EntrevistaconFrankBáez
ElpoetadominicanoFrankBáez,quienleyósustrabajosenGrandValleyStateUniversityel12denoviembredel2014,respondealaspreguntasdelosestudiantes:JAYMESHUK:¿Quélehizoempezaraescribirpoesía?FRANKBÁEZ:AmímegustapensarqueloquemellevóaescribirpoesíafueaquellavezenquemipapámeleyóunpoemadeDylanThomasydijoenespañolesteverso:Thisworldishalfthedevil'sandmyown.Yoteníadieciséisañosyqueríaempezarunabandadeheavymetalyconquistarelmundo.Peromeolvidédelabandayempecéaescribirpoesía.JAYMESHUK:¿Piensaensuslectoresoensurelaciónconelpúblicocuandoestáescribiendounpoema?FRANKBÁEZ:Laverdadqueno.Aunqueexistenpoemasqueunoselosdedicaadeterminadaspersonas.Enesoscasos,síestoypensandoenesapersona,aunqueenelfondopuedequepienseenalgomásprofundoyesapersonasóloseaunodeloselementosdelpoema.Perobueno,creoquesiemprepiensoenunlectoralqueledirijolospoemas,elproblemaesqueunonolealcanzaaverelrostro.Quizássiunolellegaaverelrostrosevaadarcuentadequeesunomismo.
KELSEYLUMPSTRA:Parausted,¿quéeslapoesía?¿Quéinfluenciatieneensuvidadiaria?FRANKBÁEZ:Siempremehallamadolaatenciónesaideadelavanguardiaquebuscaqueelarteylavidasevuelvanunamismacosa.Queescribirpoesíaseasencillamentedejarundiarioountestimoniodeesavidatanintensayhermosa.Lavidaeslaobramaestradecadapoetayesélquedebeprocurarquequedebienhechayqueseaconmovedorayquetengamuchapoesía.ALEXANDRIABURGESS:¿Hayunescritorquehainfluidoensuescriturademaneraprominente?FRANKBÁEZ:Creoquemehaninfluidovariosescritores.Paséporetapasenquehuboescritoresquefuerondeterminanteenmipoesía.MegustaqueexistalaposibilidaddequeenlaliteraturapuedancohabitardistintossistemasdepoesíacomoporejemploeldeEmilyDickinsonalladodeWaltWhitman.Lapoesíaquemegustanotieneexclusivamentequeparecersealascosasqueescribo,esdecir,noleosólolapoesíaporcuestionestécnicas,sinosobretodoporplacer.DelosúltimospoemariosqueheleídomehangustadomucholosdeLouiseGluck,deSandraSimondsydeFabianCasas.ALEXANDRIABURGESS:¿Tieneunametaparasusobrasliterarias?FRANKBÁEZ:Acabarlas.Tenereltiempo,lasaludylafuerzaparacrearlasyfinalizarlas.KAYLAPOLLARD:Noshemosdadocuentadequemuchosdesuspoemasseenfocanenlapoesíaensímisma.¿Porqueescogióenfocarseenlapoesíayenelprocesodelaescritura?FRANKBÁEZ:Siemprequeescribomepreguntohastadondemellevanestaspalabrasquepongoenelpapel.Peronosólolaspalabras,sinotambiéncuáleslafuncióndeescribirpoesíaenestostiempos.¿Quéesserunpoetaenestaépoca?¿Tienesentidoserpoeta?EstáelcasodePlatónquenoleencontrabaunafunciónadecuadaalpoetaydecidióexpulsarlodesuRepública.Porloqueelpoetaesesapresenciaextrañaymisteriosaquetenemosenlacivilizaciónyquenopodemosbuscarleunsitioadecuado.Elpoetanotieneespacioenunasociedadcapitalistanienunacomunista.Ysilotieneesdebidoaunerroroaunmalentendido.Nohayningunaindustriaentornoalapoesía.Nisiquieraladelentretenimiento.Peroquizáslapoesíadesempeñeelpapelmásimportantedelasociedadyeseldemostrarnosloinvisible.Pensemosenelpoetacomounmarcianoquebajadesuplatillovoladorysequedaavivirennuestrobarrio.
KAYLAPOLLARD:¿Quétemassecundariosestánensuspoemas“EnDamen”,“PeleasDomésticas”y“Autorretrato”queloslectoresnovenaprimeravista?FRANKBÁEZ:Esospoemasrefiereneloficiodelpoeta.Escribirpoesíaesalgomágico.RecuerdolaleyendadecómoArturollegóaserrey.Nadiesabíaquiénera.Perohabíaunaleyendaquedecíaqueelpuebloloreconoceríasilograbasacarunaespadaqueestabaincrustadaenunaroca.Muchoshabíanintentadoyfalladoenelintento.Eseeseltipodecosasqueunodebehacercuandosesientaaescribir,halaryhalar,hastaquelapoesíaenformadeespadasedesprendadeesaroca.LORNAMEINKE:¿Quéesloquemásinfluyeensuspoemas?Esdecir,¿esunapersona,unpaísespecifico,unaexperiencia,oalgodiferente?FRANKBÁEZ:Latradiciónpoética.Lapoesíaqueleo.Luegomividayelentornomesirvenparadarleforma,paraperpetuaresatradiciónqueheredé.LORNAMEINKE:¿Tieneuntipodepoesíafavorita?Silatiene,¿cuálesyporqué?FRANKBÁEZ:Comotodoenlavidahayestilospoéticosquemegustanyotrosqueno.Enrealidadsoymuyabiertoyheterogéneo.Quizásesosedebaaquesoydominicanoyqueennuestraislasemezclarontantasculturasyetniasdistintas.Porejemplo,tecuentoquehacepocoestabaleyendotodolorelacionadoconlaNewYorkSchoolofPoetsyahoraheempezadoaleertodoloquevengadelSiglodeOroEspañol.Lapoesíaescomolacomidasupongo.Algunosplatossondeliciososyotrosnosprovocanalergias.Laúnicaformadesaberloesprobando.MADELAINECLEGHORN:¿Quéeslomásimportanteenelprocesodeescribirunpoema?FRANKBÁEZ:Prestarleatenciónalavozquetevaadictarelpoema.Unonosabededondevieneesavozmisteriosa.Laúnicaseguridadquetienesesquetedespiertademadrugadaytellevaaescribirpoesía.KAYTLINFURLONG:¿Creequeelescritorrequiereunciertoniveldevulnerabilidad?Esdecir,¿esdifícilparaustedcompartirsusexperienciaspersonalesconelpúblico?FRANKBÁEZ:Sí,esmuydifícilcompartirlas.Perounotienequedejaraunladolatimidezyenfrentarsealpúblicodemaneraquelospoemassepuedandaraconocer.Creoquecuandolospoemassepublicandejandepertenecerleauno,yloslectoresempiezanahacerlossuyos,lesdannuevossignificadosylosengrandecen.Soncomo
hijosqueunoempiezaadejardeprotegerporquetienensuspropiaspersonalidadeseintereses.KAYTLINFURLONG:Meparecequesupoesíademuestraunprocesodeauto-descubrimiento,comosiustedescribieraparaenfrentarysuperarlosdesafíosdelavida.¿Esestasuintención?FRANKBÁEZ:Sí,porsupuesto.Lapoesíaeslaluzqueapareceenlaoscuridad.Ahorabien,nopodemosolvidarquelospoemassoncomposicionesyquesurgenapartirdelmanejodellenguajeydeunatradiciónalaqueunointentaemular,honraryhomenajear.JACOBVAUGHAN:¿Quépiensacuandoloslectoresnointerpretanunpoemadelamaneraqueustedvisualizócuandoloescribió?FRANKBÁEZ:Estomolesta.Porejemplo,tesientasaescribirunosversospensandoquelagentesereiráalleerlos,peronoseríen.Peor,nolosentienden.Loúnicoqueunopuedehacerespublicarsuobradelamaneramáshonestaycruzarlosdedosparaquelagentenoquedeindiferente.Lopeoresqueellectorquedeindiferente.Peroesopasa.Artauddecíaqueelpúblicoreaccionasóloconbombas.Porloquetambiénhayquetomarencuentahastaquépuntoloslectoresestáninteresadosenesospoemasysilleganadarleeltiempoylasoportunidadesparaquelospoemascomoespeciedepíldorasomedicamentoshagansutrabajo.JACOBVAUGHAN:¿Quéhacecuandonopuedeescribir?¿Cómosuperaesadificultad?FRANKBÁEZ:FrankO’Harahablabadel“nerve”,esdecir,detenereldescarodeseguircuandounotienetodoencontra.Perohayvecesenquelavozquetedictalospoemasquedamudayunonotienemásremedioqueesperar.Cuandonomesalenadaloqueyohagoesescribirprosaotraducirpoesía.Esperarquelleguelapoesíaescomoesperarquecaigalanieve.Setienenquesaberpredeciresosmomentosparaestarpreparado.Cadapoetaenelfondoesunbuenmeteorólogo.JAMESMCALLON:¿Quéesloquemásloinspiraaescribir?FRANKBÁEZ:Lavida,lasmujeres,lasfotosdemimadrecuandoerajoven,lasonrisademinovia,losatardeceresdeSantoDomingo,losviajes,lagentequeconozco,lospaisajes,misobrinapeinándose,elronroneodemigato,lapoesíaqueleo,lasescenascallejeras.JAMESMCALLON:¿Porqueeligióusarelversolibreenlugardelasconvencionesdelapoesíatradicional?FRANKBÁEZ:Hetratadodeescribirsonetos.Lograndiosodelamétricaesqueteimponeunaseriedereglasparajugar.Avecesescomplicadosabercerrarunpoema
escritoenversolibre.Loqueyohagoesservirmedeprocedimientossacadosdelcineodelanarrativa,esdecir,finalessorpresivos,anticlímaxydemás.Escribirenversolibreescomocorrerenlacallesinsaberdondevasaparar.Escribirconmétricaescomocorrerenunacaminadoraycontodocontrolado.TRAVIACOLLIER:HuidobrodicequeelpoetacreacomoDios.¿Serelacionansuspoemasconlavidarealosonsólocreacioneshechasdepalabras?FRANKBÁEZ:AmímeencantanlosactosdemagiadeHuidobro,quecreaesosmundostanespecialesyartificiales.MilibrofavoritosuyoesAltazoryesunodelosmejoreslibrosdetodoslostiempos.Loquenomegustaescuandoexageralostrucosdemagiayparecequetienemuchopresupuestoparahacerloquelevengaengana.Enmicaso,meveocomounmagopobrequetrabajaenloscumpleañosdelosniñosyquelogradeslumbrarnosdetantoentantoconcuatroocincotrucos.STEPHANNIESPRUIT:¿Hayunespacioespecialadondevacuandoescribeunpoema?FRANKBÁEZ:Escribirpoesíaescomoentrarenunascensordelquetocastodoslosnúmerosporquenosabesmuybienencuálpisoesqueestálafiesta.STEPHANNIESPRUIT:¿Cómolohacambiadolapoesía?FRANKBÁEZ:Cadavezqueleopoesíaotengounaexperienciapoética,creoquesalgomásricoyconmayorcapacidaddeenfrentarmealmundoytransformarlo.Delapoesíamegustaquetehaceconscientedelmundo.Siempresehabladequelapoesíaesalgoqueestádesconectadodelarealidadydequelospoetasvivenenlaluna.Creotodolocontrario.Lapoesíanossirveparacontemplarnuestroentornocondetenimiento,paraestudiarnuestrasvidasyparasermáscríticosconnosotrosyconelmundoalrededor.EVANWISE:¿Cómovelarelaciónentrepasiónyprofesiónencuantoalapoesía?¿Essutrabajoserpoeta?FRANKBÁEZ:Esarelaciónes“complicated”comoponenenfacebook.MeimaginoqueescomoSupermancuandosequitabasutrajeyseconvertíaenClarkKent.AligualqueClarkKentyohagoperiodismo.Muchagenteconquetrabajoomuchosqueestáncercanotienenideadequesoypoeta.Ahorabien,yosiempreestoypensandoentérminospoéticos,esdecir,entérminosdecreaciónycomposición.Unovapensandocontinuamenteenpoesíaycometiendopoemasensucabezamientrashaceotracosa.EVANWISE:Ensuspoemas,hayreferenciasaciudadesylugaresdiversos.¿Sevecomounpoetadominicanoointernacional?FRANKBÁEZ:Yocreoquelapatriadeunpoetaeslaliteratura.Susantepasadosyfamiliaressonlosescritoresqueleeyconlosquedialoga.Perobueno,yomesiento
orgullosodeserunpoetadominicanoydelatradiciónpoéticademipaís,queesricayheterogénea,yqueaúnsenecesitadescubrir.ANASTASIABOERMAN:¿Cómoeligelostemasparasuspoemas?¿Esalgoespontáneootomamuchotiempoelegirlos?FRANKBÁEZ:No,sonlostemaslosqueeligenauno.Perobueno,másquedetemassetratadesímbolos,demetáforasydeotrosrecursosliterariosyestilísticos.ANASTASIABOERMAN:¿Cómoafectasupoesíaelvisitaryvivirenpaísesdiferentes?FRANKBÁEZ:Viajarayudaaverelmundodesdedistintasperspectivas.Peronosóloviajarfísicamente,sinosobretodoviajarconlaliteraturaqueesunviajemásinteresanteyenriquecedor.Mientrasfísicamenteunosolopuedeviajarenelespacio,lapoesía,laliteraturayelartetesirvenparaviajareneltiempoyporsueñosyporconjeturaseimaginaciones.Recuerdoquemipapánosdabaunamonedadecincuentacentavoscuandoleíamosunlibro.Esunabuenametáforaparaexplicarquemientrasmásleemosmásnosenriquecemos.SAMANTHASCHIRES:Enclasesolohemosleídosupoesía.¿Suscuentostienentemassimilaresasuspoemas?FRANKBÁEZ:Sí,hayciertarelación.Loscuentostambiéntienenunagrancargaautobiográfica,hablandelossitiosdondehevividoyabordanalgunosdelostemasdemipoesía.Peroporsupuesto,sonbúsquedasdistintas.Hepublicadotambiéncrónicasdeviajesyahoramismoestoyterminandounanovela.KRISTIVERHAGE:Supoesíacontienemuchodesusexperiencias.Entonces,sihubieracrecidoenlosEstadosUnidos,¿cómohabríacambiadosuestilodeescribirpoesía?FRANKBÁEZ:Esunapreguntacompleja.Supongoquehabríasidocompletamentedistinto.Seríanotrosreferentesysiescribieraeninglésseríaunavisióncompletamentedistintadelmundo.Nosésiescriboporquesoydominicanoyporloquehevistoenmividaviviendoallá,oporlafamiliaenquecrecí,oporloslibrosqueleíyquemeconmovierontanto…Nosé.Loquesíséesqueenunmundoparaleloseguiríaescribiendo.KRISTIVERHAGE:Sinofueraunpoeta,¿quetipodetrabajoharía?¿Tieneotraspasionesquenohadesarrollado?FRANKBÁEZ:Claro,muchísimaspasiones.Cuandoyoeraniñoqueríaserastronauta,jugadordebaloncestoprofesionalyarqueólogo.Todoalmismotiempo.Creoqueenlavidaunopuedehacermúltiplescosas.
BRADLEYMUELLER:¿Piensaustedquelatecnologíavaacambiarlapoesía?FRANKBÁEZ:Latecnologíahaservidoparadarlenuevasplataformasalapoesíayparadifundirlospoemasdeformasnovedosas.Tambiénsehanhechomuchosexperimentosaudiovisuales,derealidadvirtual,etc.Muchospoetasconlaintencióndecrearunnuevolenguajehanintentadoalterarlarealidadusandodrogasoutilizandosoftwareoprogramas.Haceunosmesesestabadandountalleryunaestudiantemepreguntósihabíaunappparaescribirpoesía.Yocreoqueelpoemaseguirácomponiéndosecomohavenidohaciéndosedesdeelprincipiodelahumanidad.Porcierto,HansMagnusEnzerbergerseinventóunrobotqueescribíapoemas.Perounoleeesapoesíayalrobotlefaltabafeeling.BRADLEYMUELLER:¿Enquécreeustedseenfocaránlosmovimientosdelfuturo?¿Enelindividuo,lalibertad,losconflictointernos,etc.?FRANKBÁEZ:Creoqueenelfuturoseseguiráhablandodelosmismostemasquesediscutenhoyyquesediscutíanhacemilesdeaños.Enrealidadloúnicoquecambiaeslamaneradeexpresarlos,peronuestrasvidasenelfondonosonmuydiferentealasdeaquellosquevivíanhacemilesdeaños.Unonace,crece,seenamora,sereproduce,muere.Nohayalgoqueenvejezcamásrápidoquelatecnologíaolasreferenciasespecíficasdeunaépoca.Porejemplo,miralosefectosespecialesdelaspelículasoloquelasnovelasdecienciaficcióndeloscincuentapensabanqueibaapasarenel2000.Lossentimientosylasvidasdelaspersonassiempresonlasmismas.Homero,Dante,ShakespeareyCervantessiguenconmoviéndonosporquedeloquehablanesdeldramahumano.