteUigctfertius

meut, exuitabitur 0*fublimu erit val-

de.Jupra quem textumfic habetur in Tai-

muth. Exaltabiturplus quam xAbraham,

eleuabitur plufquam Moyjes , & Jublimis

eritplufquam angeli . Secundum ergo hoc,

ille quitn tantaJublimitate pofnus erat , in

omnibttt eius verbis merito ab omnibus cre

dendus ejl,&*c.

f .,• / 4

• "i. ,

CAPITVLVM DE-cimum . - -

PRobat quodftatim pojl Mefii& aducn-

tum,idolatria de mudo erat omnino re

mouenda , ita quod deusper omnesgentiles

erat cognofcendus » & quod omnesgentes

princtpaltter ab eofaluanda erant. Ex qui-

buspopulum nouu creaturus erat, &(acer

dotes adfantlum dei(eruitiumproduciurit?

erat .pojl cuius aduentum faluatio eratper

baptifmum aqua etjfiritusJienda. Notum '

ejl infine templifecundi, tempore aduentus

faluatoris nottrt IE S V CHRISTE in

P R I M V S.

vnmerfis mundipartibus , idolorum culto

-

res omnes erant , &firuiebantplanetis&Jignts,& creaturas alias adorabant, "vtpu-

ta Babilonij,Medi,Perfit, Grstci,xAegyptij^

Romani, deiautem cultores, atcp adorantes.

eundem,nullatenus nifiin terra Ifrdel pote -

rant reperiri,&pojl eius aduentum, omnes

gentes quanquam diuerfis legibusfieflis atcp

doclrinis teneantur j 'vnum tamenDeumficolere dicunti eidemfirujrc& obedireglo-

rtantnr, hoc autemfaftum efi mediantibus

apoflolorumfiermonibusâtcppr&dicationi-

bus difiipulorum ipfius,pro 'vtlfiid ultimo

prophetatum efi. Etponam in eisfignum,et

mittam ex eis quifaluatifuerunt adgentesi

in mare i & <Affrtcdm > Lyciam tenentesi

iAfiam,Italiam, Graciam,& adinfulas lo

gc,adeos qui non audierunt de me,& no ui

deruntgloriam meam, et annunciabuntglo

iriam meamgentibus. Et mediantibus nobi-

libus epiftolis, ab egregiopr&dicatore beato

Paulo mifiisperfilennes difiipulos inpartes

mundidiuerfasiiti tantum, quoda tempori-

busplurimispofi eius adultum, idolatria efi

H

$8 LIBEReradicata, de mundo . Et in omnibusparti

•

bus aut deus colitur 3 aut nomen eius inuoca

tur. Et quamuis hodienon nullegentes vi-

uantfub aliquibus erroribus 3pro ntfunt

Mauriy quiafferut. Mahometemfuiffepro-

phetam.Et Iud&ii quiperfalfam doftrinam

Talmut reguntur . .Attamen cum hocom-

nes ingenere legiMoyfaics,fidemperhibent

qualemcuncpi firmiter creduntd deo mudum de nihilo creatum3 & dprimo motore

qui deus eflprincipalitergubernatum. Quod

autem hac effit i>na de conditionibus Mef-

fi&y reperimus hocfcriptum per magiflros

Talmut3 nt habetur in moraliglo/Ja canti*»

eorum, capi 2.fupraillud3 nox dileftimei.

Ecce ifle nenitfaliens in montibus3 tranfi

-

lies colles.Dicit RabbiIoda3ex nomine RabbiElijaêrfilij Rabbi Iofe Galieni. Quodex

prophetia de reg e Mefiia dicitur. Etidimotes et colles nihilaliudfunt3quam idoUtria,

quam ipfeperfaliebat et tranfiliebat . Item

,

filud&us orationem quam dicit hodie "in die

capitis annifhi3 bene confiderauerit , quamorationem /bienniorem omnibus orationi-

99P X rMV S.

biis reputant} reperient qubdtotafub articu

io iflofundatur. Antiquinam<p

illiquierat

inprincipio templifecundi,0* eandem ora-

tionem ordinabant,[ciebant quodin aduen

-

tu Mefiti idolatria mundi ceffare debebat,

€t deuifuper omnesgentes erat regnaturus*

& ideo ordinarunt orationem illampro ilia

die, in quafiunt huiufmodi rogationes . Sedc&cimtfirinon dident quod idpropter quod

ipfideprecantur, ia ejl hodie diuper ~vni

uerfitm orbem completu . Interroget namtpaliquis dMaurojlud&o,& Chrifliano,quq"vnu/quifcp credat deorum , aut quis mundigubernator exiflat, omnes -rnahimiter,

eorumperfi quilibetrefpondebit,fi in deumcredere

,quicreauit coelum& terram,mi-

rabilitercy regit omnia&gubernat. Vanuejligiturd quocnncp querere quodpetes tpfi

tenet. Sedquomodopatet, quodin Mefiti, teforejdluatio eiusfiendagentibus erat,et ex

„bispopulum nouiideus effit creaturus , hocenimperplurimasprophetias manifeflu ejl.

Primum quidem diciturper Iacob patriar

cham Gen. 49. donec ueniat qui mittendus

H 2

\ -

ejl , ipfe eritexpcttatiogentium. Item Zd-

chariA tertio. Et applicabuntgentes multi»

addominum in die illa, <& erunt mihiinpo -

pulum. Item , inpfal. IOI. Scribantur hac

ingeneratione altera, &populus qUi crea-

bitur laudabit dominu, Vitra profataspro-

phetias ejl quodam nobilis authoritas , hoc

idem afferens in Berepit Rabba, de Rabbi '

Moyfeprodicatore. cap.yo.feipra illudgen.

cap. i6rDixit quocp rex adIofeph.Egofum

Pharao, dixitRabbi Ochali . Ego Pharao

-

nis, quierat homo carnalis,poterimusaddi-

fcere, aliudefl. Ego domininoftri dei, quia

eo quodPharao dixitad Iofeph . EgofumPharao, dignusfaclus ejl, Iofeph ait, omne

bonum illud confequeretur,fedquando ‘ve-

nerim liego dei, ubidicit, egofeci,egofera,

egoportabo, et egofaluabo, Ifaio. 46. Quis

dubitat quod multum bonum habeamus i

credisforfetn quodmundi redemptor acce-

ptorper(bnarum exiflat, certe no. Sedqui

-

cuncp corde 'verbo et opere crediderit in eo,

faluus erit atep liberatus . Scriptum ejl Iere

mia 23. In diebus illisfaluabitur iuda, id.ejl

PRIMVS. ioi

confeffor ‘veritatis , quia ludas interpreta-

tur in tempore confitens. Et Ifaia. 45’. £on-

uertiminiadme , &falut critis omnesfines

terra. Item ibi. Quia mihicurnabitur omne

genu, & de ipfo ditium ejl, dedite in lucem

gentium, vtfisfalus mea vfcpad extremis

terra. Satispalam ex huiufmodiauthorita-

ttbm& verbis, cum tam copiofisprophe-

tijs roboratis,patet concluftonem noslram

fore beneprobatam. Item , habetur inMi-draflilimfupra illud. Ifata. n. In dieilla erit

radix IejfequaJiat in fignum populorum

>

ipfumgentes deprecabuntur.,& eritfipul

-

chrum illiusgloriofum,DixitRabbiHam -

nina. Ex hoc intelltgitur, quodrex Mefiiasnon venit nifivt legem ateypraceptagenti-

busprabeat. Quodautem Mefiias exgenti-

bus quaad eiusfidem& credulitatem ven-

turierantfacerdotes creare debebatproba-

turfubinde,fedhoc nimis videtur dijplicere

Iudao,nimifq>proindegrauatur, quodalios

doceatur deifacerdotio ullo modofungi,pra

ter illos quifunt degenere Claron ,fedante

Mefiia aduentnm verum tenebant,poflea

H 3

102 LIBER-pero minime. Efl etiampofl Chrifliaduen-

tumftcerdotijgratia mirabiliter ampliata,

vtpatetper quadam authoritatem, qua efl

in Mechilta.Dixit RabbiBarachiasfle quo

dicebat Iob ,foris non manfit peregrinus.Hoc efl vticp, quiaparatifuntperegrini,vt

tempore Meflia deiftcerdotiofungatur,fcenim Ifai&i4. habetur. tAidiungetur aduena

adeos3 &* adh&rebit domuiIacob. Iflud au

tem adherere ,facerdotio minime conuenit

.

Sic namcp dicitlAnquilon peregrinus, legis

peritus 3 quidfonat illud Deutero. 10 . cap•

lAmatperegrinum3& dat eivillum et ue~

flitum. illiautem rejpimderunt ei. Noueris,

quodIacob nofter nil aliudpetijtd Deo fibi

dari Gen. 28.Et dederit mihipane advefee

dum 3 & veflimentum adinduendum . Tu

ergo qui tiouifime venifliadnos, nonne vt

flmilis Iacob exiflas , contentus es, quipri

*

mogcnitus d deo vocatus efl ? Veruntamen

non imagineris,quodIacob duntaxat viilu

et veflitum d Deo petierit,/edlcire te opor-

tet, quodIacob dicebatfc,dominuspromi-

ft mihiquoderit meum, etper totumfkcu

tum

1

S

PRIMVS. 10$:

lum bonum de meproduBurus efl,qitomo -

do ergofiam, quodhoc debeat impleri,hoc

erit, quando egredientur de me[acerdotes,

quideifacrificiumpanem comedunt, &fa-

cerdotij nedibus induantur. Tamenproba-

repollicitusfumiquodfilusgetiumpoJlMcf

fi&aduentum per baptifinum aqu&jfiiritus

finBifienda erat. Hoc liquidepatetper Eê

l chielemprophetam. cap. 36. nbific ait.Ef-^

fundamfiper nosaquam mundam , & mu

dabimini ab omnibus iniquitatibus ne-

Jlris , et ab omnibus idolis neflvis mundabo

nos,fipra quodhabetur in libro de Ioma in

cap.yam hacquipurim,idcjl dies expiatio

-

num. Dixit Rabbi cAcquiba, beati eflis ifi

' rael. coram quo edis iuflificatinelmundtfi

cati . xAut quis efl ille qui mundificat nos

,

quia ipfepater nefler coeleflis efl,ficutfcn-

ptum efl. Effundamfiper nos aquam mun-

dam <&*c. Et habetur,fons Ifiaelis dominus

efl, quiaficutfons mundatfordes ,ficdeus

Ifiaelispeccata cum aqua mundat. Item ha

beturin Talmut, in libro nocato Quidufm

in cap. 10.genera erant in Babtlone , legunt Cap.4.

H 4\ ^ % ! . '» *

* K *

v.

s

- X I B E Xmagiftri Spurij& GabaomtA3 omnes erut

in temporefuturo iufhfcati. Hac efl opinio

lofephi.fcutfcriptum efl . Effundam fuper

*vos aquam mundam3 &c.Ecce quamper

-

ficuum eftper ditias authoritates3 quodin

temporefuturo3quodipfpro temporeMef-

fiA acceperunt3non [6lum illiquierant dege

nere ifael, ~verum etiam quACuncpgenera-4

tionesgentium medianteaqua eorumpecca

tamudaridebebant3feddejpiritufantlo per t

eudem prophetam Eêchielem in eode cap%

l$.ficfcribitur3 <&firitum meumponamin medio veftri,& in Caldaica translatio-

nefcribitur3fic. Spiritum/antium meu da-*

bo in vifceribus veflris3 &c.».

,

'* v* - *>

• ,•* -r

''

.m

* \

CAPITVLVM VNt'< decimum.

QVod cotfucr/atio Mefia nobifeum

inpaupertate& humilitate futura

erat. Item 3 quodfuper afinum adtemplum

in habitupauperis venturus crat3 & quamplurima vulnera etpafitones paffuruscrat3 .

- .' quod

P R T M V S. ]

quodliquidepatetper Zachariamprophetam cap. 9. Exulta fatisflia Syon. IubiLt

filia Ierufalem.Ecce rex tuus -veniet tibitu-

flus&faluator, ipfeepauper3 afeendens

fiiperafinam gy*pullum ,filium afenti . Ifle

eodem modo utper prophetam enarratum

eJhdomin9noflerIE S VS CRIS TV

S

uenitadlerufelem3ut nosdoceret quodeiusaduentws non erat ut diuitias uelfalicitates

corporibus daret}fedanimabus. it elegitfi*

bi difeipulospauperes, gy temporalibus bo*

nis carentes[cientia, defefluo/os, & caute-

larum quarumcuncp,prtidicatione adfidemCatholicam mundus conuerfus ejl,

gy*fiiper

eandemZacharitiprophetiam. DicitRab -

bt Salomon,quodimpofeibile ejltextum il-

lum dealiquo alio declarari,quam de rege

Mefeia,quia mox[equitur. Et loqueturpa -

cemgentibus 3 gy*poteflas eius dmariufijf

admare , gy* dfluminibus ufepadfines terrYti, gy* non reperimus,dicit RabbiSalomo

fimilem principem in templofecundo . Ipfe

namcp immaginabatur, quodMeflitipote-

Jias deberet effe temporaUs , uidelicet quod

H S

10$ LIBERipfi exfiaperfona magnampr&eminentiam

poteflatem haberet inmundo. Etadye

ritdtem non ejlfic, quia regnum Chriflide

hoc mundo non efl, cum eiuspoteflasfit me

refpiritualis.Quod aute dicit textusyd ma*

ri~vfp admareidefignat quodfides eius de*

bebat extendiperrnudum yniuerfim. Item

efl quadam authoritas inBerepit Rabbdyde

RabbiMojfepr&dicatore. Quidyoluit dtce

relacob. Gen. 49 . cap. Ligans adyineam

pullumfiu, & adyitem. Ofili mi* afinam

fiam* oflendit nobis*quodcum yeneritMef

fias adfaluandum Ifrael , ipfemetflrabit afi

numfium*& equitabitfiper illum*& ye

nietin Ifrael.cumpaupertate » ergo yideant

omnes * quomodo ycrba iflorum doliorum

noflram intentionem oflendant , Catholica

yeritatis. Item habetur in quodam libro yo

cato Zifraty dicit Rabbilofi Galilaus.Veni

difce quanta efl merces regis Mefite»

atque remuneratio iuflorum credentium in

eo. Hacpoteris addifcere absAdam primo

parente * cuinon nifiynumjolumpraceptu

pracepit Deusj quod erat cefjareab opere

•

,

quodam»

r

j-

P R IM V S. 107

quodam, quodquia tranjgrejfus eft,fibi&*

omnigenere/uo ab eodemprocedenti vjque

adfinemfitculi mortem caufituit , <&* certu

eflj quodmaioris quantitatis efi meritum bo

tu operis, quampunitio mali. Ergo rexMeffias , qutaffliftionemp&nasatcppafitones et

mortempropeccatoribuspatiturficut lar-

gius cap. 53 . narrat Ifitias,quanta debet ef-

Jeremuneratio potefl imaginari , & quan-

tum erit bonum quodpropter ea nobis, debet

euenirc. Item, efiquadam authoritas in San

hedrtn cap. Coi l]rael,fic ibi recitatRabbi .

Ofitafilius Leui. Repperit Eliam, Rab-

bi Simeonfilium Ioaijflantem adportaspa

radifi, dixitque eiRabbi Ofita. ibo ego ad

gloriam Varadifi, dicunt ei3 ita 3fi domi-

nus ifle 'voluerit. Dixit Rabbi Ojua»fic

duos homines DidebamfidDoces trium au-

diebam. Glojfat Rabbi Salomon 3 quod

gloria Deicum ilbs erat ibi. Dixit eis Rab-

bi Ofita 3 & quando ~veniet Mefiias . Di-

cunt ei3 Dade qu&reab ipfio eodem, qui

ait. vbireperiam eum! dicunt ei, adpor-

tam Rom& ,& ille,quafitnt eius figna*

1

%oS . i rs 2 jrRejponderut. Repenes eum interpauperes, -

& -vulneribuspafiionatu. Sicut Ifaios cap,

ait -vere languores noflros ipfe tulit, &*peccata noflra ipfeportauit, nos reputa

uimus eum quafileprofum,percuffuma deo

&* humiliatum. luit ergo adeum,dixitp il

li, domine, quando -venies i qui ait. Hodie,

pofl aliquot -vero dies reuerjus ejl Rabbi

QjuaOtdHeliam, dixitcp

illimentitus ejlmi-

hiMefiias , me enim ab eode qu&rente quan

do “Venire deberet, Rcjpondtt mihi , hodie.

CuiHelios rejpondens ait,verum dixit tibi.

Na hodiefivocem eius audieritis . xAb hac

authoritatc ego extraho quatuor coclufio -

nes. Prima ejl, quodtemporehuius dofloris

Rabbi Ofiie, quifuit hodiefuntplures quammille ducenti anni, Iam Mcfiios natus erat.

Secunda, quodfefiioprincipalis Mejlist &*eiusthronus principalis Jit in Roma. Ter-

tia,quodlicetprimus eius aduentusfuerit in

illo tempore, a quofluxerfit annimille 412.

cu toto hoc tempore, adhuc quotidie venire

no ceffat.lllos videt quiad doflrina eius

fidem conuertuntur. Quarta ejl,quod eius

_ P RJMV S. ,to$

couerfatiofuit cu paupertate et humilitate,

&* hac efi intentio cap.principalis &c,

CAPITVLVM DVO-decimum& finale.

QVod aducntus 'veri Mefiia debebat

t>rius per certu pr&conem in deferto

nuntiari,& quodludaorum captiuitasfuit

propter ingratitudinem, quodingratitudine

erga illum habuerunt Iud&i, qua odiumgen

tis nuncupatur. Et quodab inde deuspater

coelum claufit , ne orationes Iudaorum au-

diantur, Veruntamen conuerfionis ianuam

Jemperp&nitentibus& baptizari'volenti-

bus apertam patefecit, Notum etiam efl,

quodaduentusfaluatoris noflriIcfu Chrifli7

paulo antequam effetgentibus rcuelatus,per

beatum Ioannem bapriflamZaci;arta flitt

facerdotU templiHierofolimitani annuntia

tuefuit, quem quidem Ioannem Rex Hero-

des in 'vinculispofuit, eo quodeudem regem

beatus Ioannes increpabat, quia uxore fra

erisproprij inuxorem acceperat, contra di-

HO LIBER.uinam legem, &finaliter mulier ipfafecit

fibicaput amputari,pro vt latius ludius

hanc reperirepoterit hifloriam in libro Io -

feph,vbietiam narratur,quodditius Ioan

nes influuio Iordanis dominum IE SVMCHRISTVM baptiâuit

, quauis iflud

verbum pojlquam natusfam non legi,fed

ab eodem libro magiflri Iuddtornm abrafi-

runtypro vt credo illos et alia multajde Tai-'

mutabrafijje. Sedadpropofitum redeundo.

Ip/ebeatus Ioannes pergens per defertum ,

clamabatadpopulum aicens omnibus,quod

conuerterentur&pdtnitentiam agerentpeccatorumfuorum quia regnum dei appropin

quatyBaptizabat autem illos quiadeum ve^

niebant, quodtamen totum hoc in aduentu

Mefii&pro ut ditium ejl fieridebebat, vtper duos prophetasfuerat pronoflicatum ,

quorum primusfuerat Ifaias, cap. 40 . 7>bi

/antium loannem vocem appellat ,fic in-

quiens.Vox clamantis in defertoparate via

domini,retiasfacitefemitas deinoflri, &*c.Secundus prophetafuit Malachias

,quiin

quoda loco beatu loannem angelu appellat.

PRIMVS. mIn alio vero Heliam.Primo in cap.$.vbifc

ait.Ecce ego mitta angelum meum,quipr&-

parabitviam antefactem tua.,&fatim ve

niet adtemplumfuu dominator » quem vos

quaritis »& angelus tefiamentiquem vos

vultis»ecce venit.Nonne omnibus notuefl»

quodeodem modo quo hicprophetauitMa-lachiaspropheta» itafaflum ejl» quiapaulo

pojlquam capitprodicare, verus Mefiiasre

ueldtus ejl»& omnibuspublice diuulgatus,

illud defignat illud aduerbium »jtatim.

Deinde ide Malachias prophetain fnefua

prophetia beatu Ioannem Heliam appellat.

Ecce ego nobis mittam Heliamprophetam,

antequam veniat dies dominimagnus et ter

ribilis» et conuertet corpatru adfiliosyet cor.

filioruadpatres eorii. Et illud opus laudabi

le beatus Ioannes ejl operatus. SedquodIu-

daoriicaptiuitaspropter ingratitudine\qua

ergd ueruMefiidet horribilepeccatuhabue

rut exifldt caufa» clarepatetper quandaau

thontate libriuocati addhebarimRabbajd

eji Deuteronomi9 magnus» vbific.habjetury

quod voluit dicereMojes in lib.Deut.ca.î,

112 LIBER'Generatioperuerfa et infidelesfilij , hoc ejl,

quia dixit deus Ifiael,nos edisfilij infideles

,

quicu effetis cora me in monte Synai, dixi

-

Jlis. Cunela qua dominus locutus efifacie-f

mus audiemus. Exod. 19. Ego fimiliter

dixinobis eadem hora, ego dixi , dijedis, et

filij excelfiomnes Pfiai 8 o.Sedpofl hoc nbidixidis. Idi/unt dij tuiIJrael, quite duxe-

runt de terra Aegypti, Exod32. ibircjpon

dinobis. Vos autemficut homines morie-

mini, &ficut nnus deprincipibus Cadetis,

pfal. yl.podea ad terrampatrum nedrorucongregabo nos, in qua mihitemplum adtfi

cabitis. Tuncego dixi nobis.Nunquam eri-

tis ab eodempatria tranfimigrati. Cum ante

dixidis,non eflpars inDauidnobis , nec hareditas ihfilio Ifiu 3. Rcg. 12. Similiter ego

dixi, Ifiael captiuus migrabit de terra

fua,&c. ufmos 8.' Siquis noluentidaau-

thoritatem diligenter confiderare clare ni-r

debit, qualiter intentio nodra concludetur

ex ea. Patet namcp gy*perfficuum ejl,quodhoc nerbum allegatum, fcilicet,non ejl no-

bispars tn Dauid, quodquidem nerbum di-

, xerunt

PAlMVS.ftj

icerunt Ijrael,propter malam refponfionemquam et* dederat Robeam , non debuijjent

propterca ingredi captiuitatem, necreperi -

tur quia ideo eifdem temporibus effintadeopunititalipunitione ific iflatam longa ca-pttuitate * Captiuttas namcp Rabilbnispro*pteridolatriapeccata, prophetarum lomteidias& adultcrijfacU

efl,& nonplnf-tjuam 70 . annis durauit,quo c> »0paf}0(lendum e]]et, quodpropter illudl>erbu quodtempore Roboam dixerant, adhanctam lo

gam captiuitatem Condemnati ejfcnt,qtt&

mille quadringentis annis iam durat elapfiU'

quare necefjarto dandum cjl,quodhic £>a*uidinprophet£ authoritate nominatussqu^

P'° feritur negauerunt,quodprdpteT

illudfceltis adtamgrauifeimam Capiinitatefunt eodemnati, nullus alius quam rex Meffiat de quo ejl quadam authoritas , in libro

tnagno lamentationum , lamentatio maona*P0cato, dicit Rabbtluda* Si hic rexAiejiias.

deus unus efl*DauideJ} nome eiUs,fide mortuis^Dauidejl nOmen eius. Intentio huius dofloris ejl, quodfiueantetepUspajitonis eiUsj

t

z'

H4 L TB E R

fiuepoflfimper 'vocatur. Dauid , & dicit

tbidem Rabbi Thahuma. Vis authoritate?

adhoc reperies in i.Rcg.in 22. cap.Magnif

cansfalutem regisfui , &faciens mifericor

diam Chriflofuo Dauid&c.No dixit chri

fofuo, & Dauid, quia Dideretur Chriflus

Dnus, et Dauidalter,fiddixit Chriflusfuo

Dauidj adofledendu quodipfemet Chnflm

eft ipfimet Dauid. Concluditur ergo multu

bene,ex authoritatepr&miffa, quodpropter

ingratitudinem quam contra Mefiam ha- 1

buerunt , ad hanc pr&fentem captiuitatem

fuerunt rationabiliter condemnati. Item,re

peritur in Talmut,quodidem ipfi doflores

temporis illius& legisperiti, dicunt.Quo -

modoferipotuit, quodin templofeeundo in

quo nullafuit idolatria , & nec alia ignomt

niofapeccata, ybi erat quam multireligiofi

Diriprobi, hominesfapientes& iufli, tam

fuifimapunitionis r&ifafli(unt, ybinullu

aliudfieius erat,nifiinuidia& odiumgra-

• tis, & certe Derum dicunt Iud&i huius tem

poris , non tamen intelligunt. Hocpropter

odium iniquitatem quam erga Mefiiam

ha -

i

t

~/

P&IMVS. tif

habuerut3propter quodproculdubio adhacyerunt interminabilem captiuitatem conde

tidti3 & nonfolum ifludeuemt eis > yerumetiam& aliudi quoddeterius ef3 quia deus

- cum ab eisfit ignoratus, & ex toto contu-

maciter negatus> ianuam coelitotaliter clau

fit3 7>t nullius Iud&i audiat orationem. Quodyticppatet perquandam orationem 3 quamhabent in Talmut3 in libro BerachothjideJl

benedichonum in cap, Heu ymdim3idefno

filabunt,Dixit EabbiEliabar. %Adie quo te

piumfuitdeflruclum orationisporte claufi,

fiunt 3fiicutficnptum efilin lamentatione Iere

mi&iCdp. 3

. Sed cum clamauero & rogaue

ro3exclufit orationem meam.Item dicit ipfe

met, JL die quo fuit deftrufta Hierufalem>

quidam tabulaferrea interpojita efil inter

Hierufalem etpatrem eorum coeleflem. Sic

enimjferiptum efil Eêchielis 4 . Et tufumetibiSartaginemferream > &pones eam in

murumferreum3inter te et inter cinitatemixAttamen fi bene probabimus quod portet

orationis claufietfiint certum tamen efil,quod

portet cduerfiioms omnibus temporibusfiunt

flC LIBERaperta,& hocpatetperquandam authori-

tate, in Midraflilim. Dixit RaIIi Samuel

Baranchina, porta orationis quandoq^funt

claufi quandocp aperta,fedporta touerfio-

nis nullo tempore claudutur ,fcut]cnptum

efl inpfal. 64 - Spes omniumfinium terra,

&in marilonge. Sicut mate ejl apertum,

& quilibet nolens omni temporepoteritfe

in eo balneare . Ita efl conuerfio ,quodqui-

cunp noluerit conuerti,annitemporepote*

' rit,&* erit a deo receptus. Ecce ergo quam

bene probatum, &perprophetias &per

Caldaicas translationes, &per magiilroru

Talmuth authoritates,qualiter omnes ill&

244 conditiones , inprimo capite huius trdr

elatus nominata,& in aduentu dominino-

firi IESV CHR IS TI realiter reper-

ta in nero Mej]ia,ab omnibus expeflato,

debebat reperirt &c.Maior ergo noilri Syl

logifmt inprimo capitulopofita defi ipfa no

ta efl,& minorinjupra didis capitulis om-

nibus comprobata. Concluditur ergo necefi

fario, quod Iefus chriSlus ner9 Mefiias efl,

& mundifaluat.or, in legepromiflus,etper

fan~

I

P R I M V S. H7>

feriflosprophetorexpeclatus. Cum qua con

clufone omnes controuerfia at<p dijcordia

quafunt inter nos et Iudaos. Secundo quod

inprimo capitulo huius tratlarus nominate

“W iam diximusfunt nimirum determina-

t£)0*Cf Hoc itocp ejhquod adprajensJu-

pra diclam conclufionemJcrihendum ejfe iu

dicauimus . Licet fila qua/criptafunt vna

pars nonfit, de centum :prophetarum » ra-

tionum»et authoritatum , quos in confrma

tione omnium qua ad Catholica fidem perti,

nent deoprauio, quando 0* yhidecueritpo

terimus demonflrare 0* allegant . Intentio

tamen huius breuitraflatulifuit, ponere du

taxatin(criptis rationes iUas^qua corapra-

/entia domini noQriPapa, ciufpfanLhfima

curiafueruntpra/entata* 0* cu diurnagra-

tia et mi/ericordia in hreuetepus credo/cri-

beremepojfe tn hac materia yanitatts , in-

eptasfallatias deprauata doUrina Talmut

,

0* eorum quiper illudreguntur. In alio tra

tlatufequenti, 0*c. Sedpoterit aliquis ar-

guere me, dicens,(i ytrafunt illa,qua dicis

harum ditiaprophetiarum authoritatum «r

.

/ *

V

V ii8 LIBERglojfarum quas allegas , cur magiflrilegis<p

peritiIud&orum, &Jpecta liter illi qui erga

fludium huius Talmut nodiedieq^ laborant

has tuas intelligetias indagare tabefiunt, ne

adipfdtn legem yeram quam dicis3gp* Mefi

fiat cognitione totis yiribus conuertantur.

iXdargumetum hoc duas yerifiimas habeo

rejponfiones. Prima efi ,quodin libris Tal-

mut de tribus Jpeciebus materiarum tradda

tur , qu&damjpecies ejlcaufirum ciuilium

0* animalium3 & ab eis dependentium gp*

emergentium 3ficutfint apudnos leges im-

periales. Secuda ejl dematrimonijs, gr ani

malibus mundis ad yefiendum, gp deprohi

bitis & immundis 3 & orationibus gp*fe-

jliuitatibus colendis,fientfint apudnos de-

cretafandiorum,findh& matris ecclefist do

-

diorum. Tertia eji , deHislorijs gp* narra-

tionibus levis,ytputa de oratione, ggr deyi

ta, g? operibuspatrum , gp* de miraculis in

lege narratis, gp* de aduentu Mefiidt, gp* cq

ditionibus eius , gp* de mortuorum^ refurre-

iiione, gp* de diciuditij, gp de inferno etpa

radifi. Et hancparticulam tertiamyocdnt

> Inditi

v

i

p n imv s. n$

ludaiHaggadoth,id efl narratione,etflngu

Uriter Ha?gadoth idefl narratio interpre-

tatur. Ite yocant eum MidraJJoth,td eflfer

mocma.nones, flngulanter Midraflidefl

Jermocinatio efl . Isidi autem narrationes et

flrmocinationes nonfuntperfe adynapar-

tem Talmutfeparatdifeu diihntda, imopo -

tiusfltnt dijfufaflue dijperjaper libros , ca-

pitula, lechonespramtfli Talmut.In tan

tum,quodpoflflpte yeloclo lefhones , yel

plus yel minus, repetitur quadam talis nar->

ratio yelflrmocinatio, quam quando Rab-

bini legunt,[ludiorumfltorum diflipults,fa-

ciuntfle, quodea qua pertinent adduas ma

teriasprimas , declarant ea et docent , cum

omnibus expofltionibusgloflts& innoua-

tionibus,quas repertrepojflunt. Cum autem

reperiunt aliquid,quodtertia materiaprafa

tapertineat^relinquunt illud,& legere ne

-

gligunt, dicentes,quodeflJjneJruclu ,

quia

illorum intentio non efl, niflmaterias illas le

gere,qua funt de pane quarendo

,propter

quodgens yulgaris&Jacularis, eisprabct

honorem,hac efl ytaper omnes Rabinos,in

1 4i

i2d Li&nnamnibuspartibus obfruatd 3 etfludijs qui*

bufcunq, : & hac principalis cauja,quare

non confderant non vident& ignorant di

flas authoritates. Secunda ratio efy poftoquodaliquis eorum videat 0* confideret ali

quidditiarum authoritatum3quando easin

Juis leflionibus reperiunt3 mmiru fivna vel

dua vel tres earunon faciunt in cis aliquod

fgnum3 efet namp illis necejfarium3 ut multas earumfmulacciperent3 & earum quafdam cum alijs concordarent 3& nihilomi-

nus cumprophetqs3eandem matetiam tan-getibus3 eorumglofas atp Caldaicas inter-

pretationes translationes viderent3 qudt

per antiquiores dofloresfos & magiflros

authenticos tdflaJunt,& diligenter atten-

derent quidvnm quifpjuper eafdem pro-

phetias dicat, quodffacerevoluifent, no»

ejl dubium3 quodfatint ejjent djpiritusfan

fligratia illuminati, taliter,quodviderent

ueritatem meridianaluce clariorem,pro vtmihiper diurnamgratiam naturam con

tigitjdumprafhcam tenerem memoratam

,

ejl tamen verum3quodfunt alia caufit tem-

porales,

I

TRtMvS.pprales, (jus, viam conuerfionts et cognitio ~

nem veritatis impediunt> mulierum videli-

cet vxorum&filiorum amor atp paren*tum. Item3amorpecuniarum

>jus cum vfit

ris& 'alijs Iudaicis fraudibus acquirunt >

vjurarum namp lucrum frtfine labore cor

poreofre quo habetur in TalmUt^quodqus-

dam mulier viderat quendamRabinum Iu~dsorumgroffum pulchrum3 dixit ei.

Similis eftfacies tua homini habentigrege

porcorum 3 aut argentumfuum ad vfuramprsbentt. Item3Junt decepti>eo quodeorumintclletlus imaginatio &frudium 3 oppofi-

tionibusyConliitutionibus3 ceremonijSy atcy

moribus magiftrorum Talmuty yehemeterinclinantur in quibus omnibus diebus vits

fisfuerunt enutriti. Nam vt veritatem lo-

quarymagtiam virtutem& magnanimita-te tenerehabet ille y qutfe d moribus in qui-

bus longo tempore nutritusfuerit& in ve*teratusy volueritfeparare, cumfint iamprtms vfitationes cordieius annexs y adquodnimirum noti omneshomines funtita fujfr*

CieteSy vtproprias valeant cohercere volu*

/ *\ .

122- LIBERtates& pdfiones . Erunt tamen illiquibus

gratia diurna taliter efl infufa , nt deleela-

tiones3 noluptates3 c&teracp bona tempora

-

'

lia in comparationefpintualium contemne

-

re noluerunt3 hilariter amore diuinofu}

fulti3non deferere neramfidem3&Jfemfir

mam 3 ardorem charitatts habentes 3 in illa

requie diurna 3 qua faluabitur et requiefcet

anima intellecliua. Âflercnte Iftiaprophe-

ta cap. 63 . Et requiem dabit tibi dominus

deus tuusfemper'

3 & implebitJptendoribus

animam tuam 3 offa tua liberabit3 et eris

quafihortus irriguus.ficutfons aqua-

rum 3 cuius aqua non deficiunt . <Ad

quam requiem nos perducere di-

gnetur ille nerus Mefiias 3 qui

cumpatre&fpintu niuit

& Deus regnat inf&cu

, lafoculorum.

xAmen.

Y

,

Liber

LIBER SECVNDVSDE IVDAICIS ER-

R O R.I B V S, E X-

Talmuth. / .. .

'

rurn ' lonatapua eos

doHrina componitur circa,

|||||||hac tepora anno quadrin-

gentefimo , d duobusjum-:

mis JRabbi,fulicetRahhma <& Rabbajfe

,

liber vticpgrandk,& maior decem biblijs,

.

In eoJunt inextricabilia mendacia , turpia,

fatua,abominabilia,contra legem dei, con-

tra legem natura, contra legemJcriptam

,

yidentes namcp Indai legem(uam quotidie

deficere, &fidem Chrittianamproficerein

toto orbe,etiam cumgloria temporaliu,hos

duos deceptores infligarunt eatenus, vthuc

librum componerent , & tanquam Moyfi

Jcriptisfirmam atque Jolidam adhiberent

fidem , prohiberentque fub poena mortis

ne quis aliquidnegaret de his quam eo con. v

124 LIBERtitientur, Fadumefl ita adfitam infelicent

exc&cationem,etforumperpetuam depra-

vationem. Neautemfimpliccs habeant oc

-

. cafonem recedendi a tantafalftate, iniun

-

xerunt eu,vt interrogatide dijfcilibtis3re-

jpondeanr.Nos hac nointelhgimus,fdRabbininoflripoterunt re

(fiodere nobis. Sic trd

dttijunt in reprobumJenfum, ~vtplus his nu

gis credant quam Moyfi, aut Chriflo. Vp-

runtamenplures in diuerfis mundi partibus

conuerfcrebro leguntur, 0 aliquiprofde

magnafecerunt>0* vtiltfimaJcripta reli-

querunt30c.Sequunturaliqua, de multis 0 infni-

tis,abominationes,in ditio iniquifimo vo-

lumine Talmuth contenta,0 c. Quiagra -

tioja mtfericordia diuinainflues efJupcr omnem eius creaturam, cuiufcuncp conditionis

exiflat, iuxta lUudPflmifta Suauis domi-

nus vniuerfis, it miferationes cius/uper omnia opera eius,ideo expedit tmo necejjarium

ejlfandam matrem ecclefam nedum interi

dere vt aternam gloriam 0 ffiritualiter

heatuudinemfdeliius catholicis Chniium

frofi-

S E C V ND V S. I2jf

ictibusfenei* dotlrina catholicafidemac-

quire* efaciat, ‘verum etiam quantumpofii

bilefit, vt infidelium quoep animaadueram

fidem &proditiam felicitatem reducant

tur,laborare, eijciendoab eijdem errores et

opiniones iniquas,ac doclrinasfelfasgeorum

cacitatem cordium caufentes, ne a ver* lu-,

cis deuient cogitatione ,&per confequens

perditio eorum caufeturanimarum . Sedcu

opus huiufmodiper miniflros&fecerdotes

eiufdem/ancla matris ecclefiafieridebeat et

procuran,pottfiimeeppermanum illius,qui

ex parte domini dei noflriin verumpositore

populi catholiciafiigndttis eflt&ejl verus

Jummusfecerdos ecclefia apoflolica fe-

dislficut in temporeprafinti beatifimus et

Janflifimuspater,dominus nofler utdelicet

Papa Benedicius l^.ldeo licitum eflfibi,imo

potius necefjarium , iuxtafenfltfitmam di-

gnitatem habitum apollolicum quibus

fungitur inpramifiu,cumfeblimidiligentia

laborarepro maxima vnlitare, commu

ni bono humana natura , cuius animafibi

funtd domino contendat*, vbi dixit Petro

„

126 L IS EAcuiusJucceJJbr efl3pafee oues meas. Quodcuad eiusfeblimcnfeneiitatis notitiam venit3

ludaus dcfecraferiptura lege3pradeceffori-

bus eorumper manum Moyfes tradita, ho-

die minime conternari'

3 quinpotius aliam le

gem afferere3 cum eadem3 ipfiMoyfiorete-

sius traditam3 qua apudillos Talmut nuncu

\ patur 3 quacppermanus quorundam Rabi

-

norum de/cripta efl 3 -videlicet Rabbina &:Rabbaffe 3per annos ^tf.poft Icfe chrifli

pafiionem, debet nullatenus tollerarc.Nam

textus pradicii Talmut voluminafeperat

paginafecra biblia totius in decuplo3glofeis

antiquts et modernis fepra illudfallis qua

-

pluribus3 exceptu. In quibus quidem textu

&glofeispracepta3 obferuantias3 & cere-

monias innouarunt Iudai3 qua nunquamfuerunt in lege Mofeica nominata 3 quibus ipfi

hodierna die reguntur. Et nihilominus ordi

nationes dilh Talmut3 vt eorum errores ce-

remoniasq,fortiusfundarent 3 mandarunt

in locis diuerfis 3 quodomnes eorum ordina-

tiones in dillu libro Talmut conftituta3 tota

effeatiam haberent 3ficut ea quaddomino

noflro

N

S E C V N D V S. 127

no{Iro deopatreJiint in lege lidofaica confli

tuta, deinde morti*poena imponut cuicp,ne-

gatialiquidex ijs quo in dido yolumtne co

tinentur,pereofdemfcnptafunt, cum tame

talempoenamJegts diuinA yerba neganti3no

imponant , imo& in ipfo nomine excejjiim

fibtfimunt,cum eorutradatum Talmutfd

ejl doclrinam , fandafripturam biblio,

Micra id eft leduram,nocarint, et nonfolii

hoc eflin Talmuth,yerum etiam& multA

abominationes& errores, herefes et yani-

tates reperiuntur in eo, quafaciunt cotra na

turaleoem, contra charitate, contra diuina

perfeclionem , contra textum legts&pro -

phetaru, contra Catholicafdem, contrafal

uatore noftrum Iejum Chriflu.et inde maxi

muinterefje couerfationis eoru cum Chriflia

ni*. Qua cu ita yerafint, fientfupraferiptu

efl,no debet iUa profatidomininoflri PapA

fanditas tolerare. Et ideo mandauit/andi-

tas eius mihiHieronimo defandafde,fami

liari& medico fuo , licet infuffetenti&indigno

,quatenus per libros & yolumtna

didi Talmut ocuUate di/currens,quafdam ,

iLIBERix abominationibus illis exciperem,& ari*

notarem earum errores, in quibus libris

&* capitulis continentur , vt/ublimisJ'an-dlitas &fapientiafua, in eius audientiapof

'

fet informata de iuflitia remedio prouiderc

,

ficuteius officij dignitatis onus poflulat

& requiritJn menfe quidem yAuguQo nu-

per elapfo, demandato domininoilrt PapAprofati, quodam alio breuitraclaru compi-

lato, in quo tradidi plurimas autboritates

ipfius Talmuth,adfirmiter oftendendum dominum noilrum Iefum Christumfore neris

Mefiiam,per omnes prophetas promiffum

&pronuntiatum,pradixifie me recolo,di-

Jpofuiffe alium traclatum ordinare , ipfam

materiam latius continentem , vanita-

tesac abominationes Iudeorum in dicio Tai

mut cotentasfingulatimpropalare,fidquia

tratlatus huiufmodiperfetiio,& temporis

ncceffarij longitudo, ejl mihiper mandatumapoftolicum nimiumfefiinata . idcirco in

pro/entiefl intetio mea ,/olum quafdam ne-

ceffarias ipfitrum omniu abominationes infe

tere, admodum cuiufdam relationis et infi-

nuationis

SECVNDVS. X2$

nuationis apoflolics/anciitatis, iuxta more

mercatorum , de multitudine mercationum

fetarum particulam oftendentium inforo

,

qualitatem totius refidui continentem ,

ideo gratis, Jfiritusfandi me commendo i

prsfens opufeulum iti fex capitula diui «•

Jurus ;

Capitulum primum tradat de his qusfeni

contra charitatem,& humanitatem,le

gemcpnaturs.

II. cap. De his qusfent contra deiferuitiu

Cst* eiusperfedionem, &c.III. cap. De his qusfunt contra lege Mo-

feticam& prophetas.

III1. cap. De 'vanitatibus , decifiombusi

& yttijs>in Talmuth contentis

.

V. cap. De his qusfunt contra catholicam

fidem, etfaluatore noilrum Iefem Chrt-

flum,minime tollerandis.

VI. cap. De his quoefimtin damnum ma-ximum& intereffe chridianorum,par

ticipantium cum Incisis.

LIBER130

CIRCA PRIMVM DEhis quse funt contra charitatem

humanitatem, & natu-

ra legem

.

t % 1

SCiendum& aducrtendum efi, quodlu-

d&ipr&bent licentiam, doftrinam in

Tdlmuth,~vt liceat ynicunp cotemnerepa-

rentes3fibi maledicere,& demum illosper-

cuterefine onerepeccati cuiufcunep 3 quod

quantumfit abominabile, contra natu-

ram contra humanitatem& charitatemfit

tispatet3 quia nihiltamfceleile quampatri

yelmatrimaledicere, & ponere in eis ma-

num 'violenta. Scribitur enim in dicio Tai

-

muth, in libro Sanhedrin tncap. qtiodinci

-

pit.Ulijuntfufjbcadi. Quod quifquvspatrem

yelmatrempercujjerit , nififecerit-vulnus

immunisfit. Et dicit RabbiMoyfis,in libro

Iudicum in legionibus rebellantium3 cdp,$.

Quipercutitpatremfuum aut matrem reus

cft-vt moriatur (ujfocatus,~veruntamen nifi

fecerit -vulnus,pena non tenetur,fidfiper-

cutit eos , nonfaciat ’vulnus , nihilaliud

'fl

x

SECVMDVS. qt

ejl quamfipercutiat unum aiteru de Ifraelj

Item quipercutit eos,pojlquam mortuifue*

rint immunis ejl.Item dicunt, quodquima*

ledicuntpatri -velmatri/uis non ejl culpati

-

dus in aliquo, nifinqmtnet in eadem maledi-

61ione unum de/anilis nominibus dei , &nedumpatricarnali taliter maledicendo li -*•

centiamprabentfedetiam ipfideo, ytferi*

bitur in Sanbedrin capi 4 .quodincipit mar

tes. Quimaledixerit nomini dei,non ejl inali

quapana yel culpa, nifiiamfit quodpropa-

let nomenproprium domininofIri dei, quodyocatur Schemhamphoras

,idejl tetragra

maton. Sedfideum nominat in hora maledi

tlionis,cum aliquo aliorunominum, yt yi-

delicet Helojym quodejl deus Sabaoth idejl

exercituum, uelElid ejlpotens yel aliorum

huiufmodiimmunis ejl. Item, dicunt in San

hedrin cap.3

. yidelicet . ijlifunt comburen

di. Siquis ligauerit pedes& manusproxi-

mifui, &propter eandem caujam mortuus

fueritfame, immunis ejl ligatio a morte,fdfifc ligatuspr& calore yelfrigore moriatur

ligator erit reus mortis, quodfieudem liga -

K 2

Ueritcoram leone, immunit ejl a morte,

fiproijcit eum admufcas , reus efl mortis.

Quodfieumproiecerit inputeu ybifiitJca-

la, alius ammoueretficalam ille quipro-

iecit eum erit immunis. Item habetur in eo-

dem libroilegunt Magiftrt, percutiunt ynu

hominem cum decemfuftibus, & interfi-

ciunt eum, omnesfunt immunes. Item habe

tur in eode libro. Si quis interficit homine,

& reperitur quodinterfellusfit terepha id

ejl quodhabeat pulmonem lateribus adhe-

rentem , aut aliam labem , ex quibus Iud&i

prohibent neanimalia idhabentia comedan

turfinterfeftor huiufimodi efil immunis. Glof

fiat Mabbi Salomon ,quia yir ille interemit

mortuum i Animalenim quod efil Terepha

dijfiofitum efil admortem . Item dicit rabbi

Moyfies de Aegypto in libro Iudicuminle-

Ilionibus de Sanhednn, cap. 9 .quodfiali-

quis criminofius yenit coram iudtcibus ,

omnes unanimiter tn yna yocefuerint con

cordes, quodipfiefit reus mortis * quodta-

lis homo cenfieatur immunis,cumfit necefifia

rium, quodiudicesfintin eius iuditio dificre

-

pantes,

S E C V N 25 V S. 133

pantes3& quodpars eorum condemnet

pars abfiluat. Et quodadmaiorempartem

Jit conjenfiis condemnationis& abfblutio-

his . Item habetur in libro Hulim3 cap. pri-

mo j quodfuA,facit tefhmomufaljum ad-

uerfus Bj propter quod condemnetur ipjiim

B3a,dmortem > & deinde ante excutionem

probeturfaljim illudtefhmonium 3 eripia-

turBy& moriatur 1Ay quia nolebat inter-

ficereproximumfuum cumfaljo teflimonio

luo. Nam habetur in Deutero. 19. cap. Et

reddent eificutfratrifuo facere cogitauit.

Etpropter hoc3 quoddicit3facere cogitauity

0* non dicitfecerit notant & adducunt 3

quodfi mors B3fuijfetJubfccuta3quando re

pertafuitfalfitas ff3 quodin tali cafi <A3fo

retimmunis. Eccequam manifefleprabent

occafionc hominibus nthomicidij& per-

iurijpeccatum incurrant3 ipjos d talibus cri

minibusabfoluendoy quodnedumfecundum

fcriptura legem 3 ncrum etiam& natura3

merenturpunitionem3 infiiper etiamfunt oc

cafiofoediJfurcifiimiqj luxuriapeccatiypro

rebus & modis inordinatis ac turpifitmuy

K 3

134 X / B E R.

quas enarrant in illo cajis . Primo quidem di

eunt in libro Iebamoth cap. qui conuenit cu

cognata.Qu& ejl intetio textus, in Gen. cap,

2. In eadem hora quaDem duxit mulierem

ad cAdam,quia dixit.Adam hoc nunc os de

ofsibus meis& caro de carne mea. Per huc

textumpatete quod «.Adam cognouitcama -

liter omnesfeminas animalium uniuerjoru,

Jednofutt yolutas eius refrigerata, quoufeeognouit ea.Et ideo dixit,modo yideo,quod

hoc ejl os de ofiibus meis , & caro de camemea . Videant omnesprudentes quam abo -

minabile&Jordidu iflud ejl, yltra idquod

ejl tam manifede faljum , & impojlibile

prorfus,propter duas rationes inconuincibi

les. Primo,quia ipfiponunt in alio loco Tai-

muth quod deus creauit%Adam homine multumgrandem,ultra eateros homines,in ta-

Cap.i. tum quoddicunt in Sanhedrjn , cap. Iuditia

pecuniarum,quodAdam tenebat in longi-

tudined terra yjcp adcoelum,&per conje-

quens cius membra yalde magna erat. Erat

igitur impofebile ipfum pojje cum ynagal>

Ima coire, yelpajjereautfimilibns hu. Se~

eunda

SE C V N D V S. Itf.

eunda ratiopropter tempus. Nam temporis

breuitas nonpateretur,quiaipfimet afferut

in Sanhedrin cap. Summusfacerdos. Duo

-

CaP-J *

dccim fitnt hora diei. Inprima , fuithumus

de qua creatusfuit.Aciam congregatus . In

fecunda,fuit corpus confeClum . In tertia

,

fuerunt membra eius extenfa. Inquartcf,

fuit a deo anima illius infufa. In quinta,pe-

dibus extitit1

. Infexta, nomina cunilis ani-

malibus impofuit . Infeptima failaeflEua

fibicp addita. In oilaua, duo afeenderunt in

Zeihcam,& quatuor defenderunt,etglof

Jat Rabbi Salomon,quia eadem horagenuc

runt Cain, & quandam fororemfuam. In

nona,fuitfibi commiffum ne defruclu com

mederet. In decima, peccauerunt. In unde-

cima,fuerunt induti. In duodecimafuerunt

deparadifo eieili. Sequitur ergo iuxtapr&-

diclam authoritatem,quodno erat tempus

fifficiens ut tam abominabilepeccatum co

mittereturficut ipfidicunt,fcdeorum ver-

ba fripta inuicem contradicunt , vndp

totum arguitur effefal/um . Item dicunt tn

eodem libro de Sanhedrin, capit. ludieta

K 4

4 k

LIBER*pecuniarumfupra memorato . Qnodin iUtq

cetum triginta annis quilapfifueruntpofl-

<}Ham Catn& <Abel natifuerunt* yuoufynatus efl Setb*yuodeo tempore durante* no

ceffabat xAdamgignere in EuaJpiritns ma-lignos 0* diabolos* (juos ipfaparturiebat.

Vtcunqj Author huius libri do -

&us,fidelis,&pius,exTalmudicis Iudeorum Rabinis fideliter collegerit

turpia multa. Qmeilli fcribere nonfunt ueritijtame hoc loco tam infan-

da prodidit, pero&o uel decem uer-fus, ut cofulto ea exp ungere,confcietia urgente, compulfi fimus, ne men-

. tes & aures piorum offendi patere-

mur, Idipfumquo<£ fenfatiores Iu-

deiin fuisimprefsis cernuntur egifle

codicibus. Salua tamen fide Hiero-nymi huius de fan&a fide. Qui fui te-

poris in libris,no dum Imprefsis cer-

tifsime, ut alia omniînuenta,fideli-

terprodidit. Hodie quoqj imprefla

leguntur, cualijssque turpibus mul$is . Iulto dei in Iudsos iuditio

,qui

ueri-

S E C V N D V S. 137

pcritatemChriftum negates,adtam

turpifsima dogmata no horrefcut.

Itemprahent lieenttafurandi homines, et

'vendendieos, quodreperietts in Sanhedrin,

cap. iilifunt fufficandi. vhidicitur. Nam Cap.io,

pater quifuraturfilium, aut magifler difii-

pulum& yedit illum, immunis efidpoena.

Omniapremijjafunt talis naturA, quodetia

gentiles& illi quinaturali ratione tatum-

modo reguntur illa yitarent & iniqua ac

turpia cenferentur , ah eis,fidmulto magif

ah illis quilegidiuinefuhfiflunu, I

• * . > s

CAPITVLVM SECVNi-dum,de his qu£ cotra dei fer

uitium& eius perfe-'* dioncm.

ISti quidfuis yocanturfapientes ia-

flant fifore firuitores dei ac interpretes

Mofaic& legis, reperiutur inordinate loquen .

tes de rebus exiflentihus in magnum yitupe

rium detpatris domininoflri.auferuntenim

ah eo omnemperfeflionem,& omnem defi

K S

IjS 'LIBER6lum attribuunt ei. Etprimum& ante omnia licentiam tribuuntferuiendi dijs alienis

& idolatrandi. Nam reperitur in Sanhe

dnn,cap. 4.quod incipit mortes3fupra illud

Leuit. ca.l8.de idolo -vocato Molochycuius

firuitium erat3 quodhomo acciperet imumfiliorumfiiorum, & libaret eumfiacerdoti-

bwy ut ipfifacerenteum tranfireper ignem

coram idolofuo. Verum autem -vifa hac

confiderata idolatria his -verbis inpramijjo

cap. affixitydefemine tuo non dabis i>t con-

fleretur idolo Moloch. Ipfiergo notant

dicunt quemadmodum ex quo dicit textus,

dgfemine , hoc intcUigitur, quodhomo non

peccat nifiquando datfacerdotibm partem

fuigerminispro Moloth. Sedfiomnesfilios

•juosfibi traderet nonpeccaret. Item ineo

quoddicity non dabis , intelligitur quodnon

peccatnifiquandopater datfiliumfitumfit-

cerdotiMoloch ~vt eumfiacrificetyfidfipa-

ter metfiacrificet eumynopeccat. Item ex eo

quoddicitydefemine.Intelligitur quodpecca

tum efi quado facrificiumfitex illis quifiunt

ab illo offerentiprogrefii,fedfiquisfacrifi-,

caueret

SECVNDVS. 139

caueritpatrem velfratrem aut feipfum ido

lopradi6lo,nonpeccabit.Item dicunt in eo-

dem libro. Sanhedrin 3 & in eodem cap. Si

quis adorauerit idolum 3 amore vel timore

immunis eJl.Etgloffat Rabi Salomo.Amo-

re intelUgitur vtfialiquis dominus rogaue-

riteum3 vt eius amore adoret, timoreyvtfi

minatusfuerit qi,nififecerit. .Attamen Rab

biMoifes deAegyptogloffat aliter, dicens*

quodamore intelligitur3 vtfifueritphiloca

ptus a pulchritudine imaginis illius tdoli. Ti

more vero3 vtfitimuerit ne idolum noceat

ei3 vt/eruitores eius opinantur3 quodpotefl

prodeffe vel obeffe,et quodfiin tali cafuado

rati immunis ejt. Ejl igitur valde miradum

dcgloffationibusiflis, etde textu Talmuth

*

quemadmodum clare faciunt contra textu

diurna legis 3/cimus namcp quodquandopo

pulus Ifraelpergebatper defertum ,& ac+

cefiit adMadianitidas et adoraueruntBeel-

phegor3quod deus itafuit iratus aduerfm

populum, quodex eis vigtntiquatuor miUia

perierunt efl manifolium,quodillaido

-

latria nonJiebatnifiamorefharumMoab*

4

I4Q '• liberi>t patet in libro Numerorum3 cap.2f Item

illitrespueri Sidrach Mifach& %Abdena-

go , quifubire maluerut tormentumforna-cis ardentis,quam adorarejlatuam Nabu-chodonoôr

,quiafihac opinio “vera ejfet

,

poterant Dttcp ab hocpericulo excufari, exquopeccafjcntpropter Nabuchodonoôr regis umorem 4 conflat quodipfi bonipe-

riti legis , erant , cum de illis dicatur 3 quod

erantfocij& conficiatiin/ludio Danielis,

i>ndefatispatet 3 quodfententiaprolataper

Magiilros Talmuth clartflimefalfa ejl. Ite

etiam ~veniunt manifefle contra deum, in eo

quodadequantureu &prorogant fibipote

flatem reuocandifententiam eius. Etprimo

quodadequanturei. Repentur in aliquibus

ordinationibus& ceremonusyquas ip/ifu-tuerunt,& omneslud&iin hodiernum diem

obfiruanti hocefl, quodin nodhbus aliqui-

bus anniiubentaccendere certas candelas inf \

'

•• domo , in fanum 'Vtfloria Machabeorum< O

&* memoria. Et in certo menfe anniiubent

fierifeflumpueriinmemoriam miraculiHefler etMardochai,aduerfus Haman.In quo

quidem

/> y

S E C V N D V S . 141

quidemfeflo iubetur in Talmuth quodqui-

libet Iudaus inebriaritenetur, & in eodem

die legunt in Synagoga Heflcr ><&infine

quando incendunt didas candelas>fiue quan

do legunt didam hifloriamin Synagoga ,

dicunt talia verba , Benedidus ejl dominus

deus nosler factili* quifhndificauit nos in

praceptisfuis * & pracepit nobis incendere

candelas Neomenia* velpracepit nobis lege

re hifloriam ifiam * Videte vtrumpracepit

deus hoc in lege* nifiquia ipfificfacientes et

iubentesfaciuntfe aquales deo i Et nedum

hoc>fcdverum etiam reputantfepoffe ver -

ba deireuocare* quoddeclarant*fupra illud

Deut.iy. Scdfidiffcile autambiguumapud

te iudicium ejfeperfpexerts>fiirge afcen-

deadlocum que elegerit dominus deus tuusi-

venienscp adfaccrdotes leutticigeneris s &Judicem temporis illius s quares a iudictbus-

tibi iudicij veritatem> &facies quodcunqp.

dixerint quiprafunt. Etfequitur. Nec dech

nabis addextram, e conuerfo *& ita de

bet credi& obfruari,& admortem con-.

demnut quemcuncpfrangetcm aliquidordt- -.

'142 LIBERnationumJuarumjmo etiam dicunt in libro

Cap.j. Benedictionum 3 cap. cuius mortuus, quod

.

quicuncp derifirit aliquemJapientem Tai-

muth 3 -velde eo aliquidfiniflrum dixerit 3

adinferos condemnabitur. Et qui transgre -

ditur -verba legis3 nullampoenam habet nifi

' quodtranjgrefjor ejl legis. Ecce qualiterplus

quam deusJcireprajumunt. Quia dicunt in

C*P‘4* libro deBaba Mecia cap. aurum comparat

, argentu. Quod dudu accidit inJludio qn&da

qu&Clio ardua& difputatio, fupra quedam

a6lum legisj & omnes magiftri illius jludij

erant vmus opinionis. SeaRabbi Elyaêr

quimaior erat omniu aliorum,,inilla dijpu-

tatione contrarius eorum erat, quiadipfeus

intetionisprobationem quam multas ratio-

nes euidetes allegauit,quibus ipfinequaqua

ajfintire -voluerunt . Etfinaliter ipfis Rab -

biElyaêr ait. Si opinio mea 'vera ejl , hoc

remitto domino deo nofiro, & eadem hora

'vox quadam de coelo audita ejl 3fic dicens.

NoliteimpugnareRabbiElyaêr quia -ve-

rum ejl quod,ipfi ait. Surgens autem RabbiOjuajletitpedibus 3 & ait 3 domine deus,

lex

SECVNDVS. 143

lexnon ejl in coeli*,fidin terra, in qua quide

tamperfipr&cepiftiquodadmaioremparte

fit concedendum.Eadem hora excommuni-

caueruntRahhi E(ya%er, quoufcp ohediuit

opinionieorum. Et dicunt, quodpojl modi-

cum tempus Rahhi Nathan reperit Eliam

prophetam, dixitep illi. Eras ne tuforfan in

coelo quando qu&ilio illa dijputahaturi Qui

reffiondit, etiam. Et ille. Quidergo ait deus

eadem hora quafapienteseius relationiohe-

dire noluerunt. Quirejpondit, Rifit, dicens,

yicerunt mefilij mei , yicerunt mefilij mei.

Itemglorificantur ifii Talmutifta infi ipfis,

dicentes in lihro de Sucha. cap.$. Quodqui-

dam do6lor cuinomen erat Rahhi Simcon

fiu Ioaij, dicebat. Egofum ita dignus& tu-

Jlus, quodfiyoluijjem, pro meritu meis efi

fint omnes homines quinatifient in mundo

poflquam ego natusfum yfip in hodiernum

diem a die iuditij liberati.EtfiElyaêrfilius

meus effit mecum, poffemus ah eodem tudi-

cio liberare omnes qui natifuntin mundo,d

die quo creatus efl , yfip in diem hunc. Etfi

lonathas filius Ozfelis effit nohifium , pofi-

fiemus

144 LIBERfemusgenus humantiliberare totum, apriii

cipio creationis mundi -vfque infinem. Ecce

quantafuperbia temeritatis. Item, fe iaflat

effeprophetas, vbi dicutinBaba batra, cap.

I.ddie deftruftionis templi citrafublata

fuitprophetia dprophetis, &> data legispe-

ritis: Item,mamfeflum ejl quoddetis omni-

potens& dominus nofler habet omneperfe

Bionem abundatim quam quis poffet imagi

nari. Etenim aternus, omnipotens, beati/fi

-

mus, ~verijlimus, iuftifiimus, mundiffimus

,

& incorporeus i & cum nihilfibi defit de

omnibus in ipfo contentis,quA omnia imo

modoperfacramfcripluram -verum&per

meram -veritatem& apertiffimam notio-

nem , tamen Talmudifla horum omntufibi

contraria, ~vt ex eorum ditiis apparet, oppo

nunt. Etprimum de opinione in libro benedi

fiionum, capit,dicunt, quodin tribus cuflo

dibus diuiditur nox ,& in earum qualibet

deus tanqua leo rugit, dicens. V&mihi, quia*

deflruxi domum meam gp* combufi atriu

meum, gp* intra mundigentesfilios meos ca

ptiuati. Item habetur et aliafatuitas in eo-

dem

. ;

S E C V N D V S . Ltf

dtcap.Dixit Rabbilofefu Quirina. Quott

dampergebampariter, & ingreffus quan~

dam domum ex defertis Ierufalem yt arare.

«

&* yenitElyas,in bonisfit memoratus,

cuftodiuit meadoftium donecperficere ora

tionem meam, quaperfcdid dixit mihi. PaxtibiRdbbi,& ego,pax tibidomine mi, &dixit mihi,fili, quam yoce audiuittiin hoc

deferto. Etego audiuiquandam yocem yt-

lulantemficut columbam,& dicentem. Vamihi, quia defiruxidomum meam,& com

bufiidomum meam,&filios meos intramudigentes captiuaut. Tunc mihi ait.Fili

,per

yitam tuam,&per yitam capitis tuiIuro»

quodnonfolum in ifla horafic dicit, yerum

qudndocuncp Ifiael ingrediuntur in Sy -

nagogas &fludia , et audiunt legem ab ore

alicuius dodloris, & dicitur eis quaddis id

eflproficiunt.Et rejpondent. Sit nomen eius

benedtclum. Tunc deusmouet caputfimm,

dicens. Beatus rex quific in domofitaglori-

ficatur,& quidhabuitpater,ytficfaceret

filios captiuari. V&filijs qui migrarunt de-

Juper menfapatris eorum, Conclude exprx-

(

1^.6 LIBERtnifiis i quoddeus no habetpoteflatemfilios

fiios de captiuitate Liberare , & ideo dilani-

antur. Item opponuntur deo patri defeclum

& miferiam,-vt habetur infuo libro Bene

-

diclionum.cap.i.Dicit Rabbi Ioanna nomi-

ne RabbiIofeph,-vndeprobamus quod deus

orat in qualibet die,probaturperlfaiam, ca.

56. Et latifcabo eos in domo orationis medi.

In quantum dicit orationis medi &• non di-

cit orationis eoru,patet quodipfe deus orat

,

& quaritur ibidem,quam orationemfarcit.

VicitRabbi Papa. Oratio eius eflhdic . Sit

*voluntas mea quod refrenet mifencordia,

mea iram meam, & quodhabeam me cum

flijs meis in uirtute mifericordia.ltem dicut

in baba batra capitulo qui *vendit nauem.

QuodRabbafilius Barachiapergebatpari •

ter , cuiquidam Gerularius ait. Veni mecu,

& ostendam tibimontemfynai. luit cu eo,

audiuit quandam uocem dicentem.O mi

fer, 7>di mihi quia iuraui, & ex quofeci iu-

ramentum quis me ab eodom abfoluet

,

poftquam -venit adjludium , narrauitiftud

magiilrts,&ipfiimpugnarunt eum dicen

tes.

S i C V M D V $. 147

tes.it eadem hora quadiclam -vocem au-

diebas, debebat dicere, domine, ego tibiiura

mentum abjoluo, quibus ipfcait,dubitabam

'neforte diceret de iuramento quodfeceratNoe , neampiius adduceret diluuium ftiper

terram.itgloffat RabbiSalomd, quodhoc

iuramentum de quo deus cupiebat abfolui,

efl,-vt captiuaret Ifrael,quiaipfcfubporta-

batpartem laboris eorum , ideo efl tribula-

tus, & quamuis inpluribus libris Hebrai-

cis habeatur, pro yt beat9 Hieronimus traflatauit . Âttamenm aliquibus habeturf:c.

In omnitribulatione eorum, et ipfe tribula-

tus efl.it fecundu hunc textumglofjat Rabbi Salomon. Item opponunt deo ignorantia,

fecundum quod dicunt in eodem fibro benedi

ciionum, eodem cap.primof&pe nominato,

ybific . Poflqudtemplumfuit deilrudhim,

non remanftde eo in toto mundo niftjpacitt

quatuor cubitoriiduntaxatfludij Talmuth:

Item dicut,quodin tribusprimis horis cui-

ufque dieiDeus fedet ad(ludendum in Tal-

muth. Patet ergo,quodex quo e&ctfudio'

JcieMi&,perfet\iQne caret, &c. Item repu-**•- L 2

I

I48 LIBERtant eum nugacem

,

7>t habetur in Bala in

c ap 3Chia velMeîa, ca. Qui legit, Dicebat JRab

bi ifinael. Maonum quid ejlparu, quia etia

dens mentitus ejl 3 vt pacem poneret inter

tAbraham& Saram. Quodpatet Gen. 18.

cap. Quia quando angeluspradixit A.bra-

h<& quod Sara erat filiumparitura, & ipfa

exiflens in tentorio audiuit cum, ut habetur

intextu,quodipfa ridebat intrafi , dicens.

quomodopoffet hocfieri, cu dominus meus

fitfenex . Etpoflea quando deus retulit ea-

dem verba Jfbraha, dixit, quodipja dixe-

rat de'fi ipfa, cum egofimfienex.Eatet dicutilli, quoddeus mutauitfintentiam , neforte

indignaretur Abraham aduerjus Saram ,

quia nominauerat ipfitmfinem. Sedquibe-

ne rejêxit hifloriam reperiet quod dicunt

falfum,quia tam benepatet

,quod quando

Sara riferat,finem feip/am nominabat. Ite,

reputantDeumpatrempeccatorem, ut ha-

Cap.3. betur inHolyn cap. Iflafiunt vapina. Su-

pra illud Gen. cap. primo. Fecit^ deus duo

luminaria magna . Dicit Rabbi Simon , In

hora creationis aquales erantfol0* luna,

k rk. sed

'X

I

S E C V K D V S. 149

Sed nenit luna coram deo » dicens » domini

nunquidbonuefl quodduobus regibus ynodiademate ferutatur ?& Detis aixit. Vade

minora teipfim . Et ipfi» dominedeus»quia

rationabiliter locutaJum ideo iubes mino -

rarime i &fic in maxima m&ilitta pofita

cfl. Et deus Dt mitigaret eam » dixit ei» noli

contriflari» cjuiafolnon apparebit innode>

£7* tu node dieop : Ipfa -vero minime conte

n

ta» rejfondit.Dominc Detis& candela co-

ramfile quidprodejl. Et Deus. Egofaciam

quodpopulus meus Iffaelfiolemmêtfifli-

uitates tuaspercomputum menfiumfioru»

fid cum toto hoc noluit conternari» tn tan-

tum»quoddeusfi tenuit pro culpabili» &

mandauitfibifierifdcrificium ynius edulij

in quolibet nouilunio»pro indulgentia illius

peccati» Et hocprobaturex eo quodfiribi-

tur numen 18 , Hircus quocp offeretur domi

nopropeccatis. Videant ergo omnes»quan-

ta dementia ifla eft huius authorttaus

»

quam tam contrarium inteUcduicuiuslibet

tntelligentis » & ruditas inteUedus eorum.

Item» reputantdeumpatrem coinquinatum

L 3L

I

,t$0 LIBER& immundum, pro yt habetur apudeos in

CaP 7 • Baba. Mezja, capitulo.Qui conducit ope-

rarium. Dicit Rabba Ioanna. Deusfacer- ,

dos efi:fcrtbitur namque Exod. 25. loque £

re filijs Ifrael, & tollant mihi primitias

,

qua quidemprimitia neminipr&terquamfit

cerdotibus offerri debent . Item , probatur

quod recepit pollutionem,firiptum namep

cfl Deut. cap. yItimo,quod quando Mofis

obijt, quoddeusfipeliuit cum , &Jacerdos

qui tangit corpus hominis mortui, pollutus

ejl. Ergo deuspollutus ejl. Ad(atisfaflione

autem huius dicunt,quodpoiteafi abluit,

& mundatus ejl. Et qu&ritur ibidem ab eis

ybt felauit , in aqua nequibat , Ijdia namcp

cap.40. ait, quts menfus ejl aquas pugillo,

&fatiffacit. IpfiRabbi, quodeum ignefilauit quiaficfiriptu ejl, Ifai& yltimo. Quia

ecce dominus in igne yeniet . Item dicunt >

quod palpat immunda , ut habetur in libro .

Nidda cap. Abortatrix quod deusfacit ye

nire coramJe omnesguttasjpermatis exeun

tis ab homine Ifiaclttico, dicens. Quando y

e

'

,1 ntt taleJperma.de quo iufltts concipitur. Ite

reputant •

S E C V JV D V S. Ifl

reputant ipjum corporeum, vt habetur in It

bro Bcrochoth, cap. iultimo vbidicit, quod

quando -venit in dei voluntatem,vt crearet

hominem, accepit carnem &fanguincmet

formauit adfiamfimilitudinem , & injpi-

rauit in eo animam. Patet quoddens habet

formam hominis corporea. Item dicitRab-

biIoanna, deusfe inuoluerat in quodamfn

done, vt ofienderetfe Moyft, dicens, quan

-

docuncppeccauerit Ijrael , & conuertentfe

adme,& orauerii talimodo,parcamfibu

Item dicunt in libro Benedictionum , cap. I.

Quodin qualibet die deusponit in capiteJuo

et in brachioJuo Cefilim idejlphilacteria,

vbifcriptafunt certa capitula legis et qua-

titur in Talmuth , in Philatierijs dei quid

feribitur f quod illud in 2. Reg.y.cap. Qua

eft autemgens vtpopulus Ijrael in terra.lte

. dicift in capitulis Rabbi Elyaêr, omnis qui

nouit quantitatem faftura creatoris mundi

noueritfefuturamgloriam habiturum

,

ego, O* RabbiÂquibafumus eifide iujjo-

res. Item redarguntdeum de inutdia, vt ha-

betur in Zotha cap.l.Qutnqp homines crea-

f

#2 LIBER'uit deus fibifimiles in aliquibus, videlicet

Samfin infortitudine. Saulem ceruicispul-

chritudine , xAb/olonem in capillis , Regem

Sedechiam in oculis , Rege *Afa in pedibus,

& in his in quibus fibifimiles erant , con-

demnanti eos . Patet ergo quia inuidebat

eis, &C,

CAPITVLVM TER-tium de his qua,funt contra legeMo-

faicam& prophetas

,

MiAnifellum ejl quodomnes homines

quilegem haberefe dicunt tenent et

affirmant deumpatrem de nihilo mundumcreajje, cum nullam materiam tiecp /impii

-

cem neq, compofitam de quafaceretmundu

habuiffet . Et hic ejlprimusfirmo MofaicA

legis. Inprincipio, dicti, creauitdeus coelum

& terram. Etenim omnium doliorum tamlatinorum quam Hebreorum intentio quod

illudverbum creare idem ejl quod aliquid

ex nihilo inuenire,quodequidem non ejl ita

generare ,facere , operarifiuformare quia

diuina

v.

S E C V N D V S. 15

diurnet tflafivilificant aliquidab aliquopro-

ducere,& quicontrarium tenet Haretictis

proculdubio reputaretur, cum talis pr&Jit-

matfundametu deflruere ,Jupra quod Dni-

uerfafcriptur&facr& miracula reclefund/tn

tur. Reperiemm tamen imum de maioribus

dofloribus Talmuth , cuinomen efl Elya-

%er,Rabbifamofus,quicontra hunc articu

lum Denit,i)biJic ait in libroJuo docato Capitula Rabbi Elyaêr . Coelide quofuerunt

creati i de luce Defltmetideicreatifunt. Ter

ra de quo fuit creata i de niue qu& erat fub

fide maieflatis deicreata efi. Et dicuntglofJdtores, quodifiam niuem accipiebat RabbiElyaêr pro eo quo Docant philofdphipri*•

mam materiam,fiilicet ile,de quafunt quet

tuor Elementaprocreata, quodphilofiphus

probare conatur inprimophyficoru. Quod

fitingenerabtle et incorruptibile. Patet ergo

quodifle doflor erat opiniois philoJbphic&,

quia aut ipfi tenet quodfit pofiibile aliquid

ex nihilo creari,aut ne, quodfific,non erat

fibineceffariu qu&rcre de quibus ejfent coeli

0* terra. Quodfinon expedit ei, aut ali-

L $

LIBERquam credere materium ab Aterniofineprin

ctpio 3 aut -vnaab alia fuccefiine materiam

yfip in infinitumgenerari}fedire adinfnitu

efl impofibile j ergo concluditur necefjario

ex yerbis huius dofloris3quodipf non cre-

dit levi diuin& ) ybiineiusfundamento

principio dicit.In principio crcauit Heus coe

lum& terram <&c. Quod yult dicere deni

hilo crearefederedit aliquam cum deo ma-

teriam ab &tcrno3 et h&c opinio ef erronea 3

legem diuinam tenentibus contraria.Ejl

pr&terea alia doflorit alterius authori-

tas3 cuinomen Rabbi Simon3 quidicit adli-

teram^quod ordo temporis iam erat ante mu

dicreationem3 & quihoc tenet 3 credit ne-

'

ceffe quod coeleflia corporafunt ab atemo ,

cum tempus nihil aliud fit quam numerus

motus coeleflis. Item habetur in Habedâ-

ra ybi qu&ritur. Quiddeus agat yclin qui-

busfi intromittit.Et reJpodent3quodm tri-

bus horis dieiprimis fidet&fiudet in lege.

In tribus fecundis docet pueros qui mortui

funt. In tribustertijs iudicat totum mundu.

In tribus quartis Jiat ludens& fblacium

a x \ capiens

SMCVNDVS.capiens& ridens cum Leuiathan 3 &* his

tantum vacat in die. Sedquidfacit in no-

tie?& rejpondetur ibidem 3 quod equitat

leufiimefuper cherubim3 & vfitat decem

& otio mille mundos 3 quos creauerat 3Jed

hocfacitpoflmundi creationem . Ante ta-

men quidfaciebat ? Rejpondetur , nidifica-

bat mundos,& defiruebat, cos.Ergo -videat

omnes examinent 3 utram non ex ilia

.beftiali authoritate hArefisfubfequatur

oriatur jfore mundum ab atemo 3 & quot

inconuenientiafequantur ex ea , & incon-

fiantia in Deo , mutabilitatem 3 ignoran-

tiami inutilitatem 3 impotentiam 3 &fru- >

flratorta opera , & alias inconuenientias

inferant in Deo 3 unde arguitur iners 3 ru-

difiimus inteUetu& beflialis . Item liqui-

dum efi j &fuper hocfundatur omne ne-

tus& nouum teflamcntum ,quod omnes

homines prouidentia diuina reguntur 3

quod illis Deus iuxta merita vel dementa

bona velmala dijponit 3 quodpatetper ad-

monitionesMoyjis in beneditionibus et maleditioibus legis etper textus legis infinitos.

i

Z I B E RVidemus quodregi Eêchiafuit vita lf.ah

norum propter orationes & bona merita

prorogata, *.Abrahampropter meritafua di

gnusfuit, prole habere , qua naturafibipra

maximafeneflute negarat. Talmutifidt ne-

ro contrarium tenent,dum ita dicuntfilios,

nitam, & niclum homineshabere,non ex

meritispendet,fedexfignorum coCellatio-

ne. Item aduerfitas regis S'aulis, &profpe-

ritasDauid regis,planetis fignvs attri-

buunt, dum ita dicunt ,finatusfuiffet Saul

infigno Dauid, quam multi fimiles Dauid

cecidiffent cora eo. Item dicunt in libro fhfc

i. miot in cap. Iciuniomm ordo.Quodquidammagnus Doflor nomine Eleaârfeu Pedat9maxima paupertate nexatus quando cp in

fuis orationibus conquerebatur. Cuideus re

jfiondit. Siuisamore tuideftruam mudum,

& iterum recreabo illum, &forteaccidet

quodin talifigno nafcarvs in quo locupletari

pofiis. Ex quopatet,quoderat talis opinio-

nis, quoddeus nonpoffetfibi de diuitijspro-

uidere , nifi mediantibus coeleflibus /ignis.

Item yeniuntoontra textumpaginefaerds.

Et

Stprimo dicuntinAbodaâra, cap.primo

quod tempore Mefii&non recipient quen-

quam alienigenarum gentium itolenticum

adlegem nenire dei, quod eflfummefaljumycontra charitatem , & contra omnespro

-

phetos.Dicit etiam Iacob Patriarcha. Gen.

cap. 49 . Vbiloquitur de Mcflia. Etipfeerit

expeclatiogetium. Et Zacharias cap. 2. Et

applicabunturgentes multa, addominum in

die illa, & erunt mihiinpopulum. Et Ifaias,

cap. 6. In die illa radix quaJiat infgnumpo

pulorum , ipjumgentes deprecabuntur , &eritfepulchrum citisglortofum. Itempeccat

_ male traflando & tanquam peccatores et

malos homines reprobando illos quos domi-

nusnofler approbauerat , bonos& iuflosm

Et primum de sAdam adeo patreformato

immediate, etproculdubio cum maioriper

-

feclione,quapotuerit haberiinhomine car-

nali,& ipfieidem opponunt illudpeccatum.

carnaliter tam foedum& abominabile, vt

fuperiusferiptum efl in cap. 1. Item contra

Aloe,de quo habetur in Gen. cap. 6. Aloe uir

iullus at<p perfeflusfuit ingenerationibus

r

'. , -*r ^ • i

Ij8 LIBERJulij cum deo ambulauit

.

j^/7 t/ô dicunt in

loma cap.Dies expiationum, EumUnsau-tem Noe exfomno , didicit quafecerat eifi-

litufuus minor. Quaritur illudi& quidfe-

cit ei. Rabi dicit, quodfecit eum Eunuchit,

Sehmueldicit,quod coiuitcum eo tanquam

cumfoemina,& quilibettflorum doflorum

dicam nerim Hcreticorum,proditorumfua

opinionem imo abominationem rationibus

confrmatiet contra alterius arguit opinio

-

. nem. Sedetiampeius Talmunfia cocludut

,

quodambo iflorum duorum doflorum(uo-

rum dicunt neritatem. Videatis horribilem

murmurationem 3&falffimam diffama-

tionem per eas oppoftam hominia deo ele-

flo ex omnibus creatu3& quis illapatere-

tur f Item 3 depaneAbraha habetur Gen.

25'quodquado Abraham obijt deditq^ cun

fla qua.pofidebat Ijaac ,flijs aut cocubina

tu munera dedit. Nunc dient in Sanhedrai

cap. ultimo.Et quafunt illa munera qua de- *

dit eu3& Rejpondenti quoddocuit eos no-

minaimmunditia, &gloJJat Rabbi Salo -

mon, quod erant nocationes diabolorum.'

Videte/

- *

"%. I

i

I

S E C V N D V S. 1^9

' Videte ergo vtrufit hoc contrafcripturam

vbi dominus nofler deus comedat Âbraha,

dicens, Gen.1%. Scio enim quodpr&cepturus

flijs eius fit,& domuifua. Poflfe vt cuflo -

diant ifias domini,etfaciant iudiciu et iujli-

tia, et adducat dominus propter vAbraham

omnia qua locutus ejl ad eu. Quomodo ergo

credenduejl quodipfi hareditaretfilios fuos

de couocationc damonu, et illa ejfet via dei ?

Ite obloquutur de Dauid, de quo reperimus

quod quado erat infnedierumfuoru, et vir

tus naturalis no iuuabat eum, 7n caleferet.

adduxerunt ei lAbifai Sunamitidem vt illi

miniflraret , & cum eo dormiret 3. Beg.L

vt cjlres naturalis& approbataper medi-

cinam, quod videlicet calorpuella virginis

ueldomicella ualetprodeffehominiantiquoi

vt calor naturalis excitetur in eo. Etfacra

relatioe text9 habet ad litera quodminijlra

bat regi dormiebatcp infitmfuo^rex ucro no

cognouitea. Sed Talmudifla in Sanhedrin,

cap. Sum9facerdos,aiut, quodDauidcogno Cap .a,

uit ea in cojpcflu Berfabea duodecim vicib9

in vna hora,& Berfabea ter/erat eam cum

r

160 LIBERtredecim lintheaminibus. Reffice quafofbf

didas cogitationeshominum impurifhmoru,

mlprater luxuriamfpurcifiimam, cogitati

tium j (juioptantes <&* committentes illam

tantum& omnino textui -veritaticon-

tradicentes&fintientesJunt, quantum

Deus3 qui ueritas efl3alienus eflab eis in tan

ta cacitate demcrjis.Item, i>bi in libro ludi

-

cum 5. cap. Narratur de magno bono , &'virtute -venerabilis mulieris Iael. propter

Deiferuitium3 qua, interfecit Sifaram inimi

cum Ijrael.-vt didemus in Canticoper deb-,

boramptophetijjam& Baruch ordinatum

magna laude quodde eadem Iacl enarratur.

.

fedcum{toto hoc 3 ipfiperuerji Tafmudifta

dicunt in libro Naîr.Hac uerba3 dicit Rab *

bifoanna 3feptiesjuccubuit Iael Sifare 3 in ,

eodem inflanti& continuo ceciditeum.Ite

Balaam 3 quamuis voluiffet nocere populo \

dei3& cenferetur iniquus3 propheta tamen.

fuit3& textus dicit de illo,quierat auditor.*

Jermonum Dei3 quitiouitdoUrinam altifii

mu Sedipfipradicatores& dijfamatores il

h opponut turpifima et exercanda 3 de qui-,

/ bus

4£ -

Vi

:.

>

SECVNDVf. &busfiriptura nullam facit mentionem > t

habetur in libro beneai'flionum3& in Sanhedrin* dicendo3 -verba Âfina qu£ dixerat*

JNonne ego tuumfim animals cuifimper

fidere ajjueuifti ifip inpr&fentediem. &c>Dicunt ei3 quodnuntij regis Balach inter -

iogauerunteum. Quare non equitas equum?Quibus ipfe rejpondit , quia dimifi equos

ineos vt comedant herbas iit impinguen-

tur. Et tunc afina dixerat i Non efi -verum

i

Nonne animaltuumfum ego 3 & Balaanh

Ita efi i modo 3 quia fuit mihi neceffarium3

eo quodequum non haberem> & ipfa 3 noti

efi itdyfidfimper : et nihilominus quiafini

afina tua in die > &* ~vxor in nofle j -videte '

qu&foperuerfiones luxuriofis3in quibus co •*

gitationibus linguam apponant i quodtan-tum cogitare 3 abominabiles ipfosfacit3 0*

omnibus inuifis & odiofos fine pietdte *

Item dicunt in Hullin , capitulo omnes lio -

ces. Quidefi illudiudicum3 cap. 13. Vbi dici-

tur de Samfione3creruitcppuer3 et Dominusbenedixit ei. in membro eius 3 quia quando

proijciebatjferma >proijciebat itaforti*

M "

1

I<?2LIBER

ter,quod ytfluuius egrediebatur3& quan

do c&perunt eum phiLisl&i3 &* erueruntfi- f

bioculos 3 & in carcenbus eum molarefa-

ciebant, ibi dicunt Talmudids. 3 quodillud

molare intelligitur quia quilibetphiliflino-

rum adducebat fbiyxoremfuam3 ytfifie

ripofjet , fufciperentprolem ab eo tantiro-

boris ficut ipjecrat, &c. Et reperietis in*

alio loco Talmuth , quodfaciutcontrarium

-videlicet , quod multifuerunt perfacram

fcripturam peccatores reputati 3 quorum

peccata litera manifedat , & tpfi excufant

eos3 ytminimepeccauerint. Etprimo deRu i

ben 3 cuiuspeccatum in Gen. 35'. referatur.

1

lAbijt3 inquit3 Ruben3 & dormiuitcum Bct

la concubinapatrisfui 3 propter quodfcelus

perdiditprimogenitura 1. Paraltp.f.ca. Ipfi

-j>ero omnes textusfalfosfaciunt3& de hoc

dicunt in libro Sabath cap. Cum quo. Di-

cit Rabbi Ionathan .Quicun

<pdicit quod

Ruben peccauit 3 non efl nifipeccator . Ita

' quodpeccatores reddunt prophetas eofdem

quipr&miffaferipferunt. Similiter iuftifi-

care nitunturfliosHeh» de quibusprim 0.1.

SECVNDVS. l€i

Beg. cap. 2. Scribitur enim ,filij Helijilij

Belial, nefeientes dominum . Item ibidem,

Heli autem erat fenex -valde, & audiuit

omnia qu&faciebat flijfui vniuerfo Ifrael,

& quomodo dormiebant cum mulieribus,

qua obferuabant adodium tabernaculi.

Item iudifcant filios Samuelis contra te-

xtum de illis loquentem,quia non ambula *

bant tn ~via Samuelis eorumpatris,& quia

'vendebant tuditiam argento. Item dicunt,

quodDauidnopeccauit in coitu Berfabea ,

nec morte Vrist virifui. Item dicunt, quod

peccauit quando in fine dierumfuorumfuitidolorum cultor^conclude. Quodomnino de

-

mondrant quod verba facrapaginafalfa

futit, &c. Itempradant hominibus occa

-

fionem periurandi& irritandi vota qua

faciut, dicunt enim in libro Nedarin capitu-

lo, Quatuor vota. Quicunque vult quod

iuramenta promifiones & vota qua ac-

ciderintfibiper totum annum nullum va-

lorem habeant,furgat in die capitis anni,

dicat fic . Omnes promi/dones vota,

£r* iuramenta quacunque,quas & qua

^ M 2

164 liber.fecero periflum annum -venientem,ammo-

doproteflor, quodomniafmt cajfa & nul-

la , &* nullius valoris habeantur . Et illo

modo Vtuntur ad prsfens ifti Iud&i j nam

in notie ante diem expiationum,flat Rab-

ii in Synagoga , tenens rotulum legis in

brachijsfuis , & omnes Iud&i loram ipfo

cum magnafiolennttate , eadem Verba pro-

ferensJupra ditia, &* in hoc intelligunt ,

quodfunt fine onere violandi quodcunque

fecerunt juramentum, grfignanter Chri-

fliano. Quia[atramentum quodquidam lu-

dens alterifacit , ille qui recipit iuranti dt-

cit. Tu iuras legi& Veo ad meum intelle-

tlum,quodfacies hoc , &c. Et ex quo di-

cat, admeumintelletlum , reuocatur pro-

teftatio illa quamfecerat in principio anni,

fedfi juramentum fit fatlum Chriftiano ,

dicunt illi, quodlicet Chriflianus dicat Iu-

d&o, tu iuras ad inteUetlum meum,quod

hoc non reuocat proteflationem , eo quod

Chriflianus nullum habeat inteUetlum. Et

cum hoc,quamuts vniuerfi Iudaorum csi-

tus& vniuerfiitates in vno loco congrega-

SECVJSTDVS. I#t&pro habitatione , iuxtaforum vilUfu&duitatisfadant turamentum inpoffe reflo

-

ris duitatisfemel in anno, quod,non dabunt

pecunias Juasad vfuram, -vitra illud quod

ejlper principem aut commitatem 0* regi-

men duitatis ordinatum 0* decretum , ta-

men nullus eorum tale iuramentum obfir-

uat neque cuflodit,quia credit minimefi

peccare,propter cautelam fupra diflam

,

Item diffamant eorum patrem Moyfin in

miraculisfaflisaDeo patre, 0*hoc dicit

RabbiSalomon fupra illudnumeri 21. cap.

Ignis egreffus d domino interfecit cel viros

,

offerentes incenfum, venenum inquit dedit

euMoyfis inincenfi , cum quo Nadab 0*xAbiud combuflifuerunt . Item dicunt in

lib. Sadath , cap. Egreffus Sabath, quodfi Cap

duofimulhomines autplures,vnum crimen

commifirint,funt immunes dpoena, vtfi vi

delicet duo velplures cumfingulisfuflibus

alterum interficiunt, dpoenafuntimmunes

,

lex dicit,quodquando aliqua animapecca«-

uerit, talemfuflineatpunitionem, ergopa-

tet, dicunt ipfi, quod mfi tantum vnus di

-

M J

T

i66 LIBERgnm e/7 punitione 3 ille -videlicet quifcelus

perpetrauit . Ex quibus omnibus poteflis

eorum & nequitiam& in iufhtiam&mditatem confderare& deteflari> &C.

*

CAPITVLVM QVAR-; tum de uanitatibus decifio-

nibus&uitijsconten- ;*

tisinTalmuth. •

PRimo principaliter dicunt multas

vanitates aduerjus dominum noftrum

deum patrem omnipotentem . NamRabbiSalomon ita quarit. Qua ejl caufa quare Ia

' cob cum ejjet propheta non habuit inreue-

lationequodfilius eius Iofph dfratribus ue

ditusfuerat , nona fera deuoratus > Vt

ipfe credebat. Et ipfemet refpondit3& ra-

tionem prabet i quiafciltcetfratres eius in

hora venditionis ipfus voluerunt excom-

municare& anathematizare quemcuncp

,

venditionem huiufnodi alicui reuelantem.

quodequidem feri non poterat 3 nifi ejfent

decemperfena 3 tn quorum ajpeclufolenni-

ter

S E C V N D V S. '167

terJieret excommunicatio talis , & quta no

erant nijinouem,affociaruntfibiDeum,vt

effient decem in di6la excommunicatione ,

&idco Deus nonfuit aufus necp etiam po-

tuit hocfecretum alicui reuelare . Item di-

cunt in Sabath cap. RabbtiAquiba,quod

quando Moyfes afcendit adcoelum, quodtn

-

uenitDeum rotulum legvsin manibus ha-

bentem& coronas lenonbus eius facien-

tem , ipfcMoyfes nihilfibidixit , Deus

autem dixit ei, Moyfes, cur non mefalutas?

et ipfi, quomodo domine ? efl ne feruus qui

-

fptam aufus fuum dominumfalutaret

Deus illi, verum dicis ,fedex quo venifti,

adiuua me. Item dicunt in eodem cap. quod

in dieiudicij deus dicetIfaacPatriarcha,fi-

Ij tuipeccauerunt, ideo volo eos codem-

nare,ct refpodet Ifaac, domine,funt namqj

etiafilijtui, tunamcp

in lege mea fcripfiflix

filiusprimogenitus Ifrael. Volo tamen adeo

putum yenire tecum . Videamus quantafit

hominis vita , nempeff>atiit 70. annorumx

ex hisfunt 20. in quibus non efl homo ad-

huc in Mate , in qua debebat pro peccatis

. M 4

r

z /£ E Rcondemnari, reflant ergo fo. remota huius

temporii medietateJn qua homines merito

-

rijs operibus 'vacant 3 vt orare& Rudere

>

neceJJarijSj vt comedere& bibere. Re-

Jiant anni 12. cum dimidio 3 ergo diuidamus

illos interme& te3&filijnoflriabfoluan

-

turapoena. Videte quojo dofirmam "vani-

tatis j utrum Deus talem computum noue».

rati& quantoJit iflaperfuajio malorum

peccatori3 ^c, Itemdicutin Baba cap. Que

conducit : Quod eo tempore quo ordinaba-

tur Talmuth 3fabat Deus inJludio coelefli

cumJiudentibus fuis quadam die in magna

Controuerjia jJupra quodam cajulepr&3 ~vi*

delicet utrum ejjet leprofus cenjendus qui

tale 'vulnus haberet velne 3 Deus dice-

bat quod,Jic 3 cotericpJiudentes dicebant a

quodnon. Et dixerunt, quis erit examina-

tor controuerfio huius , &fuerunt concor

des vnanimiter, quodejfetRabbiBarnaha-

man , & eadem horajuit anima eius rapta

in coelum 3 <& fua Jententia dei opinionem

approbauit. Ecce quantafatuitas 3& ho-

refs manifefla . Item quaritur iiuAboda-

%ara

S E C V N D V S. ify

%ara capituloprimo. Quibus operibus Da-

Cet Deusper totum diem > & recondetur

ibidem. Inprimis tribus horisfindet circa le

gem, infecundis tribus docet paruulos qui

mortuifunt. In tribus tertijsfidet indicare

yniuerfum mudumt Et cum Didet quodde-

bet judicare3 furgit de Cathedra iudicij ,

fidet in Cathedra mifericordia. In tribus d$timisfidetadludendum cum Leuiathan.In-

de qu&ritur hoc. Quidfacit in no 6le. Et re

-

fpondetur. Equitat leuifiimefuper Cheru-

bin 3 & Difitat 18. mundos quos $reauit;

Item queritur. sAntc quam crearet mun-dum quidfaciebat i Et rejpondetur 3 crea

bat mundos deflruebat eos. Item dicunt

in Baba Bathra in cap. Dendens. Futurum,

efi 3 quodDeusfaciat conuiuium cum Iu-

(kis de carnibus Leuiathan. Et dabit eis adpotandum Dinum 3 quod efi in Drnis fuisd

principio mundi yfque in eandem h°ram

confiruatum. Iterh habetur in Sabath cap.

Cilel. Quia Nabuchodonoôr habuit So-

domitarum yfum cum omnibus regibus f

quos habebat DiclosinJua poteflate, Ctp

M $

-s V

r

*.1'

|70 LIBERquando capit regem Sedechiam» voluit

coire cum ocreuitmembrum eiut in longi-

tudine cubitorum 300. ita vt illud com-

mittere nequiret. Ecce turpitudo beflialis

Cap.8. opinionis.Item habetur in Ioma cap. expia-

tionum dies. QuodRabbi Elyaêr& Rab-

hiifmaelhabebant vetres itagroffos,quod

quadoflabantpedesfacieiadfaciem» ita vt

ventribus tangerentur» poterant duo boues

tranfire inter eos neminem tangendo» &c.Quadam vero magna domina vidit eos» di-

xitcpillx. sAnfunt ifli veslri qui dicuntur

filij veilri. Eflenim impoffibile cum tam

magnis ventribus potutjfegenerare. Cui&ipfirejpondentes dixerunt.Noueris quodve

tres vxorum noflrarum noflrisfunt grof-.

flores» ipfapotiflime»ergo qua vobis di-

co, verafunt» & ipfirejponderunt . No -

ueris ttacp quodrejpeftu corporumfunt no-

bisproportiones membrorum. Et alibiRab

hiIoanna dicit .Quod huius Rabbi Ifmael

membrum cuidamfacco nouem mediorum

in magnitudine comparabatur , & mem-

brum RabbiElia^crfacco oflo modiorum.

k

%

*j

ft

I

Et

i

i

SECVNDVS. 171

St per hunc modum tanta eadem autho -

r/tas procedit , cuiuslibet dofloris eiufdem

fludij dicendo membriquantitatem . Et ec-

ce Theologia & philojophia in qua Jlu -

dent ifliproditores animarum» pefii~

miviri, &c. Item habetur in Sanhcdrin,

capitulo. Ulijunt comburendi»fupvaiUud Cap.

numeri vigefimoquinto , de illo principe

Zambri quifornicatus efl cum Madiani-

tide Co^bi» quando ingreffws efl cum ea in

lupanari vidente totopopulo. Dicunt ipfi

Talrnudifla quod 423. vicibus dormierit

cum illa » in illo modico temporis fpatio >

& Phinees inierim erat expeflans ad 0-

flium » quoufque ingreffus occidit illos ,

de felliculis » membro » de vulua eo-

rundem fornicantium tot nefanda enar t

ranty quod nedum feribere , fid cogitare~

pudet. Item habetur in Sanhcdrin cap.Siue

iudiciapecuniarum. Quodtresferuntinpec

cato luxuria deprehenfidum effientinÂr-

cha Noe inclufiyVidelicet Canis, Coruus» et

Chamfilius Noe , 0* hitresomncsjucrunt

in LIBERcondemnati. Canisfoemin&pojl coitum al-

libatur. Cornus quia concipit hore. Chani

qui fuit maledicius apatre , &c. Item efl

quaslio in Baba quama capituloprimo, Si-

quidem equus vel afinus extendens mem-

brumJuum aliqua vafafregerit cum eo-

,, dem , vtrum tenebatur dominusJfuusjolue-

re nec ne. EtJunt in eadem controuerfia di

-

uerf& opiniones do&orum, Jed nihilin ea-

dem quaslione diffinitum efl ,quoufy ve-

niat Meflias. Ecce quampulchra qus£lio

,

referuata efl per Mefiiam & mediatorem

dei& hominum definienda,quis/ana men-

tis pateretur homines tantum infolentes?

Item habetur in Nidda capit. \Abortatur.

Gap .3, Quoddum paruuluseflinvtero matris te-

net quandam lucernam fuper caputfuum »

cum qua videt dfine vfquein finem mun-

di, fic cognofcit omnem legem & om-

nesJententias , Eteadem hora qua egredi-

tur de vtero matris, venit quidam angelus

,

cedit in os eius ynicum iclum , ita vt

qmnia qua nouerat tradat obliniom. Item

in

I

:? t:

\

S E C V N D V S. lj$

iH eodem libro capitulo . Mulier qu&facie- Cap.»,

bat :& inBerochoth cap. Qui ‘Vidit. Quod Cap.?.

O»- Rex Bafan, quem conqu&flus ejlMoy

-

/es antequam moreretur ,quodtempore di~

luuij liberatusfuerat ab eodem .Quod ejl

duplicirationefaljum. Prima, quoddtem

-

pore diluuij vfque ad tempus Moyfi lapfi

funt 400. anni. Secunda, quodvemunt cd

tra textum,quinarrat quodex toto huma- *

nogenere nullus remanfiratpojl diluuium>

prater Noe filios eius i Item dicunt de

eodem Oo- rege Bafan i quod cum populus

Ifiael ejjct in deferto i qu&fiuit Ogpro Jpa-

tiofituationispopuli eiusi& relatum ejl il-

li,quoderatJpattum trium leucarum* Tunc

euulfit ynamJyluam magnam, fpatij trium

leucarum,quampojuitJfupra caputfuum,

mt eamJuprapopulum & caflra proijce-

ret , &fic omnesfimul vno iclu conjume-

ret,quo cognito , dominus Deus magnam

formicarum quantitatem in 'Vertice illius

fylus, congregarifecit,quam quidem Jyl-

uamperforauit,ita,quodhomo inuiBuspcr

illudforamen caputpropriumemittens,Jyl-

*74 LIBERuam illam induit, 0 yeflitus efi3 qua qui-

demJyluam cum extrafiproijcere yctuifi

JetjprohibuitDem , 0fecit crefcere den-

tes eius 3 & nonpotuit. Tunc Moyfis yo-

• lens eum interficere , capit quandamfecu

-

rim longitudinis decem cubitorum > 0 ipfa

\ erat alios decem longus ,0 erexit fi in ae-

rem altjs decem , 0 percufiit eum capite

modicum i 0fic dilaniauit eum,quod cfl

fummefaljum 3 quodlegimus adliteram in

cap. Deutero. quodfilus Og rex Bafanre-

fliterat deJJirpe oygantum ,0 monftra-

turLotulus eiusferreus qui efiin Rabath

filiorum lArnon nouem cubitorum habens

longitudinem. Hac0 alia multa yanita

-

' tes in eadem authontate definiuntur. Item

habetur in Nidda cap. sAbortatrix » dicit

Rabbi Saul. Ego fipeliebam mortuos , 0accidit mihi quadam yice dum quendani

mortuumfipelirem > ycnit quidam coruus

0 intrauit per os cruris mortui cuiufdam,

0 ego cucurripofi eumperfpacium trium

leucarum 3 0fimper per yacuum cfiis il-

lius , 0*pofiquam yidimenon pofje illum

affiqui'( h

'

< :

SRCVNDVS. 1

7

f

ajjequi3 reuerftisfum3 &sum exirem co~

gnouiquod illudos eratde corpore Ogfu-pra nominati . Nunc autem adhibeat ji-

demauthoritatibus iftorum doclorum

,

tali yolumini 3 ybilex iftorum diuina ca-

nitur. Item dicitnr in Sebuoth capit. Qut

coniurat. Quod dum compleretur tempus

T>t obiret Rabbi Ojua beulem 3 dixit ange-

lo percuttenti3 prdtcor yt antequam occi-

das me odendas mihi locum meum in pa-

radifo 3 & angelus ei3 placet mihi. Dumautempergerent 3 dixit eiRabbi Ojua . Damihiqua/ogladium tuum 3 yt fecuriusper-

gam ne occidas me in yia. Dedit ei. Cumergo accefiijjent prope paradifum 3 acce-

pit eumipfc angelus 3 & eleuauit manibus

fuit yt oflenderet eilocum[uum. DixitRabbi Ojuaadangelum 3 eleua mepaulo altius3

quodcumfecijjet angelus^Rabbi Ojua quo-

da magno [altufepojtiit inparadifum, An -

gelus yero coepit eum perfimbriam yefli-

mentifui3& dixit ei. Egredere, yndeiura-

uit Rabbi Ojua 3 quodnon exiret inde3 tunc

coeperutrixarifirnul» quoufp caujd dedutla

lyt * LIBERfuit coram deo, &Dem taliterpronunctd*

uit3 quodfiRabbiOjua omnibmdiebm vi*

tajuafalfum non turauerat » quodnec illud

iuramentum tranjgrederetur> quodnonpo -

tuitreperire ipjum vnquamfalfum iurajje,

& ideo habuit ibi remanere i Tunc dixit ei

angelm.Reddemihigladium meum.Et ecCC

•voX de Coelo lapfa efli dicens. Reddefibigld

dium i necejfi eflenim vtcum eodemgentes

occidantur * Tunc venitHelios & praece-

debat eumpraconifando 3pr&parate locum

'pro iufid tilo i <&*pergens vidit Rabbi Sy-

meonJedentemfiiprd 14*flrdta aurea. Ec-

ce qualesfabulos & mendacia ponere au- '

dent infcriptts ifhpefiimiribaldi. Item hd~

heturin Hulin cap. Iflafuntrapt&i Quod

quidam Leo injylua Hullaij cuim latitudo

ejlnouem cubitorum i dicit Rabbi Iofiph i

quod 16. cubitorum > habetur ibidem

*

quod quidam quafiutt Imperator a Rabbi

Opta dicens 3 qua efl dei Jublimitas quia

feriptura comparat eum leonii cum quidam

miles Jufficiat occidendum eum. Et Rabbi

Ojua rejpondit. Visfcire cui leoni compa-

ratur

»

S E c V N P V S. I77

¥atur y illifcilicet quicftinJyluaVUaij . Etimperator. Multum dcfdero eum "videre*

Eadem horapracatus ejleums et duxit leo-

nem dcjylua» 0* -venit Derfits Romam,&quando eratpropeRomamperJfiaciu po.leucarum s dedit imum rugitum y ccce

imiuerfi, mulieres Roma,pr&gnantes abor

-

tiuerunt y & muri urbis ceciderunt. De- •*

inde Cum appropinquafjet per alias centum

leucasy ita quod distabat tantum per200.Iterum rugit y & ceciderunt dentes ommuhominum in urbe Roma commorantium,

et imperator Ceciditd culmine quojedebat>

ait Rabbi O/udy quid hoc erit , & ille,

imperatoriliuflris i adhuc diflatper loo*leucas. ora,inquititrgd Deum,i>t in locum

Juum reuertatur. Ipje autem orauity & ita

facium efl. Ecce quam pulchrafabulas &infacra pagina deferibenda s quafub pce-

-na mortis mandatur credi& teneri, &rc.

Item habetur in Baba Bathra in capi qui

"vendit Piroth dicit Rabam. E00 i>idiqnan

dam Nereidem tamgrandem ficut ima "vil

la quindecim domorum * Et "venit quidem

I78 Z / B E R

coluber deglutiuitep eam,demum uenit qui-

dam eorum& deglutiuit colubrem , dein-

de yolauit , fedit fuper ramum arbo-

ris

,

c^c. Reficite quapo ,& confiderate

p

fortis erat ille ramtis, & qualis arbor,

dicit ipfe Rabbi. Siego ipfe non vidiffem,

non credidijjem, tunc creditefi

vultu. Item

ibidem dicit Rabba , transfretabamur ma-

re,& ducebatur nauisJuper caudam vnius

pijcis,piper quam tribus diebus &r tribus

nochbus ambulauit. Etpotius, quia pifeis

ibat verJus orientem, & nauis adoccidens

tem.Etfidiceres,quodnauis non ibat velo-

citer,interroga Rabbinu, et dicet tibi, quod

in quantum vnm homopojfet calefieri ibat

60. leucas . Et cum eramus prope portum

»

vidimus homines proijcientesfagittas cum

Baliflis , O* leuim ibat nauis noilra quam

illefagitta. Item dicitRabba. Quonda tba

mus in quadam naut , & vidimus quen-

dam volucremJlantem in aqua cui dabat

aqua vjque adgenua,& caput eius coelum

tano-ebat. Ego igitur volui defendere vt

ibidem me abluerem, credens quodnon effit

profun

-

S £ C V N D V S. I7p

profundum,audiuiyocem de coelo dicentem

mihi. Cane nefecerit, quiafeptem annijttnt

quodcecidit quondamfecum in hunc loeu,

0 nondum attigitadprofundum . Et dicit

Rabbi Cahanna 'voluerit illa 'vocatur Ziu.

Item dicit Rabba , dixit mihiquidamgeru-

lanus, yeni oflendam tibilocum ybi coe-

lum 0 terra ad inuicem ofculantur , 0profetlus fum fecum , 0 pofiu cUmidemmeam in quadamfenefira coeli , 0 diuerti

mepaululum yt orarem , 0 dum reuerfm

fuicUmidem non inueni, 0 dixi, yidetur

quodfuresfint in coelo,0 dixit mihihomoille , non ejl mfi coeliJphara , qua monetur,

fedreuertere erat talihora, & reperies il-

Um , 0* in craflinum reuerfm , inueni il-

lam. EtgloJJat Rabbi Salomon . Nolicre-

derequodduxijjet eum yfquc adfinem mu»di, quia ejjet iter quingentorum annorum

fedfecit eum afeendere ad montem excel-

Jum, ybipoterat attingere coelum . Harumetenim yanitatum 0* mendaciorum mul-

titudinem incredibilem in libris Habrai -

cupojjunt reperiri. Etin talidofirinaJlu-

N 2

dent eiverfanturfine intellecluyfine difire

-

tione 3finepudore aut ~verecundia3fidficut

besliales homines viuunt, &c.

CAPITVLVM QJ/IN-tum tradat dehis,quajfunt con-

tra fidem Catholicam,& falua-

torem noftrum dominumI E S V M CHRISTVM. \

IStinamcp cuciinfideles& iniqui horni-

nes 3 cum 'viderentfidem Catholicam 0*

Jantdifiimadotlrina Mefiist, 'videlicet IE-

SV CHRISTIfaluatoris noflri>per

vniuerfum mundum propter eius infinita

miracula diuuloari, quaper fanftos apoflo-

los y0 prxdicatores y 0 confeffores 3 0martyres Deus operabatur. Et hac effet

potifiima caufa quodeorum eirores0 tni^

quitatesapparerent0 cognofcerentur3 ut

genuspopularis illas melius obferuaret , de-

deruntfamam3 quodomnes regulas0 con~t

fiitutionesflatutasper eos , Deusfiatuerat',

0pr&ceperat Moyfi vius, vocis oraculo

}

facere

SECVNBVS. l8l*

facere obferuariin illis 40. diebus , in qui-

bus fleterat in monte 3 & legem oris tUam

vocauerunf. Item -vocarunt eam Talmuth,

idejl doUrinam 3 & illis qui tranfgreffo-

res illius effent3maiorespoenas impofuerunt,

quam illis qui contra legem feriptam ve-

nirent quomodocunep. Sed hac feriptura

pr&dicli Talmuthfuit incepta, qfrfub bre-

ui ordinatione compilata 3& hac vocatur

Mifna,paululum temporispojl templi de~

Jlruflionem>per magnum eorum doclorem.

tempore Antonini imperatoris 3 quem vo-

carunt Magiflrum Janclum . Quam qui-

dem compilationem facere incepit quando

vidit CHRISTI dofirinam dilatariper

orbem vniuerfum 3 pro vt Rabbi Moyfes

de sAeggypto inprologofuimagni traflatus

latius feribit , per annos ij. in his verbis .

Et caufapropter quam magifler noflerfan

flus hocfecit3fuit 3 quia vidit quodfluden-

tes diminuebantur 3 & labores & aduer-

ftates crefcebant3& regnum nequam afee

debat& dominabantur mundo 3 & Ifrael

migrabat per extremitates , Et propterea

* $

• .x• \

182 LIBERconfunderentur . Errores & carimonias

pharifaorumpradecefforumfuorum in/cri-

ptisponere flatueritt. Et ecce qualiterpro -

ditores ipfius, illos quifaluatoris doclrinam

fiquuneur,regnum nequam appellant.Itemy

poflea -viderunt magnam projperitatem ,

quamfandafides Catholica c/fecuta erat

,

imperium Romanum erat caputmunditempore Conftantiniimperatoris Chnfiia-

ni3 & alia plures Infula & mundi regna,

quam multa, notabiles perfona ipforum

Iudaorum adfidem Catholicam quotidie co

uertebantur. Timentes , ne totaliter eorum/ludiumperiret, ipforumRabinorum &peritorumfua legis <&* perfidia magiflrorum,catum in Babilone congregarunt, totumTalmuthpermanum duorum magiitrorum

ex illis,quorum nomina erant Rabina

RabaJJe ordmauerunt,qua quidem compi-

latio/acia efl quafiper quatuor centum an-nos pofl pa/ionem domini noftri IE SVCHRISTI, Et fignanter prope tempusillud, paulo ante claruerat beatusHieroni-mus, qui cum magnafufjficientia facul-

s E C VWr S. 185

tate quas habebat in linguis H&braicts3to-

tum Bibham ab H&braico tranflulit inLd

tinum. Cum autem hoc ipfi cognofcerent et

yiderct3quodin Bibliafovent multi textus3

ex quibus patent opera domini noftri IE -

SV CHR IS TI, atque miflena yndcfi

deffendere nequeunt 3 accepta Biblia multos

eius textusfalfificarunt& mutarunt . Si-

cut patetper quandam authoritatem 3 qua,

eft in Bereît Rabba> ideflgenefimagno de

Rdbbi Moyfipr&dicatore . Et tranfumpti-

ueinprimo tradlatu meo Capitulo oclauo3

nihilominus eandem ad torum modum

per fuos Rabbinos gloffarunt . Et ad ma-

ioremfraudem deceptionem 3 omnibus

Iud&is credere fecerunt ,quodnon eflyer-

bum aliquodin Talmuth 3 quin Moy/es au-

dierit d Deopatre iflud. In tantum >quod

in multis partibus Talmuth 3 "vbi duo il-

*

lorum/ludentium difputant intrafe 3 fupra

caufam quam cunque aliusfic aliusfic intel

lierunt differentur . De talibus 3 dicunt ipfi3

îjputatio fiue cotrouerfia iam fueratMoy

fe prdtfente coram Deo antiquitus fttta

>

N 4

•

- . X

\

I #4 ' & E R" itfique in tantum

,quodpergeneralemfen*

tentiam concludunt, quod de unaquaque

Opinione Derbafimt omnia dei niuentis. Et.

ipfiproditores , inimici -veritatis, i>t -vias

rechtudinis obcacarent. lud&tscp regeban»tur

,per eafdem tot iniquitates0 abomi-

nationes aduerJUs {anctam fidem Catholi-$am texuerunt 0 contraJaluatorem no-jflrum IESVM CHRISTVM , nedurn -viliter0 irreuerenter x quod omniafiunt nefiandifiima 0* prohibita quaft , inorefidelium nominari,fed potifiime abfiur-dum in/cripturis. exarare . Ejl tamen mihi

. facerefiumme neceffarium , iitfan&fiimidomininoftn Papapr&ceptts obediam , cu-ius/anBitas ip/qrum errorum et iniuriaru,0 iniquitatum relationem, -vult habere,

0 in quibus Talmuth traBatibus libris0 capitulis continentur,per quosfiunt{cri-pta Rabinos, -vt ipfius fianBitas

,fidei Ca-tholica reuerentiam 0 honorem dei iu -

Jlitiapreuia , -valeat prouidere,pro i>tfiiet

Hompetit fanftitati. Primum quidem de-clarant in Talmuth, quod/anBa dei0 do *

,

- mini

i* k-:.-- ; X .

'

•.*

' .x- -*

i

tS E C V ATD V S.

mini noQri IE SV CHR Is TI qua -

tuor EuangeliaJunt comburenda merito ,

quodhabetur in Sabbath. Et dicit ibiRab-bi Iofcph, quodtali* exeeutio in diefeiloJie-ri debet , excepto quodnomina deiquaJunt-in illisy ajjumi {p*fequcilrart', c&terili-bri comburi. Rab. dicebat , imo etiam eif-

dem nominibus comburi deberent. Item re*putant fanclam doclnnam domini noflri/E S V CHR IS TI,cp>fandorum apoJlolorumfuorum idolatria deteriorem , &hoc dicit Rabbi Aloyjes de Aegypto , in li-

bro Madda , in ledlionibus idolatria , cen-tum& nouem Chriflianiidolorum culto -

resJunt,

prima feria efl dies interitus

ipforum , & ideoprohibitum ejlin tali die

conuerfaricum eifdem , necy in alia die qua-cunque interitum illorum, &glojjat Rab-bi Salomon, quodinteritus hoc loco fumi-turprofello . hem habetur in cap. io. Aleliceat nobis confederare cum idolorum cui*roribus

,nec pacem traclare cum eifdem i

niflaborare ~i>t conuertantur ab eorum er~.

roribus, aut interjicere illos , & ideofiquk

AI S

i £5 i .

A-*

Jgg Z7SE/n--viderit aliquem idolorum cultorem nolen-

tem fuficari influuio,aut comburi, non

eripiat illum , veruntamen non proijciat

eum manibus in puteum , ex quo gens eo-

rum nonfacit brigam nobifium ,fed om -

niahac de ceteris idolorum cultoribus in

-

telliguntur. Sedilli qui deflruunt&per-

difaciunt Ifrael &funt h*retki<& blafi

phemi, meritum eft,perdere illos& impel-

lere illos cum matribus njque adputei pro-

fundum, auguttiant enim Ifrael, & pro-

hibetpopulum x ifia dei, vtifrtnt IESVS

Nazarenus, difrtpuli eius quorum no-

mina confundentur . Etab hocpoterts con-

cludere, quod ejl tibi prohibitum, mede-

ri illorum cultoribus, quanquam precium

reddant , fidfifuerisin loco timoris

,po-

teris eos curare, pro precio tamen,gratis

prohibitum eft. Item no -vendantur ets agri,

*vinea , neque domus in terra promifiio -

nis, & eflprohibitum laudare eos , nt fi

quis dicat , 6 quam pulcher eft ifte Chn

-

ftianus . Sed multo magis eftprohibitum

illius opera laudare . Item prohibitum eft.

<

V

n

H

'i

i

I

SECVNDVS. i$7

illis dare munera, quacunque neque dona*

bucufip funt uerbaRabbt Aloyfes , infuper

infideles ipfi et iniqui, attribuunt redempto

ri domino noflro IE SV CHR IS TO '

omnes malitias quaspojfiunt , murias& co

tumelias quas pojjunt imaginari. Primumquidem eum maleficium dicunt, 'rt habetur

in Sabath cap. qui adificat. dicunt enim, Cap.z*quod IE SVS Nazarenus duxeratfecum .

de Aegypto fiftilia,& interclufit eafemo-nfuo , cutn quibus mirabilia faciebat

,

inducebat plebem ad credendum,quod ex

propria -virtuteJaciebat, &c. Item dicunt

in Herubin. cap. Facient tabulas,quodde- Capa.

rident omnes do61ores ex *verbis do6lorumTalmuth . Inflercorefoetido profundoinfernipurgatur. Et dicunt quod quidamdo6lor cum coniurationibusfecit exireBa-laah& Iefum Nazarenum de inferno , (jp*

interrogauit Balaah quam panam patie-

batur in inferno, qui rejpondit,quodpu-

niebatur in caldaria plena/permate. Et in-

terrogatIefum, quapoenampatiebatur,quirefodit quod coquebatur in caldariaplena

i

188 ..LIBERJ}ereoris

feruentis . Inde&temetitpoena crt» *

cientur anima talium doclorum & audi-

torum, quide mundifaluatoretaliaprofe-

' runt, credunt, docent, 0*perfuadent rnife-

ris auditoribus (uis . Et[ciendum ejl,quod

de huiufinodi blajfhemijs et]celeratis ver-

bi* , in ipfo Talmuth infinita continentur

,

„ , ; 0* talia quod turpifiimum quid e/lilla ne

dum nominare,fidinjficere vel audire,qua

pati nonp°jfetaliquis chriflianus. Infuper

etiam [ciendum ejl,quod quahdocunque

ipforum pefiimorum & perfidorum infi-

delium,intra[e nominant aliquid, Chriflia

-

,"Vj nitatem autfidemfandam Catholicam im

portans autdemonlirans, illuddenominant

itaturpibus ita inhoneflis, itafordidis ver-

bisficut peius aut turpiuspronunciare po -

tefl in Habraicofuo[ermone,& magis ef-

frenate impudice. Nam degenitrice[al-

uatoris mundi . Primo illampollutam ap-

pellant mundi, alij publicam meretricem ,

lApoflolas & chridi martyres lenones *

fan6las vero meretrices,facratam hofliam

corpuspollutum , crucem , Chnfli abomi-

natio-

S E C V N D V S. %nationem . Ecclepam Devo errorem 3 <&*

pr&dicationem dicunt yllulationem 3 domi-

num noflru IE SVM CHR IS TVMdicuntfpurium 3facerdotes det tenfos 3 &tonfiramfaccrdotalem decaluatione 3 diem

-venerisfanflam diemprophanam3 diemfe-

flum ruinam 3 paruulos Chriflianosre-

ptiliaJjonfim&fpojnftm murilegum

murilegam 3 & orationem defeftum 3 om-

nes has nequitias dicut 3 quiaperfententiam

ejl apudeos depnitum 3 in libro %Abodd%aftt

quodmagnumpeccatum ejlfaceregratiam

aliquam cultoribus idolorum 3 neque illos in

laudefu bonapgnificatioe nominare. Item

tubetur eis3 quodquado tranfeunt circa ec-

clefias & oratoria Chriflianorum , quod

hunc dicunt yerfum. Domum Chloacarum

diruat dominus. Et quando tranfeunt iuxta

fpulchra Chriflianorum 3 dicunt. Erube- .

fiat mater yeflra 3 repudiata ef genetrix

yeflra 3 quiafinis Chriflianorum -vermis et

putredo erit . Item yocant illos quiadfan-

ftam matrem ecclepam & fidem Catholi-

cam conuertuntur, defrutiores, Et in qua-

1^0 LIBER.'libet die tribu* nucibus in orationibus eo -

rum,manefcilicet 'vejferi, nofle* talia

"per ba replicant. Deilruchs nullafit]j>es,

• omnes heretici, &* omnes qui loquun-

tur contra Ifrael,fubito abfcindantur ,&*'

regnum fuperbia citofrangatur& dirua-

tur, &* mimici noftri pmuerfi humilien

tur , & breuiter in diebus noflris contur-

bentur, &*c. Has& multas alias abomi-

nationes& nequitias contrafandam fidem

Catholicam , O*faluatorem noilrum do-

minum regem Mefiiam , dicunt:quas yti-

que nominare omitto . Propter eorum ab-

Jurditatcm acturpitudinem.Nam omnis Ca

tholicus Chriflianus cui Deus tra-

diditpotestate hac omnia cor-.

ripere et illos cafligare,

deberet& tene- ,, \v •

jU turabfcpre

,

* '' v. Ibefclu

.

&C.

v-V " *

... J v«. Cap.

'i c\

\n\ta

U'

mk X

S E C V N D V S.

CAPITVLVM SEXTVMtra&at dc rebus qu^funt in dam-num &magnuminterefle Chriflianorum

,conuerfantium

cumludsis.

TiAlmuth mandat expreffe Iud&is,quod

omnibus hominibusgentium aliarum,

damnum inferant iuxta poffe,& ledere coq-

uentur cxpreffe ,fcdpotifiime chnflianis,

yuos reputant idolatras , diffolutos. Etprimo illorum bonaprophanant, dicunt

licere Iud&ofinepeccato (ubripere illa, et ejl

iam "vulgare -verbum apudIud&os , dicens,

quoderror coputique fecerit Iud&ws in deci

piendo Chriflianu licitus efl eis. Et habetur

in Rabba, qua -viam . cap. Subripiens docent

magiflriquodfilud&us& Chriflianws i>t

nit coram teadiuflitiam,quod refficias,fi

per lege Iudatca,Iud&uipfum iuflificarepo-

teris iuflifica eu, dicens mea lex iubet. Quod

fiper legem iudaica ipfum iuflificare nequis

per legemgentiumpoteris iuflficabts eu

C?* dices Chrifbano : Lex tua ita iubet

,

I9I

j$2 , / LIBERquodfinulla cautelapramifjdfumiuflifica-

re ipjum poteris, per cauillaptoties&falla-

cias illii ducas, quia/umerepecunias a Chri-

fiiants , & extorquere , licitum ejl Iudats.

Reperimus namcp quod quidam doflor cui

nomen Schmuel emit a quodam Chrifliano

'veilem auream,penderis quatuor "uncia-

rum > & decepit eum in una. Et alius yo-

catus RabbiLuchana emitab alio Cbrijha

• no Hydrias ivini 120. & infolutione dece-

pit eum 2 J.cui dixit Chriilianus, in tua con

fidentia me confdo, &c. Item habetur in

eodem cap. & in Sanhedrin cap. Mortis

4. quodipfe idem doflor Rabbi Cuhama iuf

ferat fieripraconia, quod quicuncp ludatis

fciret ius Chrifliani, & teflimonium per

*

hiberet ex eo , ejfet excommumcatus , qui

pecunias auferebat Ifiaelitarum , autgen -

tibus illas exhiberet. Item in Sanhedrin. Re

peritur in eodem cap. quod fi Chrtslianus

percufferit Ifiaelitam reus erit mortis. Etfi

Chriilianusfabathum obfiruat , reus etit

mortis,quamuisfaciatJuum fabathum in

alia diefiptimana . Item,fi Chrtflianusfi

. dijfonat

SECVNDVS* i5j

dijponat adfindendum in lege dei, rem erit

mortis , quia Ux nonfuit data nifiproli Ia-

cob . Item habetur in Mechilta , & reci-

tatur perRabbi Salomon in libro Glo. le-

gis Moyfi,Jupra illudExod. 14. i>binarra-

turtpoftquam egreftifont de xAcgypto, qua-

liter perfequutus efi eos Pharao cum tota

eius militia , & affecutus efi eos iuxta ma-

re.Et qu&ritur ibidem a datoribus .Vnde ha

buit Pharao illas equitaturas, & refpon-

detur. iAb sAegyptijs , Scribiturenim Exo,

9. Nam omnia.Aegyptiorum animalia mor

tua\funt% Quodfidixeris,quoderant ex If-

raeliticis . Iam habetur . Exod. 10.quod

populus Ifiael egrefiusfuerat cum omni-

bus tumentis & animalibus Juis . Sed di-

cendum efi , quod omnem militiam illam

haberet Pharao ex tAegyptijs, qui credi-

derunt monitionibus Moyfi, animalia

eorum temporegrandinisfugerunt ab agris

in domum. Ex quibus concluditur, quod il-

- liqui Deum timebant ex feruts Pharaonis

caufafuerunt yt mala damna populo eue*

•9

1^4'VZ IBEX.

nirenu Et ideoperfintetiam diffiniturRab'

bi Sdlomon'u,filij Iurchi,qui loquiturcum

quolibet Iud&orum dicens. Mulierem Chri-

Jlianorum occide , mulieri, ~utferpen-

tum frange caput . Etglojjat Rabbi Salo

-

mon 3 quod hoc intelligitur de Chriftianis

illis» quierga deiferuitium deuoti inueniun

-

tur . Item iubent tn Âbodaâra capitulo

non conflituant » recitatur per Rabbi

Moyfin de Âegypto in libro Madda. Quodilli quifequuntur doUrinam IE SVNa-zareni, taliterjunt traftandi

,quodfiquis

1viderit eos appropinquantes ad mortes >

extinguat illos . Etfi reperiet eosiuxtapu-

teum,proijciat intus , & reuoluat lapi-

dem frtpraputeum ne egrediantur . Etfi/it

in puteo Jcala , auferatur , ne afcendere

pofrit. Item dicunt,quod efr prohibitum

~vendere Chrifliano aliquam poffefrionem

,

quo -vispr&cio , neque iumenta,pro maio-

rifratio Udioris eorum.Item,quodfi Chri-

jlianus commtferit aliquod deliflum , de-

bet cum yno tantum occidi teflc. Itempro-

hibent

’ •)'*•*

-4

SECVNWS. igt

hibent mulieribus eorum,ne lafle Chridia-

norum nutriant filios eorum,quia nutri-

ret eos pro idoUtria. Neque confentien -

dum efl 3 quod Chrifliana nutriat filios Tu

-

daorum,quiafujficandum efl , nefuffocet

illosi tamenficum cudodibmfuerit3 tolle

-

randurn erit . Item non efl cdnfentiendum

Christianis , tenere fludia nequefcholas

.

Plura&fimilia ponuntur in Talmuth > in

damnum& intereffe maximum Chriflia-

nitatis, &fidei Catholica, quorum Hido-

ricis ad prafens ommifiifcribere , tumpro-

pter eorum ineptitudinem ; tum ad euitan-

durn tantum circuitum . Ex his tamenfa-

nm tntelleclus facile percipit infirmita-

tem , abufionem eorum ,qua etiam

fcripta non fitnt. Et cum hoc facio finem

huic traflatulo abominationum horum ho

minum perfidorum , & eorum doctrina

perfidioris , nulla Fide , nulla humana ra-

tionefundata. Inuoco tamen diuinam mi-

fericordiam , tn tanta dementia Velamen

0* cacitatem auferat d cordibus eorum >

O Z

0 eofdem in clare notionis* iteritatem, &•itiam inducere dignetur, praflante domi-

no noflro I.£ SV CHA ISTO,jjf

d quibus traxit originemfecundum

* carnem, 0* pro quibus moridi-

gnatus efl ‘, qui cum Jjtiritu

Jdnclo Diuit 0* regnat

Deus,per infinitafa-

cula f&culorum

,

>

xAmen .

* *

NOT A, qui legis,quod Anno

M. CCCCXII. demenfeAu-gufti,hicliberfacratifsimusfinecon

tradi&ione, aduerfus perfidiam lu-

diorum compilatus fuit, per uene-

rabilem do61orem,Magiftrum Hie-

ronimumdefandlaFidejolimludeu,

ex cuius recitatione, ultra quinque

millialudiorum conuerfifunt ad fi-

dem Chrifti.Vnde omnis fidelis Chri

flianus ,hoc opus facrum

, ex debito

debeat memorie tradere, tanquam

munus ab ithere legatunu

Date post:	19-Jan-2021
Category:	Documents
Upload:	others
View:	4 times
Download:	0 times

Digitized by Google - Internet Archive · 2016. 3. 21. · 1. i CONTR.AIVDAEO$ HIERjONYMIDE...

Documents