การวจยและพฒนาการศกษาแบบองพนท และการรวมมอของผมสวนเกยวของ
Educational Research and Development by Area
and Stakeholders Collaboration Base
รตนะ บวสนธ 1
[email protected]
บทคดยอ
Abstract
บทความน มวตถประสงคเพอน าเสนอแนวคดการวจยและพฒนาการศกษาแบบอง
พนทและผมสวนเกยวของ โดยการน าแนวคดการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม แนวคดการ
ใหความส าคญกบผมสวนเกยวของ แนวคดการรวมมอ และแนวคดบรบทเชงพนท มาประกอบ
กนเปนกระบวนการท างานวจยและพฒนาการศกษา เพอใหไดนวตกรรมทางการศกษาทสามารถ
น าไปใชไดจรง สอดคลองกบบรบทการจดการศกษาของสถานศกษาหรอโรงเรยนทตงอยใน
ชมชนนนๆ และเกดความยงยนในการน าไปใช ความรสกการเปนเจาของนวตกรรมของผมสวน
เกยวของ โดยเฉพาะกบบคลากรในสถานศกษาแหงนน
ค ำส ำคญ 1) การวจยและพฒนา (Research and Development) 2) นวตกรรมทางการศกษา
(Educational Innovation) 3) องพนท (Area Base) 4) ผมสวนเกยวของ (Stakeholders)
5) การวจยเชงปฏบ ต การแบบมส วนรวม (Participatory Action Research: PAR)
6) การรวมมอ (Collaboration)
ควำมน ำ
การแกปญหาและพฒนางานทางดานการศกษานน จดเปนประเดนใหญและส าคญ
อยางยงประเดนหนงของการบรหารจดการประเทศส าหรบรฐบาลทกยคสมย เพราะเหตวาเรอง
ทางการศกษานนเกยวของครอบคลมกบบคคลหลายฝาย และยงแตกเปนประเดนยอยๆ ไดอก
มาก กลาวคอ ถาพจารณาปญหาการศกษาตามระดบของการจดการศกษากแบงเปน
ระดบอดมศกษา อาชวศกษา และการศกษาขนพนฐาน เปนตน แตถาแบงตามลกษณะเนอหา
หรอภาระรบผดชอบในการจดการศกษากอาจแบงเปนประเดนเกยวกบการพฒนาครอาจารย
1 ศาสตราจารยสาขาวจยและพฒนาการศกษา, มหาวทยาลยนเรศวร
2
การพฒนาหลกสตรและการจดการเรยนการสอน และการบรหารจดการสถานศกษา เปนตน
แตอยางไรกตาม ในบทความน เพอก าหนดขอบเขตความชดเจนในการน าเสนอ จงจะกลาว
เฉพาะการแกปญหาและพฒนางานทางการศกษาระดบการศกษาขนพนฐานเทานน
การแกปญหาและพฒนางานทางการศกษาในระดบขนพนฐานอาจท าไดหลายวธ เชน
ใชประสบการณ สามญส านก สญชาตญาณเฉพาะหนา ลองผดลองถก หรอลอกเลยนท าตามผอน
เปนตน แมวาวธการแกปญหาเหลานอาจจะชวยแกปญหาไดบาง แตทวากยงเปนการแกปญหา
และพฒนางานทางการศกษาแบบมวยวด ดงนน เพอให การแกปญหาและพฒนางานทาง
การศกษามความเปนระบบ มหลกวชา ในบทความนจงมงเสนอแนวคดการวจยและพฒนา
การศกษาแบบองพนทและการรวมมอของผมสวนเกยวของ ตามล าดบ เนอหาในหวขอตอไปน
บรบทของกำรจดกำรศกษำระดบขนพนฐำน
การจดการศกษาขนพนฐาน ซงหมายถงการจดการศกษาส าหรบกลมผเรยนในระดบชน
ประถมศกษาและมธยมศกษา โดยมสถานศกษาหรอโรงเรยน เปนหนวยงาน องคกร หลก
รบผดชอบ ทงน บคคลหรอกลมบคคลทมสวนเกยวของในกระบวนการจดการศกษาของ
สถานศกษาขนพนฐานหรอโรงเรยน ประกอบดวย ผอ านวยการโรงเรยน คณะคร นกเรยน
ผปกครองนกเรยน นกการภารโรง และกรรมการสถานศกษา ดงนน การด าเนนงานจดการศกษา
ของโรงเรยนทมนกเรยนเปนกลมเปาหมายหลก จงตองอาศยการระดมสรรพก าลงของบคคล
เหลานเขามารวมมอรบผดชอบไมมากกนอยตามบทบาทหนาทของแตละบคคลหรอแตละกลม
บคคล
นอกจากนนแลว สงทส าคญอกประการหนงทตองค านงในการจ ดการศกษาของ
สถานศกษาขนพนฐาน กคอ ลกษณะของชมชนหรอพนททสถานศกษานนๆ ตงอย ซงอาจจ าแนก
ลกษณะชมชนหรอพนทไดเปนสามลกษณะ คอ ชมชนเมอง ชมชนกงเมองกงชนบท (หรอชานเมอง)
และชมชนชนบท ลกษณะของชมชนทแตกตางกนกจะสงผลตอการจดการศกษาของสถานศกษา
ขนพนฐาน (โรงเรยน) ดวยเชนกน
ยกตวอยาง เชน สถานศกษาตงอยในชมชนชนบททคอนขางหางไกลจากตวเมอง ยอมม
โครงสรางหนาทของชมชนทมลกษณะเฉพาะตน ไมวาจะเปนประเดนเกยวกบผน าของชมชน แบบ
แผนวถชวต ประเพณวฒนธรรม และองคกรในชมชนเหลาน เปนตน สงทกลาวน ลวนสงผลตอ
การจดการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานดวยเชนกน เชน ถาผน าของชมชนใหความส าคญ
เอาใจใสตดตามการจดการศกษาของสถานศกษาดงกลาวอยางจรงจง มการสนบสนนจดสรร
งบประมาณมาใหสถานศกษานนๆ กจะท าใหสถานศกษามงบประมาณมาใชเพอด าเนนงานจด
การศกษา ไดอยางคลองตวมประสทธภาพยงขน
3
ควำมรวมมอของผมสวนเกยวของกบกำรจดกำรศกษำ
การจดการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานทตงอยในชมชนพนทตางๆ โดยเฉพาะใน
ชมชนชนบทนนไมสามารถปฏเสธความส าคญ หรอเพกเฉยตอบทบาทขององคกร หนวยงาน
บคคล กลมบคคลทมตอสถานศกษานนๆ เนองจากองคกรหรอบคคลดงกลาวน รบผลกระทบทง
โดยตรงและออมจากการจดการศกษาของสถานศกษาดงกลาวไมมากกนอย ถาสถานศกษาหรอ
โรงเรยนภายใตการน าการบรหารจดการ โดยผอ านวยการและการปฏบตงานทางการศกษาของ
คร มสมพนธภาพทดกบชมชน มความใกลชดในการด าเนนกจกรรมตางๆ รวมกนกบบคคล
องคกรในชมชน ทงทเปนกจกรรมของสถานศกษา หรอโรงเรยนเอง และกจกรรมภายในชมชน
เชนนแลว สถานศกษายอมไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากชมชนทอาจมมาในลกษณะตางๆ
อาท การรวมระดมทนการเรยน การระดมแรงงาน และระดมสมอง เพอสงเสรมสนบสนนการ
ด าเนนกจกรรมตางๆ ของสถานศกษา แตถาหากสถานศกษามการปฏบตงานทเปนไปในลกษณะ
ไมยดโยงเกยวของกบชมชน รบผดชอบท างานเฉพาะทเกยวของกบการจดการเรยนการสอนใน
โรงเรยนในเวลาราชการ สถานศกษาหรอโรงเรยนดงกลาวน กเปรยบเสมอนกบเปนสวนราชการ
แหงหนงทมาตงในชมชนเทานน
ดงนน การจดการศกษาของสถานศกษาหรอโรงเรยนทตงอยในชมชนจ าเปนททาง
โรงเรยน (ผอ านวยการและคร) จะตองสรางและแสวงหาความรวมมอจากบคคลหรอกลมบคคล
ในชมชนใหตระหนกในบทบาทหนาททส าคญของตนเองและหนมาใหการสนบสนนสงเสรมกจการ
การจดการศกษาของโรงเรยน สรางความรสกการมสวนรวมทมตอการจดการศกษาของโรงเรยน
นน ทงน ผมสวนเกยวของทส าคญกไดแก นายกองคการบรหารสวนต าบล (นายก อบต.) หรอ
นายกเทศมนตร ก านน ผใหญบาน สมาชกองคการบรหารสวนต าบล ผอ านวยการโรงพยาบาล
สงเสรมสขภาพชมชน เจาอาวาสวด กรรมการวดและกรรมการหมบาน เหลานเปนตน บคคล
หรอกลมบคคลทกลาวมานจ าเปนอยางยงทจะตองใหความส าคญดงเขามารวมมอรบผดชอบ
จดการศกษากบสถานศกษาใหไดมากทสด
เพอใหเหนถงบรบทของการจดการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานและผมสวน
เกยวของกบการจดการศกษาของสถานศกษาขนพนฐาน (โดยเฉพาะสถานศกษาหรอโรงเรยนท
ตงอยในเขตชนบท) ทจะตองมความสมพนธรวมมอกนด าเนนงานบรหารจดการศกษา ขอให
พจารณาจากภาพประกอบ 1
4
ภาพประกอบ 1 แผนภมแสดงความสมพนธระหวางบรบทของการจดการศกษาในสถานศกษา
(โรงเรยน) และความรวมมอของผมสวนเกยวของกบการจดการศกษา
กำรวจยและพฒนำกำรศกษำแบบองพนทและกำรรวมมอของผมสวนเกยวของ
การวจยและพฒนาการศกษา (Educational Research and Development) คอ พฒนา
การศกษาโดยอาศยกระบวนการวจยเปนเครองมอในการพฒนาและตรวจสอบประเมนคณภาพ
การศกษา ทงน การใชกระบวนการวจยและพฒนาการศกษานน ผลผลตสดทายทจะพงไดรบ
จากกระบวนการวจยและพฒนาการศกษากคอ นวตกรรมทางการศกษา (Educational
Innovation) ซงสงทเรยกวานวตกรรมทางการศกษาอาจแบงไดเปนสองประเภทใหญๆ ไดแก
5
ประเภทแรก
นวตกรรมทางการศกษาแบบนามธรรม นวตกรรมทางการศกษาประเภทนจะมลกษณะ
เปนหลกการ (Principle) ทฤษฎ (Theory) หรอรปแบบ (Model) การจดการศกษาตางๆ อาท
ทฤษฎการบรหารสถานศกษา ทฤษฎภาวะผน าทางวชาการ หลกการจดการศกษาแบบโรงเรยน
เปนฐาน (School Base Management: SBM) หลกการสอนท เนนเดกเปนศนยกลาง (Student
Center Teaching)
ประเภททสอง
นวตกรรมทางการศกษาแบบรปธรรม นวตกรรมทางการศกษาประเภทนมลกษณะเปน
สงประดษฐ เชน หนงสออานประกอบ ต าราทางวชาการ ชดฝก บทเรยน โมดล คอมพวเตอร
ชวยสอน และเกมสตางๆ เปนตน นวตกรรมทางการศกษาประเภทนไดรบการพฒนาขนเพอชวย
หรอใชประกอบการจดการศกษาทรจกกนในชอวาสอการเรยนการสอน ซงเปนไปตามนวตกรรม
ทางการศกษาประเภทแรก ยกตวอยางเชน ถานกการศกษาเชอในหลกการจดการเรยนการสอน
ทม งเนนเดกเปนศนยกลาง (ซงปจจบนนยม เรยกวา “เดกเปนส าคญ”) กจะใชบทเรยน
คอมพวเตอรชวยสอนเปนสวนหนงของอปกรณหรอสอการเรยนการสอน
การพฒนานวตกรรมทางการศกษาทงสองประเภทขางตนนน จะใชวธการวจยและ
พฒนา ซงประกอบดวย 4 ขนตอนใหญๆ คอ
ขนตอนท 1 การศกษาขอมลพนฐาน การด าเนนการศกษาขอมลพนฐานในขนตอนแรก
น กระท าไปโดยมวตถประสงคส าคญเพอใหไดขอมลเกยวกบสภาพปจจบน ปญหา และความ
ตองการจ าเปนทจะน ามาใชประกอบการตดสนใจพฒนานวตกรรมเพอให ไดนวตกรรมทาง
การศกษาทตอบโจทยปญหาและความตองการของกลมผใชอยางแทจรงซงจะท าใหนวตกรรม
ทางการศกษามประโยชนการใชสอยใหมากทสด การด าเนนงานขนตอนท 1 จงมลกษณะเปนการ
วจยเชงส ารวจ (Survey Research) ทอาจใชทงการส ารวจความคดเหนหรอความตองการของผท
มสวนเกยวของ และใชการส ารวจวเคราะหจากเอกสารรายงานของหนวยงานนนๆ
ขนตอนท 2 การออกแบบและประเมนคณภาพนวตกรรมทางการศกษา เมอไดขอมล
สภาพปจจบน ปญหา และความตองการ จากผลการศกษาในขนตอนท 1 แลว ในขนตอนนกจะ
น าขอมลทงหมดทไดมาเปนประมวลสรปเขาดวยกนแลวใชตดสนใจพฒนานวตกรรมซงในขนตอน
ท 2 น จะประกอบไปดวยงานยอยๆ 3 งาน คอ 1) การตดสนใจเลอกนวตกรรมทจะพฒนา
2) การออกแบบและสรางนวตกรรมตามแบบ และ 3) การประเมนคณภาพ (เบองตน) ของ
นวตกรรมกอนจะน าไปใชในสถานการณจรง
6
ในขนตอนยอยท 1) การตดสนใจเลอกนวตกรรมทจะพฒนานน จะตองด าเนนการโดย
ค านงวาจะเปนนวตกรรมประเภทอะไร และนวตกรรมสอดคลองกบความตองการของผเกยวของ
(โดยเฉพาะกลมเปาหมายผใชและผถกใชนวตกรรม) และมแนวโนมจะแกไขปญหาหรอพฒนางาน
ทางการศกษานนๆ หรอไม หลงจากตดสนใจเลอกประเภทนวตกรรมแลวกตองศกษาคณลกษณะ
องคประกอบ รวมทงทฤษฎแนวคดพนฐานทมาของนวตกรรมดงกลาวอยางถองแท เพอทจะ
ด าเนนการในขนตอนยอยท 2) การออกแบบและสรางนวตกรรมตามแบบ กลาวคอ เมอไดศกษา
รายละเอยดตางๆ เกยวกบนวตกรรมทจะพฒนาแลวกด าเนนการออกแบบ (Design) นวตกรรม
ดงกลาวใหมคณลกษณะองคประกอบเปนไปตามทฤษฎแนวคดพนฐานทระบไวแลวเตมเตม
รายละเอยดใหเปนไปตามคณลกษณะองคประกอบแตละสวนนน ในการออกแบบและสราง
นวตกรรมนใหยดหลกการตงค าถามกบตนเองเกยวกบความสมพนธระหวางองคประกอบของ
นวตกรรมตามหลกความสมพนธเชงตรรก (Logical Relation) คอ ค าถาม อยางไร (How) ท าไม
(Why) ในแนวนอนจากขวาไปซาย หรอในแนวตงจากบนลงลางใชค าถาม อยางไร (How) และจาก
ลางขนบนใชค าถาม ท าไม (Why) ยกตวอยางองคประกอบของนวตกรรมทเรยกวา บทเรยนโมดล
(Module Instruction) ประกอบดวย หลกการ (Principle) วตถประสงค (Objective) เนอหาสาระ
(Content) กจกรรม (Activity) วธการประเมน (Evaluation Method) เม อใชหลกความสมพนธ
เชงตรรกในการตรวจสอบความสอดคลองระหวางองคประกอบของบทเรยนโมดลกเปนดง
ภาพประกอบท 2
7
ภาพประกอบท 2 การตรวจสอบความสอดคลองระหวางองคประกอบตางๆ ของบทเรยน
โมดลโดยใชหลกความสมพนธเชงตรรกตงค าถามใน 2 ก. ตรวจสอบ
แนวนอน 2 ข. ตรวจสอบแนวตง
จากภาพประกอบท 2 ในภาพ 2ก. ตามแนวนอน การตงค าถามจากซายไปขวากคอ
ถามวา เมอหลกการเขยนอยางนแลววตถประสงคจะเปนอยางไร เมอวตถประสงคเขยนอยางนแลว
เนอหาสาระจะเปนอยางไร เมอเนอหาสาระเขยนอยางนแลวกจกรรมจะเปนอยางไร และเมอ
กจกรรมเปนอยางนแลววธการประเมนผลจะเปนอยางไร
8
ในขณะเดยวกน การตงค าถามจากขวาไปซายกถามวา ท าไมวธการประเมนผลจงเขยน
เชนน (เพราะกจกรรม) ท าไมกจกรรมจงเขยนเชนน (เพราะเนอหาสาระ) ท าไมเนอหาสาระจงเขยน
เชนน (เพราะวตถประสงค) ท าไมวตถประสงคจงเขยนเชนน (เพราะหลกการ)
เมอตรวจสอบแลวกจะพบวาการเขยนแตละสวนนนมความสอดคลองกนในเชงเหตและ
ผล อานแตละองคประกอบแลวสอดรบกน ส าหรบภาพ 2ข. การตงค าถามในแนวตงกอธบายไดใน
ท านองเดยวกนน ดงนน การตรวจสอบความสอดคลองระหวางองคประกอบตางๆ ของนวตกรรม
ทางการศกษาทออกแบบเขยนไว ถาสามารถเลอกกระท าไดวาจะใชแนวนอนหรอแนวตงอยางใด
อยางหนง
หลงจากออกแบบแสรางนวตกรรม รวมทงตรวจสอบความสอดคลองระหวางองคประกอบ
ตางๆ ของนวตกรรมแลวกจะตองน านวตกรรมท เสรจแล วนไปด าเนนการประเมนคณภาพ
(เบองตน) ตามขนตอนยอยท 3 ซงมวธด าเนนการไดหลายวธ อาท การใหผเชยวชาญทางดาน
นวตกรรมการศกษาประเภทนน ตดสนใจประเมนความถกตอง เหมาะสม หรอความเปนไปได ใน
การใชโดยอาจสรางเปนแบบสอบถามความคดเหนใหประเมน หรอใชวธการจดประชมสมมนาอง
ผเชยวชาญใหกลมผเชยวชาญวพากษและใหค าแนะน าเพอปรบปรง นอกนนถาเปนนวตกรรมทาง
การศกษาประเภทรปธรรมกอาจตองใชวธการตรวจสอบประเมนกบกลมคนขนาดเลกโดยการ
ทดลองน ารอง (Try out) แลวหาคาดชนประสทธภาพของนวตกรรมนนๆ ซงอาจใชเกณฑคา E1/E2
หรอ EI (Effectiveness Index) กได
ขนตอนท 3 การน านวตกรรมไปใชในสถานการณจรง ในขนตอนนเปนการน านวตกรรมท
ผานการประเมนตรวจสอบคณภาพเบองตนแลว ไปใชกบกลมเปาหมายตามทก าหนดไวเพอทจะ
ตรวจสอบวา นวตกรรมทสรางขนนสามารถแกไขปญหาทเกดขนกบกลมเปาหมายไดจรงหรอไม
เมอน าไปใชในสถานการณทเปนจรง ซงการด าเนนงานในขนตอนนมลกษณะเปนการวจยเชงทดลอง
(Experimental Research) ทตองมการออกแบบการทดลอง (Design of Experiment) ใหเหมาะสมกบ
ลกษณะและธรรมชาตของกลมเปาหมายทมอยในสถานการณจรงนนๆ ทงน แบบแผนการทดลองก
มหลายแบบ แตละแบบกมขอด ขอจ ากดตางกน ซงเปนหนาทของนกการศกษาทจะตองเลอกใช
แบบแผนการทดลองทดทสดภายใตเงอนไขความเหมาะสมและเปนไปไดมากทสดในการทดลองใช
ทงน ในการทดลองใชนวตกรรมทางการศกษา นน ควรจะตองมการเกบรวบรวมขอมลอยาง
หลากหลายรอบดาน ไมวาจะเปนขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณภาพทเกดขนกบกลมเปาหมาย
ทงกอน-ระหวางและหลงใชนวตกรรม แลวน าเสนอขอมลใหเหนภาพการใชนวตกรรมอยาง
ครบถวน
ขนตอนท 4 การประเมนและปรบปรงนวตกรรมทางการศกษา ภายหลงนวตกรรมทาง
การศกษาน าไปใชครบตามระยะเวลาหรอกจกรรมทก าหนดแลวกจะตองมการประเมนสรปภาพรวม
9
ผลการใชนวตกรรมเพอทจะไดทราบขอเสนอแนะหรอประเดนตางๆ ทเปนขอจ ากดอนเกดขนจาก
การใชนวตกรรม ซงจะน าไปสการปรบปรงแกไขนวตกรรมนนๆ ตามขอเสนอแนะหรอประเดน
ขอจ ากดดงกลาว ในการประเมนขนนตองเกบรวบรวมขอมลจากบคคลทเกยวของหรอผมสวนได
สวนเสยทงหลายกบการใชนวตกรรมนน ทงทเปนกลมเปาหมาย ผถกใชนวตกรรมและผรบ
ผลกระทบกบการใชนวตกรรม ซงวธการประเมนกอาจใชวธการตางๆ นานา เชน การประชม
สะทอนกลบ การใชแบบสอบถามใหแสดงความคดเหน หรอการสมภาษณกลม เปนตน ทายทสด
เมอน าขอเสนอแนะไปปรบปรงแกไขแลวกจะท าใหไดนวตกรรมทางการศกษาทสมบรณ
ขนตอนการด าเนนงานวจยและพฒนานวตกรรมทางการศกษา ซงจ าแนกตามวตถประสงค
กจกรรมและผลทไดรบสามารถสรปเปนแผนภมแสดงความสมพนธไดตามภาพประกอบท 3
ภาพประกอบท 3 แผนภมแสดงความสมพนธระหวางขนตอนตางๆ ในการวจยและพฒนา
นวตกรรมการศกษา
10
จากแนวคดการวจยและพฒนาการศกษาทท าใหไดผลสดทายคอ นวตกรรมทาง
การศกษานน ในกรณทด าเนนการโดยใชโรงเรยนทตงอยในชมชนเปนฐานส าหรบการวจยและ
พฒนานน สงทนกวจยหรอนกการศกษาตองตระหนกและน ามาใชในการด าเนนงานวจยกคอ
ความส าคญของบรบทพนทและลกษณะของโรงเรยน รวมทงการสรางความรวมมอของผมสวน
เกยวของในกระบวนการวจยและพฒนานวตกรรมทางการศกษา ตงแตการด าเนนงานในขนตอน
ท 1 ถงขนตอนท 4 ซงเปนขนตอนสดทาย กลาวคอ ผมสวนเกยวของกบการจดการศกษาของ
โรงเรยนในชมชนตองเขามารวมกนศกษา วเคราะหสภาพปจจบน ปญหา และความตองการแกไข
พฒนางานจดการศกษาของโรงเรยน ก าหนดเลอกนวตกรรมทจะใชแกไขปญหา และพฒนางาน
ทางการศกษานน น านวตกรรมไปใชและประเมนสรปปรบปรงแกไขนวตกรรมดงกลาวดวยความ
รวมมอของผมสวนเกยวของเอง ซงจะน าไปสการสรางความตระหนก ความเปนเจาขอ งใน
นวตกรรมนน กระบวนการท างานดงกลาวกคอ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม
(Participatory Action Research: PAR) นนเอง เพราะการวจยทเรยกวา PAR แททจรงกคอ พากน
หรอรวมมอกนท าวจยระหวางผมสวนเกยวของ ดงภาพประกอบท 4
ภาพประกอบท 4 แสดงกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR)
11
จากภาพประกอบท 4 เมอน าแนวคด PAR เขามาใชใน R and D ตามขนตอนทง 4 ขน
กสามารถเขยนเปนแผนภมไดตามภาพประกอบท 5
ภาพประกอบท 5 แผนภมแสดงกระบวนการ PAR ในงานวจยและพฒนานวตกรรมการศกษา
12
จากภาพประกอบท 5 นน จะเหนวาการรวมมอระหวางบคคลตางๆ เกดขนในทก
ขนตอนของการวจยและพฒนา แตอยางไรกด สดสวนในลกษณะของการรวมมอจะมความ
แตกตางกนในแตละขนตอนขนอยกบบทบาทหนาทความรบผดชอบในการด าเนนงาน ยกตวอยาง
เชน ในขนตอนท 1 นกวจยและบคลากรในโรงเรยนจะมบทบาทมาก สดสวนความรวมมอในการ
ด าเนนงานกจะมากไปดวย นอกจากลกษณะการรวมมอทเกดขนในขนตอนการวจยและพฒนา
แลว ผมสวนเกยวของทงหลายตางกมพนภมหลงทางดานความรและทกษะการด าเนนงานตางกน
ดงนน สงหนงทตองพงตระหนกในการใช PAR ส าหรบการท าวจยและพฒนากคอ การเรยนรซง
กนและกนของผมสวนเกยวของทจะ “แสวงหาจดรวมสงวนจดตาง” ในชวงระยะเวลาทรวมมอกน
ดวยเหตนเองงานวจยและพฒนาทางการศกษาทน าแนวคด PAR มาใชในขนตอนการด าเนนงาน
นน เมอสนสดการด าเนนงานสงทจะไดรบนอกจากจะเปนนวตกรรมทางการศกษาแลวกยงเกด
นวตกรรมแหงความเปนนกวจยและพฒนาการศกษาอกดวย โดยผานกระบวนการถอดบทเรยน
การท างานรวมกนของผมสวนเกยวของทงหลาย
สรป
การวจยและพฒนาการศกษาแบบองพนทและการรวมมอของผมสวนเกยวของเปนการ
น าแนวคด PAR มาใชด าเนนงานวจยและพฒนาในแตละขนตอน โดยลกษณะการรวมมอของผม
สวนเกยวของในขนตอนวจยและพฒนาอาจมสดสวนความรบผดชอบด าเนนงานไมเทากน ผลของ
การวจยและพฒนาแบบองพนทและการรวมมอของผมสวนเกยวของ นอกจากจะได “นวตกรรม
ทางการศกษา” แลวกยงไดหรอเกด “นวตกรรมแหงความเปนนกวจย” ดวยเชนกน การวจยและ
พฒนาแบบนมวตถประสงคหลกเพอพฒนานวตกรรมทางการศกษาขนใชแกไขปญหา หรอ
พฒนางานทางการศกษาของโรงเรยนหรอสถานศกษาทตงอยในชมชนหนงๆ โดยตระหนกใน
ความส าคญของบรบทของชมชนนนๆ และระดมสรรพก าลง สรางความรสกการมสวนรวมความ
เปนเจาของนวตกรรมทางการศกษาของผมสวนเกยวของโดยเฉพาะกบผทจะตองใชนวตกรรม
แบบการศกษา นน
------------------------------
