Ek ansh Paramhansh book - pustakalay · Ek Param Ansh Paramhansh by Vishnu Mahant Shihol Ta. Petlad...

Ek Param Ansh Paramhanshby Vishnu Mahant

Shihol Ta. Petlad Dist. Anand M. 9998385365

«Úk{ ykð]r¥k : 2014

Lkf÷ : 1000

{qÕÞ Yk. :

yuf Ãkh{ ytþ Ãkh{ntMkrð»ýw {ntík

-: xkEÃk Mkuxªøk :-Mayur’s

-: rð¢uíkk :-

yu{. yu{. MkkrníÞ«fkþLkÃkwMíkf «fkþf yLku rð¢uíkk

{nkðeh {køko, ykýtË

-: {wÿf :-yÃkoý r«Lxhe, ykýtË

-: «fkþf :-yu{. yu{. MkkrníÞ «fkþLk

ÃkwMíkf «fkþf yLku rð¢uíkk{nkðeh {køko, ykýtË-388001

yuf Ãkh{ ytþ

(Lkð÷fÚkk)

Ãkh{ntMk

÷u¾f

rð»ýw {ntík(M.Com., M.Ed.)

«MíkkðLkk....

òu ík{u yuðwt {kLkíkk nku fu fkuE yËT¼wík þÂõík ík{kÁt {køkoËþoLkfhe hne Au. íkku yu Mkk[e ðkík Au fkhý fu Ëhuf ykËþo ÃkwÁ»k fu LkkheÃkkA¤ y¿kkík þÂõík hnu÷e Au. íku íkuLkk ykËþoLku xfkðe hk¾u Au.Ãknkz suðe {kuxe {w~fu÷eLku LkkLke hkE suðe çkLkkðe Ëu Au.

ík{khe ykøk¤ yk yuf íkÆLk MkíÞ Lkð÷fÚkk hsq fhe hÌkkuAwt. yk Lkð÷fÚkk yuðk {kýMkLke Au su Ãkkuíku íkku {nkLk çkLke økÞk Ãkýrþ»ÞLku íku{LkkÚke {nkLk çkLkkÔÞku y�u rþ»Þ yLkuf ÞwðkLkkuLku MknkÞçkLkkÔÞk. yk yuf ÃkwÁ»kLku {U {khe Lkð÷fÚkk{kt {nkLk ytþ Lknª ÃkýÃkh{ ytþ økýkÔÞku Au.

yk ðkMíkrðf MkíÞ Lkð÷fÚkk íkiÞkh fhðk {U y�uf ÃkwMíkfkuMkkrníÞ yLku MktþkuÄLk rLkçktÄku íkÃkkMÞk Au ÃkAe íkuLke MkíÞíkk ÃkwhðkhfheLku yk MkíÞðkíkko ykÃk ykøk¤ {qfe þõÞku Awt.

©ehk{f]»ý Ãkh{ntMk Ãkh ykÄkrhík yk Lkð÷fÚkk yk ykøk¤hsq fhíkkt ykLktË y�w¼ðw Awt òu fu {U økýe Lkð÷fÚkkyku fkÕÃkrLkfÄkuhýu ÷¾e Au. y�u Mkk[u s rnx økE Au Ãký yk Lkð÷fÚkk hswfhíkkt nwt yËBÞ ykLktË yLkw¼ðwt Awt yk Lkð÷fÚkk {kºk ÷¾ðk {kºkÚke{khk {Lk{kt ykLktËLke y�w¼qríkÚke rnx ÚkE økE Au. þõÞ Au ykÃkLkk{kLkMkÃkxLku yk Lkð÷fÚkk íkhkuíkkÍk çkLkkðþu. ykLktË Ãký ykðþu.yk�tË ºký «fkhLkk nkuÞ Au. Ãknu÷ku ykuAk Mk{Þ {kxuLkku ykLktË.

yÃkoý

ÃkqßÞ rÃkíkk©e økku®ðËhk{Lku...

íkeðú ykLktËLke yk Ãk¤ku ykæÞkÂí{f rMkrhÞ÷ òuíke ð¾íku sL{e þfu.çkeòu ÷ktçkk Mk{ÞLkku ykLktË nkuÞ Au su {rnLkkyku MkwÄe xfu Au su {kLkðeÞMktçktÄku MkkÚku òuzkÞu÷ku Au. Ãký yuf ºkeòu «fkh Au yrík r[hkLktË suSðLk ÃkÞOík xfu Au su{kt ykÃkýLku SðLk SððkLkku {køko {¤u Au. SðLkLku{kýðk {Ík ykðu Au Ëw:¾ku fu {w~fu÷eykuLku ûkrýf {kLkðkLke íkkfkíkykðu Au. ykðku r[hkLktË ykÃkýLku {nkLk ykðu Au. ykðku r[hkLktËykÃkýLku {nkLk ÃkwÁ»kkuLkk SðLk[rhºÞku{ktÚke {¤u Au. íkuðkt SðLkkuðkt[ðkLku çkLku {kýe þfkÞ. íku {kxu yk Lkð÷fÚkk su hk{f]»ý Ãkh{ntMkÃkh ykÄkrhík MkíÞ½xLkk Au su ykÃk Mk{ûk hsw fhe þõÞku Awt íkuLkkuykLktË Au.

yk ÃkwMíkf «fkrþík fhðk {kxu yu{. yu{. «fkþLkLkk ©eÞkfwçk¼kE {÷ufLkku yºku ¾qçk ¾qçk yk¼kh {kLkwt Awt.

yMíkw. ÷u¾frð»ýw {ntík

®Mknku÷, íkk. Ãkux÷kËrs. ykýtË-økwshkík

99983 85365

1

1.

ÃkwºkLkk sL{ ÃkAe ¾wËehk{ yLku [tÿ{rý íku{Lku ykðu÷kt rËÔÞMð¡ku ðøkuhu ðeMkhe økÞkt y�u {kLkðMkns ðkíMkÕÞ¼kðÚke LkðòíkrþþwLkwt ÷k÷LkÃkk÷Lk fhðk ÷køÞkt.

{k{kLkk íÞkt ÃkwºksL{ ÚkÞku Au yu òýe ¾wËehk{Lkk ¼kýusu yufËqÍýe økkÞ {kuf÷e ykÃke íkuÚke ËqÄLke ®[íkk íkku Ëqh ÚkE økE. yk çkk¤f{kxu ßÞkhu ßÞkhu su ðMíkwLke ykð~Þfíkk Q¼e Úkíke yu ðMíkw yk{ syýÄkhe ykðe {¤íke.

çkk¤f økËkÄh MkwtËh, [t[¤ y�u nMk{w¾ku níkku. íkuLkk{kt �eMknsfku{¤íkk yLku {kÄwÞo níkkt. íkuLkwt ykf»koý yuðwt níkwt fu yuf ðkh òuLkkhíkuLku ðkthðkh òuðk EåAíkwt. ÃkzkuþLke �eyku íkku íkuLku íkuzíkkt Úkkfíke sLknª. fkuE Lku fkuE çknkLku íkuyku çkk¤f �økËkE�Lku ÃkkuíkkLkk ½uh ÷E síkey�u f÷kfku MkwÄe h{kzíke.

økËkÄh Ãkkt[uf {kMkLkku ÚkÞku íÞkhLke ðkík Au. íku ÃkÚkkhe{kt Mkqíkkuníkku. {åAhËkLke Zktfu÷e níke. {kíkk [tÿ{rý ftEf fk{u fkuELku íÞkt

yuf Ãkh{ ytþ Ãkh{ntMk

5

yuf Ãkh{ ytþ Ãkh{ntMk2 3

økÞu÷e. ½hu ykðeLku íkuýu òuÞwt íkku Ëefhku Lk {¤u! yuLku çkË÷u {åAhËkLkeLkk{kÃkLkku fkuE Ëe½ofkÞ {kýMk Mkqíkku níkku!

[tÿ{rý [eMk Ãkkze QXe, �yhu swyku íkku, ÃkÚkkhe{kt Ãkwºk LkÚke!��þwt fnu Au?� øk¼hkELku ¾wËehk{ Ëkuze ykÔÞk.�shk swyku, ÃkÚkkhe{kt økËkELkk çkË÷u fkuE çkeswt s Mkqíkwt Au.�çktLku sý {åAhËkLke �[e fhe òuÞwt. yhu, yu{Lkwt çkk¤f íkku

þktríkÚke nkÚkÃkøk n÷kðe h{u Au!yk íkku fuðku [{ífkh ! n{ýkt íkku {nkfkÞ {kýMkLku òuÞku níkku

yLku yíÞkhu swyu Au íkku ËqÄÃkeíkwt rþþw! ¾wËehk{u økt¼eh çkLke fÌkwt, �íkwtfkuELku fnuíke Lknª.�

økËkÄh A {kMkLkku ÚkÞku yux÷u yLLk«kþLk MktMfkh (yçkkuxý)fhðkLkku «Mktøk ykÔÞku. {kuxku Mk{khkun fhe çkúkñýkuLku s{kzðkLkwt íkkuËrhÿ ¾wËehk{Lkwt økswt Lk níkwt. íkuÚke íku{ýu íkku þk�kuõík r¢Þkyku fhe¾qçk LkSfLkkt çku-[kh MkøkktLku rLk{tºký ÃkkXððkLkwt Lk¬e fÞwO. ÃkýVr¤ÞkLkk çkúkñýku íkku ¼kusLk rðLkk [÷kðe ÷uðk íkiÞkh s Lk níkk.{qtÍkÞu÷k ¾wËehk{ fkh¼khe yLku s{eLkËkh r{ºk Ä{oËkMk ÷knk ÃkkMkuÃknkUåÞk. íku{ýu ®n{ík ykÃkíkkt fÌkwt, �zh þkLkku Au? fk{fks þY fheËku. h½wðeh çkÄwt Ãkkh Ãkkzþu.�

�suðe h½wðehLke EåAk!� fne ¾wËehk{ ½hu økÞk. Mkkts Ãkzíkktíkku yk¾e çkúkñý¿kkríkLkk ¼kusLk {kxuLkku Mkk{kLk ÷knkçkkçkwLku íÞktÚkeykðe økÞku. çkeò rËðMku Äk{Äq{Ãkqðof økËkELkk yÒk«kþLkLkku «MktøkÃkkh Ãkzâku. yu rËðMku økk{Lkkt Mknw økheçkøkwhçkkt yLku Ä{oþk¤k{kt Qíkhu÷kík{k{ MkkÄw-Mktíkku, çkkðkykuLku ¼hÃkux ¼kusLk {¤u÷wt. ¼kusLkÚke ík]ó

ÚkÞu÷k Mknwyu økËkELku ykþeðkoË ykÃÞk.rËðMku rËðMku økËkÄh {kuxku Úkðk ÷køÞku. Äe{u Äe{u íkuLke yMkk{kLÞ

çkwrØ yLku «rík¼kLkku Ãkrh[Þ ¾wËehk{Lku Úkðk ÷køÞku. ËefhkLku ¾ku¤k{ktçkuMkkze rÃkíkk ßÞkhu íkuLku ÃkkuíkkLkk ÃkqðoòuLku Mkkík ÃkuZeLkkt Lkk{, ËuðËuðeykuLkktLkkLkkt LkkLkkt Míkkuºkku, hk{kÞý-{nk¼khíkLke fÚkkyku ðøkuhu fnuíkk íÞkhuyuf ðkh Mkkt¼¤ðkÚke s íkuLku {kuxk ¼køkLkwt ÞkË hne síkwt. Ãký çkeSçkksw nòh «ÞíLk fhðk Aíkkt íkuLku yktf rþ¾ðkze þfkÞk Lknª. íkuLkuíku{kt shkÞu hMk Lk Ãkzíkku.

÷knkçkkçkwLke Ä{oþk¤k{kt MkkÄwMktLÞkMkeyku ykðíkk. økËkÄhLkuyu{Lkwt ykf»koý hnuíkwt.

yuf ðkh [tÿ{rýyu ËefhkLku Lkðwt ð� ÃknuhkÔÞwt. Úkkuzk ð¾ík{kts økËkÄhu yuLkkt [ªÚkhu[ªÚkhkt fhe LkkÏÞkt yLku yuf [ªÚkhkLke ÷tøkkuxeçkLkkðeLku Ãknuhe.

�yku {k, yk þwt fÞwO! yk íkU þku ðu»k fkZâku?� {k yu ÃkqAâwt.�yríkrÚk ÚkÞku Awt.��yríkrÚk? yu ð¤e þwt?�økËkÄhu {kLku Mk{òÔÞwt : �÷knkçkkçkwLke Äh{ þk¤k{kt su ÷kufku

ykðu Au yu{Lku yríkrÚk LkÚke fnuíkk?��yu íkku çkÄk MktLÞkMke nkuÞ Au. íkLku MktLÞkMkeLkku ðu»k økBÞku?�

{kLkwt niÞwt ¼ÞÚke VVze QXâwt.økËkÄh nMkðk ÷køÞku.

*økËkÄh [kh ð»ko Ãkqhkt fhe Ãkkt[{k ð»ko{kt «ðu~Þku íÞkhu ¾wËehk{u


6


þk�rðrÄ «{kýu íkuLkku �rðãkht¼rðrÄ� fÞkuo yLku íkuLku rLkþk¤u {qõÞku.s{eLkËkh ÷knkçkkçkwyu ÃkkuíkkLkk ½hLke Mkk{u Zku¤kð Ãkh Ëuð

{trËhLkk Mk¼k{tzÃk{kt ÃkkuíkkLkk ¾[uo yuf {nuíkkS hk¾e Vr¤ÞkLkkAkufhkyku {kxu ¼ýðkLke ÔÞðMÚkk fhu÷e. Mkðkhu y�u Lk{íke çkÃkkuhu çkuðkh ºký-ºký f÷kf rLkþk¤ [k÷íke.

rLkþk¤{kt Ëk¾÷ ÚkÞk ÃkAe økËkÄh Úkkuzk Mk{Þ{kt s MkkÄkhýðkt[íkkt-÷¾íkkt íkku þe¾e økÞku Ãký yktfLkk Ãkkzk økku¾ðk íkuLku MknusÃký øk{íkk Lknª. íkuLku ßÞkhu íkf {¤íke íÞkhu íku økk{Lkk fwt¼khku íkÚkk{q�íkfkhkuLku íÞkt ÃknkU[e síkku yLku íku{Lku {q�ík çkLkkðíkk íku{ s ðkMkýkuÃkh r[ºkfk{ fhíkk òuÞk fhíkku, ÃkAe ½hu sE yu «{kýu fhðkLkku«ÞíLk fhíkku. íkuLke MksoLkþÂõík ¾e÷e hne níke. fÃkzkt Ãkh htøkçkuhtøke¼kík [eíkhLkkhk htøkhuòu ÃkkMku sE íku r[ºkku Ãkkzíkkt þe¾ðk ÷køÞku.

rLkþk¤ Aqxu ÃkAe økËkÄh {Äw òuøkeLkk ½hu sE «nT÷kË[rhºkLkkuÃkkX fhíkku. ykx÷k LkkLkk çkk¤fLku {kuZu {Lkkunh heíku ÃkkX Úkíkku Mkkt¼¤eykMkÃkkMkLkk ÷kufku yufXk ÚkE síkk. ÃkkMkuLkk yktçkkLkk Íkz Ãkh çkuMkeyuf ðktËhku Ãký yu ÃkkX Mkkt¼¤íkku. yuf ðkh íku yufkyuf fqËfku {kheQíkhe ykÔÞku yLku çkk¤fLkk Ãkøk ÃkkMku çkuMke økÞku. økËkÄh Mknus ÃkýzÞkuo Lknª. Q÷xkLkwt yuýu ðktËhkLkk {kÚkk Ãkh nkÚk {qfe íkuLku ykþeðkoËykÃÞk.

nLkw{kLku òýu hk{[tÿSLku yku¤¾e fkZâk ! «ýk{ fhe,ykþeðkoË ÷E yuf A÷tøku, íku MðMÚkkLku síkku hÌkku.

økk{{kt õÞktÞ Ãký fÚkk, hk{÷e÷k fu feíkoLk Úkíkkt nkuÞ íkku økËkÄhíkuLkk økkurXÞkyku MkkÚku íÞkt ÃknkU[e síkku. Mktøkeík, økeík, ÃkkºkkuLkku yr¼LkÞ

ðøkuhu íku æÞkLkÃkqðof ÷ûk{kt hk¾íkku yLku ÃkAe r{ºk{tz¤e{kt íkuLkwt «ËþoLkfhíkku.

yuf rËðMk çkkzwßsuLke ðkzeLkk [kuøkkLk{kt çkÄk økkÞku [hkðíkkníkk. yufkyuf økËkÄhu çkÄk r{ºkkuLku {kÚkwhøkkLk økkðk yLkwhkuÄ fÞkuo.

ð]ûkLke AkÞk{kt òºkkLkku «kht¼ ÚkÞku. økËkÄhu {kÚkwhrðhnLkwt økeíkAuzâwt. f]»ýrðhrnýe hkÄkLke ÓËÞÔÞÚkkLku íkuýu ¼kð«ðý heíku ðnkðe.økkíkkt økkíkkt s økËkÄh çku¼kLk ÚkE økÞku. fkuE íkuLku ZtZku¤ðk ÷køÞku,fkuE ykt¾ku Ãkh Ãkkýe Aktxðk ÷køÞku íkku fkuE ð¤e hzðk ÷køÞku !fkuEyu yufkyuf økËkÄhLkk fkLk ÃkkMku {kuZwt ÷E sELku {kuxuÚke fÌkwwt,�f]»ý,f]»ý, nhu f]»ý....�

f]»ýLkwt Lkk{ Mkkt¼¤e økËkÄh ¼kLk{kt ykÔÞku. su Lkk{Lke ÄqLkÚke¼kLk økÞwt íku s Lkk{ Mkkt¼¤íkkt ¼kLk ÃkkAwt ykÔÞwt!

økËkÄh [kh ð»koLkku níkku íÞkhu íkuLke {kíkkyu Ãkkt[{k MktíkkLk,Mkðo{tøk÷kLku sL{ ykÃÞku níkku. ¾wËehk{Lkwt íku ytrík{ MktíkkLk.

økËkÄhLkwt MðkMÚÞ MkkÁt níkwt. çkk¤Ãký{kt íkuLku fkuE {kuxe çke{kheÚkÞu÷e Lknª. Ãký íkuLke A ð»koLke ðÞu su ½xLkk ½xe íkuLkkÚke íkuLkkt {kíkkrÃkíkk®[ríkík ÚkE økÞkt.

E. 1842Lkku sqLk fu sw÷kE {rnLkku níkku. çkk¤f økËkÄhÄkuríkÞkLku Auzu çkktÄu÷k {{hk ¾kíkku ¾kíkku zktøkhLkk nrhÞk¤k ¾uíkh{ktÃkk¤u Ãkk¤u sE hÌkku níkku. MkðkhLkk MkqhsLkku MkkuLkuhe íkzfku nqtVk¤ku÷køkíkku níkku. {tË{Äwh {÷ÞkrLk÷ ðne hÌkku níkku. íkuLke Lksh ykfkþ{ktøkE. fk¤kt ¼B{h ðkË¤kt WÃkh [ze hÌkkt níkkt, yux÷k{kt Äku¤k ËqÄsuðk çkøk÷kykuLke yuf ÷ktçke nkh ðkË¤Lku ½MkkELku ÃkMkkh ÚkE økE.


7


yk yÃkqðo yrLkðo[LkeÞ MkkIËÞo òuE økËkÄh MíkçÄ ÚkE økÞku. Úkkuzeûkýku{kt íkuýu çkkÌk ¼kLk økw{kÔÞwt. íku çkunkuþ ÚkE s{eLk Ãkh Ãkzâku. fkuEhknËkheyu íkuLku yk yðMÚkk{kt òuE ½hu ÃknkU[íkku fÞkuo. ¾kMMke ðkhÃkAe íku ¼kLk{kt ykÔÞku.

økËkÄhLkk yk «Úk{ WÕ÷u¾LkeÞ ¼kðkðuþÚke fux÷ef çkkçkíkkuMÃkü ÚkkÞ Au. hku{kt hku÷kt ÷¾u Au :

�f÷kí{f y�w¼qrík îkhk, MkkIËÞo {kxu yktíkrhf Mkns «uhýkLkk{køko îkhk s ©e hk{f]»ýLkwt ¼økðkLk MkkÚku «Úk{ r{÷Lk ÚkÞwt. ¼økðkLkMkkÚku yiõÞ MkkÄðkLkk ¼Âõík, ¿kkLk, ykí{MktÞ{, rLk»fk{ f{o, ËÞkíkÚkk æÞkLkMk{krÄ ðøkuhu yLkuf {køkkuo Au. hk{f]»ý yk çkÄk {køkkuoLkuòýíkk níkk. Ãkhtíkw ¼økðkLkLkwt MkkIËÞo{Þ YÃk òuE ykLktËrð¼kuh ÚkEsðkLkku {køko íku{Lke ÃkkMku MknwÚke ðÄw Mðk¼krðf yLku Mkh¤ níkku. çkÄkÃkËkÚkkuo{kt hk{f]»ý ¼økðkLkLkk MkwtËh YÃkLku s òuíkk níkk. íkuyku sL{rMkØf÷kfkh níkk.�

çktøkk¤e «ò f÷kfkhku yLku frðykuLke «ò Au. yux÷u çktøkk¤e÷kufkuyu yk «u{Lkk ÃkÚkLku «kÄkLÞ ykÃÞwt Au. f]»ý«u{{kt Ãkkøk÷,¼kðkuL{¥k [iíkLÞ {nk«¼wyu yk «u{ÃktÚkLkwt «ËþoLk yLku Lkuík]íð fÞwO Au.E. 1858 ÃkAe hk{f]»ý rðþu»kÃkýu [iíkLÞ {nk«¼wÚke «¼krðík ÚkÞkníkk. ÃkkA¤Úke íkku íkuyku ÃkkuíkkLke òíkLku [iíkLÞÚke yr¼Òk Mk{síkkníkk. Þwðf LkhuLÿ (rððufkLktË) MkkÚkuLke ykhtr¼f {w÷kfkíkku Ãkife yuf{w÷kfkík{kt íku{ýu fnu÷wt fu nwt ÃkqðosL{{kt [iíkLÞLkk YÃk{kt yðíkrhíkÚkÞku níkku.

økËkÄhLke Mkkík ð»koLke ðÞu rÃkíkk ¾wËehk{Lkwt yðMkkLk ÚkÞwt. yu

ð¾íku íku{Lke ô{h AkMkX ð»ko níke. íku{Lkk ¼kýus hk{[ktËu Lkðhkºke{ktíku{Lku ÃkkuíkkLku íÞkt íkuzkÔÞk níkk. ¾wËehk{Lke EåAk íkku økËkÄhLku MkkÚku÷E sðkLke níke Ãký [tÿ{rýLkwt {Lk {kLÞwt Lkrn, yk¾hu {kuxk Ëefhkhk{fw{khLku ÷E íkuyku økÞk.

{k{kLku yLku ¼kE hk{fw{khLku ykðu÷k òuE hk{[tÿ ¾wþ ÚkÞku.çknuLk nu{ktrøkLkeyu ¼kE ykuðkhýkt ÷eÄkt. Ãký çkeò rËðMku s ¾wËehk{MktøkúnýeLkk rþfkh ÚkÞk. ðiãLke Ëðk yMkhfkhf Lk Lkeðze. Lkku{LkkurËðMk ykðíkkt ykðíkkt íkku íkuyku {]íÞwLke Mkkð Mk{eÃk ÃknkU[e økÞk.ËþuhkLkk rËðMku {k ËwøkkoLke «rík{kLkwt rðMksoLk fhe hk{[ktË ykÔÞku.íkuýu {k{kLku ÃkÚkkhe{kt çkuXk fÞko fu íkhík �h½wðeh� þçËLkku ºký ðkhWå[kh fhe ¾wËehk{u ËuníÞkøk fÞkuo.

¾wËehk{Lkk {]íÞwLkku yk½kík [tÿ{rýLku ÷køku íku íkku Mkns níkwt.Ãký Mkkík ð»koLkk økËkÄh yLku ºký ð»koLke Ãkwºke Mkðo{tøk÷kLkk WAuh{ktíku{ýu ÃkkuíkkLkwt r[¥k ÃkhkuÔÞwt. ÃkrhðkhLkku çkÄku çkkuòu hk{fw{khLkk ¾¼kÃkh ykÔÞku. íkuýu yZkh ð»koLkk ð[ux ¼kE hk{uïhLku M{]ríkþk� yLkußÞkurík»kLkku yÇÞkMk fhkðe f{kíkku fhðk{kt y�u ÃkkuíkkLku fkÞ{e f{kýefhkðLkkh f{ofktzLkk fkÞo{kt {LkLku ðéÞwt.

rÃkíkkLkk yðMkkLk Mk{Þu økËkÄh Mkkík ð»koLkku çkk¤f níkku ÃkýíkuLke çkwrØLkku ¾kMMkku rðfkMk ÚkÞku níkku. íkuÚke rÃkíkkLkku y¼kð íkuLku Mkk÷ðk÷køÞku. íkuLkk ÓËÞLkk �zký{kt øk{økeLke AðkE økE. Ãký yk ¼kðçknkh «økx Lk ÚkkÞ yLku {kíkkLku ykuAwt Lk ykðu yuLkku íku ÏÞk÷ hk¾íkku.{kíkkLku íku ½hfk{{kt {ËË Ãký fhðk ÷køÞku. íkuLke yLÞ «ð]r¥kykuÃkqðoðíkT hne.


8


økËkÄh yøkkWLke su{ rLkþk¤ síkku níkku Ãký ¼ýðk{kt íkuLkwtr[¥k [kUxíkwt Lk níkwt. ËuðËuðeykuLke {q�íkyku çkLkkððe íkuLku ¾qçk øk{íke.yðkhLkðkh íku Ä{oþk¤k{kt síkku yLku íÞkt Qíkhu÷k MktLÞkMkeykuLke ðkíkkuMkkt¼¤íkku. MktMkkhLke ûký¼tøkwhíkkLke ðkíkku íkuýu Mkkt¼¤e. rÃkíkkLkk {]íÞwyuíkuLku yuLkku «íÞûk yLkw¼ð fhkÔÞku.

økËkÄh MkkÄwMktíkkuLke Mkuðk fhíkku. MkkÄwyku Ãký íkuLku ¼sLkkurþ¾ðkzíkk yLku MkËwÃkËuþ fhíkk. MkkÄwMk{køk{Lku Ãkrhýk{u økËkÄhLke¼kðMk{krÄ suðe yðMÚkk{kt ðÄkhku ÚkÞku.

økËkÄh ykX ð»koLkku níkku íÞkhu yuf ðkh rþðhkrºk «Mktøku �òºkk�Lkk{f ÷kufLkkxâ{kt íku rþðLke ¼qr{fk ¼sðe hÌkku níkku. yufkyufíkuLke ykt¾{ktÚke ykLktËk©w A÷fkðk ÷køÞkt yLku Ëuð{rn{k{kt íkuMktMkkhþqLÞ ÚkE økÞku.

yuf ðkh økËkÄh økk{Lke �eyku MkkÚku fk{khÃkwfwhÚke ºkýrf÷ku{exh Ëqh ykLkwzLke rðþk÷kûke ËuðeLkkt ËþoLku síkkt hMíkk{kt s ËuðeLkktfeíkoLk-fÚkk Mkkt¼¤íkkt çku¼kLk ÚkE økÞku níkku. Ä{oËkMk ÷knkLke ÃkrðºkÓËÞLke Ãkwºke «MkÒkk Ãkk{e økE fu økËkÄh ¼kðMk{krÄ{kt Mkhe Ãkzâku Au.íkuýu økËkÄhLkk fkLk{kt ËuðeLku Lkk{Lkwt Wå[khý fÞwO. Úkkuze ðkh ÃkAeøkËkÄh ¼kLk{kt ykðe økÞku.

økËkÄh ËMk ð»koLkku ÚkÞku yux÷u íkuLku sLkkuE ykÃkðkLkku, WÃkLkÞLkMktMfkh fhðk{kt ykÔÞku. E. 1845 {kt yk Mk{kht¼ ÚkÞku yLku íkuLkuøkkÞºke {tºkLke Ëeûkk ykÃkðk{kt ykðe.

Ëeûkk ykÃkðk{kt ykðe íkuLkk Úkkuzk rËðMk Ãknu÷kt íku Ãkzkuþ{kthnuíke yLku íkuLkk Ãkh {kíkk suðwt ðnk÷ ðhMkkðíke ÄLke ÷wnkhýLkk íÞkt

økÞu÷ku. ÄLke rLk:MktíkkLk níke. økËkELku sLkkuE ykÃkðkLke Au yu Mkkt¼¤eíkuýu íku Ãknu÷e r¼ûkk ÃkkuíkkLke ÃkkMku {køku yuðe EåAk ÔÞõík fhe. økËkEyuyu{ fhðkLkwt ð[Lk ykÃÞwt.

økËkÄhu ÃkkuíkkLkk MktfÕÃkLke ðkík ònuh fhe. {kuxk ¼kE hk{fw{khíkkzqfe QXâk, �yu ð¤e þwt? çkúkñýLkku Ëefhku ÷wnkhýLku íÞkt r¼ûkk ÷u?ykÃkýk fw¤{kt fkuE rËðMk fkuEyu þqÿLke ðMíkw ÷eÄe Au?�

��Ãký {U ÄLke{kLku ð[Lk ykÃÞwt Au.��økËkELkk ð[Lk fhíkkt fw¤yk[kh {n¥ðLkku Au yuðwt çkÄkyu íkuLku

Mk{òÔÞwt Ãký íku yufLkku çku Lk ÚkÞku. yk¾hu Mknwyu Lk{íkwt òuÏÞwt.LkkLke ô{h{kt rðÄðk ÚkÞu÷e ÄLkeLku ÃkkuíkkLkwt Sðíkh MkkÚkof ÷køÞwt.

økËkÄhu íkuLke ÃkkMkuÚke «Úk{ r¼ûkk økúný fhe. ykx÷e LkkLke ô{hu ÃkýøkËkÄh su MktfÕÃk fhíkku íku Ãkqhku fhíkku s. YrZyku fu ðze÷kuLkkt ËçkkýíkuLkk {køko{kt Áfkðx çkLke þfíkkt Lknª.

WÃkLkÞLk MktMfkh ÃkAe økËkÄhLku ½hLkk øk]nËuðíkk h½wðeh,hk{uïhLkwt çkký®÷øk ðøkuhuLku MÃkþoðkLkku íkÚkk íku{Lke Ãkqò fhðkLkkuyrÄfkh «kó ÚkÞku. yk íkuLku øk{íke ðkík níke íkuÚke íkuLku ¾wþe ÚkE.økËkÄh swËkt swËkt ËuðËuðeykuLke Ãkqò íkku fhíkku níkku Ãký nðu íkuLkuWÃkkMkLkkLku fuLÿ {éÞwt. Ãkrhýk{u íku Mk½Lk y�u rLkÞr{ík çkLke.

økk{Lkk AkufhkykuLku økËkÄhLke ftÃkLke øk{íke. íkuyku MkkÚku h{íkkyLku yðkhLkðkh þk¤k{kt Ãký økuhnksh hnuíkk. {krýfçkkçkwyuMkkðosrLkf WÃkÞkuøk yÚkuo ykÃku÷wt yktçkkðkrzÞwt yk r{ºk{tz¤eLkwt r«ÞMÚkkLkníkwt. økËkÄhu yk r{ºkku MkkÚku yuf Lkkxf{tz¤e Q¼e fhe yLku hk{kÞý-{nk¼khíkLkk «Mktøkku ¼sððkLkwt þY fÞwO. {kuxk ¼køku økËkÄh s LkkÞf


9


çkLkíkku.økËkÄhu r{ºk{tz¤eLku MktfeíkoLkLkku LkkË Ãký ÷økkzâku. yk¾wtÞu

yktçkkðkrzÞwt yu{Lkk Mk{qnøkkLkÚke økqtS QXíkwt.økËkÄhu çktøkk¤e{kt AÃkkÞu÷k økútÚkku ðkt[ðk{kt fwþ¤íkk «kó fhe

÷eÄu÷ku. íku hk{kÞý-{nk¼khík ðøkuhu økútÚkkuLkwt ¼kððkne {Äwh ÃkXLkfhíkku. íkuÚke MkeíkkLkkÚk ÃkkELk, {Äw òuøke ðøkuhu íkuLku ÃkkuíkkLkk ½hu çkku÷kðeíkuLke ÃkkMku «nT÷kË[rhºk, ÄúwðkÏÞkLk, ËuðËuðeykuLkkt «køkxâLke fÚkkyku,©e íkkhfuïh {rn{k ðøkuhu Mkkt¼¤íkk. ð¤e íku MðnMíku ÃkkuÚkeykuLkeLkf÷ fhíkku. íkuýu ÷¾u÷e �hk{f]»ýkÞLk� íkÚkk �Mkwçkknw ykÏÞkLk� LkenMíkr÷r¾ík ÃkkuÚkeyku nS {kusqË Au. yk çkÄkt WÃkkÏÞkLkku íku økk{LkktMkkËkt¼ku¤kt Mk{ûk ðkt[íkku.

økËkÄh ßÞkhu çkkh ð»koLkku ÚkÞku íÞkhu ð[ux ¼kE hk{uïhçkkðeMkLkku y�u LkkLke çknuLk Mkðo{tøk÷k ykX ð»koLke ÚkÞkt. hk{fw{khu{kíkkLke Mk÷kn ÷E LkSfLkk økk{ økkihnkxeLkk hk{MkËÞ çkktãkuÃkkæÞkÞLkeçknuLk MkkÚku hk{uïhLkwt yLku hk{MkËÞ MkkÚku Mkðo{tøk÷kLkkt ÷øLk fÞko.Mkk{Mkk{kt ÷øLk fhðkÚke çktLku Ãkûk ðÄkhu ¾[o{ktÚke Qøkhe økÞk.

÷øLkLkkt ½ýkt ð»kkuo ÃkAe hk{fw{khLke ÃkíLke Mkøk¼ko ÚkE,hk{fw{khLke ykðf ykuAe ÚkE økE. hk{uïh Ãký Ãkqhíkwt f{kíkku Lkníkku.

hk{fw{khLke ÃkíLke E.Mk. 1851{kt yuf MðYÃkðkLk ÃkwºkLku sL{ykÃke Mkwðkðz{kt s MðøkoðkMke ÚkE. hk{fw{khLkk økheçk øk]nMktMkkh ÃkhÃkwLk: þkufLke AkÞk AðkE økE.

fk{khÃkwfwhLke f{kýe Ãkh ÃkrhðkhLkku rLkðkon MkwÃkuhu Lk ÚkðkÚke

yk¾hu hk{fw{kh fk{khÃkwfwhLkku ¼kh hk{uïh Ãkh Lkkt¾e f÷f¥kk økÞk.íÞkt Ík{kÃkwfwh rðMíkkh{kt yuf ÃkkXþk¤k ¾ku÷e rðãkÚkeoykuLku f{ofktz,ÔÞkfhý, ßÞkurík»k ðøkuhuLkku yÇÞkMk fhkððk ÷køÞk.

ÃkwºkðÄqLkk yðMkkLkÚke [tÿ{rýLku yêkðLk ð»koLke ðÞu ÃkwLk:øk]nMkt[k÷Lk{kt «ð]¥k Úkðwt Ãkzâwt fu{fu hk{uïhLke ÃkíLke LkkLke ðÞLkeníke. hk{fw{khLkkt Ãkwºk yûkÞLku WAuhðkLke sðkçkËkhe Ãký íku{ýu nMkíkktnMkíkkt WÃkkze ÷eÄe. hk{uïh ÞÚkkþÂõík yÚkkuoÃkksoLk fhðk ÷køÞku.økËkÄhLkwt yÇÞkMk{kt r[¥k [kUxíkwt Lk níkwt íkuÚke íku íkuLkk ytøku ®[íkk fhíkku.

ÃkkuíkkLkk fwxwtçk{kt ÚkÞu÷kt ÃkrhðíkoLkkuLke økËkÄh Ãkh �ze yMkhÚkE. Ãknu÷kt rÃkíkkLkwt yLku ÃkAe ¼k¼eLkwt yðMkkLk, ÃkrhðkhLke ½xíkesíke ykðf - yu çkÄkyu íkuLku MkktMkkrhf Mkw¾kuÃk¼kuøkkuLke ûký¼tøkwhíkkLke«íkerík fhkðe. þk¤k{kt «kó Úkíkk, ÃkiMkk f{kðk{kt WÃkfkhf rþûký«íÞu Ãký íkuLkku yýøk{ku ðæÞku.

økËkÄhLkk Mð¼kð{kt yuðwt ysçk {kÄwÞo níkwt fu �eyku{kt íku ¾qçkr«Þ ÚkÞu÷ku. ÃkzkuþLke �eyku ½hfk{Úke Ãkhðkhe [tÿ{rýLku íÞkt yufXeÚkíke. yu ð¾íku òu økËkÄh ½hu nkuÞ íkku yu �eyku íkuLke ÃkkMku ¼sLkøkðhkðíke. yu rËðMkku{kt fk{khÃkwfwh{kt y�uf çkkW÷ku (y÷økkhe ði»ýðøkkÞfku) hnuíkk níkk. økËkÄhu yu{Lkkt yLkuf ¼sLkku ftXMÚk fhu÷kt. �eykuMk{ûk íku yu ¼sLkku økkíkku, õÞkhuf �eykuLkk yðksLke ykçkunqçk Lkf÷fhe íku{Lkwt {LkkuhtsLk fhíkku. õÞkhuf íku rðLkkuË ¾kíkh ÃkrLknkheLkku ðuþÄkhý fhe �eyku MkkÚku ¼¤e økk{Lke çknkh ykðu÷k {kuxk ík¤kðnk÷ËkhÃkwfwhu Ãkkýe ¼hðk Ãký síkku. yu ð¾íku sL{Úke íkuLku òýLkkhe�eyku Ãký íkuLku yku¤¾e þfíke Lknª!


10


økËkÄhLkk ½hLke Ãkzkuþ{kt MkeíkkLkkÚk ÃkkELk Lkk{Lkk MkËTøk]nMÚkhnuíkk níkk. íku{Lku Mkkík Ãkwºkku yLku ykX ÃkwºkeykuLkku Ãkrhðkh níkku.{kíkk MkkÚku økËkÄh yðkhLkðkh íku{Lku íÞkt síkku. íÞkt íku õÞkhuf f÷kfkuMkwÄe Ãkkihkrýf fÚkkyku fnuíkku.

MkeíkkLkkÚkLkk Ãkzkuþe ËwøkkoËkMk ÃkkELk ÃkhËkLkk rhðksLkk [wMíkrn{kÞíke níkk økËkÄh MkeíkkLkkÚkLkk ½h{kt �eyku MkkÚku n¤íkku{¤íkkuíkuLke íkuyku ®LkËk fhíkk yLku ÃkkuíkkLkk ytík:Ãkwh{kt çknkhLkk fkuE ÃkwÁ»kuõÞkhuÞ «ðuþ LkÚke fÞkuo yuLkwt yr¼{kLk fhíkk.

yuf ðkh økËkÄh ËwøkkoËkMkLke çkzkþ Mkkt¼¤e økÞku. yuýu yu{LkufÌkwt, ��{kºk {khk MktMfkh yLku Eïh¼ÂõíkÚke s �eykuLkkt þe÷LkehÌkk ÚkE þfu, íku{Lku ÃkhËk{kt Ãkqhe hk¾ðkÚke Lknª. yLku ykÃk yr¼{kLkhk¾ku Aku Ãký nwt ykÃkLkk ytík:Ãkwh{kt Mknu÷kEÚke sE þfwt.��

��yu yþõÞ Au.�� ËwøkkoËkMku økðoÃkqðof fÌkwt.��¼÷u, òuEþwt.�� fne økËkÄh [kÕÞku økÞku.Úkkuzk rËðMkku ÃkAe yuf Mkktsu ËwøkkoËkMk ÃkkuíkkLkk r{ºkku MkkÚku

xku¤xÃÃkkt {khe hÌkk níkk íÞkhu yuf økheçk Akufhe íÞkt ykðe ½q{xkuíkkýeLku Q¼e hne. fkuý Au y�u þk {kxu ykðe Au yuðe Ãk]åAkLkksðkçk{kt íkuýu fÌkwt, ��nwt çkkswLkk økk{Lke ðýfh �e Awt. çknuLkÃkýeykuMkkÚku nkx{kt Mkqíkh ðu[ðk økE níke. íkuyku {Lku {qfeLku [k÷e økE Au.Mkkts ÚkE økE Au íkuÚke yuf÷e ½hu síkkt zh ÷køku Au. òu yksLke hkíkykþhku {¤u íkku MkkÁt.��

ËwøkkoËkMku íkuLke Úkkuze ÃkqAÃkhA fhe ytík:Ãkwh{kt �eðøko ÃkkMku {kuf÷e÷eÄe. ½hLke �eykuyu yuLku hkíkðkMkku fhðkLke hò ykÃke íkÚkk Úkkuzwt

¾kðkLkwt ykÃÞwt. íkuLke MkkÚku ðkíkku fhðk{kt çku-ºký f÷kf ÃkMkkh ÚkEøkÞk.

çkeS çkksw [tÿ{rýLku økËkÄhLke sYh Q¼e Úkíkkt íku{ýu hk{uïhLkuíkuLke íkÃkkMk fhðk {kufÕÞku. MkeíkkLkkÚkLkk ½hu økËkÄhLku Lk òuíkkt hk{uïhhMíkk{kt økËkÄhLkk Lkk{Lke çkq{ku Ãkkze íkuLku çkku÷kððk ÷køÞku. ËwøkkoËkMkLkk½h ÃkkMkuÚke ÃkMkkh Úkíkkt íkuLku ÃkkuíkkLke çkq{Lkk W¥kh{kt Mkt¼¤kÞwt : ��ykðwtAwt, ¼kE!��

ÃkkuíkkLke MkkÚku ðkíkku fhíke �e økËkÄh Au yu òýe ytík:ÃkwhLke�eyku íkku nMke nMkeLku çkuðz ÚkE økE. ËwøkkoËkMk Ãknu÷kt íkku ¼kUXk ÃkzâkÃký ÃkAe íku{ýu økËkÄhLku þkçkkþe ykÃke yLku fÌkwt, ��«¼wyu {khkyntfkhLkk [qhu[qhk fhe ËeÄk.��

ÃkkA¤Úke hk{f]»ý ÃkkuíkkLkk ¼õíkkuLku õÞkhuf fnuíkk, ��ykÃkýk{kt�e¼kðLkku ykhkuÃk fheyu yux÷u fk{krË rhÃkw Lkü ÚkE òÞ. nwt ½ýkrËðMk MkwÄe �eykuLke su{ fÃkzkt-½huýkt Äkhý fhe ykuZýe ykuZeLkuMk¾e¼kðu hnuíkku. yu s ¼kðu ykhíke Ãký fhíkku. yu{ Lk nkuík íkku {kheÃkíLkeLku ykX {kMk ÃkkMku hk¾e þõÞku nkuík?��

økËkÄh{kt su økwý MkkiÚke ykøk¤ íkhe ykðíkku íku níkku yuLke{kir÷fíkkLkku. fkuE Ãký rð»kÞLku íku ykøkðe heíku òuE þfíkku yLku íkuLku suMkk[wt ÷køkíkwt íku s Lkezh çkLkeLku fnuíkku. íkuÚke Ët¼e ÷kufku ¾wÕ÷k ÃkzesðkLkk zhu íku{LkkÚke Ëqh ¼køkíkk.


11


2.

økËkÄhLkk ÞwðkðMÚkk{kt «ðuþe hÌkku níkku. yu ð¾íku íkuLku yuðwt÷køkðk {ktzâwt níkwt fu ÃkkuíkkLkwt ykøk{Lk fkuE {nkLk fkÞo ÃkrhÃkqýo fhðk{kxu Úkðwt Au. yu {nkLk fkÞo fÞwt Au yu nsw íkuLku MÃkü ÚkÞwt Lk níkwt ÃkýÃkh{uïhLkkt ËþoLk yu s SðLkLkwt yuf {wÏÞ fíkoÔÞ Au yuðwt íku {kLkðk÷køÞku níkku.

hk{fw{kh f÷f¥kk{kt ÃkkXþk¤k ¾ku÷e rðãkÚkeoykuLku ¼ýkðíkkníkk yLku ÄLkðkLk ÷kufkuLkk ½hu sE ËuðMkuðk Ãký fhíkk. Ãký íkuyku çktLkuçkksw ÃknkU[e ð¤íkk Lk níkk. íku{Lku yuf {ËËLkeþLke sYh ÷køke.íku{Lke Lksh økËkÄh Ãkh økE. økk{{kt íku fþwt WÃkÞkuøke fk{ fhíkku Lkníkku íkuÚke {kíkkLke yLkw{rík {u¤ðe íkuyku økËkÄhLku E. 1852{kt f÷f¥kk÷E økÞk. yu ð¾íku íkuLke ðÞ 16 ð»ko níke.

Mkku¤ ð»koLkku økk{Lkku yLku økkurXÞkykuLkku MknðkMk Akuzíkkt økËkÄhLkwtÓËÞ Ãký ¼khu ÚkE økÞwt. Ãký rÃkíkkíkwÕÞ {kuxk ¼kELkk ykËuþLku íkuýu{kÚku [zkÔÞku. çkk¤ÃkýLkk h{ríkÞk¤ SðLkLku y÷rðËk fne økËkÄhu

{kíkk yLku fw¤Ëuðíkk h½wðehLke hò ÷E f÷f¥kk íkhV «Þký fÞwO.økËkÄhLkk {kÚku ËuðÃkqòLkku ¼kh Lkk¾e hk{fw{khu ÃkkXþk¤kLke

«ð]r¥k{kt {Lk ÃkhkuÔÞwt. Úkkuzk rËðMk økËkÄhLku yuLke EåAk {wsçknhðkVhðk ËeÄku. ÃkAe yufrËðMk ÃkkuíkkLke ÃkkMku çkuMkkze hk{fw{khu fÌkwt: �¼kE! nðu ¼ýðk{kt {Lk Ãkhkuð. ¼ýeþ Lkrn íkku ykøk¤ WÃkhðnuðkh fu{ fheLku [÷kðeþ?�

økËkÄhu økt¼ehíkkÃkqðof W¥kh ykÃÞku, �÷kuxËk¤Lkkt MkeÄktçkktÄðkLke rðãk {khu LkÚke òuEíke.�

��íÞkhu íkkhu fuðe rðãk {u¤ððe Au?��{khu íkku yuðe rðãk «kó fhðe Au suLkkÚke EïhLkkt ËþoLk

fheLku {Lkw»Þ MktMkkh{kt ÄLÞ ÚkE òÞ!��LkkLkk {kuZu {kuxe ðkík Mkkt¼¤e {kuxk ¼kE LkkLkk ¼kELku Ä{fkððk

÷køÞk, Ãký økËkÄh íkku [qÃk, yrð[÷.Ík{kÃkwfwh{kt yuf rËøkBçkh r{ºkLkk ½hu øk]nËuðíkkLke rLkíÞÃkqò

Úkíke. hk{fw{khu økËkÄhLku íÞkt Ëk¾÷ fhkðe ËeÄku.øk{íkwt fk{ {¤ðkÚke økËkÄh ¾wþ ÚkE økÞku. íkuLkk MkwtËh Ëu¾kð

yLku {Äwh ftXLku fkhýu MktMfkhe ½hLke �eyku Ãký íkuLkkÚke Mktfku[ fhíkeLknª. ËuðíkkLke Mkk{u íku ßÞkhu çkuMkíkku íÞkhu òuLkkhk [rfík ÚkE síkk.ËuðíkkLke Mkk{u òýu Ëuðíkk s LkÚke çkXkLku yuðwt ÷køkíkwt.

*yu yhMkk{kt f÷õíkkLkk òLkçkòh Lkk{f ÷¥kk{kt hk{[tÿ ËkMk

Lkk{f ÄLkkZâ s{eLkËkhLke rðÄðk hkýe hkMk{rý hnuíke níke. íkuLku[kh Ëefheyku níke. ºkeS Ëefhe fÁýk{ÞeLku {ÚkwhkLkkÚk rðïkMk MkkÚku


12


Ãkhýkðe níke.fÁýk{Þe yuf ÃkwºkeLku {qfeLku yfk¤u yðMkkLk Ãkk{íkkt {ÚkwhkLkkÚk

çkesu ÷øLk fhe ÃkkuíkkLkkÚke Ëqh Lk ÚkkÞ yux÷k {kxu ÃkkuíkkLke [kuÚke ËefhesøkËtçkk ËkMkeLkkt ÷øLk íku{Lke MkkÚku fÞkO. s{eLkËkheLkku ðneðx[÷kððk{kt {ÚkwhkLkkÚk hkýe hkMk{rýLkk s{ýk nkÚk suðk níkk.

hkMk{rý fk÷e{kíkkLke ¼õík níke. s{eLkËkheLkk ðneðxeËMíkkðuòu{kt rMk¬ku {khðkLke {nkuh{kt íkuýu ykðwt ðkõÞ fkuíkhkÔÞwt níkwwt :�fk÷eÃkË yr¼÷k»ke ©e{íke hkMk{rý ËkMke.�

yuf ðkh hkMk{rýyu fkþe sðkLkwt Lk¬e fÞwO. sðkLke ykøk÷e hkºkuMðÃLk{kt íkuLku Ëuðeyu yk¿kk fhe : ��fkþe sðkLke sYh LkÚke. ¼køkehÚkeLkkfktXu {khe {q�íkLke «ríkck fheLku Ãkqò yLku ¼kuøkLke ÔÞðMÚkk fh.��

hkMk{rýyu {Úkwhçkkçkw MkkÚku {Mk÷ík fhe ËuðeLkk ykËuþLkku y{÷fhðkLkku MktfÕÃk fÞkuo. f÷f¥kkLke W¥khu A rf÷ku{exh Ëqh øktøkkrfLkkhuLkËeLku ÃkqðofktXu Ërûkýuïh ykÔÞwt Au. hkMk{rýyu yufeMkkÚku MkkX ðe½kts{eLk E. 1841Lke 6êe MkÃxuBçkhu 60000 Yk. {kt ¾heËe ÷eÄe yLkuíkuLkk Ãkh Lkð[qzkÚke þku¼íkwt rðþk¤ fk÷e{trËh, çkkh rþð{trËhku,hkÄkfkLíkLkwt {trËh, Mk¼k{tzÃk, Lkkuçkík¾kLkkt, yríkrÚkþk¤k, ½kx ðøkuhuLkwtçkktÄfk{ þY fhkÔÞwt. ÷øk¼øk ËMk ð»kuo çkktÄfk{ ÃkqÁt ÚkÞwt.

E. 1855Lkk {uLke 31 {e íkkhe¾u {q�íkLke «ký«ríkckLkwt {wnqíkoLkeféÞwt. Ãkhtíkw hkMk{rý þqÿ níke íkuÚke íkuLkk {trËh{kt Ãkqò fhðk fu«MkkË ÷uðk fkuE çkúkñý íkiÞkh Lk níkku. hkýeyu Ãktrzíkku ÃkkMku yk Mk{MÞkLkwtMk{kÄkLk {køÞwt. hk{fw{khu ÷ÏÞwt fu hkýe òu yu {trËh fkuE çkúkñýLkuËkLk ykÃke Ëu íkku yu {trËh{kt Ãkqò fhðk{kt fu «MkkË ÷uðk{kt fkuE

çkúkñýLku þk�árüyu fkuE çkkÄ ykðu Lkrn.Wfu÷ íkku {éÞku Ãký Ãkqòhe þkuÄðku fÃkhku níkku. «ký«ríkckLkku

rËðMk LkSf ykððk Aíkkt fkuE ÃkqòheLke ÔÞðMÚkk Lk ÚkðkÚke hkýeyuhk{fw{khLke {ËË {køke. hk{fw{khu fÌkwt, �ÃkqòheLkk y¼kðu òu {trËhLke«ríkck Lk Úkíke nkuÞ íkku nwt Ãkqòhe ÚkEþ.�

{trËhLke «ríkckLkku {nkuíMkð Äk{Äq{Ãkqðof QsðkÞku. økËkÄhÃký íÞkt WÃkÂMÚkík níkku. hk{fw{khLku ÃkqòheLke Lkkufhe{kt ykðf ðÄkhuyLku ÂMÚkh ÷køke. ð¤e hkýe yLku íkuLkk s{kE {ÚkwhçkkçkwLkwt íkuLkk «íÞuLkwtðíkoLk Ãký MkL{kLkÃkqýo níkwt. íkuÚke hk{fw{khu ykÞw»ÞLkk ytík MkwÄe ÃkqòheÃkËrLk¼kÔÞwt.

ÃkkA¤Úke {trËhLke MÚkkÃkLkk Mk tçk tÄ u hk{f]»ý fnuíkk,�{trËh«ríkckLke Wsðýe ¼ÔÞ heíku fhðk{kt ykðu÷e. yu ð¾íku hkýeyu{trËh çkktÄðk{kt Lkð ÷k¾ YrÃkÞk sux÷e øktòðh hf{ ¾[eo níke.{trËhLkk rLk¼kð {kxu hkýeyu çku ÷k¾ AÔðeMk nòh YrÃkÞkLke òøkeh¾heËeLku íkuLke ykðf swËe hk¾e níke. {Lkkunh {q�ík{kt ßÞkhu[iíkLÞMðYrÃkýe søkËtçkkLke «ký«ríkck fhðk{kt ykðe íÞkhu hkýehkMk{rýyu f]íkkÚkoíkk y�w¼ðe, fkhý fu yuLkwt ð»kkuo sqLkwt MðÃLk MkkÚkofÚkÞwt níkwt.�

«ký«ríkckLke ¼ÔÞ Wsðýe{kt Mkk{u÷ Úkðk Aíkkt økËkÄhuLkiðuãLkk «MkkËLku MÃkþo Ãký fÞkuo Lk níkku. yu rËðMku yuýu yuf ÃkiMkkLkk{{hk ¾kE [÷kÔÞwt níkwt.

{kuxk ¼kEyu ÃkqòheÃkËLkku Mðefkh fÞkuo Au yu òýe økËkÄhLkuyk½kík ÷køku÷ku. hk{fw{khu þk�kuLkk ykÄkhku xktfeLku ÃkkuíkkLkk Ãkøk÷kLkwt


13


ðksçkeÃkýwt rMkØ fhðk «ÞkMk fÞko Ãký økËkÄhLkk øk¤u ðkík Lk Qíkhe.íkuýu {trËhLkku «MkkË ÷uðkLke Lkk Ãkkze. yk¾hu hk{fw{khu íkuLku {trËhLkkfkuXkh{ktÚke MkeÄwt ÷ELku nkÚku hktÄðk Mkq[ÔÞwt. økËkÄh Mkt{ík ÚkÞku.

Ãkhtíkw çkeS çkÄe heíku økËkÄhLku yk MkwtËh MÚk¤ yLkwfq¤ ÷køÞwt.Ãkrðºk yufktík MÚk¤, hkýe íkÚkk {ÚkwhçkkçkwLkwt ¼kð¼Þwo ðíkoLk, {k søkËtçkkynª nkshknsqh Au yuðe y[÷ ©Øk yLku çkksw{kt s f÷f÷LkkËuðnuíke ÃkríkíkÃkkðLke ¼køkehÚke : yk çkÄkLku fkhýu økËkÄhLke yu MÚk¤«íÞuLke «erík ðÄíke økE.

yuf ðkh økËkÄhLku òuE {Úkwhçkkçkwyu hk{fw{khLku ÃkqAâwt, ��ykAkufhku fkuý Au?��

��{khku ¼kE.�� rðLkÞÃkqðof hk{fw{khu fÌkwt.��ynª yk {trËh{kt fk{ fhþu?��ÃkqAe òuEþ.��Ãkhtíkw økËkÄhLku ÃkqAðkLke hk{fw{khLke ®n{ík Lkk [k÷e. yuðk{kt

yuf rËðMk hk{fw{khLke VkuELke Ëefhe nu{ktrøkLkeLkku Ãkwºk ÓËÞhk{Ërûkýuïh ykÔÞku. yu ð¾íku íku Mkku¤ ð»koLkku níkku. økËkÄh yLku íkuLkeðå[u ô{hLkku {kuxku íkVkðík Lk níkku. çktLku çkk¤ÃkýÚke yufçkeòLkk r{ºkníkk.

��yÕÞk íkwt ynª õÞktÚke?�� íkuLku òuE rðÂM{ík ÚkÞu÷k hk{fw{khuÃkqAâwt.

��ðÄo{kLk Lkkufhe þkuÄðk økÞku níkku. ftE {u¤ Lkk ¾kÄku. Mkkt¼éÞwtfu {k{kyku ynª Xef ò{e økÞk Au. hkýe hkMk{rýLkk {trËh{kt Ãkqòheíkhefu hÌkk Au. ÚkÞwt fu yu{Lku Ãkfzwt íkku {khku Ënkzku ð¤u.��

økËkÄhLku ¾çkh Ãkzíkkt íku Ëkuze ykÔÞku. ÓËÞLku íkuýu Akíke MkhMkku[ktÃÞku ÃkAe çktLku MkkÚku Lku MkkÚku hnuðk ÷køÞk. yk{ íkku íku [kh ð»ko LkkLkku¼kýku níkku. Ãký r{ºk ðÄkhu níkku. {kºk ¼kusLk Mk{Þu ÓËÞ {trËhLkku«MkkË ÷uíkku. økËkÄh øktøkkrfLkkhu hktÄeLku ¾kíkku.

ÓËÞhk{ {sçkqík çkktÄkLkku yLku Mkkunk{ýku ÞwðkLk níkku. íkuLkk{ktLkezhíkk, Mk{ÞMkq[fíkk, WíMkkn, ÄiÞo ðøkuhu økwýku níkk. økËkÄh{k{kWÃkh íkuLku ¾qçk ¼kð níkku. íkuLke Mkw¾-Mkøkðzku {kxu íku øk{u íkux÷e íkf÷eVWXkððe Ãkzu íkku íku WXkððk íkíÃkh hnuíkku. økËkÄhLke çkÄe «ð]r¥kyku{ktíku Mknfkh ykÃkíkku.

{Úkwhçkkçkw ÃkkuíkkLku {trËh{kt Lkkufheyu hk¾ðk {køku Au yuLke òýøkËkÄhLku {kuxk ¼kE {khVíku ÚkE økE níke. ¼økðkLk rMkðkÞ çkeòfkuELke Lkkufhe Lk fhðkLkku rLkùÞ fÞkuo nkuðkÚke økËkÄh {ÚkwhçkkçkwÚke Ëqhhnuíkku.

yuf rËðMk økËkÄh rþðLke {q�ík çkLkkðe íkuLke Ãkqò fhðk çkuXku.íku Ãkqò fhðk{kt íkL{Þ níkku, íku ð¾íku {Úkwhçkkçkw ÷xkh {khðkLku çknkLkuíÞkt sE ÃknkUåÞk yLku [qÃk[kÃk Q¼k hÌkk. økËkÄhLke íkL{Þíkk yLku¼Âõík¼kð òuE íku{Lkk ykùÞoLkku Ãkkh Lk hÌkku. Mk«{ký, MkwtËh,¼kððkne {q�ík òuE íku{ýu ÓËÞLku ÃkqAâwt, ��yk {q�ík fkuýu ½ze Au?��

ÓËÞu sðkçk ykÃÞku, ��økËkÄh{k{kyu.��Ãkqò ÚkE hÌkk ÃkAe íkwt yu {q�ík {Lku ykÃkeþ?��yu{kt þwt ðktÄku Au?�� ÓËÞu MkB{rík ykÃke.{q�ík òuE {Úkwhçkkçkw ®Ëøk ÚkE økÞk. íku{ýu hkýe{kLku çkíkkðe.

íkuyku Ãký «MkÒk ÚkÞkt.


14


{Úkwhçkkçkwyu Vhe hk{fw{khLku økËkÄhLku {trËh{kt LkkufheykÃkðkLke ðkík fhe. íku{ýu fÌkwt fu yu þõÞ LkÚke. Ãký {ÚkwhçkkçkwyuøkËkÄhLku çkku÷kððk Lkkufh {kufÕÞku.

økËkÄhLke sðkLke EåAk LkÚke yu òýe ÓËÞu fÌkwt, ��çkku÷kðu Auíkku òyku Lku. yu{kt ¼Þ þwt Au?��

�sEþ yux÷u {Lku ynª s hnuðkLkwt yLku Lkkufhe fhðkLkwt fnuþu.��yu{kt ðktÄku þku Au? ykðk ËuðMÚkkLk{kt {kuxk {kýMkLkk yk©Þu

Lkkufhe fhðe yu íkku Mkkhe ðkík Au.�økËkÄhu fÌkwt, �yk heíku yk¾e ®sËøke nwt çktÄLk{kt Ãkzðk {køkíkku

LkÚke. ð¤e ËuðeLkkt fe{íke yk¼q»kýkuLke sðkçkËkhe fkuý ÷u?��nwt ÷Eþ, {k{k.� ÓËÞu fÌkwt.ÓËÞ íkku íÞkt Lkkufhe þkuÄðk s ykÔÞku níkku.{Úkwhçkkçkwyu økËkÄhLke ðkík Mðefkhe. íku{ýu økËkÄhLku

fk÷e{trËh{kt ËuðeLku y÷tfkh ÃknuhkðLkkh íkhefu yLku ÓËÞhk{Lku økËkÄhíkÚkk hk{fw{khLkk {ËËLkeþ íkhefu LkeBÞk. LkkLkku ¼kE yk heíku Lkkufhe{ktøkkuXðkÞku. yu òýe hk{fw{kh Ãký Lk®[ík ÚkÞk.

fk÷e{trËhLke «ríkck ÚkÞk ÃkAe ºký {kMk{kt s økËkÄh íkLkeMkkÚku «íÞûkÃkýu økkuXðkE økÞku. yu ÃkAe Úkkuzkf Mk{Þ{kt s yuf yuðe½xLkk çkLke suÚke hkýe hkMk{rý íkÚkk {ÚkwhçkkçkwLkku økËkÄkh «íÞuLkku «u{yLku MkËT¼kð ¾qçk ðÄe økÞk.

fk÷e{trËhLke çkkswLkk hkÄkfkLík-{trËhLkk Ãkqòhe níkk ûku{LkkÚk[èkuÃkkæÞkÞ. sL{kü{eLkk {nkuíMkð ÃkAe çkeò rËðMku økku®ðËLke {q�íkLku÷E çkeò ykuhzk{kt síkkt ûku{LkkÚk ÷ÃkMke Ãkzâk. {q�íkLkku yuf Ãkøk

¼ktøke økÞku.{trËh{kt nknkfkh {[e økÞku. ûku{LkkÚkLku íkku Aqxku fhe Ëuðk{kt

ykÔÞku. Ãký ÃkAe þwt fhðwt yu Lk¬e fhðk hkýeyu ÃktrzíkkuLke Mk¼kçkku÷kðe. Ãktrzíkkuyu rLkýoÞ ykÃÞku fu ¾trzík {q�íkLke Ãkqò fhðe þk�rðÁØ Au, {kxu yu {q�ík øktøkkS{kt ÃkÄhkðe yuLke søÞkyu Lkðe {q�íkLke«ríkck fhðe òuEyu.

hkýeyu Lkðe {q�íkLkk rLk{koýLkku ykËuþ íkku ykÃÞku, Ãký Ãknu÷uÚkesu {q�íkLke Ãkqò Úkíke níke íkuLku øktøkkS{kt ÃkÄhkððk{kt yuLkwt {Lk {kLÞwtLknª.

{Úkwhçkkçkwyu økËkÄhLku yk ytøku yr¼«kÞ ykÃkðk fÌkwt. íkuýu¼kðkðuþ{kt ykðe fÌkwt, �þwt hkýeLkk s{kELkku Ãkøk ¼ktøÞku nkuík íkkuhkýe çkeòu s{kE ÷kðík? fu s{kELke Mkkhðkh fhkðík? yk çkkçkík{ktÃký yuðwt þk {kxu Lk fhðwt? yk {q�íkLke {hk{ík fhkðku yLku Ãknu÷ktLkeÃkuXu yuLke Ãkqò [k÷w hk¾ku.�

Ãktrzíkku yk Mkkt¼¤e Af ÚkE økÞk. íkuyku rLkÁ¥kh çkLÞk. hkýeLkkykLktËLkku Ãkkh Lk hÌkku. yu{ýu {q�íkLke {hk{íkLkwt fk{ økËkÄhLku s MkkUÃÞwt.

{q�íkrðÄkLkLkk WMíkkË økËkÄhu yuðe fwþ¤íkkÚke ¼ktøku÷ku ÃkøkMkktÄe ykÃÞku fu ÍeýðxÚke òuLkkhLku Ãký MkktÄku Lkshu Lk Ãkzu. yu {q�íkLkeÃkqò [k÷w ÚkE. yksu Ãký ÚkkÞ Au.

nðu hkÄkfkLík-{trËhLkku Ãkqòhe fkuLku çkLkkððku yu «&� Q¼kuÚkÞku. {Úkwhçkkçkwyu økËkÄhLku yu søÞk ykÃkðk EåAðwt. íkuýu Mkt{ríkykÃke. íÞkhÚke ÓËÞLku fk÷e{trËhLkk ðuþfkheLkwt fk{ yLku økËkÄhLkuhkÄkfkLík {trËhLkk ÃkqòheLkwt fk{ MkkUÃÞwt.


15


ynª økËkÄhLkk SðLkLkku yuf íkçk¬ku Ãkqhku ÚkÞku.nðu økËkÄhLkk SðLkLkku yuf Lkðku íkçk¬ku þY ÚkÞku. yu fü{Þ

MkkÄLkkfk¤ níkku. EïhËþoLk {kxuLkk íkeðúík{ ík÷MkkxLkkt yu çkkh ð»kkuo{ktA ð»kkuo MkwÄe íkku økËkÄh �½e Ãký þõÞku Lk níkku. Eïhe ykðuþ{Þ yuyðMÚkk{kt yuLku Lknkuíkwt hÌkwt ¼q¾íkhMkLkwt ¼kLk fu Lknkuíkwt hÌkwt ÃkkuíkkLkkËunLkwt ¼kLk.

hkÄkfkLík-{trËhLkk Lkðk ÃkqòheLkku ÃkqòrðrÄ yMkk{kLÞ Au.{q�ík{kt MðÞt Eïh rðhksu÷k Au yuðe ¼kðLkkÚke Ãkqò fhíkku økËkÄh{q�ík Mkk{u çkuMkíkku íÞkhu çkkÌk rðïLke íkuLku rðM{]rík ÚkE síke. íkL{Þíkkyuðe fu Ãkqò òuðk ÷kufkuLke fuðe ¼ez yufXe ÚkE Au yuLke Ãký yuLkuÏÞk÷ Lk hnuíkku.

{Úkwhçkkçkw òuíkk fu ytøkLÞkMk, fhLÞkMk ðøkuhu ÃkqòrðrÄ fhíkeðu¤k {tºkkûkhku ÃkkuíkkLkk ËunLke ¼eíkh Wßsð¤ ykfkhu «ðuþ fhe hÌkkAu yuðwwt økËkÄhLku Ëu¾kíkwt. ð¤e íkuLku MÃküÃkýu ÷køkíkwt fu MkÃkkofkh fwtzr÷LkeþÂõík Mkw»kwBýk {køkuo Mkn�kh [¢ MkwÄe [ze hne Au y�u þhehLkk su su¼køkLku íku þÂõík íÞsíke òÞ Au íku íku ¼køk íkÆLk sz yLku {]ík:«kÞÚkíkku òÞ Au. Ãkqò fhíke ð¾íku økËkÄhLkk [nuhk Ãkh íkus AðkE síkwt.

æÞkLkLke «khtr¼f yðMÚkk{kt yLkuf yz[ýku, «÷ku¼Lkku ykðuAu. ÃkkA¤Úke yuf ðkh hk{f]»ýu rþ»ÞkuLku fnu÷wwt : �æÞkLk fhíkkt fhíkktþYykík{kt {Lku þuLkkt ËþoLk Úkíkkt níkkt yu òýku Aku? yuf rËðMk {U MÃküòuÞu÷wt, Mkk{u ÄLkLkku Zøk÷ku, þk÷Ëwþk÷k, Úkk¤e ¼heLku MktËuþ (yufçktøkk¤e {eXkE), çku MkwtËhe y�u yuLke ÷ku¼kðLkkhe LkÚk. {LkLku {U ÃkqAâwt: �{Lk, íkkhu þwt òuEyu Au? yk{ktÚke þwt ÃkMktË fhu Au?� {Lku fÌkwt, �fþwtÞ

Lkrn. Ãkh{uïhLkk ÃkkËÃkÈ rðLkk nðu {Lku çkeò fþkLke MÃk]nk LkÚke.�økËkÄhu ÃkqòheLke fk{økehe Mkt¼k¤e ÷eÄe íkuÚke hk{fw{kh ¾wþ

ÚkÞk. íku{Lku ÷køÞwt fu ÃkkuíkkLke SðLkMktæÞk ykðe hne Au íÞkhu LkkLkku¼kE ÃkkuíkkLkwt MÚkkLk Mkt¼k¤e ÷u íkku ÃkrhðkhLkk rLkðkonLke ®[íkk Lkk hnu.Ãkhtíkw íkuyku ßÞkhu økËkÄhLke yufktíkr«Þíkk yLku MkktMkkrhf çkkçkíkku íkhVLkeWËkMkeLkíkk òuíkk íÞkhu yu{Lkwt {Lk ¼ktøke síkwt. y÷çk¥k, yu{Lku ykþkníke fu LkkLkk ¼kELke yk {Lk:ÂMÚkrík ÷ktçkku Mk{Þ Lkrn xfu.

økËkÄh Mkh¾e heíku Lkkufhe fhe þfu yu {kxu hk{fw{khu íkuLku[tzeÃkkX þe¾ððk {ktzâku. ÃkqòLkkt rðrÄrðÄkLkku yLku heríkLkerík þe¾ððk{ktzâkt. Ãký þÂõík{tºkLke Ëeûkk ÷eÄk rðLkk fk÷eÃkqò ÚkE þfu Lkrn.

hk{fw{khu çkuXf¾kLkkLkk rðÏÞkík íkktrºkf fuLkkhk{ ¼èk[kÞo ÃkkMkuøkËkÄhLku þÂõík{tºkLke Ëeûkk ÷uðzkðe. yuLkk fkLk{kt {tºk ÃkzíkktLke MkkÚkus yu r[ífkh fhe QXâku yLku Mk{krÄ{kt ÷eLk ÚkE økÞku. økwÁ íkku nuçkíkkEøkÞk. {tºk{kt ykðe þÂõík nþu yuLke íkku ¾wË yu{Lku Ãký fÕÃkLkk Lkníke.

íÞkh çkkË hk{fw{khu Ãkkuíku hkÄkfkLíkLke Ãkqò þY fhe yLku økËkÄhÃkkMku søkËtçkkLke Ãkqò fhkððe þY fhe. {Úkwhçkkçkwyu fkÞ{ {kxu fk÷eÃkqòfhðkLke økËkÄhLku rðLktíke fhe. íkuýu fÌkwt : ��nwt þÂõíkÃkqòLkku rðrÄòýíkku LkÚke yux÷u þk�kuõík heíku yu fkÞo fuðe heíku fhe þfwt?��

{Úkwhçkkçkwyu fÌkwt, �íkkhu þk�Lku òýðkLke sYh LkÚke. íkkhe¼Âõík yLku ÓËÞLke ¼kðLkk s ÃkÞkoó Au. íkwt ¼Âõík¼kðÚke ËuðeLku suftE yÃkoý fheþ yu íkuyku «MkÒkíkkÃkqðof Mðefkhþu.�

çkeS çkksw hk{fw{khLkwt MðkMÚÞ MkkÁt Lk nkuðkÚke íku{ýu ½hu sðkLkwt


16


rð[kÞwO. Ãký ½hu økÞk Ãkqðuo íkuyku fþkf fk{u f÷f¥kkÚke W¥kh{kt Úkkuzu Ëqh{q÷kòuz økÞk. íÞkt s íku{Lkwt yðMkkLk ÚkÞwt.

{kuxk ¼kELkk yðMkkLkÚke økËkÄh rðnTð¤ ÚkE økÞku. {]íÞwLkwthnMÞ ¼uËðkLke yLku EïhLkku Mkkûkkífkh fhðkLke ÔÞkfw¤íkk yuLkk {LkLkkufçkòu ÷E çkuXe. «¼wËþoLk {kxuLkku ík÷Mkkx nðu íkeðú ÚkÞku.

yk {Lk:ÂMÚkrík{kt ¼ðíkkrhýe {k fk÷eLke Ãkqò økËkÄh {kxuMkk[k yÚko{kt �¼ðíkkrhýe� çkLke. søkËtçkkLke {q�íkLku íku ÃkÚÚkhYÃku LkrnÃký MkkûkkíkT søkËtçkk YÃku òuíkku.

økËkÄhLkwt r[¥k nðu yux÷wwt çkÄwt Eïhkr¼{w¾ çkLÞwt fu MktMkkhe÷kufku MkkÚkuLkku MktMkøko ÷øk¼øk Aqxe økÞku. çkÃkkuh ÃkAeLkku {kuxk ¼køkLkkuMk{Þ íku yufkLík{kt ÔÞíkeík fhíkku yLku hkíku çkÄk MkqE òÞ ÃkAe õÞktf[kÕÞku síkku yLku Mkðkhu ÃkkAku Vhíkku. Ãkw»f¤ y©wÃkkík yLku �zk æÞkLkLkufkhýu yuLke ykt¾ku MkqS níke.

�hkus hkºku õÞkt òyku Aku?� ÓËÞu yuf rËðMk ÃkqAâwt.��½ LkÚke ykðíke yux÷u Xtzf{kt VÁt Awt.� økËkÄhu WzkW sðkçk

ykÃÞku.ÓËÞ Mk{S økÞku fu {k{k sYh fþwtf AwÃkkðu Au. íkuýu {k{kLke

ÂMÚkríkLkku íkkøk ÷uðkLkwt Lk¬e fÞwO.{trËhLke W¥khu ykðu÷ku ¼køk Ãkt[ðxeLkk Lkk{u yku¤¾kíkku. ÃkeÃk¤ku,

çke÷e, ðz, yk{÷e yLku yþkuf - yk Ãkkt[ ð]ûkkuLkku Mk{qn níkku. yuÃkt[ðxeLke [khu çkksw ½kuh støk÷ níkwt. øke[ Íkze nkuðkÚke rËðMku ÃkýíÞkt ytÄkÁt hnuíkwt. ¼qík«uíkLkku íÞkt ðkMk Au yuðe ÷kufðkÞfkLku fkhýurËðMku Ãký íÞkt sðkLke fkuE ®n{ík fhíkwt Lknª. økËkÄhu yk Ãkt[ðxeLku

ÃkkuíkkLke MkkÄLkk {kxu ÃkMktË fÞwO. íÞkt ykðu÷k yk{÷eLkk rðþk¤ ð]ûkLke[u íku çkÃkkuhu íkÚkk hkºku æÞkLk fhíkku.

yuf rËðMk økËkÄh hkºku ÃkkuíkkLkk ykuhzk{ktÚke Lkef¤e sðk {ktzâkuíÞkhu ÓËÞ Ãký [kuhÃkøk÷u íkuLke ÃkkA¤ økÞku. {k{kLku øke[ Íkze{kt«ðuþíkk òuE íku íkku øk¼hkE økÞku. ykøk¤ ðÄðkLke íkLke ®n{ík Lkk[k÷e. økËkÄhLku zhkððk íku ÃkÚkhk VUfðk ÷køÞku. Ãký yuLke fþe yMkhLkk ÚkE. yk¾hu íku ÃkkAku ðéÞku.

çkeò rËðMku økËkÄhu ÓËÞLke Ãk]åAkLkk W¥kh{kt fÌkwt, �íÞktyk{÷eLkk rðþk¤ ð]ûk Lke[u çkuMke nwt {k fk÷eLkwt æÞkLk ÄÁt Awt. æÞkLk {kxuyu MÚkkLk yLkwfq¤ Au.�

{k{kLkk ¾w÷kMkkÚke ÓËÞLku Mktíkku»k ÚkÞku Lkrn. íkuÚke yuf rËðMkíku ®n{ík fheLku Auf íÞkt ÃknkU[e økÞku. sELku íkuýu òuÞwt. {k{k çkÄk sð�ku yLku Þ¿kkuÃkðeíkLkku íÞkøk fhe �zk æÞkLk{kt ÷eLk çkLÞk níkk.

Ãknu÷kt íkku ÓËÞLku «&�Lkku W¥kh Lkk {éÞku. Ãký {k{kLku çkkÌk¼kLk ykðíkkt íkuýu Vhe ÃkqAâwt, �{k{k! yk çkÄwt þwt Au? ík{u ð�ku yLkusLkkuE fu{ fkZe LkktÏÞkt Au?�

økËkÄhu W¥kh ykÃÞku : �{kýMku çkÄkt çktÄLkkuLkku íÞkøk fheLku sEïhLkwt æÞkLk Ähðwt òuEyu. sL{Úke s {Lkw»Þ ykX ÃkkþÚke çktÄkÞu÷kunkuÞ Au. ½]ýk, ÷ßò, ¼Þ, fw¤Lkwt yr¼{kLk, MktMfkhkr¼{kLk, {kLk,¿kkrík, yntfkh, søkËtçkkLkwt æÞkLk Ähíke ð¾íku {Lkw»Þu yk ykXu çktÄLkkuÚke{wõík Úkðwt òuEyu.æÞkLk ÃkqÁt Úkþu yux÷u nwt ð�ku yLku sLkkuE Vhe Ãknuhe÷Eþ.� ÓËÞhk{ rðÂM{ík ÚkELku çkÄwt Mkkt¼¤e hÌkku, ÃkAe ÃkkAku VÞkuo.

{kuxk ¼kELkk {]íÞw ÃkAe økËkÄh {k fk÷eLke Ãkqò{kt ðÄkhu Mk{Þ


17


ykÃkðk ÷køÞk. søkËtçkkLkku Mkkûkkífkh fhðkLke Ít¾Lkk íkeðúíkh Úkíkehne.

økËkÄhLkku ÃkqòrðrÄ fkuE yLkku¾ku níkku. yu{Lke Ãkqò{kt çktøkk¤Lkkòýeíkk ¼õíkku hk{«MkkË yLku f{÷kfkLík suðkLkkt ÃkËkuLkku Mk{kðuþÚkíkku. yu ÃkËkuLkk økkLkÚke yu{Lkkt ÓËÞîkh ¾q÷e síkkt. {kLkk rðhnÚkeykfw¤ÔÞkfw¤ ÚkE QXu÷k rþþwLke {kVf íkuyku ¾qçk ÁËLk fhíkk yLkufnuíkk, �yku {k! íkwt õÞkt Au? {Lku ËþoLk ykÃk! hk{«MkkËLku íkU ËþoLkËeÄkt níkkt, íkku {Lku fu{ Ëuíke LkÚke? {U þwt Ëku»k fÞkuo Au? {Lku {kus{ò,r{ºkku, ÄLkËku÷ík fu ¼kuøkrð÷kMk Ãkife fþkLke MÃk]nk LkÚke. nu {k! {Lkuíkku {kºk íkkhk ËþoLkLke ÷økLke ÷køke Au. íkwt ËÞk fhe {Lku ËþoLk Ëu.�

ykðe «kÚkoLkk fhíkkt fhíkkt økËkÄhLke ykt¾ku{ktÚke yM¾r÷íky©wÄkhk ðne síke. yuf rËðMk ÃkMkkh Úkíkku yLku íku{Lke ÔÞkfw¤íkkðÄe síke. õÞkhuf íku çkku÷e QXíkk, �{k íkwt õÞkt Au? íkwt Mkk[uMkk[ Au? fuçkÄe s {kÞk Au? çkÄwt r{ÚÞk Au? òu íkwt Au íkku nwt íkLku fu{ òuE þfíkkuLkÚke?�

økËkÄh s{eLk Ãkh yk¤kuxeLku {kxe{kt {w¾ ½Mku Au. ÃkkuíkkLkkðk¤ ¾U[u Au. íku{Lke ËwËoþk òuE ÷kufku xku¤u ð¤íkk Ãký íku{Lku÷kufÔÞðnkhLke fþe ík{k Lk níke.

EïhËþoLk {kxuLke íkeðú Ít¾LkkLkk yu rËðMkku ÞkË fheLku ykøk¤WÃkh íkuyku ÃkkuíkkLkk rþ»ÞkuLku fnuíkk, �yhu! {U fuxfux÷e ÞkíkLkk MkneAu! søkËtçkkLkk rðhnÚke {Lku ÚkÞu÷e ðuËLkkLkku ík{Lku ÏÞk÷ Ãký Lkrnykðu. Äkhku fu yuf Y{{kt MkkuLkk{nkuhkuLke Úku÷e Au yLku çkeò Y{{kt [kuhAu. ðå[u {kºk yuf Ãkkík¤e Ëeðk÷ Au. yuðe nk÷ík{kt [kuhLku �½ ykðu

¾he? þwt yu øk{u íku{ fhe Ãku÷wt MkkuLkwt nktMk÷ fhðk Ëeðk÷Lku íkkuzðkLkku«ÞkMk Lknª fhu? {khe Ëþk Ãký yuðe s níke. {Lku ¾çkh níke fu Ãkh{ykLktË{Þe yk søkËtçkk {khe rLkfx s Au. yu ð¾íku yLÞ fkuE [esÚkeMktíkku»k þkLkku ÚkkÞ? nwt yuLku «kó fhðk Ãkkøk÷ çkLÞku.�

yu ð¾íku Lk yu{Lke ÃkkMku økwÁ níkk, Lk fkuE rMkØÃkwÁ»k. þk�kuLkeÃký yu{Lku MknkÞ Lk níke. {kºk ©Øk YÃke ÃkkhMk{rýyu s yu{Lkku yuykfhe fMkkuxeLkku fÃkhku fk¤ MkÌk çkLkkÔÞku. yu{Lke ÃkkMku níkkt W¥kwtøkykí{rðïkMk yLku WÆk{ ÔÞkfw¤íkk.

ÔÞkfw¤, rðnTð¤ ÔÞøkú {Lk:ÂMÚkríkLku fkhýu økËkÄh rLkÞr{íkÃkqò fhe þfíkk Lk níkk. ½ýe ðkh íkuyku {kLke {q�ík Mkk{u rLkù÷ çkuMkehnuíkk. õÞkhuf íkuyku rþþwLke {kVf hze QXíkk. õÞkhuf íkuyku ËuðeLkuMkíkík Mk{òÔÞk s fhíkk íkku õÞkhuf ykhíke s WíkkÞko fhíkk.

økËkÄhLke ykðe rðr[ºk yLku [uükyku òuE {trËhLkk fkÞofíkkoykuyu{Lke {~fhe fhíkk yLku íku{Lkwt {øks ¾Mke økÞwt Au yu{ {kLkíkk.y÷çk¥k, {Úkwhçkkçkw y�u yLÞ yufkË çku fkÞofíkkoykuLku íku{Lkk Mkk[k¼Âõík¼kð {kxu ykËh ÚkÞu÷ku.

økËkÄh íkku ÷kufku ÃkkuíkkLkk rðþu þwt {kLku Au fu Äkhu Au yuLke ÃkhðkfÞko rðLkk ÃkqhuÃkqhk Mk{Ãkoý¼kðÚke {kLkkt ËþoLk {kxu yÚkkf ÃkwÁ»kkÚko fhehÌkk. yu yhMkk{kt yu{Lkku yknkh yÕÃk ÚkE økÞku yLku �½ íkku ÷øk¼økQze s økE.

÷ktçkku Mk{Þ ykþkrLkhkMkk ðå[u Íku÷k ¾kÄk ÃkAe økËkÄhLke{kík]ËþoLkLke Ít¾Lkk íkeðúík{ çkLke økE. Ãknu÷kt íkku íku{ýu {kLku fk÷kðk÷kfÞko Ãký ÃkAe íku{Lke ÄehsLkku ytík ykððkÚke {trËh{kt Íq÷íke ík÷ðkh


18


íku{ýu nkÚk{kt ÷eÄe yLku SðLkLkku ytík ykýðkLkku rLkùÞ fhe íku{ýuík÷ðkh øk¤k Ãkh ðªÍe, Ãký yux÷k{kt, yu{Lkk s þçËku òuEyu :

�íÞkt íkku yufkyuf søkËtçkk {khe Mk{ûk «økx ÚkÞkt yLku {khkunkÚk Ãkfze ÷eÄku. nwt çku¼kLk ÚkE s{eLk Ãkh ÃkxfkE Ãkzâku. yu ÃkAe þwtÚkÞwt íkuLke íkÚkk íku rËðMk yLku çkeòu rËðMk fuðe heíku ÃkMkkh ÚkÞk yuLke{Lku fktE ¾çkh LkÚke. Ãkhtíkw {kÁt ytíkh yuf yÃkqðo yLku yýeþwØykLktËLkk yku½{kt QA¤e hÌkwt, Lkkne hÌkwt.�

¼kLk{kt ykÔÞk ÃkAe økËkÄhu EïhËþoLkLke ÃkkuíkkLke yk «Úk{yLkw¼qrík Ãkh «fkþ Ãkkzíkkt fnu÷wt, �nwt {q�Aík ÚkELku Z¤e Ãkzâku íÞkhu{U òuÞwt fu ½hçkkh, Ëeðk÷, AkÃkÁt, çkkheçkkhýkt, çkÄwt {khe Lksh Mkk{uÚkeyá~Þ ÚkE økÞu÷wt. yuLku MÚkkLku [iíkLÞLkku yVkx, yLktík, Wßsð¤{nkMkkøkh rðMíkhe hÌkku. ¼Þtfh ½w½ðkx fhíkk «[tz íkuòu{Þ íkhtøkku{Lku økúMke sðk {khk íkhV ÄMke hÌkk níkk. yuf ûký{kt yu íkhtøkkuyu {Lku½uhe ÷ELku ÃkkuíkkLke ¼eíkh Mk{kðe ÷eÄku. {khku ïkMk Úkt¼e økÞku. nwtçku¼kLk ÚkELku s{eLk Ãkh ÃkxfkE Ãkzâku. {khe [khu íkhV yûkÞ ykLktËLkeWËrÄ WAk¤k {khe hÌkku níkku. {khk ykí{k{kt nwt yLkw¼ððk ÷køÞku fuËuðe {k íÞkt nkshknsqh Au.�

íkuòu{Þ {nkMkkøkh{kt økËkÄhLku søkËtçkkLkwt ykLktË{Þ MðYÃkárüøkku[h ÚkÞu÷wt. Ãkh{ík¥ðLkk yk «Úk{ Mkkûkkífkh MktË¼uo rþ»Þkuyuíku{Lku ÃkqAu÷wt fu ík{Lku Mkk[u s {kLkkt ËþoLk ÚkÞu÷kt? íku{ýu íkuLkku fþku W¥khykÃÞku Lk níkku. Ãký ¼kðuðuþÚke {wõík ÚkÞk ÃkAe, «f]ríkMÚk ÚkÞk ÃkAeyMVwx Mðh{kt fnu÷wt : �{k... {k...�

hku{kt hku÷ktLkwt {kLkðwt Au fu íku{ýu yuðwt fþwt òuÞwwt Lknª nkuÞ, {kºk

ËuðeLkk MkðoÔÞkÃke yÂMíkíðLkku yu{Lku çkkuÄ ÚkÞku níkku yLku [iíkLÞLkk{nkMkkøkhLku s íku{ýu �{k� fne ÃkwfkÞkuo nþu.


19


3.

økËkÄhu ÃkkuíkkLke {kLkrMkf Ár[ rðÁØ ÷ktçkku Mk{Þ Mkt½»ko fhðkuLkk Ãkzâku. íku{Lke {kLkrMkf ð]r¥kyu íku{Lku rLkhkfkh{ktÚke ÃkkuíkkLke «u{ÃkkºkMkkfkh {q�ík MkwÄe ÃknkU[kze ËeÄk. íkuyku yu s Ít¾íkk níkk. yuf ðkhyuLkkt ËþoLk fÞko ÃkAe yuf ûký Ãký yuLkk rðLkk Sððwt yu{Lku {kxuyþõÞ ÚkE økÞwt.

Ãkhtíkw yMke{Lkku Mkkûkkífkh fhLkkhu yuLke ®f{ík Ãký [qfððeÃkzu Au. «Úk{ MkkûkkífkhLkku «¼kð yuðku ¼Þtfh níkku fu økËkÄhLkwt þhehfux÷kÞ rËðMkku MkwÄe ÄúqßÞk fÞwO. ykt¾ku, þheh y�u {Lk Ãkh yu{LkkuMknus Ãký fkçkq Lk hÌkku. fkuE çkeS þÂõík s yu{Lku [÷kðe hne níke.íku{ýu {k ÃkkMku {ËË {køke.

yu ÃkAe yufkyuf yu{Lku Mk{òE økÞwt fu {kyu yu{Lke ytËh«ðuþ fÞkuo Au. íku{ýu rðhkuÄ ¾ík{ fhe ËeÄku. {kLku íku{ýu MktÃkqýo Mk{Ãkoýfhe ËeÄwt : �íkkhe EåAk Ãkqhe Úkkyku.� {kyu íku{Lku ÃkqhuÃkqhk ykðhe÷eÄk. yLku yu ÄwB{Mk{kt Äehu Äehu Ëuðe {kLke þhehÄkhe {q�ík «økx

ÚkE.økËkÄhLku yuf ðkh {kLkkt ËþoLk ÚkÞkt íkuÚke Mktíkku»k Lk níkku. ÃkkuíkkLku

{kºk æÞkLk{kt nkuÞ íÞkhu s Lkrn, çkÄku Mk{Þ yu yÃkqðo ykLktË {¤íkkuhnu yu{ yu EåAðk÷køÞk.

su{ su{ økËkÄh ykæÞkÂí{f MkkÄLkk{kt «økrík MkkÄíkk økÞk íku{íku{ søkËtçkkLkk ËþoLkLkwt MkkíkíÞ ðÄíkwt økÞwt. yøkkW su füMkkæÞ níkwt íkunðu MknsMkkæÞ çkLÞwt. íkuyku ËuðeLke {q�íkLku MÚkkLku Sðtík MkkûkkíkTsøkËtçkkLku òuðk ÷køÞk. ÃkkuíkkLkk yu yËT¼wík yLkw¼ðLkwt ðýoLk fhíkktíku{ýu ÃkkA¤Úke fnu÷wt :

��nwt {khk nkÚk Ãkh yu{Lkk ïkMkLkku yLkw¼ð fhíkku. hkíku ßÞkhuykuhzk{kt Ëeðku Úkíkku íÞkhu ÍeýðxÃkqðof òuðk Aíkkt Ãký {U õÞkhuÞËeðk÷ Ãkh yu{Lkk rËÔÞ MðYÃkLkku ÃkzAkÞku òuÞku LkÚke. yuf rfþkuheLkksuðk ykLktËÚke, ÍktÍhLkku Í{fkh fhíkkt yu {trËhLkk WÃkhLkk {k¤ ÃkhsE hÌkkt Au yuðku yðks nwt {khk ¾tz{kt Mkkt¼¤íkku. {khku ¼ú{ íkku LkÚkeLku yuLke ¾kíkhe fhðk nwt ¾tz{ktÚke çknkh Lkef¤íkku yLku søkËtçkkLku{trËhLkk Ãknu÷u {k¤u VhVhíkk ðk¤ MkkÚku Q¼u÷kt yLku f÷f¥kk çkksw {kUhk¾e øktøkk íkhV árüÃkkík fhe hnu÷kt òuíkku.��

ykðe níke økËkÄhLke ¼kðkuL{¥k yðMÚkk. yu yðýoLkeÞyðMÚkk{kt ¢{þ: ¼õík yLku ¼økðkLk ðå[uLkk ytíkhLke Ëeðk÷ku ¾Mkehne níke, yLku søkßsLkLkeLkk ËþoLkLkwt MkkíkíÞ ðÄe hÌkwt níkwt.

nðu økËkÄhLkku yrÄfktþ Mk{Þ {kLkk MknðkMk{kt ÃkMkkh Úkðk÷køÞku. ytíku økËkÄh {k MkkÚku yufYÃk ÚkE økÞk y�u Äehu Äehu íku{LkeytíkËorü íkusßÞkurík çknkh Ãký «økxðk ÷køke. søkËtçkkLkwt {tøk¤ MðYÃk


20


yu{Lke MkkÚku «íÞûk hnuðk ÷køke.økËkÄh{kt ykðu÷k yËT¼wík Ãk÷xkLkku MkkiÚke Ãknu÷kt ÏÞk÷ íku{Lkk

rLkíÞLkk MkkÚke yLku ¼kýus ÓËÞLku ykÔÞku. yu rËðMkku{kt økËkÄhLkkðíkoLk rðþu íkuýu fnu÷wt, ��yu rËðMkku{kt {khk {k{k ßÞkhu Ãkqò fhíkkíÞkhu òu fkuE {trËh{kt «ðuþíkwt íkku íkuLkkt Yðkzkt ¾zkt ÚkE síkkt. íÞkt òýusøkËtçkk nkshknsqh nkuÞ yuðwt ÷køkíkwt.��

økËkÄhLke yËT¼wík «fkhLke Ãkqò yLku ¼kðkðuþ òuE ÓËÞykùÞo yLku ykËhLkku ¼kð y�w¼ðíkku. Ãký fux÷ef ðkh íkuLku {k{kLke{kLkrMkf MðMÚkíkkLke çkkçkík{kt þtfk Ãký Úkíke. fu{fu yu{Lkwt yk[hýyLkuf ðkh þk�k¿kkÚke Q÷xwt hnuíkwt. íkuLku Mkíkík zh hnuíkku fu òu hkýeyLku {ÚkwhçkkçkwLku {k{kLkk ykðk rðr[ºk ðíkoLkLke òý Úkþu íkku íku{LkuLkkufhe{ktÚke nxkðe Ëuþu. Ãkhtíkw økËkÄh íkku ykðe çkkçkíkkuÚke çkuÃkhðkníkk.

Ãkhtíkw ÃkkuíkkLku zkÌkk {kLkíkk ÷kufkuLku økËkÄhLkwt ykðwt ðíkoLk ÃkMktËÃkzâwt Lknª. su Ãkw»ÃkkuÚke ËuðeLkk çkË÷u ÃkkuíkkLku þýøkkhu, ËuðeLkku «MkkËÃkkuíku [k¾e ÷u, ËuðeLkk Ãkrðºk Ãk÷tøk Ãkh Ãkkuíku ÃkkuZe òÞ yuðku ÃkqòheÃkkøk÷ s nkuðku òuEyu yuðwt {kLke yu ÷kufkuyu ykðk ÃkqòheLku MkíðhuËqh fhðkLke {ÚkwhçkkçkwLku rðLktíke fhe.

{Úkwhçkkçkwyu f{o[kheykuLku fÌkwt fu Ãkkuíku Ãkqhíke íkÃkkMk fheLku ÞkuøÞrLkýoÞ ÷uþu.

yuf rËðMk {Úkwhçkkçkwyu {trËhLke yýÄkhe {w÷kfkík ÷eÄe. yuð¾íku økËkÄh fk÷eÃkqò fhe hÌkk níkk. íkuyku rLkíÞLke ÃkuXu ÃkkuíkkLkk«ký huze Ãkqò fhe hÌkk níkk. {Úkwhçkkçkw yu{Lke íkL{Þíkk y�u

¼Âõík¼kð òuE «¼krðík ÚkÞk. yu{ýu {wÏÞ yrÄfkheLku ykËuþ ykÃÞkufu økËkÄhLku yuLke EåAk «{kýu Ãkqò fhðk Ëuðe yLku fþe fLkzøkíkfhðe Lkrn.

¼khíkeÞ þk�kuyu ¼ÂõíkLkk Ãkkt[ «fkhLkk ¼kðkuLkku WÕ÷u¾ fÞkuoAu. økËkÄhu Ãkkt[u ¼kðkuLke MkkÄLkk fhe níke. yu{kt yu{Lke ËkMÞ¼ÂõíkLkeMkkÄLkk Mkrðþu»k WÕ÷u¾LkeÞ Au. nLkw{kLkSLkk ¼kðLke MkkÄLkk fhíkktyu{Lku Mkeíkk{iÞkLkkt ËþoLk ÚkÞkt níkkt. fk÷e{kíkkLkku Mkkûkkífkh fÞko ÃkAeyu{Lku hk{Lkkt ËþoLk fhðkLke EåAk ÚkÞu÷e. hk{Lkkt ËþoLk fhðkt íku{ýunLkw{kLk¼kð Äkhý fÞkuo. nLkw{kLkLke su{ s f{h Ãkh yuf ð� ðªxk¤eLkuíkuLkku yuf Auzku ÃkqtAzeLke {kVf ÷xfíkku hk¾e íkuyku ðkLkhLke su{ V¤kuyLku ftË{q¤ Ak÷ MkkÚku ¾kíkk, çku Ãkøku [k÷ðkLku çkË÷u íkuyku fqËíkksíkk, ð]ûkLke zk¤e Ãkh çkuMke íkuyku ½ýku¾hku Mk{Þ ÔÞíkeík fhíkk yLkuøkt¼eh Mðhu �h½wðeh� Lkk{ hxíkk.

yk MkkÄLkkLku ytíku økËkÄhLku yuf ykùÞofkhf y�w¼ð ÚkÞku.yuf rËðMk íkuyku Ãkt[ðxe{kt þktríkÚke çkuXk níkk. íÞkt y[kLkf Mkk{uÚkeyuf Ëuðe{q�ík yu{Lke Mkk{u ykðíke Ëu¾kE. yuLke ËeróÚke yu MÚk¤uysðk¤wt ÚkE økÞwt. yu MkwtËh �eLkk {w¾ Ãkh «u{, rð»kkË, fÁýk, ûk{ky�u Ä]ríkLke ÂMLkøÄíkk Í¤n¤íke níke. rËÊT{qZ ÚkELku yu fkuý nþu yuøkËkÄh rð[khíkk níkk íÞkt nqÃk fhíkku yuf ðkLkh fqËeLku ykÔÞku y�uyuLku [hýu Ãkzâku. økËkÄhLku íkhík ÏÞk÷ ykðe økÞku fu yu hk{{ÞSrðíkkMknLkþe÷íkkLke Ëuðe MkeíkkS s nþu. Q�{Lkk ykðuøk{kt �{k...{k�fne íkuyku yu{Lku Ãkøku Ãkzðk síkk níkk íÞkt yu{ýu økËkÄhLkk Ëun{kt«ðuþ fÞkuo. íkuyku s{eLk Ãkh Z¤e Ãkzâk. fkuE Ãký ðMíkwLkwt æÞkLk ÄÞko


21


ðøkh W½kze ykt¾u økËkÄhLku yk ËþoLk ÚkÞkt níkkt.fXkuh MkkÄLkkLku fkhýu økËkÄhLkk þheh{kt òíkòíkLkk hkuøkkuyu

½h fÞwO. yu{Lkk þheh{kt ¼Þtfh Ëkn Úkðk ÷køÞku. yu{ýu A {rnLkkMkwÄe yu ËknLke Ãkezk MknLk fhe. yu ÃkAe Ãký çku ðkh yu{Lku ykðkËknLke ðuËLkk Mknuðe Ãkzu÷e.

hkýe hkMk{rýLku økËkÄh «íÞu «u{kËh níkku. yu{Lkk rðþuòíkòíkLke ðkíkku Mkkt¼éÞk ÃkAe yuf ðkh yu{ýu òíku sE�u òuEykððkLkwt Lk¬e fÞwO.

yuf rËðMk øktøkkMLkkLk fheLku hkýe {trËh{kt økÞkt yLku {kLke{q�ík ÃkkMku þktík ÚkELku çkuXkt. yu{ýu økËkÄhLku økeík økkðkLkwt fÌkwt. økËkÄhu¼sLk þY fÞwO. hkýeyu ykt¾ku çktÄ fhe {Äwh ftXu økðkíkwt ¼sLk Mkkt¼¤ðkt{ktzâwt. yufkyuf økËkÄhu hkýeLku yuf ík{k[ku [kuzeLku fÌkwt, �ynª Ãkýyu s ®[íkk?� hkýe nuçkíkkE økÞkt. f{o[kheyku{kt ¾¤¼¤kx {[eøkÞku. çkÄkLku ¾kíkhe ÚkE økE fu nðu økËkÄhLku Ãkkýe[wt Ãkfzkððk{ktykðþu.

ÓËÞu øk¼hkíkkt øk¼hkíkkt {k{k ÃkkMku sE ÃkqAâwt, �ík{u yk þwtfÞwO?�

økËkÄhu þktík ¼kðu W¥kh ykÃÞku, �yu{kt nwt þwt òýwt? {kyu fÌkwtfu ynª ykðeLku Ãký yu MktMkkhÔÞðnkhLke ®[íkk fhu Au. yuLku yuf÷Ãkzkf ÷økkðe Ëu. {kLke ðkík nwt fuðe heíku yðøkýwt?�

hkýeyu {ÚkwhçkkçkwLku ÃkkMku çkku÷kðe fÌkwt, �økËkÄhu ÞkuøÞ s fÞwOAu. yuLkk nkÚku {kyu s {Lku rþûkk fhe Au.� yLÞ f{o[kheyku økËkÄhLkufþwt s Lk fnu yuLke Mkq[Lkk ykÃke íkuyku ÃkkuíkkLkk ¾tz{kt [kÕÞkt økÞkt.

{ÚkwhçkkçkwLku økËkÄh «íÞu ykËh¼kð níkku Ãký yu{Lku þtfk ÚkEfu ÞwðkLk ÃkqòheLku fËk[ ¿kkLkíktíkwykuLke Lkçk¤kE nþu. yu{ýu f÷f¥kkLkkrðÏÞkík ðiãhks øktøkk«MkkË ÃkkMku yu{Lke Mkkhðkh þY fhkðe. yuLkkÚkefþku VkÞËku Lkk ÚkÞku.

{Úkwhçkkçkwyu økËkÄhLku ÃkkuíkkLke ÷køkýeykuLku MktÞ{{kt hk¾ðkLkeyLku SðLkLku rLkÞ{kÄeLk çkLkkððkLke Mk÷kn ykÃke. ÃkkuíkkLke Mk÷knLkkMk{ÚkoLk{kt yu{ýu Ë÷e÷ fhíkkt fÌkwt, �MðÞt Eïh Ãký ÃkkuíkkLkkt rLkÞ{kuLkuðþ ðíkuo Au. yuLkwt WÕ÷t½Lk fhðkLkku yu{Lku Ãký yrÄfkh LkÚke.�

økËkÄhu fÌkwt, �suýu rLkÞ{ ½zâku Au íku yuLku hË fhe þfu yÚkðkyuLku MÚkkLku çkeòu Lkðku rLkÞ{ Ãký ½ze þfu.�

çkeò rËðMku ÷k÷ òMkqËLkk Akuz WÃkh økËkÄhu yuf s zk¤ Ãkhyuf ÷k÷ y�u yuf MkVuË Vq÷ ¾e÷u÷kt òuÞkt. yu{ýu yu zk¤e íkkuzeLku{ÚkwhçkkçkwLku çkíkkðe. íkuyku þwt çkku÷u?

{Úkwhçkkçkw su{ su{ økËkÄhLke rLkfx ykðíkk økÞk íku{ íku{ íku{LkeþtfkykuLkwt Mk{kÄkLk Úkíkwt økÞwt. yk fkuE yMkkÄkhý ÃkwÁ»k Au yuLke yu{Lku«íkerík Úkðk ÷køke. íkyku ytík:fhýÃkqðof økËkÄhLku økwÁ økýðk ÷køÞk.

Ãkhtíkw çkeS çkksw økËkÄhLke ¼kðkuL{¥k yðMÚkkLku fkhýuÃkqòMkuðkLke heríkLkerík íkku yuf çkkswyu hne, Mk{Þ-yMk{ÞLkwt Ãký íku{Lku¼kLk hnuíkwt Lk níkwt. õÞkhuf íkku íkuyku Ãkqò fÞko rðLkk s ¼kuøk Ähe Ëuíkk.{ÚkwhçkkçkwLku ÷køÞwt fu ËuðeLke ÃkØríkÃkqðof Ãkqò [k÷e hk¾ðk ftEf yLÞÔÞðMÚkk fhðe òuEyu. yuf rËðMk ¼kðkðuþ{kt økËkÄhu {ÚkwhçkkçkwLkufne ËeÄwt : ��yksÚke ÓËÞ Ãkqò fhþu.��

{Úkwh çkkçkwyu ÓËÞhk{Lku ËuðeLke Ãkqò fhðkLkwt y�u økËkÄhLke


22


Mkt¼k¤ hk¾ðkLkwt MkkUÃÞwt.økËkÄhLku Ãkqò fhðk{ktÚke {wÂõík {¤e, Ãký {k {kxuLke ík÷Mkkx,

{k {kxuLkwt ftËLk ðÄe økÞkt. {kLkkt ËþoLk{kt òu Mknus Ãký rð÷tçk Úkíkku íkkuøkËkÄh �[kLke[k ÚkE síkk. Ä{ ËELku Ãkze síkk. õÞkt Ãkzíkk, yÂøLk{ktfu Ãkkýe{kt yuLkwt yu{Lku ¼kLk hnuíkwt Lknª. ïkMk yxfe yxfeLku [k÷íkku.fÃkkÞu÷k çkfhkLke su{ yk¾ku Ëun íkhVzíkku, ûkíkrðûkík ÚkE síkku. økËkÄh¼ú{h Mkh¾e �[e fÞko rðLkk ¼kUÞ Ãkh {kuZwt ½Mkíkk, hzíkk yLku [eMkkuÃkkzíkk, �{k, nu {k!�

hMíku síkk-ykðíkk ÷kufku yu{Lku òuE fnuíkk, �yhu hu, þq¤QÃkzâwt ÷køku Au...�

økËkÄhLkwt þheh ¼ktøkíkwt níkwt. {ÚkwhçkkçkwLku ÷køÞwt fu yuLkwt fkhýErLÿÞrLkøkún Au. yu{Lku ÷køÞwt fu íkuyku òu yk fkrXLÞ{ktÚke Úkkuze ðkh{wõík ÚkkÞ íkku fËk[ MðMÚk ÚkE þfu. Ãký íku{Lku ÷køÞwt fu økËkÄhLku MkeÄeðkík fhðkÚke íku Mðefkhþu Lknª. ykÚke íku{ýu ºkkøkzku h[e økËkÄhLkuVMkkððkLkku rð[kh fÞkuo.

{Úkwhçkkçkwyu þnuh{ktÚke çku Ãkríkík �eykuLku çkku÷kðe økwÃk[wÃkøkËkÄhLkk ykuhzk{kt {kuf÷e ÷eÄe.

økËkÄh íkku {wøÄ çkLkeLku íku{Lku òuE hÌkk. ÃkAe Mkh¤ ykLktËÚkeWåATðrMkík ÚkELku çkku÷e QXâk, �{k, {k íkwt ykðe Au?� ykx÷wt çkku÷eíkuyku íku{Lkkt [hý{kt yk¤kuxe Ãkzâk.

Ãku÷e Ãkríkík Lkkheyku íkku LkkMke sðkLkku {køko þkuÄðk ÷køke.yuf rËðMk {Úkwhçkkçkw økËkÄhLku ÷E f÷f¥kkLkk {uAwÞkçkkòh

MxÙex{kt ykðu÷k yuf {fkLk ÃkkMku sE Q¼k hÌkk. íÞkt xkÃkxeÃk fheLku

íkiÞkh ÚkÞu÷e fux÷ef MkwtËh �eyku hkn òuíke Q¼e níke. yu{Lke ðå[uøkËkÄhLku økkuXðeLku {Úkwhçkkçkw Ãk÷kÞLk ÚkE økÞk. ðkMíkð{kt þwt ¾u÷ÚkkÞ Au íku òuðk çknkh sE MktíkkELku Q¼k hÌkk.

økËkÄhu íkku {kík]MíkðLk þY fÞwO : �r�Þ: Mk{Míkk: Mkf÷k søkíMkw-� (Mkðo �eyku{kt yu søkßsLkLke Au.) ÃkAe rþþwMktËuþ ÚkE økÞk y�uçkkÌk Mkt¿kkLkku ÷kuÃk ÚkÞku. fkr{Lkeykuyu íkku fku÷kn÷ fhe {qõÞku, ¢tËLkLkkufku÷kn÷. økËkÄhLkk [hý ykøk¤ yk¤kuxe ûk{kÞk[Lkk fhðk ÷køke.{Úkwhçkkçkwyu ¼eíkh zkurfÞwt fÞwO íkku íku{Lku Ãkrðºk «u{Lke «rík{q�ík Mk{køkËkÄh árüøkku[h ÚkÞk.

ðu~Þkyku {Úkwhçkkçkw Ãkh økwMMku ÚkE. {ÚkwhçkkçkwLku þh{ ykðe.yuf rËðMk økËkÄh øktøkkrfLkkhu yuf nkÚk{kt {kxe y�u yuf

nkÚk{kt ÃkiMkk ÷E�u çkuXk. {Lk{kt rð[khðk ÷køÞk - çku{ktÚke þwt ¼khu Au?fkuLke ®f{ík ðÄkhu? rð[kh fhíkkt {Lk{kt «fkþ ÚkÞku. çktLku Mkh¾e®f{íkLkkt, çktLku yufMkh¾kt yMkkh. ykðwt rð[khe íku{ýu çktLkuLku øktøkk{ktVøkkðe ËeÄkt. ÃkAe íkuyku n¤ðkVwÕ÷ ÚkE økÞk, �Mk{÷ku»xÙk~{fkt[Lk�ÚkE økÞk.

økËkÄhLkku rÃkíkhkE ¼kE hk{íkkhf [kxwßsu Ërûkýuïh ykÔÞku.økËkÄhu yuLkwt Lkk{ hkÏÞwt n÷Äkhe. íku Ãký ÓËÞLke su{ LkkufheLke þkuÄ{ktykðu÷ku. y÷çk¥k íku {kuxku ði»ýð y�u þk�kuLkku Ãktrzík níkku. {ÚkwhçkkçkwyuíkuLku fk÷e{trËhLke ÃkqòLkku ¼kh MkkUÃÞku.

n÷Äkheyu fk÷eLku yÃkkíkwt çkr÷ËkLk çktÄ fhðkLkku ykøkún fÞkuo.yu{ Lk Úkíkkt íku {Lk rðLkk Ãkqò fhðk ÷køÞku. {k íkuLke yzÄeÃkzÄeÃkqòÚke fkuÃku ¼hkÞkt. íkuLkku Ãkwºk {he økÞku.


23


økËkÄhu n÷ÄkheLku hkÄkfkLík-{trËh{kt Ãkqò fhðkLkwt fÌkwt.n÷Äkhe íÞkt {Äwh¼kðLke Ãkrh[Þko{kt ÃkhfeÞk MkkÚku {¥k çkLke økÞku.íkuLke ®LkËk Úkðk ÷køke. økËkÄhu XÃkfku ykÃÞku.

økwMMku ÚkÞu÷k ðkfTrMkØ n÷Äkheyu økËkÄhLku þkÃk ykÃÞku, �íkkhk{kuZk{ktÚke ÷kune Ãkzþu.�

Úkkuzk rËðMk ÃkAe yuf Mkktsu økËkÄhLkk {w¾{ktÚke Mkk[u s ÷kuneÃkzðk ÷køÞwt. fk¤wt ½kxwt ÷kune. Úkkuzwt ðne økÞwt, çkkfeLkwt MkqíkhLkk íkkhLkesu{ Ëktík{ktÚke ÷xfðk ÷køÞwt.

n÷ÄkheLku ÃkMíkkðku ÚkÞku Ãký nðu íku þkÃk ÃkkAku ¾U[e þfu íku{Lk níkku. [khu çkksw nknkfkh ÚkE økÞku. yux÷k{kt Ërûkýuïh ÚkkuzkrËðMkÚke ykðu÷k yuf MkkÄw ykðe ÃknkUåÞk, yu{ýu ÷kuneLkku htøk òuEíkhík økËkÄhLku ÃkqAâwt, �íkwt nXÞkuøk fhu Au Lku?�

�nk, fÁt Awt.� økËkÄhu fÌkwt.�íkku zhðk suðwt LkÚke. MkkÄLkk{kt Mkw»kwBýk îkh ¾q÷e økÞwt Au.

þhehLkwt çkÄwt ÷kune {kÚkk{kt yufXwt ÚkE økÞwt níkwt. yuýu òíku s {kuZk îkhkðne sðkLkku {køko ÷eÄku yu MkkÁt ÚkÞwt Lkrníkh szMk{krÄ ykðe òík.�

�yu íkku çkÄwt {kLke EåAk «{kýu ÚkkÞ.� økËkÄh.�rçk÷fw÷ Mkk[wt, íkwt yksu {kLke EåAkÚke s çk[e økÞku. íkkhe

{khVíku {kLku fux÷wtÞ fk{ fhðkLkwt nþu fkuLku ¾çkh!�økËkÄh ð�ku - sLkkuE Wíkkhe MkkÄLkk fhíkk íkuLku n÷Äkhe çkuðfqV

{kLkíkku. ð¤e íkuLkku Ãkwºk {he økÞk ÃkAe íku fk÷eLku ík{ku{Þe {kLkíkku.yuýu yuf ðkh økËkÄhLku fne s ËeÄwt, �íkwt yk íkk{Mke {q�íkLke Ãkqò þk{kxu fhu Au? yuÚke þwt õÞkhuÞ ykæÞkÂí{f WÒkrík ÚkE þfu ¾he? økeíkk{kt

þwt fÌkwt Au yu òýíkku LkÚke? yÄkuøkåAÂLík íkk{Mkk.�Eü®LkËk Mkkt¼¤e økËkÄh økwMMku ÚkÞk. Ãký n÷Äkhe MkkÚku

Ë÷e÷çkkS{kt QíkÞko rðLkk yu{ýu íkku MkeÄwt {kLku s ÃkqAâwt, �{k, íkwtfkuý Au? íkkhk YÃk{kt ykx÷k çkÄk ytÄfkhLkwt yiïÞo Au yu þwt y¿kkLkLkkuytÄfkh Au?�

{kyu Mk{òÔÞwt : �nwt rºkøkwýkíkeík Awt, Aíkkt Mkðoøkwýk©Þe Awt.MðYÃku fheLku rLkøkwoý, {kÞk YÃku Mkøkwý, rLkøkwoý MkøkwýLkwt yrÄckLk, MkøkwýrLkøkwoýLkwt WËT½kxLk. ð¤e nwt Awt ykfkþ. Mk{Mík, økwýLku Ãku÷u Ãkkh«ð]r¥krLkð]r¥kþqLÞ.�

økËkÄh Ëkux {qfe Ãkqò fhíkk n÷Äkhe ÃkkMku ÃknkUåÞk. MkeÄk yuLkezkuf Ãkh [ze çkuMkeLku çkkuÕÞk, �yÕÞk, íkwt {khe {kLku íkk{Mke fnu Au? khe{k íkku AuMkðoðýo{Þe Aíkkt rºkøkwýkíkeíkk. ykx÷kt þk�ku ¼ÛÞku Au Aíkktykx÷wt LkÚke òýíkku?�

n÷Äkhe rËÊT{qZ çkLkeLku íkkfe hÌkku. yuLku ÚkÞwt fu yk økËkÄhLkÚke, yuLkk{kt MkkûkkíkT søkËtçkkLkku ykrð¼koð ÚkÞku Au.

yuýu yufkyuf økËkÄhLkk [hý{kt Ãkw»Ãk y�u rçkÕðÃkºk [ZkÔÞkt.ÃkríkLkk yðMkkLk ÃkAe Ãkwºkku ykþk¼he {ex {ktze hnu÷kt [tÿ{rý

{kuxk Ãkwºk hk{fw{khLkk yðMkkLkÚke ÚkE økÞkt. yu fkhe ½k nS ÁÍkÞkuLk níkku íÞkt yu{Lku Mk{k[kh {éÞk fu økËkÄh Ërûkýuïh{kt Ãkqò ðøkuhuAkuze ËE Ãkkøk÷Lke ÃkuXu Sðe hÌkku Au.

[tÿ{rý y�u hk{uïh çktLku ykðk Mk{k[kh Mkkt¼¤e MðMÚk Lkhne þfu yu Mðk¼krðf Au. yu{Lku økËkÄhLkwt þiþð ÞkË ykðe økÞwt. yuð¾íku Ãký íku yðkhLkðkh ¼kðkðuþLkku ¼kuøk çkLkíkku níkku.


24


yMðMÚk ÚkÞu÷e ðíMk÷ {kíkkyu hk{uïh ÃkkMku WÃkhkWÃkhe Ãkºkku÷¾kðe økËkÄhLku fk{khÃkwfwh ykðe sðk {kxu sýkÔÞwt.

yk¾hu økËkÄhu {kíkkLke ðkík {kLke. íkuyku ÷øk¼øk Ayuf ð»koçkkË ÃkwLk: fk{khÃkwfwh {kLkk Ãkk÷ðLke AkÞk{kt ÃknkU[e økÞk. ®[íkkíkwh{kyu òuÞwt fu nðu yu Ãknu÷ktLkku økËkÄh hÌkku LkÚke. yuLke {kLkrMkf ÂMÚkrík{kt½ýwt ÃkrhðíkoLk ÚkÞwt Au. søkíkLkk ÃkËkÚkkuo «íÞu yu WËkMkeLk çkLÞku níkkuyLku yuLkk [nuhk Ãkh fkuE yf¤ {LkkuÔÞÚkk árüøkku[h Úkíke níke.

ËefhkLke ykðe Ëþk òuE [tÿ{rý ¼Þ¼eík ÚkE økÞkt. yu{ýuyLkuf WÃkkÞku fÞko Ãký fþwt ðéÞwt Lkrn. íkuyku MLkunÃkqðof ÃkwºkLkk ðktMkunkÚku Vuhðíkkt. økËkÄh Úkkuze ðkh {kxu MðMÚk Úkíkk Ãký ÃkkAk ¼kðkðuþ{ktMkhfe síkk.

¼kðkðuþLke ÂMÚkrík{kt økËkÄhLkwt ðíkoLk fk{khÃkwfwhLkk ÷kufkuLkurðM{Þfkhf ÷køÞwt. yuLkk yk[hý{kt Lk níke ÷ßò, Lk níke ½]ýk fu Lkníkku fþku ¼Þ. MktMkkhÔÞðnkh suðwt Ãký fþwtf Au yuLkwt yuLku ¼kLk Lkníkwt.

økk{Lkk ÷kufkuLku ÷køÞwt fu økËkÄh ftE Ãkqhku økktzku LkÚke ÚkÞku. òuyuðwt nkuÞ íkku {kLku [knu þe heíku? sqLkk r{ºkku MkkÚku ykðe Xêk-{~fhefhu? ðkMíkð{kt yuLku fþkuf ð¤økkz nkuðku òuEyu.

[kh {kýMkLke Mk÷knÚke [tÿ{rýyu ¼qðkLku çkku÷kÔÞku. yuýuyuLkkÚke þõÞ çkÄk «ÞkMkku fÞko. fþwt Ãkrhýk{ Lk ykÔÞwt. ÃkAe çkeòu¼qðku çkku÷kÔÞku. íku íktºk{tºkLkku òýfkh níkku.

økk{÷kufku xku¤u ðéÞk. MknwLku ÷køÞwt fu nðu økËkÄhLkku hkuøk {xþu.ÞÚkkrðrÄ Ãkqò ÚkE. ¼qíkLku çkr÷ ykÃkðk{kt ykÔÞku. ¼qík ykÔÞwt. ¼wðkLku

WÆuþe íkuýu fÌkwt, �yuLku ¼qík ð¤øÞwt LkÚke. yuLku fþku ÔÞkrÄ Ãký LkÚke.�ÃkAe økËkÄhLku MktçkkuÄe íkuýu fÌkwt, �fu{ hu, íkkhu òu MkkÄw s Úkðwt Au íkkuykx÷e çkÄe MkkuÃkkhe fu{ ¾kÞ Au? ðÄkhu MkkuÃkkhe ¾kðkÚke fk{ðkMkLkkðÄu Au.�

økËkÄh ðu¤kfðu¤k MkkuÃkkhe ¾kíkk níkk. yu{ýu yu ¾kðkLkwt çktÄfhe ËeÄwt.

fk{khÃkwfwh{kt çku M{þkLkku níkkt - çktLku M{þkLkku níkkt - çktLku Auzuyuf-yuf. rËðMku Ãký íÞkt síkkt ÷kufku øk¼hkíkk. økËkÄhu yuf M{þkLkLkkuMkkÄLkkMÚk¤ íkhefu WÃkÞkuøk fhðkLkwt Lk¬e fÞwO. íkuyku rËðMk-hkíkLkku {kuxku¼køk íÞkt çkuMke Ãkqò-æÞkLk{kt ÃkMkkh fhðk ÷køÞk. íkuyku nktze ¼he{eXkE ÷E síkk yLku rþÞk¤ íkÚkk ¼qík«uíkLku ¾ðzkðíkk.

yuf rËðMk {Ähkík Úkðk Aíkkt økËkÄh ½hu ÃkkAk Lk VÞko íkuÚke[tÿ{rýLku ®[íkk ÚkE. {k {kxu íkku LkkLkku Ëefhku nt{uþkt LkkLkku s hnu Au.íku{ýu hk{uïhLku M{þkLk {kufÕÞku.

çkefLku fkhýu M{þkLkÚke ¾kMMku Ëqh Q¼k hneLku hk{uïh çkq{kuÃkkzðk ÷køÞk, ��økËkE, ¼kE, íkwt õÞkt Au?��

�ykðwt Aô, ¼kE.� økËkÄhu «íÞw¥kh ÃkkXÔÞku. ÃkAe yufkyuf[eMk ÃkkzeLku fÌkwt, �yk çkksw ykøk¤ ykðíkk Lkrn. nwt yu{Lku økktXíkkuLkÚke. íkuyku ík{Lku nuhkLk fhþu. ík{u síkk hnku.�

økËkÄhLku M{þkLk{kt þktrík {¤íke. íÞkt íku{Lku fk÷eËþoLk Úkðk÷køÞkt.

çkeS çkksw ðíMk÷ {kíkkLke Mkt¼k¤ Mkkð rLkhÚkof Lk økE. Úkkuzk{rnLkkLkk rLkðkMk ÃkAe økËkÄhLkk ðíkoLk{kt Úkkuzku VuhVkh òuðk {éÞku.


25


yu{Lkku ystÃkku ykuAku ÚkÞku. nðu íku ÁËLk Ãký fhíkk Lk níkk. {kíkk y�uMkøkktðnk÷ktLku ftEf þktrík ÚkE. yuLkku yÚko yuðku Lknª fu íkuyku MktÃkqýoMðMÚk ÚkE økÞu÷k. yu{Lkwt M{þkLk{kt sðwt, æÞkLk fu Ãkqò fhíke ð¾íkuLkøLk ÚkE çkuMkðwt ðøkuhu íkku [k÷w s níkwt.

yu Mk{Þu E. 1859Lkwt ð»ko níkwt y�u økËkÄh ºkuðeþ ð»koLkk ÚkE[qõÞk níkk. yu{Lku ËwLÞðe çkkçkíkku{kt hMk ÷uíkk fhðk [tÿ{rý yLkuhk{uïh òíkòíkLke Ãkuhðeyku fhe hÌkkt níkkt. yu{Lku ÷køÞwt fu nðuøkËkÄhLku Ãkhýkðe Ëuðk òuEyu. ÷øLk Úkþu yux÷u íku ykÃkkuykÃk ÃkkuíkkLkeMkktMkkrhf sðkçkËkheyku «íÞu Mk¼kLk Úkþu. ÞkuøÞ fLÞkLke þkuÄ þYÚkE.

½ýe þkuÄ fhe Ãký MkV¤íkk Lk {¤e. ð¤e yk [èkuÃkkæÞkÞÃkrhðkh ÃkiMkkËkh Lk níkku íkuÚke MkkÁt Ënus ykÃke þfu íku{ Lk níkku,{kíkk yLku {kuxk ¼kELke ÃkuhðeykuÚke økËkÄh yòý Lk níkk. çkÄwtòýðk Aíkkt íku{ýu yu yxfkððkLkku «ÞkMk Lk fÞkuo.

yuf rËðMk {kíkk y�u {kuxk ¼kE ®[íkkíkwh [nuhu çkuXkt níkkt.økËkÄhu ®[íkkLkwt fkhý ÃkqAâwt. yu{ýu Mkk[u Mkk[wt fne ËeÄwt. økËkÄhu fÌkwt,�ík{u LkknfLkkt ynªíknª þkuÄ¾ku¤ fhku Aku. yu{kt fþe ®[íkk fhðksuðe LkÚke. sÞhk{ðkxeLkk hk{[tÿ {w¾kuÃkkæÞkÞLkk ½h{kt {khu {kxurLkÄkorhík fLÞk ík{Lku {¤e ykðþu.�

fLÞkLke LkkLke ðÞLku fkhýu [tÿ{rýLku çknw WíMkkn Lk ÚkÞku ÃkýçkeS fkuE fLÞk Lk {¤ðkÚke yk¾hu íÞkt Lk¬e fhðwt Ãkzâwt.

fLÞkÃkûku Ãknuhk{ýe Ãkuxu ºkýMkku YrÃkÞk {køÞk. hk{uïhu ÔÞðMÚkkfhe. çktøkkçË 1266 (E.1859) ðiþk¾ {rnLkkLkk ytík ¼køk{kt

økËkÄhLku [kuðeMk{wt ð»ko çkuMke økÞwt níkwt y�u þkhËk{rýLku Aêwt.sÞhk{ðkxe{kt ÷øLk{tzÃk çktÄkÞku. ðh økËkÄhu fMkeLku MkwtËh ÄkuríkÞwt

ÃknuÞwO. WÃkh ÍÇ¼ku, øk¤k{kt Ãkw»Ãk{k¤k, fÃkk¤u [tËLk÷uÃk, ÃkzkuþeykuyuøkËkÄhLku þýøkkÞkO níkk. Ãký Zku÷ºkktMkkt ðøkkzâkt Lk nkuðkÚke ð[ux¼k¼e Lkkhks níke.

�Q¼kt hnku, nwt s Zku÷ ðøkkzwt Awt.� fne çku nkÚku fq÷k XkufeLkuøkËkÄh Lkk[ðk ÷køÞk. {kuZuÚke Zku÷Lkk çkku÷ çkku÷ðk ÷køÞk. yk htøkZtøkòuE çkÄk nMkðk ÷køÞkt. ð[÷e ¼k¼eLke Lkkhksøke Ãký Ëqh ÚkE økE.

÷kònku{Lkku yÂøLk «økxâku. Mkki¼køÞðíke �eyku ðhLke«Ërûkýk fhíke níke. y[kLkf çk¤íkwt ÷kfzwt ykðe ÃkzðkÚke økËkÄhLkknkÚku çkktÄu÷wt {ktøkr÷f Mkqºk Mk¤øke økÞwt.

òýu yrðãkLkwt çktÄLk AuËkE økÞwt. økËkÄhu yrðãk{wõík þÂõíkLkkuMðefkh fÞkuo.

ÃkkuíkkLkku økktzku økËkE yk¾hu ykLktËÃkqðof ÃkhÛÞku yu òuE[tÿ{rýLku rLkhktík ÚkE. ½hLku ysðk¤Lkkhe øk]n÷û{e ykðe.

ðhðÄqLku òuðk {kxu fux÷kÞ ÷kufku ykÔÞk níkk. [tÿ{rý {kxuyk{ íkku yu ykLktËLkku, WÕ÷kMkLkku rËðMk níkku, Ãký {Lk{kt ÔÞÚkkLkkufktxku ¾qtåÞk fhíkku níkku. ðnwLkk þheh ÃkhÚke yk¼q»ký Wíkkhe ÷uðkLkktníkkt.

½huýkt ½zkðeLku ðnwLku [zkððkLke [tÿ{rýLke nurMkÞík Lk níke.÷knk {nkþÞLkk ½huÚke ËkøkeLkk {køke ÷kðeLku ÷øLkLku rËðMku LkððÄqLkuþýøkkhe níke. íku ËkøkeLkk ÃkkAk ykÃkðkLkku rËðMk ykÔÞku níkku. Ãký{kíkk fuðe heíku ðÄqLkk fku{¤ ytøk WÃkhÚke yk¼q»ký WíkkhðkLkwt fnu?


26


{kLke {LkkuÔÞÚkk økËkÄh Mk{S þõÞk. yu{ýu {kLku fÌkwt, � íkwtfþe ®[íkk fheþ Lkrn. nwt çkÄkt ½huýkt Wíkhkðe ykÃkeþ.�

þkhËk Mkqíke níke íÞkhu økËkÄhu [qÃk[kÃk ½huýkt Wíkkhe ÷eÄkt.LkkLke çkk¤feLku fþe ¾çkh Lkk Ãkze, Ãký òøÞk ÃkAe ¾çkh Ãkzíkkt hzðk÷køke.

ðíMk÷ [tÿ{rý þkhËkLku ¾ku¤u çkuMkkze ðnk÷ fhðk ÷køke.ÃkAe çkku÷e, �½huýkt økÞkt íkku ¼÷u økÞkt. íkwt hzeþ Lknª. {khku økËkEíkLku yuLkk fhíkkt Ãký MkhMk ½huýkt ½zkðe ykÃkþu.�

þkhËk íkku {kLke økE Ãký yuLkkt fkfk Mknu÷kEÚke {kLku yuðk Lkníkk. yk «ðt[Lkk òuE íkuyku økwMMku ÚkÞk yLku þkhËkLku sÞhk{ðkxe÷E økÞk.

�çkesu õÞkt òÞ?� økËkÄhu ðkíkLku n¤ðkþÚke ÷uíkkt {kLku fÌkwt,�yu ¼÷uLku ÃkkAe Lkk Vhu, Ãký ÷øLk ÚkÞkt íku Lkk ÚkÞkt Úkkuzkt ÚkðkLkkt Au?�

÷øLk ÃkAe økËkÄh ËkuZuf ð»ko fk{khÃkwfwh hÌkk. íku{Lkwt þhehÃkqhuÃkqÁt MkkÁt Lk ÚkkÞ íÞkt MkwÄe [tÿ{rý yu{Lku f÷f¥kk {kuf÷ðk íkiÞkh Lkníkkt.

çkeS çkksw þkhËkyu Mkkík{k ðhMk{kt «ðuþ fÞkuo níkku. yuLkwtykýwt ðk¤ðkLkwt ykÔÞwt. økËkÄh ÃkwLk: MkkMkhu økÞk.

Mkkík ð»koLke Mkwfw{kh þkhËk f¤þ ¼heLku Ãkkýe ÷E ykðe,Ãkt¾ku ÷E ykðe. ÃkkýeÚke ÃkríkLkk Ãkøk ÄkuE ÃkkuíkkLkk çku fku{¤ fh ðzuíkuLku MÃkþoðk ÷køke yLku {kÚkkLkk fk¤k ¼B{h fuþ ðzu íku ÷qAðk ÷køke.Ãkøk ÄkuELku Ãkt¾ku Lkk¾ðk ÷køke.

ykýwt ðk¤eLku Mkkík ð»koLke MkwtËhe þkhËk fk{khÃkwfwh Ãkríkøk]nu

ykðe. Ãkhtíkw {ktøkr÷f yLkwckLk ÃkqÁt Úkíkkt s økËkÄhu fnuðk {ktzâwt, �nwtíkku nðu Ërûkýuïh sEþ.�

ËrûkýuïhLkku MkkË nðu økËkÄhLku Mkt¼¤kðk ÷køÞku níkku. yu{Lkwtþheh MkkÁt ÚkÞwt níkwt. yu{ýu hkS¾wþeÚke ÷øLk Ãký fÞkO níkkt. yux÷u{kíkk [tÿ{rý çknw hfÍf fhe þõÞkt Lkrn. {kíkk yLku {kuxk ¼kELkehò ÷E økËkÄhu ÃkwLk: ËrûkýuïhLke ðkx Ãkfze.


27


4.

E. 1860{kt økËkÄh ÃkwLk: Ërûkýuïh ÃkkAk VÞko. Úkkuzk rËðMkku{kts Ãku÷e rËÔÞ ½u÷Akyu yu{Lkku fçkòu ÷eÄku. fk{khÃkwfwh{kt «kó fhu÷eMðMÚkíkk ûkýSðe Lkeðze. yu{Lke þkherhf rðxtçkýkyku ÃkwLk: árüøkku[hÚkðk ÷køke.

økËkÄhLku ÃkwLk: yMkÌk økkºkËkn þY ÚkÞku. �½ yá~Þ ÚkEøkE. ÃkwLk: yk {kxuLkwt ftËLk þY ÚkÞwt.

{Úkwhçkkçkw økËkÄhLku Vhe ðiãhks øktøkk«MkkË MkuLk ÃkkMku ÷EøkÞk. íku{ýu Mkkhðkh þY fhe. fþwt Ãkrhýk{ Lk ykÔÞwt.

yuf ðkh øktøkk«MkkË økËkÄhLke ÃkqAÃkhA fhíkk níkk íÞkhu Ãkqðoçktøkk¤Lkk «rMkØ ðiã yu{Lkk Ëðk¾kLkk{kt ykÔÞk níkk. çkÄe nfefíkMkkt¼¤eLku íku{ýu yr¼«kÞ ykÃÞku fu yk hkuøk Ëðk fu {k÷eþÚke ËqhÚkkÞ yuðku LkÚke. yk íkku Ëiðe ½u÷Ak Au, fux÷ef Þkuøkr¢ÞkLku ÷eÄu WËT¼ðeAu. yk «fkhLkwt rLkËkLk fhLkkh íkuyku Ãknu÷kt ðiã níkk. Ãký yu ð¾íkuyu{Lkk yr¼«kÞ Ãkh fkuEyu ÷ûk ykÃÞwt Lknª.

çkÄk WÃk[kh fhðk Aíkkt økËkÄhLkku ÔÞkrÄ ðÄíkku [kÕÞku.[tÿ{rýLkk fkLku yk ðkík ÃknkU[e. ÃkwºkðíMk÷ {kíkkLkk Ëw:¾Lkku Ãkkh LkhÌkku. rLkÁÃkkÞ ÚkELku íku{ýu rþðSLkwt þhý ÷eÄwt. {wfwLËÃkwhLkk rþðÃkkMku sE íÞkt çku rËðMk yÒks¤ rðLkk ÃkMkkh fÞko. {nkËuðu MðÃLk{ktykðe niÞkÄkhý ykÃke : �øk¼hkíke Lknª. íkkhku Ëefhku Ãkkøk÷ LkÚkeÚkÞku. yu íkku Eïh MkkûkkífkhLke yuf ¼qr{fk{ktÚke ÃkMkkh ÚkE hÌkku Au.yk çkÄkt yuLkkt ÷ûký Au. {Lk MðMÚk fhe ½uh ò.�

[tÿ{rýLku þktrík ÚkE. rþðSLke Ãkqò fhe íku ½hu ÃkkAe Vhe.ÃkAe fw¤Ëuðíkk h½wðehLke «kýÃkýu Mkuðk fhðk ÷køke.

økËkÄhLke ÔÞøkúíkkLkku Ãkkh Lk níkku. søkËtçkkLkkt ËþoLkLke Ít¾LkkÃkwLk: íkeðúík{ çkLke níke. yu ¼kðkuL{¥k yðMÚkk{kt yu{Lku hMíku síkefkuE Ãký çkk¤k rðsÞe ÃkríkLku ðÄkððk síke Mkeíkk YÃku Ëu¾kíke. fkuEðkh ¾¼u zktøk hk¾eLku íkuyku {trËhLkk [kuøkkLk{kt ½q{íkk, fkuE ðkh fqíkhkLkus{kzíkk yLku çkkfe ðÄu÷wt Ãkkuíku ¾kE síkk. ½ýe ðkh yu{Lkk rLkùuüþheh WÃkhÚke Mkðkuo Ãký ÃkMkkh Úkíkk.

frXLk MkkÄLkkLkkt yu A ð»kkuo Ëhr{ÞkLk økËkÄhu yMkkÄkhý ÞkíkLkkMkne níke. yu Ëhr{ÞkLk yu{Lke ykt¾kuyu �½ suðe ðMíkw òýe Lkníke. yu{Lku ÃkkuíkkLkk ËunLkwt ÷uþ Ãký ¼kLk hnuíkwt Lknª, ßÞkhu yu{Lkwt{Lk rLkBLk ¼qr{fkyu Qíkhe ykðíkwt íÞkhu ÃkkuíkkLke [uükyku rðþu rð[khfhíkkt Ãký íku{Lku zh ÷køkíkku. fux÷ef ðkh íkuyku ËÃkoý Mkk{u Q¼k hneykt¾kuLku çktÄ fhðkLkku «ÞíLk fhíkk, Ãký ykt¾ku çktÄ Lk Úkíke.

yuf rËðMk økËkÄh {nkËuðLkk {trËh{kt sELku rþð{rnBLk:MíkkuºkLkku ÃkkX fhðk ÷køÞk. ÃkkX fhíkkt fhíkkt íkuyku ¼kðuðuþ{kt ykðe


28


økÞk yLku çkkÌk ¼kLk ¼q÷e økÞk. yu{Lku yuðwt ÷køÞwt fu Ãkkuíku MkkûkkíkT{nkËuðLke Mk{ûk Q¼k Au. Äe{u Äe{u &÷kufkuLkku ¢{ ¼w÷kÞku yLku nkuXuÚke{kuxk yðksu ykx÷wt s çkku÷ðk ÷køÞk, �nu {nkËuð! íkkhku yLktík{rn{k nwt þe heíku økkE þfwt?� ÃkAe íkuyku y©wÃkkík y�u ¢tËLk fhðk÷køÞk.

{trËhLkk fkÞofíkkoyku yLku ËþoLkkÚkeoyku íÞkt yufXk ÚkE økÞk.fku÷kn÷ Mkkt¼¤e {Úkwhçkkçkw Ãký íÞkt ykðe ÃknkUåÞk. çkksw{kt Q¼khne þktríkÚke çkÄwt òuðk ÷køÞk.

yux÷k{kt yuf f{o[khe çkku÷e QXâku, �yk Ãkkøk÷Lku ynªÚke¾Mkuzku, Lkrn íkku ftE fhe çkuMkþu.�

íku{Lke [uíkðýe Mkkt¼¤e Mknw þktík ÚkE økÞk. Úkkuze ðkh ÃkAeøkËkÄh ¼kLk{kt ykÔÞk. ykx÷k çkÄk {kýMkkuLku yufXk ÚkÞu÷k òuEíku{Lku ÚkÞwt fu Ãkkuíku ftE fhe íkku LkÚke çkuXku Lku? rþþwMkns Mkh¤íkkÚkeíku{ýu {ÚkwhçkkçkwLku ÃkqAâwt, ��{khkÚke fþwt yswøkíkwt íkku LkÚke ÚkE økÞwtLku?��

{Úkwhçkkçkwyu «ýk{ fhe fÌkwt, ��Lkk hu, ík{u íkku MíkkuºkÃkkX fhíkkníkk yLku y{u çkÄk Mkkt¼¤íkk níkk.��

yuf rËðMk økËkÄh ÃkkuíkkLkk ðhtzk{kt yktxk {khe hÌkk níkk.{Úkwhçkkçkw yu ð¾íku ÃkkuíkkLkk ykuhzk{kt çkuMke ftEf fk{ fhíkk níkk.íÞktÚke økËkÄh Ëu¾kíkk níkk. ÃkkuíkkLku fkuE òuE hÌkwt Au yuLkwt yu{Lku íkkuæÞkLk MkwæÄkt Lk níkwt.

yux÷k{kt y[kLkf {Úkwhçkkçkw Ãkkøk÷Lke su{ Ëkux {qfeLku ykÔÞkyLku økËkÄhLkkt [hýku{kt Ãkze çkk¤fLke su{ hzðk ÷køÞk.

rðÂM{ík ÚkELku økËkÄh çkku÷e QXâk, �yhu! yk þwt? ík{u íkkuhkýe hkMk{rýLkk s{kE Aku. ík{kÁt ykðwt yk[hý òuE ÷kufku þwt Äkhþu?QXku, MðMÚk Úkkyku.�

Ãkhtíkw {ÚkwhçkkçkwLkwt ÁËLk yxõÞwt Lknª. Úkkuze ðkh ÃkAe ÃkkuíkkLkkðíkoLkLkku ¾w÷kMkku fhíkkt íku{ýu fÌkwt, � ík{u ðhtzk{kt yktxk {khíkk níkkyu nwt òuíkku níkku. yksu ík{khk{kt {Lku yËT¼wík ËþoLk ÚkÞkt. ík{u ßÞkhuyuf çkksw síkk níkk íÞkhu {Lku søkËtçkkYÃku Ëu¾kíkk níkk yLku çkeSçkksw síkk níkk íÞkhu rþðMðYÃku Ëu¾kíkk níkk. ½ze¼h íkku {Lku ÷køÞwt fu{khku árü¼ú{ nþu. Ãkhtíkw {U ykt¾ku [ku¤eLku ÃkwLk: òuÞwt íkku «íÞuf ð¾íku{Lku yuðwt s árüøkku[h ÚkÞwt.�

�þwt fnku Aku ík{u? {Lku íkku fþwt s Mk{òíkwt LkÚke. yu íkku çkÄe¼úktrík.� yk{ fne økËkÄhu yu ðkík xk¤e ËeÄe.

yk «Mktøk ÃkAe {ÚkwhçkkçkwLke økËkÄh «íÞuLkku ÃkqßÞ¼kð yLkuføkýku ðÄe økÞku. yu{Lke LkkLke Mkh¾e Ãký Mkuðk fhðkLke íkf {¤íke íkkuíkuyku ÃkkuíkkLku MkËT¼køke Mk{síkk. økËkÄhLkku Ãkzâku çkku÷ íkuyku Íe÷íkk.økËkÄhLku yuf ðkh {kLku ÍktÍh ÃknuhkððkLke EåAk ÚkE. {Úkwhçkkçkwyuíkhík ÍktÍh çkLkkðzkÔÞkt.

E. 1861Lke 19{e Vuçkúwykheyu hkýe hkMk{rýLkwt yðMkkLkÚkÞwt. ËrûkýuïhLkk {trËhLke MÚkkÃkLkk yLku yuLkk fwþ¤ ðneðxLke ÔÞðMÚkk- yu{Lke yk çktLku ykfktûkkyku Ãkqýo ÚkE níke. MktøkúnýeLkk ÔÞkrÄ{ktyu{Lkku Ëun Ãkzâku.

hkýeLkk rLkÄLk ÃkAe yu{Lke òøkehLkwt Mk½¤wt Mkt[k÷Lk {Úkwhçkkçkwfhðk ÷køÞk. Ãku÷e yËT¼wík ½xLkk ÃkAe yu{Lku økËkÄhLkk MkktrLkæÞ{kt


29


hnuðkLke ¾qçk EåAk Úkíke. økËkÄhLku Þkºkkyku fhkððkLke økkuXðý íkuykufhíkk.

yuf ðkh ÃkkýenkxeLkk {u¤k{kt økËkÄh økÞk níkk. {u¤kLke ¼ez{ktyu{Lku fþwt fü Lk ÚkkÞ yu {kxu {Úkwhçkkçkw òíku økwóðuþu Úkkuzk LkkufhkuLku÷E yu{Lke Mkt¼k¤ hk¾ðk ÃkkA¤ økÞk níkk.

økËkÄh òíkòíkLke MkkÄLkkyku fhíkk. fux÷ef MkkÄLkkyku{kt y{wfMkkÄLkkuLke ykð~Þfíkk Q¼e Úkíke. yu {kxu íkuyku søkËtçkkLke «kÚkoLkkfhíkk. {kyu yu {kxu yu{Lku Ãkkt[ MknkÞfku Ãkqhk Ãkkzu÷k. yu Ãkkt[MknkÞfku{kt Ãknu÷k níkk {Úkwhçkkçkw.

økËkÄh {Úkwhçkkçkw ÃkkMku su ftE {ktøkíkk yu íkuyku ykLktËÃkqðofykÃkíkk. Mk¾e¼kðu MkkÄLkk fhíke ð¾íku økËkÄhu �eðuþ Äkhý fhu÷ku.{Úkwhçkkçkwyu yu {kxu yu{Lku çkLkkhMke Mkkze, ykuZýe yLku nehk szu÷ktyk¼q»kýku ykýe ykÃku÷kt. yu{ Aíkkt økËkÄh õÞkhuÞ {ÚkwhçkkçkwLke¾wþk{ík fhíkk Lkrn. sYh sýkÞ íÞkhu íkuyku ÃkkuíkkLkku Mðíktºk yr¼«kÞÃký ykÃkíkk.

yuf ðkh hkÄkfkLík {trËhLke Ëuð{q�íkykuLkk fux÷kf fe{íkeËkøkeLkk [kuhkE økÞk. yu òuE {Úkwhçkkçkw ËuðkuLku XÃkfku ykÃkíkkt fnuðk÷køÞk, �yhu Ëuðku! ík{khkt ÃkkuíkkLkkt yk¼q»kýkuLkwt [kuhÚke hûký fhðkLkeÃký ík{khk{kt íkkfkík LkÚke?�

yu ð¾íku íÞkt WÃkÂMÚkík økËkÄh íkhík çkku÷e QXâk, �ík{u fuðeçkunqËe ðkík fhku Aku? ÄLkLke yrÄckºke ÷û{e Ãký su{Lke ËkMke Au yuËuðkuLku ík{u suLku Íðuhkík fnku Aku yuðkt {kxeLkkt ZuVktykuLke þwt Ãkze nkuÞ?ík{khu {kxu yu çkÄwt fe{íke Au, yu{Lku {kxu Lkrn!�

{Úkwhçkkçkw økËkÄhLke Mkuðk fhðk{kt fþe f{e hk¾íkk Lknª.yuf ðkh yu{ýu økËkÄhLkk Lkk{u yuf yk¾ku íkk÷wfku {qfðkLke Ëh¾kMíkfhu÷e. Ãký yu ðeíkhkøk rð¼qrík yu Mðefkhu ¾hk?

{Úkwhçkkçkw ½ýe ðkh økËkÄhLku fe{íke [esðMíkwyku ¼ux ykÃkíkk.økËkÄh yLkkMkõík ¼kðu yuLkku WÃkÞkuøk fhíkk. yuf ðkh {Úkwhçkkçkwyuyu{Lku yuf ¾qçk fe{íke þk÷ ÷E ykÃke. Ãknu÷kt íkku íkuyku çkk÷MknsykLktËÚke yu MkkiLku çkíkkððk ÷køÞk Ãký Úkkuze ðkh{kt s yu{Lke rððufçkwrØòøke QXe. yu{Lku ÚkÞwt, �yk{kt yk¾hu Au þwt? fuð¤ ½uxktLkwt QLk!ÃkËkÚko{kºkLke {kVf yk Ãký Ãkt[¼qíkLkku yuf rðfkh Au. nk, yuLkkÚkeXtze{kt hûký ÚkkÞ Au. Ãkhtíkw yuðwt hûký íkku yufkË Äkçk¤ku fu hòE ÃkýykÃke þfu. yLÞ ËwLÞðe ðMíkwykuLke {kVf yu Ãký fkuELku Eïh-Mkkûkkífkh fhðk{kt WÃkfkhf ÚkkÞ Lknª. Q÷xkLkwt yuLkkÚke Ãkkuíku �[ku Auyuðku ¼kð {Lkw»ÞLkk {Lk{kt òøkúík ÚkkÞ Au yLku íku yr¼{kLke ÚkELku«¼wÚke rð{w¾ ÚkkÞ Au.�

ykðku rð[kh ykðíkkt s yu{ýu yu fe{íke þk÷ s{eLk ÃkhVUfe ËeÄe. yuLku ¾qtËeLku yuLkk Ãkh Úkqtfðk ÷køÞk. íkuyku íkku íku çkk¤ðksíkk níkk Ãký fkuEyu þk÷ ÷E ÷eÄe.

{ÚkwhçkkçkwLke økËkÄh «íÞuLke ykðe ¼Âõík òuE y�uf ÷kufkuyËu¾kE fhíkk. fk÷e½kxLkku [tÿ n¤Äh {ÚkwhçkkçkwLkku fw¤-Ãkwhkurník níkku.yu økËkÄhLku ÃkkuíkkLkku nheV Mk{sðk ÷køÞku. yuf ðkh økËkÄh yÄo¼kðkðMÚkk{kt níkk íÞkhu [tÿu yu{Lku ZtZkuéÞk yLku ÃkAe ÃkqAâwt, �fnu íkku¾hku fu íkU {Úkwhçkkçkw WÃkh þwt fk{ý fÞwO Au?�

økËkÄh W¥kh ykÃkðkLke ÃkrhÂMÚkrík{kt Lk níkk Ãkhtíkw Ãkwhkurník


30


W~fuhkE økÞku, yLku ºký-[kh ðkh yu{Lku ÃkøkÚke ÷kík {khe [kÕÞkuøkÞku. økËkÄh òýíkk níkk fu {ÚkwhçkkçkwLku ykLke òý Úkþu íkku ÃkwhkurníkLkwtykðe çkLkþu. yux÷u yu{ýu yu ðkík Ëçkkðe ËeÄe.

yu ÃkAe ½ýk Mk{Þ ÃkAe yLÞ fkuE fMkqh {kxu [tÿLku nktfefkZðk{kt ykÔÞku. íÞkh çkkË økËkÄhu {ÚkwhçkkçkwLku Ãku÷e ðkík fhe. yuMkkt¼¤e íkuyku W~fuhkELku çkkuÕÞk, �ík{u òu {Lku yu ð¾íku yk ðkík fhenkuík íkku nwt yuLkwt {kÚkwt ðkZe Lkk¾ík.�

yk{ {Úkwhçkkçkw økËkÄh «íÞu ÃkqßÞ¼kð Ähkðíkk níkk. yufðkh íkuyku íku{Lku òLkçkkòhðk¤k ½hu ÷E økÞk. íku{ýu MkkuLkkLke Úkk¤e{kt¼kík ÃkehMÞku yLku YÃkkLke ðkxfe{kt ËqÄ. Ãký økËkÄhLku {Lk yuLkwt fþwt{qÕÞ Lk níkwwt. sBÞk ÃkAe yutXkt ðkMký Ãkh íku{ýu Lksh MkwæÄkt Lkkt¾eLknª.

økËkÄhLke MkkÄLkk [k÷e hne níke, íku{Lke WL{kËLke yðMÚkkÃký ÞÚkkðíkT níke. Lk fkuE íku{Lkk þkherhf ÔÞkrÄLku Ëqh fhLkkh níkwt, Lkíku{Lke ykæÞkÂí{f MkkÄLkk{kt Mk{wr[ík MknkÞíkk fhLkkh. yk heíku çkeòtçku ð»ko ÃkMkkh ÚkÞkt.

yk¾hu yu{Lku MknkÞíkk MkktÃkze.Ërûkýuïh{kt Þkuøkuïhe Lkk{f MktLÞkrMkLke (su ¼ihðe çkúkñýeLkk

Lkk{Úke yku¤¾kíke níke)Lkk ykøk{Lk MkkÚku økËkÄhLke MkkÄLkkLkku Lkðkuíkçk¬ku þY ÚkkÞ Au.

E. 1861Lke yuf Mkðkhu çkfw÷ík÷kLkk ½kxu yuf nkuze ykðeLku÷ktøkhu Au. økËkÄh yu ð¾íku ËrûkýuïhLke ðkze{kt Ãkqò {kxu Ãkw»Ãkku [qtxehÌkk níkk. yu{Lke Lksh nkuze{ktÚke Qíkhe hnu÷e yuf �e Ãkh Ãkze.

{æÞ{ ðÞLke �e níke. MkwtËh {w¾kf]rík yLku ÷ktçkk Aqxk ðk¤ðk¤eyu �e MktLÞkrMkLke ÷køkíke níke, fu{fu íkuýu ¼økðkt ð�ku Äkhý fÞkOníkkt.

ÍzÃkÚke ÃkkuíkkLkk ykuhzk{kt sE økËkÄhu ÓËÞhk{Lku fÌkwt, �½kxÃkh yuf íkusMðe ¼ihðe ykðe Au. íkwt sELku yuLku ynª çkku÷kðe ÷kð.�

ÓËÞLku ykùÞo ÚkÞwt. yuýu fÌkwt, �Ãký yu yÃkrhr[ík �e yk{tºkýykÃkeyu íkkuÞu ynª þk {kxu ykðu?�

økËkÄhu fÌkwt, �íkwt íkkhu sE {khe ðkík fhsu, yux÷u yu ykðþu.�yuðwt s ÚkÞwt. ÓËÞLke ðkík Mkkt¼¤e ¼ihðe fþe Ãk]åAk fÞko

rðLkk íkuLke ÃkkA¤ [k÷ðk ÷køke.økËkÄhLku òuíkktLke MkkÚku s yuLke ykt¾{kt ykLktË y�u ykùÞoLkkt

yktMkw ykðe økÞkt. íkuýu fÌkwt, �çkuxk! íkwt ynª Au? íkwt øktøkkíkxu õÞktfnkuEþ yuðk ÏÞk÷Úke nwt õÞkhLkeÞu íkLku þkuæÞk fÁt Awt. yk¾hu yksu íkwt{éÞku!�

økËkÄh rðnTð¤ çkLkeLku íkuLke Mkk{u íkkfe hÌkk. ÃkAe çkkuÕÞk,�{k, {khe ðkík íkU òýe þe heíku?�

�{k {nk{kÞkyu {Lku ºký sýLku {¤ðkLkwt fnu÷wt, yu Ãkife çkusýLku íkku nwt Ãkqðo çktøkk¤{kt {¤e [qfe Awt. yksu nðu íkwt {éÞku.�

¼q÷k Ãkzu÷k çkk¤fLku y[kLkf {k {¤íkkt suðku ykLktË ÚkkÞ yuðkuyk�tË økËkÄhLku ÚkÞku.

¼ihðeyu ÃkkuíkkLke ðkík fhe. íku çktøkk¤Lkk suMkkuh rsÕ÷k{kt yuffw÷eLk çkúkñýfwxwtçk{kt sL{e níke. íku rð»ýwLke WÃkkMkf níke yLkuÄ{oþk�ku, ¼Âõíkþk�kuLke Ãktrzík níke. íkuýu fXkuh ÞkuøkMkkÄLkk fhe níke.


31


økËkÄhu Ãký ¼ihðeLku ÃkkuíkkLke MkkÄLkkLke rðøkíkðkh ðkík fhe.ÃkkuíkkLke Úkíke þkherhf íkf÷eVku rðþu Ãký fÌkwt. ÃkAe ÃkqAâwt, �nwt ¾hu¾hÃkkøk÷ Awt? {kLke yn�Lkþ «kÚkoLkk fhðkLkwt yk Ãkrhýk{ Au?�

çkÄwt Mkkt¼¤eLku ¼ihðeyu fÌkwt, �fkuý fnu Au íkwt Ãkkøk÷ Au? íkkheyðMÚkk íkku þk�ku suLku �{nk¼khík� fnu Au yu Au. yu ¼kð Mk{sðkLkwtynª fkuELkwt økswt LkÚke. hkÄk yLku økkihktøku Ãký yk ¼kð y�w¼ðu÷ku.¼ÂõíkøkútÚkku{kt yu çkÄwt ÷¾u÷wt Au. nwt íkLku yu çkÄwt çkíkkðeþ.�

yk{ fne ¼ihðe íkuLke Íku¤e Xk÷ððk ÷køke. íku{kt Úkkuzktf ÃkwMíkfkuníkkt. y�u yuf çku ð�ku níkkt.

ÃkAe økËkÄh {trËh{ktÚke «MkkË ÷E ykÔÞk. Ãknu÷kt íku{ýu ¾kÄkuÃkAe s ¼ihðeyu ÷eÄku.

«MkkË ykhkuøÞk ÃkAe økËkÄhu Úkkuze ðÄkhu ÃkqAÃkhA fhe.Þkuøkuïhe çkúkñýeyu fÌkwt, �Þkuøk{kt çkuMkeLku s nwt òýe þfe fu {khu ºkýsýLku MkkÄLkk{kt MknkÞ fhðkLke Au. Ãknu÷k çku sýLkkt Lkk{ [tÿ yLkurøkrhò. yu çktLkuLkkt ½h çkkheMkk÷{kt Au. ºkeòu íkwt Au. yu çkuLku íkku nwtþe¾ðeLku ykðe. nðu íkkhku ðkhku Au.�

íÞkhçkkË ¼ihðeyu {trËh{kt Vhe ËþoLk fÞkO. ÃkAe MkeÄwt ÷ELkuíku hktÄðk {kxu Ãkt[ðxe{kt økE. EüËuð h½wðehLke {q�ík íku nt{uþkt MkkÚkuhk¾íke.

hktÄeLku h½wðeh ykøk¤ ¼kuøk Ähe ¼ihðe æÞkLk{kt çkuXe. çkkÌk¿kkLk ÷wó ÚkE økÞwt. yuýu æÞkLk{kt òuÞwt fu MðÞt h½wðeh òýu yuLkk LkiðuãLkwtyÒk ¾kÞ Au.

¼kLk ykðíkkt ykt¾ ¾ku÷eLku òuÞwt íkku økËkÄh ¼kík ¾kíkk níkk.

¼ihðe MkkÚku árü {¤íkkt íkuyku ¼kUXk Ãkzâk. Ãkhtíkw ¼ihðeyu fÌkwt, �çkuxk!íkU Xef s fÞwO Au. {U æÞkLk{kt su òuÞwt níkwt yu s ykt¾ ¾q÷íkkt «íÞûk ÚkÞwtAu. nðu {Lku Mk{òÞ Au fu {khu çknkhLke ÃkqòLke sYh LkÚke.� yu{fneLku fþk Mktfku[ ðøkh yu WÂåAü yÒk ¾kðk ÷køke. sBÞk ÃkAe yuýuh½wðehLke {q�ík øktøkk{kt ÃkÄhkðe ËeÄe.

økËkÄh ½ýe ðkh {kLku fnuíkk, �nu {k! íkwt {Lku çkÄwt þe¾ð.�{kyu òýu yu{Lku þe¾ððk {kxu s ¼ihðe {kuf÷e níke. økËkÄh ¼ihðeLkkykøk{LkLku {kLke f]Ãkk Mk{sðk ÷køÞk.

¼ihðe økËkÄhLku ÃkwºkLke su{ ¼ýkððk ÷køke. økËkÄhLke yLkufþtfkykuLkwt Mk{kÄkLk ÚkÞwt yLku çkÄe rs¿kkMkkyku Mktíkku»kkE.

y÷kirff ½rLkcíkk{kt yXðkrzÞwt ÃkMkkh ÚkÞwwt.Ãký çkkÌk rðïyk ½rLkcíkkLku rðÃkheík árüyu òuE yk¤ Lk [zkðu yu {kxu økËkÄhu s¼ihðeLku yLÞºk hnuðk Mkq[ÔÞwt. ¼ihðeLku yu Mkq[Lk økBÞwt y�u yuýu ºkýufrf÷ku{exh Ëqh ykðu÷k ykrhÞkËn økk{{kt Ëuð{Ûz÷Lkk ½kxu hnuðkLkwtøkkuXÔÞwt. yuLkk «¼kðf ÔÞÂõíkíðLku fkhýu økk{÷kufkuyu s yuLkk Þkuøkûku{LkeÔÞðMÚkk fhe ËeÄe.

¼ihðe ði»ýðe ¼ÂõíkLke Wå[ ¼qr{fkyu ÃknkU[u÷e níke. økËkÄh«íÞu íkuLku ðkíMkÕÞ¼kð níkku. {kíkk sþkuËk suðk «u{Úke íku òíku hktÄeLkuøkËkÄhLku r{ü ¼kusLk s{kzíke.

økËkÄhLke ðkíkku Mkkt¼¤eLku ¼ihðe yuLkk yLkw{kLk Ãkh ykðe fuyu{ýu ykæÞkÂí{f WÒkríkLkwt yk¾he MkkuÃkkLk Ãký Mkh fÞwO Au. íkuLku yu{Ãký ÷køÞwt fu [iíkLÞ {nk«¼w YÃku yðíkkh ÷uLkkh Eïh nðu økËkÄh YÃkusLBÞk Au.


32


yuðk{kt økËkÄhLku Ãku÷ku sqLkku Ëkn Vhe þY ÚkÞku. «¼kíku yu þYÚkíkku yLku {æÞknTLk MkwÄe{kt yMkÌk çkLke síkku. økËkÄh ºký [kh f÷kføktøkk{kt çkuMke hnuíkk íkkuÃký Ëkn þ{íkku Lknª. ðÄkhu ðkh Ãkkýe{kt hnuðkÚkeh¾uLku þheh çkøkzu yu çkefu íkuyku ¼eLkk ykhMk Ãkh yk¤kuxíkk.

ðiãLke ËðkLke fþe yMkh Lk ÚkE. økËkÄhu ¼ihðeLku yuLkku WÃkkÞÃkqAâku. þk�Lkk ykÄkhu íkuýu r[rfíMkk Mkq[ðe fu ykðk ÔÞkrÄðk¤k {Lkw»Þuøk¤k{kt MkwøktÄe Ãkw»ÃkkuLke {k¤k Äkhý fhðe yLku þheh Ãkh [tËLkLkku ÷uÃkfhðku.

½ýk ÷kufkuLku ¼ihðeLkku WÃkkÞ nMkðk suðku ÷køÞku. Ãký{ÚkwhçkkçkwLkk ykøkúnÚke yk r[rfíMkk þY fhðk{kt ykðe yLku {kºk ºkýrËðMk{kt s økËkÄhLke yk Ãkezk Mk{e økE.

Úkkuzk rËðMkku ÃkAe ¼ihðe çkúkñýeyu MÃkü þçËku{kt ònuh fÞwO fuøkËkÄh Mkk{kLÞ ¼õík LkÚke Ãký EïhLkku yðíkkh s Au.

{Úkwhçkkçkw yu {kLkðk íkiÞkh Lk ÚkÞk. yu{ýu fÌkwt, �þk�ku{kt íkkuËþ yðíkkhLkku s WÕ÷u¾ Au. yrøkÞkh{k yðíkkhLku yðfkþ s LkÚke.�

yk ðkík [k÷íke níke yux÷k{kt ¼ihðe {eXkELkku Úkk¤ ÷E«ðuþe. íkuýu íkhík fÌkwt, �¼køkðík{kt çkkðeMk yðíkkhkuLkku WÕ÷u¾ AuyLku �Mkt¼ðkr{ Þwøku Þwøku� fne ¼økðkLku yLÞ yLkuf yðíkkhku {kxu Ãkýyðfkþ hkÏÞku Au. ði»ýðþk�{kt sýkÔÞwt Au fu {nk«¼w ÃkwLk: yðíkkh÷uþu. ð¤e økËkÄh økkihktøkËuð MkkÚku ½ýkçkÄk {¤íkk ykðu Au.�

{ÚkwhçkkçkwLkk øk¤u ðkík Lkk Qíkhe. ¼ihðeyu ÃktrzíkkuLke Mk¼kçkku÷kððkLkku «Míkkð {qõÞku. økËkÄhu yLkw{kuËLk fÞwO.

{Úkwhçkkçkwyu yu Mk{ÞLkk çku {kuxk Ãktrzík y�u MkkÄf ði»ýð[hý

yLku økkihefkLík íkfo¼q»kýLku rLk{tºký ÃkkXÔÞkt.Ãknu÷kt ði»ýð[hý ykÔÞk. íku{ýu çkúkñýeLkk yLkw{kLkkuLkku

yÇÞkMk fÞkuo. [fkMkýe fhe yLku ÃkAe yuLkk rMkØktík MkkÚku MktÃkqýo Mkn{íke«økx fhe.

Úkkuzk rËðMk ÃkAe økkihefkLík íkfo¼q»ký ÃkÄkÞko. íkuyku íkktrºkfyLku çkkW÷[tË Mkt«ËkÞLkk WÃkkMkf níkk. ËwøkkoÃkqò fhíke ð¾íku íkuykuÃkkuíkkLkk zkçkk nkÚkLke nÚku¤e Ãkh ðuËe økkuXðeLku nku{ fhíkk. yLkwckLkLkeÃkqýkonwrík MkwÄe{kt yuf {ý ÷kfzkt nkÚk WÃkh çkéÞk fhíkkt. økËkÄhu MðÞtyu á~Þ òuÞwt níkwt. [[ko{kt yu ÃktrzíkLku ÃknkU[ðwt Ëw»fh níkwt.

ËrûkýuïhLkk {trËh{kt «ðuþ fhíkkt s íku{ýu {kuxuÚke MíkkuºkÃkkXþY fÞkuo. økËkÄh ÃkkuíkkLkk ykuhzk{kt níkk. íku{Lku Ãký {kuxuÚke MíkkuºkÃkkXfhðkLke ð]r¥k ÚkE. íku{ýu ÃktrzíkÚke {kuxk yðksu MíkkuºkÃkkX «khtÇÞku.Ãktrzíku yuLkkÚke {kuxku LkkË fÞkuo. økËkÄhu yuÚke {kuxku. yk nheVkEÚke{trËhLkwt [kuøkkLk økkS QXâwt.

{trËh{kt [kuh ÃkuXk nþu yu{ {kLke [kufeËkhku Ëkuze ykÔÞk. Mknw�Ãkkøk÷ Ãkqòhe� yLku ykøktíkwf Ãktrzík ðå[uLke nheVkE òuE [rfík ÚkEøkÞk. yk nheVkE{kt yk¾hu Ãktrzíku nkh fçkq÷ðe Ãkze.

Úkkuzk rËðMkku{kt s økkihefkLík ¼õík çkLke økÞk.Úkkuzk Mk{Þ{kt {Úkwhçkkçkwyu ÃktrzíkkuLke çkeS Mk¼k çkku÷kðe.

ÃktrzíkkuLku yu Mk¼k{kt «ðuþíkkt Ãkqðuo økËkÄh {trËh{kt «ðuþe {k fk÷eLku«ýk{ fÞko. íkuyku «ýk{ fhe çknkh Lkef¤íkk níkk íÞkt ði»ýð[hýyufkyuf yu{Lku Ãkøku Ãkzâk. íkhík økËkÄhLku ¼kðMk{krÄ ÷køke ÚkE.ði»ýð[hýu yu s Mk{Þu MktMf]ík{kt Míkkuºk h[e økËkÄhLke Míkwrík fhe.


33


ÃktrzíkMk¼k{kt Eïh[hý Ãký WÃkÂMÚkík níkk. ykht¼{kt søkkihefkLíku fne ËeÄwt fu Ãkkuíku Eïh[hý MkkÚku Mkt{ík Au yux÷u fkuE Ãký«fkhLke [[koLke ykð~Þfíkk LkÚke.

yk{ çkúkñýeLkk ykøk{Lk ÃkAe økËkÄhLkku Ãktrzíkku MkkÚku Ãkrh[ÞÚkÞku. ð¤e çkúkñýe MkkÚkuLkku yu{Lkku MktçktÄ økkZ çkLÞku. íku{ýu íkuLku s økwÁçkLkkðe íkuLkk {køkoËþoLk Lke[u íkktrºkf MkkÄLkk þY fhe.

fkuELku ÚkkÞ fu fkr{Lke-fkt[LkLkku íÞkøk fhðkLkwt fnuLkkh økËkÄhuMðÞt yuf �eLku ÃkkuíkkLke økwÁ çkLkkðe? yuLkku yÚko yux÷ku s fu Lkkhe{kt sufkr{Lke Au, íkk{Mke Au yuLkku íÞkøk fhðku yLku su ÞkurøkLke Au, {rn{k{Þe{kík]MðYrÃkýe Au yuLkku ykËh fhðku. yk {nkLk {rn÷kLkk ykøk{LkÃkAe s økËkÄhLke yMkkÄkhý {n¥kkLkku Mðefkh Úkðk ÷køÞku.

y÷çk¥k økËkÄhu íkku �yðíkkhe� ÃkwÁ»k íkhefu íku{Lke Mðef]ríkÚkE íÞkhu Ãký ÃkkuíkkLke rðLk{úíkk ò¤ðe hk¾e níke y�u ÃkkuíkkLku çkk¤fs {kLke ÃkkuíkkLke árü søkËtçkkLkk [hýf{¤ ÃkhÚke ¾Mkuze Lk níke.

*¼ihðe çkúkñýe økËkÄhLke {kík]ðíkT Mkt¼k¤ hk¾íke. íku økËkÄhLku

yðíkkhe ÃkwÁ»k økýíke níke, Aíkkt íkuLkwt {kík]ÓËÞ íku{Lkku fkuE ¼ÔÞ{nkÃkwÁ»k íkhefu Mðefkh ÚkkÞ yu{ EåAíkwt. yuýu Äe{u Äe{u økËkÄhLkuíktºkMkkÄLkk {kxu íkiÞkh fhðk {ktzâk.

økËkÄhu íkktrºkf MkkÄLkk þY fhíkkt Ãknu÷kt søkËtçkkLke y�w{rík{u¤ðe ÷eÄe. ÃkAe çkúkñýeLkk {køkoËþoLk «{kýu íku{ýu ÄøkþÃkqðof íkktrºkfMkkÄLkk þY fhe.

çkúkñýeyu MkkÄLkk {kxu ykð~Þf ÿÔÞku {tøkkðe çku ykMkLkku íkiÞkh

fhkÔÞkt, yuf Ãkt[ðxe{kt yLku çkeswt WÃkðLkLkk rçkÕðð]ûk Lke[u. MkkÄLkkfÃkhe níke Ãký økwÁ-rþ»Þ W¼ÞLkku y«rík{ níkku. [kuMkX íktºkøkútÚkku{ktfnu÷e ík{k{ MkkÄLkkyku ¼ihðeyu yu{Lke ÃkkMku fhkðe, yu{ktLke fux÷efíkku yíÞtík y½he níke, Ãký {kLke yÃkkh f]ÃkkÚke økËkÄh çkÄeMkkÄLkkyku{ktÚke MkV¤íkkÃkqðof Ãkkh QíkÞko. þk�ku{kt rLk�Ëü çkÄkt V¤«íÞûk Úkðk ÷køÞkt yLku yðLkðe yÃkqðo yLkw¼qríkyku Úkðk ÷køke.

fux÷ef ytrík{ MkkÄLkkyku íkku yÂøLkÃkheûkk Mk{e níke. yu{ktÚkerLk»f÷tf heíku Ãkkh Lkef¤ðwt Ëw»fh níkwt. ðkMkLkkyku Ãkh suýu MktÃkqýo «¼wíð«kó fÞwO nkuÞ yu s yu{ktÚke ykçkkË heíku çknkh Lkef¤e þfu. ÄiÞo yLkuMktÞ{Lku ykfhe fMkkuxeyu [zkðu yuðe MkkÄLkkyku yu{ýu yfÕÃÞ ykMkkLkeyLku íðhkÚke rMkØ fhe níke. çkÄe MkkÄLkkLku ytíku çkúkñýeyu ònuh fÞwOfu ÃkkuíkkLkk rþ»Þ íkktrºkf MkkÄLkk{kt MktÃkqýo MkV¤íkk Mkt«kó fhe Au.

íkktrºkf MkkÄLkk Ëhr{ÞkLk økËkÄhLku su yËT¼wík y�u hku{kt[fkheyLkw¼ðku ÚkÞk íku{kt Mkrðþu»k M{hýeÞ yLkw¼ð níkku. fwtzr÷Lke þÂõíkLkkQæðoøk{Lk rðþuLkku. yuLkwt ðýoLk fhíkkt yu{ýu fnu÷wt, �ÃkøkÚke íku {MíkfMkwÄe ftEf ÍýÍýkx fhíkwt �[u [zu Au. ßÞkt MkwÄe yu {øks MkwÄe ÃknkU[íkwtLkÚke íÞkt MkwÄe {Lku ¼kLk hnu Au, Ãký su ûkýu yu {øks{kt «ðuþu Au yu sûkýu nwt çkkÌk ¼kLk ¼q÷e òô Awt. ykt¾ku yLku fkLkLkkt fkÞkuo Ãký çktÄ ÃkzeòÞ Au y�u ðk[kLkku íkku Mkðk÷ s Q¼ku Úkíkku LkÚke. �nwt� yLku �íkwt� yuðku¼uË s ßÞkt ykuøk¤e økÞku íÞkt ÃkAe fkuý çkku÷u? yu økqZ þÂõíkfhkuzhßsw{ktÚke ÃkMkkh Úkíke nkuÞ Au íÞkhu nwt su ftE òuô fu yLkw¼ðwt Awtíku çkÄwt ík{Lku fnuðkLkku {Lku õÞkhuf rð[kh ykðu Au. yu þÂõík ÓËÞ fuøk¤k MkwÄe ykðu Au íÞkt MkwÄeLke ðkík þõÞ Au. Ãkhtíkw su ûkýu yu øk¤kLke


34


WÃkh [k÷e òÞ Au yuLke ðkík fhðk òô Awt íku s ûkýu òýu fkuE {khk{w¾Lku Ëçkkðe Ëu Au yLku nwt ÷k[kh çkLke òô Awt.�

økËkÄhLku Mk{krÄ yðMÚkkLkwt ðýoLk fhðk{kt Ãký MkV¤íkkMkktÃkzíke Lknª. Ãký fwtzr÷Lke þÂõíkLke økríkLkk rðrðÄ yLkw¼ðku íkuykuðýoðe þfíkk. yu þÂõík Ãkkt[ «fkhLke økríkÚke Qæðoøk{Lk fhu Au yuðeþk�kuõík ðkíkLkwt íkuyku MðkLkw¼ðLku ykÄkhu Mk{ÚkoLk fhíkk.

íkktrºkf MkkÄLkkykuLku Ãkrhýk{u økËkÄhLku yü {nkrMkrØyku Mkw÷¼çkLke Ãký Mkk[k MkkÄfLke yLkkMkÂõíkÚke yu{ýu yu rMkrØykuLku ðuøk¤e shk¾e. {kyu ÃkkuíkkLkk yk ¼õíkLku Mk{òðe ËeÄwt fu rMkrØyku Ãkh{uïhLkuÃkk{ðkLkk Ëw÷OÎÞ ytíkhkÞYÃk Au.

MkkÄLkkLku fkhýu økËkÄhLke íkÃk:Ãkqík fkÞk{kt Mkwfw{kh MkkIËÞo «økxâwt.fux÷ktÞ ð»kkuo MkwÄe yu{Lke íkuòuËeó {w¾{wÿk MknwLkwt æÞkLk ¾U[íke hne.yLÞLke LkshÚke çk[ðk íkuyku þheh Ãkh þk÷ ðªxk¤e hk¾íkk yLkusøkËtçkkLku «kÚkoLkk fhíkk fu çkkÌk MkkIËÞoLku çkË÷u yu yktíkhMkkIËÞo yLkuþwrØ «ËkLk fhu. Äe{u Äe{u yu{Lkwt çkkÌk MkkIËÞo rð÷kE økÞwt.

økËkÄhLke íkktrºkf MkkÄLkkykuLke M{hýeÞ rðþu»kíkk yu níke fuíkuyku ÷øk¼øk çkÄe íkktrºkf r¢Þkyku ºký-ºký rËðMk{kt s Ãkqýo fheËuíkk. yu{Lke yk yËT¼wík MkkÄLkkyu rMkØ fÞwO fu «k[eLk íkktrºkf r¢ÞkykuLkwtrðþwØ heíku ÃkwLkÁíÚkkLk þõÞ Au.

¼ihðeyu økËkÄhLke yLkw{rík {u¤ðe [tÿ yLku røkrhòLkuËrûkýuïh ykððkLkwt ÷ÏÞwt. Ãknu÷kt [tÿ ykðe ÃknkUåÞku. Úkkuzk rËðMkÃkAe røkrhò Ãký ykðe ÃknkUåÞku. yk çktLku ÃkkMku yá~Þ ÚkE sðkLkerMkrØ níke. [tÿ yu rMkrØLkku WÃkÞkuøk fhe yuf ÄrLkf fwxwtçkLke MkwtËh

fLÞk{kt ÷ÃkxkE økÞku yLku [¢{ ÚkE økÞku. rMkrØ Ãký [k÷e økE.yuf rËðMk Mkktsu økËkÄh røkrhòLke MkkÚku þt¼w[hý {ÂÕ÷fLkk

WÃkðLk{kt økÞk. ykæÞkÂí{f rð[khrð{þo{kt ¾kMMkku Mk{Þ ÃkMkkh ÚkEøkÞku. ÃkkAk Vhíkkt ytÄkÁt ½kuh ÚkE økÞu÷wt. VkLkMk {køkðkLkwt ÞkË LkhÌkwt. [k÷íkkt [k÷íkkt Xkufhku ðkøkðk ÷køke.

�shk Q¼k hnku, nwt ysðk¤wt fÁt.� yu{ fne røkrhòyu ðktMkkuVuhÔÞku yLku yu{ktÚke «fkþ Lkef¤ðk ÷køÞku. yu ysðk¤kLke {ËËÚkeøkËkÄh {trËh MkwÄe ÃknkU[e þõÞk.

yk ytøku økËkÄhu ÃkkA¤Úke fnu÷wt, �røkrhò y�u [tÿ òuçktLku{ktÚke fkuE Ãký Ërûkýuïh{kt ÃkkuíkkLke þÂõíkyku xfkðe þõÞk Lkrn.íkuyku çktLku {khe MkkÚku hÌkk yu Ëhr{ÞkLk fÁýk{q�ík søkËtçkkyu yu{Lkeyuðe þÂõíkyku nhe ÷eÄe níke fu suÚke íkuyku çktLku fþk ytíkhkÞ rðLkkEïh-Mkkûkkífkh íkhV ÃkkuíkkLkwt æÞkLk hk¾e þfu.�


35


5.

rËðMku rËðMku ËrûkýuïhLkk fk÷e{trËhLke ÏÞkrík Ëqh-MkwËqh Vu÷kðk÷køke. yuLku fkhýu yLkuf MkkÄw Mktíkku, Ãktrzíkku yLku ¼õíkku íÞkt ¾U[kEykðíkk. fkuE ¾kMk Ãkðo «Mktøku y{wf Mkt«ËkÞLkk MkkÄwyku íÞkt yufXkÚkíkk. yuf ðkh ði»ýðkuLkk hk{kÞík Mkt«ËkÞLkk MkkÄwyku íÞkt yufºk ÚkÞk.yu Mkt«ËkÞLkk yuf MkkÄwLku ¼økðkLk{kt yÃkkh ©Øk níke. íkuLke ÃkkMkuyuf s¤Ãkkºk yLku yuf ÃkwMíkf {kºk níkkt. yu ÃkwMíkf yuLkku ¾òLkkuníkku. Ëhhkus íku íkuLke Ãkqò fhíkku yLku yuLkwt ðk[Lk fhíkku.

íkuLkku Ãkrh[Þ ÚkÞk ÃkAe økËkÄh yuf rËðMk yu ÃkwMíkf òuðk{køÞwt. MkkÄwyu ykÃÞwt. økËkÄhu òuÞwt fu «íÞuf Ãk]c Ãkh {kºk çku s þçËku�H hk{� ÷k÷ þkneÚke {kuxk yûkhku{kt ÷¾kÞu÷kt níkkt.

MkkÄwyu ¾w÷kMkku fhíkkt fÌkwt, �ÃkwMíkfkuLkk ¼tzkh ðkt[e Lkk¾ðkÚkeþku ÷k¼? ðuËku, Ãkwhkýku yLku Mkf÷ þk�kuLkwt yuf{kºk WËT¼ðMÚkkLkEïh Au. yuLke yLku yuLkk Lkk{Lke ðå[u fþku ¼uË LkÚke. Mkf÷ þk�ku{ktsu ftE ¿kkLk ¼ÞwO Au íku Mk½¤wt yu�k Lkk{{kt Mk{kÞu÷wt Au. yux÷u nwt íkku

{kºk yuLkk Lkk{Úke s Mktíkwü hnwt Awt.�WÃkÞwoõík Mkt«ËkÞLkk MkkÄwyku rðËkÞ ÚkÞk ÃkAe Ãkh{ntMk

Mkt«ËkÞLkk MkkÄwyku ykððk ÷køÞk. Ãkh{ntMk yux÷u Mkk[ku ¿kkLke. íkuMktÃkqýoÃkýu ðeíkhkøk nkuÞ. íkuyku ykuhzk{kt hkík-rËðMk ðkËrððkË fhíkk.yuf {kºk rð»kÞ ðuËktík yÚkkoíkT çkúñ, {kÞk ðøkuhuLkwt MðYÃk.

yk Mk{Þøkk¤ku E. 1862/63Lkku níkku y�u íÞkhu økËkÄhLkeô{h 26-27 ð»koLke níke. yk yhMkk{kt yLkuf íkktrºkf MkkÄfku Ãkýyu{Lkk Mk{køk{{kt ykðu÷k. økËkÄhu yu{Lku ÞÚkkþõÞ MknkÞíkk fhu÷e.

økËkÄhLkk Ãkrh[Þ{kt ykðu÷k yLkuf Ãktrzíkku, MkkÄw-Mktíkku yu{LkkÚke«¼krðík ÚkÞk níkk. «Úk{ Ãkrh[Þu «¼krðík ÚkÞu÷k Ãktrzík økkuÃkefkLíkE. 1870Lkk yhMkk{kt ÃkwLk:økËkÄh ÃkkMku ykÔÞk níkk.

hksÃkqíkkLkkÚke ykðu÷k Ãktrzík LkkhkÞýþk�eyu Ãký økËkÄhLkk{køkoËþoLk Lke[u MkkÄLkk fhu÷e. økËkÄhLku økwÁ çkLkkððkLke íku{Lke EåAkníke Ãký fnuðkLke ®n{ík [k÷íke Lk níke.

Ëhr{ÞkLk yuf rËðMk {ÚkwhçkkçkwLkk Ãkwºk îkhfkLkkÚku çktøkk¤LkkMkw«rMkØ frð {kEf÷ {ÄwMkqËLk Ë¥kLku Ërûkýuïh çkku÷kÔÞk. fkuE {wfÆ{kytøku yu{Lke Mk÷knLke sYh níke. r¾úMíke ÚkÞu÷k yk frð çkurhMxh Ãkýníkk.

îkhfkLkkÚku økËkÄhLku çkku÷kÔÞk. íkuyku LkkhkÞýþk�e MkkÚku økÞk.þk�eyu frð MkkÚku MktMf]ík{kt MktðkË fÞkuo. r¾úMíke çkLkðk {kxuLkwt fkhýÃkqAâwt. frðyu yk�Úkf fkhý sýkÔÞwt. yu Mkkt¼¤íkkt s þk�eS økSoQXâk, ��ykðk ûkwÿ fkhý {kxu ík{u ík{khku y{qÕÞ Ä{o íÞS ËeÄku?yuLkk fhíkkt ¼q¾u {he sðwt çknuíkh níkwt!�� íku{Lku yuðku ríkhMfkh ykÔÞku


36


fu íku{ýu yÄðå[u s ðkík[eík yxfkðe ËeÄe.ÃkAe frðyu økËkÄhLku ftEf WÃkËuþ ykÃkðkLke rðLktíke fhe.økËkÄhu fÌkwt, �fkuý òýu Ãký fkuEf {khk nkuX Ëkçke hÌkwt Au

yux÷u {khkÚke çkku÷e þfkíkwt LkÚke.�frðLke rðLktíkeÚke økËkÄhu fux÷ktf ¼sLkku økkÞkt. yuÚke frðLku

þktrík ÚkE.yuf rËðMk LkkhkÞýþk�eyu økËkÄhLku yufktík{kt {¤e ÃkkuíkkLku

MktLÞMík Ëeûkk ykÃkðk rðLktíke fhe. yuLkku Mðefkh ÚkÞku yLku íkuyku Ëeûkk÷E ykMkk{ íkhV [kÕÞk økÞk.

økËkÄh ½ýe ðkh ðýçkkuÕÞk fkuE yrÄfkhe ¼õík fu ÃktrzíkLku{¤ðk síkk. r¼Òk r¼Òk ¼õíkkuyu fuðe ykæÞkÂí{f WÒkrík fhe Au yuòýðkLke rs¿kkMkk yu{Lku hnuíke. «íÞuf MkkÄfLke {w÷ðýe íkuykuyktíkrhf árüyu s fhíkk. yk Mk{Þøkk¤k{kt yu{ýu ËuðuLÿLkkÚk xkøkkuh,Ãktrzík ÃkÈ÷ku[Lk, ¼økðkLkËkMk çkkçkkS íkÚkk Mðk{e ËÞkLktË MkhMðíkeLke{w÷kfkík ÷eÄe níke.

Ãktrzík ÃkÈ÷ku[Lk íkfko÷tfkh çkhîkLkLkk {nkhkòLkk hksÃktrzíkníkk. íkuyku «fktz Ãktrzík nkuðkLke MkkÚku ¼õík Ãký níkk. økËkÄhLku {éÞkÃkAe íÞkt WÃkÂMÚkík ÷kufkuLku yu{ýu fnu÷wt, �økkzkt ¼heLku ÃkwMíkfku ðkt[eLkunwt sux÷wt «kó fhe þõÞku LkÚke íkuLkkÚke yLkuf økýwt ðÄkhu yu{ýu yuf ÃkýÃkkLkwt WÚk÷kÔÞk rðLkk «kó fÞwO Au!�

ÃkÈ÷ku[Lku íkktrºkf MkkÄLkk fhe fux÷ef þÂõíkyku Ãký «kó fheníke. E. 1863{kt {Úkwhçkkçkwyu {kuxku s÷Mkku fhe yLkuf çkúkñýkuLkuËkLkËrûkýk ykÃÞkt níkkt, íku{ýu økËkÄh {khVíku ÃkÈ÷ku[LkLku Ãký rLk{tºÞk

níkk. ÃktrzíkLku ykððkLke ¾qçk EåAk Ãký ÚkE. Ãkhtíkw yu{Lke íkrçkÞík÷ÚkzðkÚke íkuyku sE þõÞk Lkrn. íkuyku ðkhkýMke økÞk yLku ÚkkuzkrËðMkku{kt s íku{Lkwt þheh Aqxe økÞwt.

Ãktrzík sÞLkkhkÞý Lkk{Lkk yuf yLÞ Ãktrzík Ãký økËkÄhLkkMktÃkfo{kt ykÔÞk níkk. Mk{Úko Ãktrzík nkuðk Aíkkt íkuyku rLkhkr¼{kLke níkk.ÃkkuíkkLkwt {]íÞw õÞkhu y�u õÞkt Úkþu yuLke yu{Lku òý níke. yu{ýu fhu÷eykøkkne «{kýu s ðkhkýMke{kt íkuyku yðMkkLk ÃkkBÞk níkk.

hk{kÞík Mkt«ËkÞLkk yuf sxkÄkhe MkkÄw ÃkkMku yüÄkíkwLke hk{Lke{q�ík níke. ðnk÷Úke íku íkuLku hk{÷÷k fnuíkku. íku yk¾ku rËðMk hk{÷÷kLkeíknuLkkík{kt hnuíkku, økËkÄhLku Ãký yu hk{÷÷k MkkÚku MLkun ÚkE økÞku. yuMÚkq¤ {q�ík økËkÄhLku {Lk Ãkqýo «kýðkLk h½wðeh s níkk. sxkÄkhe yu{q�ík økËkÄhLku ykÃkeLku [kÕÞku økÞku. E. 1864Lkwt yu ð»ko níkwt.

økËkÄh hk{÷÷kLku rþþw Mk{S ÷kz ÷zkðíkk. yk ðkíMkÕÞ¼kðîkhk EïhLke WÃkkMkLkk níke. ¼ihðe çkúkñýeyu yuLku {Äwh¼kðLke MkkÄLkkíkhefu yku¤¾kðe.

ðkíMkÕÞ¼kðLke yk MkkÄLkk Ëhr{ÞkLk økËkÄhLku yuðwt ÷køÞwt fuÃkkuíku �e ÚkE økÞk Au. Ãknu÷kt íkuyku «íÞuf �e{kt {Lku òuíkk níkk. nðuíku{Lku ÷køÞwt fu Ãkkuíku s {k Au.

{Äwh¼kðLke yk MkkÄLkk{kt rMkrØ {u¤ððk økËkÄhu �eLkk suðwtSðLk þY fÞwO. {ÚkwhçkkçkwLku fne �eLkkt ð�ku {tøkkÔÞkt y�u yu ÃknuheLku,{kÚku ytçkkuzku ðk¤e, Ãkøk{kt YÃkkLkkt ÍktÍh Ãknuhe �eYÃk Äkhý fÞwO.ykðe ÂMÚkrík{kt A {kMk MkwÄe hne yu{ýu yk WÃkkMkLkk fhe.

yk økk¤k Ëhr{ÞkLk økËkÄh{kt �e¼kð yux÷ku ð]rØ ÃkkBÞku


37


níkku fu íkuyku yðkhLkðkh {ÚkwhçkkçkwLkk ½hu síkk yLku íku{Lkk fwxwtçkLke�eyku MkkÚku hnuíkk. yu �eykuLku Ãký fþku Mktfku[ Úkíkku Lknª.

ËwøkkoÃkqò {nkuíMkð «Mktøku økËkÄhLku {Úkwhçkkçkwyu ÃkkuíkkLkk ½hurLk{tºÞk níkk. økËkÄh íkku ËkMkeLkk ðuþ{kt s níkk. MkktæÞ ykhíkeLkkuMk{Þ ÚkÞku. Ãký yu Mk{Þu økËkÄh íkku Mk{krÄMÚk ÚkE økÞu÷k. yu{Lku yuyðMÚkk{kt yuf÷k {qfeLku sðkLkwt {ÚkwhçkkçkwLkkt ÃkíLke søkËtçkkLku ÞkuøÞ Lk÷køÞwt. fu{fu Úkkuzk rËðMk Ãknu÷kt s økËkÄh ykðe ¼kðkðuþLke ÂMÚkrík{ktMk¤økíkk ytøkkhk Ãkh Ãkzâk níkk.

søkËtçkkLku yuf ÞwÂõík MkqÍe. íku ÃkkuíkkLkkt yk¼q»kýku ÷E ykðey�u økËkÄhLku Ãknuhkððk ÷køke. yu Ëhr{ÞkLk Mkíkík fnuíke hne,�ykhíkeLkku Mk{Þ ÚkÞku Au. ík{u {kLku [k{h Zku¤ðk ykðku Aku Lku?�

{kLkwt Lkk{ Mkkt¼¤íkkt økËkÄhLke Mk{krÄ íkqxe. íkuyku søkËtçkkMkkÚku Ãkqò{tzÃk{kt økÞk. økËkÄh �eð]tË{kt Q¼k hne {k ËwøkkoLku [k{hZku¤ðk ÷køÞk.

{Úkwhçkkçkw ÃkwÁ»kðøko{kt Q¼k níkk. íkuyku [k{h Zku¤íke yËT¼wíkMkwtËh �eLku òuE s hÌkk. ykhíke ÃkAe íku{ýu ÃkkuíkkLke ÃkíLkeLku ÃkqAâwt,�íkkhe ÃkkMku Q¼e hneLku {kLku [k{h Zku¤íke níke yu fkuý níke? õÞktÚkeykðe níke?�

�yku {k, ík{u yuLku yku¤¾e þõÞk Lknª? yu íkku ykÃkýk XkfwhøkËkÄh níkk.�

{ÚkwhçkkçkwLkk rðM{ÞLkku Ãkkh Lkk hÌkku. yuf ðkh íkuyku ÓËÞLkuÃkkuíkkLkk ytík:Ãkqh{kt ÷E økÞk yLku �eðøko{kt çkuXu÷k íkuLkk �{k{kLku yku¤¾efkZðk fÌkwt. ½ýe ðkh MkwÄe íkkfe hnuðk Aíkkt íku {k{kLku yku¤¾e þõÞku

Lknª.¼ihðe fnuíke, �økËkÄh ßÞkhu Ërûkýuïh{kt Vq÷ku [qtxe hÌkk

nkuÞ Au íÞkhu hkÄk suðk s ÷køku Au.�økkuÃkeyku y�uf níke Ãký hkÄkLkku f]»ý«u{ yLkLÞ níkku, ßÞkt

MkwÄe hkÄkLke f]Ãkk ÚkkÞ Lknª íÞkt MkwÄe f]»ýLkkt ËþoLk ËkuÌk÷kt, økËkÄhuhkÄkLku «kÚkoLkk fhe.

Úkkuzk rËðMk{kt s hkÄkyu økËkÄhLku ËþoLk ykÃÞkt, LkkøkfuMkhLkkÃkw»Ãk Mk{e yuLke y«rík{ ¢ktrík níke. yu Äehu Äehu LkSf ykðe økËkÄhLkkËun{kt s Mk{kE økE. økËkÄh hkÄk çkLke økÞk.

yu ÃkAe økËkÄh ÃkkuíkkLku hkÄkMðYÃk {kLkðk ÷køÞk. yuLkwt Ãkrhýk{yu ykÔÞwt fu hkÄkLkku {nk¼kð yu{Lkk{kt ÃkqhuÃkqhku ÔÞõík ÚkÞku.

hkÄk MkkÚkuLkk íkkËkíBÞ ÃkAe økËkÄhu f]»ýËþoLkLku ÃkkuíkkLkwt ÷ûÞçkLkkÔÞwt. yÕÃk Mk{Þ{kt s ©ef]»ýu Ãký íku{Lku ËþoLk ykÃÞkt. økËkÄhu yuf]»ý{q�íkLku Ãký ÃkkuíkkLkk þheh{kt Mk{kE síke y�w¼ðe.

çku-ºký {rnLkk økËkÄh rËÔÞËþoLkLkk ykLktË{kt hÌkk íÞkh çkkËyuf rËðMk yuf ykMk{kLke htøkLkwt Vq÷ ÷E ykðe íku ÃkkuíkkLkk rþ»ÞkuLkuçkíkkðíkkt fnu÷wt, �{Äwh¼kðLke WÃkkMkLkkLku ytíku ßÞkhu ©ef]»ýu {LkuËþoLk ykÃÞkt íÞkhu yu{Lkk {w¾Lkku htøk ykðku níkku.�

yk heíku økËkÄhu «u{÷ûkýk¼ÂõíkLkk Wå[ þ]tøk Mk{e {Äwh¼kðLkeMkkÄLkk ÃkrhÃkqýo fhe. yu MkkÄLkkLku ytíku yu{Lkk ËunLke ËkÁý ðuËLkk.Ëw:Mkn Ëkn yá~Þ ÚkE økÞkt yLku þkïík ykLktËLkwt rLkÍoh yu{Lku MkktÃkzâwt.

yuf rËðMk hkÄkfkLíkLkk {trËhLkk ðhtzk{kt çkuMkeLku økËkÄh¼køkðíkLkwt ©ðý fhíkk níkk, yufkyuf ¼kðkðuþ ÚkE ykÔÞku yLku


38


©ef]»ýLkkt íkuòu{Þ MðYÃkLkkt ËþoLk ÚkÞkt. yu{ýu òuÞwt fu f]»ýLkkÃkkËÃkÈ{ktÚke «økxu÷kt rfhýku Ãknu÷kt ¼køkðík{kt «ðu~Þkt yLku ÃkAeyu{Lke Akíke{kt «ðu~Þkt, yu heíku fux÷kuf fk¤ f]»ý, ¼køkðík yLkuøkËkÄhLke rºkÃkwxeLku íku íkusrfhýku Mkktf¤e hÌkkt. ÃkkuíkkLke yk yÃkqðoyLkw¼qríkLkku ¾w÷kMkku fhíkkt ÃkkA¤Úke økËkÄhu fnu÷wt, �yu y�w¼qríkÚkÞk ÃkAe {Lku Mk{òÞwt fu ¼køkðík, ¼õík yLku ¼økðkLk yu ºkýu WÃkhÚke¼÷u r¼Òk sýkÞ, ðMíkwík: íkku yuf s Au.�

E. 1863{kt [tÿ{rýLku økËkÄhLke íkeðú ÞkË Mkíkkððk ÷køke.økËkÄh rðLkkLkku MktMkkh yuLku yMkkh ÷køkðk {ktzâku. íkuÚke þu»k ykÞw»ÞøktøkkrfLkkhu økËkÄhLkk MkktrLkæÞ{kt ÔÞíkeík fhðk íkuyku Ërûkýuïh ykÔÞkt.{Úkwhçkkçkwyu yu{Lku yuf ykuhzku Vk¤ÔÞku níkku.

E. 1864Lkk ytík ¼køk{kt yuf rËðMk Ërûkýuïh{kt yuf Ëe½ofkÞsxkÄkhe rËøkBçkh MktLÞkMke ykðe ÃknkUåÞk. yu{Lkwt Lkk{ níkwt Ãkh{ntMkÃkrhðúksfk[kÞo Mðk{e íkkuíkkÃkwheS. íkuyku sL{u Ãktòçke níkk yLku÷wrÄÞkýk ÃkkMku ykðu÷k yuf Lkkøkk MktLÞkMke Mkt«ËkÞLkk {XLkk Þkuøke{ntík ÃkkMku íku{ýu ðuËktíkLkku yÇÞkMk fÞkuo níkku y�u økwÁ ÃkkMku ykæÞkÂí{fMkkÄLkk fhe níke. [k¤eMk ð»koLke fXkuh íkÃkùÞkoLku ytíku íkkuíkkÃkwheSLkurLk�ðfÕÃk Mk{krÄ MkktÃkze níke yLku çkúñkLktËLke yLkw¼qrík ÚkE níke.

SðLk{wõík çkLku÷k çkúñ¿kkLke MktLÞkMke íkeÚkkoxLk fheLku ykÞw»ÞLkktytrík{ ð»kkuo ÔÞíkeík fhðk LkeféÞk níkk. søkÒkkÚkÃkwhe yLku øktøkkMkkøkhLkeÞkºkk Ãkqhe fhe íkuyku Ërûkýuïh ÃknkUåÞk.

fk÷e{trËh{kt «ðuþíkkt s íkkuíkkÃkwheSLke árü økËkÄh Ãkh Ãkze.yu ð¾íku økËkÄh MkkËwt ÄkuríkÞwt Ãknuhe ytík{wo¾ yðMÚkk{kt çkuXk níkk.

yu{Lke íkusMðe {w¾{wÿkyu íkkuíkkÃkwheSLkwt æÞkLk ykf]ü fÞwO. yk MkeÄkMkkËkÞwðf{kt {nkLk þÂõíkyku hnu÷e Au yuLkku yu{Lku íkhík ÏÞk÷ ykðeøkÞku.

økËkÄh ÃkkMku ÃknkU[e íkkuíkkÃkwheSyu «u{Ãkqðof fÌkwt, �ðíMk! nwtòuE þfwt Awt fu íkwt MkíÞLkk ÃkÚk Ãkh ¾kMMkku ykøk¤ ðæÞku Au. íkkhu ðuËktíkLkkuyÇÞkMk fhðkLke EåAk Au? nwt íkLku ðuËktíkLkwt ¿kkLk ykÃkeþ yLku MkkÄLkkLkkMkðkuoå[ rþ¾hu ÃknkU[kzeþ.�

økËkÄhu Mkh¤, Mkns ¼kðu sðkçk ykÃÞku, �nwt yu fþwt Lkkòýwt, {khu {kLku ÃkqAðwt Ãkzu.�

íkkuíkkÃkwheS økËkÄhLke çkk¤Mkns Mkh¤íkkÚke «¼krðík ÚkÞk.íku{ýu fÌkwt, �¼÷u, ÃkqAe ykð íkkhe {kLku, Ãký Mkkt¼¤, nwt ynª ðÄkhuhkufkEþ Lknª, ºký rËðMkÚke ðÄw nwt õÞktÞ hkufkíkku LkÚke.�

økËkÄh MkeÄk {trËh{kt økÞk. yu{ýu {kLku çkÄe ðkík fhe. {kyuykËuþ ykÃÞku, �nk, çkuxk! ò, yuLke ÃkkMkuÚke þe¾. íkLku þe¾ððk{kxu íkku íku ykÔÞku Au.�

økËkÄhu íkkuíkkÃkwheSLku fÌkwt fu {kyu hò ykÃke ËeÄe Au. íkkuíkkÃkwhe«MkÒk ÚkÞk. yu{ýu fÌkwt, �yîiík ðuËktíkLkku yÇÞkMk yLku þk�rðrníkMkkÄLkk þY fhíkk Ãkqðuo rðrÄðíkT MktLÞMkík Ëeûkk ÷uðe Ãkzu. yu {kxu rþ¾kyLku Þ¿kkuÃkðeíkLkku Ãký íÞkøk fhðku Ãkzþu.�

økËkÄhu fÌkwt, �ytøkík heíku {Lku Ëeûkk ÷uðk{kt fþku çkkÄ LkÚke.Ãkhtíkw {khe ð]Ø {kíkkLku ¾çkh Ãkzu íkku íkuLku Ëw:¾ ÚkkÞ. íkuÚke økwóÃkýu nwtMktLÞkMkËeûkk ÷uðk íkiÞkh Awt.�

íkkuíkkÃkwheyu fÌkwt, �¼÷u, økwóÃkýu Ëeûkk ÷usu.�


39


íkkuíkkÃkwheyu økËkÄhLku rÃkík]©kØ fhe ÷uðkLkwt fÌkwt, fu{fu MktLÞkMk÷eÄk ÃkAe MktMkkhárüyu {Lkw»Þ {]ík s økýkÞ Au. yu{ýu økËkÄhLkuÃkkuíkkLkwt ©kØ Ãký fhe ÷uðkLkku ykËuþ ykÃÞku, økËkÄhu økwÁLke yk¿kk«{kýu fÞwO.

hkrºk ÷øk¼øk Ãkqhe Úkðk ykðe níke. hkrºkLkk ytrík{ yÄo «nhLkeLkehð þktrík{kt økwÁ yLku rþ»Þ Ãkt[ðxeLkk æÞkLk¾tz{kt «ðu~Þk. økwÁyuÃkrðºk {tºkkuLkku Wå[kh þY fÞkuo yLku Ãkrðºk yÂøLk{kt yknwríkyku ykÃkíkktøkËkÄhu yu {tºkkuLkku ÃkwLkÁå[kh fÞkuo.

ÃkAe yk LkðËerûkík MktLÞkMkeyu yk ÷kufLkk íku{ s Ãkh÷kufLkk¼kuøkkuLkk íÞkøkLkku MktfÕÃk fÞkuo y�u «kýe{kºk «íÞu «u{¼kð hk¾ðkLke¾kíkhe ykÃke. rþ¾k yLku Þ¿kkuÃkðeíkLkwt rðrÄÃkqðof rðMksoLk fÞko ÃkAeMktLÞkMkeSðLkLkk «íkef Mk{kt fkiÃkeLk yLku ¼økðwt ð� yu{ýu ykLktËÃkqðofytøkefkh fÞko. íÞkh çkkË íkkuíkkÃkwheyu fÌkwt, �nðu íkLku Lkðwt Lkk{ykÃkeþ.�

�{kÁt Lkk{ Ãký çkË÷kE sþu?��{kºk Lkk{ s Lkrn, ÃkËðe Ãký çkË÷kE sþu. íkwt nðu Lkðku

sL{ ÃkkBÞku. nðuÚke íkkÁt Lkk{ hk{f]»ý Ëeûkk ÷E MktLÞkMke yux÷u fu íkwt©e{kt yrÄrcík ÚkÞku. yux÷u íkkÁt Lkk{ ©ehk{f]»ý yLku ÃkËðe? ÃkËðeÃkh{ntMk. Ãkh{ntMk fkuLku fnu Au yu òýu Au?�

�òýwt Awt ËqÄ y�u Ãkkýe yuf MkkÚku nkuÞ íkkuÞu su ntMkLke su{Ãkkýe AkuzeLku ËqÄ ÷E þfu íku. huíke yLku ¾ktz ¼¤e økÞkt nkuÞ íkkuÞufezeLke su{ {kºk ¾ktz ÷E þfu íku.�

�íkU Mkk[wt s fÌkwt. yuLkwt Lkk{ s Ãkh{ntMk. Vkuíkhkt VUfe Ëku yLku Mkkh

økúne ÷ku. ¾tz AkuzeLku y¾tzLku, WÃkkrÄ AkuzeLku rLkíÞðMíkwLku yÃkLkkðku.�yu yÄo «nh Ãkqhku ÚkÞku y�u LkqíkLk rËðMkLkku WËÞ ÚkÞku. økwÁLku

ËtzðíkT «ýk{ fhe ©ehk{f]»ýu WÃkËuþ Mkkt¼¤ðk ykMkLk økúný fÞwO.Sð yLku çkúñLkwt yufíð rþ»ÞLkk r[¥k{kt XMkkððk {kxu íkkuíkkÃkwheyu

yîiík ðuËkLíkLkk «{w¾ rMkØktíkkuLkwt rLkYÃký fhíkkt fÌkwt, �rLkíÞ þwØ,çkwØ, {wõík íku{ s rËfTfk÷krËÚke yLkðÂåAÒk yuðwt çkúñ s {kºk MkíÞAu. su ftE {kÞkLkk «ËuþLkwt nkuÞ Au yu çkÄwt r{ÚÞk Au. yuLkku íÞkøk fhðku.Lkk{YÃkLke ¼w÷¼w÷k{ýeLku ¼uËeLku ykí{kLke þkuÄ {kxu ytíkh{ktyðøkknLk fhku yLku Mk{krÄ îkhk yu{kt áZÃkýu «ríkrcík Úkkyku.�

Ëeûkk ykÃÞk ÃkAe økwÁyu rþ»ÞLkwt þwt fÞwO yu ©ehk{f]»ýLkkþçËku{kt s Mkkt¼¤eyu : �Ëeûkk ykÃÞk ÃkAe Lkkøkk (íkkuíkkÃkwh) Syu{Lku ðuËktíkLkk rðrðÄ rMkØktíkku þe¾ÔÞk yLku çkÄe ðMíkwyku{ktÚke {LkLku¾U[eLku ykí{k{kt òuzðk fÌkwt. Ãkhtíkw ¾qçk «ÞkMkku fhðk Aíkkt Lkk{YÃkkí{f«ËuþLke Ãku÷u Ãkkh sELku rLkhÃkuûk yðMÚkk{kt nwt {khk r[¥kLku ÷E sEþõÞku Lknª. yð~Þ ßÞkurík{oÞ fÕÞký{Þe søkËtçkk rMkðkÞ Mk½¤kÃkËkÚkkuo{ktÚke r[¥kLku ¾U[e ÷uðk{kt {Lku ¾kMk {w~fu÷e Ãkze Lknª. {k {kheMkk{u «íÞûk WÃkÂMÚkík Úkíke y�u {kÁt {Lk yu{kt ÷eLk ÚkE síkwt. {U yLkufðkh yîiík ðuËktíkLkk WÃkËuþku Ãkh {LkLku yufkøkú fhðkLkk «ÞkMkku fÞko.Ãkhtíkw «íÞuf ðkh {kLke {q�ík {khe Mkk{u ykðe ¾ze ÚkE síke. ytíkuníkkþ ÚkE {U LkkøkkSLku fÌkwt, �ykLkku ftE ÷k¼ LkÚke. Ãkh{kuå[ ¼qr{fkMkwÄe {khk {LkLku ÷E sELku ÃkhçkúñLkku Mkkûkkífkh fhðkLkwt {khkÚke çkLkeþfþu Lknª.� yu{ýu økwMMku ÚkELku íke¾kþÚke fÌkwt, �Lkrn fu{ ÚkkÞ? íkkhufhðwt s Ãkzþu.� yu{ fne yu{ýu yk{íku{ Lksh Lkkt¾e y�u LkSf{kt


40


Ãkzu÷ku fk[Lkku yuf yýeËkh xwfzku WXkðeLku yuLke yýe {khe ¼{hkuðå[uLkk ¼køk{kt ½kU[eLku ykËuþ ykÃÞku, �yk ¼køk WÃkh {LkLku yufkøkúfh.� ÃkAe {U áZ rLkùÞ fhe æÞkLk Ähðk {ktzâwt. yLku suðe søkËtçkkLke{q�ík {khe Mkk{u «økx ÚkE fu íkhík rððuf YÃke ík÷ðkhÚke {U yu {q�íkLkurAÒk r¼Òk fhe ËeÄe. yk heíku ytrík{ yðhkuÄ Ãký Ëqh ÚkÞku. {kÁt {Lkíkhík {kÞk{Þ ¼qr{fkLke Ãku÷u Ãkkh økÞwt yLku nwt Mk{krÄ{kt ÂMÚkh ÚkÞku.�

yk heíku ©ehk{f]»ý rLk�ðfÕÃk Mk{krÄLkk yðýoLkeÞ ykLktË{kt÷eLk ÚkÞk. yu ykLktËMk{krÄ{kt ErLÿÞku yLku {LkLkkt Mkðo fkÞkuo çktÄ Ãkzâkt,þheh þçkLke su{ rLkùuü çkLÞwt. ynt¼kðLke Ãkkík¤e «íkerík ÃkýÃk¤ðkh{kt ÷Þ Ãkk{e yLku ytíku þwØ [iíkLÞ rð÷Mke hÌkwt. ykí{kLkkuÃkh{kí{k{kt ÷Þ ÚkÞku yLku {LkðkýeÚke Ãkh çkúñík¥ðYÃk ÚkELku©ehk{f]»ý yuðe çkúkñe ÂMÚkrík ÃkkBÞk.

íkkuíkkÃkwheS rþ»ÞLku þktríkÃkqðof òuíkk íÞkt ÷ktçkku Mk{Þ çkuMkehÌkk. yu{Lku MktÃkqýo rLkùuü òuELku íkuyku [qÃk[kÃk ykuhzkLke çknkh Lkef¤eøkÞk y�u çkeswt fkuE ytËh Lk òÞ yu {kxu yu{ýu ykuhzkLku íkk¤wt {kÞwO.rþ»Þ ykuhzku ¾ku÷ðkLke rðLktíke fhu yuLke hkn òuíkk íkuyku çknkh çkuXk.yuf ÃkAe yuf yu{ ºký rËðMk ÃkMkkh ÚkÞk Ãký ytËhÚke fkuE MkkËMkt¼¤kÞku Lkrn.

ykùÞo[rfík ÚkÞu÷k íkkuíkkÃkwhe þwt ÂMÚkrík Au yu òýðk {kxuykuhzku W½kze íku{kt «ðu~Þk. yu{ýu òuÞwt íkku çkúñæÞkLkLke yðMÚkk{kt�zu Qíkhe økÞu÷k hk{f]»ýLkk þheh{kt [uíkLkkLkwt fþwt r[ö Lk níkwt.WåATðkMkLkku yýMkkh MkwæÄkt Lk níkku. hk{f]»ý rLkÁØkðMÚkk{kt «þktíkÚkELku rLkðkOík rLk»fBÃk ËeÃkrþ¾kLke ÃkuXu çkuXk níkk.

íkkuíkkÃkwheS yu yËT¼wík yfÕÃÞ á~Þ òuE ®Ëøk ÚkE økÞk.yu{Lku ÚkÞwt su MkkÄLkk fhíkkt {Lku [k¤eMk ð»kkuo MkwÄe íkeðú ÃkwÁ»kkÚko fhðkuÃkzâku níkku íkuLke «kró yk ÞwðkLkLku {kºk yuf rËðMk{kt s ÚkE økE. þwtyu þõÞ Au? yu{Lku þtfk økE yux÷u yu{ýu ÃkwLk: Ãkheûkk fhe hk{f]»ýLkkuïkMk [k÷íkku Lk níkku, ÓËÞ Äzfíkwt Lk níkwt. ykùÞoLke yðrÄ{kt ykðeíkuyku çkku÷e QXâk, �ðkn! yk íkku yËT¼wík [{ífkh Au� yu rLk�ðfÕÃkMk{krÄ níke, yîiík MkkÄLkkLke ytrík{ yLkw¼qríkLke yrîíkeÞ yðMÚkk.

ÃkAe íkkuíkkÃkwheSyu ©ehk{f]»ýLkk {LkLku çkkÌk søkík{kt Lke[uWíkkhðk {kxu «ÞíLkku þY fÞko. ©ehk{f]»ýLkk fkLk{kt yu{ýu �nrh:H� Lkk {tºkLkwt Wå[khý fhðk {ktzâwt. yu{Lkk LkkËÚke Ãkt[ðxe økwtS QXe.

Äe{u Äe{u ©ehk{f]»ý{kt çkkÌk [uíkLkLkku Mkt[kh Úkðk ÷køÞku. Úkkuzeðkh ÃkAe yu{ýu ykt¾ku ¾ku÷e. íku{ýu økwÁLku ËtzðíkT «ýk{ fÞko. økwÁyLku W»{kÃkqðof ¼uxe Ãkzâk.

íkkuíkkÃkwheS õÞktÞ Ãký ºký rËðMkÚke ðÄkhu hkufkíkk Lkrn ÃkýËrûkýuïh{kt yrøkÞkh {rnLkk hkufkÞk. yu{ýu ÃkkuíkkLkk yk yMkkÄkhýrþ»Þ yîiík ¿kkLkLkk Mkðkuoå[ rþ¾hu MÚkkÃkðkLkwt Lk¬e fÞwO.

íkkuíkkÃkwheS yk¾ku ð¾ík Äqýe Ä¾kðeLku çkuMke hnuíkk. ¾kðwt-Ãkeðwt, Mkqðwt çkÄwwt s Äqýe ÃkkMku. Äqýe ÃkkMku s íkuyku Mk{krÄ{kt çkuMkíkk,yu{Lke MktÃkr¥k{kt yuf ÷kuxku, [erÃkÞku y�u [{koMkLk. ÷kuxk yLku [erÃkÞkLkuíkuyku hkus {ktSLku MkkV hk¾íkk. íkuyku æÞkLk{kt Ãký rLkÞr{ík çkuMkíkk.yuf rËðMk hk{f]»ýu yu{Lku ÃkqAâwt, �ík{u íkku çkúñ¿kkLke Aku íkku ÃkAeík{khu rLkÞr{ík æÞkLk fhðkLke þe sYh?�

[f[rfík ÷kuxk Mkk{u #røkík fhe íkkuíkkÃkwheyu fÌkwt, �nwt yk


41


÷kuxku nt{uþkt {ktswt Awt, íkuÚke íkku yu [{fu Au. òu yuLku {ktßÞk rðLkk hk¾e{qfwt íkku Íkt¾ku Ãkze òÞ. {Lkw»ÞLkk {LkLkwt Ãký yuðwt s Au. yuLku hkusæÞkLk¼sLkÚke þwØ Lk hk¾ðk{kt ykðu íkku íku {r÷Lk çkLke òÞ.�

økwÁLke ðkík hk{f]»ýLkk {Lk{kt Qíkhe økE Ãký yu{ýu ykøk¤ÃkqAâwt, �Ãkhtíkw ÷kuxku MkkuLkkLkku nkuÞ íkku?�

íkkuíkkÃkwheyu nMkeLku fÌkwt, �MktMkkh{kt MkkuLkkLkku ÷kuxku íkku yk yuf s Au.�økwÁrþ»Þ Äqýe ÃkkMku çkuMke yîiík ðuËkLíkLke [[ko{kt økhfkð níkk.

yuðk{kt WãkLkLkku yuf f{o[khe ykÔÞku ÃkkuíkkLkku nw¬ku Mk¤økkððkÄqýe{ktÚke Ëuðíkk ÷uðk ÷køÞku. íkkuíkkÃkwhe {kxu yu{Lke Äqýe Ãkrðºk níke.ykðku yLkk[kh òuE yu{Lkku ¢kuÄkÂøLk ¼¼qfe QXâku. íkuyku økk¤ku ¼ktzðk÷køÞk yux÷wt s Lkrn yuLku Vxfkhðk [erÃkÞku Wøkk{e Ëkuzâk. Ãku÷ku íkkuhVw[¬h ÚkE økÞku.

hk{f]»ý yu òuE ¾z¾zkx nMkðk ÷køÞk. økwÁyu rðÂM{ík ÚkELkuÃkqAâwt, �ykx÷wt nMku Au fu{? yu ÔÞÂõíkLkwt yk[hý y½rxík Lk níkwt?�

rþ»Þu MkÂM{ík W¥kh ykÃÞku, �nk, yu íkku y½rxík níkwt s. Ãkýnwt íkku MkkÚku MkkÚku ík{khk çkúñ¿kkLkLkwt �zký Ãký {kÃke hÌkku níkku. ík{un{ýkt íkku {Lku fnuíkk níkk fu çkúñ rMkðkÞ çkeS fkuE Mk¥kk LkÚke. yLkuSð {kºk çkúñLkku ykrð¼koð Au. íkku ÃkAe yk SðYÃke çkúñLku {khðkþk {kxu Ëkuzâk? yux÷u nwt íkku {kÞkLkku yk «çk¤ «¼kð òuE nMkwt Awt.�

yk þçËku Mkkt¼¤e íkkuíkkÃkwhe økt¼eh ÚkE økÞk, yðkfT ÚkE økÞk.Ãkkuíku fk{Lku íkku SíÞku níkku Ãký ¢kuÄLku SíÞku Lk níkku yu yu{Lku Mk{òEøkÞwt. yu{ýu fÌkwt, �íkwt çkhkçkh fnu Au. ¢kuÄLkk ykðuþ{kt nwt çkÄwt ¼q÷eøkÞku níkku. ¾hu¾h, ¢kuÄ ¼Þtfh þºkw Au. Ãký nðuÚke nwt ¢kuÄLku ðþ Lknª

Úkkô.�íkkuíkkÃkwheyu ÃkAe ÃkkuíkkLkk þçËku Ãkk¤e çkíkkÔÞk níkk. íkuyku

õÞkhuf fnuíkk, �hk{f]»ý íkku çkÄk økwÁLkk Ãký økwÁ Au.�{kÞkLkkt økqZ ÷ûkýku rðþu ©ehk{f]»ý fnuíkk, ��ykt¾ku çktÄ fheLku

ík{u ¼÷u ®[íkLk fhku fu �fktxku Au s Lkrn yux÷u fþwt ¼kUfkðkÃkýwt ÃkýLkÚke.� Ãkhtíkw nkÚk{kt suðku fktxku ¼kUfkÞku fu íkhík s ík{u ðuËLkkÚke çkq{Ãkkze QXku Aku. yu s heíku ík{u ¼÷u {Lk{kt íkfo fÞko fhku fu sL{{hý,MkËTøkwý, Ëwøkwoý, Mkw¾Ëw:¾ fu ¼q¾íkhMk suðwt fþwt Au s Lkrn yLku ík{uMkÂå[ËkLktË MkLkkíkLk çkúñMðYÃk Aku, Ãkhtíkw su ûkýu þheh{kt fkuE ÃkezkWíÃkLLk ÚkkÞ fu ÷k÷[ku {LkLku Ãkhkrsík fhu íku ûkýu ík{u ík¥ð¿kkLkLke{kuxe {kuxe ðkíkku ¼q÷e òyku Aku yLku ¼ú{ýk{kt ÃkzeLku yuLkkt Ëw:¾ËÃkrhýk{kuÚke {qtÍkE òyku Aku.��

{kÞkLke þÂõík ©ehk{f]»ý yuf áüktík îkhk Mk{òðíkk, ��hk{Mkeíkk yLku ÷û{ý ðLk{kt [kÕÞkt òÞ Au. yuf Mkktfze fuze Ãkh íkuyku[k÷íkkt níkkt. íkuÚke yufeð¾íku yuf sý yuLkk WÃkh [k÷e þfu. hk{MkkiÚke ykøk¤ [k÷u Au, yu{Lke ÃkkA¤ Mkeíkk Au y�u ÷û{ý MkkiÚkeÃkkA¤ Au. ÷û{ý íkku hk{Lkku Ãkh{ ¼õík Au yux÷u hk{ íkhV ÃkkuíkkLkeárü Mkíkík Ãkzíke hnu yu {kxu yíÞtík ykíkwh nkuÞ Au. Ãkhtíkw ðå[u hnu÷ktMkeíkk íkuLke árüyu yðhkuÄf ÚkE Ãkzu Au. yuLku {Lk{kt Ëw:¾ ÚkkÞ Au.Mkeíkk yuLkwt Ëw:¾ f¤e òÞ Au yux÷uMknkLkw¼qríkÚke íku ð¾íkkuð¾ík çkkswyu¾Mke òÞ Au, òýu fu fnu Au, �òuE ÷u!� Ãkrhýk{u ÷û{ý ÃkkuíkkLkkEüËuðLkkt ËþoLk fhe þfu Au. yuðe s heíku Sð yLku çkúñ ðå[u {kÞk -©e søkËtçkk - Au. MknkLkw¼qrík Ëk¾ðeLku yu òu çkkswyu ¾Mke Lk òÞ íkku


42


SðLku çkúñLkkt Ëþo� fËkrÃk ÚkE Lkk þfu. yux÷u øk{u íkux÷k rð[khku[÷kðku, íkkuÃký yuLke f]Ãkk rðLkk fþwt ð¤ðkLkwt LkÚke.��

íkkuíkkÃkwheS søkËtçkkLke yk òËwE þÂõík Mk{S þõÞk Lk níkk.Ãkkuíku su Mkðkuoå[ ykí{¿kkLk Mkt«kó fÞwO níkwt íku {kºk ÃkkuíkkLkk ÃkwÁ»kkÚkoÚkes «kó fÞwO níkwt yu{ íkuyku {kLkíkk níkk. Ãkhtíkw {nk{kÞkLku ÚkÞwt fu íku{LkuMkk[e ÂMÚkríkLkku ÏÞk÷ ykÃkðku òuEyu.

íkkuíkkÃkwheLkwt þheh ÷ku¾tze níkwt. íku{Lke Ãkk[LkþÂõík Ãký «çk¤níke. Ãký íku{Lku MktøkúnýeykuLkku hkuøk ÷køkw Ãkzâku. W¥khku¥kh yu ðÄðk÷køÞku. yu ÔÞkrÄLke yMkÌk ÚkE økE. yuLku ÷eÄu Mk{krÄ{kt Ãký rðûkuÃkÃkzðk ÷køÞku.

þkherhf ÔÞkrÄ «çk¤ çkLkíkkt íkkuíkkÃkwheLku Ërûkýuïh Akuze [kÕÞksðkLkku rð[kh ykÔÞku. Ãkhtíkw çkeS çkksw nkz{ktMkLkk {k¤k Mk{k þhehLkufkhýu hk{f]»ýLkku Mktøk Akuzðku íku{Lku Wr[ík Lk ÷køÞku. hkuøk {[f ykÃkíkkuLk níkku Aíkkt áZ {Lkkuçk¤ Ähkðíkk íkkuíkkÃkwhe æÞkLk{kt çkuMkðkLkwt [qfíkkLkrn.

yuf hkºku íkkuíkkÃkwhe Mkqíkk níkk íÞkhu íku{Lkk Ãkux{kt yMkÌk ÃkezkÚkðk ÷køke. yu{ýu r[¥kLku Ãkhçkúñ{kt ÂMÚkh fhðkLkku «ÞkMk fÞkuo Ãkýðkhtðkh «ÞíLk fhðk Aíkkt yu{Lku r[¥kð]r¥kLkku rLkhkuÄ fhðk{kt MkV¤íkkMkktÃkze Lknª. yux÷u yu{Lku yu þhehLkwt rðMksoLk fhðkLkku rð[kh ykÔÞku.

ËuníÞkøkLkku MktfÕÃk fhe íkkuíkkÃkwhe øktøkkrfLkkhu ÃknkUåÞk. ÄehuÄehu íkuyku øktøkk{kt ykøk¤ ðÄðk ÷køÞk. íkuyku Auf Mkk{u fktXu ÃknkUåÞkíkkuÞu íku{Lku zwçkkze Ëu yux÷wt Ãkkýe íkku õÞktÞ ykÔÞwt s Lkrn ! íku{LkkykùÞoLkku Ãkkh Lk hÌkku. �yu õÞk, Ëiðe {kÞk!� yMknkÞ çkLke íkkuíkkÃkwher[ífkh fhe QXâk.

yufkyuf yu{Lke ykt¾ ykzuLkkt ykðhýku ¾Mke økÞkt yLku Mkk{u«íÞûk Q¼u÷e rËÔÞ {nk{kÞkLkku yu{Lku ¼ÔÞ Mkkûkkífkh ÚkÞku. SðLk{kt,{]íÞw{kt, Mkw¾{kt - Ëw:¾{kt Mkðoºk {nk{kÞk rðã{kLk Au yuLke yu{Lku«íkerík ÚkE. çkúñ yLkuþÂõík yuf s rMk¬kLke çku çkksw Au yu yu{LkuMk{òÞwt.

çkúñLkk Mkkfkh MðYÃk{kt søkËtçkkLkku Mkkûkkífkh ÚkðkÚke íkkuíkkÃkwheLkwtÓËÞ ykLktËÚke ÃkrhÃkqýo ÚkÞwt. yu{Lkku ÔÞkrÄ ÷wó ÚkE økÞku.

çkeò rËðMku ©ehk{f]»ý íkkuíkkÃkwheLkk MðkMÚÞ rðþu Ãk]åAk fhðk÷køÞk. yu{Lkk {w¾ ÃkhLke «MkÒkíkk òuE hk{f]»ýLku ÏÞk÷ ykðe økÞkufu hkºku ftEf çkLÞwt Au.

íkkuíkkÃkwheyu s fÌkwt : ��fk÷u hkºku {Lku {k søkËtçkkLkkt ËþoLkÚkÞkt. yu{Lke f]ÃkkÚke {khku ÔÞkrÄ {xe økÞku. nðu {Lku {k ÃkkMkuÚke ynªÚkesðkLke hò yÃkkðku.��

hk{f]»ýu ¾wþ ÚkE fÌkwt, �ík{u {kLku {kLkðkLke Lkk Ãkkzíkk níkk,Ãký nðu òuÞwt Lku fu {k MkíÞ Au. {kyu íkku {Lku ½ýk Mk{Þ Ãknu÷kt sMk{òðe ËeÄwt Au fu yÂøLk y�u yuLke ËknfþÂõíkLke su{ çkúñ yLkuþÂõík ðå[u y¼uË Au.�

íkkuíkkÃkwheS {kLkk {trËh{kt økÞk. {kLku Mkküktøk «ýk{ fhesðkLke hò {køke. {kyu Mkt{rík ykÃke.

ÃkkuíkkLkk r«Þ rþ»Þ hk{f]»ýLku ¼uxeLku íkkuíkkÃkwheS E. 1865Lkkytíku fkuEf rËþk{kt [kÕÞk økÞk íku fkuEyu òÛÞwt Lkrn.

Mk{Úko økwÁ yLku rþ»Þ çktLkuyu yufçkeò ÃkkMkuÚke ½ýwt çkÄwt {u¤ÔÞwt.


43


6.

íkkuíkkÃkwheSLke rðËkÞ ÃkAe hk{f]»ýu søkíkLke Mkðo ½xLkkykuÚkeÃkh hneLku fuð¤ yîiík¼kðLke ÂMÚkrík{kt hnuðkLkku MktfÕÃk fÞkuo. ÃkAeyu{ýu ÃkkuíkkLke çkÄe «ð]r¥kyku yu çkúkñe ÂMÚkrík íkhV ðk¤ðk {ktze.ßÞkt MkwÄe yu{Lkk þhehu MknLk fÞwO íÞkt MkwÄe íku{ýu çkúñ MkkÚku yiõÞLkeyðMÚkk ò¤ðe hk¾e. A {rnLkk MkwÄe yk yðMÚkk{kt hnuíkkt íku{Lkuþkherhf ykð~ÞfíkkLkwt fþwt ¼kLk hÌkwt Lk níkwt.

çkúñiõÞLke yu yLkLÞ yðMÚkkLkwt ðýoLk fhíkkt hk{f]»ý fnuíkk,��÷køk÷økkx A {kMk MkwÄe nwt yu yðMÚkk{kt hÌkku níkku. yu{ktÚke ÃkkAkVhðkLkwt Mkk{kLÞ {kýMkLkwt økswt Lkrn, fu{fu yu yðMÚkk{kt Sðfkurx{Lkw»ÞLkwt þheh ºký Mkókn{kt þw»fÃkýoLke ÃkuXu Ãkze òÞ. nwt yu yðMÚkk{ktníkku yu Ëhr{ÞkLk {Lku hkík fu rËðMkLkwt ¼kLk hnuíkwt Lknª. {]ík þheh{kt«ðuþíke nkuÞ yu heíku {k¾eyku {khk {w¾{kt íku{s LkMkfkuhkt{kt ÃkuMkesíke, Ãký {Lku yuLke fþe ¾çkh s Lk Ãkzíke. Äq¤Lkk Úkh çkkÍðkÚke{kÚkkLkk ðk¤ økqt[ðkE økÞk níkk. þhehLku XqtXk suðwt òýeLku [f÷kt íkuLkk

Ãkh çkuMkeLku fqËkfqË fhíkkt. yu yðMÚkk{kt þheh yð~Þ Aqxe økÞwt nkuík.Ãkhtíkw yu yhMkk{kt Ërûkýuïh{kt ykðe [zu÷k yuf MkkÄwLku ÷eÄu yuðwt ÚkÞwtLknª. yu {khe yðMÚkkLku Mk{S økÞku níkku yLku íkuLku ÷køÞwt fu fkuE ÃkýWÃkkÞu ykLkk ËunLku xfkðe hk¾ðku òuEyu, fkhý fu yk {nkÃkwÁ»k søkíkLkwt{nkLk fÕÞký fhðk {kxu ykðu÷ Au. yux÷u yu MkkÄw yk ËunLke hûkkfhíkku. Mk{Þ Úkíkkt yu MkkÄw {khk {kxu ¾kðkLkwt ÷kðíkku yLku yLkuf heíku{khk {LkLku yk ykrÄ¼kiríkf søkíkLke ¼qr{fkyu WíkkhðkLkku «ÞkMkfhíkku. ð¾íkkuð¾ík yu {LkLku Lke[u ÷kððk {kxu LkkLkk ËtzkÚke {khíkyLku {Lku Mknus Ãký ¼kLk{kt ykðu÷ku òuíkku fu íkhík s íku {khk {w¾{ktÚkkuzku ¾kuhkf XktMke Ëuíkku. òufu yu{ktÚke yÕÃk ¾kuhkf s sXh MkwÄe ÃknkU[eþfíkku. yu heíku A {kMk ÃkMkkh ÚkE økÞk. yu ÃkAe {Lku søkËtçkkLkkuykËuþ {éÞku : �¼kð{w¾u hnu, ¼kð{w¾u hnu!� yux÷u fu {kLkðòríkLkkfÕÞký ¾kíkh íkwt søkík{kt hneLku EïhËþoLkLke, Mk{krÄ-yðMÚkkLkey�u çkkÌk søkíkLkk ¼kLkLke ðå[uLke ¼qr{fkyu hnu. yu ÃkAe {Lku yufË{MktøkúnýeLkku ÔÞkrÄ ÷køkw Ãkzâku. Ãkux{kt yktfzeLke ËkÁý ðuËLkk hkíkrËðMkMkíkkððk ÷køke. fux÷kf {rnLkk ykðwt [kÕÞwt. yu heíku Äe{u Äe{u {LkLke[÷e ¼qr{fkyu QíkÞwO y�u Ëun¼kLk{kt ykðíkwt økÞwt. ¢{þ: nwt MðMÚkÚkíkku økÞku. Ãkhtíkw yLkuf ðkh yuðwt çkLkíkwt fu shk Mkh¾e EïheÞ WÆeÃkLkkÚkíkkt s {Lk Wå[ ¼qr{fkyu [ze síkwt yLku rLk�ðfÕÃk Mk{krÄ{kt ÷eLkÚkíkwt.��

Ëe½o Mk{krÄLkk yðíkhýLke yk yðMÚkk hk{f]»ýLkk SðLk{ktE. 1866Lkk ÃkqðkoÄo{kt ½xe níke. yu ÃkAe Úkkuzk rËðMk çkkË hk{f]»ýuçku LkkrðfkuLku ÷zíkk òuÞk íkku íkuyku yíÞtík ðuËLkkÃkqðof r[ífkhe QXu÷k.


44


íku{ýu Mk{Mík rðïLke ðuËLkkLku ykí{MkkíkT fhe ÷eÄe níke. yuLku fkhýuyu{Lkwt yk¾wt ÓËÞ ûkíkrðûkík ÚkE økÞwt níkwt.

yk yhMkk{kt {ÚkwhçkkçkwLke ÃkíLke søkËtçkkËkMkeLku MktøkúnýeLkkuhkuøk ÚkÞku. {kuxk {kuxk zkuõxhku-ðiãkuLke Ëðk ÷køkw Lk Ãkze. çk[ðkLke fkuEykþk Lk hnuíkkt {Úkwhçkkçkw níkkþ ÚkELku hk{f]»ý ÃkkMku økÞk. ÃkíLkeLknª hnu íkku Ãkkuíku fuðk yMknkÞ çkLke sþu yu yu{ýu ykÿo çkLkeLku fÌkwt,yLkwftÃkkÃkqðof ¼kðkðMÚkk{kt ykðe sE hk{f]»ýu fÌkwt, �øk¼hkþku Lkrn.ík{khe ÃkíLke MkkS ÚkE sþu.�

ykïkMkLk Ãkk{e {Úkwhçkkçkw ½hu økÞk. yu{Lkk ykùÞo ðå[u çkeòrËðMkÚke yu{Lke ÃkíLkeLke íkrçkÞík MkwÄhðk ÷køke.

yu MktË¼o{kt ÃkAe hk{f]»ýu fnu÷wt, �yu rËðMkÚke søkËtçkkËkMkeÄe{u Äe{u MkkS Úkðk ÷køke y�u yuLkku ÔÞkrÄ yk Ëun{kt (yÚkkoíkT ÃkkuíkkLkkþheh{kt) ÃkuXku. yk{ yuLku MkkS fhðkLkk V¤YÃku {khu MktøkúnýeLkk hkuøkÚkeA {kMk MkwÄe Ãkezkðwt Ãkzâwt.� yu{ fne yu{ýu W{uhu÷wt, �[kiË [kiË ð»kkuoMkwÄe {Úkwhçkkçkwyu rLkckÃkqðof {khe Mkt¼k¤ hk¾e níke íku ftE y{Míkes? yk fÞk îkhk søkíkTsLkLkeyu yu{Lku yLkuf r[ífkhe ½xLkkyku Ëu¾kzeníke.�

÷øk¼øk A {rnLkk çkkË hkuøk{wõík ÚkÞk ÃkAe hk{f]»ýLkwt {LkLke[uLke ¼qr{fkyu Qíkhe ykÔÞwt. nðuÚke íkuLkk rðnkhLkwt ûkuºk søkíkLkk¼kLkÚke {ktzeLku EïheÞ MðYÃkkuLkkt Ëþo� íkÚkk rLk�ðfÕÃk Mk{krÄLke Mkðkuoå[¼qr{fk MkwÄe rðMíkÞwO. yuLku fkhýu yu{Lku ¾kíkhe ÚkE økE fu søkíkLkkçkÄk Ä{kuo r¼Òk r¼Òk {køkkuo îkhk yuf s Ãkh{kí{k íkhV ÷E òÞ Au.yux÷u íkuyku yu çkÄk {køkkuoLke íkÃkkMk fhðk íkíÃkh ÚkE økÞk. yu{Lku {kxu

Mk{sðkLkku yÚko s yÂMíkíð y�u f{o níkku.E. 1866Lkk ytík ¼køk{kt økku®ðËhkÞ Lkk{f yuf yhçke

VkhMkeLkk ÃktrzíkLkwt Ërûkýuïh{kt ykøk{Lk ÚkÞwt. {q¤ yu ûkrºkÞ níkk ÃkýEM÷k{Lkk yuf¼úkík]íðLkk ykËþo{kt {wøÄ ÚkELku {wMk÷{kLk ÚkÞk níkk.íkuyku MkqVe Mkt«ËkÞLkk WÃkkMkf níkk.

økku®ðËhkÞu fk÷e{trËhLkk WãkLk{kt ßÞkt sqLkwt fçkúMíkkLk níkwt íÞkty�ku s{kÔÞku. íkuLke ¾wËkÃkhMíke íkhV hk{f]»ýLkwt æÞkLk økÞwt. ÚkkuzkrËðMk{kt hk{f]»ýLkk {Lk{kt yuðku rð[kh ykÔÞku fu EM÷k{ Ä{o îkhkÃký Ãkh{uïhLkku Mkkûkkífkh fhe þfkÞ. yu{ýu økku®ðËhkÞLke {ËËÚkeyu {køkuo [k÷ðkLkku rLkýoÞ fhe ÷eÄku.

hk{f]»ýu økku®ðËhkÞ Mk{ûk ÃkkuíkkLke EåAk «økx fhe. økku®ðËhkÞuyu{Lku rðrÄÃkqðof EM÷k{Lke Ëeûkk ykÃke. ÃkAe hk{f]»ýu fkAze fkZe÷wtøke Äkhý fhe y�u yk Lkðk {snçkLkwt yk[hý Ãkqhe økt¼ehíkkÚke þYfÞwO.

yu yhMkk{kt hk{f]»ý fk÷eLku çkË÷u yÕ÷knLkwt Lkk{ ÷uðk ÷køÞk,yfefLke íkMçke Vuhððk ÷køÞk yLku Ãkkt[ ð¾ík rLkÞr{ík Lk{ks ÃkZðk÷køÞk. yux÷wt s Lkrn, {ÚkwhçkkçkwLku fne ÃkkuíkkLkk {kxu {wMk÷{kLke ZçkLkwt¾kðkÃkeðkLkwt Ãký íkiÞkh fhkððk {ktzâwt. yu rËðMkku{kt íku{ýu {trËh{ktsðkLkwt çktÄ fÞwO y�u ík{k{ ®nËw rð[khkuLku rík÷ktsr÷ ykÃke. yu ¼kð{ktºký rËðMk hÌkk ÃkAe EM÷k{Lke MkkÄLkkLkk V¤ YÃku yuf yËT¼wík yLkw¼ðÚkÞku.

yu rËðMku hk{f]»ý {ÂMsË{kt Lkk{s ÃkZðk økÞk níkk. yu{LkeMkk{u VfehðuþÄkhe ïuík fuþ yLku ËkZeðk¤k yuf ßÞkurík{oÞ ÃkwÁ»kLkku


45


ykrð¼koð ÚkÞku. íku{Lku ËþoLk ykÃke �[ku nkÚk fheLku ykþeðkoË ykÃÞky�u ÃkAe yá~Þ ÚkE økÞk. (þõÞ Au fu yu ÃkÞøktçkh nkuÞ) {wMk÷{kLkkuLkk�Mkøkwý çkúñ� Lkku Mkkûkkífkh fheLku ÃkwLk: íkuyku rLkøkwoý çkúñ{kt ÷eLk ÚkEøkÞk.

MktøkúnýeLkk hkuøkÚke hk{f]»ýLkwt þheh rLkçko¤ ÚkE økÞwwt níkwt.nðkVuhÚke íku{Lku VkÞËku Úkþu yu{ Äkhe íku{Lkk rníkuåAwykuyu íku{Lkufk{khÃkwfwh {kuf÷ðkLkku «çktÄ fÞkuo. E. 1867Lkk {u {kMk{kt hk{f]»ý¼ihðe çkúkñýe íkÚkk ¼kýus ÓËÞhk{Lku MkkÚku ÷E ðíkLk sðk LkeféÞk.

ykX ð»koLkk ytíkhk÷ ÃkAe hk{f]»ý ðíkLk sE hÌkk níkk. yuËhr{ÞkLk ËrûkýuïhLke ËwrLkÞk{ktÚke yðLkðeLk yVðkyku QzeLkufk{khÃkwfwhLkk ¼ku¤k økúk{sLkku ÃkkMku ÃknkU[e økE níke. yu Mkkt¼¤eíku{Lku ÚkÞu÷wt fu þwt ykÃkýku økËkÄh Mkk[u s Ãkkøk÷ ÚkE økÞku Au? ÃkhtíkwßÞkhu hk{f]»ý «íÞûk ykÔÞk íÞkhu íku{Lkku ¼ú{ ¼ktøke økÞku. MknwyuòuÞwt fu íku{Lkku økËkÄh shkÞ økktzku LkÚke ÚkÞku. {kºk Úkkuzku Ëqçk¤ku ÚkEøkÞku Au.

hk{f]»ý{kt økúk{sLkkuLku çkeòu fkuE æÞkLkÃkkºk VuhVkh sýkÞkuLknª. Ãký yMkkÄkhý ykæÞkÂí{f WÒkrík ÚkE Au yuLk ÏÞk÷ ykðeøkÞku. íku{Lke WÃkÂMÚkrík {kºkÚke MknwLku ÃkkuíkkLkk {kLkrMkf íkkÃkku þ{esíkk yLku Mkw¾þktrík MkktÃkzíkkt yLkw¼ðkíkkt. ykLku ÷eÄu MkðkhÚke hkíkMkwÄe íku{Lkk Mk{køk{Lkku ÷k¼ ÷uðk rs¿kkMkw �e-ÃkwÁ»kku ykÔÞk fhíkkt.

fux÷kf økúk{sLkku ykæÞkÂí{f çkkçkíkku{kt ykøk¤ ðÄu÷k níkk.íkuyku hk{f]»ýLke ykæÞkÂí{f y�w¼qríkLkwt �zký Mk{S þfíkk, rËðMkurËðMku hk{f]»ýLke ÏÞkrík [ku{uh «Mkhðk ÷køke.

hk{f]»ýLkkt ÃkíLke þkhËk{rý yu ð¾íku ÃkkuíkkLkk rÃkíkkLkk ½uhsÞhk{ðkxe{kt hnuíkkt níkkt. hk{f]»ý fk{khÃkwfwh ykÔÞk ÃkAeþkhËk{rýLku íkuzkððk{kt ykÔÞkt. [kiËh ð»koLke ðÞLkkt þkhËk{rýfk{khÃkwfwh ykðe ÃknkUåÞkt íÞkhu Ãkwg çkLÞk ÃkAe Ãknu÷e ðkh ÃkríkLkktËþoLk fÞkO. yu{Lkwt YÃk-MkkIËÞo òuE íkuyku Af ÚkE økÞk.

hk{f]»ý yuf rËðMk ÓËÞ MkkÚku ¼qríkLke ík÷kðzeyu Vhðk økÞkníkk. çkÄe �eyku Ãkkýe ¼hðkLkwt çkksw Ãkh {qfe hk{f]»ýLku yufexþuLkeh¾ðk ÷køke.

�yÕÞk ÓËÞ, {kÁt {kuZwt Zktfe Ëu. yu ÷kufku {kÁt çknkhLkwt YÃkswyu Au. s÷Ëe s÷Ëe {kÁt {kuZwt Zktfe Ëu.� hk{f]»ýLkk ¾¼k Ãkh [kËhníke. ÓËÞu yuLkkÚke yu{Lkwt {kuZwt Zktfe ËeÄwt.

þkhËk{rý y�u ÷û{eLkk {k hMkkuE fhíkkt. yuf rËðMk ÷û{eLke{kyu çkLkkðu÷ hMkkuE {kuZk{kt {qfe hk{f]»ýu fÌkwt, �ÓËÞ! yk suýuhktæÞwt Au íku hk{ËkMk ðiã.� þkhËkyu su hktæÞwt níkwt íku {kuZk{kt {qfíkktfÌkwt, �yk suýu hktæÞwt Au íku ©eLkkÚk MkuLk.� hk{ËkMk {kuxk ðiã níkk y�u©eLkkÚk �xðiã!

ÓËÞu fÌkwt, �ík{khu íkku yk �xðiã s ÃkkMku hnuþu, þheh ËkçkeykÃkþu, Ãkøk Ëkçke ykÃkþu. çkku÷kðíkktLke MkkÚku s ¾zu Ãkøku íkiÞkh yLkuhk{ËkMk ðiã! yuLke íkku rðrÍx-Ve fux÷e {kuxe? ð¤e yu çkÄku ð¾ík{¤u Ãký Lknª.�

�ðkÁ, ðkÁ.� hk{f]»ýu nMkeLku fÌkwt, �{khu íkku yu s Aunt{uþLke.�

hk{f]»ý Ãkrhýeík Au yuðwt òýeLku íkkuíkkÃkwheSyu fnu÷wt, �÷øLk


46


ÚkÞkt Au íkuÚke þwt ÚkÞwt? ÃkíLkeLku MkkÚku hk¾ðk Aíkkt suLkkt íÞkøk, ðihkøÞ,rððuf yûkwÛý hnu yu s Mkk[ku çkúñ¿k.� yux÷u hk{f]»ýLku ßÞkhu ÃkíLkeÃkkMku hnuðkLkwt çkLÞwt íÞkhu ÃkkuíkkLke MkkÄLkkLke fMkkuxe fhðkLke íkf {¤e Auyuðwt {kLke íkuyku þkhËk{rýLku rþûký ykÃkðk ÷køÞk.

hk{f]»ýu ÔÞkðnkrhf yLku ykæÞkÂí{f çkkçkíkku{kt ÃkíLkeLku ÃkqhuÃkqheíkk÷e{ ykÃkðk {ktze. íkk÷e{ ykÃkðk{kt íku{ýu fkuE fMkh Akuze Lknª.WÃkËuþ yLku yk[hý îkhk yÃkkÞu÷k yk y{qÕÞ MktMfkh ykøk¤ WÃkhMkV¤ Lkeðzâk. þkhËk{rýyu ÃkkuíkkLkk Ãkrðºk ÃkríkLku Ãkh{uïh {kLkeÃkqsðk {ktzâk.

hk{f]»ý þkhËk{rýLku W¥khku¥kh ðÄe hnu÷e ½rLküíkk ¼ihðeçkúkñýeLku ÃkMktË Lkk Ãkze. ¢kuÄ, E»Þko yLku ynt¼kð suðe ð]r¥kykuÚke yuÃkh ÚkE þfe Lk níke. yøkkW íkkuíkkÃkwheS MkkÚkuLkwt hk{f]»ýLkwt MkktrLkæÞÃký íkuLku økBÞwt Lk níkwt. hk{f]»ý ÃkíLke «íÞu su Vhs çkòðíkk níkk íku«íÞu íku yýøk{ku ÔÞõík fhðk ÷køke.

hk{f]»ý ykøk¤ çkúkñýeLke Ë÷e÷ku [k÷e Lkrn, íkuÚke íku{kLk¼tøkLke ÷køkýe yLkw¼ðe hne. yuýu hk{f]»ýLke WÃkuûkk fhðk {ktze.yu{ Aíkkt hk{f]»ý íkuLkk «íÞu Ãknu÷kt suðku s ykËh hk¾íkk yLkuþkhËk{rý Ãký íkuLku MkkMkw sux÷wt {kLk ykÃkíkkt.

Ãkhtíkw çkúkñýeLkku økðo çkunË ÚkE økÞku. yuLku fkhýu ûkwÕ÷fçkkçkíkku{kt íku økwMMkku fhðk ÷køke. yuf ðkh yutXwt WÃkkzðk suðe {k{q÷eçkkçkík{kt íkuLku ÓËÞhk{ MkkÚku Í½zku ÚkE økÞku. {k{÷ku {khk{khe MkwÄeÃknkU[e økÞku. çkúkñýeLku {kLk¼tøk suðwt ÷køÞwt Ãký rð[kh fhíkkt íkuLkuÃkkuíkkLkku Ëku»k Mk{òÞku yLku Ãkùk¥kkÃk ÚkÞku. yu ÃkAe íkuLku yu Ãkrhðkh

MkkÚku hnuðwt ÞkuøÞ Lk ÷køÞwt.WÃkÞwoõík «Mktøk çkLÞk ÃkAe yuf rËðMk çkúkñýe [tËLk yLku

Ãkw»Ãk{k¤kyku ÷E hk{f]»ý ÃkkMku økE. yu{Lku økkihktøkLkk ðuþÚke rð¼qr»kíkfhe yuLke ûk{kÞk[Lkk fhe rðËkÞ {køke. A ð»ko MkwÄe hk{f]»ý MkkÚkuhÌkk ÃkAe ¼ihðe çkúkñýeyu fkÞ{ {kxu rðËkÞ ÷eÄe.

fk{khÃkwfwh{kt Úkkuzk {kMkLkk rLkðkMk Ëhr{ÞkLk hk{f]»ýLkwt MðkMÚÞMkwÄÞwO. MðkMÚÞ÷k¼ fÞko ÃkAe íkuyku ÓËÞ MkkÚku ÃkwLk: Ërûkýuïh økÞk.

�{khe ÃkíLke, çkk¤fku, MktÃkr¥k, «ríkck yLku çkeswt çkÄwt yMkíÞAu, {kºk hk{f]»ý s MkíÞ Au.� yk þçËku yuf ðkh {Úkwhçkkçkwyu ÓËÞLkufÌkk níkk. Äe{u Äe{u hk{f]»ý {kxuLkku {ÚkwhçkkçkwLkku ykËh¼kðÃkqßÞ¼kð{kt Ãkrhð�íkík ÚkE økÞku.

{Úkwhçkkçkw «ríkð»ko ËwøkkoÃkqòLkku {nkuíMkð ÃkkuíkkLkk rLkðkMkMÚkkLkufhíkk hk{f]»ýLku Ãký íkuyku rLk{trºkík fhíkk. yuðk yuf {nkuíMkðLkeðkík Au. rðsÞkËþ{eLkk rËðMku {kíkkSLke {q�íkLku øktøkkS{kt rðMk�síkfhðkLke níke. {ÚkwhçkkçkwLku {q�ík rðMk�sík fhðkLke Lkk øk{e. yu{ýu{Lkk fhe. ðze÷kuyu íku{Lku Mk{òÔÞk Ãký íkuyku yufLkk çku Lkk ÚkÞk.

yk¾hu yu{Lkkt ÃkíLke hk{f]»ý ÃkkMku økÞkt y�u ÃkkuíkkLkk ÃkríkLkuMk{òððk rðLktíke fhe. hk{f]»ý {Úkwhçkkçkw ÃkkMku ÃknkUåÞk. íku{LkuòuíkktðUík íkuyku çkku÷e QXâk, �çkkçkk! nwt søkËtçkkLku rðMksoLk fhðkLkehò Lkrn ykÃkwt. {íkkSLke ynª hkus Ãkqò Úkíke hnuþu. {k rðLkk SððwtyMkÌk Au.�

{ÚkwhçkkçkwLke Akíke Ãkh Äe{uÚke nkÚk Vuhðíkkt Vuhðíkkt hk{f]»ýufÌkwt, �ík{khu søkËtçkk rðLkk Sððwt Ãkzþu yuðwt fkuý fnu Au? rðMksoLk


47


ÚkkÞ íkkuÃký yu õÞkt sðkLke Au? þwt {kíkk ÃkkuíkkLkk ÃkwºkÚke y¤øke ÚkkÞ¾he?�

hk{f]»ýLkk òËwE MÃkþuo yLku yÚkoøk¼o þçËkuyu {ÚkwhçkkçkwLkkyþktík {LkLku þkíkk ykÃke. íÞkh çkkË rðrÄ «{kýu ËwøkkoÃkqòLkwt rðMksoLkÚkÞwt y�u {kíkkSLke {q�ík øktøkkS{kt ÃkÄhkððk{kt ykðe.

hk{f]»ý fnuíkk fu ßÞkhu íkuyku fkuE rþ»ÞLku MÃkþo fhíkk íÞkhuíkuLkk r[¥kLke yþwrØ Lkkþ Ãkk{íke yLku þwØ ÚkÞu÷k r[¥k{kt MkíÞLkeyLkw¼qrík «fkþe QXíke.

{ÚkwhçkkçkwLku hk{f]»ý{kt yÃkkh ©Øk níke. yuf ðkh ¼kðkðuþLkeÂMÚkrík{kt hk{f]»ýu íku{Lku fnu÷wt, �ík{u Sðku Aku íÞkt MkwÄe nwt ynª shneþ.�

yu Mkkt¼¤e {ÚkwhçkkçkwLku «MkÒkíkk ÚkE Ãký íku{Lku ÃkkuíkkLkku ÃkwºkÞkË ykÔÞku. yuLku Ãký íku{Lke f]Ãkk {¤u yu árüyu íku{ýu fÌkwt, �yuðwtfu{, çkkçkk? îkrhfk Ãký ík{khku Mkuðf Au.�

�Xef Au, ßÞkt MkwÄe yu Sðþu íÞkt MkwÄe nwt Ërûkýuïh{kt hneþ.�hk{f]»ýu fÌkwt.

yuðwt s çkLÞwt. E. 1881 MkwÄe{kt {Úkwhçkkçkw, íku{Lkkt ÃkíLke yLkuÃkwºk îkhfkLkkÚk MktMkkh AkuzeLku økÞkt. yu ÃkAe ºkýuf ð»kuo hk{f]»ýuËrûkýuïh Akuzu÷wt.

{Úkwhçkkçkw ÷øk¼øk çkÄe çkkçkík{kt hk{f]»ýLke Mk÷kn ÷uíkk.hk{f]»ý Ãký ykæÞkÂí{f rMkðkÞLke {kuxk ¼køkLke çkkçkíkku{kt{ÚkwhçkkçkwLke Mk÷kn ÷uíkk. ð¤e íku{Lku su ðMíkwykuLke ykð~Þfíkk Ãkzíkeíku íkuyku {Úkwhçkkçkw ÃkkMkuÚke «kó fhíkk.

hk{f]»ýLkk Mkíkík Mk{køk{{kt hnu÷k {Úkwhçkkçkw yu{Lku yLkufðkh Mk{krÄLke ÂMÚkrík{kt ÷eLk ÚkE økÞu÷k òuíkk. yu òuE õÞkhuf yu{LkuÃký yuðe ÂMÚkríkLkku yLkw¼ð fhðkLke EåAk Úkíke. yu{ýu yuf ðkhhk{f]»ýLku yu {kxu y�whkuÄ fÞkuo. hk{f]»ýu yu{Lku Mk{òÔÞk, �ík{khuyuðe yðMÚkk ÷E þwt fhðwt Au? ík{u {kíkkSLke Mkuðk íkku fhe hÌkk Aku.yuÚke ðÄkhu ík{khu þwt òuEyu? swykuLku, {khe þe Ëþk Au? fÃkzktLkwtÞuXufkýwt LkÚke hnuíkwt. ð¤e ík{khu {kÚku yk {trËh yLku òøkehLkku ðneðxhÌkku Au yu fkuý Mkt¼k¤þu?�

Ãkhtík w {ÚkwhçkkçkwLkk øk¤u yk ðkík Qíkhe Lknª. yu{ýu¼kðMk{krÄLkku yLkw¼ð {u¤ððkLke rsË fhe. yk¾hu hk{f]»ýu fÌkwt,�Xef, {kLke EåAk nþu yu{ Úkþu.�

yk ðkíkLku Úkkuzk rËðMk ÚkÞk. y[kLkf yuf rËðMk {ÚkwhçkkçkwLkuÃkkuíkkLkk ½h{kt søkËtçkkLkwt æÞkLk Ähíkkt Ähíkkt rðr[ºk yðMÚkkLkku yLkw¼ðÚkÞku. íkuyku Mkðoºk søkL{kíkkLku Lkeh¾ðk ÷køÞk. yu{Lke ykt¾ku þhkçkeLkksuðe ÷k÷ hnuðk ÷køke. yu{Lke yk yðMÚkk òuE øk¼hkE økÞu÷ktMkøkktMktçktÄeykuyu yu{ {kLke ÷eÄwt fu yu{Lku fkuE hkuøk ÚkÞku Au. yu{ýuzkuõxhLke Mkkhðkh þY fhe Ãký ftE Vuh Ãkzâku Lknª. yk¾hu {Úkwhçkkçkwyus MÃküíkk fhe, �{Lku fkuE hkuøk ÷køkw LkÚke Ãkzâku yLku nwt Ãkkøk÷ ÃkýLkÚke ÚkÞku. fþe ®[íkk fÞko rðLkk �çkkçkk�Lku çkku÷kðku. íkuyku çkÄwt {xkzeËuþu.�

íkwhtík hk{f]»ýLku çkku÷kððk{kt ykÔÞk. íku{Lku òuíkkt s {Úkwhçkkçkwíku{Lku Ãkøku Ãkzâk yLku çkkuÕÞk, �çkkçkk! nwt íkku nuhkLk-ÃkhuþkLk ÚkE økÞku.{Lku {kV fhku. AuÕ÷k ºký rËðMkÚke {khe ykðe nk÷ík Au. ¾qçk «ÞíLk


48


fÁt Awt Aíkkt fk{ÄtÄk{kt fu çkeò fþk{kt {kÁt r[¥k Ãkhkuðkíkwt LkÚke.{nuhçkkLke fheLku yk ¼kðMk{krÄ ÃkkAe ÷E ÷ku, {khu yu Lk òuEyu.�

�fu{, ík{u íkku yu {køke níke!��yu Mkk[wt, y�u {Lku yu{kt ykLktË Ãký ykðu Au. Ãkhtíkw {Lk òu

yu{kt s Ãkzâwt hnu íkku òøkehLkku ðneðx yxfe Ãkzu. yk çkÄwt íkku ík{Lku sþku¼u. nwt íkku ík{khe Mkuðk fÁt yu s {khe MkkiÚke {kuxe ¼kðMk{krÄ! nðuf]Ãkk fhe yu ÃkkAe ÷E ÷ku.�

hk{f]»ýu nMkeLku fÌkwt, �{U íkku ík{Lku Ãknu÷uÚke s fÌkwt níkwt, Ãkýík{u {kÁt fnuðwt Mkkt¼¤íkk s Lk níkk.� ÃkAe hk{f]»ýu íku{Lke Akíke ÃkhÃkkuíkkLkku nkÚk VuhÔÞku yux÷u íkuyku þktík ÚkE økÞk.

Wå[ «fkhLke ykæÞkÂí{f yðMÚkk{ktÚke {wõík ÚkÞk ÃkAe{ÚkwhçkkçkwLku Mk{òÞwt fu ykðe yLkw¼qríkLku Shððk {kxu MkkÄfu ÷ktçkkuMk{Þ ÞkuøÞ íkk÷e{ ÷uðe Ãkzu. yu {kxu Ãkrðºkíkk, ík]»ýkíÞkøk y�uðihkøÞLkwt çk¤ nkuðwt òuEyu. íku{Lku ÏÞk÷ ykðe økÞku fu �W¥k{ ðMíkwyrÄfkh rðLkk {¤u íkËrÃk yÚko Lkð Mkhu.�

{ÚkwhçkkçkwLku yuf ðkh yuðku rð[kh ykÔÞku fu hk{f]»ý {kxu fkuEfkÞ{e ÔÞðMÚkk fÁt. hk{f]»ý íkku íku{Lke yk «fkhLke ðkík Mkkt¼¤íkks Lk níkk íkuÚke íkuyku íku{Lkkt {kíkk [tÿ{rý ÃkkMku økÞk. yu{Lku íku{ýuykøkúnÃkqðof su Ãký {køkðwt nkuÞ íku {køkðkLkwt fÌkwt.

[tÿ{rýyu fÌkwt, �çkkçkw! {khe çkÄe sYrhÞkíkku íkku ík{u ÃkqheÃkkze Au. nðu {khu çkeswt þwt òuEyu?�

íku{ Aíkkt {Úkwhçkkçkwyu ykøkún [k÷w hk¾íkkt íkuyku ¾qçk rð[khfheLku çkkuÕÞkt, �¼÷u íÞkhu çkkçkw! yk {khe Ëktíku ËuðkLke çksh ÚkE hne

Au íku [kh ÃkiMkkLke {tøkkðe ykÃkku. çkeswt çkÄwt íkku ½ýwt Au.�yk þçËku Mkkt¼¤e {ÚkwhçkkçkwLke ykt¾ku ¼eLke ÚkE økE. yu{Lku

Ãkøku Ãkzíkkt íkuyku çkku÷e QXâk, �ykðe íÞkøke {kíkk rMkðkÞ hk{f]»ýsuðk MkwÃkwºkLku sL{ ykÃkðkLku çkeswt fkuý ÞkuøÞ nkuÞ?�

yu rËðMkku{kt çkúkñkuMk{ksLkk yøkúýe ËuðuLÿLkkÚk XkfwhLkeykæÞkÂí{f ÃkwÁ»k íkhefu ÏÞkrík «Mkhe níke. íkuÚke hk{f]»ý {ÚkwhçkkçkwLku÷E yuf ðkh yu{Lku {¤ðk yu{Lkk òuhkMkktfkLkk çktøk÷u ÃknkUåÞk.ËuðuLÿLkkÚku yu{Lkku Mkífkh fÞkuo. hk{f]»ýu yu{Lke MkkÚku ykæÞkÂí{fçkkçkíkkuLke [[ko fhe. ËuðuLÿLkkÚku hk{f]»ýLku çkúkñkuMk{ksLkk ðk�»kfkuíMkð{ktWÃkÂMÚkík hnuðkLkwt yk{tºký ykÃÞwt Ãký MkkÚku xfkuh Ãký fhe fu �ykðkuíÞkhu MkkÁt ÄkuríkÞwt yLku [kËh Äkhý fheLku ykðòu.�

hk{f]»ýu yu s ð¾íku fne ËeÄwt, �yu Lkrn çkLku. {Lku XkXÚkefÃkzkt ÃknuheLku çkkçkw çkLkíkkt Lkrn ykðzu.�

çkeò rËðMku ËuðuLÿLkkÚku {ÚkwhçkkçkwLku yuf Ãkºk ÃkkXðe hk{f]»ýLkuykÃku÷wt yk{tºký hË fÞwO Au yuLke òý fhe. yu{Lku ÷køÞwt fu þheh WÃkh[kËh ykuZâk rðLkk ykððwt yu{kt rþük[kh Mk[ðkÞ Lkrn!

*{Úkwhçkkçkwyu ÃkíLke MkkÚku íkeÚkoÞkºkkyu sðkLke íkiÞkhe ykht¼e

íÞkhu E. 1868Lkwt ð»ko þY Úkíkwt níkwt. íku{Lke EåAk hk{f]»ýLku MkkÚku÷uðkLke níke. hk{f]»ýu Mkt{rík ykÃke.

E. 1868Lke 27 {e òLÞwykheyu ÞkºkkLkku ykht¼ ÚkÞku. yufçkeò ðøkoLkku yLku ºký ºkeò ðøkoLkk {¤e [kh hu÷ðuLkk zççkk ¼kzu÷uðk{kt ykÔÞk. hk{f]»ý yLku ÓËÞ Mkrník ÷øk¼øk MkðkMkku {kýMkkuLkku


49


Mkt½ Þkºkkyu QÃkzâku.íkeÚkoÞkºkeyku ©e ðiãLkkÚkÄk{Lkkt ËþoLk fhðk {kxu ËuðÄh{kt

hkufkÞk. íÞkt yuf økk{{ktÚke ÃkMkkh Úkíkkt hk{f]»ýLke Lksh økheçkøkúk{ðkMkeyku Ãkh Ãkze. yu{Lke ËwËoþk òuE hk{f]»ýLkwt ÓËÞ yLkwftÃkkÚkeÿðe QXâwt. yu{ýu {ÚkwhçkkçkwLku fÌkwt, �ík{u søkËtçkkLkk fkh¼khe Aku.yk ÷kufkuLku {kÚkk{kt Lkk¾ðkLkwt íku÷, yuf xtf Ãkqhíkwt ¼kusLk yLku yuf ð�ykÃkku.�

{Úkwhçkkçkw ykLkkfkLke fhðk ÷køÞk, �çkkçkk, yk Þkºkk{kt ½ýku¾[o Úkþu. ykx÷k çkÄk {kýMkkuLku ¼kusLk, fÃkzkt ykÃkðk síkkt ÃkiMkkLke¾U[ Ãkzþu. ÃknkU[e ð¤kþu Lknª.�

økúk{sLkkuLke økheçke òuE fÁýkÚke fku{¤ çkLku÷k hk{f]»ýðuËLkk¼he ðkýe{kt çkku÷e QXâk, �rÄ¬kh Au ík{Lku! {khu íkku nðu fkþeLkÚke ykððwt. nwt íkku yu ËeLkËw:¾eÞkykuLke ðå[u s hneþ.�

hk{f]»ýLke fÁýkMk¼h ÔÞkfw¤íkk yLku yzøk rLkÄkoh òuE{Úkwhçkkçkwyu Lk{ðwt Ãkzâwt. ¾wþ ÚkÞu÷k økúk{ðkMkeykuLku òuE ykLktrËíkÚkÞu÷k hk{f]»ýLku ÷E {Úkwhçkkçkwyu fkþe íkhV «Þký fÞwO.

nkuze{kt çkuMkeLku hk{f]»ý ßÞkhu fkþeLke LkSf ÃknkUåÞk íÞkhuíku{Lku rËÔÞ ËþoLk ÚkÞwt. yu{Lku yk¾e Lkøkhe MkwðýoLke çkLku÷e ÷køke.fkþeLkwt rËÔÞ ykæÞkÂí{f MðYÃk íku{ýu rLknkéÞwt.

fkþe{kt fuËkh½kx ÃkkMku {Úkwhçkkçkwyu çku {fkLk ¼kzu hkÏÞkt.ÓËÞLku MkkÚku ÷E hk{f]»ý ÷øk¼øk hkus fkþerðïLkkÚkLkkt ËþoLku síkk.hMíkk{kt yLku {trËh{kt yu{Lku yLkuf ðkh ¼kðkðuþku ykðe síkk.

hk{f]»ý fkþeLkk «rMkØ MkkÄwMktíkkuLku {¤ðk síkk. yuf ðkh

{ÚkwhçkkçkwLke MkkÚku íkuyku LkkLkfÃktÚke MkkÄwykuLkk {X{kt økÞk yLku íku{Lkku¼Âõík¼kð òuE «MkÒk ÚkÞk.

yuf rËðMk hk{f]»ý rðÏÞkík Mktík íki÷tøkMðk{eLku {¤ðk økÞk.yu ð¾íku Mðk{e {kiLkðúíke níkk. yu{Lkk rðþu ÃkAe hk{f]»ýu fnu÷wt, �{Uyu{Lkk{kt MkkûkkíkT rðïLkkÚkLkkt ËþoLk fÞkO. yu {kºk ykí{[iíkLÞyðMÚkk{kt hnuíkk yLku yu{Lku þhehLkwt ÷uþ{kºk ¼kLk Lk níkwt. çk¤çk¤íkehuíke{kt Ãký íkuyku ykLktËÃkqðof Ãkzâk hnuíkk. {U yu{Lku Mktfuík fheLku ÃkqAâwtfu Eïh yuf Au fu yLkuf? yu{ýu nkð¼kð îkhk ËþkoÔÞwt fu Mk{krÄËþk{ktòuEyu íkku Eïh yuf Au, Ãkhtíkw søkíkLke MkkÃkuûk árü YÃke rºkÃkkïofk[{ktÚke òuEyu íkku yu yLkuf YÃku Ëu¾kÞ. yu{Lkk íkhV ytøkwr÷rLkËuoþfheLku {U ÓËÞLku fÌkwt fu Mkk[k Ãkh{ntMk ykðk nkuÞ!�

{Úkwhçkkçkw hk{f]»ýLku øktøkkrfLkkhu ykðu÷kt {trËhkuLkkt ËþoLk {kxunkuze{kt çkuMkkzeLku ÷E síkk. yuf rËðMk fkþeLkk «ÏÞkík {rýf�ýfk½kxÃkkMkuÚke yu{Lke nkuze ÃkMkkh ÚkE hne níke. íÞkt ykðu÷k M{þkLk{ktyLkuf {]íkËunku çk¤e hÌkk níkk. nkuze M{þkLk½kx ÃkkMku ykðe yux÷uhk{f]»ý nkuzeLke Äkh ÃkkMku ykÔÞk y�u Mk{krÄMÚk ÚkE økÞk. yu{Lkk{w¾ Ãkh ËeróLke yk¼k «Mkhe hne níke.

æÞkLk¼tøk ÚkÞk ÃkAe hk{f]»ýu MknwLku ÃkkuíkkLke yLkw¼qrík rð»kufnu÷wt, �{U òuÞwt fu ïuík þheh yLku ®Ãkøk¤ sxk Äkhý fhu÷ku yuf ÃkwÁ»k«íÞuf r[íkk ÃkkMku økt¼eh Ãkøk÷u ÃknkU[e Äe{uÚke Sðkí{kLku �[fe yuLkkfkLk{kt íkkhf{tºk çkku÷u Au. r[íkkLke çkeS çkkswyu çkuXu÷kt søkËtçkk yuf-yuf fheLku «íÞuf ykí{kLku {wÂõík yÃkkðíkkt níkkt. fkþerðïLkkÚkLkeyÃkkh fÁýkÚke, y�uf sL{kuLke ÞkuøkMkkÄLkkÚke su «kó ÚkkÞ íku fkþe{kt


50


ËunrðMksoLk fhíkk {Lkw»ÞkuLku yLkkÞkMk ykðe {¤u Au.�fkþe{kt yuf Mkókn økk¤e Þkºkk {tz¤e «Þkøk ÃknkU[e. Ãkrðºk

Mktøk{MÚkkLku MLkkLk fhe {Úkwhçkkçkw y�u yLÞ Þkºkk¤wykuyu «ýkr÷fkLku{kLk ykÃke {wtzLk fhkÔÞwt. hk{f]»ýu yøkkW MktLÞkMk ÷eÄku nkuðkÚke fÌkwt,�{khu yuLke sYh LkÚke.� ºký rËðMk íÞkt økk¤e {tz¤e ÃkwLk: fkþe ÃkkAeVhe.

yuf rËðMk [kuMkX òuøkýeLkk Vr¤Þk{kt ÚkE ÓËÞ MkkÚku hk{f]»ýsíkk níkk íÞkt íku{ýu ¼ihðe çkúkñýeLku òuE. yu íÞkt hnuíke níke. ÚkkuzkMk{Þ ÃkAe íkuýu íÞkt s ËuníÞkøk fhu÷ku.

ðkhkýMke{kt Ãk¾ðkrzÞwt ÃkMkkh fhe {Úkwhçkkçkw yLku yu{Lke {tz¤eð]tËkðLk ÃknkU[e. {Úkwhçkkçkwyu rLkÄwðLk ÃkkMku {fkLk ¼kzu hkÏÞwt. ©ef]»ýLke¢ezk¼qr{{kt hk{f]»ý ykLktËÃkqðof rð[hðk ÷køÞk. ËþoLkeÞ MÚk¤ku òuíkktíkuyku y�uf ðkh ¼kðkðuþ{kt ykðe síkk.

ð]tËkðLk{kt hk{f]»ýLkku {u¤kÃk øktøkk{Þe MkkÚku ÚkÞku. MkkX ð»koLkeyu ði»ýð ¼õík �e yæÞkí{ ûkuºku ½ýkt ykøk¤ ðÄu÷kt níkkt. hk{f]»ýLkuòuíkktðUík íkuyku íku{Lke {n¥kk Mk{S økÞkt. íku{ýu hk{f]»ý «íÞu økkZMLkun¼kð ËþkoÔÞku. hk{f]»ýu íku{Lku fÌkwt, �íkwt íkku Au ÷r÷íkkMk¾e!�

øktøkk{Þeyu fÌkwt, �íkwt hkMkuïhe hkrÄfk, íkwt Au {khe hksËw÷khe!�íkuyku hk{f]»ýLku �Ëw÷khe� fne çkku÷kððk ÷køÞkt.

øktøkk{ÞeLke nkshe{kt hk{f]»ýLku ¾kðkÃkeðkLkwt fu ÃkkAk VhðkLkwtÞkË ykðíkwt Lknª. fkuE fkuE ðkh øktøkk{Þe íku{Lku MktÄeLku s{kzíkkt. yufíkçk¬u íkku hk{f]»ýu fkÞ{ {kxu ð]tËkðLk{kt hnuðkLkwt Lk¬e fÞwO. Ãký {kíkk[tÿ{rýLke ÞkË ykðíkkt íku{ýu ð]tËkðLk AkuzðkLkwt rð[kÞwO. �sLkLke

sL{¼qr{ù MðøkkoËrÃk økrhÞrMk.�ð]tËkðLk hÌkk íÞkt MkwÄe hk{f]»ýu ði»ýððuþ Äkhý fÞkuo. ðå[u

íkuyku {Úkwhk Ãký sE ykÔÞk. Äúwð½kx òuE yu{Lku ¼kðkðuþ ykðeøkÞu÷ku. çkk÷f]»ýLku ÷E�u s{Lkk Ãkkh fhíkk ðMkwËuðLkkt yu{Lku ËþoLkÃký ÚkÞu÷kt.

ð]tËkðLk{kt hk{f]»ýLku ðeýk Mkkt¼¤ðkLke EåAk ÚkE. {ËLkÃkwhk{kt{nuþ[tÿ Mkhfkh Lkk{Lkk yuf WMíkkË ðeýkðkËf hnuíkk níkk.{Úkwhçkkçkwyu íku{Lku çkku÷kððkLke ðkík fhe Ãký hk{f]»ýu fÌkwt fu Lkk,ykÃkýu s íÞkt sðwt òuEyu.

ÓËÞLku MkkÚku ÷E hk{f]»ý {ËLkÃkwhk ÃknkUåÞk. {nuþ MkhfkhLkuðeýk Mkt¼¤kððk rðLktíke fhe. ðeýkLkk íkkh ÍýÍÛÞk fu íkhíkhk{f]»ýLku Mk{krÄ ÷køke økE. Mknus ¼kLk{kt ykðíkkt s hk{f]»ýu {kLku«kÚkoLkk fhe : ��{k, {Lku çkunkuþ fheþ Lkk. {Lku Mkkhe heíku ðeýk Mkkt¼¤ðkËu.�� yu ÃkAe íkuyku Auf MkwÄe nkuþ{kt hÌkk. ºký f÷kf MkwÄe íku{ýuMktøkeík ©ðý fÞwO.

fkþe{kt hnuíkkt hnuíkkt {u {rnLkku ykðe økÞku. ÃkkAk ð¤íkkt{ÚkwhçkkçkwLke EåAk økÞkS sðkLke níke. Ãký yu Mkkt¼¤e hk{f]»ýufÌkwt, ��økÞk sEþwt íkku yk Ëun hnuþu Lkrn! {khk rÃkíkkLkk MðÃLkLke ðkíkík{u LkÚke òýíkk?��

yk¾hu {Úkwhçkkçkwyu økÞk sðkLkku rð[kh Ãkzíkku {qõÞku. suX{rnLkkLke yÄðå[u Þkºkk{tz¤e Ërûkýuïh ÃkkAe Vhe. ð]tËkðLkÚke ÃkkAkVhíkkt íÞktLke Ãkrðºk ¼qr{Lke hs MkkÚku ÷E sðkLkwt hk{f]»ý ¼qÕÞk Lkníkk. yu{ktÚke Úkkuzef hs yu{ýu ÃkkuíkkLke æÞkLk¼qr{ Ãkt[ðxe{kt [khu


51


çkksw ðuhe y�u çkkfeLke ÃkkuíkkLke ÍqtÃkze{kt ¼tzkhe ËeÄe. ÃkAe íkuykuçkkuÕÞk, �nðu yk MÚkkLk ð]tËkðLk sux÷wt s ÃkwrLkík çkLke økÞwt Au.�

ÞkºkkyuÚke ÃkkAk VÞko ÃkAe hk{f]»ý íkeÚko¼ú{ýLke s ðkíkkufhíkk. fkuEyu ÃkqAâwt, �íkeÚkoÞkºkk fheLku þwt ÃkkBÞk?�

��þwt ÃkkBÞk? ¿kkLk ÃkkBÞk. ¼økðkLk íÞkt Au yuðku çkkuÄ ßÞkt MkwÄehnu íÞkt MkwÄe y¿kkLk, ynª Au yuðwt ßÞkhu ÚkkÞ íÞkhu ¿kkLk ÚkÞwt fnuðkÞ.{Lk suLku [knu íkuLke ÃkkA¤ Ëkuzu. Ãký Ëkuzðwt þk {kxu Ãkzu? {Lk suLku Ít¾u Auyu íkku {Lk{kt hÌkwt Au.��

*hk{f]»ýLkk {kuxk ¼kE hk{fw{khLku yûkÞ Lkk{Lkku yufLkku yuf

Ëefhku níkku. ßÞkurík»krðãk{kt rLk»ýkík hk{fw{khu íkuLkk sL{Lkk økúnkuòuE�u fne ËeÄwt níkwt, �òíkf yÕÃkkÞw»ke Au, {kÞk ðÄkhðkLke sYhLkÚke. Akufhku ÷ktçkw Sðþu Lkrn.� yu{ýu yu çkk¤fLku õÞkhuÞ h{kzâku Lkníkku. Ãkhtíkw hk{f]»ýLku ¼ºkeò Ãkh ¾qçk «u{ níkku.

Mk¥kh ð»koLkku ÚkÞku íÞkhu yûkÞ Ërûkýuïh fkfk ÃkkMku ykÔÞkuy�u rð»ýw{trËhLkk ÃkqòheLkwt fkÞo Mkt¼k¤ðk ÷køÞku. E. 1869{kt íkuLkwt÷øLk ÚkÞwt. ÃkAe íkhík íku {ktËku Ãkzâku. ½ýe Ëðk fhkðe. hk{f]»ýu íkkuÓËÞLku fne ËeÄu÷wt, �Mktíkku»k ¾kíkh ¼÷u Mkkhk zkuõxhkuLku Ëu¾kze swyku,Ãký Akufhku çk[ðkLkku LkÚke.�

yûkÞLke ytrík{ ½zeyu hk{f]»ý íkuLke çkksw{kt s Q¼k níkk.yu{ýu yuLku hk{Lkk{ ÷uðkLkwt fÌkwt. ºký ðkh hk{Lkk{ ÷E íkuýu ytrík{ïkMk ÷eÄku. yu ð¾íku hk{f]»ýLku þkuf Lk ÚkÞku Ãký çkeò rËðMku íku{Lku¾qçk Ëw:¾ ÚkÞwt.

yûkÞLkku ËuníÞkøk {ÚkwhçkkçkwLkk ËeðkLk¾tz{kt ÚkÞku nkuE yu ½h{kthk{f]»ý ÃkAe õÞkhuÞ hne þõÞk Lknª.

yûkÞLkk yðMkkLk ÃkAe {Úkwhçkkçkw yuf rËðMk hk{f]»ýLku ÃkkuíkkLkes{eLkËkhe òuðk ÷E økÞk. E. 1870Lkwt ð»ko níkwt. çku ð»ko Ëwfk¤ ÃkzðkÚke¾uzqíkkuLke Ëþk ËÞLkeÞ níke. yu{Lke ËwËoþk òuE hk{f]»ýu yu ËeLkËw:¾e¾uzqíkkuLkku fh {kV fhðk yLku íku{Lku yÒkð� ðnU[íkk {ÚkwhçkkçkwLku fÌkwt.{Úkwhçkkçkwyu Ãknu÷kt íkku ykLkkfkLke fhe Ãký hk{f]»ýLke nX ykøk¤yu{ýu Íqfðwt Ãkzâwt.

E. 1871Lkk sw÷kE {rnLkk{kt {Úkwhçkkçkw íkkð{kt ÃkxfkE Ãkzâk.Mkku¤ Mkku¤ ð»kkuoÚke hk{f]»ýLkk Mk{køk{{kt hnuðkÚke yu{Lkk {kLkMk{kt{kuxwt ÃkrhðíkoLk ykÔÞwt níkwt.

hk{f]»ý {ÚkwhçkkçkwLke ¾çkh fkZðk økÞk. yu{Lku ÏÞk÷ ykðeøkÞku fu yk ð¾íku søkËtçkk yu{Lku WÃkkze ÷uþu. íkuÚke íÞkh çkkË íkuyku¾çkh fkZðk Lk økÞk. nk, hkus ÓËÞLku {kuf÷íkk. Ãký ßÞkhu yu{LkkSðLkLkku ytrík{ rËðMk ykÔÞku íÞkhu hk{f]»ýu ÓËÞLku Ãký Lk {kufÕÞku.

yðk[f yðMÚkk{kt {ÚkwhçkkçkwLku øktøkkrfLkkhu fk÷e½kx ÷Esðk{kt ykÔÞk. hk{f]»ý Ërûkýuïh{kt Mk{krÄ{kt çkuXk. yu{Lkku Mkqû{Ëun {Úkwhçkkçkw ÃkkMku ÃknkU[e økÞku. nt{uþLku {kxu ykt¾ çkezíkkt Ãknu÷kt{Úkwhçkkçkwyu hk{f]»ýLkkt ËþoLk fÞkO.

Lk{íku Ãknkuh Ãkkt[ ðkøÞk ÃkAe hk{f]»ýLke Mk{krÄ Qíkhe. ÓËÞLkuçkku÷kðeLku yu{ýu fÌkwt, �{ÚkwhLkku ykí{k Ëiðe÷kuf{kt [kÕÞku økÞku Au.�{kuze hkíku Ërûkýuïh{kt Mk{k[kh ykÔÞk fu {Úkwhçkkçkwyu Ãkkt[ ðkøÞuËuníÞkøk fÞkuo Au.


52


ÃkkA¤Úke hk{f]»ý {ÚkwhçkkçkwLkk ÔÞÂõíkíð y�u íku{Lke MkkÚkuLkkÃkkuíkkLkk yLkku¾k MktçktÄ rðþu õÞkhuf ðkíkku fhíkk. yuf rËðMk yuf¼õíku fwíkqn÷Ãkqðof ÃkqAâwt, �{]íÞw ÃkAe {ÚkwhçkkçkwLkwt þwt ÚkÞwt nþu? yu{LkeÃkwLksoL{ íkku Lkrn ÚkÞku nkuÞ Lku?�

�õÞktf fkuEf hksfw{kh íkhefu yu{ýu ÃkwLksoL{ ÷eÄku Au. ¼kuøkLkeðkMkLkk yu{Lkk{kt níke.�

{ÚkwhçkkçkwLkk {]íÞw MkkÚku hk{f]»ýLkk SðLkLkku yuf yæÞkÞ ÃkqhkuÚkkÞ Au. yu ÃkAe yu{Lkk SðLku Lkðku ð¤ktf ÷eÄku. LkðeLk «fkhLkk¼õík{tz¤u yu{Lkk SðLk{kt «ðuþ fÞkuo.

7.

hk{f]»ý ¼ihðe çkúkñýe MkkÚku fk{khÃkwfwh økÞk níkk íÞkhuþkhË{rýËuðe fux÷kf {rnLkk ÃkríkLkk MkktrLkæÞ{kt hÌkkt níkkt. yu ÃkAe[kh ð»ko ðeíke økÞkt. þkhË{rýËuðeLke ô{h yZkh ð»koLke ÚkE níke.çknuLkÃkýeyku ßÞkhu yu{Lku �økktzkLke ðnw� fne ËÞk ¾kíke íÞkhu íkuykuÄehsÃkqðof MknLk íkku fhíkkt Ãký ytËhÚke yu{Lku ÷køkíkwt fu nðu íku{ýuÃkrík ÃkkMku sðwt òuEyu.

Ëhr{ÞkLk{kt Ëku÷Ãkq�ý{k ykðíke níke íkuÚke økk{zktyku{ktÚke ÷kufkuøktøkkMLkkLk fhðk f÷f¥kk sE hÌkk níkk. þkhË{rýLkk økk{{ktÚke Ãkýfux÷ktf �e-ÃkwÁ»kku sðkLkkt níkkt. þkhËkLke íÞkt sðkLke EåAk Au yuòýe rÃkíkkyu Mkt{rík ykÃke yux÷wt s Lkrn, íkuyku Ãkkuíku Ãký MkkÚku sðkíkiÞkh ÚkÞk. yu ð¾íku ykøkøkkze íÞkt MkwÄe ykðe Lk níke íkuÚke Lkuðwtrf÷ku{exhLkwt ytíkh ÃkøkÃkk¤k økÞk rMkðkÞ Awxfku Lk níkku.

yufeMkkÚku ykx÷wt ÷ktçkwt ytíkh [k÷ðkLkku {nkðhku Lk nkuðkÚkeþkhË{rýËuðe Ä{oþk¤k{kt Ãkzâkt níkkt íÞkhu hkºku íku{Lku yuf yËT¼wík


53


yLkw¼ð ÚkÞku. yu ytøku yu{ýu ykøk¤ WÃkh fnu÷wt, �nwt íkkðÚke çku¼kLksuðe Ãkze níke íÞkhu hkºku {U yuf yíÞtík MkwtËh y�u ~Þk{÷ {w¾{wÿkðk¤e�eLku {khe ÃkkMku çkuXu÷e òuE. yuýu ÃkkuíkkLkk fku{¤ þeík¤ nkÚk {khkþheh Ãkh VuhÔÞk yLku íkhík {khku íkkð Qíkhe økÞku. ykùÞo Ãkk{e {UíkuLku ÃkqAâwt, �ík{u õÞktÚke ykðku Aku?� yuýu W¥kh ykÃÞku, �ËrûkýuïhÚke.�LkðkE Ãkk{e {U fÌkwt, �nwt sðkLku íkku ík÷Mke hne Awt. {khu yu{Lkkt ËþoLkfhðkt Au, yu{Lke Mkuðk fhðe Au, Ãkhtíkw yk {qyku íkkð ykÔÞku yLku nwtynª hMíkk{kt ÃkxfkE Ãkze!� yu �eyu fÌkwt, �íkLku MkkÁt ÚkE sþu yLku íkwtËrûkýuïh sþu s. íkkhu {kxu íkku {U yu{Lku íÞkt hkufe hkÏÞk Au.� {U fÌkwt,�yu{ fu? ík{u íkku ¾qçk ËÞk¤w Aku. ík{u fkuý Aku?� yuýu fÌkwt, �nwt íkkheçkuLk ÚkkW.� yu ÃkAe íkhík {Lku �½ ykðe økE.�

çkeò rËðMku Ãku÷kt çknuLk y�u íkkð çktLku yá~Þ ÚkE økÞkt. rÃkíkkhk{[tÿu ÃkwºkeLku MkkÚku ÷uE {wMkkVhe ykøk¤ ÄÃkkðe. E. 1872Lkk {k[o{rnLkk{kt íkuyku Ërûkýuïh ÃknkU[e økÞkt.

þkhËk{rýLku íkkð yLku ÚkkfÚke f]þ ÚkÞu÷kt òuE hk{f]»ýLku Ëw:¾ÚkÞwt. íku{ýu fÌkwt, �íkwt ykðe yu MkkÁt fÞwO.� ÓËÞLku MkkËze ÃkkÚkhðkfÌkwt. ÃkAe {Lkku{Lk çkkuÕÞk, nðu õÞkt {Úkwhçkkçkw Au fu íkkhe Mkt¼k¤ ÷u?

ÓËÞu MkkËze ÃkkÚkhe ykÃke. hk{f]»ýLke fk¤S¼he MkkhðkhÚkeºký[kh rËðMkku{kt þkhËk{rýLke íkrçkÞík MkwÄhe. ÃkAe yu{ýu yu{LkuÃkkuíkkLkkt {kíkk ÃkkMku Lkkuçkík¾kLkkLke ykuhze{kt hnuðk {kxu {kuf÷e ykÃÞkt.

þkhËk{rýyu òuÞwwt fu hk{f]»ý íkku níkk yuðk s Ëuðíkk Au. ÷kufkuíkku ¾kuxe ®LkËk fhíkk níkk. ÃkríkLku «MkÒk òuE þkhËk{rýyu Mktíkwü ÚkEÃkríkLke íkÚkk MkkMkwLke Mkuðk fhðk{kt r[¥k ÃkhkuÔÞwt.

Ãkhtíkw ÃkíLkeLke Lkkuçkík¾kLkk{kt {kufÕÞk ÃkAe hk{f]»ýLku {Lk{ktÚkÞwt, �nwt þk {kxu yuLku Ëqh hk¾wt Awt? {Lku þwt yuLkku zh ÷køku Au? yuLkk «íÞuþwt {Lku ½]ýk Au? «rík{kLke Ãkqò ÚkkÞ íkku Sðíkk {kýMkLke þk {kxuLkrn?�

yu{ýu ÃkíLkeLku íkuzkðe yLku ÃkkuíkkLkk ykuhzk{kt Mkqðk fÌkwt. MkkMkwyuMkt{rík ykÃke. ykuhzk{kt ÃkíLkeLku ÃkkMku çkku÷kðe hk{f]»ýu ÃkqAâwt, �þwt íkwt{Lku MktMkkh{kt ¾U[e sðkLku ykðe Au?�

þkhËk{rýLku Lke[u òuE fÌkwt, �Lkk, ík{Lku þk {kxu MktMkkh{kt¾U[wt? nwt íkku ík{Lku ík{khk {køko{kt MknkÞ¼qík Úkðk ykðe Awt.�

�Ãký nwt ík{khe fkuý?��íkwt {khe rðãk, íkwt þkhËk, MkhMðíke. íkwt YÃk ÷E ykðe LkÚke,

rðãk ÷ELku ykðe Au. íkwt íkku Au ¿kkLkËkºke.�þkhËk{rý ykðwt çkÄwt õÞktÚke Mk{su? íkuyku íkku Mkuðk Mk{su,

¼Âõík Mk{su. íkuyku hk{f]»ýLkk Ãkøk Ëkçkðk çkuXkt. Ãkøk Ëkçke hÌkk ÃkAeÃkíLkeLku hk{f]»ýu «ýk{ fÞko.

�yk þwt fhku Aku?� Mktfku[ Ãkk{e þkhËk{rý çkkuÕÞkt, �nwt íkkuík{khe ËkMke.�

�nwt íkku {khe ykLktË{Þe. su {k {trËh{kt Au yuýu s yk þheh{ktsL{ ÷eÄku Au.�

ÃkAe hk{f]»ýu ÃkíLkeLku ðnuðkhLke fu¤ðýe ykÃkðk {ktze. ßÞktíkuLke ¼q÷ Úkíke íÞkt íkuLku Vhe Mk{òðíkk y�u «u{Ãkqðof MkwÄhkðe ÷uíkk.ÃkíLkeLku yk ðeíkhkøk Ãkríkyu su fu¤ðýe ykÃke íku{kt ËeðkLke ðkxMktfkuhðkÚke {ktzeLku LkkLkk{kt LkkLke [esLkku Ãký yÃkÔÞÞ Lk Úkðk Ëuðku,


54


r¼Òk r¼Òk Mð¼kðLkkt MðsLkku MkkÚku fuðe heíku ðíkoðwt. Mkkð ¾k÷e nkÚkuËuðËþoLku Lk sðwt, sÃkrðrÄ, Lkk{M{hý, æÞkLk MkwÄeLke Mkðo çkkçkíkkuLkkuMk{kðuþ Úkíkku níkku.

«íÞuf �eLku ÷øLk ÃkAe MkktMkkrhf Mkw¾ku «kó fhðkLke y�u {kíkkçkLkðkLke EåAk Úkíke nkuÞ Au. ÃkkuíkkLke ÃkíLkeLku yuðe EåAk nkuÞ íkku íkuÃkqýo fhðkLke Ãkrík íkhefu ÃkkuíkkLke Vhs Au yuðwt Mk{S yuf ðkh hk{f]»ýuÃkíLkeLku ÃkqAu÷wt, �nwt «íÞuf �eLku {kíkk íkhefu òuô Awt. íkLku Ãký yuárüyu s òuô Awt. Ãkhtíkw òu íkwt {khe MkkÚku Ãkhý nkuðkÚke {Lku {kÞkLkkMktMkkh{kt ¾U[ðk EåAíke nkuÞ íkku nwt íkkhe Mkuðk fhðk íkiÞkh Awt.�

Ãkhtíkw Wå[ MktMfkhkuÚke MktÃkÒk þkhËk{rýyu ÃkkuíkkLkk {nkLk ÃkríkLkuMktMkkh{kt ½Mkze sðkLkwt ÞkuøÞ Lk Mk{ßÞwt. ÃkríkLkk r{þLk {kxu íku{ýuÃkkuíkkLkk ytøkík yrÄfkhkuLkku Mkn»ko íÞkøk fÞkuo. Mðk{e rððufkLktËu MÃküÃkýu÷ÏÞwt Au fu ÃkkuíkkLke ÃkíLkeLke y�w{ríkÚke s hk{f]»ýLku ÃkkuíkkLku ÃkMktËSðLk SððkLke Mðíktºkíkk MkktÃkze níke.

çkeS çkksw hk{f]»ýu ÃkkuíkkLkk {LkLke Ãký fzf Ãkheûkk fhe níke.yuf ðkh þkhËk{rýLku ÃkkuíkkLke ÃkÚkkhe{kt ÃkkMku s Mkqíku÷kt òuE íku{ýuÃkkuíkkLkk {LkLku fnu÷wt, �nu {Lk! ËwrLkÞk suLku Ãk]Úðe Ãkh Ãkh{ «kró {kLkuAu yLku suLkk suðwt ¼kuøÞ fu WÃkkËuÞ çkeswt fþwt LkÚke yuðwt MkwtËh, ÞwðkLk�eþheh ynª ÃkkMku s Au. ð¤e íku ÃkíLke Au. íkuLke MkkÚkuLkk MktçktÄ{kt fþkurLk»kuÄ LkÚke. Q÷xkLkwt þk� y�u MktMkkh yuLkk Ãkûk{kt Au. Ãkhtíkw íkwt yu{ktçktÄkELku hneþ íkku MkÂå[ËkLktË Ãkh{uïhLku Ãkk{e þfeþ Lkrn. rð[khfhe ÷u fu íkkhu þwt òuEyu Au? Lkkhe fu LkkhkÞýe?�

Úkkuze økz{Úk÷ ÃkAe rðþwØ çkLku÷wt {Lk Qæðoøkrík Ãkk{e økt¼eh

Mk{krÄ{kt ÷eLk ÚkE økÞwt! yu Ëe½o Mk{krÄ Mkðkhu Qíkhe íÞkhu ykuhzk{ktrËðMkLkku íkzfku «ðuþe [qõÞku níkku.

�íkwt nðu {Lku Auíkheþ Lkrn {k! {U íkku fk{Lku Síke ÷eÄku Au, Ãkýíkwt yuLkk{kt fk{ðkMkLkk sL{kðeþ Lkrn.� hk{f]»ý ÔÞkfw¤ ÚkE søkËtçkkLku«kÚkuo Au, �{khe ÃkíLkeLku fk{{kurnLke fheþ Lknª, fk÷{kurnLke fheËu.�

ykX {kMk MkwÄe yk yLkku¾kt Ãkrík-ÃkíLkeyu yuf s þGÞk{kt hkíkÃkMkkh fhe! yu MkkÄLkk {kºk rðr[ºk Lk níke, þðMkkÄLkk fhíkkt Ãký¼e»kýíkh, frXLkíkh yuðe níke yu MkSð MkkÄLkk. yu þðMkkÄLkk Lkníke, LkðMkkÄLkk níke.

yu frXLk MkkÄLkk Ãkqhe ÚkÞk ÃkAe hk{f]»ýu fk÷eÃkqòLkku Mk{khkunfhðkLkku rLkýoÞ fÞkuo. E. 1872Lkk {u {kMk{kt fk÷eÃkqò {kxu þw¼{Lkkíke suX {rnLkkLke V÷knkrhýe y{kMkLke hkºku hk{f]»ýu »kkuzþe-Ãkqò fhðkLkwt Lk¬e fÞwO. ÃkqòMkk{økúe ÃkkuíkkLkk ykuhzk{kt yufXe fhe hkºkuLkð ðkøÞu þkhËk{rýLku hk{f]»ýu ÃkkuíkkLkk ykuhzk{kt çkku÷kðe.

þkhËk{rýLku çkksX Ãkh Ãkrù{{w¾ çkuMkkze hk{f]»ý Ãkqðo{w¾ÚkELku çkuXk. ÃkAe íku{ýu {tºkkuå[kh Mkrník þkhËk{rýLke søkËtçkk YÃku,»kkuzþeLke »kkuzþkuå[khu Ãkqò fhe. þkhËk{rý Mk{krÄMÚk ÚkÞkt. Ãkqò fheLkuhk{f]»ý Ãký �ze Mk{krÄ{kt ÷eLk ÚkÞk.

hkíkLkk ºkeò «nhu hk{f]»ýLku ¼kLk ykÔÞwt. yu{ýu rðrÄÃkqðof{tºkkuå[kh fheLku ÃkkuíkkLke òíkLku, SðLk¼hLke MkkÄLkkLkk V¤Lku y�usÃk{k¤kLku þkhËkËuðeLku [hýu yÃkoý fÞko yLku yu{Lku «ýk{ fÞko.

íktºkøkútÚkku{kt �»kkuzþe-Ãkqò� íkhefu yku¤¾kíke yk Ãkqò fheLku


55


hk{f]»ýu òýu fu ÃkkuíkkLkk MkkÄLkkÞ¿k{kt Ãkqýkonqrík ykÃke ! yu{ýu ÃkkuíkkLkeMkkÄLkkLke Ãkhkfkck MkkÄeLku þkhËk{rýËuðe YÃke Sðíke-òøkíke «rík{kîkhk søksLkLkeLku [hýu ÃkkuíkkLkwt MkðoMð Mk{Ãkeo ËeÄwt. nðu yu{LkeykæÞkÂí{f yLkw¼qrík{kt rðïLke ðMíkw{kºk Ãkh{uïhLkk «íkef Mk{e çkLkeøkE.

yuf ð»ko fhíkkt ðÄw Mk{Þ ÃkMkkh Úkðk Aíkkt hk{f]»ýu fk{ðkMkLkkLkkuMknus Ãký MÃkþo yLkw¼ÔÞku Lkrn yLku þkhËk{rýLku íkuyku søkËtçkkYÃkus òuðk ÷køÞk. yu{Lku ÷køÞwt fu søkL{kíkkLke yMke{ f]ÃkkÚke ÃkkuíkkLkeçkÄe MkkÄLkkyku MktÃkqýo ÚkE þfe Au.

Ãkrík MkkÚku Ërûkýuïh{kt ðeMk {rnLkk hneLku þkhËk{rý E.1873Lkk LkðuBçkh {kMk{kt fk{khÃkwfwh økÞkt.

*þkhËk{rýËuðe fk{khÃkwfwh økÞkt íku ÃkAe ÷øk¼øk yuf ð»ko çkkË

LkðuBçkh 1874{kt hk{f]»ýLku r¾úMíke Ä{o îkhk EïhMkkûkkífkh fhðkLkkurð[kh ykÔÞku.

ËrûkýuïhLkk fk÷e{trËhLke LkSf{kt þt¼w[hý {ÂÕ÷fLkku çkkøkníkku. þt¼w[hýu yLkuf Ä{oøkútÚkkuLkku yÇÞkMk fÞkuo níkku. {ÚkwhçkkçkwLkk{]íÞw ÃkAe þt¼w[hý hk{f]»ýLke Mkuðk fhðk ÷køÞk.

þt¼w[hý ®nËw níkk Ãký hk{f]»ýLku íkuyku çkkEçk÷ ðkt[eMkt¼¤kðíkk. Äe{u Äe{u yu{Lku Eþw r¾úMíkLkk [rhºkLkku íkÚkk r¾úMíke Ä{oLkkuÃkrh[Þ Úkðk ÷køÞku.

yuf rËðMk hk{f]»ý sËw {ÂÕ÷fLke ðkzeyu ÃknkUåÞk. íkuyku ½uhLk níkk, Ãký Lkkufhkuyu íku{Lkku Y{ ¾ku÷e ykÃÞku. hk{f]»ý ytËh økÞk.

Ëeðk÷ Ãkh þku¼íkkt yLkuf r[ºkku Ãkife �çkk¤ Eþw y�u {uzkuLkk�Lkk r[ºkuyu{Lku rðþu»k ykf»Þko.

hk{f]»ý æÞkLkÃkqðof Ãku÷wt r[ºk òuðk ÷køÞk. yufkyuf yu{Lku¼kMk ÚkÞku fu Ãku÷wt r[ºk MkSð çkLÞwt Au y�u Eþw íkÚkk {uzkuLkkLkeykf]ríkyku{ktÚke íkusrfhýku «økxeLku ÃkkuíkkLkk þheh{kt «ðuþe hÌkkt Au.yu íkusrfhýkuLkk «ðuþ MkkÚku hk{f]»ýLke r[¥kð]r¥k{kt Ãký ÃkrhðíkoLkÚkE økÞwt. ®nËw rð[khkuLkwt MÚkkLk r¾úMíke rð[khku ÷uðk ÷køÞk. yu{Lkeykt¾ku ykøk¤ yuf á~Þ ¾zwt ÚkÞwt. yu{ýu r¾úMíke Ëuð¤{kt ÄqÃkËeÃkÚkeEþwLke «rík{kLku Ãkqsíkk ÃkkËheyku òuÞk. yu Ãkrðºk ÃkkËheykuLkkt¼Âõík¼kð¼Þko niÞkt{ktÚke Lkef¤u÷kt EþwLkkt MíkðLkku Mk{økú ÃkrhðuþLku¼he Ëuíkkt níkkt.

hk{f]»ý ßÞkhu Ërûkýuïh{kt ÃkkAk ðéÞk íÞkhu fk÷e{trËh{ktsðkLke ðkík s ¼q÷e økÞk. ºký rËðMk MkwÄe íkuyku r¾úMíke ¼kð{ktrLk{øLk hÌkk. [kuÚku rËðMku íkuyku ßÞkhu Ãkt[ðxe{kt Vhíkk níkk íÞkhuíku{ýu yuf økkihðýoLkk økt¼eh {w¾{wÿkðk¤k yMkkÄkhý ÔÞÂõíkíð ÄhkðíkkÃkhËuþe ÃkwÁ»kLku ÃkkuíkkLke ÃkkMku ykðíkku òuÞku. yk «rík¼kMktÃkÒk rËÔÞÃkwÁ»k fkuý nþu yuðwt íkuyku rð[khíkk níkk íÞkt íkku íku Mkkð Mk{eÃk ykðeÃknkUåÞku. hk{f]»ýLku yufË{ ÏÞk÷ ykðe økÞku fu {Lkw»ÞòríkLkk WØkh{kxu su{ýu ÃkkuíkkLkwt ÷kune ðnkÔÞwt níkwt y�u yÃkkh ÞkíkLkkyku Mkne níkeíku Eþw s nkuðk òuEyu.

Úkkuze ûkýku{kt íkku {kLkðÃkwºk Eþwyu hk{f]»ýLku yk®÷økLk ykÃÞwtyLku yu{Lkk{kt Mk{kE økÞk. hk{f]»ý Ãký yu Mkkfkh çkúñ MkkÚku yufíkkyLkw¼ðíkkt çkkÌk ¼kLk ¼q÷e Mk{krÄ{kt ÷eLk ÚkE økÞk.


56


çkwØ íku{s yLÞ Ä{ko[kÞkuo «íÞu Ãký hk{f]»ýLku ¼khu ykËhníkku. íkuyku çkwØLku EïhLkku yðíkkh {kLkíkk yLku ¼ÂõíkÃkqðof yu{LkeykhkÄLkk fhíkk. íkuyku {kLkíkk fu søkÒkkÚkLkk {trËh{kt hnu÷e rºk{q�ík{ktnS Ãký ¼økðkLk çkwØ ÃkqòÞ Au. íÞktLkk «MkkËLkku íkuyku ¾qçk ykËhfhíkk.

yu s «{kýu siLk Ä{oLkk íkeÚkofhku íkÚkk þe¾ Ä{oLkk ËMk økwÁykurðþu ÃkkuíkkLkk SðLkLke W¥khkðMÚkk{kt hk{f]»ýu Mkkhk «{ký{kt Mkkt¼éÞwtníkwt. yuLkkÚke íkuyku «¼krðík ÚkÞk níkk. ËrûkýuïhLkk yu{Lkk ykuhzk{kt¼økðkLk {nkðehLke LkkLke «rík{k yLku Eþw r¾úMíkLkwt r[ºk hk¾ðk{ktykÔÞkt níkkt. yu{Lke ykøk¤ Mkðkh-Mkkts ÄqÃk fhðk{kt ykðíkku.

ÃkkuíkkLku ÚkÞu÷kt ËþoLkLku ytíku hk{f]»ýLku «íkerík ÚkE níke fu Ãkkuíkuyðíkkhe ÃkwÁ»k Au y�u rðïLkk fÕÞký yÚkuo ykðu÷k Au. Mkk{kLÞMkkÄf SðLk¼hLke MkkÄLkkLku ytíku Ãkh{kí{kLke yufkË rð¼qríkLkkuMkkûkkífkh fhe Erík©e {kLku Au ßÞkhu yu{ýu Ãkh{kí{kLke ík{k{rð¼qríkykuLkku Mkkûkkífkh fhe ÷eÄku níkku. yÚkkoíkT �»ÜU}¢ì �¼ì ç±Ðí¢:Ï¢ãé{¢ ±Îç�¼� yu MkíÞLku «{krýík fÞwO níkwt.

hk{f]»ýu yuf ðkh rþ»ÞkuLku fnu÷wt, �{kÁt ykøk{Lk yuf yÃkðkËYÃku ÚkÞwt Au. {khe yMkkÄkhý ykæÞkÂí{f yLkw¼qríkyku íku{s ÃkwÁ»kkÚkoLkwt«ÞkusLk {khu {kxu íkku fþwt LkÚke, Ãký yu çkÄwt yk rðï{kt ykæÞkÂí{fòøk]ríkLkku Lkðku Þwøk þY fhðk {kxu yLku ykí{MkkûkkífkhLkk {køko{ktykðíkk ytíkhkÞkuLku Ëqh fhðkLkku hMíkku {kLkðòíkLku [ªÄðk {kxu Au.�

ík{k{ «fkhLke MkkÄLkkyku îkhk hk{f]»ýu MkíÞkLkw¼qrík fhe níkeyux÷u íkuyku áZÃkýu {kLkíkk níkk fu ík{k{ Ä{kuo Mkk[k Au yLku Ãkh{uïhLku

Ãkk{ðkLkk r¼Òk r¼Òk {køkkuo {kºk Au. yk MkíÞLkwt «ríkÃkkËLk fhðk {kxus òýu fu íku{Lkku sL{ ÚkÞku níkku. yiríknkrMkf MktË¼o{kt òuíkkt fneþfkÞ fu r¼Òk r¼Òk Ä{kuoLke MkkÄLkk fhe ÃkkuíkkLkk SðLk{kt Ãkh{ MkíÞLku«íÞûk fhe çkíkkðLkkhkyku{kt hk{f]»ý søkík¼h{kt Ãknu÷k ykæÞkÂí{fÃkwÁ»k Au.

îiík, rðrþükîiík y�u yîiík íkhefu «rMkØ {nkLk hk{f]»ýu{Lkw»ÞLke Ãkh{ík¥ðLke MkkÄ�kLke r¼Òk r¼Òk rðfkMk¼qr{fkyku íkhefuyku¤¾kÔÞk níkk. íkuyku fnuíkk fu yk ºkýu {íkku ÃkhMÃkh rðhkuÄe LkrnÃký Ãkqhf Au. {kýMk ÃkkuíkkLke {Lkkuð]r¥k {wsçk yu{ktÚke fkuE {ík yÃkLkkðuAu.

y÷çk¥k hk{f]»ýu MÃkü þçËku{kt fnu÷wt, �{kºk rðrþükîiíkMkwÄeLke rð[khÄkhkLku {Lk yLku çkwrØ Mk{S þfu yLku ðkýe{kt {qfe þfu.yuÚke ykøk¤ {Lk fu çkwrØ sE þfu Lknª. ÃkqýoíðLke árüyu òuíkkt EïhyLku yuLke yr¼ÔÞÂõíkYÃk yk rðï çktLku yuf s Au. ykí{ËþoLkLkeçkkçkík{kt yîiík yu yk¾he þçË Au. yuLke yLkw¼qrík íkku fuð¤ Mk{krÄ{ktÚkE þfu fu{fu yu yîiíkkðMÚkk {Lk yLku ðkýeÚke Ãkh Au.�

hk{f]»ýLku «íkerík ÚkE økE níke fu EïhLke EåAkÚke Ãkkuíku yufyuðku Mkt«ËkÞ MÚkkÃkðk{kt fkhý¼qík Úkþu su{kt yu{Lkk SðLk{kt «íÞûkÚkÞu÷k MkðoMk{LðÞfkhe rMkØktíkkuLkwt Mk{ÚkoLk fhLkkhk {Lkw»Þku òuzkþu.AuÕ÷u yu{Lku yu ðMíkwLke «íkerík Ãký ÚkE økE níke fu su{Lkku ytrík{sL{ nþu íkuyku íku{Lke ÃkkMku ykðþu. ÃkkuíkkLkk MkkÄLkkfk¤ ÃkAe hk{f]»ýusu SðLk SÔÞwt yu òýu fu Ãku÷e MkkÄLkkyku WÃkhLkk ¼k»ÞYÃk níkwt!

hk{f]»ýLku ÃkkuíkkLkk {nk«ÞkýLkk Mk{ÞLke òý Ãký ¾qçk Ãknu÷kt


57


ÚkE økE níke. yuf ðkh ¼kðkðuþ{kt ykðeLku yu{ýu þkhËk{rýËuðeLkufÌkwt níkwt, �ßÞkhu ík{u {Lku çkúkñýuíkhLkk nkÚkLkku MÃkþo Ãkk{u÷wt yÒk ¾kíkku,f÷f¥kk{kt hkrºk ÃkMkkh fhíkku y�u yLÞLku «Úk{ ¼køk ykÃkeLku ÃkAeçkkfe ðÄu÷wt ¾kíkku swyku íÞkhu òýe ÷uòu fu yk Ëun{ktÚke AqxðkLkku {khkuMk{Þ LkSf ykðe hÌkku Au.� hk{f]»ýLkk yk þçËku yûkhþ: VéÞkníkk.

Ërûkýuïh{kt hkÄkfkLíkLkk {trËh{kt ÃkqòheLkw t fkÞo fhíkkhk{f]»ýLkk ¼kE hk{uïhu [èkuÃkkæÞkÞ ÃkrhðkhLkk ðze÷ íkhefu çkÄkuyk�Úkf ¼kh WXkÔÞku níkku. íkrçkÞík çkøkzíkkt nðkVuh {kxu íkuykufk{khÃkwfwh økÞk. Ãký hk{f]»ýu yu{Lku [uíkðe ËeÄk níkk fu nðu ËrûkýuïhÃkkAk VhðkLkwt þõÞ LkÚke. {]íÞwLku Mðefkhðk íkiÞkh ÚkÞu÷k hk{uïhuþkhËk{rýËuðe ËrûkýuïhÚke ÃkkAkt VÞko ÃkAe Úkkuzk ð¾ík{kt s ËuníÞkøkfÞkuo.

yu{Lkk yðMkkLk ÃkAe yu{Lkk Ãkwºk hk{÷k÷u hkÄkfkLík {trËhLkkÃkqòheLkku fkÞo¼kh Mkt¼k¤e ÷eÄku.

Ãkhtíkw yk {kXk Mk{k[kh ð]Ø {kíkkLku fuðe heíku fnuðk yuLkehk{f]»ýLku ®[íkk ÚkE. íku{ýu Ãknu÷kt søkËtçkkLku «kÚkoLkk fhe fu ykðkufkhe ½k MknuðkLke þÂõík {kíkk [tÿ{rýLku {¤e hnu.

ykt¾{kt y©w MkkÚku hk{f]»ýu {kíkkLku yk y{tøk¤ Mk{k[khMkt¼¤kÔÞk. yu{ýu íkku Äkhu÷wt fu {kíkk yk½kík MknLk Lknª ÚkðkÚke çkunkuþÚkE sþu. Ãkhtíkw [tÿ{rýyu MðMÚk hne fÌkwt, �yk MktMkkh r{ÚÞk Au,{Lkw»Þ {kxu {]íÞw rLkrùík Au íkuÚke þkuf fhðku rLkhÚkof A.� yk Mkkt¼¤ehk{f]»ýLku þktrík ÚkE.

þkhËk{rýLkk rÃkíkk hk{[tÿ hk{Lkð{eLkk rËðMku Ëuð÷kuf ÃkkBÞk.þkhËk{rýLkwt {Lk ¼ktøke økÞwt íkuÚke íkuyku E. 1874Lkk yur«÷ {kMk{ktÃkwLk: Ërûkýuïh økÞkt.

þkhËk{rý MkkMkw [tÿ{rý MkkÚku Lkkuçkík¾kLkkLke ykuhze{kt hnuðk÷køÞkt. Ãký ykuhze LkkLke nkuðkÚke Mktfzkþ Ãkzíke níke. ykLke òýÚkíkkt þt¼w {ÂÕ÷fu {trËhLke ÃkkMku þkhËk{rý {kxu yuf ykuhze çkLkkðeykÃke.

yu ykuhze{kt þkhËk{rý hnuðk ÷køÞkt. yu{Lkku Mkuðk {kxu yufAkufhe hne. íÞkt hMkkuE çkLkkðeLku þkhËk{rý hk{f]»ý {kxu {kuf÷íkkt.hk{f]»ý Ãký yðkhLkðkh íÞkt síkk.

þkhËk{rý Ãkíkhkðk¤e ykuhze{kt hnuíkkt níkkt íÞkhu íku{Lku Mk¾ík{hzku ÚkÞku. zkuõxhLke ËðkÚke Vuh Lk Ãkzâku íkuÚke MkÃxuBçkh 1875{ktíkuyku sÞhk{ðkxe økÞkt. íÞkt økúk{Ëuðe ®MknðkrnLkeLke f]ÃkkÚke íkuykuhkuøk{wõík ÚkÞkt.

E. 1876Lkk {k[o {kMk{kt hk{f]»ý 40 ð»koLkkt ÚkÞk íÞkhu íku{Lkkt{kíkk [tÿ{rý Lkuðwt WÃkh ÃknkUåÞkt níkkt. yu{Lke ytrík{ yðMÚkk ykðeÃknkU[e Au yu{ òýe yu{Lku �ytíksor÷ rðrÄ�{kxu øktøkkfktXu ÷E økÞkt.hk{f]»ýu Ãkw»Ãk[tËLk yLku íkw÷MkeLke {k¤k [hý{kt ytsr÷ ykÃke yux÷u{kíkkyu þktríkÚke ytrík{ ïkMk ÷eÄku.

hk{f]»ýu MktLÞkMk ÷eÄku níkku íkuÚke ytíÞurüLke r¢Þk ¼ºkeòhk{÷k÷u fhe. hk{f]»ýu Mkqíkf Mkh¾wt ÃkkéÞwt Lknª. Ãký ©kØ Mk{Þu yu{ýus÷ktsr÷ ykÃke {kíkkLkwt íkÃkoý fhðkLkku «ÞíLk fÞkuo. Ãkhtíkw yu{Lkeyktøk¤eyku y¬z çkLke økE ! íÞkhu {kík]¼õík ÃkwºkLke ykt¾ ¼eLke ÚkE


58


økE. yu ð¾íku þk�rðË Ãktrzíku íku{Lku Mk{òÔÞwt, �MktLÞkMkeÚke íkÃkoýkrËrðrÄ ÚkkÞ Lknª. ík{u íkku �økr÷íknMík� Aku.�

yk Mk{Þøkk¤k{kt f÷f¥kk ¾kíkuLkk LkuÃkk¤ MkhfkhLkk yufyrÄfkhe fuÃxLk rðïLkkÚk WÃkkæÞkÞ hk{f]»ýLke Ãkrðºkíkk yLku yLkLÞEïh¼ÂõíkÚke «¼krðík ÚkÞk níkk. yu{ýu yu{Lku økwÁÃkËu MÚkkÃÞk níkk.yuf rËðMk rðïLkkÚku ÃkkuíkkLkk r{ºkLku fnu÷wt, �{U ðuËku íkÚkk yLÞ þk�kuLkwtyæÞÞLk fÞwO Au. nwt yLkuf MÚk¤u ½ýk MkkÄwyku íku{s ¼õíkkuLku {éÞku Awt.Ãký {khk ytíkhLke ÃÞkMk íkku hk{f]»ýLkk MkktrLkæÞ{kt s AeÃke Au. {Lkuyu{ ÷køku Au fu hk{f]»ý þk�kuyu «çkkuÄu÷k MkíÞkuLke MkkûkkíkT {q�ík Au.�

*E. 1874Lkk ytík MkwÄe{kt hk{f]»ýu ÃkkuíkkLkk MkkÄLkkÞ¿kLke

Ãkqýkonwrík fhe yLku yu{Lku ¿kkLkð]ûkLkkt ºký MkwtËh V¤ - fÁýk, ¼ÂõíkyLku íÞkøk «kó ÚkÞkt.

¼khíkeÞ MktMf]rík YÃke Ãkðoík{k¤ Ãkh ßÞkhu hk{f]»ý YÃke LkûkºkLkkuWËÞ ÚkÞku íÞkhu hkò hk{{kunLkhkÞ, ËuðuLÿLkkÚk xkøkkuh, fuþð[tÿ MkuLky�u Mðk{e ËÞkLktË MkhMðíke ¼khíkLkwt Lkuík]íð fhLkkhk sLkLkkÞfku íkhefuMðef]rík Ãkk{e [qõÞk níkk.

hk{f]»ý hk{{kunLkhkÞÚke yÃkrhr[ík níkk. yLÞ ºký{nkLkw¼kðku MkkÚku íku{Lku «íÞûk MktÃkfo ÚkÞku níkku. ËuðuLÿLkkÚk MkkÚkuLkeíku{Lke {w÷kfkíkLkku rLkËuoþ yøkkW ÚkE [qõÞku Au. ËuðuLÿLkkÚkLkkfw÷kr¼{kLkLku fkhýu íku{Lkku Ãkrh[Þ «u{MktçktÄ{kt Ãkrhýík Úkíkku yxfeøkÞku.

Mðk{e ËÞkLktË MkhMðíke MkkÚku hk{f]»ýLke {w÷kfkík E. 1873Lkk

ytík ¼køk{kt ÚkE níke. yu ð¾íku �ykÞoMk{ks�Lke MÚkkÃkLkk ÚkE Lkníke y�u ËÞkLktË ÃkkuíkkLkk f{oSðLkLkk {æÞ{kt níkk. hk{f]»ýu yu{LkeÃkheûkk fhe níke y�u íku{Lkk{kt ¼økðkLk MkkÚku ðkMíkrðf MktÃkfoLke ftEfþÂõík Au yuLke yu{Lku ¾kíkhe ÚkE níke. Ãkhtíkw íku{Lkku yk¢{f Mð¼kðy�u ÃkkuíkkLke s ðkík Mkk[e Au yuðku MkíÞkøkún íku{Lku ÃkMktË Ãkzâku Lkníkku. yuLku fkhýu yu{ýu ËÞkLktËÚke Ëqh hnuðkLkwt hkÏÞwt.

fuþð[tÿ MkuLk MkkÚku hk{f]»ýLkku MktçktÄ yíÞtík ½rLkc, «u{Ãkqýoy�u r[hMÚkkÞe níkku.

ykht¼{kt ËuðuLÿLkkÚk xkøkkuhLke hknçkhe Lke[u fkÞo fhíkk «¾hÃktrzík y�u Ä{orLkc yËT¼wík ðõíkk fuþð[tÿ MkuLku ð¾ík síkktçkúñMk{ksLkk «økríkþe÷ ðøkoLkwt Lkuík]íð økúný fÞwO níkwt. yu ÞwøkLkku rþrûkíkÞwðfðøko yu{LkkÚke yíÞtík «¼krðík níkku.

hk{f]»ýu fuþð[tÿLku ykrË çkúñMk{ksLke çkuXf{kt Ãknu÷e ðkhòuÞk níkk. E.Mk. 1875Lkk {k[o {rnLkk{kt fuþð[tÿ ÃkkuíkkLkk fux÷kfrþ»Þku MkkÚku ËrûkýuïhÚke íku{Lkk{kt ¾kMk fþe rðþu»kíkk sýkE Lkrn.

hk{f]»ýu fuþð[tÿ ÃkkMku sE fÌkwt, �{U Mkkt¼éÞwt Au fu ík{u EïhLkuòuÞku Au yux÷u yu rðþu Mkkt¼¤ðk ykÔÞku Awt.�

Úkkuze ðkík[eík ÚkE yux÷k{kt hk{f]»ýu fk÷eLkwt yuf ¼sLk økkðwtþY fÞwO. økkíkkt økkíkkt s íku{Lku ¼kðkðuþ ÚkE økÞku. ykðe çkkçkíkkuLkuþtfkLke Lkshu òuLkkhe yu {tz¤e Ãkh yuLke ¾kMk yMkh Lkk ÚkE.

ÓËÞu H {tºk Wå[khe yu{Lku ¼kLk{kt ykÛÞk. yu ÃkAe hk{f]»ýuEïhLkk MðYÃk rðþu su áüktíkfÚkkyku fne íku Mkkt¼¤e fuþð[tÿ yLkuíku{Lke {tz¤e «¼krðík ÚkE økE. yk fkuE yMkkÄkhý ÔÞÂõík Au yuLke


59


yu{Lku «íkerík ÚkE økE.fux÷kf f÷kf MkwÄe MkíMktøk fhe hk{f]»ý sðk {kxu Q¼k ÚkÞk.

síkkt síkkt yu{ýu fuþð[tÿLku fÌkwt, �ík¤kð{kt hnuíkk ËuzfkLku ßÞkt MkwÄeÃkqtAze nkuÞ íÞkt MkwÄe íku{ýu Ãkkýe{kt s hnuðwt Ãkzu, Ãkhtíkw ßÞkhu ÃkqtAze¾he Ãkzu íÞkhu íku Ãkkýe{kt íku{ s{eLk Ãkh çktLku Xufkýu hne þfu. yuðe sheíku ßÞkt MkwÄe {Lkw»ÞLku y¿kkLkYÃke ÃkqtAze nkuÞ íÞkt MkwÄe íkuLku MktMkkhYÃke ¾kçkkur[Þk{kt s hnuðwt Ãkzu, Ãkhtíkw yuLkk y¿kkLkLkku Lkkþ ÚkkÞ íkuÃkAe íku ÃkkuíkkLke {hS {wsçk Eïh{kt fu MktMkkh{kt hne þfu Au.

yk {w÷kfkík ÃkAe fuþð[tÿLku hk{f]»ýLke SðLk[Þko{kt hMk Ãkzâku.yu{ýu ÃkkuíkkLkk fux÷kf rþ»ÞkuLku Ërûkýuïh {kufÕÞk. hk{f]»ýLkeSðLkheríkLkwt rLkheûký fhðk. íkuyku Ãkkuíku Ãký ykæÞkÂí{f [[ko-rð[khýkfhðk yðkhLkðkh Ërûkýuïh sðk ÷køÞk. ÃkAe çktLku ðå[uLkku Ãkrh[Þyux÷ku økkZ çkLÞku fu çkúkñMk{ksLkk ðk�»kfkuíMkð «Mktøku íkÚkk yLÞy�wckLkku{kt fuþð[tÿ hk{f]»ýLku rLk{tºkðk ÷køÞk y�u õÞkhuf íku{LkuMkkÚkyu ÷E øktøkkrfLkkhu ¼ú{ý fhíkk.

fuþð[tÿ WÃkh ÃkkùkíÞ MktMf]ríkLkku «¼kð Ãkzâku níkku Aíkkt íku{Lke«¼w¼Âõík yûkwÛý hne níke. hk{f]»ýLkk ðuÄf WÃkËuþkuLkku rLkËuoþ íkuykuÃkkuíkkLkkt ðõíkÔÞku yLku ÷¾kýku{kt fhíkk. fuþð[tÿLkk fkhýu hk{f]»ýLkeÏÞkrík {æÞ{ðøkeoÞ çkwrØSðe ðøko MkwÄe ÃknkU[e þfe.

fuþð[tÿ hk{f]»ýÚke yr¼¼qík ÚkÞk níkk Aíkkt íku{Lkk çkÄk srð[khku íkuyku Mðefkhíkk níkk yuðwt Lk fne þfkÞ. yÂøLk y�u íkuLkeËknfþÂõíkLke su{ çkúñ y�u íkuLke yrLkðo[LkeÞ þÂõík {kÞk yuf sAu, MkíÞ Au yu ðkík fuþð[tÿu Mðefkhe Ãký økwÁ, f]»ý y�u ði»ýð yu

ºkýu yuf s Au yu ðkík íku{ýu Lk Mðefkhe.fuþð[tÿLkk [rhºkfkh r[htSð þ{koyu ÷ÏÞwt Au, �hk{f]»ýLke

{Äwh, Mkh¤, {kunf y�u çkk¤Mkns «f]ríkyu fuþðLke Ä{o MktçktÄe ÃkrðºkÄkhýk yLku íku{Lkk ÞkuøkkÇÞkMkLku «¼krðík fÞkO níkkt.�

hk{f]»ý {kxu fuþð[tÿLku yux÷wt çkÄwt {kLk níkwt fu yuf rËðMkíku{ýu hk{f]»ýLku ÃkkuíkkLkk ½hu ÷E sE ÃkkuíkkLke çkuMkðkLke, s{ðkLke,ykhk{ fhðkLke íkÚkk yÇÞkMk fhðkLke søÞkykuyu ÃkÄhk{ýe fheLku«íÞuf søÞkyu ykþeðkoË ðhMkkððk rðLktíke fhe. yuf ð¾ík íkku íku{ýuÃkkuíkkLkk æÞkLk¾tz{kt hk{f]»ýLke Ãkqò Ãký fhu÷e.

hk{f]»ýLkku «¼kð çkúñMk{ks MkwÄe rðMíkÞkuo. íku{Lku ÷eÄuçkúñMk{ks{kt {kík]ÃkqòLke Äkhýk Mk{]Ø ÚkE økE. çkúñÄ{o fXkuh Ä{oníkku. røkheþ[tÿLke WÃk{k yLkwMkkh �hk{f]»ýLkk «¼kðu íkuLku Lkh{çkLkkÔÞku.�

hk{f]»ýu y�tík yLku rLkhÚkof rððkËku{kt ÔÞMík fuþð[tÿLku yufðkh fÌkwt níkwt, �MksoLk fhðkLkku yÚko Au ¼økðkLkMkáþ çkLkðwt. ßÞkhuík{u Mk{Mík Mk¥kkLkk MkkhÚke MktÃkqýo ÚkE sþku. íÞkhu ík{u su ftE fnuþku íkuMkíÞ ÚkE sþu.� fuþð[tÿu hk{f]»ýLkk yk WÃkËuþLku Mkkt¼¤e rðïMk¥kkLkkhMkÚke ¼ªòÞu÷e íku W»ý Srðík {kxe{kt ÃkkuíkkLkkt {qr¤Þkt Lkkt¾e ËeÄkt.hk{f]»ýu yu{Lku y�w¼ð fhíkkt þe¾ÔÞwt fu {kLkðeÞ rð[khLkk ûkwÿík{Akuz{kt Ãký yk hMkLkwt xeÃkwt MkwæÄkt õÞkhuÞ ÔÞÚko LkÚke síkwt. fuþð[tÿLkwt {LkçkÄk Äk�{f rðïkMkku «íÞu Mkrn»ýw y�u WËkh ÚkE økÞwt.

hk{f]»ý MkkÚku Úkkuzkf f÷kf MkíMktøk fhðkLkku {¤u yuLku fuþð[tÿÃkkuíkkLkwt MkËT¼køÞ kLkíkk. íkuyku ßÞkhu ÃkkuíkkLke Mxe{÷kU[{kt çkuMke


60


øktøkkrðnkh fhðk Lkef¤íkk íÞkhu Ërûkýuïh{kt fk÷e{trËh Mkk{u Mxe{÷kU[Q¼e h¾kðíkk y�u hk{f]»ýLku íkuzkðíkk. ÃkAe rðnkh fhíkkt fhíkktíkuyku ðkíkko÷kÃk fhíkk.

íkk. 27 ykuõxkuçkh 1882, þw¢ðkhu þhËÃkq�ý{kLkk rËðMku ykheíku hk{f]»ý fuþð[tÿ MkkÚku Lkkifkrðnkh fhðk LkeféÞk. hk{f]»ýMxe{÷kU[{kt [zíkktLke MkkÚku Mk{krÄ{øLk ÚkE økÞk. çkúkñ¼õíkku íku{LkuòuE hÌkk. Úkkuze ðkhu íku{Lke Mk{krÄ Qíkhe. íkuyku yMÃkü Mðhu çkku÷ðk÷køÞk, �{k! {Lku ynet þk {kxu ÷kðe? nwt þwt yu{Lku yu{Lke ðkz{ktÚkeçknkh fkZe þfðkLkku Awt?�

yuf çkksw Mxe{÷kU[ [k÷íke níke, çkeS çkksw hk{f]»ýLkwt fÚkk{]íkðhMke hÌkwt níkwt, �ËqÄ fuðwt? íkku fnuþu fu Äku¤wt. ËqÄLku Akuze ËELku ËqÄLkeÄku¤kþLkku rð[kh Lk ÚkE þfu. yu s heíku ËqÄLke Äku¤kþLku AkuzeLku ËqÄLkkuÏÞk÷ Lk ykðu. çkúñLku AkuzeLku þÂõíkLkku yLku þÂõíkLku AkuzeLku çkúñLkkurð[kh ykðe þfu Lkrn. rLkíÞLku AkuzeLku ÷e÷kLkku y�u ÷e÷kLku AkuzeLkurLkíÞLkku ÏÞk÷ QXe þfu Lkrn.�

�çkÄkuÞ ykÄkh {Lk WÃkh Au, {Lkw»Þ {LkÚke s çkØ ÚkkÞ Au y�u{LkÚke s {wõík ÚkkÞ Au. {LkLku su htøku htøkku íku htøku htøkkÞ.�

Ëhr{ÞkLk Mxe{÷kU[ ÃkkAe VheLku fkuÞ÷k ½kxu Q¼e hne.ykfkþ{kt ÃkqLk{ku Ãkqýo[tÿ «fkþe hÌkku níkku. hk{f]»ý {kxu økkze {tøkkðe.fuþð[tÿu s{eLk Ãkh {kÚkwt Lk{kðeLku íku{Lku «ýk{ fhe [hýhs ÷eÄe.

Ãkk uíkkLke ytrík{ ÁøýkðMÚkk{k t f uþð[tÿ hk{f]»ýLkk¼ÂõíkMðYÃk-ykðuøk{Þ {kík]«u{ «rík ykf]ü ÚkÞk. hk{f]»ý ßÞkhuíku{Lkk ytík{ rËðMkku{kt {¤ðk økÞk íÞkhu fuþð[tÿLkk rþ»Þkuyu íku{Lku

fÌkwt, �çknw {kuxwt ÃkrhðíkoLk ÚkE økÞwt Au. íkuyku {kuxk ¼køku søkËtçkk MkkÚkuðkíkku fhíkk òuðk {¤u Au. íkuyku {kLke «íkeûkk fhu Au yLku íkuLku {kxu hzuAu.� yk Mk{k[kh Mkkt¼¤e hk{f]»ýLku ¾qçk ykLktË ÚkÞku. 28 LkðuBçkh1883Lkk hkus Mkktsu ytrík{ {w÷kfkík ð¾íku ¼Þtfh WÄhMk ¾kíkk ¾kíkk{w{w»kwo fuþð[tÿ xuçk÷-¾whþeLkku xufku ÷E Q¼k ÚkÞk yLku hk{f]»ýLkuÃkøku ÷køÞk. hk{f]»ý yu ð¾íku yÄoMk{krÄ-yðMÚkk{kt níkk.

hk{f]»ýu {Äwh Mðhu fÌkwt, �ík{u çke{kh Aku yu{kt yuf økt¼ehyÚko Au. ík{khk þheh{ktÚke ¼økðkLkLke þkuÄ{kt ¼ÂõíkLke yLkuf ÷nuhkuQXe Au. ík{khe çke{khe yuLke Mkkûke Au. su Mk{Þu yu WíÃkÒk ÚkkÞ Au íkuMk{Þu íku þhehLku fux÷wt LkwfMkkLk ÃknkU[kzu Au yu fnuðwt {w~fu÷ Au. ßÞkhuEïh-MkkûkkífkhLkku yÂøLk Lkïh Ëun YÃke ½h{kt «ðuþu Au íÞkhu íkuÃknu÷kt fk{, ¢kuÄ ðøkuhu þºkwykuLkku Mktnkh fhu Au, ÃkAe yntfkhLku çkk¤e{qfu Au y�u ytíku íku Mk½¤e [eòuLku Mðknk fhe òÞ Au.�

fuþð[tÿu þktríkÚke çkÄwt Mkkt¼éÞwt y�u ÂM{ík fÞwO. hk{f]»ýLke«MkÒkíkkyu ½h{kt {]íÞwLkk ytÄfkh yLku hkuøkeLke ÞkíkLkk Ãkh yuf «fkhLkehnMÞ{Þ þktríkLkku «fkþ ÃkkÚkÞkuo. hk{f]»ý ½ýe ðkh MkwÄe íku{Lke MkkÚkusøkËtçkk rðþu ðkíkku fhíkk hÌkk. síke ð¾íku íku{ýu fuþð[tÿLku fÌkwt fuyu{ýu ytrík{ Mk{Þu çkk¤fku yLku �eyku MkkÚku ðÄw Mk{Þ Lk hnuíkkt ¼økðkLkMkkÚku hnuðwt òuEyu. yu ÃkAe {]íÞw Ãkk{íke ð¾íku fuþð[tÿLkk ytrík{þçËku níkk, �{k... {k.�

E. 1878{kt çkúñMk{ks{kt ¼køk÷k ÃkzðkLku fkhýu fuþð[tÿLkkfux÷kf rþ»Þkuyu yu{Lkku MkkÚk Akuze ËeÄu÷ku, Ãkhtíkw fuþð[tÿLkku hk{f]»ý«íÞuLkku ykËh ÞÚkkðíkT hnu÷ku. hk{f]»ý Ãký fuþð[tÿ «íÞu «u{Ãkqýo


61


ÔÞðnkh fhíkk hnu÷k. yux÷wt s Lkrn, íku{ýu çkúñMk{ksLke ºkýuþk¾kykuLkk ¼uËLku yMðefkhe ºkýuLke «kÚkoLkkyku{kt MkÂB{r÷ík ÚkðkLkwt[k÷w hk¾u÷wt. 28 ykuõxkuçkh 1882Lkk hkus fuþð[tÿLkk çkúñMk{ksLkkðk�»kfkuíMkð «Mktøku WÃkÂMÚkík hnu÷k hk{f]»ýu çkúñMk{ks Mkrník ¼ÂõíkLkktçkÄk YÃkku «íÞu yk þçËku{kt MkL{kLk «Ë�þík fhu÷wt : �¿kkLkeLkkt [hýku{kt«ýk{! ¼õíkLkkt [hýku{kt «ýk{! Mkkfkh çkúñLkk WÃkkMkfLku «ýk{!rLkhkfkh çkúñLkk WÃkkMkfLku «ýk{! ÃkwhkíkLk çkúñ¿kkLkeykuLku «ýk{!ykÄwrLkf çkúñMk{ksLkk ¿kkLkeykuLku {khk «ýk{!�

8.

fuþð[tÿ MkuLk y�u çkúñMk{ksLkk MktÃkfoLku fkhýu hk{f]»ý Ãkh{ntMkrþrûkík {æÞ{ðøkeoÞ ÞwðfkuLkk MktÃkfo{kt ykÔÞk. íku{Lkwt ÔÞÂõíkíð yuðwtMkt{kunf níkwt fu yuf ðkh íku{Lkk MktÃkfo{kt ykðLkkh ÔÞÂõík íku{LkkÚke«¼krðík ÚkÞk rðLkk ¼køÞu s hne þfíke. ykæÞkÂí{f yr¼øk{ ÄhkðíkeÔÞÂõíkyku íkku yðkhLkðkh íku{Lke ÃkkMku ykðíke yLku íku{Lkwt rþ»ÞíðMðefkhíke.

fuþð[tÿ ÃkAe hk{f]»ý ÃkkMku ¾U[kE ykðLkkh çkeò yøkúøkÛÞçkúñMk{kS níkk Ãktrzík rðsÞf]»ý økkuMðk{e. f÷f¥kkLke yuf þk¤kLkknuz{kMíkh Ãktrzík rþðLkkÚk 1875 {kt s hk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt ykÔÞkníkk. fuþð[tÿ MkuLkLkwt SðLk[rhºk ÷¾Lkkh ºki÷kuõÞLkkÚk MktLÞk÷ Ãkýhk{f]»ýÚke «¼krðík ÚkÞk níkk.

fuþð[tÿLku {éÞk ÃkAe hk{f]»ý fk{khÃkwfwh økÞk níkk. yu íku{LkeðíkLkLke ytrík{ {w÷kfkík Lkeðze. íkuyku íÞkt Úkkuzk {rnLkk hne ËrûkýuïhÃkkAk VÞko. yk yhMkk{kt yuf ÄrLkf {khðkze ÷û{eLkkhkÞý hk{f]»ýÃkkMku yðkhLkðkh ykðíkku. íku{Lkk «íÞu íkuLku ¾qçk s ÃkqßÞ¼kð níkku.


62


yuf rËðMk yu{Lke ÃkÚkkhe ÃkhLke [kËh {u÷e òuELku {khðkze þuXu íku{LkufÌkwt, �{nkhksS! ykÃkLke Úkkuzef Mkuðk fhðkLke EåAk Au. ykÃkLkuLkk{u Ëþuf nòh YrÃkÞk fkuE çkUf{kt {qfeyu íkku ykÃkLke Mkuðk çkhkçkhÔÞðÂMÚkík Úkíke hnu.�

yk Ëh¾kMíkÚke hk{f]»ýLku ¾qçk Ëw:¾ ÚkÞwt. íku{ýu nkÚk òuzeLkuÃku÷k þuXLku ykðe ðkík Vhe Lk fhðk rðLktíke fhe. Ãku÷ku {khðkze yu{Lk{íkwt òu¾u yuðku Lk níkku. íku ÓËÞLku {éÞku y�u þkhËk{rýËuðeLkk Lkk{uYrÃkÞk {qfðkLke Ëh¾kMík fhe. ßÞkhu þkhË{rýyu yu ðkík òýe íÞkhuíku{ýu Ãký íkuLkku rðhkuÄ fÞkuo. íku Aíkkt ßÞkhu þuXu ykøkún [k÷w hkÏÞkuíÞkhu hk{f]»ý ÔÞÚkkÃkqðof çkku÷e QXâk, �nu søkËtçkk ! {Lku íkkhkÚkerð{w¾ fhu yuðk ÷kufkuLku íkwt þk {kxu {kuf÷u Au?�

yøkkW {Úkwhçkkçkwyu Ãký hk{f]»ýLkk Lkk{u yk¾ku íkk÷wfku ÷¾eykÃkðkLke Ëh¾kMík fhu÷e. hk{f]»ýu yuLkku Ãký yMðefkh fÞkuo níkku.{khðkzeLkk «Míkkð ÃkAe yu{ýu fnu÷wt, �{Úkwhçkkçkwyu yLku ÷û{eLkkhkÞýu{qfu÷e Ëh¾kMíkkuÚke {Lku íkku yuðwt ÷køÞwt níkwt fu fkuEf {khk {kÚkk Ãkhfhðík [÷kðe hÌkwt Au.�

nðu hk{f]»ýLkk SðLk{kt yuðku íkçk¬ku ykÔÞku fu yu{Lku ÃkkuíkkLkk¼õíkkuLku {¤ðkLke íkk÷kðu÷e ÷køke. ¼kðkðMÚkk Ëhr{ÞkLk yu{LkuyðkhLkðkh yk ytíkhtøk ¼krð ¼õíkkuLke Íkt¾e Úkíke. yk E. 1875ÃkAeLkku økk¤ku níkku. søkËtçkkLkkt r«Þ çkk¤fkuLku ÃkkuíkkLke yLkw¼qríkykuLkku÷k¼ ykÃke Ëuðk íkuyku ík÷Mke hÌkk níkk. yu ík÷MkkxLke ðkík fhíkktíkuyku fnuíkk, �yu ð¾íku {Lku su ík÷Mkkx Úkíkku íkuLke fkuE Mke{k s Lkníke. MktMkkhe ÷kufkuLke MktMkkrhf ðkíkku {Lku fzðeÍuh ÚkE Ãkzíke yLku

{khk r«Þ MknðkMkeyku õÞkhu ykðu yuLke nwt WíftXkÃkqðof hkn òuÞkfhíkku.�

su {Lkw»Þku ÃkkuíkkLkk ytrík{ sL{{kt nkuÞ yÚkkoíkT ÃkkuíkkLkkÚke yufkËÃkzkð ÃkkA¤ nkuÞ yu{Lke þkuÄ fhðe, søkL{kíkkLke EåAk Ãkqhe fhðkkxu yu{Lke MkkÚku yuf yuðk rþ»ÞMk{ksLkwt MktøkXLk fhðwt su rðï{kt íku{LkkMktËuþLkku «[kh fhe þfu yLku íku{Lke Mk½¤kt MkíÞkuLkku Mk{kðuþ fhðkðk¤eðkýeLkwt rþûký ykÃke þfu. yu hk{f]»ýLkwt ÷ûÞ níkwt.

hk{f]»ýLku E. 1863{kt yuðku ÏÞk÷ ykðe økÞku níkku fu yLkufrðïkMkw yLku Ãkrðºk ÔÞÂõíkyku íku{Lke ÃkkMku ykðþu. þkhËkLktËLkk fnuðk«{kýu 1866Lke Ëe½o Mk{krÄ ÃkAe ÃkkuíkkLkk ¼krð rþ»Þku {kxuLkku yu{Lkkuík÷Mkkx íkeðú çkLkðk ÷køÞku.

E. 1879{kt çku {krMkÞkE ¼kEyku - hk{[tÿ Ë¥k yLku {Lk{kunLkr{ºk hk{f]»ý ÃkkMku ykÔÞk. çktLku f÷f¥kkLkk {æÞ{ðøkeo çkkirØfku níkk.hk{[tÿ f÷f¥kkLke {urzf÷ fku÷us{kt zkuõxheLkku yÇÞkMk fhíkku níkkuyLku fèh ¼kiríkfðkËe íkÚkk rLkheïhðkËe níkku. {Lk{kunLk rððkrníkíkÚkk yuf ÃkrhðkhLkk {wÏÞ fíkkoníkko níkk. fuþð[tÿ MkuLkLkk íktºkeÃkýkLke[u «fkrþík Úkíkk çkúñMk{ksLkk Mkk{rÞf{kt hk{f]»ý rðþu ðkt[e íkuykuyuf çkÃkkuhu Ërûkýuïh ÃknkUåÞk. «Úk{ {w÷kfkík{kt s íkuyku hk{f]»ýÚke«¼krðík ÚkE økÞk.

hk{[tÿ yðkhLkðkh Ërûkýuïh sðk ÷køÞk. yuf rËðMk íku{LkuMðÃLk{kt hk{f]»ý ykÔÞk. yu ÃkAe íku{Lkku ËwLÞðe ykLktË{ktÚke hMk WzeøkÞku. yuf rËðMk íkku íku{ýu ÃkkuíkkLku MktLÞMík Ëeûkk ykÃkðkLke hk{f]»ýLkurðLktíke fhe. hk{f]»ýu íku{Lku Mk{òÔÞk, �MktMkkhLkku íÞkøk fhðkÚke ík{Lku


63


þku ÷k¼ ÚkðkLkku Au? øk]nMÚkSðLk íkku yuf rfÕ÷k suðwt Au. rfÕ÷kLkeçknkh sELku þºkw MkkÚku ÷zðk fhíkkt yuLke ytËh hneLku ÷zðwt yu ðÄwMknu÷wt Au. ík{kÁt Ãkkuýk ¼køkLkwt {Lk ßÞkhu ík{u EïhLku Mk{Ãkeo Ëuðk {kxuíkiÞkh ÚkE sþku íÞkhu ík{u yk MktMkkhLkku íÞkøk fhðk Mk{Úko ÚkE þfþku,yu Ãknu÷kt Lkrn.�

E. 1879Lkk ð»kuo s hk{[tÿ Ë¥kLkku Lkkufh ÷kxw hk{f]»ýLkkMktÃkfo{kt ykÔÞku. rçknkhLkk AkÃkhk rsÕ÷kLkk økheçk fwxwtçk{kt sL{u÷ku÷kxw ¼ýu÷ku Ãký Lk níkku. hk{f]»ý íkuLku ¼ýkððk {ÚÞk Ãký rLk»V¤økÞk ! Ãkhtíkw ykæÞkÂí{f MkkÄLkk{kt íku ÍzÃkÚke ykøk¤ ðæÞku yLku ÃkkA¤ÚkeMktLÞkMk Äkhý fhe Mðk{e yËT¼wíkkLktË çkLÞku.

E. 1880{kt hk¾k÷[tÿ ½ku»k Ërûkýuïh ykÔÞku. [kuðeMk ÃkhøkýkrsÕ÷kLkk çkMkehnkx økk{{kt E. 1863{kt s{eLkËkh rÃkíkkLku íÞkt sL{u÷khk¾k÷{kt çkk¤ÃkýÚke s Äk�{f MktMfkh níkk. WÃkh rLk�Ëü {Lk{kunLkr{ºkLke çknuLk MkkÚku 19 ð»koLke ðÞu ÷øLk fhLkkh hk¾k÷Lku hk{f]»ýrðþu ðkík fhLkkh {Lk{kunLk s níkku.

hk¾k÷Lkk ykøk{Lk Ãkqðuo søkËtçkkyu hk{f]»ýLku íkuLkku ÏÞk÷ ykÃkeËeÄu÷ku. íkuLku òuíkktLke MkkÚku hk{f]»ýLku ÏÞk÷ ykðe økÞu÷ku fu ykyMkkÄkhý fkurxLkku Wå[ ¼õík Au. yk hk¾k÷u ykøk¤ síkkt çkúñkLktËLkk{ Äkhý fhe hk{f]»ý Mkt½Lkwt yæÞûkÃkË ËeÃkkÔÞwt níkwt.

hk{[tÿ Ë¥kLkku ËkuMík MkwhuLÿLkkÚk r{ºk Ãký yk yhMkk{kthk{f]»ýLkku ¼õík çkLÞku yLku íkuLkk SðLkLke rËþk çkË÷kE økE. hk{f]»ýyLku íku{Lkk ¼õíkkuLku íku yk�Úkf MknkÞ fhíkku íkuÚke hk{f]»ý íkuLku ÃkkuíkkLkku�yÄkuo ¾òLk[e�fnuíkk. íkuLku ËkYLke ÷ík níke Ãký MkíMktøkÚke Úkkuzk Mk{Þ{kt

íku Aqxe økE.E. 1881{kt økkuÃkk¤[tÿ ½ku»k Lkk{Lkku fkøk¤Lkku ðuÃkkhe ÃkíLkeLkk

{]íÞwÚke {qZ suðku ÚkE Ërûkýuïh ykðu÷ku. Ãknu÷e {w÷kfkík{kt íkuhk{f]»ýÚke «¼krðík Lkk ÚkÞku Ãký çkeS ðkhLke {w÷kfkíkLke íkuLkk ÃkhøkkZ yMkh Ãkze. hk{f]»ýLkk ytrík{ rËðMkku{kt íkuýu ¾qçk Mkuðk fhu÷e.hk{f]»ý íkuLke ÔÞðMÚkkþÂõíkLkkt ð¾ký fhe íkLku h{sq{kt �ykuðhrMkÞh�fnuíkk. íkuLke ðÞ {kuxe níke íkuÚke õÞkhuf íkuLku �ð]Ø økkuÃkk¤� Ãký fnuíkk.MktLÞkMk ÷eÄk ÃkAe íku Mðk{e yîiíkkLktË çkLÞku.

E. 1881{kt LkhuLÿLkkÚk Ë¥k Lkk{Lkku yuf çkwrØþk¤e Þwðfhk{f]»ý ÃkkMku ykðu÷ku su ÃkkA¤Úke rððufkLktËLkk Lkk{Úke rðïrðÏÞkíkÚkÞku.

íkkhfLkkÚk ½ku»kk÷ çktøkk¤Lkk [kuðeMk Ãkhøkýk rsÕ÷kLkk çkkhkMkkíkøkk{{kt ÃkuËk ÚkÞku níkku. íkuLkk rÃkíkk hk{fLkkE hkýe hkMk{rýLkk fkÞËkMktçktÄe Mk÷knfkh níkk. íkuyku søkËtçkkLkk WÃkkMkf níkk yLku hk{f]»ýLkkÃkrhr[ík níkk. çkúñMk{ksLkku MkÇÞ çkLku÷ku íkkhfLkkÚk E. 1882{kthk{f]»ýLku {éÞku ÃkAe ykæÞkÂí{f MkkÄLkk{kt ÍzÃkÚke ykøk¤ ðÄðk÷køÞku. ykøk¤ síkkt íku Mðk{e rþðkLktËLkk Lkk{Úke Ãkrhr[ík çkLÞku y�uhk{f]»ý {XLkku yæÞûk Ãký ÚkÞku.

f÷f¥kkLkk çkkøkçkòh{kt hnuíkku çk÷hk{ çkkuÍ øk¼o©e{tík níkku.ykurhMMkk{kt yu{Lke òøkeh níke. søkÒkkÚkÃkwhe{kt íku hnuíkku níkku. ÃkwºkeLkkt÷øLk {kxu íku 1882{kt f÷f¥kk økÞku níkku. ÷øLk ÃkAe çkeò rËðMku íkuËrûkýuïh økÞku. hk{f]»ýLkk [wtçkfeÞ ÔÞÂõíkíðÚke «¼krðík ÚkE íku÷øk¼øk hkus Ërûkýuïh sðk ÷køÞku. hk{f]»ýLkk MknðkMkÚke íkuLkwt


64


ÃkrhðíkoLk ÚkÞwt. rËÔÞ «u{Lkku ykMðkË ÷E EïhkÄeLk ð]r¥k{kt íku h{ehÌkku.

�{kMxh {nkþÞ� yÚkðk �{� (M) Úke òýeíkk çkLku÷k {nuLÿLkkÚkøkwók E. 1882Lkk {k[o {kMk{kt Ãknu÷e ðkh hk{f]»ýLku {éÞk níkk.çkúñMk{ks MkkÚku Mktf¤kÞu÷k {nuLÿLkkÚk f÷f¥kkLke rðãkMkkøkhnkEMfq÷Lkk nuz{kMíkh níkk. «Úk{ {w÷kfkíkÚke s «¼krðík ÚkÞu÷k{nuLÿLkkÚk ÃkAe íkku ðkhtðkh �y¼ý rLk®»f[Lk çkúkñý� ÃkkMku sðk÷køÞk. «íÞuf {w÷kfkíkLke íku{ýu rðMík]ík LkkUÄku ÷eÄu÷e. ÃkkA¤Úke íkuLkuykÄkhu íku{ýu �©ehk{f]»ý fÚkk{]ík� Lkk{f økútÚkLke h[Lkk fhu÷e. ÚkkuzkMk{Þ{kt s íkuyku hk{f]»ýLkkt ytíkhtøk ¼õík ÚkE økÞk. Ërûkýuïh{kthne íku{ýu ykæÞkÂí{f MkkÄLkk Ãký fhu÷e.

E. 1882{kt hk{f]»ýLkk [hýu çkuMke þktrík «kó fhLkkh ÞwðfÞkuøkeLÿLkkÚk [kiÄhe ËrûkýuïhLkk yuf ÄLkðkLk yLku Ä{o[wMík çkúkñýÃkrhðkhLkku MkkiÚke {kuxku Ãkwºk níkku. çkk¤ÃkýÚke s Ä{o-yæÞkí{{kt Ár[Ähkðíkku ÞkuøkeLÿ nkEMfq÷{kt ¼ýíkku níkku íÞkhu s hk{f]»ýLkkt MktÃkfo{ktykÔÞku. íku ytíkhtøk ¼õíkku{kt MÚkkLk ÃkkBÞku yLku MktLÞkMk ÷eÄk ÃkAeçkúñkLktË Lkk{u òýeíkku ÚkÞku.

[kuðeMk Ãkhøkýk rsÕ÷kLkk yuf «ríkrcík Ãkrhðkh{kt sL{u÷k«kýf]»ý {w¾hSLkk ½uh E. 1882Lkk yur«÷ {kMk{kt hk{f]»ý íku{Lke¼õík{tz¤e MkkÚku WíMkð fhðk økÞk níkk. MÚkq¤fkÞ «kýf]»ýLku íkuykuh{qs{kt �òzku çkúkñý� fnuíkk.

yÄh[tÿ MkuLk zuÃÞwxe {ursMxÙux níkk. E. 1883Lkk yur«÷ {kMk{ktíkuyku Ërûkýuïh økÞk yu ð¾íku hk{f]»ý ¼kðkðMÚkk{kt níkk. hk{f]»ý

çkkÌk ¼kLk{kt ykÔÞk ÃkAe çktLku ðå[u ðkík[eík ÚkE. ÃkAe íkku yÄo[tÿLkkufheLkku Mk{Þ Ãkqhku ÚkkÞ yux÷u Ërûkýuïh ÃknkU[e síkk. hk{f]»ýu[uíkðýe ykÃÞk Aíkkt íkuyku ½kuzuMkðkhe fhíkk hÌkk yLku yuf rËðMk½kuzk ÃkhÚke ÃkzeLku {hýþhý ÚkÞk.

þrþ¼q»ký yLku þhË[tÿ [¢ðíkeo f÷f¥kkLkk Ãkrðºk çkúkñýÃkrhðkh{ktÚke ykÔÞk níkk. yk çktLku rÃkíkhkE ¼kEyku çkúñMk{ksLkkMkÇÞ níkk. E. 1883Lkk ykuõxkuçkh{kt çkúñMk{ksLkku ðk�»kfkuíMkðËrûkýuïh{kt QsðkÞku. yu rLkr{¥ku íkuyku hk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt ykÔÞk.çktLku Ãkh íku{Lkk ÔÞÂõíkíðLkku økkZ «¼kð Ãkzâku. þþeyu LkkLke ðÞ{kt syLkuf Ä{oøkútÚkku ðktåÞk níkk. EïhËþoLkLke íkuLkk{kt íkeðú Ít¾Lkk níke.hk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt íku ykÔÞku íÞkhu fku÷usLkk «Úk{ ð»ko{kt yÇÞkMkfhíkku níkku. íkuLkkt fwxwtçkesLkkuLku íkuLkk Ãkh {kuxe ykþkyku níke. Ãkhtíkwhk{f]»ýLkk MktÃkfuo íkuLku yæÞkí{ íkhV WL{w¾ fÞkuo. ¼kiríkf Mkw¾kuÚke rð{w¾çkLke íku ykæÞkÂí{f {køkuo ykøk¤ ðæÞku yLku MktLÞkMk ÷eÄk ÃkAehk{f]»ýkLktË çkLÞku.

þhË Ãký ðihkøÞð]r¥k Ähkðíkku níkku. íku hk{f]»ýLkku Ãkh{ ¼õíkçkLke økÞku. yu{Lke «uhýkÚke íkuýu ÃkkuíkkLkk SðLk{kt {nkLk ykæÞkÂí{f«økrík fhe yLku MktLÞkMk ÷E þkhËkLktË Lkk{ Äkhý fÞwO. íku{ýu hk{f]»ýLkwtSðLk[rhºk ÷ÏÞwt yLku Ãkå[eMk fhíkkt ðÄw ð»ko MkwÄe hk{f]»ý r{þLkLkk{tºke íkhefu fk{ fÞwO. hk{f]»ýu yuf ðkh fnu÷wt, �þþe yLku þhË çktLkuÃkqðosL{{kt EþwLkk rþ»Þ{tz¤{kt níkk.�

E. 1883{kt hk{f]»ý ÃkkMku ¾U[kE ykðu÷ku yuf çkeòuWÕ÷u¾LkeÞ rþ»Þ níkku nrhLkkÚk [èkuÃkkæÞkÞ. íku çkúkñý níkku yLku


65


çkk¤Ãký{kt s {kçkkÃkLku økw{kðe [qõÞku níkku. LkkLke ô{hÚke s íku LÞkÞr«Þníkku. íku MkLkkíkLke [wMík çkúkñýLke su{ SðLk Sðíkku. þtfhk[kÞoLkkøkútÚkku yLku yîiík ðuËktíku íkuLkk Ãkh {kuxku «¼kð Ãkkzu÷ku. íkuh-[kiË ð»koLkeðÞu hk{f]»ýLkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞk ÃkAe íkuLkku SðLk «íÞuLkku árüfkuýçkË÷kE økÞku, ¾kMk fheLku �eyku «íÞuLkku. ÃkkA¤Úke íku Mðk{e íkwheÞkLktËçkLÞku.

çku÷½rhÞkLkku nrh«MkÒk [èkuÃkkæÞkÞ E. 1883{kt fku÷us{kt¼ýíkku níkku íÞkhu ÃkkuíkkLkk r{ºkku þþe yLku þhËLke {khVíku hk{f]»ýLkkÃkrh[Þ{kt ykðu÷ku. hk{f]»ýu íkuLku yuf ðkh ÃkqAu÷wt, �çkkhýu çkkhýuVheLku r¼ûkk {køkðk íkiÞkh Au?� íkuýu íkhík fnu÷wt, �nk, S. íkiÞkhAwt.� ÃkkA¤Úke MktLÞkMk økúný fhe íkuýu rð¿kkLkkLktË Lkk{ Äkhý fhu÷wtyLku ð»kkuo MkwÄe hk{f]»ý Mkt½Lkwt yæÞûkMÚkkLk þku¼kÔÞwt níkwt.

øktøkkÄh ½xf nrhLkkÚk [èkuÃkkæÞkÞLkku r{ºk níkku. E. 1884{kt[kiË ð»koLke ðÞu íku ßÞkhu ytøkúuS çkeò Äkuhý{kt ¼ýíkku níkku íÞkhunrhLkkÚk MkkÚku hk{f]»ýLku {¤ðk økÞku níkku. íku{ýu íkuLku LkhuLÿ MkkÚkuËkuMíke fhðkLke Mk÷kn ykÃke. LkhuLÿLke ËkuMíkeÚke íkuLke ðihkøÞð]r¥k «çk¤çkLke. fkþeÃkwh{kt hk{f]»ý ßÞkhu ÃkkuíkkLkk yk¾he rËðMkku ÃkMkkh fhehÌkk níkk íÞkhu øktøkkÄhu íku{Lke Mkuðk[kfhe fhe níke. MktLÞkMk ÷eÄkÃkAe y¾tzkLktË çkLke íku hk{f]»ý Mkt½Lkku yæÞûk Ãký ÚkÞku níkku.

E. 1884{kt hk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt ykðLkkh yuf rðrþü ÔÞÂõíkníkk røkrhþ[tÿ ½ku»k. íkuyku çktøkk¤e MkkrníÞLkk {kuxk økòLkk LkkxffkhyLku htøk¼qr{Lkk òýeíkk yr¼Lkuíkk níkk. rð÷kMke y�u rðrûkó SðLkSðíkk røkheþ[tÿLkk SðLk{kt hk{f]»ýLkk MktÃkfuo yk{q÷ ÃkrhðíkoLk ÚkÞwt.

htøke÷e ËwrLkÞk MkkÚku Mkíkík MktÃkfo{kt hnuíkk nkuðkÚke røkheþ[tÿ þhkçkyLku MkwtËhe{kt ÷ÃkxkÞu÷k níkk. hk{f]»ýu íku{Lku EïhLkk M{hýLkku rLkÞ{÷uðk fÌkwt Ãký rLkÞ{neLkíkkLku ðhu÷k yk Lkkxâfkh {kxu yu Ãký þõÞ Lkníkwt. yk¾hu íku{ýu hk{f]»ýLku ÃkkuíkkLke sðkçkËkheLkwt �{w¾íÞkhLkk{wt�ykÃkeLku rLkhktík yLkw¼ðe. yntLkwt rð÷kuÃkLk fhðkÚke røkheþ[tÿLkwt SðLk¢{þ: hk{f]»ý{Þ çkLkðk ÷køÞwt.

{kuxk ÚkELku rV÷MkqV çkLkðkLke {n¥ðkfktûkk ÄhkðLkkh fk÷e«MkkË[tÿ ytøkúuSLkk «kæÞkÃkfLkku Ãkwºk níkku. E. 1883Lkk ytík ¼køk{kt íkuhk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt ykðu÷ku. «Úk{ {w÷kfkík ð¾íku s hk{f]»ýu íkuLkuMÃkþo fhe æÞkLk{kt çkuMkkzâku níkku. ÃkkuíkkLku Þkuøk{kt hMk Au yu{ fk÷eyufÌkwt. íÞkhu hk{f]»ýu íkuLku fnu÷wt, �ÃkqðosL{{kt Ãký íkwt Þkuøke níkku.�hk{f]»ýLkk {køkoËþoLk «{kýu íku MkkÄLkk fhðk ÷køÞku. yuf ðkh æÞkLkËhr{ÞkLk íkuLku yuðe «íkerík ÚkE fu hk{f]»ý ÃkqðuoLkk çkÄk yðíkkhkuLkwt{q�ík{tík MðYÃk Au. MktLÞkMk ÷eÄk ÃkAe íkuýu y¼uËkLktË Lkk{ Äkhýfhu÷wt.

nkEMfq÷{kt yÇÞkMk fhíkku Mk¥kh ð»koLkku ÞwðkLk MkwçkkuÄ ½ku»kykæÞkÂí{fíkk íkhV Íqfu÷ku níkku. íkuLkk rÃkíkkyu f÷f¥kk{kt yuf fk¤eLkwt{trËh çkLkkðzkðu÷wt. íku{ýu ÃkwºkLku �©ehk{f]»ýLkkt ð[Lkk{]íkku� Lkk{fÃkwMíkf ðkt[ðk ykÃÞwt. yu ðkt[eLku íku yuf r{ºk MkkÚku E. 1885{ktËrûkýuïh ÃknkU[e økÞku. íkuLku òuíkkt s hk{f]»ýu ÃkqAâwt, ��íkwt þtfh ½ku»kLkkfwxwtçkLkku íkku Lkrn?�� yu Mkkt¼¤e MkwçkkuÄLku ykùÞo ÚkÞwt. hk{f]»ýu fÌkwt,�íkwt ynª ykððkLkku Au íku nwt òýíkku níkku. suyku ykæÞkÂí{f ¼qr{fkLku«kó fhðkLkk nkuÞ Au íku{Lku {k ynª {kuf÷u Au.� hk{f]»ýLkk rËÔÞ


66


MÃkþo ÚkíkktðUík MkwçkkuÄLke økqZ ykæÞkÂí{fíkk òøke QXe. Mk{Þ síkkt íkuMktLÞkMk ÷E MkwçkkuÄkLktË çkLku÷ku.

E. 1885{kt hk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt ykðu÷ku íkuh ð»koLkku Ãkqýo[tÿ½ku»k rðãkLkøkh Mfq÷{kt yÇÞkMk fhíkku níkku. íkuLku òuE hk{f]»ýu fnu÷wt,�Ãkqýo{kt ¼økðkLk LkkhkÞýLkk suðkt fux÷ktf ÷ûkýku Au. íku MktÃkqýo MkkÂ¥ðf«f]ríkLkku Au. ykæÞkÂí{f «fkþ {u¤ððk {kxu ynª ({khe ÃkkMku)ykðLkkhk ¼õíkkuLke su íkusMðe nkh{k¤k {U Mk{krÄ{kt òuE níke íku{ktyk Ãkqýo MkkiÚke AuÕ÷ku Au.� ÃkqðosL{kuLke MkkÄLkkLku Ãkrhýk{u LkkLke ô{h{kts íkuýu Wå[ «fkhLke ykæÞkÂí{fíkk «økx fhu÷e. hk{f]»ý fnuíkk,�yk «fkhLkk ¼õíkku, «Úk{ V¤ yLku ÃkAe Vq÷ ykÃkLkkh ËqÄe fu fu¤kLkkðu÷k suðk nkuÞ Au. ykðk ¼õíkkuLku «Úk{ EïhLkkt ËþoLk ÚkkÞ Au yLkuÃkAe ykæÞkÂí{f MkkÄLkk íkhV ð¤u Au.�

hk{f]»ýLkk yk «{w¾ rþ»ÞkuLke Mkqr[ ÃkhÚke MÃkü Úkþu fu økheçkLkkufh ÷kxw rMkðkÞ {kuxk ¼køkLkk rþ»Þku çkwrØþk¤e yLku «ríkrcík,çkúkñý íkÚkk Wå[ {æÞ{ðøkoLkk níkk. íku fkt íkku rfþkuh níkk fkt Þwðf,íku{ktLkk ½ýk¾hk çkúñMk{ks{ktÚke ykÔÞk níkk. hk{f]»ýLkk rþ»ÞkuLkeMktÏÞk íkku ¾qçk {kuxe níke Ãký íku Ãkife su ÃkqýoÃkýu íku{Lkk yLkwÞkÞe ÚkÞkyuðk «{w¾ rþ»ÞkuLkku WÕ÷u¾ ynª fÞkuo Au.

hk{f]»ýu ÃkkuíkkLkk «{w¾ rþ»ÞkuLku fÌkwt níkwt, �nðu ykÃkýu LkðkÃkkÞk Ãkh E{khík Q¼e fhðe Ãkzþu. ykÃkýu yuf yuðwt yktíkrhf SðLkÃkMkkh fhðwt Ãkzþu fu yu yuf Ãkh{ Mk¥kkLkwt YÃk Äkhý fhe ÷u. yLku yuÃkh{ Mk¥kk MkíÞLkku yðýoLkeÞ «fkþ Vu÷kðþu.�

hk{f]»ýLkk «{w¾ rþ»Þku{kt yuf níkk LkhuLÿLkkÚk Ë¥k. íku

yMkkÄkhý økwÁLkk yMkkÄkhý rþ»Þ níkk. hk{f]»ýLku íkuyku {éÞk íÞkhu«Úk{ árüÃkkíkÚke s íku{Lku íkuLku {kLkðòríkLkk ykæÞkÂí{f Lkuíkk YÃkuÃkMktË fhe ÷eÄku.

LkhuLÿLkkÚk Ërûkýuïh{kt ykÔÞk íku Ãkqðuo hk{f]»ýLku íku{Lke Íkt¾eÚkE níke. íku{Lkk þçËku{kt s òuEyu :

�yuf rËðMk {U òuÞwt fu {kÁt r[¥k Mk{krÄ-yðMÚkk{kt fkuE íkuòu{Þ{køkuo WÃkh Lku WÃkh rðnhe hÌkwt Au. íkkhk¾r[ík çkúñktzLku Mkíðh ðxkðeLkuyuýu {Lkku{Þ Mkqû{íkh «Ëuþ{kt «ðuþ fÞkuo. yu �[u Lku �[u [zíkwt økÞwtíÞkhu {U {køkoLke çktLku çkkswyu ËuðËuðeykuLkkt íkusÃkqýo MðYÃkku òuÞkt. ÃkAer[¥k yu «ËuþLke ytrík{ Mke{kyu ÃknkUåÞwt. íÞkt rLkhÃkuûk ík¥ðLkk «ËuþLkuÃk]ÚkfT fhLkkh yuf ßÞkurík{oÞ fkux níkku. yu fkuxLku yku¤tøkeLku r[¥k yufyuðk yíkerLÿÞ «Ëuþ{kt ÃknkUåÞwt ßÞkt fkuE Ãký ËunÄkhe «kýe árüøkku[hÚkíkwt Lk níkwt. Ãkhtíkw çkeS s ûkýu {U Mkkík {nkLk Ér»kykuLku íÞktMk{krÄÂMÚkrík{kt ÷eLk ÚkE hnu÷k òuÞk. «þtMkk{wøÄ ÚkELku nwt yu{Lke{n¥kkLkku rð[kh fhe hÌkku níkku íÞkt {U yu y¾tz ËuËeÃÞ{kLk «ËuþLkky{wf ¼køkLku yuf ËuðrþþwLkwt YÃk Äkhý fhíkku òuÞku. yu rþþw yufÉr»k ÃkkMku ykÔÞku, ÃkkuíkkLkk LkkLkfzk MkwtËh nkÚk ðzu n¤ðu hne yu{Lkezkufu ð¤øke Ãkzâku yLku {Äwh Mðhu yu{Lku çkku÷kðeLku Mk{krÄËþk{ktÚkeyu{Lkk r[¥kLku Lke[u WíkkhðkLkku «ÞíLk fhðk ÷køÞku. yuLkk òËwE MÃkþoÚkeÉr»k yrík[uíkLk yðMÚkk{ktÚke òøkúík ÚkÞk. yu{ýu ÃkkuíkkLke ÂMÚkh yLkuyÄo{ª[u÷e ykt¾kuLku Ãku÷k yËT¼wík çkk¤f Ãkh Xuhðe. Ãku÷k yËT¼wíkçkk¤fu Ãkh{kLktËÃkqðof yu{Lku fÌkwt, �nwt Ãk]Úðe Ãkh òô Awt, ík{khu ÃkýMkkÚku ykððkLkwt Au.� Ér»k [qÃk hÌkk, Ãký yu{Lke ykt¾kuyu Mkt{rík


67


Mkq[ðe ËeÄe. {U ykùÞoÃkqðof òuÞwt fu ËuËeÃÞ{kLk íkus YÃku yu Ér»kLkkuyuf ytþ Ãk]Úðe Ãkh Qíkhe hÌkku Au. {U LkhuLÿLku òuÞku fu íkhík s {Lku ÚkÞwtfu yk s Ãku÷k Ér»k!�

ÃkkA¤Úke rþ»Þku Mk{ûk hk{f]»ýu MðefkÞwO níkwt fu yu çkk¤f íkuykuÃkkuíku s níkk.

LkhuLÿLkku sL{ f÷f¥kkLkk Mke{÷k rð¼køk{kt hnuíkk Mk{]Ø yLku«ríkrcík Ë¥kÃkrhðkh{kt ÚkÞku níkku. yu ÃkrhðkhLkk ðzk Ëwøkko[hýu ÃkkuíkkLkk½hu «Úk{ MktíkkLkLkku sL{ Úkíkkt s MktMkkhLkku íÞkøk fÞkuo níkku. yu MktíkkLkLkwtLkk{ rðïLkkÚk. íku{ýu ðfe÷kíkLkku ÔÞðMkkÞ fheLku Ãkw»f¤ f{kýe fheníke Ãký íkuyku ðÄw Ãkzíkk WËkh níkk. MðsLkku íkuLkku økuh÷k¼ WXkðíkk.yu{Lkkt ÃkíLke ¼wðLkuïheËuðe økwrýÞ÷ níkkt. yk Mkw¾e ËtÃkíkeLku íÞkt E.1863Lke çkkh{e òLÞwykheu, {fhMkt¢kÂLíkLkk rËðMku LkhuLÿLkku sL{ÚkÞku níkku.

¾zík÷ þheh yLku áZ {Lkkuçk¤ðk¤ku LkhuLÿ ÃkkuíkkLkk MkkÚkeyku{ktswËku s íkhe ykðíkku. fwþkøkú çkwrØ, yMkkÄkhý M{hýþÂõík, �ze®[íkLkþe÷íkk, Mkíkus fÕÃkLkkþÂõík, MkíÞ«u{, MðkíktºÞr«Þ rË{køk,f{ohík hnuðkLke ík{Òkk yLku ËeLkËrhÿ «rík MknkLkw¼qrík ðøkuhu økwýkuíkuLkk{kt çkk¤ÃkýÚke s sýkðk ÷køÞk níkk.

LkhuLÿLke «f]rík ykæÞkÂí{f níke. {LkLke yufkøkúíkk íkuLke ¾kMkrðrþüíkk níke. ËuðíkkykuLke {q�íkyku Mk{ûk íku æÞkLk{kt çkuMkíkku. yuyuLku ¾qçk øk{íkwt. yuf rËðMk ykuhzkLkkt çkkhýkt çktÄ fhe íku yuðku æÞkLk{øLkÚkE økÞku fu yuLke þkuÄkþkuÄ ÚkE. yk¾hu çkkhýkt íkkuze íkuLku ZtZkuéÞkuíÞkhu íkuLku ¼kLk ykÔÞwt. fwMíkeLkku íkuLku þku¾ níkku. Mktøkeík{kt Ãký íkuýu

Mkkhku rðfkMk MkkæÞku níkku. íkuLke «rík¼kLkk rðfkMk{kt íkuLkk rÃkíkkLkku ½ýkuVk¤ku níkku.

LkhuLÿ fku÷us{kt ÃkkuíkkLke íkeðú çkwrØ {kxu òýeíkku níkku.¼kiríkfþk�, ßÞkurík»kþk�, økrýíkþk�, ËþoLkþk� íkÚkk ¼khíkeÞÃkkùkíÞ ¼k»kkyku {kxuLkku íkuLkku «u{ æÞkLkkf»kof níkku. íkuýu ytøkúuS yLkuMktMf]ík frðykuLkku yÇÞkMk fÞkuo níkku, økúeLk íkÚkk røkçkLkLkk yiríknkrMkføkútÚkkuLkwt Mkkhe heíku {LkLk fÞwO níkwt. ËkþorLkf ðkËrððkË{kt íkuLku hMk níkku.ÞwðkðMÚkk{kt íkuLku Mkw¾MkwrðÄk íkÚkk rð÷kMkMkk{økúe WÃk÷çÄ nkuðk Aíkktíkuýu MðuåAkyu fXkuh çkúñ[ÞoLkwt ðúík økúný fÞwO níkwt.

fku÷usfk¤ Ëhr{ÞkLk LkhuLÿu ÃkkùkíÞ ík¥ð¿kkLkLkku �zku yÇÞkMkfÞkuo níkku. yÇÞkMkLke MkkÚku MkkÚku yuLkk ÓËÞ{kt yktíkrhf {Úkk{ý [k÷wníke. Ä{oLke þw»f ÔÞkÏÞkyku íkuLku Mktíkwü fhe þfíke Lk níke. íku íkÃkMðesuðwt SðLk Sðíkku. s{eLk Ãkh yuf fk{¤e Ãkh íku MkqE hnuíkku y�uf÷kfku MkwÄe æÞkLk{kt çkuMkíkku. yu rËðMkku ytøku íkuýu fnu÷wt : �ÞwðkðMÚkkÚkes {Lku hkus hkíku �½{kt çku MðÃLkkt ykðíkkt. yuf MðÃLk{kt nwt søkíkLkk{kuxk økýkíkk ÷kufkuLke ðå[u çkuXu÷ku {Lku òuíkku. {khe ÃkkMku Ãkw»f¤, ÄLk,{kLk, Mk¥kk yLku fe�ík nkuÞ yLku {Lk{kt ÚkkÞ fu yu çkÄwt {u¤ððkLkeíkkfkík {khk{kt Au. Ãký íÞkh ÃkAe {Lku yuðwt MðÃLk Ëu¾kÞ Au fu su{kt nwtMktMkkhLke Mkðo [eòuLkku íÞkøk fheLku {kºk fkiÃkeLk Äkhý fheLku r¼ûkkÒk¾kELku hnwt Awt, ykfkþ Lke[u MkqE hnwt Awt yLku {Lk{kt ÚkkÞ fu yk heíkuMkðoMð íÞkøke MktLÞkMkeLke ÃkuXu hnuðkLke þÂõík Ãký {khk{kt Au. yk çkuMðÃLkr[ºkku{ktÚke çkeswt «çk¤ Úkíkwt, yLku {Lku ÷køkíkwt fu {kýMk yk heíkus Ãkh{kLktË «kó fhe þfu... yu MðÃLkLkk ykLktËLkku yLkw¼ð fhíkkt


68


fhíkkt {Lku �½ ykðe síke.�LkhuLÿe EïhMkkûkkífkh fhðkLke íkk÷kðu÷e ðÄíke [k÷e. yu

Mk{ÞLkk yLkuf çkwrØþk¤e ÞwðfkuLke ÃkuXu íku Ãký çkúñMk{ks{kt òuzkÞku.Ãký çkúñMk{ksLkk WÃkËuþkuyu yuLke ík]»kk rAÃkkðe Lknª. ykðe Mktûkku¼Ãkqýo{Lk:ÂMÚkrík{kt íku E. 1880Lkk LkðuBçkh {kMk{kt MkwhuLÿLkkÚk r{ºkLkk ½huyuf WíMkð{kt hk{f]»ýLku {éÞku. yu ð¾íku yZkh ð»koLkku LkhuLÿ fku÷usLkeÃknu÷e ÃkheûkkLke íkiÞkhe fhe hÌkku níkku. yu «Mktøku íkuýu yuf ¼kðÃkqýo¼sLk økkÞwt. hk{f]»ýLke ðuÄf Lkshu yu LkðÞwðfLkk ykí{kLku �zkýMkwÄe rLknk¤e ÷eÄku y�u ÃkMktË fhe ÷eÄku. yuLku Ërûkýuïh ykððkLkwtyu{ýu yk{tºký ykÃÞwt.

Ãkheûkk ÃkAe LkhuLÿ rÃkíkkLkk Mkq[LkÚke MkwhuLÿLkkÚk yLku yLÞ r{ºkkuMkkÚku Ërûkýuïh økÞku. hk{f]»ýLkk yLkwhkuÄÚke íkuýu fux÷ktf çktøkk¤e ¼sLkkuøkkÞkt. yu Mkkt¼¤e hk{f]»ýLku ¼kðkðuþ ÚkE ykÔÞku. yu ÃkAe þwt çkLÞwtyu LkhuLÿLkkÚk þçËku{kt òuEyu :

�{U ¼sLk íkku økkÞwt, Ãký ÃkAe íkhík íkuyku yufË{ QXâk y�u{khku nkÚk ÃkfzeLku {Lku W¥khLke ykuMkhe{kt ÷E økÞk. y{u çktLku yuf÷kníkk. {U ÄkÞwO fu íkuyku {Lku ftEf ¾kLkøke WÃkËuþ ykÃkþu, Ãkhtíkw {khkykùÞo ðå[u {khku nkÚk Ík÷eLku íkuyku íkku Ãkw»f¤ n»kko©w ðnkððk ÷køÞk.ÃkAe fu{ òýu fu fux÷kÞu Mk{ÞÚke íku{Lkku Ãkrhr[ík nkuW yu heíku «u{Ãkqðofyu çkku÷ðk ÷køÞk : �yhu, ykx÷wt çkÄwt {kuzwt yðkÞ fu? MktMkkhe ÷kufkuLkeðkíkku Mkkt¼¤e Mkkt¼¤eLku {khk fkLk Mk¤øke økÞk Au. yhu, {kheyLkw¼qríkyku Íe÷e þfu yuðe fkuE ÔÞÂõík ykøk¤ {khk {LkLkku ¼khn¤ðku fhðk nwt fuðku Ít¾e hÌkku Awt!� zqMkfkt ¾kíkkt ¾kíkkt yu{ýu yk{çkkuÕÞu s hkÏÞwt. çkeS s Ãk¤u nkÚk òuzeLku íkuyku {khe Mk{ûk Q¼k hÌkk

y�u fnuðk ÷køÞk, �«¼ku! nwt òýwt Awt fu ík{u íku «k[eLk LkhÉr»k Akuy�u {kLkðòríkLkkt Ëw:¾ku Ëqh fhðk {kxu Ähíke WÃkh yðíkÞko Aku...�yLku yu heíku íkuyku çkku÷íkkt s hÌkk!

�íku{Lkk ykðk ðíkoLkÚke nwt ykùÞo[rfík ÚkE økÞku. {Lku ÷køÞwtfu yk {kýMk íkÆLk Ãkkøk÷ nkuðku òuEyu.�

íÞkh çkkË hk{f]»ýu LkhuLÿLku {eXkE ¾ðzkðe yLku VheÚke s÷Ëe{¤ðk ykððkLkwt ð[Lk ÷eÄwt. íku{LkkÚke Awxfkhku {u¤ððk LkhuLÿu ð[Lkíkku ykÃÞwt Ãký ÃkAe íkuLkk {Lk{kt ÃkhMÃkh rðhkuÄe rð[khku Q¼hkðk÷køÞk. õÞkhuf íkuLku ÷køkíkwt fu hk{f]»ý Ãkrðºk ÃkwÁ»k Au, Mkk[k Mktík Au,íkku õÞkhuf íkuLku Úkíkwt fu yu Ãkkøk÷ Au.

Ãknu÷e {w÷kfkík ÃkAe ÷øk¼øk yufkË {kMk ÃkAe LkhuLÿ yuf÷kuËrûkýuïh økÞku. çkeS {w÷kfkík rðþu»k rðM{Þfh Lkeðze. hk{f]»ýuíkuLku «u{Ãkqðof ÃkkuíkkLke ÃkkMku çkuMkkzâku. ÃkAe íkuLke LkSf Mkhfe íku{ýuÃkkuíkkLkku s{ýku Ãkøk íkuLke Akíke Ãkh {qfe ËeÄku. yu ÃkAe þwt ÚkÞwt yuLkhuLÿLkk þçËku{kt òuEyu :

�yu{Lkku yu MÃkþo ÚkíkktðUík {Lku fkuE yfÕÃÞ yLkw¼ð ÚkÞku.ykt¾ku W½kze nkuðk Aíkkt {U òuÞwt fu Ëeðk÷ku yLku ykuhzk{ktLke ík{k{[esðMíkwyku yufË{ Vhðk ÷køke Lku þqLÞ{kt ÷Þ Ãkk{e òÞ Au yLku{khk Mkrník yk¾wt rðï yuf Mkðoøkúkne þqLÞ{kt økhf ÚkE sðkLke yýeWÃkh Au! nwt íkku yíÞtík ¼Þ¼eík ÚkE økÞku. {Lku ÚkÞwt fu nwt {]íÞwLkk {w¾{ktAwt. fkhý fu ÔÞÂõíkíðLkku ÷kuÃk yux÷u s {]íÞw yu ÏÞk÷ ykðíkktLke MkkÚkus {khkÚke hnuðkÞwt Lkrn. nwt çkhkze QXâku : �yhu, ík{u {Lku yk þwt fhehÌkk Aku? ½uh {khkt {kíkkrÃkíkk çkuXkt Au!� yk Mkkt¼¤eLku yu {kuxuÚke nMke


69


Ãkzâk yLku {khe Akíke WÃkh nkÚk VuhðeLku çkkuÕÞk, �Xef, n{ýkt hnuðkËu. ð¾ík ykÔÞu çkÄwt ÚkE hnuþu.� ykùÞoLke ðkík íkku yu fu yu{ýu yk{fÌkwt fu íkhík s {khku yu rðr[ºk yLkw¼ð Ëqh ÚkE økÞku! nwt Vhe MðMÚkÚkÞku. y�u {U òuÞwt fu ykuhzkLke ytËh íku{ s çknkhLke Ëhuf ðMíkw Ãknu÷ktLkesu{ ÞÚkkMÚkkLku s hnu÷e Au.��

yËT¼wík {kýMkLkk MktfÕÃk {kºkÚke Úkkuze ûkýku{kt s ykðkuyðýoLke. y�w¼ð «kó fÞko ÃkAe LkhuLÿLku Mk{òÞwt fu yu {kýMk Ãkkøk÷Lk nkuE þfu. çkk¤f suðk Mkh¤ yLku Ãkrðºk sýkíkk yu yËT¼wík {kýMkLkeÃkkA¤ hnu÷k MkíÞLkku íkkøk {u¤ððkLkku LkhuLÿu MktfÕÃk fÞkuo. yufkËyXðkrzÞk ÃkAe ßÞkhu íku{Lke ºkeS {w÷kfkík ÚkE íÞkhu LkhuLÿu rLkùÞfÞkuo níkku fu fkuE Ãký Mktòuøkku{kt hk{f]»ýLkk «¼kð Lke[u Lk ykððwt.Ãký yk ð¾íku Ãký hk{f]»ý Síke økÞk. íku{Lkk MÃkþo {kºkÚke íku çkkÌk¼kLk økw{kðe [qõÞku.

LkhuLÿLke yu çkkÌk¿kkLkhrník yðMÚkk{kt þwt ÚkÞwt yu hk{f]»ýLkkþçËku{kt òuEyu : �LkhuLÿLke yu yðMÚkk Ëhr{ÞkLk {U yuLku fux÷kf«&�ku ÃkqAâk. {U yuLku yuLkku Ãkqðoð]¥kktík, su MÚkkLkuÚke íku ykÔÞku níkku íku.yk MktMkkh{kt su fkÞo {kxu íku ykÔÞku Au íku fkÞo, íku{ s íku fux÷ku Mk{Þyk Ãk]Úðe Ãkh hnuþu, ðøkuhu {U íkuLku ÃkqAâwt níkwt. íkuýu ÃkkuíkkLkk ytíkh{kt�zk QíkheLku {khk «&�kuLkk ÞkuøÞ W¥khku ykÃÞk níkk. yuLkk yu W¥khku{U yuLkk rð»ku fhu÷kt yð÷kufLkku íku{ s yLkw{kLkkuLku ¾hkt Ãkwhðkh fhíkktníkkt. yu çkÄwt íkku økwó hnuþu. Ãkhtíkw {Lku ¾kíkhe ÚkE fu LkhuLÿ yu Ãku÷kÃkqýkoðMÚkkyu ÃknkU[u÷k yLku æÞkLkrMkØ Ér»k s Au, yLku su rËðMku yuLkuÃkkuíkkLkk yu ¾hk MðYÃkLkwt ¿kkLk Úkþu íku rËðMku Þkuøkçk¤Úke MðuåAkyu yu

ÃkkuíkkLkk ËunLkku íÞkøk fhe Ëuþu.�ºký {w÷kfkíkkuLku ytíku LkhuLÿLku ¾kíkhe ÚkE økE fu yk fkuE Ãkkøk÷

{kýMk LkÚke Ãký yuLkk îkhk fkuE y÷kirff þÂõík fkÞo fhe hne Au.yu{Lkk «íÞu yuLku ÃkqßÞ¼kð ÚkÞku Ãký nsw íku{Lku íku ÃkkuíkkLkk økwÁ çkLkkððkíkiÞkh Lk níkku. íku «íÞuf çkkçkíkLku çkwrØÚke [fkMkLkkhku MktþÞkí{k níkku.þk�kuLke fux÷ef ðkíkkuLke íku {òf fhíkku. íkuýu yuf ðkh hk{f]»ýLku Ãkýfnu÷wt, �òu ÷k¾ku {kýMkku ík{Lku Ãkh{kí{k fnu, Ãký {Lku íkuLkwt fkuE«{ký Lk {¤u íkku nwt yu ðkík {kLkwt Lknª.�

hk{f]»ýu nMkíkkt nMkíkkt LkhuLÿLke ðkíkLkwt Mk{ÚkoLk fhíkkt rþ»ÞkuLkufnu÷wt, �nwt fnwt Awt íkuÚke s fkuE ðkík Lk Mðefkhku. ík{u òíku «íÞufçkkçkíkLke Ãkheûkk fhe ¾kíkhe fhku.�

hk{f]»ýLku LkhuLÿ «íÞu yÃkkh rLk:MðkÚko «u{ níkku. Mkk{kLÞMktòuøkku{kt íku yXðkrzÞk{kt çku ðkh Ërûkýuïh síkku. Ãký fkuE fkhýðþkíkTíku yXðkrzÞk MkwÄe Ëu¾kíkku Lkrn íkku hk{f]»ý ÔÞkfw¤ ÚkE síkk y�u íkuLkuçkku÷kððk {kýMk {kuf÷íkk.

LkhuLÿ Ët¼ yLku yLÞkÞLkku fèh rðhkuÄe níkku. ßÞkt íkuLku yuòuðk {¤íkk íÞkt íku rLk¼oÞíkkÃkqðof xefk fhíkku. yuLkk yk¾kçkku÷kÃkýkLku÷eÄu fux÷kf ÷kufku íkuLku yr¼{kLke fnuíkk, Ãkhtíkw hk{f]»ý òýíkk níkkfu �LkhuLÿ Mkku x[Lkwt MkkuLkwt Au. yuLkkt Ëu¾eíkkt yr¼{kLk yLku yMkrn»ýwíkkLkeÃkkA¤ yuLkkt yËT¼wík Mðk©Þ y�u ykí{MktÞ{ hnu÷kt Au. ÷kuf{íkLkeyuLke çkuÃkhðkE ÃkkA¤ yuLke sL{òík ykí{þwrØ fkÞo fhe hne Au.�

hk{f]»ý ÃkkuíkkLkk rþ»ÞkuLke çkhkçkh Ãkheûkk fÞko ÃkAe s yu{LkkuMðefkh fhíkk. LkhuLÿ Ãký yu{kt yÃkðkË Lk níkku. yuf rËðMk LkhuLÿLku


70


Ãkt[ðxe{kt çkku÷kðe hk{f]»ýu fÌkwt, �fXkuh íkÃkùÞko fheLku {U Ëiðe rMkrØyku«kó fhe Au, Ãkhtíkw {khu íku{Lkku þku WÃkÞkuøk? {kLku ÃkqAeLku {U yu rMkrØykuíkLku ykÃke ËuðkLkku rð[kh fÞkuo Au. òu nwt yk rMkrØyku íkLku ykÃke Ëô íkkusYh Ãkzíkkt yu{Lkku íkwt WÃkÞkuøk fhe þfu. çkku÷, yk çkkçkík{kt íkkÁt þwtfnuðwt Au?�

hk{f]»ýu rMkrØyku Mkt«kó fhe níke yu LkhuLÿ òýíkku níkku.yuýu ÃkqAâwt, �yu rMkrØyku þwt EïhLkku Mkkûkkífkh fhðk{kt {Lku fk{ykðþu?�

hk{f]»ýu W¥kh ykÃÞku, �Lkk, Ãkhtíkw EïhLkku Mkkûkkífkh fÞkoÃkAe ßÞkhu íkwt uLkwt fkÞo fheþ, íÞkhu yu çkÄe íkLku WÃkÞkuøke ÚkE Ãkzþu.�

LkhuLÿ : �íkku {khu yu rMkrØyku Lk òuEyu. Ãknu÷kt {Lku EïhLkktËþoLk Úkðk Ëku. íÞkh ÃkAe {Lku ¾çkh Ãkzþu fu {khu yu{Lke sYh Au fuLkrn. òu n{ýkt s yu rMkrØyku nwt MðefkÁt íkku fËk[ nwt {kÁt æÞuÞ [qfeòô yLku fkuE MðkÚkeo nuíkw {kxu yu{Lkku WÃkÞkuøk fheLku Ëw:¾e ÚkE òô.�

LkhuLÿLkk þçËku Mkkt¼¤e hk{f]»ý ¾qçk ¾wþ ÚkÞk.E. 1884Lkk «kht¼u LkhuLÿLkk ðÄw Ãkzíkk WËkh yLku WzkW rÃkíkkLkwt

yðMkkLk ÚkÞwt. íku{Lkk yðMkkLku fwxwtçkLku økheçke{kt {qfe ËeÄwt. A-MkkíkÔÞÂõíkykuLkk ¼hýÃkku»kýLke sðkçkËkhe LkhuLÿ WÃkh ykðe Ãkze. íkuLkkufhe þkuÄðk ÷køÞku. Lkkufhe íkku Lk {¤e Ãký ¾qçk fxw yLkw¼ðku ÚkÞk.

Úkkuzk {rnLkkLkk fxw yLkw¼ðu LkhuLÿLke Eï©Øk zøk{øke økE.íkuýu Eïh Mkk{u çktz ÃkkufkÞwO. yuLku fkhýu yuLkk Ãkh þhkçke, [krhºÞneLkyLku LkkÂMíkf nkuðkLkk ykhkuÃk {wfkÞk.

yk çkÄe ðkíkku {eXk{h[kt Mkrník hk{f]»ý ÃkkMku ÃknkU[e Ãký

hk{f]»ý yu {kLkðk íkiÞkh Lk ÚkÞk. íku{Lku ¾kíkhe níke fu LkhuLÿLkwtyÄ:ÃkíkLk þõÞ Lk níkwt.

LkhuLÿLku Ëw»fh ÂMÚkrík{kt Ãký EïhLke fÁýkLke yLkw¼qrík ÚkE.hk{f]»ýLku {éÞk ÃkAe íkuLku ykïkMkLk «kó ÚkÞwt. ÃkAe yuf rËðMk íkuLkurð[kh ykÔÞku fu søkËtçkk íkku hk{f]»ýLke «kÚkoLkk Mkkt¼¤u Au, íkku ÃkAe{khe yk�Úkf íktøke rLkðkhðk {kxu {khk ðíke «kÚkoLkk fhðkLkwt yu{Lku þk{kxu Lk fnuðwt? {khe yu rðLktíkeLkku yu yMðefkh Lkrn fhu.

LkhuLÿu hk{f]»ýLku rðLktíke fhe. hk{f]»ýu íkuLku òíku s sE {køkýefhðk Mkq[ÔÞwt. hkºku Lkð ðkøÞu LkhuLÿ {trËh{kt økÞku. íkuýu þwt «kÚkoLkkfhe? �{k! {Lku rððuf ykÃkku! {Lku ðihkøÞ ykÃkku! ¿kkLk yLku ¼ÂõíkykÃkku!�

ºký ºký ðkh {trËh{kt sðk Aíkkt LkhuLÿ yk�Úkf {køkýe fheLkk þõÞku. íkuýu {kºk ¿kkLk y�u ¼Âõík s {køÞkt. ykðwt fu{ ÚkÞwt íku íkuLkuMk{òÞwt Lkrn. hk{f]»ýu íkuLku fÌkwt : �íkwt MkktMkkrhf Mkw¾ ¼kuøkððk {kxuMkòoÞku LkÚke.�

yk «Mktøk LkhuLÿLkk SðLkLkku Mke{kr[nTLk «Mktøk níkku. íÞkt MkwÄeEïhLkk søkËtçkkMðYÃkLkwt hnMÞ íkuLku {kxu y¿kkík níkwt. yk «Mktøk ÃkAeíku {q�íkÃkqòLkku yÚko yLku nuíkw Mk{ßÞku. yuLku Ãkrhýk{u yuLkwt ykæÞkÂí{fSðLk rðþu»k ÃkrhÃkqýo yLku Mk{]Ø ÚkÞwt. LkhuLÿ{kt ÚkÞu÷k yk ÃkrhðíkoLkÚkehk{f]»ý ¾qçk hkS ÚkÞk.

rððufkLktË çkLÞk ÃkAe LkhuLÿLkkÚku fÌkwt níkwt, �hk{f]»ý s yufyuðk {kýMk níkk su{Lkku {khk Ãkh yíkqx rðïkMk níkku. {khe {kíkkíkÚkk ¼kEykuyu Ãký {khk{kt yuðku rðïkMk {qõÞku Lk níkku. {khk íkhV


71


íku{ýu su y¾qx rðïkMk yLku «u{ ËþkoÔÞkt yuLkkÚke nwt nt{uþ {kxu yu{LkeMkkÚku çktÄkE hÌkku. {kºk íkuyku s «u{Lkk yMk÷e yÚkoLku Mk{síkk níkk.MktMkkheyku íkku fuð¤ MðkÚko MkkÄðk {kxu «u{Lkku zku¤ s fhíkk nkuÞ Au.�

hk{f]»ýLkk SðLkLkk ytrík{ rËðMkku{kt LkhuLÿ íku{Lku yðkhLkðkhÃkkuíkkLku rLk�ðfÕÃk Mk{krÄLkku yLkw¼ð fhkððk rðLktíke fhíkku. yuf rËðMkfkþeÃkwhLkk WãkLk{kt íkuLku yu Mk{krÄ «kó ÚkE økE. ÃkAe ßÞkhu íku çkkÌk¼kLk{kt ykÔÞku íÞkhu økwÁ ÃkkMku økÞku. økwÁyu íkuLku fÌkwt, �nðu íkku íkUy�w¼ð fÞkuo Lku? yk (Wå[ík{ WÃk÷ÂçÄ) nðu íkk¤kfqt[e{kt hnuþu. íkkhu{kLkwt fk{ ÃkqÁt fhðkLkwt Au. fk{ ÃkqÁt ÚkÞk ÃkAe íku òíku íkk¤wt ¾ku÷þu.�

LkhuLÿu fÌkwt, �økwÁS! nwt Mk{krÄ{kt ¾qçk Mkw¾e níkku.{khk yMke{yk�tË{kt nwt çkkÌk MktMkkhLku rçk÷fw÷ ¼q÷e økÞku níkku. nwt EåAwt Awt fu ík{u{Lku yu yðMÚkk{kt hnuðk Ëku.�

hk{f]»ý çkhkze QXâk, �fux÷e þh{Lke ðkík Au! íkwt fuðe heíkuykðe [eòuLku [knu Au? nwt íkku rð[khíkku níkku fu íkwt yuðwt rðhkx Ãkkºk Au suMk{økú SðLkLku ÃkkuíkkLke ytËh ¼he ÷uþu. Ãkhtíkw íkwt Mkk{kLÞ {kýMkLke{kVf ðiÞÂõíkf yk�tË{kt {Mík hnuðk {køku Au? ò, íkwt òuEþ fu {kLkkykþeðkoËÚke íkkhk {kxu yk WÃk÷ÂçÄ yux÷e Mkns ÚkE sþu fu íkwt íkkheMkkÄkhý yðMÚkk{kt Ãký çkÄk Sðku{kt yuf EïhLku òuEþ. íkwt MktMkkh{kt{nkLk fkÞo fheþ, íkwt {Lkw»Þku{kt ykæÞkÂí{f [uíkLkk søkkzeþ yLkuËeLkËw:¾eykuLkkt fü Ëqh fheþ.�

LkhuLÿLkk SðLkLkwt «ÞkusLk þwt Au yu hk{f]»ý òýíkk níkk y�uLkhuLÿLke EåAk Lk nkuðk Aíkkt íku{ýu íkuLku íku fkÞo{kt «ð]¥k fÞkuo níkku.

9.

hk{f]»ýLkk «{w¾ rþ»Þku yLku r«Þ rþ»Þ LkhuLÿ rðþu ykÃkýuòuÞwt. ynª yu{Lkk yLÞ rþ»Þku, �erþ»Þku, ¼õíkku rðþu ðkík fheþwt.

fuËkhLkkÚk [èkuÃkkæÞkÞ çkúñMk{kS níkk. ¼ÂõíkLke «çk¤íkkÄhkðLkkh yk øk]nMÚk hk{f]»ýLkk ¼õík çkLÞk ÃkAe Äe{u Äe{u MkktMkkrhfÃkËkÚkkuoLke ÷k÷Mkk{ktÚke {wõík çkLkðk ÷køÞk.

�®nËw ÃkuxÙeyux� Mkk{rÞfLkk íktºke çkkçkw f]»ýËkMk Ãkk÷u hk{f]»ýLke{w÷kfkík ÷eÄe níke. hk{f]»ýu �íÞkøk� rðþuLke yu{Lke økuhMk{s Ëqhfhe níke.

f÷f¥kk{kt fkþeÃkwhLkk {rn{k[hý [¢ðíkeo Ërûkýuïh{kthk{f]»ýLke {w÷kfkík ÷uLkkhkyku Ãkife þYykíkLkk rþ»Þ níkk, íkuykuÄ{o{Þ SðLk Sððk EåAíkk níkk Ãký çkeS çkksw íku{Lkk{kt fe�íkLke÷kMkk Ãký níke. hk{f]»ýu íku{Lku þk�kuLkwt ðk[Lk ykuAwt fhe Eïh-MkkûkkífkhLkk {køkuo ykøk¤ ðÄðk «uÞko níkk.

{æÞ{ ðÞLkk «íkkÃk[tÿ nkshk {q¤ fk{khÃkwfwh ÃkkMkuLkk yuf


72


økk{Lkk hnuðkMke níkk. ËrûkýuïhLkk {trËh{kt íkuyku fux÷ktf ð»kkuo hÌkkníkk. Ãkhtíkw íku{Lkwt ð÷ý �{w¾{U hk{ ¼eíkh{U Ëk{� suðwt Ët¼e níkwt.hk{f]»ýu íku{Lku [uíkÔÞk yLku ÞkuøÞ {køko çkíkkÔÞku.

E. 1881{kt hk{f]»ý ÃkkMku ykðLkkh yLku yMkkÄkhý økwýkuÄhkðLkkh rfþkuh níkku ¼ðLkkÚk [èkuÃkkæÞkÞ. ðze÷kuLke [uíkðýeLkuyðøkýeLku Ãký íku yðkhLkðkh Ërûkýuïh{kt hkíkðkMkku fhíkku. íku LkhuLÿLkku¾kMk r{ºk ÚkE økÞu÷ku. su ÄLÞ ¼õíkkuLku hk{f]»ýu �rLkíÞrMkØ�Lke fkurxLkkfÌkk níkk íku{kt ¼ðLkkÚkLkku Mk{kðuþ Úkíkku níkku.

rLkíÞøkkuÃkk÷ ÞwðkðMÚkkÚke s Ërûkýuïh síkku. íkuLku ¼sLkkuMkkt¼¤íkkt s ¼kðkðuþ ÚkE síkku. hk{f]»ý íkuLkk Ãkh ¾qçk MLkun hk¾íkkyLku fnuíkk fu íkuýu íkku Ãkh{ntMk ¼qr{fk «kó fhe Au. íkuLkk{kt yMkkÄkhýÃkrðºkíkk níke. íkuLkk «íÞu yuf ¼õík �e {kík]¼kð hk¾íke yLkuyðkhLkðkh íkuLku ÃkkuíkkLkk ½uh çkku÷kðíke. hk{f]»ýu yu òýe íkuLku fnu÷wt,�yuLku íÞkt ðkhtðkh sðkLke sYh LkÚke. MktLÞkMkeyu íkku fkuE �eLkk r[ºkíkhV Ãký Lksh fhðkLke Lk nkuÞ. fkuE �e {kuxe ¼õík nkuÞ íkkuÃký íkuýuíkuLke MkkÚku n¤ðwt {¤ðwt Lk òuEyu.�

yuf ðkh hk{f]»ý ©e{ËT ¼køkðíkLke fÚkk Mkkt¼¤íkk økÞk níkk.íÞkt íku{Lku çkkçkwhk{ ½ku»kLkku {u¤kÃk ÚkÞku. íku hk¾k÷Lkk ðøko{kt ¼ýíkkuníkku. íkuLke MkkÚku íku Ërûkýuïh økÞku. ðeMk ð»koLke ðÞu hk{f]»ýLkkÃkrh[Þ{kt ykðu÷k yk ÞwðkLku Mk{Þ síkkt ÃkkuíkkLke òík íku{Lku yÃkoýfhe ËeÄe. íkuLkk MÃkþo {kºkÚke hk{f]»ýLku yLkuf ðkh Mk{krÄ ÚkE síke.ykøk¤ WÃkh íkuýu MktLÞkMk Äkhý fhe «u{kLktË Lkk{ Äkhý fhu÷wt.

yZkh ð»koLkk Þwðf rLkíÞrLkhtsLk ½ku»kLkku f÷f¥kkLkk fux÷kf

«uíkkðknLk rðãkðk¤kyku «uíkkí{kykuLkk ykðknLk{kt �{kæÞ{� íkhefuWÃkÞkuøk fhíkk níkk. yuLkk{kt yMkkÄkhý ykæÞkÂí{f þõÞíkk níke.hk{f]»ýLkk Ãkrh[Þ{kt ykÔÞk ÃkAe íku{ýu íkuLku fÌkwt, �òu íkwt ¼qík«uíkLkkurð[kh fÞko fheþ íkku ¼qík«uík çkLkeþ yLku òu íkwt EïhLkku rð[kh fheþíkku EïhYÃk ÚkEþ. ÃkMktËøke íkkhk nkÚk{kt Au.� íkuýu EïhYÃk çkLkðkLkwtLk¬e fÞwO. hk{f]»ýLkk ytíkhtøk rþ»Þku{kt MÚkkLk Ãkk{e íku çkkË{ktrLkhtsLkkLktË çkLke økÞku.

çkk¤Ãký{kt ykÂMíkf ð]r¥k ÄhkðLkkh ðifwtXLkkÚk MktLÞk÷ SðLkLkkyuf íkçk¬u LkkÂMíkf ÚkE økÞu÷k, Ãký hk{f]»ýLku {éÞk ÃkAe íkuykuW¥khku¥kh ykæÞkÂí{f {køkuo ykøk¤ ðÄðk ÷køÞk.

hk{f]»ýLkk øk]nMÚk rþ»Þku{kt MkkiÚke {wÏÞ níkk Ëwøkko[hý Lkkøk.E. 1846{kt yuf økheçk Ãkrhðkh{kt íku{Lkku sL{ ÚkÞku níkku. MkíÞ«u{yLku {Äwh Mð¼kðLku ÷eÄu íkuyku r{ºkðøko{kt yíÞtík r«Þ níkk. MkkÃkÚkeíkuyku zhíkk Lkrn. íkuyku fnuíkk, �{kýMkLku støk÷Lkku MkkÃk nýíkku LkÚke,Ãký Ëwü ðkMkLkkLkku MkkÃk s nýu Au.� LkkLke ðÞu íku{Lkwt ÷øLk ÚkÞu÷wt.«Úk{ ÃkíLkeLkk yðMkkLk ÃkAe yk rðhõík {kýMkLku íku{Lkk rÃkíkkyu çkeSðkh ÷øLk fhðkLke Vhs Ãkkzu÷e. íku Aíkkt íku{Lkk rðþwØ r[¥k{kt fËkrÃkrðfkhLke ð]r¥k sL{u÷e Lknª. íku{Lkk fwxwtçkLkk fw÷økwÁ ÃkkMkuÚke íku{ýuËeûkk ÷eÄu÷e.

Mkwhuþ[tÿ Ë¥k Ëwøkko[hýLkk r{ºk níkk. íku{ýu fuþð[tÿ MkuLk ÃkkMkuÚkehk{f]»ý rðþu Mkt¼kéÞwt. çktLku r{ºkku Ërûkýuïh økÞk. çku-ºký {w÷kfkík{kts hk{f]»ý Lkkøk {nkþÞLkk �EüËuðíkk� çkLke økÞk. yuf rËðMk íku{ýuhk{f]»ý ÃkkMku MktMkkhíÞkøk {kxu hò {køke. hk{f]»ýu fÌkwt, �øk]nMÚk


73


íkhefu hnuðk{kt þku ðktÄku Au? {LkLku fuð¤ Eïh{kt Ãkhkuðe hk¾ðkLkwt Au.sLkf hkòLke su{ MktMkkh{kt hnku. ík{kÁt SðLk øk]nMÚkeyu fuðe heíkuhnuðwt òuEyu íkuLkwt «íÞûk WËknhý çkLke sþu.� økwÁLkku ykËuþ Mðefkheíkuyku MktMkkh{kt hÌkk Ãký íku{Lkwt {Lk MktLÞkMke çkLke økÞwt.

ËuðuLÿ {Íw{Ëkh rðÏÞkík çktøkk¤e frð MkwhuLÿLkkÚk {Íw{ËkhLkk¼kE níkk. yuf s{eLkËkhLku íÞkt ík uyku Lkk ufhe fhíkk níkk.EïhkLkw¼qríkLke EåAk «çk¤ ÚkÞk ÃkAe íkuyku hk{f]»ýLku {éÞk. yurËðMku íku{Lku íkkð ykÔÞku. ËkuZ {kMk MkwÄe íkuyku çku¼kLk hÌkk. ÷ktçkkMk{Þ çkkË íkuyku Vhe Ërûkýuïh økÞk yLku hk{f]»ýLke Mkq[Lkk «{kýuykæÞkÂí{f MkkÄLkk fhðk ÷køÞk. ykæÞkÂí{f «økrík{kt íku{Lkwt øk]nMÚkeSðLk fþe nhfík Q¼e Lknª fhu yuðe hk{f]»ýu íku{Lku ¾kíkhe ykÃku÷e.

yuf rËðMk yuf «ríkrcík ÃkrhðkhLke �e hk{f]»ýLku {¤ðkykðe. fwMktøk yLku fwxuðLkku ¼kuøk çkLku÷k ÃkkuíkkLkk ÃkríkLku MkL{køkuo ðk¤ðkíkuýu hk{f]»ýLku rðLktíke fhe. íku{ýu íkuLku fÌkwt, �íkkhku Ãkrík íkku ¼økðkLkLkku¼õík Au.� yk þçËkuÚke ykïMík ÚkE íku ½hu økE. íkuLkk ÃkríkLkwt Lkk{ níkwtfk÷eÃkË ½ku»k. íku røkheþ[tÿLkku r{ºk níkku. íku{Lke ÃkkMkuÚke hk{f]»ýrðþu Mkkt¼¤e íku {¤ðk økÞku. «Úk{ {w÷kfkík{kt s hk{f]»ýu íkuLku ËeûkkykÃke y�u íkuLkk ½hu Ãký økÞk. ykøk¤ síkkt íku hk{f]»ýLkku yøkúýerþ»Þ çkLÞku y�u �ðeh¼õík� íkhefu òýíkku níkku.

þkhËk«MkÒk r{ºk ©e{tík s{eLkËkh-Ãkrhðkh{kt sLBÞku nkuðkAíkkt çkk¤ÃkýÚke íkuLkwt r[¥k Ä{oÃkhkÞý níkwt. hk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt ykÔÞkÃkAe íkuýu MktLÞkMk ÷eÄku níkku.

18 ð»koLkku íkw÷Mke[hý Ë¥k Ãký ykfÂM{f heíku s hk{f]»ýLkk

Ãkrh[Þ{kt ykÔÞku níkku, ÃkAe íku íku{Lkku rþ»Þ ÚkÞku yLku íku{Lke{nkMk{krÄ ÃkAe MktLÞkMk økúný fhe rLk{o÷kLktË çkLÞku.

Ãktrzík Eïh[tÿ rðãkMkkøkhLke ÏÞkrík Mkkt¼¤e hk{f]»ýLku íku{Lku{¤ðkLke EåAk ÚkE. íkuyku {nuLÿLkkÚk økwó MkkÚku E. 1882Lke Ãkkt[{eykuøkMxu íku{Lkk ½hu økÞk. s÷ÃkkLk fÞko ÃkAe íku{ýu nMkeLku fÌkwt, �yksíkku MkkøkhLku ykðeLku {éÞku!�

rðãkMkkøkh çkkuÕÞk, �íÞkhu yu{ktÚke Úkkuzwtf ¾kÁt Ãkkýe fkZeLkk¾ku.�

hk{f]»ý : �Lkk hu Lkk! ¾kÁt Ãkkýe þuLkwt? ík{u íkku rðãkLkk MkkøkhAku! ík{u íkku ûkehMk{wÿ Aku!�

yu ÃkAe hk{f]»ýu Sð, çkúñ ðøkuhu rð»ku rðMíkkhÚke Mkáüktíkðkík fhe. Mkki {tºk{wøÄ çkLke íku{Lke ðkýe Mkkt¼¤e hÌkk.

yu rËðMkku{kt ®nËw Ä{oLke �ði¿kkrLkf� ÔÞkÏÞk hsq fheLku çktøkk¤{ktÏÞkrík «kó fhLkkh Ãktrzík þþÄh íkfo[qzk{rýLku {¤ðk hk{f]»ý1884Lke 25{e sqLku nkshkLku MkkÚku ÷ELku økÞk níkk. suLku ¼økðkLkLkkuykËuþ {éÞku LkÚke íkuLkkt «ð[LkkuLke ®f{ík fkuzeLke Ãký LkÚke yu{ sýkðehk{f]»ýu fÌkwt, �{kýMkLku øk{u íkux÷ku WÃkËuþ ykÃkku, Ãký Mk{Þ ÃkkõÞkðøkh ftE ð¤ðkLkwt LkÚke. ßÞkhu Mk{Þ Ãkkfu íÞkhu s EïhËþoLk {kxuÍt¾Lkk òøku Au.�

hk{f]»ýÚke «¼krðík ÚkÞu÷k Ãktrzík {kuxk ¼kE MkkÚku 30{e sqLkuËrûkýuïh økÞk. ºký rËðMk ÃkAe çk÷hk{Lku ½hu ºkeS ðkh {éÞk. ºkýu{w÷kfkíkku{kt ykæÞkÂí{f [[ko ÚkE.

rðÏÞkík çktøkk¤e Lkð÷fÚkkfkh çktrf{[tÿ [èkuÃkkæÞkÞ {kºk yuf


74


ðkh E. 1884 Lkk rzMkuBçkh {kMk{kt hk{f]»ýLku {éÞk níkk. íku{Lkeðå[u ÷ktçke ðkík[eík ÚkÞu÷e. hk{f]»ýu íku{Lku fux÷ktf fxw MkíÞku Mkt¼¤kÔÞktyLku fÌkwt : �fuð¤ Mk{wÿLke MkÃkkxe WÃkh s íkÞko fhðkÚke {kuíke Lk {¤u.ík{khu òu {kuíke òuEíkwt nkuÞ íkku ík{khu �zu zqçkfe {khðe òuEyu.�hk{f]»ý fkuE Ãký rðîkLk fu rðÏÞkík ÔÞÂõík MkkÚku ðkík fhíke ð¾íku íkuÔÞÂõíkLke ÏÞkríkÚke ytòíkk Lknª y�u ÃkkuíkkLku su Mkk[wt ÷køku íku s fnuíkk.MkíÞ fxw nkuÞ íkkuÃký íku fnuíkkt íkuyku øk¼hkíkk Lkrn.

hk{f]»ýLke «íÞu ¼Âõík¼kð ÄhkðLkkhk çkeò yLkuf ¼õíkkuníkk. fLkfrLkÞkðkMke EþkLk[tÿ {w¾hS, LkðøkkuÃkk÷ ½ku»k, Lkkxâfkhrøkheþ[tÿLkku ¼kE yíkw÷f]»ý ½ku»k, çkúñMk{kS {rý÷k÷ {ÂÕ÷f,rLkíÞøkkuÃkk÷ økkuMðk{e, yktxÃkwhLkku ~Þk{kÃkkË ¼èk[kÞo, çk÷hk{ çkkuÍLkkrÃkíkhkE ¼kE nrhðÕ÷¼, MkwhuLÿLkku ¼kE røkheLÿ, yûkÞfw{kh MkuLk(�hk{f]»ý-ÃkqtÚke�Lkk ÷u¾f), LkhuLÿLkkÚk r{ºk (Akuxku LkhuLk) ðøkuhu ¼õíkkuWÕ÷u¾LkeÞ Au.

hk{f]»ýLke ¼õík{tz¤e{kt yLkuf �e¼õíkkuLkku Ãký Mk{kðuþ ÚkÞkuníkku. fux÷ef �eykuyu íkku íku{Lke rþ»Þkyku çkLkðkLkwt MkËT¼køÞ MkktÃkzâwtníkwt. hk{f]»ýu yk ¼õík �eÓËÞ{kt yLkku¾wt MÚkkLk «kó fÞwO níkwt.rþþwMkns rLkËkuo»kíkkÚke íkuyku íku{Lke MkkÚku ðkík[eík fhíke y�u yLkufçkkçkíkku{kt íku{Lke Mk÷kn Ãký ÷uíke.

ÃkkuíkkLke ¼õík �eyku{kt hk{f]»ýu {Lk{kunLk r{ºkLke {kíkkLku�[wt MÚkkLk ykÃÞwt níkwt. yk �e{kt ykæÞkÂí{fíkkLkku ½ýku �zku rðfkMkÚkÞku níkku. ÃkkuíkkLkku s{kE MktMkkhíÞkøk fhðkLkku Au yuðwt yuýu ßÞkhuòÛÞwt íÞkhu íkuýu økðoÃkqðof fnu÷wt, �su ½zeyu {khku s{kE EïhLke

þkuÄ{kt yk MktMkkhLkku íÞkøk fhþu y�u MkkÄwMktíkkuLke Mkuðk{kt ÃkkuíkkLkwt SðLkMk{Ãkeo Ëuþu, íku ½ze {khk SðLkLke Ãkh{ ÄLÞ ½ze nþu.�

hk{f]»ýLkk ¼õík{tz¤{kt �òuøkeLk {k� íkhefu òýeíke ÚkÞu÷eçkkE yuf ©e{tík øk]nMÚkLke ÃkíLke níke. fwxwtçkf÷uþLku fkhýu íku ÔÞrÚkíkníke. ÃkkuíkkLkk Mkøkk çk÷hk{ çkkuÍ îkhk hk{f]»ý rðþu Mkkt¼¤e íkuËrûkýuïh økE yLku ÃkkuíkkLkwt çkÄwt Ëw:¾ ¼q÷e økE. hk{f]»ýu ¼k¾u÷wt fuyk çkkELku ykøk¤ WÃkh Wå[ ykæÞkÂí{f yLkw¼qríkyku ÚkðkLke Au.íku{Lke ðkík Mkk[e Xhu÷e.

{æÞ{ ðÞLke yuf rðÄðk Ãký hk{f]»ýLke ¼õík níke. ykøk¤WÃkh íku �økw÷kçk {k� íkhefu òýeíke ÚkÞu÷e. yufLke yuf ÃkwºkeLkk yðMkkLkuíkuLku yMðMÚk fhe {qfu÷e. hk{f]»ý ÃkkMku økÞk ÃkAe íkuLkk SðLkLke LkðerËþk Q½ze, «¼w¼ÂõíkLkk Mkkøkh{kt ¾qçk �zu MkwÄe íkuLkku Mkt[kh níkku.

sËwLkkÚk {ÂÕ÷fLkwt WãkLkøk]n fk÷e{trËhÚke ¾kMk Ëqh Lk níkwt.sËwLkkÚkLke MktçktÄe yuf �e hk{f]»ý Ãkh ¾qçk ¼kð hk¾íke. íkuyku íkuLkwtyk{tºký Mðefkhe yðkhLkðkh íkuLku íÞkt síkk. yuf ðkh íkuyku¼kðkðuþ{kt s íkuLku íÞkt sE ÃknkUåÞk yLku íku �eyu EüËuðLku Ähkðu÷eyÒkfqxLke ðkLkøkeyku ykhkuøkðk ÷køÞk. yýÄkhe heíku Qíkhu÷e ykrËÔÞ f]ÃkkÚke økËTøkË çkLke íku çkku÷e, �ynk ! yksu {khe {Lk:fk{LkkV¤e Au. ykÃkLkk ¾hk MðYÃkLkwt {Lku ¼kLk ÚkÞwt Au. nðu {Lku yuðkykþeðkoË ykÃkku fu yk ¼ð{kt s EïhLkkt ËþoLk ÚkkÞ.� hk{f]»ýu Ãkøkðíke íkuLkk {MíkfLku MÃkþo fÞkuo. Ãkrhýk{u yu Mºkeyu ÓËÞ{kt ÃkkuíkkLkkEüËuðLkkt ËþoLk fÞkO.

hk{f]»ýLke ¼õík{tz¤e{kt økkih ËkMkeLkwt {n¥ðLkwt MÚkkLk níkwt.


75


økkihe{k íkhefu òýeíke ÚkÞu÷e yu �e{kt ¼Âõík y�u íÞkøk Wå[ «{ký{kt¾eÕÞkt níkkt. LkkLke ðÞ{kt Mkkæðe çkLke íku ð]tËkðLk{kt ði»ýðe ¼ÂõíkLkeMkkÄLkk fhe hne níke. hk{f]»ýLkwt Lkk{ Mkkt¼¤e íku Ërûkýuïh ykðe.íku{Lku òuíkkt s íkuLku ÷køÞwt fu ©e økkihktøkLkku ÃkwLk:yðíkkh ÚkÞku Au. ©eøkkihktøkLkk suðk rËÔÞ ¼kðLke ÃkkuíkkLku yLkw¼qrík ÚkkÞ yu{ íku EåAíkeníke. hk{f]»ýLke f]ÃkkÚke íkuLke yu EåAk Ãkkh Ãkzu÷e.

hk{f]»ýLkk Ãkrh[Þ{kt ykðu÷e yku½kuh{rýËuðe çkk¤Ãký{ktrðÄðk ÚkÞu÷e [wMík MkLkkíkLke çkúkñý �e níke. ykøk¤ síkkt íku�økkuÃkk÷Lke {k� íkhefu òýeíke ÚkE. íku ðkíMkÕÞ¼kðLke MkkrÄfk níkeyLku økkuÃkk÷ íkuLkk EüËuð níkk. 1884{kt íku hk{f]»ýLkk MktÃkfo{kt ykðeíÞkhu íkuLke ðÞ MkkXuf ð»koLke níke. íku swËe swËe ðkLkøkeyku çkLkkðehk{f]»ý {kxu ÷kðíke y�u íku{Lku s{kzeLku Ãkkuíku Ãký «MkkË ÷uíke.1885Lke ðMktíkÉíkw{kt íkuLku yËT¼wík ykæÞkÂí{f yLkw¼qrík ÚkE.økkuÃkk÷Lke {q�ík{kt Ãknu÷kt íku hk{f]»ýLkkt yLku ÃkAe EüËuð çkk÷økkuÃkk÷LkktËþoLk fhu Au. íkuLke yk yLkw¼qrík Mkíkík çku {kMk MkwÄe xfu÷e !

økkuÃkk÷Lke {k ¾hu¾h Mktík {rn÷k níke. hk{f]»ý íkuLkk «íÞu«u{ yLku ykËh hk¾íkk. íkuyku fkuELkwt ykÃku÷wt ¾kíkk Lkrn, {kºk LkhuLÿyLku økkuÃkk÷Lke {k íku{kt yÃkðkË níkkt. yuf rËðMk Ërûkýuïh{kt çktLkuWÃkÂMÚkík níkkt. yuf ykæÞkÂí{fíkkLkku W¥kh Äúwð níkku íkku yLÞ ËrûkýÄúwð. çktLkuLku MkkÚku òuE hk{f]»ýLku h{qs ÚkE. íku{ýu økkuÃkk÷Lke {kLkuÃkkuíkkLkku yLkw¼ð ðýoððk fÌkwt. íkuýu y©wÄkhk MkkÚku íku ðýoÔÞku. ÃkAeLkhuLÿLku ÃkqAâwt, �økkuÃkk÷ rðþuLkk {khk yk yLkw¼ðku íkLku Mkk[k ÷køkuAu?� çkwrØþk¤e LkhuLÿu fnuðwt Ãkzâwt, �{k! ík{khk yLkw¼ðku Mkk[k Au!�

hk{f]»ýLkk ¼kýus ÓËÞhk{u íku{Lkk MkkÄLkkfk¤ Ëhr{ÞkLk MkkheMkuðk fhe níke. Ãkhtíkw su{ su{ hk{f]»ýLke ÏÞkrík ðÄíke [k÷e íku{ íku{íkuLke ÷ku¼ð]r¥k{kt ð]rØ Úkðk ÷køke. hk{f]»ýLkkt ËþoLku ykðLkkh ÷kufkuÃkkMkuÚke íku ¼uxMkkuøkkËku ÷uðk ÷køÞku. hk{f]»ýu íkuLku íku Mk{ku [uíkÔÞku íkku íkuLkkhks ÚkE økÞku. íku{ýu {khðkze ÷û{eLkkhkÞýLkk ËMk nòh YrÃkÞkLkkuyMðefkh fÞkuo íkuÚke íkku íku ¾qçk r[zkÞku. íkuýu hk{f]»ý MkkÚku WØík ðíkoLkfhðk {ktzâwt yLku Ãkkuíku Ãký Ãkh{ntMk nkuÞ yuðku Ët¼ fhðk ÷køÞku. íkufk÷e{trËhLkk f{o[kheykuLku Ä{fkðíkku yLku øk{u íkuLkwt yÃk{kLk fheLkkt¾íkku.

yuf ðkh fk÷e{trËhLkk MÚkkÃkLkkrËLkLkk WíMkð{kt ÓËÞu{ÚkwhçkkçkwLkk Ãkwºk ºki÷kuõÞLkkÚkLke ykX ð»koLke ÃkwºkeLke íkktrºkf rðrÄ «{kýufw{kheÃkqò fhe. íkuLke òý Úkíkkt ºki÷kuõÞLkkÚku ÓËÞLku {trËhLke nË AkuzeLku[kÕÞk sðk sýkÔÞwt. yk ytøku ÃkkA¤Úke hk{f]»ýu fnu÷wt. �íkuLke WØíkðíkoýqf Äe{u Äe{u yMkÌk ÚkE Ãkze níke yux÷u {kyu s íkuLku Ëqh fÞkuoníkku. íkuLke nkshe {kLkk fkÞo{kt rðÎLkYÃk ÚkE Ãkze níke.�

E. 1884Lkk òLÞwykhe {kMk{kt yuf rËðMk hk{f]»ý çkøke[k{ktxnu÷e hÌkk níkk íÞkhu yu{Lku ¼kð-yðMÚkk ÚkE ykðe. yu ð¾íku fkuEíku{Lke MkkÚku Lk níkwt íkuÚke íkuyku Ãkze økÞk yLku zkçkk nkÚkLkwt nkzfwt ¾MkeøkÞwt. ðiãfeÞ Mkkhðkh þY ÚkE. yu{Lkk Mkkò Úkíkkt MkwÄe rþ»ÞkuLku ¾qçk®[íkk hne.

çkeS Vuçkúwykheyu hk{f]»ý Ãkkx Ãkh çkuXk níkk. hk¾k÷,{rn{k[hý, nkshk yLku yLÞ fux÷kf ¼õíkku ykuhzk{kt çkuXk níkk.Ãkkt[uf ðkøÞkLkku Mk{Þ níkku. zkp. {ÄwMkqËLk Ãkkxku çkktÄðk ykðe ÃknkUåÞk.


76


ÂM{ík MkkÚku hk{f]»ýu fÌkwt, �yk ÷kuf{kt fu Ãkh÷kuf{kt, ykþhku íkku {kºk{ÄwMkqËLkLkku Au, ¾Át Lku?�

zkpõxhu Mktfku[ MkkÚku fÌkwt : �nwt íkku {kºk Lkk{ Äkhý fÁt Awt yux÷wts.�

hk{f]»ý : �Lkk{ þwt suðeíkuðe ðkík Au? ¼økðkLk yLku yuLkkLkk{ ðå[u fþku íkVkðík LkÚke. ßÞkhu MkíÞ¼k{kyu ©ef]»ýLku yuf ÃkÕ÷k{ktyLku shÍðuhkíkLku çkeò ÃkÕ÷k{kt {qfeLku ðsLk fÞwO íÞkhu çkeswt ÃkÕ÷wt�[wt hÌkwt, Ãký ßÞkhu ÁÂõ{ýeyu ©ef]»ýLkk Lkk{ðk¤wt íkw÷MkeÃkºk yu{kt{qõÞwt íÞkhu íku «¼w MkkÚku Mk{íkku÷ ÚkE økÞwt.�

Ãkkxk çktÄkíkku níkku yux÷k{kt yÄh ykÔÞku. íkuýu «ýk{ fheLkuÃkqAâwt, �ykÃkLku fu{ Au, Ëuð?�

�swyku, yk nkÚk Qíkhe økÞku Au yuLkwt fk{ Au yu{ ÃkqAku. (nMkeLk)íkrçkÞíkLkk Mk{k[kh íkku ÃkqAku s {k.�

Qíkhu÷ku nkÚk Xef Úkíkkt fux÷kf {kMk ÷køÞk, Ãký hk{f]»ýuykæÞkÂí{f ðkíkkuLkku «ðkn [k÷w hkÏÞku níkku. {u {kMk MkwÄe{kt nkÚk÷øk¼øk Mkkòu ÚkE økÞku.

E. 1884Lkk ð»kuo hk{f]»ý çku ð¾ík Mxkh rÚkÞuxh{kt økÞk níkk.MkÃxuBçkh{kt yu{ýu �[iíkLÞ÷e÷k� Lkkxf òuÞwt yLku rzMkuBçkh{kt�«nT÷kË[rhºk� òuÞwt. �[iíkLÞ÷e÷k� íku{Lku ðÄkhu øk{u÷wt. ÓËÞMÃkþeo«Mktøk fu MktðkË ykðíkku íÞkhu íku{Lku ¼kðMk{krÄ Ãký ÚkE síke.

hk{f]»ý �«nT÷kË[rhºk� òuðk økÞu÷k íÞkhu {nuLÿ, çkkçkwhk{ðøkuhu ¼õíkku íku{Lke MkkÚku níkk. Lkkxf þY Úkíkkt Ãknu÷kt ÷u¾f røkheþ[tÿMkkÚku Úkkuze ðkíkku ÚkE. Lkkxf ÃkqÁt ÚkÞk ÃkAe røkheþu yr¼«kÞ ÃkqAíkkt

íku{ýu fÌkwt : �{U íkku òuÞwt fu «¼wyu Ãkkuíku s çkÄkt YÃkku Äkhý fÞkO níkkt.Lkxeyku Ãký òýu søkËtçkkLkkt MkkûkkíkT YÃkku!�

ytíku røkheþLke Mkq[Lkk «{kýu Lkxeyku hk{f]»ýLku «ýk{ fhðkykðe. fux÷efu íkku [hýMÃkþo Ãký fÞkuo. Lkxeyku økE ÃkAe hk{f]»ýurþ»ÞkuLku fÌkwt, �swËu swËu YÃku «¼w s rð÷Mke hÌkku Au.�

hk{f]»ýLke ykLktË{Þ «ðknÄkhk çkÄk {kxu Mkw÷¼ níke. fkuEyuðku {Lkw»Þ suLkk ¼køÞ{kt yk SðLk{kt Eïh«kró ÷¾u÷e Lk nkuÞ,íku{Lke ÃkkMku Eïh«kró {kxu {ËË {køkíkku íkku íkuyku íkuLku yu rËÔÞkLktËLkkuÃkqðkoMðkË íkku sYh [¾kzíkk.

hk{f]»ýLkku Ëwçko¤ Ëun «ríkrËLk Mk{krÄLkk yÂøLk{kt ËøÄ ÚkEhÌkku níkku, yLku ûkwrÄík sLkMk{wËkÞ «íÞu rLkhtíkh ykí{ËkLk îkhk ûkeýÚkE hÌkku níkku. õÞkhuf íkuyku rðhõík ÚkELku ¢kuÄe çkk¤fLke su{ {kLkuVrhÞkË fhíkk :

�{k, íkwt yk çkÄk {Lkw»ÞkuLku þk {kxu {khe ÃkkMku {kuf÷u Au? ykçkÄk íkku ÃkkuíkkLke ytËh Ãkkt[ økýwt Ãkkýe {u¤ðu÷k ËqÄ suðk Au. {kheykt¾ku íku{Lkwt Ãkkýe Mkqfððk {kxu yÂøLk{kt Vqtfku {khíkkt {khíkkt Lkü ÚkEøkE Au. {kÁt MðkMÚÞ ¾ík{ ÚkE økÞwt Au. (ÃkkuíkkLkk þhehLkku rLkËuoþfhe) yk íkku Vqxu÷wt Zku÷ Au, òu íkwt íkuLku hkík-rËðMk ðøkkzâk fheþ íkku yufux÷k rËðMk xfþu?�

yk{ Aíkkt íku{ýu fkuE Ãký {Lkw»ÞLku rLkhkþ fÞkuo Lk níkku. íkuykufnuíkk, �òu fkuE yuf ÔÞÂõíkLke MknkÞíkk {kxu {khu ðkhtðkh sL{ Äkhýfhðku Ãkzu. yLku íku fqíkhkLke ÞkurLk{kt s fu{ Lk nkuÞ, íkkuÃký nwt ÃkwLk: sL{÷uðk íkiÞkh Awt.�


77


çkúñMk{ksLkk yøkúýe fuþð[tÿ MkuLkLkwt yðMkkLk 1884{kt ÚkÞwtníkwt. yu ð¾íku hk{f]»ýu fnu÷wt, �{khku yÄkOþ {he [qõÞku Au.�

Ãkhtíkw íku{Lkku çkkfeLkku yÄkOþ ËeLk-Ëw:¾e sLkMkkÄkhý níkku.Ãktrzíkku, rðîkLkkuLku íkuyku sux÷k Mkns«kÃÞ níkk íkux÷k s íkuykusLkMkkÄkhýLku Ãký Mkw÷¼ níkk. SðLkLkkt ytrík{ ð»kkuo{kt íkuyku ÃkkuíkkLkktrMk»ÞkuLke s{ s Ä{koLkwhõík sLkMkkÄkhýLku Ãký [kníkk níkk.

E. 1885Lke økúe»{ Éíkw{kt yMkÌk økh{e Ãkze íkuÚke hk{f]»ýyMðMÚkíkk yLkw¼ððk ÷køÞk. Úkkuze hkník hnu yu árüyu rþ»Þku hkusçkhV ¾kE ¾wþ Úkíkk. Ãký çkhVLkk yrík WÃkÞkuøkÚke íku{Lkwt øk¤wt MkqSøkÞwt. íku{kt ËËo Úkðk ÷køÞwt. Mkíkík çkku÷ðwt yLku «økkZ Mk{krÄykuLkkuyrík©{, suLkkÚke øk¤k íkhV hõíkLkku «ðkn íkeðú ÚkE økÞku níkku, yuÃký yu {kxu sðkçkËkh níkkt.

øk¤kLkkt ËËkuoLkk rLk»ýkík zkp. hk¾k÷[tÿ nk÷ËkhLke Ëðk þYfhðk{kt ykðe. zkuõxhu Ëðk Mkq[ðe y�u rðþu»k ðkíkko÷kÃk íkÚkk Mk{krÄ{ktMkhðkLke {Lkk fhe. ËðkLke Mkq[LkkLkwt íkku Ãkk÷Lk Úkíkwt Ãký çkeS Mkq[LkkLkkuy{÷ ÚkE þõÞku Lkrn.

Ëhr{ÞkLk ËrûkýuïhÚke Úkk uzk rf÷ku{exh Ëqh ykðu÷kÃkkýenkxe{kt ði»ýðkuLkku �ÃkkiykLkku {nkuíMkð� ykÔÞku. yøkkW hk{f]»ýíÞkt yLkuf ðkh økÞk níkk Ãký AuÕ÷kt fux÷ktf ð»kkuoÚke íÞkt sðkLkwt çkLÞwt Lkníkwt. yux÷u yu ð»kuo ÃkkuíkkLkk ÞwðkLk rþ»ÞkuLku ¼ÂõíkLkku «¼kð Ëþkoððkíku{ýu íÞkt sðkLkwt Lk¬e fÞwO.

ÃkkýenkxeLkk {nkuíMkðLkku EríknkMk yuðku Au fu yu MÚk¤u økkihktøkLkkyuf rðÏÞkík rþ»Þ h½wLkkÚkËkMku rLkíÞkLktË økkuMðk{e íkÚkk íku{Lke

ði»ýð{tz¤eLku ¼kusLk fhkÔÞwt níkwt. íÞktÚke ËkuZuf rf÷ku{exh Ëqh hkÄkfktíkLkwt{trËh Au. hk{f]»ý rþ»Þku MkkÚku hkÄkfktíkLkk ËþoLku ÃknkUåÞk. {trËhLkk[kuf{kt MktfeíkoLk Úkíkwt níkwt. yu {tz¤e{kt yuf ði»ýð ¼õík ¼kðkðuþLkkuzku¤ fhe hÌkku níkku. hk{f]»ýu Ãk¤ðkh{kt íkuLke Ãkkuf¤íkk Ãkkh¾e ÷eÄe.ÃkAe íkuyku [qÃk hne þõÞk Lknª. íkhík s íkuyku ÃkkuíkkLke {tz¤eÚke AqxkÃkzeLku MktfeíkoLk fhíke {tz¤e ðå[u sELku Q¼k yLku Mk{krÄ{kt {øLk ÚkEøkÞk. ÃkAe MktfeíkoLk{kt ¼khu ðuøk ykÔÞku. hk{f]»ý ½ze{kt MðMÚk Úkíkk,½ze{kt Lk]íÞ fhíkk íkku ½ze{kt Mk{krÄ{øLk Úkíkk. rþ»Þkuyu íku{LkkMðkMÚÞLkku ÏÞk÷ fhe íku{Lku íÞktÚke Aqxk ÃkkzðkLkku «ÞkMk fÞkuo Ãký íkuMkV¤ ÚkÞku Lknª.

MktfeíkoLk MkkÚku [k÷íkkt [k÷íkkt ËkuZ rf÷ku{exhLkwt ytíkh fkÃkíkktºký f÷kf ÚkÞk. hk{f]»ýu Ëuð{q�íkykuLkkt ËþoLk fÞkO. ÃkAe íku{Lkk rþ»Þkuíku{Lku nkuze ÃkkMku ÷E økÞk. Mknw nkuze{kt çkuMke hðkLkk ÚkðkLke yýe Ãkhníkk íÞkt fkuòøkhLkku LkðkE [iíkLÞ Ëkuzíkku Ëkuzíkku ykðeLku hk{f]»ýLkuÃkøku ÷køÞku. økËTøkË çkLkeLku íkuýu ykþeðkoË {køÞk. íkLke Wífx ¼ÂõíkòuE hk{f]»ý «MkÒk ÚkÞk yLku ¼kðMk{krÄ{kt ykðeLku yu{ýu íkuLku MÃkþofÞkuo. yu MÃkþo Úkíkkt s LkðkE [iíkLÞ ykLktËLkk ykðuþ{kt ykðe økÞkuyLku ðkhtðkh «ýk{ fhðk ÷køÞku. hk{f]»ýu ÃkwLk: íkuLkk þhehLku MÃkþofhe íkuLku MðMÚk fÞkuo. yu ûkýÚke LkðkELkk SðLk{kt yk{q÷ ÃkrhðíkoLkÚkE økÞwt. ÃkrhðkhLkku ¼kh ÃkwºkLku MkkUÃke íku [k÷e LkeféÞku y�u ykÞw»ÞLkktytrík{ ð»kkuo íkuýu øktøkkrfLkkhu æÞkLk¼sLk{kt økkéÞkt.

íku rËðMku hk{f]»ý y�u rþ»Þku {kuze Mkktsu Ërûkýuïh ÃkkAk VÞko.yu hkíku hk{f]»ýLke øk¤kLke Ãkezk ðÄe økE. zkuõxhu rþ»ÞkuLku [uíkÔÞk fu


78


nðu Mkkð[uíke Lknª hk¾ðk{kt ykðu íkku ËËo sz ½k÷e sþu. rþ»ÞkuyuMkkðÄkLk hnuðkLkwt Lk¬e fÞwO Ãký hk{f]»ýLku Mkk[ððk {w~fu÷ níkk. ËqhÚkefkuE ¼õík ykÔÞku Au yuðwt òÛÞk ÃkAe íkuyku íkuLke MkkÚku Eïh MktçktÄeðkík fÞko rðLkk hne þfíkk Lknª.

yuf {rnLkku ÃkMkkh ÚkÞku Ãký ËËo{kt hkník Lkk ÚkE. nðu íkku fXý¾kuhkfÚke øk¤wt Aku÷kðk ÷køÞwt yux÷u yuðku ¾kuhkf ÷uðkLkwt çktÄ fhðwtÃkzâwt. Ëðk íkuyku zkuõxhLke Mkq[Lkk «{kýu ÷uíkk níkk Ãký ËþoLkkÚkeoLkurLkhkþ fhðkLkwt íku{Lku {kxu þõÞ Lk níkwt. ð¤e rËLk«ríkrËLk ËþoLkkÚkeoykuLkeMktÏÞk ðÄðk ÷køke.yuLku fkhýu hk{f]»ýLku çkku÷kðkÚke Ãkzíkku ©{ ðÄðk÷køÞku. MkkÄLkkfk¤Úke s �½Lkwt Mkw¾ íkku íku{ýu íÞS ËeÄwt níkwt. Ãký yuçkÄk yrÚk©{Lkwt Ãkrhýk{ nðu árüøkku[h ÚkE hÌkwt níkwt.

Ãkhtíkw hk{f]»ý õÞkhuÞ ÃkkuíkkLkk MðkMÚÞ rðþu fkuELku VrhÞkËfhíkk Lkrn, fkuE Ãký rs¿kkMkwLku íkuyku ÃkkAk ðk¤íkk Lkrn, íkuyku fnuíkkfu òu yuf SðLku Ãký {ËË {¤íke nkuÞ íkku nwt ykðk ðeMk nòh ËnykÃke Ëuðk íkiÞkh Awt.

ºkeòu {rnLkku ÃkMkkh ÚkE økÞku. hkuøk nXe÷ku ÚkE hÌkku níkku.rþ»Þku rð{kMký yLkw¼ððk ÷køÞk. yuðk{kt yuf rËðMk yuf ¼krðf{rn÷kyu hk{f]»ýLkk ¼õíkkuLku ¼kusLk {kxu rLk{tºÞk. hk{f]»ý íkkuLkkËwhMík íkrçkÞíkLku fkhýu sE þfu íku{ Lk níkk. rþ»Þku s{íkk níkk íÞktËrûkýuïhÚke ykðu÷k yuf {kýMku Mk{k[kh ykÃÞk fu XkfwhLku yksuøk¤k{ktÚke ÷kune Ãkzâwt Au. LkhuLÿLku ¾kðkLkwt ¼kÔÞwt Lkrn. yLÞ rþ»ÞkuÃký ®[ríkík ÚkE økÞk.

rþ»ÞkuLku ÷køÞwt fu ÃkØríkMkhLke Mkkhðkh {kxu hk{f]»ýLku f÷f¥kk

÷E sðk òuEyu. íku{ýu økwÁ ykøk¤ yk Ëh¾kMík {qfe, íku{ýu Lkk Lkfne. çku {k¤ðk¤wt yuf LkkLkwt {fkLk ¼kzu hk¾ðk{kt ykÔÞwt. ºký rËðMkÃkAe hk{f]»ýu íku{kt «ðuþ fÞkuo. Ãkhtíkw ËrûkýuïhLkk {wõík ÃkrhðuþÚkexuðkÞu÷wt yu{Lkwt {Lk íÞkt MðMÚk ÚkÞwt Lkrn yux÷u íkuyku íkku íkhík çk÷hk{çkkuÍLku íÞkt økÞk. çk÷hk{u íku{Lkwt Mðkøkík fÞwO yLku ÞkuøÞ çktËkuçkMík LkÚkkÞ íÞkt MkwÄe ÃkkuíkkLku íÞkt hnuðkLkku yLkwhkuÄ fÞkuo.

yuf çkksw ÞkuøÞ {fkLkLke þkuÄ þY ÚkE y�u çkeS çkkswf÷f¥kkLkk «ÏÞkík zkuõxhkuLku rLkËkLk {kxu çkku÷kððk{kt ykÔÞk. zkuõxhkuyuònuh fÞwO fu hk{f]»ýLku fuLMkhLkku hkuøk Au. zkuõxhkuLke - ðiãkuLke Ëðk÷uðk fhíkkt nkur{ÞkuÃkÚkeLkk òýfkhLke ËðkÚke ðÄw VkÞËku Úkþu yuðwtrþ»ÞkuLku ÷køÞwt íku{ýu Lk¬e fÞwO fu nkur{ÞkuÃkÚkeLkk òýeíkk zkp. {nuLÿ÷k÷MkhfkhLke Mkkhðkh Lke[u hk{f]»ýLku hk¾ðk.

hk{f]»ý ËrûkýuïhÚke LkeféÞk íÞkhu fkuE rþ»ÞLku yu ÏÞk÷ Lkníkku fu nðu íkuyku yu ¼qr{{kt ÃkkAk VhðkLkk LkÚke. yu Ãkrðºk ¼qr{íku{Lke Mk{økú MkkÄLkkLke MkkûkeYÃk níke. yu ¼qr{yu hk{f]»ýLkk ÄLÞSðLkLkku W¥k{ Vk÷ rLknkéÞku níkku.

yk¾hu rþ»Þkuyu ~Þk{Ãkwfwh Lkk{f þi÷e{kt økkufw÷[tÿ ¼èk[kÞoLkwt{fkLk ¼kzu hkÏÞwt. ËrûkýuïhLke rËÔÞ ¼qr{ Ãkh ÃkkuíkkLkkt r[hM{hýeÞMktM{hýku {qfe hk{f]»ý E. 1885Lkk ykuõxkuçkh {kMkLkk ykht¼u~Þk{Ãkwfwhðk¤k {fkLk{kt ðkMk fhðk økÞk.


79


10

hk{f]»ýu Lkðk {fkLk{kt hnuðkLkwt þY fÞwO. zku. Mkhfkhu MkkhðkhþY fhe. yk zkuõxh ¼÷k níkk. ßÞkhu yu{Lku ¾çkh Ãkze fu MkkhðkhLkkuçkÄku ¾[o MkkÄkhý ÂMÚkríkðk¤k rþ»Þku WXkðe hÌkk Au íÞkhu yu{ýu fþeVe ÷uðkLkku ELfkh fÞkuo.

Ãkhtíkw zkp. MkhfkhLke Mkkhðkh Ãkqhíke Lk níke. hk{f]»ýLkku ¾kuhkfíkiÞkh fhðk y�u hkíkrËðMk íku{Lke Mkuðk fhðk fwþ¤ ÔÞÂõíkLkeykð~Þfíkk níke. þkhËk{rýËuðe yLku ÞwðkLk rþ»Þku yu fhe þfu íku{níkwt. Ãký yk {fkLk{kt �eykuLku hnuðk suðe y÷øk søÞk Lk níke yLkuÞwðkLk rþ»Þku þk¤k-fku÷us{kt yÇÞkMk fhíkk níkk. íku{Lkk ðk÷eykuLkehò {u¤ððe {w~fu÷ níke.

LkhuLÿu {kíkkSLku ßÞkhu sýkÔÞwt fu hMkkuE fhðk {kxu ÞkuøÞÔÞÂõíkLke sYh Au íÞkhu íkuyku íkwhík ykððk íkiÞkh ÚkÞkt. Mkøkðzku rðLkkLkkyu {fkLk{kt çku {kMkÚke Ãký ðÄkhu Mk{Þ hneeLku íku{ýu MknwLku rðÂM{íkfhe ËeÄk. Lknkðk {kxu íku{Lku ÃkhkuZLkk ºký ðkøÞu QXðwt Ãkzíkwt. hk{f]»ýLke

Mkuðk[kfhe íkuyku yuðe þktríkÚke yLku «MkÒkíkkÃkqðof fhíkkt fu hkus ykðíkk{w÷kfkíkeykuLku Ãký íku{Lke WÃkÂMÚkríkLke òý Úkíke Lknª.

hkíku hk{f]»ýLke Ãkrh[ÞkoLke sðkçkËkhe LkhuLÿu WÃkkze ÷eÄe. íkuhkus Wòøkhk fhðk ÷køÞku. íkuLke rLk»fk{ Mkuðkyku økkuÃkk÷, fk÷e yLkuþþeLke Mkuðk¼kðLkkLku ZtZku¤e. yk ¾zík÷ íkÁýku økwÁLke MkuðkLkk y�uEïh-MkkûkkífkhLkk ykËþoLku rMkØ fhðk SðLkMk{Ãkoý fhe Ëuðk íkiÞkhÚkE økÞk.

hk{f]»ýLkku hkuøk ðÄe sðkÚke ÞwðkLk rþ»Þkuyu Mk½¤wt æÞkLk íku{LkeMkuðk{kt s furLÿík fÞwO. yÇÞkMk çkksw Ãkh hne økÞku. yk ÂMÚkríkLke òýÚkíkkt íku{Lkk ðk÷eykuyu AkufhkykuLku ½uh çkku÷kððk yLkuf ÞwÂõíkykufhðk {ktze.

ykðe ÃkrhÂMÚkrík{kt LkhuLÿ yze¾{ Q¼ku hÌkku. yuLkwt áüktík÷E yLÞ ÞwðkLkku Ãký áZ hÌkk. þYykík{kt [kh-Ãkkt[ rþ»Þku Mkuðkfhíkk níkk. Äe{u Äe{u yu MktÏÞk ÷øk¼øk [kh økýe ÚkE økE.

Ãkhtíkw rþ»ÞkuLke Mk{MÞkyku Mkh¤ Lk níke. hk{f]»ýLkku hkuøkW¥khku¥kh ðfhíkku síkku níkku. MkkhðkhLkku ¾[o Ãký ðÄíkku síkku níkku.hk{f]»ýLkk øk]nMÚk ¼õíkku{ktÚke yuf Ãký ¼õík yuðku Lk níkku su ykx÷e÷ktçke MkkhðkhLkwt ¾[o yuf÷u nkÚku WÃkkze þfu. rðïLke rðfhk¤ðkMíkrðfíkkyku yk ¼õíkkuLku õÞkhuf rð{kMký{kt {qfe Ëuíke. Ãký yuðuð¾íku hk{f]»ýLke ykæÞkÂí{f þÂõíkLkku yuðku y[qf Ãkwhkðku íku{Lku {¤esíkku fu íku{Lke zøk{økíke ©ØkLkk ÃkkÞk ÂMÚkh ÚkE síkk. yk rþ»ÞkuyuøkwÁ {kxu Lkkýkt Q¼kt fhðk {kxu nheVkE {ktze.

hk{f]»ýLke çke{khe rðþu ¼õíkkuyu r¼Òk r¼Òk yLkw{kLkku íkkhððk


80


{ktzâkt. yk çkkçkík{kt ¼õíkkuLkk ºký ¼køk Ãkze økÞk. røkheþ[tÿLkeykøkuðkLke Lke[uLkwt «Úk{ sqÚk {kLkíkwt fu yk çke{khe íkku hk{f]»ýLkeyðíkkh÷e÷k Au. çkeswt sqÚk fnuíkwt níkwt fu fkuE nuíkwLke rMkrØ {kxu {kËwøkkoyu s {ktËøke {kuf÷e Au. LkhuLÿLkk Lkuík]íð Lke[uLkk ºkeò sqÚku ònuhfÞwO fu sL{, {]íÞw, shk y�u ÔÞkrÄ íkku {kºk ykLkw»ktrøkf Au, SðLk{ktyrLkðkÞo Au. yux÷u økwÁËuðLke çke{khe Mðk¼krðf ½xLkk Au. yuLkeÃkkA¤ fkuE økqZ fkhý hnu÷wt Au yu{ {kLkðwt rLkhÚkof Au. ºkýuÞ sqÚkkuLke{kLÞíkk{kt ¼uË níkku Ãký íkuyku çkÄk s yk {w{q»kwo {Lkw»ÞLke ¼eíkh yufrËÔÞ Mk¥kkLke WÃkÂMÚkríkLkku Mðefkh fhíkk níkk y�u økwÁMkuðkLkk ykËþo{ktyuf{ík níkk.

zkp. Mkhfkh ÃkqhuÃkqhe rLkckÃkqðof hk{f]»ýLke Mkkhðkh fhíkk níkk.íku{Lku hk{f]»ýLke ykæÞkÂí{f [[koyku{kt ¾qçk ykLktË {¤íkku. íkuÚkeíkÃkkMkeLku íkhík [kÕÞk sðkLku çkË÷u íkuyku íÞkt f÷kfku MkwÄe çkuMke hnuíkk.yuf ðkh hk{f]»ý íku{Lkku yk¼kh {kLkðk ÷køÞk íkku íkuyku fnuðk ÷køÞk: �{Lku ykÃkLkk MknðkMkÚke ¾qçk yk�tË ykðu Au. ykÃkLke yzøkMkíÞ¼Âõík {kxu {Lku ykÃkLkk «rík rðþu»k «erík ÚkkÞ Au. nwt fkuELkeÃkhðk fhíkku LkÚke. ¾wË {khku çkkÃk òu ¾kuxku nkuÞ íkku yuLkk {kuZk Ãkh s[kuÏ¾wt Mkt¼¤kðe Ëô yuðku Awt!�

íÞkh çkkË zkpõxh EïhLku y{wf {ÞkoËk{kt ÃkqhðkLkk «ÞíLkfhLkkhk ÷kufku Mkk{u Qf¤e Ãkzâk. hk{f]»ýu xkÃkþe Ãkwhkðe yLku yuf¼õíkLku ¼sLk økkðkLkwt fÌkwt. ¼sLk Mkkt¼¤íkkt Mkkt¼¤íkkt yuf-çku ÞwðkLkrþ»ÞkuLku Mk{krÄ ÚkE økE. zkp. Mkhfkhu íku{Lke Lkkz íkÃkkMke íkku íku{LkusýkÞwt fu íku{Lkk{kt çkkÌk ¼kLkLkku ÷kuÃk ÚkÞku Au. yu yðMÚkk {]íÞwLke

yðMÚkkÚke r¼Òk Lk níke. ÃkAe hk{f]»ýu íku{Lke Akíke Ãkh xfkuhk {kheíku{Lku ¼kLk{kt ykÛÞk. zkuõxhLku yk çkÄe fhk{ík ÷køke.

hk{f]»ýu fÌkwt : �yu íkku çkÄwwt EïhLke f]ÃkkLku ÷eÄu Au. yk ÞwðkLkkuLkkt{Lk �e, MktíkkLk, MktÃkr¥k fu fe�ík{kt ÔÞøkú LkÚke ÚkÞkt yux÷u EïhLkkt Lkk{WÃkh Mknu÷kEÚke yufkøkú ÚkE þfu Au.�

zkp. Mkhfkh Äe{u Äe{u hk{f]»ýLkk rLkfx Ãkrh[Þ{kt ykðíkk økÞk.hk{f]»ý ÃkkuíkkLkk íkÁý rþ»ÞkuLku zkpõxhLkk MktÃkfo{kt ykððk W¥kusLkykÃkðk ÷køÞk. zkp. MkhfkhLku LkhuLÿ MkkÚku ðkíkku fhðk{kt {Ík ykðíke.íkuLkk ftXu økðkÞu÷wt ¼sLk Mkkt¼¤e íkuyku «MkÒk ÚkE økÞu÷k. hk{f]»ýLkuíku{ýu fÌkwt, �ykðku Akufhku Ä{o{Þ SðLk{kt Ãkzâku Au íkuÚke {Lku ¾qçk¾wwþe ÚkkÞ Au. yk íkku yuf híLk Au yLku {Lku ¾kíkhe Au fu SðLkLkk fkuEÃký ûkuºk{kt yu ËeÃke Lkef¤þu.�

ÃkkuíkkLkk r«Þ rþ»ÞLke «þtMkk Mkkt¼¤e ÃkkuíkkLkku ÓËÞ¼kð ÔÞõíkfhíkkt hk{f]»ýu fÌkwt, �fnuðkÞ Au fu yîiík økkuMðk{eLke íkeðú EåAkLkufkhýu LkËeyk ¾kíku ©e økkihktøkLkku yðíkkh ÚkÞku níkku. yuðe s heíkuynª su Mk½¤wt (yÚkkoíkT ÃkkuíkkLkwt ykøk{Lk) ík{u swyku Aku íku yuLkk(LkhuLÿLkk) fkhýu s Au.�

çku {rnLkk ÃkMkkh ÚkÞk Ãký hkuøk fkçkq{kt Lk ykÔÞku. Ëðk yMkhfhíke Lk níke. zkp. MkhfkhLku ®[íkk Úkðk ÷køke. íku{ýu rLkÞ{Lkku fzffÞko. hk{f]»ý «íÞuLkku íku{Lkku «u{kËh ðÄíkku síkku níkku. Ãký rþ»Þkuyu{Lku MkkûkkíkT Eïh {kLkíkk níkk, yu çkkçkík íku{Lku ¾qt[íke níke. yufðkh røkheþ MkkÚku íku{Lku ðkËrððkË Ãký ÚkÞku.

Äe{u Äe{u zkp. Mkhfkh rþ»ÞkuLkwt árü®çkËw Mk{sðk ÷køÞk. yuf


81


rËðMk yu{Lke WÃkÂMÚkrík{kt yuf yuðku «Mktøk çkLÞku suýu yu{Lke árüLkurðþk¤ çkLkkðe ËeÄe.

hk{f]»ýLkk rþ»Þ MkwhuLÿLku íÞkt ËwøkkoÃkqòLkku WíMkð níkku. çke{kheLku÷eÄu økwÁ ÃkkuíkkLku íÞkt Lkrn ÃkÄkhe þfu yu çkkçkíkíkLkwt íkuLku Ëw:¾ níkwt. yurËðMku LkðhkrºkLkku çkeòu rËðMk níkku. hk{f]»ýLkk ¾tz{kt LkhuLÿ yLkuzkp. Mkhfkh Mkrník yLkuf ÷kufku yufºk ÚkÞk níkk. LkhuLÿu økkÞu÷k ¼kðÃkqýo¼sLkkuLke Mknw ¼ÂõíkhMkÚke íkhçkku¤ ÚkE økÞk. Mkkík ÚkÞk, MktæÞkfk¤ÚkÞku. hk{f]»ýu zkp. MkhfkhLku rðËkÞ ykÃkðk Q¼k ÚkÞk, yuðk{kty[kLkf yu{Lku Mk{krÄ ÚkE. zku. Mkhfkh hkufkE økÞk.

yzÄk f÷kf ÃkAe hk{f]»ý MðMÚk ÚkÞk íÞkhu MkwhuLÿLkk ½hLkkurðøkíkðkh ynuðk÷ ykÃkðk ÷køÞk. MkwhuLÿ hze hÌkku Au yu{ fne ytíkuíku{ýu LkhuLÿ yLku yLÞ rþ»ÞkuLku íÞkt ykïkMkLk ykÃkðk {kufÕÞk. íku{ýuòuÞwt íkku hk{f]»ýLkku ynuðk÷ íkÆLk Mkk[ku níkku!

Mk{krÄ Ëhr{ÞkLk íÞkt WÃkÂMÚkík zku. Mkhfkh íkÚkk yuf yLÞzkuõxhu hk{f]»ýLke Mkðo heíku Ëkfíkhe íkÃkkMk fhe. íku{ýu òuÞwt íkku ÓËÞLkkÄçkfkhk, Lkkze çktÄ níkkt. ykt¾Lkk zku¤k {]ík ÔÞÂõík suðk ÂMÚkh níkk.íku{ýu fçkq÷ fÞwO fu rð¿kkLk ykLkku ¾w÷kMkku fhðk Mk{Úko LkÚke.

yu ÃkAe ºký Mkókn ÃkMkkh ÚkÞkt, Ãký hk{f]»ýLkk MðkMÚÞ{ktMkwÄkhku ÚkÞku Lknª. yk Ëhr{ÞkLk íkuyku ËþoLku ykðíkk rs¿kkMkwykuLkuíku{Lke ÞkuøÞíkk «{kýu WÃkËuþ ykÃkíkk.

E. 1885Lke 31 {e ykuõxkuçkhu «¼wËÞk¤ r{© Lkk{LkkurLkckðkLk ¼õík hk{f]»ýLkkt ËþoLku ykÔÞku. fðufh Mkt«ËkÞLkku yk ¼õíkW¥kh ¼khíkLkku níkku yLku MkkÄwSðLk Sðíkku níkku. yuf ðkh æÞkLk{kt

íkLku EþwLkkt yLku çkeS ðkh hk{f]»ýLkkt ËþoLk ÚkÞkt níkkt. íkuýu hk{f]»ýLku«ýk{ fhe fÌkwt, �yu ËþoLk ÚkÞwt yu rËðMkÚke {U {kÁt MkðoMð - þheh,{Lk y�u ykí{k - ykÃkLku [hýu yÃkoý fhe ËeÄwt Au.� hk{f]»ýu {kºkÂM{ík fÞwO yLku íkuLku «MkkË ykÃkðkLke rþ»ÞkuLku Mkq[Lkk ykÃke.

hk{f]»ýLkk MknðkMkÚke yLku yu{Lke Mkuðk fhðkÚke rþ»Þku{kt©Øk yLku EïhËþoLk {kxuLke ÔÞkfw¤íkk W¥khku¥kh ðÄðk ÷køÞkt. hk{f]»ýrþ»ÞkuLku yLku MktMkkheykuLku yu{Lke ÞkuøÞíkk «{kýu WÃkËuþ ykÃkíkk.yu{Lkku MkðoMkk{kLÞ WÃkËuþ níkku fu yk Þwøk{kt Äk�{f SðLk {kxu LkkhË-«çkkurÄík ¼Âõík{køkoLkwt yLkwMkhý fhðwt y�u MkËk EïhLkwt Lkk{ M{hýfhíkk hnuðwt.

rËLk«ríkrËLk hk{f]»ýLkwt MðkMÚÞ ðÄw Lku ðÄw çkøkzíkwt síkwt níkwt.Ëðkyku rçkLkyMkhfkhf Lkeðze níke. f÷f¥kkLkkt nðkÃkkýe yLkwfq¤LkÚke yu{ fne zkp. Mkhfkhu hk{f]»ýLku þnuhÚke Ëqh þktík Ãkrhðuþ{kt ÷EsðkLke Mk÷kn ykÃke.

½ýe þkuÄ¾ku¤kuLku ytíku økkuÃkk÷[tÿ ½ku»kLkku fkþeÃkwhLkku çktøk÷ku{krMkf yutMke YrÃkÞk ¼kzkÚke hk¾ðk{kt ykÔÞku. E. 1885Lke 11{erzMkuBçkhu hk{f]»ýLku yk Lkðk {fkLk{kt ÷E sðk{kt ykÔÞk.

fkþeÃkwhLkwt yk MÚk¤ MkwtËh níkwt. {LkLku «MkÒk-«VwÂÕ÷ík fhu yuðwt«f]ríkLkwt {Lkkunh á~Þ, MðåA íkksøke«Ë nðk yLku «uhf yufktíkLku fkhýuhk{f]»ýLku yk MÚk¤ ¾qçk øk{e økÞwt.

fkþeÃkwhLkwt WãkLkøk]n h{ýeÞ MÚk¤ níkwt. Ãkkt[uf yufh{ktÃkÚkhkÞu÷k yu MÚk¤u V¤Vq÷Úke Mkwþkur¼ík çkøke[ku níkku. «f]rík«u{eyufktíkr«Þ hk{f]»ýLku yk MÚk¤ ÃkkuíkkLkk ytrík{ «Þký {kxu ÞkuøÞ ÷køÞwt.


82


ynª ykX ykX {kMk MkwÄe ÞkíkLkk MkneLku yk MkkiBÞ Mktíku ÃkkuíkkLke fkÞkrLk[kuðe Lkk¾e. Ãkhtíkw {LkLke «MkÒkíkkLku yu{ýu ytík MkwÄe ykuMkhðk LkËeÄe.

ÃkkuíkkLkku ËuníÞkøk fhðkLkku Mk{Þ nðu LkSf ykðe hÌkku Au yuðwthk{f]»ýu fux÷kf Mktfuíkku îkhk Mkq[ÔÞwt níkwt. íku{ýu rþ»ÞkuLku fnu÷wt, �ßÞkhuyk ËunLke {n¥kkLkkt økwýøkkLk økkLkkhk ÷kufkuLke MktÏÞk ðÄe sþu íÞkhusøkËtçkk yuLku ÃkkAku ÷E ÷uþu.� ð¤e íku{ýu yuðwt Ãký fÌkwt níkwt : �þhehAqxðkLkku Mk{Þ ykðþu íÞkhu rþ»Þku ytíkhtøk yLku çkrnhtøk yu{ çkurð¼køk{kt ðnU[kE sþu.�

fkþeÃkwhLkwt MÚk¤ Lkðwt nkuðkÚke ykht¼{kt Úkkuzk rËðMk MkkhðkhLkeíkÚkk yLÞ çkkçkíkkuLke ÔÞðMÚkk fhðk{kt økÞk. LkhuLÿu òuÞwt fu økwÁËuðLkeMkkhðkh fhLkkh rþ»Þku nðu ¼kusLk {kxu ½hu sE þfþu Lkrn. f÷f¥kkÚkefkþeÃkwh Ëqh níkwt. ¼kusLkLke ÔÞðMÚkk Ãký íÞkt s fhðe Ãkze. yuLkku ¾[oøk]nMÚk ¼õíkkuyu ykÃkðkLkwt MðefkÞwO.

Ãkhtíkw fux÷kf rþ»Þku yÇÞkMk fhíkk níkk, fux÷kf Lkkufhe. yu{Lku{kxu fkþeÃkwh ÷ktçkku Mk{Þ hnuðkLkwt {w~fu÷ níkwt. yLÞ rþ»ÞkuLkk WíMkkn{ktykux Lkk ykðu yu {kxu LkhuLÿu fkþeÃkwh{kt ½ýku¾hku Mk{Þ økk¤ðkLkwtLk¬e fÞwO. yuf çkksw íku fkÞËkLke ÃkheûkkLke íkiÞkhe fhe hÌkku níkku íkkuçkeS çkksw yuf yøkíÞLkk yËk÷íke ¾x÷k{kt íkuLke WÃkÂMÚkrík yrLkðkÞoníke. ykðe rðxtçkýkyku Aíkkt íkuýu fkþeÃkwh{kt hnuðkLkku rLkýoÞ fÞkuo.

ÃkkuíkkLkk r«Þ rþ»ÞkuLk ðuXðe Ãkzíke rðxtçkýkykuÚke hk{f]»ýðkfuV níkk. su ÃkrhÂMÚkrík Q¼e ÚkE níke íkuLke ÃkkA¤ fkuE økqZ nuíkwhnu÷ku Au yuðwt íkuyku òýíkk níkk. ÃkkuíkkLke Mkkhðkh îkhk rþ»ÞkuLkwt

W¥k{ neh «økxe hÌkwt Au yuLke «íkerík íku{Lku ÚkE [qfe níke. íkuÚke íkuykuík{k{ «fkhLke MkuðkLkku Mðefkh fhíkk níkk.

Äe{u Äe{u fkþeÃkwh{kt Mkuðkíktºk ÔÞðÂMÚkíkÃkýu økkuXðkE økÞwt.fux÷kf ÞwðkLk rþ»Þku hkík-rËðMk hk{f]»ýLkk MkktrLkæÞ{kt hnuðk ÷køÞk.LkhuLÿ yu{Lke «uhýk{q�ík níkku. Mkkhðkh{ktÚke LkðhkþLke ûkýku{kt íkuMknwLku ¼uøkk fhíkku y�u yÇÞkMk, yæÞkí{, Mktøkeík ðøkuhu rð»kÞkuLke[[ko fhíkku. økwÁMkuðkLkk ykËþoLkk Lkuò Lke[u økkZ çktÄwíðÚke MktÄkÞu÷kçkkh rþ»Þku níkk : LkhuLÿ, hk¾k÷, rLkhtsLk, çkkçkwhk{, òuøkeLÿ, ÷kxw,íkkhf, {kuxku økkuÃkk¤, LkkLkku økkuÃkk¤, fk÷e, þþe y�u þhË. ykçkkhuçkkh rþ»Þku íÞkøk¼kðLkk yLku økwÁ¼ÂõíkÚke ÃkrhÃkqýo níkk.

fkþeÃkwh{kt ykÔÞk ÃkAe Mkkiyu fkÞoLke ðnU[ýe fhe ÷eÄe.{kíkkS hMkkuE çkLkkðeLku hk{f]»ýLku s{kzíkkt. hk{f]»ýLke ¼ºkeS÷û{eËuðe {kíkkSLku {ËË fhíke. ÞwðkLk rþ»Þku {kuxk ¼køkLkku Mk{ÞfkþeÃkwh{kt s ÔÞíkeík fhíkk. MkkiLkk MknfkhÚke økwÁËuðLke MkkhðkhLkeMk{wr[ík ÔÞðMÚkk Q¼e ÚkÞu÷e òuE LkhuLÿLku rLkhktík ÚkE.

yk yhMkk{kt hk{f]»ýLkk ¼õík Ãktrzík þþÄh íkfo[qzk{rý yufrËðMk fkþeÃkwh{kt ykÔÞk. ðkík[eík Ëhr{ÞkLk íku{ýu hk{f]»ýLku fÌkwt,�Ëuð! þk�ku{kt ÷ÏÞwt Au fu ykÃkLkk suðk {nkí{kyku íkku MktfÕÃk{kºkÚkes þkherhf ÔÞkrÄLku Ëqh fhe þfu Au. ÔÞkrÄ Ëqh Úkðku òuEyu s yuðku áZtMktfÕÃk fheLku òu ykÃk ÔÞkrÄøkúMík ¼køk Ãkh {LkLku furLÿík fhku íkku ÔÞkrÄíkhík Ëqh ÚkE òÞ.�

yuf ûkýLkku Ãký rð÷tçk fÞko rðLkk hk{f]»ýu W¥kh ykÃÞku, �ík{uíkku Ãktrzík Aku, Aíkkt ykðe fk[e ðkík fhku Aku? su {Lk {U nt{uþ {kxu


83


EïhLku MkkUÃke ËeÄwt Au, yuLku ÃkkAwt ðk¤eLku yk ÷kune{ktMkLkk Mkzu÷k {k¤¾kWÃkh furLÿík fhðkLkwt þe heíku çkLke þfu?� Ãktrzík rLkÁ¥kh ÚkE økÞk.

Ãkhtíkw LkhuLÿ yLku yLÞ rþ»Þkuyu yk Mkq[Lk Mðefkhe ÷eÄwt. íku{ýuÃktrzíkLkk økÞk ÃkAe hk{f]»ýLku fÌkwt, �økwÁËuð! ykÃku y{khu ¾kíkh Ãkýyk hkuøk {xkzðku òuEyu.�

hk{f]»ý : �nwt þwt yk Ãkezk MðuåAkyu ¼kuøkðe hÌkku Awt? yu {xeòÞ yuðwt íkku nwtÞu EåAwt Awt. Ãkhtíkw søkËtçkkLke EåAk WÃkh s çkÄwt yð÷tçkuAu.�

LkhuLÿ : �íkku ÃkAe ykÃk søkËtçkkLku f]Ãkk fheLku yuðwt fnku. ykÃkLke«kÚkoLkk yu sYh Mkkt¼¤þu.�

�{khkÚke yuðe ðkík fËkrÃk Lkrn fhe þfkÞ.�LkhuLÿu ¾qçk ykøkún fÞkuo. hk{f]»ý ÃkeøkéÞk.Úkkuzk f÷kf ÃkAe økwÁ ÃkkMku sE LkhuLÿu ÃkqAâwt : �ykÃku søkËtçkkLku

ðkík fhe? yu{ýu þku W¥kh ykÃÞku?�hk{f]»ýu fÌkwt, �{kÁt øk¤wt çkíkkðeLku {U {kLku fÌkwt, �yk ËËo

ÚkðkÚke nwt fktE ¾kE þfíkku LkÚke, íkku nwt Úkkuzwt ¾kE þfwt yuðwt fhe Ëu.�søkËtçkkyu ík{Lku MkkiLku çkíkkðeLku W¥kh ykÃÞku, �fu{? ykx÷kt çkÄkt{kuZkt ðzu þwt íkwt s ¾kE hÌkku LkÚke?� nwt íkku yux÷ku çkÄku ¼kUXku Ãkze økÞku fuykøk¤ fþwt çkku÷e s þõÞku Lkrn.�

yk Mkkt¼¤eLku LkhuLÿ íkku Mkzf ÚkE økÞku. fuðe rðËunkðMÚkk !y¼uË¼kðLke fuðe Wå[ík{ ¼qr{fk !

zku. MkhfkhLkk r{ºk zku. hksuLÿ÷k÷ Ë¥ku hk{f]»ýLke MkkhðkhþY fhe. ykht¼{kt yu{Lke ËðkÚke VkÞËku Ëu¾kÞku íkuÚke rþ»ÞkuLkku WíMkkn

ðæÞku.rzMkuBçkh {kMk [k÷íkku níkku. hk{f]»ýu yuf rËðMk Mkktsu {nuLÿLku

fÌkwt, �{kÁt WÃkËuþfkÞo ÷øk¼øk ÃkqÁt ÚkÞwt Au. nðu nwt ðÄw ð¾ík ÷kufkuLkuWÃkËuþ ykÃke þfwt yu{ LkÚke. yk¾k rðïLku nwt EïhYÃku s òuô Awt.yux÷u ½ýe ðkh {Lku ÚkkÞ Au fu {khu WÃkËuþ fkuLku ykÃkðku?�

Úkkuzeðkh{kt hk{f]»ý Mk{krÄ{kt {øLk ÚkE økÞk. MðMÚk ÚkÞkÃkAe fnuðk ÷køÞk, �{U òuÞwt fu ÃkËkÚko{kºk ËunçkwØ yðMÚkk{ktÚke Ëun{wõíkyðMÚkk{kt sE hÌkku Au! ykÚke Ãký rðþu»k MðkLkw¼ð {khu ík{khe ykøk¤«økx fhðku Au, Ãký {khkÚke fhe þfkíkku LkÚke. ðkÁ, yk{ íkËkfkhð]r¥kÚkíke òÞ Au yu þwt ykðe hnu÷k {nk«MÚkkLkLkku Mktfuík LkÚke?�

{nuLÿ : �fËk[ yuðwt nkuÞ ¾Át.�1885Lkwt ð»ko ÃkqÁt ÚkÞwt.E. 1886Lkk òLÞwykheLke Ãknu÷e íkkhe¾ níke. hk{f]»ýLku

shk MkkÁt níkwt. íku{ýu WãkLk{kt hnuðkLke EåAk ÔÞõík fhe. çkÃkkuhÃkAeLkku Mk{Þ níkku. hòLkku rËðMk nkuðkÚke ºkeMkuf øk]nMÚk ¼õíkku ykÔÞkníkk.

hk{f]»ýu yufkyuf røkheþLku ÃkqAâwt, �íkU {khk{kt yuðwt íku þwt òuÞwtAu fu íkwt çkÄu {Lku yðíkkh íkhefu yku¤¾kðíkku Vhu Au?�

røkheþ nkÚk òuze ½qtxýeyu Ãkzâku y�u nkÚk òuzeLku rLk:Mktfku[ÃkýuçkkuÕÞku, �ÔÞkMk ðkÕ{erf suðk {wrLkyku Ãký suLkk {rn{kLku Ãkk{e þõÞkLkÚke íkuLkk MktçktÄ{kt {khk suðku ûkwÿ Sð þwt fne þfu?�

�zk ¼Âõík¼kðÚke çkku÷kÞu÷k yk þçËku Mkkt¼¤e hk{f]»ý¼kðkðMÚkk{kt ykðe økÞk yLku çkkuÕÞk, �ðÄkhu þwt fnwt? yux÷wt fnwt Awt fu


84


ík{Lku MkkiLku {khk ykþeðkoË Au. MkkiLku [iíkLÞ Úkkyku !� ÃkAe íku{ýu¼õíkkuLku [hýMÃkþo fhðk ËeÄku yLku Mknw Ãkh ykþeðkoË ðhMkkÔÞk. Mkkirþ»Þkuyu yðýoLkeÞ ykLktËLke yLkw¼qrík fhe.

Ãkhtíkw yk «Mktøk ÃkAe hk{f]»ýLkk yk¾k Ëun{kt Ëkn QÃkzâku.øktøkks¤ Aktxâk ÃkAe yk Ëkn þ{e økÞku níkku.

fkþeÃkwhçkkøk yuf íkeÚkoÄk{ suðku ÚkE Ãkzâku. økwÁLke Mkuðk fhíkktfhíkkt fhíkkt rþ»Þku ¿kkLk yLku ¼ÂõíkLke �[e Lku �[e ¼qr{fkyu sEhÌkk. LkhuLÿLke {Lkku¼qr{fk Ãký Wå[íkh ÚkE hne níke. çkeSòLÞwykheyu LkhuLÿu æÞkLkkðMÚkk{kt Akíke{kt yuf «fkhLke Äe{e økríkLkkuyLkw¼ð fÞkuo. {nuLÿu fÌkwt fu fËk[ fwtzr÷Lke òøke QXe nþu. LkhuLÿLkuÃký yuðwt s ÷køÞwt.

LkhuLÿ {kxu yk rËðMkku {kºk økwÁMkuðkLkk Lk níkk. yu rËðMkku{ktyuýu yLkuf «fkhLke fXkuh íkÃkùÞkoyku þY fhu÷e. Äqýe Mk¤økkðeLkuyk¾e hkík íku æÞkLk{kt økk¤íkku. hk{f]»ý íkuLku íku{kt «kuíMkknLk ykÃkíkk.Äe{u Äe{u íkuyku ¼krð rððufkLktËLkwt ½zíkh fhe hÌkk níkk. yuf rËðMkíku{ýu LkhuLÿLku fnu÷wt, �òu, yk çkÄkLke MkkUÃkýe íkLku fhe òô Awt. {khkøkÞk ÃkAe íkuyku MkkÄLkk [k÷w hk¾u yLku ½uh ÃkkAk Lk òÞ íku íkwt òusu.�

yuf rËðMk ¼krð MktLÞMíkSðLkLke ÃkqðoíkiÞkhe YÃku hk{f]»ýu ÞwðkLkrþ»ÞkuLku r¼ûkk {køke ÷kððkLkwt fÌkwt. WíMkkne rþ»Þkuyu yu{Lkk ykËuþLkwtÃkk÷Lk fÞwO. hk{f]»ý òýíkk níkk fu yk Þwðfku Úkkuzk Mk{Þ ÃkAe MktLÞkMk÷E EïhLke þkuÄ{kt Lkef¤e ÃkzðkLkk Au.

E. 1886Lkku {k[o {kMk ykÔÞku. LkhuLÿLke íkÃkùÞko íkeðú çkLke.íkuLku ÃkkuíkkLku Ãký ÷køÞwt fu y{wf «fkhLke ykæÞkÂí{f þÂõíkLkku ÃkkuíkkLke

¼eíkh WËÞ ÚkE hÌkku Au.hk{f]»ýLkku ÔÞkrÄ Äe{u Äe{u ðfhe hÌkku níkku. rþ»ÞkuLke ®[íkkLkku

Ãkkh Lk níkku. MktMkkhe rþ»Þku økwÁ {kxu «u{Ãkqðof ÃkiMkk ¾[eo hÌkk níkk.¼Þtfh Ãkezk Ãký hk{f]»ýLkk r[¥kLke «MkÒkíkkLku zøkkðe þfíke Lk níke.fkhý íkuykuLku íkku ykLke ÃkkA¤ søkËtçkkLke EåAk s «íkeík Úkíke níke.õÞkhuf ðuËLkk yMkÌk çkLkíke íÞkhu íkuyku økýøkýíkk, �þheh yLku ÔÞkrÄçktLku ÃkkuíkÃkkuíkkLkwt ¼÷u Vkuze ÷u. Ãkhtíkw nu {Lk! íkwt íkku rLkíÞ ykLktË{kt shnu.�

15 {e {k[uo hk{f]»ýLku ftEf Xef níkwt. LkhuLÿ, hk¾k÷ ðøkuhu¼õíkku íku{Lke ÃkkMku çkuXk níkk. MkkiLkk [nuhk Ãkh níkkþkLkku ¼kð Ëu¾kíkkuníkku. hk{f]»ýu fÌkwt, �{Lku þwt Ëu¾kÞ Au yu ík{u òýku Aku? Eïhu sðMíkw{kºkLkwt YÃk Äkhý fÞwO Au. su {Lkw»Þku yLku «kýeykuLku nwt òuE hÌkkuAwt yu Mkki íkku [k{zeÚke Zktfu÷kt ¾ku¾kt YÃku s {Lku ¼kMku Au, yLku yu{Lkkîkhk Eïh Ãkkuíku s òýu nheVhe hÌkku Au! nwt íkku òuô Awt fu ðÄ fhLkkh,suLkku ðÄ fhðk{kt ykðu Au íku, yLku ðÄMíkt¼ yu çkÄwt Eïh Ãkkuíku sçkLÞku Au!�

ynª økwshkíkLkk ¼õíkfrð Lkh®Mkn {nuíkkLkk þçËku M{hýu [zuAu : �yr¾÷ çkúñktz{kt yuf íkwt ©enrh sqsðu YÃku yLktík ¼kMku.�...�çkúñ ÷xfkt fhu çkúñ ÃkkMku.�

rþ»ÞkuLke {w¾{wÿk Ãkh h{íkk ¼kðku Mk{S økÞk nkuÞ yu{hk{f]»ý LkhuLÿ yLku hk¾k÷Lkkt þheh Ãkh nkÚk Vuhððk ÷køÞk yLku{nuLÿ íkhV òuELku fnuðk ÷køÞk, � yk ËunLku òu Úkkuzku ðÄw Mk{Þ MkwÄexfðk Ëuðk{kt ykÔÞku nkuík íkku çkeò yLkuf ÷kufkuLke ykæÞkÂí{f WÒkrík


85


ÚkE þfe nkuík.� Úkkuze ðkh Úkku¼eLku yu{ýu fÌkwt, �Ãkhtíkw søkËtçkkLkeEåAk yuðe Lkíke.� ÃkAe MÃküíkk fhíkkt fÌkwt, �Lkrn, søkËtçkkLkwt rðÄkLkswËwt s Au. h¾u {khkt ¼ku¤Ãký yLku y¼ýÃkýkLkku ÷kufku økuh÷k¼ WXkðuyLku {Lku VkuMk÷kðeLku ykæÞkÂí{fíkkLke rðh÷ rMkrØyku ÷E ÷u, yux÷uyu nðu {Lku ÃkkAku çkku÷kðe ÷u Au. s{kLkku yuðku ykÔÞku Au fu fkuELkuMkkÄLkk fhðe LkÚke.�

hk¾k÷u økËTøkË ÚkELku fÌkwt : �f]Ãkk fheLku søkËtçkkLku ykÃkLkwtykÞw»Þ ÷tçkkððkLkwt fnku.�

hk{f]»ý : �yu íkku yuLke EåAkLke ðkík Au.�LkhuLÿ : �ykÃkLke EåAk yu s yuLke EåAk Au.�hk{f]»ýu yufkË r{rLkx Úkku¼eLku fÌkwt, �Ãkhtíkw nðu nwt òuô Awt fu

{khe EåAk yuLke EåAk{kt ¼¤e økE Au.�yu ÃkAe ÃkkuíkkLkk rð»ku ®[ríkík rþ»ÞkuLku hk{f]»ýu ykí{kLkwt MðYÃk

Mk{òÔÞwt yLku fÌkwt fu ykí{k íkku Mk¥ð, hsMkT yLku ík{MkT yu ºkýu økwýkuÚkeÃkh Au. yu fþkÚke ÷uÃkkíkku LkÚke.

fkþeÃkwh WãkLkLkk yu rËðMkku ¼õíkku {kxu ÄLÞ níkk. yuf rËðMk{kuxku økkuÃkk¤ fux÷ktf ¼økðkt ð�ku yLku ÁÿkûkLke {k¤kyku MkkÄwykuLkuðnU[ðk ÷køÞku.

hk{f]»ýu fÌkwt, �yk çkÄk Þwðfku íÞkøkLke ¼kðLkkðk¤k Au. yu{Lkkfhíkkt ðÄw Mkkhk MkkÄwyku íkLku çkesu õÞkt {¤ðkLkk Au? {kxu ð�ku yLku{k¤kyku yu{Lku s ðnU[e Ëu.�

Mkkts hk{f]»ýu rþ»ÞkuLku çkku÷kÔÞk yLku yu{Lke ÃkkMku y{wf Äk�{fr¢Þk fhkðe. íku{Lku ¼økðkt ð�ku ðnUåÞkt. yu Mkktsu yu Þwðfkuyu ÃkkuíkkLke

ytíkhLke EåAkykuLku MkV¤ Úkíke òuE. ¼krð �hk{f]»ý {X�Lkwt çkeòhkuÃkýfhLkkh yk «Mktøk yuf ÞkËøkkh Mke{kr[nTLk çkLke hÌkku.

1886Lke 22 {e yur«÷u niÿkçkkËÚke yuf ®MkÄe øk]nMÚk nehkLktËMkkifehk{ hk{f]»ýLku {¤ðk ykÔÞk. LkhuLÿ ÃkkMkuÚke hk{f]»ýLku ðuXðeÃkzíke ÞkíkLkk rðþu òýe yu{ýu hk{f]»ýLku ÃkqAâwt, �¼økðkLkLkk ¼õíkLkuykx÷wt çkÄwt Ëw:¾ þk {kxu ðuXðwt Ãkzíkwt nþu?�

hk{f]»ýu yu{Lku Mk{òÔÞwt, �ËunLkk Ëtz Ëun ¼kuøkðu Au.�{u, sqLk y�u sw÷kE økÞk. hk{f]»ýLke þkherhf ÂMÚkrík

rËLk«ríkrËLk çkøkzíke síke níke. ¼õíkku çkÄwt ¼økðkLk Ãkh AkuzeÞÚkkþÂõík Mkkhðkh fhe hÌkk.

ykuøkMx {kMkLkk «Úk{ Mkókn níkwt. hk{f]»ýu òuøkeLkLku Ãkt[ktøkðkt[ðkLkwt fÌkwt. Lkð{e ykuøkMx ÃkAeLke íkkhe¾ku íkuyku æÞkLkÃkqðof Mkkt¼¤ehÌkk. òuøkeLku 31{e MkwÄeLke íkkhe¾ku Mkt¼¤kðe yux÷u yu{ýu yuLku yxfesðkLkwt fÌkwt.

ykuøkMxLkwt çkeswt Mkókn þY ÚkE økÞwt. {nkMk{krÄLku ºký-[khrËðMkLke ðkh níke. hk{f]»ýu LkhuLÿLku ÃkkuíkkLke ÃkkMku çkku÷kÔÞku. íkuLkuhk{{tºkLke Ëeûkk ykÃke. yLku yuLkk íkhV ÂMÚkh árü fheLku �ze Mk{krÄ{ktMkhe økÞk. LkhuLÿLku yuðwt ÷køÞwt, òýu rðãwíkT suðku Mkqû{ «ðkn ÃkkuíkkLkkËun{kt «ðuþe hÌkku Au. yuýu çkkÌk ¼kLk økw{kÔÞwt. Úkkuze ðkh ÃkAe íkuMðMÚk ÚkÞku íÞkhu yuýu òuÞwt íkku hk{f]»ý hze hÌkk níkk. yuLku ykùÞoÚkÞwt. hk{f]»ýu íkuLku fÌkwt, �yksu {U íkLku {kÁt MkðoMð ykÃke ËeÄwt Au. nðunwt y®f[Lk Vfeh çkLke økÞku Awt. yksu {U íkLku su ykÃÞwt Au yuLkkÚke íkwtsøkík{kt {nkLk fkÞkuo fhe þfeþ. yu fkÞkuo Ãkkh Ãkkzâk ÃkAe íkwt ßÞktÚke


86


ykÔÞku Au íÞkt ÃkkAku [kÕÞku sEþ.�LkhuLÿLkk SðLkLke yu ÄLÞík{ ûký níke. yu ûkýu rþ»Þ{kt økwÁ

Mk{kE økÞk.Mkt¼ðík : 13 {e ykuøkMx níke. hk{f]»ýLke ÃkÚkkhe ÃkkMku LkhuLÿ

Q¼ku níkku. yufkyuf yuLku yuf rð[kh ykÔÞku, yuLku ÚkÞwt, �Ãkkuíku EïhLkkuyðíkkh Au yuðwt hk{f]»ý yLkuf ðkh çkku÷e [qõÞk Au. Ãkhtíkw ßÞkhu yuykðe þkherhf Ãkezk yLku yMkÌk ÞkíkLkk ðuXe hÌkk Au íÞkhu, yuðeyðMÚkk{kt Ãký òu yu fne þfu fu �nwt EïhLkku yðíkkh Awt� íkku nwt yu{Lku{kLkwt.�

LkhuLÿLkk r[¥k{kt suðku rð[kh Ãkqhku ÚkÞku fu íkhík hk{f]»ý yuLkkíkhV VÞko yLku Ãkqhe íkkfkíkÚke MÃküÃkýu çkkuÕÞk, �yhu LkhuLk! íkLku nS¾kíkhe Úkíke LkÚke? su hk{ níkk, su f]»ý níkk yu s yk Ëun{kt hk{f]»ýYÃku rðhksu Au, y�u yu Ãký íkkhe ðuËkLíkárüÚke Lkrn!�

LkhuLÿ íkku økwÁLkk yk þçËku Mkkt¼¤e ¼kUXku s Ãkze økÞku. nSÃký ÃkkuíkkLku þtfk ÚkE yu çkË÷ yu {Lkku{Lk ÃkMíkkE hÌkku.

15{e ykuøkMx 1886Lku hrððkhLkku rËðMk ykÔÞku. (14 ð»koÃkqðuo, 15-8-1872Lkk hkus yh®ðË ½ku»kLkku sL{ ÚkÞku níkku yLku1947{kt yu s rËðMku ¼khíkLku ykÍkËe MkktÃkzðkLke níke!)

hk{f]»ýLke ÃkezkLkku Ãkkh Lk níkku. zkuõxhu nkÚk ÄkuE LkktÏÞk.øk¤k{kt ¼ÞkLkf ËËo nkuðk Aíkkt yu{ýu çkÃkkuh ÃkAe rþ»Þku MkkÚku ÷øk¼økçku f÷kf MkwÄe Þkuøk rð»ku ðkík[eík fhe. Z¤íke Mkktsu íku{Lkku ïkMk YtÄkðk÷køÞku. yufkyuf íkuyku Mk{krÄMÚk ÚkÞk.

yk fkuE yMkkÄkhý «fkhLke Mk{krÄ níke yuðwt çkÄkLku ÷køÞwt.

þþe hzðk ÷køÞku. Ãký {Ähkíku íkuyku ÃkwLk: ¼kLk{kt ykÔÞk. Ãkkt[ AíkrfÞkLkku xufku ÷E íku{ýu ytrík{ WÃkËuþ ykÃÞku. ¼q¾ ÷køkðkÚke íku{ýufþe yz[ý rðLkk hkçk ÃkeÄe. ÃkAe fÌkwt, �nðu {Lku ykhk{ ÷køku Au.�

LkhuLÿu økwÁLku MkqE sðk fÌkwt, íku Ãkøk Ëçkkððk ÷køÞku. íkuLku hk{f]»ý¼krð fíkoÔÞkuLkku WÃkËuþ ykÃkíkk hÌkk. ÃkAe ºký ðkh �fk÷e !� �fk÷e!��fk÷e!� yuðku MÃkü Wå[kh fhe ÃkÚkkhe{kt MkqE økÞk.

Ãkhtíkw Úkkuze ðkh ÃkAe økwÁLkk øk¤k{kt ½z½z Mðh Úkðk ÷køÞku.LkhuLÿ yu òuE yu{Lkk Ãkøk økkË÷k Ãkh {qfe Lke[u síkku hÌkku. íkuLkkÚkeòuÞwt Lk økÞwt. Lkkze íkÃkkMke hnu÷k zkuõxhu òuÞwt íkku LkkzeLke økrík çktÄ ÚkEníke. rþ»Þku Mk{ßÞk fu yk íkku {kºk Mk{krÄ Au.

y[kLkf yuf ðkøkeLku çku r{rLkxu hk{f]»ýLkk þheh{ktÚke yufftÃkkhe ÃkMkkh ÚkE økE, yu{Lkkt Yðkzkt ¾zkt ÚkE økÞkt, ykt¾ku LkkfLkkxuhðk Ãkh Xhe hne. {w¾ Ãkh rËÔÞ ÂM{ík h{e hÌkwt... hk{f]»ý Mk{krÄ{kt÷eLk ÚkE økÞk, Ãký yu {nkMk{krÄ níke, fu{fu yu ÃkAe íkuyku Ãkk�Úkðsøkík{kt ÃkkAk VÞko Lkrn.

yk heíku, 16{e ykuøkMx, Mkku{ðkhu ðnu÷e ÃkhkuZu hk{f]»ýuEn÷kufLke ÷e÷k Mktfu÷e ÷eÄe. yu rËðMku hkík íkku ysðk¤e níke Ãkýrþ»ÞkuLke {tz¤eLkk {w¾ Ãkh þkufLke ~Þk{÷ AkÞk ÃkÚkhkE níke.

Mkðkhu f÷f¥kk{kt yk Mk{k[kh ðkÞwðuøku «Mkhe økÞk. ytrík{ËþoLk {kxu ¼krðf ¼õíkku Q{xe Ãkzâk.

Mkktsu Ãkkt[ ðkøÞu hk{f]»ýLkk {]íkËunLku [tËLk, Ãkw»Ãkku íkÚkk ¼økðktð�kuÚke rð¼qr»kík fheLku Úkkuzku Mk{Þ yktøkýk{kt ËþoLkkÚkuo hk¾ðk{ktykÔÞku. ÃkAe ¼õíkku íku{Lkk ËunLku Mkh½Mk ykfkhu fkþeÃkwhLke


87


M{þkLk¼qr{{kt ÷E økÞk. çku f÷kf{kt íku{Lkku LkïhËun yÂøLk{kt ¼¤eøkÞku.

hk{f]»ý þwt ¾hu¾h {]íÞw ÃkkBÞk níkk? yu{Lkk þçËku{kt íkku íkuyku�yuf ykuhzk{ktÚke çkeò ykuhzk{kt [kÕÞk økÞk níkk.�

¼sLk fhe hnu÷k ¼õíkkuLke r[¥k{kt þktík EïhkÄeLk ¼kð h{ehÌkku. hk{f]»ýLkk ËunLke ¼M{ yLku yÂMÚkLku Ãkkºk{kt ¼heLku Äe{u Ãkøk÷uy�u ¼khu niÞu Mknw �sÞ hk{f]»ý�Lkku LkkË øksðíkk fkþeÃkwh ÃkkAkVÞko.

hk{f]»ýLkk rþ»Þku Mk{ûk økwÁËuðLkk yðþu»kkuLke ò¤ðýeLkkusrx÷ «&� ¾zku ÚkÞku. øk]nMÚk ¼õíkkuyu yðþu»kkuLku fktzwhøkkAe{kt hk{[tÿË¥kLku íÞkt ÃkÄhkððkLkku «Míkkð fÞkuo. LkhuLÿu Mkq[ÔÞwt fu yÂMÚk-yðþu»kkuLkku{kuxku ¼køk çk÷hk{Lku íÞkt hnu yLku ¼M{ ðøkuhu çkkfeLkku ¼køk ¼÷uøk]nMÚk ¼õíkku fktzwhøkkAe{kt ÷E òÞ. Mknwyu yk Mkq[Lkk Mðefkhe.

¼kzkr[êeLke {wËík Ãkqhe ÚkE Lk níke íkuÚke ÞwðkLk rþ»Þku fkþeÃkwh{kts hÌkk. íkkhf, ÷kxw y�u ð]Ø økkuÃkk÷ - yu ºký rþ»Þu íkku øk]níÞkøkfÞkuo níkku yux÷u yu{ýu ½hu sðkLkku «&� s Lk níkku. yLÞ Þwðfku hkusykðíkk-síkk yLku æÞkLk, ¼sLk íkÚkk þk�[[ko{kt Mk{Þ ÔÞíkeík fhíkk.

¼kzkr[êeLke {wËík Ãkqhe Úkðk ykðe íÞkhu õÞkt sðwt yu Mk{MÞkQ¼e ÚkE. Ãkhtíkw yuLkku Wfu÷ ykÔÞku. hk{f]»ýLke çke{khe ð¾íku {kuxk¼køkLkku ¾[o WÃkkzLkkh MkwhuLÿLkkÚk r{ºkLku yuf Mkktsu økwÁyu ËþoLk ykÃÞkty�u fÌkwt, �íkwt yk AkufhkykuLku Mkt¼k¤.�

MkwhuLÿLkkÚk íkhík fkþeÃkwh økÞk y�u ÞwðfkuLku fÌkwt, �¼kEyku!ík{u õÞkt sþku? yíÞkh MkwÄe nwt ykÃkíkku níkku yux÷e hf{ nwt ykÃkeþ.

íku{ktÚke ík{u Mkki MkkÚku hne þfku yuðwt yuf {fkLk ¼kzu ÷Eyu. ík{u íÞkthnuòu. y{u MktMkkheyku Ãký MktMkkhLke rðxtçkýkyku{ktÚke yðkhLkðkhrð©ktrík ÷uðk íÞkt ykðíkk hneþwt.�

ÞwðkLk rþ»Þkuyu f]ík¿kíkkÃkqðof MkwhuLÿLke Ëh¾kMíkLkku Mðefkh fÞkuo.ðhknLkøkh{kt yuf {fkLk ¼kzu hk¾ðk{kt ykÔÞwt. yu heíku

hk{f]»ýLkk MktLÞkMke rþ»ÞkuLkku «Úk{ {X þY ÚkÞku. íkkhf yLku ð]ØøkkuÃkk¤u íÞkt hnuðk {ktzâwt. LkhuLÿ, hk¾k÷, þþe, çkkçkwhk{ yLku rLkhtsLk- yu çkÄk yðkhLkðkh íÞkt síkk. ¢{þ: yu çkÄkyu Ãký íÞkt s hnuðk{ktzâwt.

fk÷e, ÷kxw yLku òuøkeLk {kíkkSLku ÷E ð]tËkðLkÞkºkkyu økÞkníkk. Úkkuzk {rnLkk{kt fk÷e yLku ÷kxw {X{kt ÃkkAk VÞko y�u ð»koLkuytíkku òuøkeLk Ãký ykðe ÃknkUåÞku. íÞkh çkkË þkhËk y�u MkwçkkuÄ ykéÞkyLku AuÕ÷u ykÔÞk øktøkkÄh, nrh yLku íkw÷Mke.

çkÄk íkÁýku Mkk[k MktLÞkMkeyku níkk. Úkkuzk Mk{Þ ÃkAe ykíkÁýkuyu rðrÄÃkqðof rðhònku{ fÞkuo yLku ÃkqðoSðLkLke M{]rík yLku MktMkkheLkk{ku íÞSLku MktLÞkMkeLkkt Lkk{ku Äkhý fÞkO. hk{f]»ýLkkt SðLk yLkuWÃkËuþku{ktÚke «uhýk ÷ELku yk íkÁýku Lkðk {køkuo ykøk¤ ðÄðk ÷køÞk.çk÷hk{Lku íÞkt {qfu÷k økwÁLkk yðþu»kkuLku {X{kt rðrÄÃkqðof «ríkrcík fherLkÞr{ík heíku íkuLke Ãkqò þY fhe.

ðhknLkøkh {X{kt LkhuLÿ Lkuíkk çkLÞku. íkÁý MktLÞkMkeyku Mk{ûkíku økwhwLkk ¼ÔÞ SðLkLke ðkíkku fheLku íku{Lku Mkíkík «kuíMkkrník fhíkku.yk ÞwðfkuLkk ðk÷eykuyu íku{Lku MktMkkh{kt ¾U[ðk ¾qçk Ä{ÃkAkzk fÞkoÃký íku fk{Þkçk Lkk Lkeðzâk.


88


hk{f]»ýLkk ËuníÞkøkLkk þkufLku n¤ðku fhðk {k þkhËk{rýËuðeyufXkuh íkÃkùÞko þY fhe. øk]nMÚk ¼õíkku Ãký EüLkk Mkkûkkífkh {kxuÃkwÁ»kkÚko fhðk ÷køÞk. yu{kt Lkkøk {nkþÞ WÕ÷u¾LkeÞ Au.

ðhknLkøkh {X{kt ÞwðkLk MktLÞkMkeyku nkz{kheyku ðå[u íkÃkMðe-SðLk Sðe hÌkk níkk. yu{Lke ÃkkMku MktÃkr¥k{kt þwt níkwt? Úkkuzktf ¼økðktð�ku, [xkE, Úkkuzkt ËuðËuðeykuLkkt r[ºkku, sÃk{k¤k, íkkLkÃkqhku yLku ÚkkuzktÃkwMíkfku.

íkÃkMðe SðLkLkk yu rËðMkkuLku ÞkË fhíkkt Mðk{e rððufkLktËu fnu÷wt,�ðhknLkøkh {X{kt yuðk Ãký rËðMkku ðeíÞk Au ßÞkhu y{khe ÃkkMku fþwts ¾kðkLkwt Lk nkuÞ, ¼kík nkuÞ íkku {eXwt Lk {¤u! Ãkhtíkw fkuELku Ãkhðk Lkníke. fux÷kÞ rËðMkku MkwÄe çkkVu÷kt ÃkktËzktLkwt þkf, [ku¾k yLku {eXwt yuy{khku ¾kuhkf níkku. þk yu rËðMkku níkk!�

«ríkfq¤ Mktòuøkkuyu yk ÞwðkLk MktLÞkMkeykuLke yktíkrhf þÂõíkLkuáZ çkLkkðe. {kuxk ¼køkLkku Mk{Þ MkkÄLkk{kt ÔÞíkeík fÞko ÃkAe yk MkkÄwykuy{wf Mk{Þu ¼ú{ýkÚkuo ËuþLkk yLÞ ¼køkku{kt Ãký síkk. økwÁËuðLkkyðþu»kkuLke Mkk[ðýe yÚkuo þþeyu Mkk{u [k÷eLku {X{kt s hnuðkLkwtMðefkÞwO.

E. 1886 Úke 1892 MkwÄe hk{f]»ý {X ðhknLkøkh ¾kíku shÌkku. ÃkAe Ërûkýuïh ÃkkMku ykðu÷k �yk÷{çkòh� Lkk{Lkk MÚk¤{ktyuLku ¾Mkuzðk{kt ykÔÞku. E. 1897 MkwÄe yu íÞkt hÌkku, íÞkhçkkË E.1898{kt çku÷qh ¾kíku fkÞ{e Äkuhýu {XLke MÚkkÃkLkk fhðk{kt ykðe.

rþfkøkku rðïÄ{o Ãkrh»kË{kt ®nËw Ä{oLkku ztfku ðøkkze rðïrðÏÞkíkçkLke [qfu÷k Mðk{e rððufkLktËLkwt MkL{kLk fhðk ßÞkhu ËwrLkÞk¼hLkk ÷kufku

ÃkzkÃkze fhe hÌkk níkk íÞkhu íku{ýu ¼kðLkeíkhíke ðkýe{kt ÃkkuíkkLkkøkwÁËuðLku yk þçËku{kt ytsr÷ ykÃke níke :

�{Lk, ð[Lk fu f{oÚke òu nwt ftE rMkØ fhe þõÞku nkuô fu ykrðï{kt fkuELku Ãký MknkÞYÃk ÚkE Ãkzu yuðku yuf þçË Ãký {khk nkuX{ktÚkeçknkh Ãkzâku nkuÞ, íkku yu çkÄk {kxu nwt Ãkkuíku fþku Ëkðku fhíkk LkÚke, yuçkÄkLkku Þþ ©ehk{f]»ý ËuðLku Au Ãkhtíkw òu {khk nkuX{ktÚke fkuE fxwðkýeçknkh Ãkze nkuÞ, òu {khk{kt fkuE îu»kð]r¥kLkwt ËþoLk Úkíkwt nkuÞ, íkku yu çkÄwt{kÁt ÃkkuíkkLkwt Au, yu{Lkwt Lkrn. {khk{kt su ftE ûkrík nkuÞ yu {khe Au yLkusu ftE «kýÃkË, þÂõíkËkÞf, þwØ yLku Ãkrðºk nkuÞ íkuLke ÃkkA¤ ©ehk{f]»ý ËuðLke «uhýk, ðkýe yLku ÔÞÂõíkíð hnu÷kt Au. r{ºkku! yuÃkwÁ»k�u søkíku nS nðu yku¤¾ðkLkku Au.�

ðíko{kLk ¼khíkLkk ©u»X ËkþorLkf yLku {nkLk Þkuøke {n�»k yh®ðËuhk{f]»ýLku ©Øktsr÷ ykÃkíkkt fÌkwt Au :

�ykÃkýu hk{f]»ýLkk SðLk{kt rðhkx ykæÞkÂí{f þÂõíkLkwtyMkkÄkhý WËknhý òuEyu Aeyu. yu{ýu yux÷e s÷Ëe çkúñíðLke«kró fhe ÷eÄe níke òýu çk¤sçkheÚke yu{ýu MðøkoLkwt hkßÞ AeLkðe Lk÷eÄwt nkuÞ! yLku yu ÃkAe yu{ýu yuf ÃkAe yuf Þkirøkf r¢ÞkykuyrðïMkLkeÞ ÍzÃkÚke ðþ fheLku yu{ktÚke Mkkh økúný fhe ÷eÄku níkku.yLík: WíÃkÒk ykæÞkÂí{fíkkLkk rðr¼Òk yLkw¼ðkuLkk rðMíkkh îkhk yLkuyLík: yLkw¼qríksLÞ ¿kkLkLke Mðk¼krðf ¢ezk îkhk íkuyku nt{uþkt «u{îkhk ¼økðíkT-WÃk÷ÂçÄ íkÚkk «króLkk Mkkh¼qík Ãkrhýk{ Ãkh s ÃknkU[íkkníkk. ykðwt WËknhý MkðoMkkÄkhý YÃk{kt þõÞ LkÚke. íku{Lkku WÆuþ Ãkýrðþu»k yLku Mkk{rÞf níkku. Ëe½ofk¤Úke ÃkhMÃkh Mkt½»kohík Mkt«ËkÞku y�u


89


sqÚkku{kt rð¼õík MktMkkhLku yuðk Ãkh{ MkíÞLke ykð~Þfíkk níke suLku«kó fhðk {kxu {kLkðMk{ks Ãkqhe þÂõíkÚke ÃkwÁ»kkÚko fhe hÌkku níkku.�çkÄk s Mkt«ËkÞku yuf s Ãkqýo MkíÞLkk ytþ yLku ytøk Au íkÚkk Mk{MíkMkkÄLkkykuLkwt ÷ûÞ ÃkkuíkÃkkuíkkLkk r¼Òk r¼Òk {køkkuo îkhk yu yuf{uð Ãkh{yLkw¼ðLku «kó fhðku yu s Au.� - yk yu Ãkh{ MkíÞ Au. yk MkíÞLkufkuE yuf {nkí{kLkk rLkýkoÞf {nkLk yLkw¼ð îkhk áüktíkYÃk{kt WÃkÂMÚkíkfhðkLke ykð~Þfíkk níke.� (�Þkuøk Mk{LðÞ�, ykÞo, ÃkkUrz[uhe, Lkt.5,rzMkuBçkh 1914)

hk{f]»ýLkk ÔÞÂõíkíð yLku SðLkLkk ÞÚkkÚko {n¥ðLku ¼khíkð»koLkkykÄwrLkf yæÞkí{ðu¥kk økwÁyu yk «fkhu yLkw¼ÔÞwt. hk{f]»ýLkk £U[[rhºkfkh hku{kt hku÷ktyu yu{Lku ytsr÷ ykÃkíkkt ÷ÏÞwt Au :

�yu{Lkk ð¾ík MkwÄe fkuE ÃkwÁ»ku çkúñLkkt yuf fhíkkt ðÄkhu ÃkkMkktLkkuMkkûkkífkh fhðkLkku «ÞkMk fÞkuo Lk níkku. yu çkÄkt s ÃkkMkktLkku Mkkûkkífkhfhðku òuEyu yu yk ÞwøkLkwt fíkoÔÞ níkwt. yk ÃkwÁ»ku ÃkkuíkkLkkt ík{k{ Sðíkkt{kLkð¼ktzwyku òuzu íkkËkíBÞ MkkæÞwt. yk ÃkwÁ»k yu Lkðk ÞwøkLku íkuLkk æÞuÞMkwÄe ÃknkU[kzLkkh MkwfkLke y�u ¼kur{Þk níkk.�

11. Lkð÷fÚkkLkwt LkðLkeík

- MkktMkkrhf SðLk økk¤ðkLke MkkÚku ykæÞkÂí{fíkk ¾e÷ððkLkern{kÞík fhLkkhkykuLku Ãký yuf ð¾ík òu yu Eïhe ykLktËLkku ykMðkË{¤u íkku yk MktMkkh{ktÚke íku{Lkku çkÄku MðkË [kÕÞku òÞ, «ð]r¥k fÞkofhðkLkku Mk½¤ku WíMkkn ykuMkhe òÞ. su{ su{ yu{Lkk Eïhe ykLktËLke{kºk ðÄíke òÞ íku{ íku{ íku{Lkku MkktMkkrhf fkÞkuo fhðk {kxuLkku ykðuþyLku ykðuøk ykuAku Lku ykuAku Úkíkku òÞ y�u fuð¤ Ãku÷ku rËÔÞ yk�tËÃkk{ðkLku s íkuyku «ÞíLk fhu. MktMkkhLkkt Mkw¾kuLke þwt Eïhe ykLktË MkkÚkuíkw÷Lkk ÚkE þfu ¾he? yuf ð¾ík òu {Lkw»ÞLku yu yk�tË {¤u, íkku ÃkAeyu Ãkkøk÷ çkLkeLku íkuLke ÃkkA¤ ÷køkðkLkku! ÃkAe MktMkkh hnu fu òÞ íkuLkeíkuLku þe Ãkze nkuÞ?

ÃkkýeÚke ¼hÃkqh yLkuf Mkhkuðhku, LkËeyku yLku Mkkøkhku nkuÞ.Aíkkt [kíkf yuðwt Ãkkýe Ãkeyu Lkrn, ¼÷u ÃkAe ík]»kkÚke íkuLkku «ký [kÕÞkusíkku nkuÞ ! yu íkku Mðkrík®çkËwLke s hkn òuELku çkuXwt nkuÞ. çkeswt çkÄwtÃkkýe íkuLku Äq¤ Mk{kLk nkuÞ.


90


- ßÞkt MkwÄe �nwt�Ãkýwt Au íÞkt MkwÄe íkku îtî hnuðkLkwt s. MkÂå[ËkLktËYÃke {nkMkkøkh{kt �nwt� YÃke ½zku hnu÷ku Au. ßÞkt MkwÄe ½zkLkwt yÂMíkíðA íÞkt MkwÄe Ãkkýe swËwt Ëu¾kðkLkwt s, yÚkkoíkT yuLkku yuf ¼køk ytËh AuyLku çkkfeLkku ¼køk ½zkLke çknkh Au. Ãký ßÞkhu ½zku íkqxeVqxe òÞ íÞkhuÃkAe çkÄwt Ãkkýe s Ãkkýe ! ÃkAe yu ÂMÚkríkLkwt ðýoLk þçËku{kt ÚkE s þfuLkrn. ðýoLk fhLkkh fkuý hnu?

- suýu òuzk ÃknuÞko nkuÞ yuLku fktxkLke çkef þe? yu «{kýu suLku¾kíkhe ÚkE òÞ fu Eïh s MkíÞ Au y�u çkkfe çkÄwt r{ÚÞk Au íkuLkuMktMkkhLkk «÷ku¼LkkuLke çkef þe?

- yðíkkhku yLku EïheÞ ytþ Ähkðíkk ÃkwÁ»kkuLkku ðøko s swËku;íkuyku rËÔÞ ðøkoLkk nkuÞ Au. íkuyku ¾wÕ÷k{kt rð[hu Au, ËwrLkÞkËkhe{ktíkuyku fËkrÃk MkÃkzkíkk LkÚke íkÚkk ÃkwhkE hnuíkk LkÚke. MktMkkhe ÷kufkuLkesu{ íku{Lke yntð]r¥k áZ{q÷ ÚkE økE nkuíke LkÚke. MktMkkhe ÷kufkuLkeyntð]r¥kLku [kuíkhV Ëeðk÷kuÚke çktÄkÞu÷k íku{ s AkÃkhkðk¤k ykuhzkLkeMkkÚku Mkh¾kðe þfkÞ, yu ykuhzkLke çknkh hnu÷wt fþwt òuE þfkíkwt LkÚke.ßÞkhu yðíkkhe ÃkwÁ»kLke yntð]r¥k Ãkkík¤k ÃkkhËþof Ãkz suðe nkuÞ Au.yu{ktÚke EïhLkkt Mkíkík ËþoLk Úkíkkt hnu Au. Äkhku fu yuf {kýMk yufËeðk÷ ÃkkMku Q¼ku Au. yu Ëeðk÷Lke çktLku çkkswyu ¾wÕ÷kt [kuøkkLkku õÞktÞMkwÄe rðMíkhe hnu÷kt Au. òu yu Ëeðk÷{kt fkýwt nkuÞ íkku Ãku÷ku {kýMkçkeS çkksw Ãký òuE þfu. ð¤e yu fkýwt çkkfkuhk sux÷wt Ãknku¤wt nkuÞ íkkuyu {kýMk yu{ktÚke ykðò Ãký fhe þfu. yuðe heíku yðíkkhe ÃkwÁ»kLkeyntð]r¥kLku ykðe rðþk¤ çkkfkhkuðk¤e Ëeðk÷ MkkÚku Mkh¾kðe þfkÞ.Ëeðk÷Lke fkuE Ãký çkkswÚke yu yðíkkhe ÃkwÁ»k çkeS çkkswLkk [kuøkkLkLkku

yLktík rðMíkkh òuE þfu. yðíkkhku yLku rLkíÞrMkØkuLku Ëun Äkhý fhðkuÃkzu Au yu ¾Át, Ãký íkuyku nt{uþkt Eïh MkkÚku ÞkuøkLke ÂMÚkrík{kt hnu Au.

- çkuþf, Eïh ¾hu¾h Au s ! ík{u rËðMku íkkhk Lk òuE þfkuyuLkku yÚko yuðku LkÚke fu íkkhk Au s Lkrn. ËqÄ{kt {k¾ý hnu÷wt Au s,Ãkhtíkw yuLku {kºk òuÞk fhðkÚke yuLke ¾çkh Ãkzíke LkÚke. {k¾ý fkZðwtnkuÞ íkku ík{khu fkuE yufktík søÞkyu ËqÄLku s{kðe, Ënª çkLkkðeLku ÃkAe{Úkðwt òuEyu. yuðe s heíku {kºk MktfÕÃk fhðkÚke s EïhLkku MkkûkkífkhÚkE þfu Lkrn. ík{khu yuLku {kxu MkkÄLkk fhðe Ãkzu.

- {kýMk rçk÷kzeLkk çkå[kLke su{ ðíkoðkLku çkË÷u ðktËheLkkçkå[kLke su{ þk {kxu ðíkoíkku nþu? ðktËhe ßÞkt òÞ íÞkt yuLkwt çkå[wt yuLkuÃkkuíkkLke {u¤u «ÞíLk fheLku ð¤øke hnu Au, Ãkhtíkw rçk÷kzeLkwt çkå[wt íkku ßÞkt÷øke íkuLke {k ykðeLku íkuLku økhËLkÚke WÃkkze Lkrn ÷u íÞkt ÷øke �BÞkôBÞkô� fhíkwt hnu Au. ðktËheLkwt çkå[wt fux÷ef ðkh Ãkfz Aqxe Ãkze sE�uEò Ãkk{u Au, ßÞkhu rçk÷kzeLkk çkå[kLku yuðwt òu¾{ Ãkzíkwt LkÚke, fkhýfu íkuLku íkuLke {k s ynªíknª ÷E òÞ Au. ÃkkuíkkLke EåAk y�u EïhLkeEåAk ðå[u ykðku ¼uË hnu÷ku Au.

- «íÞuf {Lkw»Þu Úkkuze {ËkoLkøke íkku fu¤ððe s òuEyu.Mkw¾kuÃk¼kuøkkuLke «kró {kxu økæÄk{sqhe fhðe yuLku nwt {ËkoLkøke fnuíkkuLkÚke. yuðe {ËkoLkøke íkku {Lkw»ÞLku Lkerík¼úü çkLkkðu y�u yu íkku Ãkþwyku{ktÃký Ëu¾kÞ Au. ík{khk{kt yswoLkLkk suðe, yÚkkoíkT SðLkLkk AuÕ÷k ïkMkMkwÄe ykËþoLku ð¤øke hnuðkLke {ËkoLkøke nkuðe òuEyu.

- ík{u yk{ þk�ku õÞkt MkwÄe ðkt[ðkt[ fÞko fhþku? ¾k÷eþk�[[koyku fhðkÚke þku ÷k¼ ÚkðkLkku Au? Ãknu÷kt EïhLku yku¤¾ðkLkku


91


«ÞíLk fhku, yLku yu {kxu økwÁ{kt ©Øk hk¾eLku fux÷ef ykæÞkÂí{fMkkÄLkk fhku. òu yuðk økwÁ Lk nkuÞ íkku ¾hk ÓËÞÚke EïhLke «kÚkoLkkfhku, yux÷u yu MðÞt Ãkkuíku fuðk Au yu ÃkkuíkkLke {u¤u Mk{òðþu. økútÚkkuLkkfuð¤ yÇÞkMkÚke þwt ð¤u? ßÞkt MkwÄe çkòh{kt ÃknkU[ku Lknª íÞkt MkwÄeËqhÚke íkuLkku {kºk fku÷kn÷ s Mkt¼¤kÞ. Ãkhtíkw yuf ð¾ík íÞkt ÃknkU[kuyux÷u ík{Lku swËk s «fkhLkwt á~Þ òuðk {¤u. ÃkAe íkku MÃküíkkÚke çkÄwtòuE íkÚkk Mkkt¼¤e þfkÞ. yuðe s heíku EïhLkku Mkkûkkífkh fÞko ÃkAeÃkwMíkfku, þk�ku íkÚkk rðãkyku ðøkuhu Akuíkhkt suðkt ÷køku.

- EïhLkkt ËþoLk ÚkE þfu Au. su{ nwt ík{Lku òuE þfwt Awt, ík{kheMkkÚku ðkík[eík fhe þfwt Awt, íku{ Ëhuf sý yuLku òuE þfu yLku yuLke MkkÚkuðkík[eík fhe þfu. Ãkhtíkw yuðwt fhðkLke íkk÷kðu÷e fkuLku Au? {kýMkkuÃkkuíkkLkkt çkiheAkufhkt {kxu fu ÃkiMkkxfk {kxu yktMkwykuLkk ÄkuÄ ðnkðu Au,Ãkhtíkw EïhLkkt ËþoLk {kxu yuðwt fkuý fhu Au? òu {Lkw»Þ ¾hu¾h Eïh{kxu yktMkw Mkkhu íkku yuLku Eïh ËþoLk ykÃÞk rðLkk hnu s Lknª.

- ÃkkuíkkLke òík fhíkkt Ãký EïhLku yrÄf r«Þ økýeLku íkuLkwtæÞLk¼sLk fhku, nwt ík{Lku ¾kíkhe Ãkqðof fnwt Awt fu yuLkk ¼õíkku íkhV yuLkuyLknË «u{ Au. yu{Lke Mk{ûk yu «økx ÚkÞk rðLkk hnu s Lkrn. {Lkw»ÞyuLke þkuÄ{kt Lkef¤u yu Ãknu÷kt s íku íkuLku ykðe {¤u Au. EïhÚke ðÄwrLkfx, ðÄw r«Þ {Lkw»ÞLkwt çkeswt fkuE LkÚke.

- EïhLkwt Lkk{ ÷uðkÚke íkÚkk íkuLkkt økwýøkkLk yLku MkíMktøk fhðkÚker[¥k Eïh íkhV ð¤u. EïhLkk ¼õíkku yÚkðk MkkÄwLke ÃkkMku ðkhtðkhsðwt òuEyu. MktMkkh{kt yLku rð»kÞMkw¾{kt hkíkrËðMk håÞkÃkåÞk hnuðkÚke{Lk Eïh íkhV fËe Ãký síkwt LkÚke. ðkhtðkh yufktík{kt sELku íkuLkwt

®[íkLk fhðkLke ¾kMk sYh Au. ykht¼{kt yufktíkLkwt MkuðLk Lk fheyu íkkuÃkAeÚke Eïh{kt {Lkkuð]r¥kLku ÂMÚkh fhðkLkwt çknw rð»k{ ÚkE Ãkzu Au.

MktMkkhe {kýMku MktMkkh{kt fuðe heíku hnuðwt òuEyu?Mkðo fkÞo fhðkt, Ãký r[¥k Eïh{kt s hk¾ðwt. ÃkíLke, Ãkwºk, {k,

çkkÃk MkðoLku ÃkkuíkkLkkt økýeLku íku{Lke Mkuðk fhðe, òýu fu íku ¾qçk ¾qçkykÃkýkt nkuÞ íku{ ðíkoðwt. Ãký {Lk{kt Mk{sðwt fu íkuyku fkuE ykÃkýktLkÚke.

fkuE {kuxk {kýMkLkk ½hLke fk{ðk¤e þuXLkk ½hLkwt çkÄwt s fk{fksfhu, Ãký íkuLkwt r[¥k íkku ÃkkuíkkLku s ½uh Ãkzâwt nkuÞ Au. ð¤e íku þuXLkktAkufhkt íkhV ÃkkuíkkLkkt Akufhkt sux÷wt s nuík çkíkkðu yLku çkku÷u, Ãký {Lk{ktíku çkhkçkh òýu fu yk Akufhkt ftE {khkt LkÚke.

Eïh¼Âõík «kó fÞko Ãknu÷kt MktMkkh{kt ík{u Ãkzku íkku ík{u ðÄkhuøkqt[ðkE òyku. rðÃkr¥k, þkuf, MktíkkÃk ðøkuhu Mkðuo {¤eLku ík{khk r[¥kLkeMðMÚkíkk çkøkkze Lkk¾u yLku ík{u MkktMkkrhf çkkçkíkku{kt su{ su{ ðÄkhur[¥k Ãkhkuðíkk òyku íku{ íku{ íku{kt ðÄkhu Lku ðÄkhu ÷uÃkkíkk òyku.

VýMk fkÃkðwt nkuÞ íkku «Úk{ nkÚk íku÷ðk¤k fheLku fkÃkðwt òuEyu.Lkrn íkku íkuLkku [efýku hMk nkÚkLku [kUxe òÞ Au. íkuðe s heíku Eïh¼ÂõíkYÃke íku÷ nkÚku [kuÃkzeLku ÃkAe s MktMkkhLkk fkÞo{kt Ãkzðwt òuEyu.

- MktMkkh yu s¤ çkhkuçkh Au y�u {Lk yu ËqÄ çkhkuçkh Au. òuËwÄLku s¤{kt ¼u¤ðe ËEyu íkku ËqÄ yLku s¤ Mku¤¼u¤ ÚkELku, yufYÃkçkLke sþu, ÃkAe íkuLku Ãkkýe{ktÚke Aqxwt Ãkkze þfkþu Lkrn. Ãký ËqÄLkwt ËnªçkLkkðe, íku{ktÚke {k¾ý fkZeLku ÃkAe íkuLku s¤{kt hkÏÞwt nkuÞ íkku íkuÃkkýe{kt ¼¤e sþu Lkrn. «Úk{ yufktík{kt MkkÄLkk - ¼sLk fheLku


92


¿kkLk¼Âõík YÃke {k¾ý {u¤ððwt òuEyu. ÃkAe íku {k¾ýLku MktMkkh YÃkes¤{kt hk¾eþwt íkkuÃký íku s¤ MkkÚku {¤e Lk síkkt WÃkh s íkÞko fhþu.

MkkÚku MkkÚku yuðku rððuf fu¤ððkLke Ãký çknw sYh Au fu fk{fkt[LkykrLkíÞ Au, Eïh s MkíÞ Au. ÃkiMkku þk {kxu WÃkÞkuøkLkku Au? íku ðzuyÒk, ð� yLku hnuXký {¤u, Ãkhtíkw EïhLkku Mkkûkkífkh fhkððk{kt íkuMknkÞ¼qík Úkíkku LkÚke. yux÷u ÃkiMkku fËkrÃk SðLkLkwt ÷ûÞ çkLke þfu Lkrn.ykLkwt Lkk{ rððuf.

ðkhtðkh yufktíkMkuðLk, EïhLkkt Lkk{økwýfeíkoLk yLku rððuf îkhkEïhËþoLk ÚkE þfu.

{wÏÞ {wÆku yu Au fu ykÃkýu Eïh «íÞu ykf»kkoðwt òuEyu. ºkýøkýwt ykf»koý ÚkkÞ íÞkhu EïhËþoLk ÚkkÞ. rð»kÞeLkwt rð»kÞ¼kuøk íkhV,{kíkkLkwt MktíkkLk íkhV yLku Mkíke �eLkwt Ãkrík íkhV ykf»koý : yu ºkýuykf»koýLkk yufMkk{xk çk¤ sux÷wt «¼w «íÞu ykf»koýLkwt çk¤ ÚkkÞ íÞkhuíkuLkkt ËþoLk «kó ÚkkÞ.

- suyku yuf÷k Ãktrzík nkuÞ Au íkuyku Lke[u ¾he Ãkzu÷kt V¤ku suðknkuÞ Au. yu V¤ku fËe ÃkkfðkLkkt Lkrn. íku{ ¾kðk{ktÞ çkuMðkË nkuÞ. yuÃktrzíkku yhÄu hMíku ¼q÷k Ãkze økÞu÷k Au. økeÄ Ãkûke ½ýwt �[u Qzu Au,Ãkhtíkw íkuLke Lksh íkku s{eLk WÃkh Ãkzu÷kt Mkzu÷kt {zËkt WÃkh [kUxe nkuÞAu. fuð¤ Ãktrzíkku Võík fnuðkLkk s Ãktrzík nkuÞ Au. fkhý fu íkuyku fkr{LkeyLku fkt[Lk{kt ykMkõík nkuÞ Au. økeÄLke su{ íkuyku Ãký fk{-fkt[LkYÃke{ktMkLkk ÷ku[kLke þkuÄ{kt VÞko fhu Au. ykMkÂõík yrðãk{ktÚke sL{u Au,ßÞkhu ËÞk, ¼Âõík, íÞkøk¼kðLkk yu íkku rðãkLkwt ¼ÔÞ yiïÞo Au.

rðãk yLku yrðãk yu çktLkuÚke çkúñ Ãkh Au. íku {kÞkíkeík Au, íkuLkwt

{kuZuÚke ðýoLk ÚkE þfu Lkrn. ðuËku, Ãkwhkýku, íktºkku yLku »kzTËþoLkku yu çkÄwt{kuZuÚke çkku÷e þfkÞ Au íkuÚke òýu fu WÂåAü ÚkE økÞkt Au, {kºk yuf sík¥ðLke ðkýeÚke ÔÞkÏÞk ÚkE þfíke LkÚke. yu ík¥ð Au çkúñ. çkúñ þwt AuíkuLkwt ðýoLk nS MkwÄe fkuE fhe þõÞwt LkÚke.

÷kufku {kLke ÷u Au fu y{u çkúñ rð»ku Mk½¤wt òýe ÷eÄwt Au. yuffeze MkkfhLkk zwtøkh ÃkkMku ÃknkU[e. yuf fý ¾kÄku yux÷u yuLkwt Ãkux ¼hkEøkÞwt. ÃkAe çkeòu fý {w¾{kt {qfeLku yu ½h íkhV [k÷e. síkkt síkkt íkurð[kh fhðk ÷køke fu çkeS ð¾ík yk¾ku zwtøkh s WÃkkze ÷kðeþ!suyku íkwåA stíkwyku fhíkkt rðþu»k LkÚke íkuðk ÷kufku yk «fkhLkku rð[khfhíkk nkuÞ Au. íkuyku òýíkk LkÚke fu çkúñ íkku {Lk yLku ðkýeÚke Ãkh Au.{Lkw»Þ øk{u íkux÷ku {kuxku nkuÞ íkkuÃký íku fËe EïhLku òýe þfíkku LkÚke.þwfËuð ðøkuhu çknw çknw íkku ÃkkuíkkLkk {w¾{kt ykX-ËMk fýku ÷E sE þfuyuðe {kuxe fezeyku Au, Ãký íkuÚke rðþu»k Lkrn.

ßÞkhu {Lkw»ÞLku Mk{krÄ-yðMÚkk «kó ÚkkÞ Au íÞkhu íkuLku çkúñLkwt¿kkLk ÚkkÞ Au, íkuLkku Mkkûkkífkh ÚkkÞ Au. yuðe yðMÚkk{kt {Lkw»ÞLkk rð[khMktÃkqýoÃkýu çktÄ ÚkE òÞ Au, yu yðkfT çkLke òÞ Au. çkúñLkwt þçËku îkhkðýoLk fhðkLke íkuLkk{kt þÂõík nkuíke LkÚke. yuf {eXkLke Ãkqík¤e MkkøkhLke�zkELkku íkkøk fkZðk [k÷e ! íkuLku MkkøkhLke �zkE òýeLku fneMkt¼¤kððkLke EåAk níke! Ãkhtíkw yu EåAk V¤e¼qík Lkk ÚkE. íkuýu ÃkkýeLkuMÃkþo fÞkuo fu íkhík s íku Ãkkuíku ykuøk¤e økE! ÃkAe yu �zkELke ðkík fnufkuý?

÷kufkuLku WÃkËuþ ykÃkðk {kxu þtfhk[kÞuo rðãkLkku (rðþwØ)ynt¼kð hnuðk ËeÄku níkku. {Lkw»ÞLku ßÞkhu çkúñLkku Mkkûkkífkh ÚkkÞ,


93


íÞkhu íku [qÃk ÚkE òÞ. Mkkûkkífkh Lk ÚkÞku nkuÞ íÞkt MkwÄe s çkwrØLke,íkíkoLke «ríkck hnu Au. ßÞkt MkwÄe {k¾ý ÃkqhuÃkqÁt íkðkE Lk hnu, íÞkt MkwÄes íku �MkzMkz� yðks fhu, íkkðýeLke nË ykðu yux÷u MkzMkz yðksçktÄ Ãkze òÞ. Ãkhtíkw ík¤ðk {kxu ßÞkhu íku{kt Ãkqhe Lkk¾eyu íÞkhu VheÃkkAku A{A{ yðks Lkef¤u, y�u ßÞkhu yu Ãkqhe ÃkqhuÃkqhe ík¤kE hnuíÞkhu VheÚke yu yðks çktÄ Ãkze òÞ. yuðe s heíku Mkkûkkífkh Ãkk{u÷kuÃkwÁ»k Lke[uLke ¼qr{fkyu Qíkhu Au yLku {Lkw»ÞòríkLku WÃkËuþ ËuðkLkknuíkwÚke ðkíkku fhu Au.

ßÞkt MkwÄe {Ä{k¾e Vq÷ WÃkh çkuXe LkÚke nkuíke íÞkt MkwÄe s íkuøkýøkýu Au. suðwt yu {Ä [qMkðwt þY fhu yux÷u yu {qtøke ÚkE òÞ Au, yk{AíkktÞu fux÷ef ðkh Ãkux ¼heLku {Ä [qMke ÷eÄk ÃkAe Ãký yu fuð¤ykLktË{kt ykðe sELku Ãký økýøkýðk ÷køku!

ßÞkhu ½zkLku ík¤kð{kt zwçkkzeyu íÞkhu íku ¼fT¼fT ¼fT¼fT yuðkuyðks fhu. Ãkhtíkw ÃkqhuÃkqhku ¼hkÞk ÃkAe yu{ktÚke fþku yðks Lkef¤íkkuLkÚke. Ãkhtíkw òu fkuE çkeò ½zk{kt yuLkwt Ãkkýe X÷ðkÞ íkku Vhe ÃkkAkuyðks Úkðk ÷køku.

¿kkLke Lkurík Lkurík fneLku rð»kÞðkMkLkkykuLkku íÞkøk fhu íÞkhu çkúñLkuòýe þfu, su{ fu MkezeLkkt ÃkøkrÚkÞkt yuf ÃkAe yuf ÃkkA¤ hnuðk ËELkuWÃkh [zíkk sEyu íÞkhu s yøkkMkeyu ÃknkU[e þfkÞ. Ãkhtíkw su rð¿kkLkeAu, su rðþu»kYÃku EïhLke MkkÚku ðkík[eík fhu Au íku yuÚkeÞu ftEf ðÄkhuyLkw¼ð fhu Au. yu swyu Au fu su çkúñ, íku s ¼økðkLk; su økwýkíkeík, íkus yiïÞoÃkqýo ¼økðkLk. yk Sðku, søkík, {Lk, çkwrØ, ¼Âõík, ðihkøÞ,¿kkLk yu çkÄwt íku{Lkwt yiïÞo. Eïh yiïÞoÃkqýo Au. yu EïhLku òu yiïÞo

Lk nkuík íkku yuLku {kLkík fkuý?- fuð¤ rðî¥kkLkku fþku yÚko LkÚke. EïhLku Ãkk{ðkLkku {køko ¾ku¤e

fkZðk {kxu þk�ku ðkt[ðkLkkt nkuÞ, økeíkkLkku yÚko þku? �økeíkk� þçËLkuËþ ðkh çkku÷ðkÚke su yÚko Lkef¤u íku. òu ík{u yu þçËLkku ðkhtðkhÃkwLkÁå[kh fÞko fhku íkku �íkk-øke�, �íkk-øke� yu{ çkku÷kÞ - íkkøke yux÷ufu, �íÞkøke�. økeíkk {Lkw»ÞLku yuðku WÃkËuþ ykÃku Au fu �nu Sð ! MkðoMðLkkuíÞkøk fheLku EïhLkku Mkkûkkífkh fhðkLkku ÃkwÁ»kkÚko fh.� íÞkøke nkuÞ fuøk]nMÚke nkuÞ, {kýMku ÃkkuíkkLkk r[¥k{ktÚke ík{k{ ykMkÂõíkLku fkZe Lkk¾ðeòuEyu.

�nwt y�u {kÁt� yu çkuLkwt Lkk{ y¿kkLk. �{kÁt ½h�, �{khku ÃkiMkku�,�{khe rðî¥kk�, �{kÁt yiïÞo�, �{khe MktÃkr¥k� yuðku su ¼kð {Lk{ktykðu Au íku y¿kkLkÚke ykðu. �nu Eïh ! ík{u {kr÷f yLku yk çkÄeðMíkwyku : ½hçkkh, �eÃkwºkku, Lkkufh[kfh, Mkøkktðnk÷kt, MktÃkr¥k ðøkuhuçkÄwt ík{kÁt, yuðe ¼kðLkk ¿kkLkÚke ykðu.

{]íÞwLku nt{uþkt ÞkË hk¾ðwt. {]íÞw çkkË yk{ktLkwt fþwt s hnuðkLkwtLkÚke fu MkkÚku ykððkLkwt LkÚke. yk ËwrLkÞk{kt ykÃkýu fux÷ktf f{kuo fhðkykÔÞk Aeyu, su{ õÞktf økk{zk{kt ½h nkuÞ yLku ÄtÄku-hkusøkkh fhðkþnuh{kt ykðeyu íku{.

- ÃkkX, Ãkqò, nku{, Þ¿kÞkøk yu çkÄk{kt fktE LkÚke. yuf ðkh òuEïh WÃkh «u{ WíÃkÒk ÚkkÞ íkku ÃkAe yu çkÄkt f{kuoLke fkuE sYh Lkrn.nðk Lk ykðíke nkuÞ íÞkt MkwÄe s Ãkt¾kLke sYh Ãkzu, òu Ãkrù{Lke nðkykððk ÷køku íkku ÃkAe {kýMk Ãkt¾ku {qfe Ëu. ÃkAe Ãkt¾kLke þe sYh hnu?

ík{u su Mkí«ð]r¥k fhku yu òu V¤Lke ykþk rðLkk fhku íkku íkuLkkÚke


94


Eïh«u{ y�u ¼ÂõíkLke ð]rØ ÚkkÞ. yu heíku MkífkÞo fhíkkt EïhLkkuMkkûkkífkh ÚkE þfu.

Ãkhtíkw su{ su{ Eïh «rík «u{¼kð yLku ¼Âõík ðÄíkkt òÞ íku{íku{ «ð]r¥kLke {kºkk ykuAe Úkíke òÞ. yíÞkhu ík{u su fkÞo fhe hÌkk AkuíkuÚke ík{kÁt ÃkkuíkkLkwt rník ÚkðkLkwt Au. fþk MðkÚko rðLkk ík{u yu fhku yux÷uík{kÁt r[¥k þwØ ÚkkÞ, yLku yu{kt Eïh«u{ ykðu, y�u yu Eïh«u{ík{u Ãkk{ku yux÷u ík{u yuLkku Mkkûkkífkh fhe þfku. {Lkw»Þ ftE søkíkLkuMknkÞ fhíkku LkÚke; MknkÞ íkku fuð¤ Eïh s fhe þfu. yux÷u su {Lkw»ÞrLk:MðkÚkoÃkýu fkÞo fhu Au íku ¾he heíku íkku ÃkkuíkkLkwt s fÕÞký MkkÄu Au.

¼õíkLkwt ÓËÞ yu ¼økðkLkLkwt ËeðkLk¾kLkwt Au. ¼økðkLk Mkðo ¼qíkku{ktAu ¾hk Ãký ¼õíkLkk ÓËÞ{kt rðþu»kYÃku Au. su{fu fkuE s{eLkËkh ÃkkuíkkLkes{eLkËkhe{kt çkÄe søkkyu hne þfu, Ãký íku íkuLkk y{wf ËeðLkk¾kLkk{kt½ýu ¼køku {¤u Au yu{ fnuðkÞ. íku{ ¼õíkLkwt ÓËÞ yu ¼økðkLkLkwtËeðkLk¾kLkwt fnuðkÞ.

¿kkLkeyku suLku çkúñ fnu Au, Þkuøkeyku íkuLku ykí{k fnu Au yLku¼õíkku íkuLku s ¼økðkLk fnu Au.

su{fu yuf çkúkñý nkuÞ. ßÞkhu íku Ãkqò fhu íÞkhu Ãkqòhe fnuðkÞyLku hMkkuE fhu íÞkhu hMkkuEÞku fnuðkÞ. su ¿kkLke nkuÞ yLku ¿kkLkÞkuøkLkuyLkwMkhu íku �Lkurík Lkurík� yu{ rð[kh fhu. çkúñ yk ðMíkw LkÚke, íku ðMíkwLkÚke, Sð LkÚke, søkík LkÚke yu{ rð[kh fhíkkt fhíkkt ßÞkhu {Lk ÂMÚkhÚkkÞ, {LkLkku ÷Þ ÚkkÞ, Mk{krÄ ÚkkÞ íÞkhu çkúñ¿kkLkLke yðMÚkk ÚkkÞ.çkúñ¿kkLkeLke Ãkkfe Äkhýk nkuÞ, áZ rLkùÞ nkuÞ fu çkúñ MkíÞ søkíkr{ÚÞk, Lkk{YÃk yk çkÄwt MðÃLkðíkT.

Ãkhtíkw ¼õíkku çkÄe yðMÚkkykuLku Mkk[e íkhefu Mðefkhu. íkuykuòøkúík yðMÚkkLku Mkk[e fnu, MðÃLkðíkT fnu Lkrn. ¼õíkku fnu fu yksøkík ¼økðkLkLkwt yiïÞo Au. ykfkþ, Lkûkºkku, MkqÞo, [tÿ, íkkhk, Ãkðoík,Mk{wÿ, Sð, stíkw yu çkÄwt Eïhu çkLkkÔÞwt Au. yu çkÄwt EïhLkwt yiïÞo Au.yu Eïh ÓËÞLke ytËh Au íku{ çknkh Ãký Au. W¥k{ ¼õík fnuþu fu¼økðkLk Ãkkuíku s yk [kuðeMk ík¥ðku (Ãkkt[ ¿kkLkurLÿÞku, Ãkkt[ f{uorLÿÞku,Ãkkt[ rð»kÞku, Ãkkt[ «ký y�u [kh ytík:fhý) íkÚkk Sð søkík YÃku ÚkEhnu÷ Au. ¼õíkLke yuðe EåAk nkuÞ fu Mkkfh ¾kðe, Mkkfh Úkðwt Lkrn.

Þkuøke Ãký yu s Ãkh{kí{kLkku Mkkûkkífkh fhðkLkku «ÞkMk fhu Au.íkuLkku nuíkw Au Sðkí{k íkÚkk Ãkh{kí{kLkku Þkuøk. Þkuøke rð»kÞku{ktÚke {Lk¾U[e ÷ELku íkuLku Ãkh{kí{k{kt ÂMÚkh fhðkLkku «ÞkMk fhu. yux÷k {kxuykhtr¼f yðMÚkk{kt yufktík{kt ÂMÚkh ykMkLku çkuMkeLku yufkøkúr[¥k ÚkELkuíku æÞkLk®[íkLk fhu.

Ãký ðMíkw yuf s, ¼uË {kºk Lkk{Lkku s. su çkúñ, íku s ykí{k,íku s ¼økðkLk.

ðuËktíkðkËe çkúñ¿kkLkeyku fnu fu Mk]rü, ÂMÚkrík, «÷Þ, Sð,søkík yu çkÄku þÂõíkLkku ¾u÷, rð[kh fhðk òyku íkku yu çkÄwt MðÃLkðíkT.çkúñ s ¾he ðMíkw, çkkfeLkwt çkÄwt yðMíkw. þÂõík MkwæÄkt MðÃLkðíkT, yðMíkw.

ík{u nòh rð[kh ¼÷uLku fhku, Ãkhtíkw Mk{krÄ-yðMÚkk «kó fÞkorðLkk þÂõíkLkwt ûkuºk ðxkðe þfkÞ Lkrn. �nwt æÞkLk ÄÁt Awt�, �nwt rð[khfÁt Awt� yu Ãký çkÄwt þÂõíkLke nËLke ytËh.

yux÷u çkúñ y�u þÂõíkLkku y¼uË. yufLku {kLkeyu yux÷u çkeòLkuÃký {kLkðwt Ãkzu, su{fu yÂøLk y�u íkuLke ËknfþÂõík. yÂøLkLku {kLkku


95


yux÷u yuLke ËknfþÂõíkLku {kLkðe s Ãkzu. ËknfþÂõíkLku AkuzeLku yÂøLkLkkuÏÞk÷ ÚkE þfu s Lkrn. MkqÞoLku {qfeLku MkqÞoLkkt rfhýkuLkku rð[kh fheþfkÞ s Lkrn. íku{ MkqÞoLkkt rfhýkuLku AkuzeLku MkqÞoLkku ÏÞk÷ Ãký ykðe Lkþfu.

ËqÄ fuðwt? íkku fnuþu fu Äku¤wtÄku¤wt. ËqÄLku Akuze ËELku ËqÄLke Äku¤kþLkkurð[kh Lk ykðe þfu, íku{ s ËqÄ�e Äku¤kþLku AkuzeLku ËqÄLkku ÏÞk÷ Lkykðu. yux÷u çkúñLku AkuzeLku þÂõíkLkku yLku þÂõíkLku AkuzeLku çkúñLkku rð[khykðe þfu Lkrn. rLkíÞLku AkuzeLku ÷e÷kLkku yLku ÷e÷kLku AkuzeLku rLkíÞLkkuÏÞk÷ QXe þfu Lkrn.

÷e÷k{Þe ykãkþÂõík MðÞt Mk]rü, ÂMÚkrík yLku «÷Þ fhe hneAu. yuLkwt s Lkk{ fk÷e. fk÷e s çkúñ, çkúñ s fk÷e. çktLku yuf s ðMíkw.yu ßÞkhu rLkr»¢Þ Au, ßÞkhu Mk]rü, ÂMÚkrík fu «÷Þ yu{ktLkwt fkuE Ãkýfk{ yu fhíke LkÚke yu{ ßÞkhu rð[kh fÁt íÞkhu íkuLku çkúñ fnwt. ßÞkhu íkuyk çkÄkt fkÞkuo fhu Au yuðku rð[kh fÁt íÞkhu íkuLku s nwt fk÷e fnwt. þÂõíkfnwt. yuf s ÔÞÂõík, Lkk{YÃkLkku s ¼uË, su{fu s¤, ðkuxh, Ãkkýe.

Mk]rüLke WíÃkr¥k fÞko ÃkAe ykãkþÂõík Mk]rüLke ytËh s hnu.søkík WíÃkÒk fhu, íku{ s íkuLke ytËh hnu. ðuË{kt WýoLkkr¼ yux÷ufhkur¤ÞkLke ðkík Au. su{ fhkur¤Þku ÃkkuíkkLke ytËh s ò¤ çknkh fkZuy�u Ãkkuíku íku ò¤Lke ytËh hnu, íku s «{kýu Eïh søkíkLkku ykÄkhyLku ykÄuÞ çktLku Au.

ð¤e swyku, çktÄLk yLku {wÂõík yu çktLku {kLkk nkÚk{kt Au. íkuLke{kÞkÚke MktMkkhe Sð fkr{Lke-fkt[Lk{kt çktÄkÞ, íku{ ð¤e íkuLke f]Ãkk ÚkkÞyux÷u Sð {wõík ÚkkÞ.

{kLke yuðe EåAk fu yk çkÄwt ÷ELku h{ík fhðe. �yuLk½uLk zkneLkku½kuzku� fu MktíkkfqfzeLke h{ík{kt zkuþeLku òu Ãknu÷uÚke s çkÄk yzfe òÞíkku zkuþeLku Lk øk{u ! h{ík [k÷u íkku zkuþeLku {ò ykðu, shk htøk ò{u!

çkÄkuÞ ykÄkh {Lk WÃkh Au. {LkÚke s {kýMk çkØ ÚkkÞ Au yLku{LkÚke s {kýMk {wõík ÚkkÞ Au. {LkLku su htøku htøkku, íku htøku íku htøkkÞ.su{fu Äkuçkeyu ÄkuÞu÷wt MkVuË fÃkzwt íkuLku ÷k÷ htøk{kt çkku¤ku íkku íku ÷k÷ ÚkEòÞ, ðkË¤e htøk{kt çkku¤ku íkku íku ðkË¤e ÚkE òÞ... {LkLku òu fwMktøk{kthk¾ku íkku ðkík[eík, rð[kh ðøkuhu yu «fkhLkkt ÚkE òÞ, òu {LkLku ¼õíkLkkMktøk{kt hk¾ku íkku Eïh®[íkLk, nrhfÚkk yu çkÄwt ÚkkÞ. ðkík yux÷e fu {LkWÃkh s çkÄku ykÄkh... �nwt {wõík Awt� yuðe ¼kðLkk {Lk{kt áZíkkÃkqðofÄkhý fheLku çkku÷íkkt çkku÷íkkt {kýMk {wõík ÚkE òÞ!

- ík{u fnku Aku fu søkíkLkwt ¼÷wt fhðwt! yÕÞk Ãký søkík íku fktEykx÷wt s Au? yLku ík{u fkuý søkíkLkwt ¼÷wt fhðkðk¤k? Ãknu÷kt MkkÄLkkfheLku EïhLkku Mkkûkkífkh fhku, íkuLkkt ËþoLk fhku, ÃkAe Eïh þÂõíkykÃku, ykËuþ ykÃku íÞkhu çkeòLkwt ¼÷wt fhe þfku, Lkrníkh Lkrn.

½ýkÞ ÷kufku ðkíkku fhu {kuxe {kuxe çkúñ¿kkLkLke; Ãkhtíkw hku®sËkSðLk{kt ûkwÿ ðMíkwykuÚke s Mktíkwü hnu.

ykMkÂõíkLkku shkMkh¾ku Ãký ytþ nkuÞ íÞkt MkwÄe EïhLkkuMkkûkkífkh fhe þfkÞ Lkrn. ËkuhkLkk Auzk{kt ¼÷uLku yuf shkf sux÷e sÁtðkxe nkuÞ íkkuÃký yu Ëkuhku MkkuÞLkk Lkfk{kt ÃkMkkh ÚkE þfu Lkrn.

fkr{Lke-fkt[LkÚke Mkt¼k¤eLku hnuðwt. yuf ð¾ík fkr{LkeLke ò¤{ktVMkkÞk yux÷u çknkh Lkef¤ðwt ¼khu ÚkE Ãkzu Au. yu íkku yuf ¼Þtfh f¤ýAu. yu{kt ÃkzLkkh ÃkAe çknkh Lkef¤e þfíkku LkÚke.


96


- EïhLku ¾kíkh {Lkw»Þ ÃkkuíkkLkk ðze÷kuLke yk¿kkLku yðøkýeþfu. hk{Lke ¼Âõík fhíke ðu¤k ¼híku ÃkkuíkkLke {kíkk fifuÞeLkwt fnuðwtMkkt¼éÞwt Lk níkwt. ©ef]»ýLku {¤ðk {kxu økkuÃkeykuyu ÃkkuíkkLkk ÃkríkykuLkwt{kLÞwt Lk níkwt. EïhLku ¾kíkh «nT÷kËu ÃkkuíkkLkk rÃkíkkLke yk¿kk Ãkk¤e Lkníke. nk, EïhÚke rð{w¾ fhLkkhe Lk nkuÞ íkuðe ík{khe {kíkkLke ík{k{yk¿kkyku Ãkk¤ðe òuEyu.

- {kýMkku EïhLkwt M{hý fhu ¾hk, Ãkhtíkw íku{Lkk{kt Eïh{kt©ØkLkku y¼kð nkuÞ Au, Ãkrhýk{u íkuyku íkuLku ¼q÷e òÞ Au yLku MktMkkh{ktykMkõík çkLke òÞ Au. Lkðzkðe ÷eÄk ÃkAe nkÚke VheÚke ÃkkuíkkLkk þhehLkuÄq¤Úke ¾hze Lkkt¾u Au; {Lkw»ÞLkk r[¥k yLku MktMkkhLkwt Ãký yuý s Mk{sðwt.Ãkhtíkw nkÚkeLku LkðzkÔÞk ÃkAe òu íkçku÷k{kt Ãkqhe ËEyu íkku VheÚke Äq¤Úke¾hzkðkLkku «Mktøk íkuLku Lk ykðu. yuðe heíku {Lkw»Þ òu Eïh-ÃkhkÞýhnu íkku íkuLkwt r[¥k þwØ ÚkE òÞ yLku VheÚke íkuLku fk{-fkt[LkÚke Ëqr»kíkÚkðkLkku ðkhku ykðu Lkrn.

¿kkLkLkku «fkþ ykðu yux÷u {kýMk ftE fqËkfqË fhíkku LkÚke,çknkhLke árüyu íkku yu suðku nkuÞ íkuðku s hnu Au, Ãkhtíkw søkík «íÞuLkkuyuLkku Mk{økú árüfkuý çkË÷kE òÞ Au. ÃkkhMk{rýLkku MÃkþo ÚkkÞ íÞkhu÷kuZkLke ík÷ðkh MkwðýoLke çkLke òÞ Au, íkuLkku Ãknu÷ktLkku ykfkh íkkusu{Lkku íku{ s hnu Au, Ãkhtíkw nðu íkuLkk{ktÚke {khðkLke þÂõík [k÷e økEnkuÞ Au, íku Lkh{ çkLke økE nkuÞ Au.

- y{]ík¥ðLkk Mkkøkhu ÃknkU[ðkLkk yLkuf {køkkuo Au. øk{u íku heíkuík{khu yu{kt ÍtÃk÷kððkLkwt Au... ¿kkLk, ¼Âõík fu f{o, yu{ktÚke fkuE Ãký{køkoLku ík{u økúný fhe þfku. òu ©Øk Mkrník rLkck nkuÞ, íkku EïhLkku

Mkkûkkífkh yð~Þ ÚkkÞ.yLku ykx÷wt æÞkLk{kt hk¾òu. {kýMkLku øk{u íkux÷ku WÃkËuþ ykÃkku,

Ãký Mk{Þ ÃkkõÞk ðøkh ftE ð¤ðkLkwt LkÚke. yuf çkk¤fu hkíku Mkqíke ð¾íku{kLku fÌkwt, �{k, {Lku nksík ÚkkÞ íÞkhu søkkzsu.� {k çkku÷e : �çkuxk !®[íkk fheþ {k, fwËhíke nksík s íkLku søkkzþu.� yu{ ßÞkhu Mk{ÞÃkkfu íÞkhu s EïhËþoLk {kxu Ít¾Lkk òøku Au.

- Sð [kh «fkhLkkt Au : çkØSð, {w{wûkwSð, {wõíkSð yLkurLkíÞSð.

MktMkkh ò¤YÃk Au, Sð {kA÷eYÃk Au, yLku Eïh (suLke {kÞkyk MktMkkh Au íku) {kAeYÃk Au. ßÞkhu {kAeLke ò¤{kt {kA÷eyku ÃkfzkÞAu íÞkhu fux÷ef {kA÷eyku ò¤ íkkuzeLku LkkMke sðkLke fkurþþ fhu AuyÚkkoíkT {wõík ÚkðkLke {Úkk{ý fhu Au. yuðk SðLku {w{wûkwSð fnu Au.suyku LkkMkðkLku VktVkt {khu Au íkuyku{ktÚke fktE çkÄkt MkV¤ Úkíkkt LkÚke,Aíkkt çku-[kh {kA÷kt LkkMke Ãký òÞ Au. yuðk {kýMkku çknw sqs nkuÞAu. íkuyku {wõíkSð fnuðkÞ Au. fux÷ef {kA÷eyku ÃkkuíkkLkk Mð¼kðÚkes yuðe MkkðÄ nkuÞ Au fu fËe ò¤{kt Ãkfzkíke s LkÚke. LkkhË suðkrLkíÞSð fËe MktMkkhò¤{kt MkÃkzkíkk s LkÚke. LkkhË suðk rLkíÞSðfËe MktMkkhò¤{kt MkÃkzkíkk s LkÚke. Ãkhtíkw ½ýkt¾hkt {kA÷ktyku ò¤{ktMkÃkzkðk Aíkkt Ãký òýíkkt LkÚke fu ykÃkýu MkÃkzkÞkt Aeyu yLku {hýþhýÚkðkLkkt Aeyu. íkuyku íkku ò¤{kt Ãkzâkt Ãkzâkt ò¤ MkkÚku s fkËð{ktÃkkuíkkLkwt þheh AwÃkkððkLke [uük fhu Au ! LkkMkðkLke rn÷[k÷ MkwæÄktfhíkkt LkÚke yLku fkËð{kt �zu Lku �zu ¾qtÃkíkkt òÞ Au. yuLkwt Lkk{ çkØSð.ò¤{kt VMkkÞk Aíkkt íkuyku íkku yu{ s Mk{su Au fu ykÃkýLku íkku ynª


97


¾qçk {Ík Au.{w{wûkw yLku {wõíkSðLku MktMkkh ¾k¤fqðk suðku sýkÞ Au yLku

rçk÷fw÷ Á[íkku LkÚke. íku{Lkk Ãkife fux÷kf ¿kkLk ÚkÞk ÃkAe yÚkðk EïhLkktËþoLk ÚkÞk ÃkAe þhehLkku íÞkøk fhu Au. Ãký yuðe heíku þhehíÞkøkfhðkLke ðkík çknw {w~fu÷ Au.

çkØSðkuLku - MktMkkhe SðkuLku fkuE Ãký «fkhLke þwrØ nkuíke LkÚke.ykxykx÷wt fü Ãkzu Au, rðÃkr¥k Ãkzu Au, MktíkkÃk ðuXðku Ãkzu Au, íkkuÃkýíku{Lkkt ÓËÞ{kt [iíkLÞLkku WËÞ Úkíkku LkÚke.

�xLku fktxkðk¤wt ½kMk ¾qçk ¼kðu Au. su{ su{ íku ¾kÞ Au íku{ íku{{kU{ktÚke ÷kune Ãkzíkwt òÞ Au íkkuÃký íku fktxkðk¤wt ½kMk ¾kíkwt òÞ Au,Akuzíkwt LkÚke. MktMkkhe ÷kufkuLku ykxykx÷ku þkuf, MktíkkÃk ðuXðku Ãkzu AuíkkuÃký yuf �e {he òÞ fu ÔÞr¼[krhýe ÚkE òÞ Au íkku çkeS ðkh÷øLk fhu Au.

su{ MkkÃk AAwtËhLku Ãkfzu Au ÃkAe Lk íkku íkuLku øk¤e þfu Au, LkAkuze þfu Au. íku{ çkØSðku {kuZuÚke íkku çkku÷u Au fu çkéÞwt, yk MktMkkh{ktfþku Mkkh LkÚke íkkuÃký íku{LkkÚke MktMkkh Aqxíkku LkÚke, Eïh íkhV {Lk÷økkzkíkwt LkÚke.

Eïhf]ÃkkÚke íkeðú ðihkøÞLkku WËÞ ÚkkÞ y�u fkr{Lke-fkt[LkWÃkhÚke ykMkÂõík ykuMkhíke sE�u yk¾hu rLk{qo¤ ÚkE òÞ íÞkhu ÓËÞEïhLku {kxu ykfw¤ÔÞkfw¤ çkLku.

- ík{u MktMkkhe Aku íku{kt Ëku»k LkÚke. {kºk ík{khu {Lk Eïh{ktÃkhkuððwt òuEyu. íku{ Lk fheyu íkku Lk [k÷u. yuf nkÚku ÔÞðnkhLkkt fkÞofhku, çkeòu nkÚk «¼wLkk [hý Ãkh hk¾ku; ÔÞðMkkÞ Lk nkuÞ íÞkhu çku nkÚku

íkuLkk [hý Ãkfze ÓËÞ Ãkh hk¾ku.- ÃkwMíkf, þk� yu Mkðo EïhLke ÃkkMku sðkLkku {kºk {køko s

çkíkkðu Au. {køko - WÃkkÞ yuf ðkh òýe ÷eÄk ÃkAe þk�Lke þe sYhAu? ÃkAe íkku ykÃkýe {u¤u ykÃkýwt fk{ fhe ÷uðkLkwt Au.

- f{o íkku þYykíkLkku ÃkkX Au, SðLkLkku WÆuþ LkÚke. MkkÄLkkfhíkk òyku yLku ykøk¤ ðÄku. su{ su{ ykøk¤ ðÄíkk sþku íku{ íku{ík{Lku Mk{òíkwt sþu fu Eïh s ðMíkw (MkíÞ ÃkËkÚko) Au, çkkfe çkÄwt yðMíkwAu. EïhLku «kó fhðku yu s SðLkLkku WÆuþ Au.

- nwt y{wf fkÞo fÁt Awt (yu{ {kLkðwt) yu s y¿kkLk Au. �nuEïh! íkwt s fíkko Au, nwt yfíkko Awt. nwt Þtºk Awt, íkwt Þtºke Au� (yu{Mk{sðwt) yuLkwt Lkk{ s ¿kkLk.

- y{]íkMkkøkh ÃkkMku ÃknkU[ðkLkk yLkuf {køko Au. íku{kt f{o, ¿kkLkyLku ¼Âõík yu {wÏÞ Au. øk{u íku {køkuo òyku, Ãký �zk Qíkhþku yux÷uEïhLkku Mkkûkkífkh Úkþu.

- MktMkkh{kt fk{ ¢kuÄ yu çkÄktLke MkkÚku ÞwØ fhðkLkwt Au. rðrðÄ«fkhLke ðkMkLkkyku MkkÚku ÷zðkLkwt Au. ykMkÂõíkykuLke MkkÚku ÷zðkLkwt Au.íku òu rfÕ÷k{kt hneLku ÷zeyu íkku Mknu÷wt Ãkzu. ½hYÃke rfÕ÷k{kt hneLku÷zðwt Xef Ãkzþu. ¾kðkLkwt ßÞkhu òuEyu íÞkhu {¤u. Ä{oÃkíLke nkuÞ íkkuyLkuf heíku {ËËøkkh ÚkE Ãkzu. fr÷Þwøk{kt ykÃkýkt þheh yÒkÚke ½zkÞu÷ktAu. MktMkkhíÞkøk fÞko ÃkAe Ãký yÒku {kxu ËMk ½uh Vuhk ¾kðk Ãkzu Au, {kxu½hYÃke rfÕ÷k{kt hneLku s ÞwØ fhku.

íkuýu MktMkkh{kt {qõÞk íkku ¾hk, nðu ykÃkýu þwt fhðwt? MkðoMð íkuLkuMkkUÃke Ëuðwt - ÃkqhuÃkqÁt ykí{Mk{Ãkoý fhðwt. íku{ fhþku yux÷u ÃkAe ík{Lku


98


fþe yz[ý Lkzþu Lkrn. ÃkAe ík{Lku yuðku yLkw¼ð Úkþu fu íku s çkÄwt fhuAu, fíkkoníkko íku s Au.

- çkÄk s EïhkÄeLk Au. LkkLkk, {kuxk çk¤ðkLk, rLkçko¤, Mkkhk,{kXk çkÄk íkuLkkÚke s ÃkuËk ÚkÞk Au. Mkkhk {kýMk, LkXkhk {kýMk yu MkðoíkuLke s ÃkkÞk Au, íkuLkk s ¾u÷ Au.

ÃkkÃk ÃkwÛÞ íkku Au s, Ãkýíku Ãkkuíku rLk÷uoÃk hnu Au. ðkÞw{kt MkwøktÄíku{ s ËwøkOÄ çkuW hne þfu Au, Ãký ðkÞw Ãkkuíku øktÄhrník Au. EïhLkeMk]rü{kt Ãký yu s rLkÞ{ «ðíkuo Au.

- su EïhLku Ãkk{ðk EåAu Au íkuLku íku {¤u Au. ºký rËðMk {kxu¾hu¾hk WíMkknÚke «ÞíLk fhku, ík{Lku sYh MkV¤íkk MkktÃkzþu. EïhLkuÃkk{ðkLke suLke Ít¾Lkk íkeðú{Þ Au yLku su yufkøkúíkkÚke «ÞkMk fhu Au. íkuEïhLku Mkíðhu Ãkk{u Au.

«fkþ ÚkíkktLke MkkÚku s þíkkçËeykuLkku ytÄfkh rð÷eLk ÚkE òÞAu. EïhLke f]Ãkkárü Úkíkkt yMktÏÞ sL{kuLkkt ÃkkÃk yá~Þ ÚkkÞ Au.

rð»ýw {ntík (÷u¾f)Lke f]ríkyku

1. Vw÷ ¾eÕÞw ÃkÚÚkh{kt (Lkð÷fÚkk)2. yuf LkËe çku rfLkkhk (Lkð÷fÚkk)3. y{]ík (fkÔÞMktøkún)4. þðohe (Lkð÷fÚkk)5. MkwtËhfktz6. f{oLkku rMkØktík7. yku¾knhý8. økeíkk (MktÃkqýo rððu[Lk)9. ðúíkfÚkk10. økeíkk (Mktrûkó)11. hk{kÞý (Mktrûkó)12. {nk¼khík (Mktrûkó)13. rþðÃkwhký (Mktrûkó)14. M{hýktsr÷15. ykðk níkk MkhËkh16. Ä{ofÚkkyku17. «uhf çkkuÄfÚkkyku18. MkhËkh, hMkËkh, ¾çkhËkh19. rËÔÞ MktËuþ20. ík{u s ík{khk SðLkhÚkLkk MkkhÚke çkLkku21. økkÞf çkLkku furMkÞku þe¾ku22. fMkËkh fåALkkt híLkku

23. Äk�{f ðkíkkoyku24. Mðk{e rððufkLktËLke rËÔÞðkýe25. yuf Ãkh{ytþ çkLÞku Ãkh{ntMk (Lkð÷fÚkk)26. MkhMðíke[tÿ (Mktrûkó)27. MktMkkh{kt ¼Âõík28. Mðk{e rððufkLktË (sL{Úke Mk{krÄ MkwÄe)29. {nk¼khíkLke «ýÞfÚkkyku30. {nk¼khíkLkk {nkLkÃkkºkku31. rMkrØËkÞf Ëuðeyku32. Mkk{ðuË (Mktrûkó)33. ÉøðuË (Mktrûkó)34. yÚkoðuË (Mktrûkó)35. ðuË Ãkrh[Þ36. ÞswðuoË (Mktrûkó)36. {ntíkLkwt Ãkt[k{]ík37. SðLk SððkLke f¤k38. {nkLk ÃkwY»kkuLke WÂõíkyku39. økwshkíke þçËfku»k40. fkÔÞ{wrÿfk (fkÔÞ Mktøkún)

Date post:	23-Jul-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	10 times
Download:	1 times

Ek ansh Paramhansh book - pustakalay · Ek Param Ansh Paramhansh by Vishnu Mahant Shihol Ta. Petlad...

Documents