eysad POTANSİYEL KADIN TURİZMCİLERİN GİRİŞİMCİLİK VE ... · lir bir değişim biçiminde...

31

eysa

d

ABSTRACT

Today, development of technology and industrialization led to an increase in the number of women ta-king part in business life. Women entrepreneurs in the tourism sector as well as in different sectors are involved in a highly competitive environment with new and different edias. On that sense, entreprene-urship and innovation trends of female students in the field of tourism education in Atatürk University constitute the scope of the investigation. The data used in this study was obtained by questionnaire and using 5 point likert scale Cronbach’s alpha reliability, t-test and ANOVA test were subjected in SPSS 20 programme. According to the results obtained from this analysis, potential female tourism professio-nals participating in the study were identified as self-confident people. It was found that these people remain undecided about the tolerance to the uncertainty. In addition, it was determined that entrepre-neurship and innovation trends of women between 22-25 years old are high.

Key words: Entrepreneurship, Innovation, Potential Female Tourism Professional, Tourism.

ÖZET

Günümüzde teknoloji ve endüstrileşmenin gelişmesi, çalışma hayatına katılan kadınların sayısının artmasını sağlamıştır. Farklı sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de kadın girişimciler yoğun rekabet ortamına yeni ve farklı fikirler ile katılmaktadırlar. Bu yönüyle Atatürk Üniversitesi’nde tu-rizm eğitimi alan kız öğrencilerin girişimcilik ve inovasyona yönelik eğilimleri araştırmanın kapsa-mını oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılacak veriler anket tekniği ile elde edilmiş ve 5’li likert ölçeği kullanılarak SPSS 20 programında Cronbach Alpha güvenilirlik, t-testi ve ANOVA testlerine tabi tutulmuştur. Bu analizlerden elde edilen sonuçlara göre çalışmaya katılan potansiyel kadın turizmciler deneyime açık ve kendilerine güveni yüksek kişiler olarak tespit edilmiştir. Bu kişilerin belirsizliğe karşı tolerans konusunda ise kararsız kaldıkları görülmüştür. Ayrıca, 22-25 yaş arasındaki kadınların girişimcilik ve inovasyon eğilimlerinin yüksek olduğu belirlenmiştir.

Anahtar sözcükler: Girişimcilik, İnovasyon, Potansiyel Kadın Turizmci, Turizm

Cem IŞIK *, Leyla TIRAK **, Zennube IŞIK *** 2

DETERMINATION OF ENTREPRENEURSHIP AND IN-NOVATION TRENDS OF POTENTIAL FEMALE TOURISM PROFESSIONALS

POTANSİYEL KADIN TURİZMCİLERİN GİRİŞİMCİLİK VE İNOVASYON EĞİLİMLERİNİN BELİRLENMESİ1

Bu çalışma, 7-9 Nisan 2016 tarihleri arasında Erzincan’da gerçekleşen “Ulusal Alternatif Turizm” kongresinde sunulmuştur.

* Yrd. Doç. Dr., Atatürk Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Erzurum, e-posta: [email protected]

** Araş. Gör., Atatürk Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Erzurum, e-posta: [email protected]

*** Araş. Gör., Atatürk Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Erzurum, e-posta: [email protected]

32

Cem IŞIK *, Leyla TIRAK **, Zennube IŞIK ***

1. GİRİŞ

Günümüzde üretim insan gücünden çok bilgi temellidir. Bu temelde girişimcilik alt fonksiyonu olarak yenilik, yaratıcılık ve yönetim faaliyetleri (Soysal, 2010: 86) bireylerin risk aldığı, fırsatları iş fikrine dönüştürdüğü kâr amaçlı ekonomik faaliyetler bütünüdür (Uluhan, 2012: 7-9). Son yıllarda girişimciliğin bir alt dalı olarak gelişen ve dikkat çeken konulardan biri de kadın girişimcilerdir. Fakat kadın girişimcilerin net bir tanımı yapılamamaktadır. Ayrıca kadın girişimci kategorisinde kimlerin yer alıp alamayacağı da kesinlik kazanmayan hususlardan biridir. Örneğin; kendi hesaplarına çalışan kadınlar ekonomik faaliyetlerini ev içinde sürdürüyorlarsa bu gruba girmeli midir? gibi sorular kadın girişimciler ile ilgili hala net cevabı olmayan ve tartışmaya açık kategoridedir (Karadal, 2014: 129).

Öte yandan sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş ile ekonomik faaliyetlerin yenilikçi, yaratıcı, risk alan, öncü olan ve rekabetçi düşünen bir yapıya dönüştüğü gözlemlenmektedir (Uluhan, 2012: 7-9). Bu dönüşüm içinde inovasyon (yenileşim) işletmelerin rekabet avantajı sağlaması ve pazarda varlığını sürdürebilmesi açısından önem taşımaktadır (Işık, 2013; Işık ve Keskin, 2013; Burmaoğlu ve Şeşen, 2011: 1). İnovasyon tekrarlanabilir, sistemleştirilebilir ve işletmenin yapısına adapte edilebi-lir bir değişim biçiminde kabul edilirken sahibine de ekonomik değer katmaktadır (Işık, 2013; Işık ve Satı, 2013: 3).

Çalışmanın ilk bölümünde turizm, girişimcilik, kadın girişimci ve inovasyon kavramları ile ilgili litera-tür taraması yapılarak, bu kavramlar hakkında bilgiler verilecektir. Çalışmanın ikinci bölümünü ise metodoloji oluşturmaktadır. Metodoloji bölümünde ise potansiyel kadın turizmcilerin girişimcilik ve inovasyon eğilimlerini belirlemek amacıyla istatistiki analizler yapılarak bu analizlerin sonuçları-na yer verilmiştir. Çalışmanın son kısmını ise sonuç ve öneriler oluşturmaktadır.

2. TURİZM KAVRAMI

Bugün, insanlar değişen çağın şartlarına binaen daha çok seyahat eder duruma gelmiştir. İnsanlar sürekli ikamet ettikleri yerlerden geçici sürelerle ayrılırken, ulaşım imkânlarından yararlanmakta, gittikleri yerlerde konaklama ve yeme-içme tesislerinden faydalanmaktadır (Bezirgan, 2008: 5). Bu amaçlar ile ortaya çıkan unsurların toplamı olarak turizm kavramının önemi artmaktadır. Doğrudan veya dolaylı olarak birçok sektörle ilişkisi olan turizmin tanımıyla ilgili olarak farklı yorum ve bakış açıları yazında yer almaktadır(Akgül, 2010: 7).

Turizm terimi İbranicede “öğrenme, araştırma” anlamına gelen “Torah” sözcüğünden türemiştir (Bahar ve Kozak, 2008: 28). Uluslararası Turizm Uzmanları Birliği (AIEST) turizmi, “para kazanma amacı olmayan ve devamlı kalış şeklinde olmaması ile yabancıların sürekli yaşadıkları yer dışındaki bir yerde kalmalarından ve seyahatlerinden doğan olay ve ilgiler” bütünü olarak tanımlarken (Ak-gül, 2010: 7) Faulker vd. ise “Ekonomik ve sosyal koşullarda görülen bireysel özgürlüğe dayalı hızlı değişimi yansıtan ve büyük hızla gelişen bir insan faaliyeti” olarak ifade etmiştir (Küyük, 2012: 9).

Caspar; sosyo- ekonomik yönüyle turizmi; “turist, turistik işletmeler, turizm organizasyonlarının oluşturduğu alt sistemler ve bu alt sistemlerin ekonomik, sosyal, politik, hukuki, teknolojik ve eko-lojik çevre ile olan ilişkilerine dayanan global bir sistem” olarak açıklamıştır (Bahar ve Kozak, 2008: 29). Diğer bir tanımda ise turizm, “sürekli yaşanan yerler dışında, ticari kazanç dışı sebeplerle yapı-lan ve yirmi dört saati aşan ya da en az bir gecelemeden oluşan geçici seyahat ve konaklamaların ortaya çıkardığı ekonomik ve sosyal özellikleri olan tüketim olay ve ilişkilerinin bütünü” olarak ya-zınlaştırılmıştır (Usta, 2008: 7).




33

eysa

d3. GİRİŞİMCİLİK VE GİRİŞİMCİ KAVRAMLARI

Girişimcilik kavramı hem bireysel hem de toplumsal boyutta bir ekonomik rahatlama sağladı-ğı için uzun yıllardır farklı disiplinlerin dikkatini çekmekte ve araştırma konusu olmaktadır (Onay ve Çavuşoğlu, 2010: 48). Çağdaş girişimcilik düşüncesinin mimarı olan Schumpeter girişim-ciliği “yeni bilişimlerin meydana getirilmesi” olarak tarif ederken (Cansız, 2007: 6), Top ise “giri-şimcinin ortaya koyduğu eylemin, hareketin, organizasyonun ve yarattığı yeni sonuçların ge-nel ismi” biçiminde tanımlamıştır. Coulter da girişimciliği “gerekli zaman ve çabayı harcayarak, finansal, sosyal ve psikolojik riskleri bir araya getirerek ve parasal ve kişisel tatmin ödülü alarak farklı bir şeyler yaratma süreci” olarak ifade etmiştir (Onay ve Çavuşoğlu, 2010: 48). Girişimcilik faaliyetleri bölgesel düzeydeki ekonomik sorunlar için kullanılan etkili yöntemlerden biri olmak-la beraber (Işık vd. 2015; Ergenler, 2012: 17) sadece bireyin kendi işini kurması değil, aynı za-manda mevcut olan işini yenilemesi veya yeni sektörlere açılması anlamındadır (Şahin, 2006: 5).

Cantillon’a göre girişimci; “kâr elde etmek amacıyla işi organize eden ve işin riskini üstlenen ki-şidir. Cantillon girişimciyi belirli bir fiyattan ürünleri satın alarak belirsiz bir fiyattan satan, kâr elde etmeden arbitraja kadar bir dizi imkânların arayışı içinde olan ve risk alan bir spekülatör” olarak tarif eder (Döm, 2014: 1-2). Girişimci kavramını Fransız iktisatçı Jean Baptiste Say’de kul-lanmıştır. Fakat Say, Cantillon’un tanımını geliştirmiştir. Buna göre girişimci risk üstlenmenin yanı sıra üretim faktörlerini örgütleme ve yönetme özelliklerine de sahip olan kişidir (Çetinka-ya Bozkurt vd., 2012: 232). Koh ve Hatten ise girişimciyi; yenilikçi, pazar boşluğunu dolduran, risk alan, işletme kuran, üretim faktörlerini koordine eden yatırımcı kişi olarak tanımlamışlar-dır (Öztürk, 2013: 10). Schumpeter’e göre girişimci; “yeni ürünler, yeni süreçler geliştirme, yeni ihracat pazarları bulma, yeni hammadde, yarı mamul arz kaynakları bulma ya da yeni bir organi-zasyon yapısı oluşturma gibi işletme açısından yeni kombinasyonlar yaratarak mevcut ekono-mik düzeni yıkan kişidir” (Döm, 2014: 2-4). Drucker’a göre girişimci ekonomik kaynakları, verim-liliği düşük olan iş alanlarından getirisi daha yüksek alana yönlendiren kişidir (Cansız, 2007: 8).

Başarılı girişimci gözlem, liderlik, objektif olma, pratik zekâ, ikna, azim gibi özelliklerin yanı sıra (Yıldız, 2007: 6-7) azim, tutku, hoşgörü, kendine inanma ve vizyon gibi özelliklere de sahiptir. Diğer taraftan başarı için girişimcilerin sahip olduğu dört yetenek; iş yeteneği, liderlik yetene-ği, girişimcilik yeteneği ve kişisel yetenek olarak sıralanmaktadır ( Sönmez ve Toksoy, 2014: 43).

Kadın girişimciliği kavramı ise son yıllarda girişimcilik kavramının bir alt dalı olarak araştırılmaya başlanmıştır (Mungan, 2013: 25). Genel bir tanımda girişimci kadın; ev dışında bir yerde kendisi için çalıştırdığı bir işyerine sahip olan, söz konusu işyerinde kendi başına veya iş verdiği kişiler-le birlikte çalışan, herhangi bir ürün veya hizmetin üretilmesi ile ilgili işleri yürüten, üretilen bu ürün ve hizmetlerin dağıtım, pazarlama ve satışını yapan, iş sürecinin örgütlenmesi, ürün ve hiz-met üretim aşamasının planlanması, işyerinin işletilmesi veya kapatılması gibi konularda kendi-si karar veren, elde ettiği kazancın yatırım ve kullanım alanlarında söz sahibi olan kişidir (Göküş vd., 2013: 90). Müftüoğlu ve Durukan’ kadın girişimciyi; piyasa ekonomisinde riskleri göze ala-rak pazara yönelik, nakde dönüşebilen, ürün ve hizmet üretip satışını yapan, kendi işinin sahibi

Şekil 1. Girişimcilikte Dört Önemli Yetenek

Kaynak: Sönmez ve Toksoy, 2014: 44

34


olup vergi kaydı, TESK, Esnaf ve Sanatkârlar Birlikleri ve Odalarında ve TOBB’a bağlı odalarda üye-likleri bulunan ve yanında başka kişileri çalıştıran kadın olarak tanımlamıştır (Morçin, 2013: 169). Ge-nellikle iş kadını ve kadın girişimci kavramları birbirinin yerine kullanılmaktadır. Ancak bu iki kavram arasında farklılıklar bulunmaktadır. İş kadını kavramı herhangi bir iş yerinde çalışan tüm kadınları tarif ederken, kadın girişimci ise; risk alabilen, daha kararlı ve dayanıklı, hayatlarına kendileri yön verebilen kadınları ifade etmektedir (Keskin, 2014: 72).

Tarih boyunca kadınlar üretim faaliyetinin her aşamasında yer almasına rağmen, sosyo- ekonomik kalkınmadan yararlanamamışlardır. Modern toplumlarda kadınların yasa önünde erkekler ile eşit duruma gelmesiyle çalışma hayatına katılmaya başlamıştır. Dolayısıyla kadınlar kendilerini geliştir-meye, eğitmeye ve değişik sektörlerde çalışmaya başlamışlardır. Çalışma hayatına atılan kadınlar girişimcilik faaliyetlerinde bulunurken, bu sayede kendilerini özgür, bağımsız ve daha sosyal hisset-meye de başlamıştır. Kadın girişimciliğinin artması sosyo- ekonomik kalkınmayı tetiklemiş ve ailele-rin refah düzeyi de artırmıştır (Göküş vd., 2013: 91-92).

Kadın girişimciliğin artması sonucu konuya araştırmacıların da ilgisi artmıştır. Yapılan bazı ampi-rik çalışmalar ile kadın girişimcilerin de bazı ortak özelliklere sahip olduğu tespit edilmiştir (Güleç, 2011: 21). Morçin (2013) bu özellikleri şu şekilde sıralamaktadır;

• Girişimcilik ile ilgili özellikler (kendine güven, risk alma, yenilikçilik, bağımsızlık vb.)• Sosyo- kültürel faktörler ile ilgili özellikler (saygınlık, iyi ilişkiler kurma, işbirlikçi olma vb.)• Cinsiyet ile ilgili özellikler (iyi iletişim kurabilme, problem çözebilme, hoşgörülü ve özverili olma vb.)

Kadınların kendi işini kurmak istemesinin temelinde ekonomik ve toplumsal bağımlılıktan kurtulma fırsatı yatmaktadır. Ayrıca ailede sadece bir kişinin geliriyle geçinmenin zorluğu, çalıştığı iş yerinde hak ettiği konuma getirilmemek, eşinin ölümü veya işsiz kaldığında aileyi ayakta tutabilmek, çocuk-larıyla daha fazla ilgilenmek, kadınlar için başka seçenek olmaması ve başarma ihtiyacı gibi neden-lerde sayılabilir (Karadal, 2014:133-134).

Karadal’a göre (2014) kadınlar her ne kadar girişimci olarak bağımsız ve özgür olsalar da, iş hayatında çeşitli sorunlar ile karşılaşabilmektedir. Bu sorunların arasında kadın rollerinin kalıplaşması, eğitim yetersizliği, iş yükü fazlalığı, finans bulma güçlüğü sayılabilir. Girişimci kadınların karşılaştıkları temel sorunları; kadın kimliği ve kişiliğine bağlı sorunlar (eğitim düzeyinin yetersiz olması, aile ve toplum desteğinin yetersizliği gibi), kadın girişimcilerin girişimciliğe başlamadan önce karşılaştıkları sorunlar (bilgi ve deneyim yetersizliği, girişimcilik koşullarının yetersiz olması, girişimci kadınlara karşı toplu-mun olumsuz bakış açısı, girişimci kadınların desteklenmemesi gibi) ve kadın girişimcilerin işe başla-dıktan sonra karşılaştıkları sorunlar (sermayenin yeterli olmaması, piyasa dengesizliği, ödemelerde karşılaşılan sorunlar, pazarda müşterinin az olması gibi) olmak üzere gruplandırılmaktadır (Karadal, 2014:133-134).

4. İNOVASYON

Yenileşim kavramı Türkçe’de İngilizce “innovation” kelimesinin karşılığı olarak kullanılmaktadır. İnovas-yon kavramını birçok araştırmacı tarafından farklı şekillerde yorumlamışlardır. Bunun nedeni araştırma-cıların inovasyonu kendi alanlarına göre ele almış ve tanımlamış olmasıdır (Kılıç ve Keklik, 2012: 97).

İnovasyon süreci ve bu sürecin ekonomik kalkınma üzerindeki etkisini ilk araştıranlardan biri olan Schumpeter inovasyonu “yeni ürünler, hizmetler, süreçler ya da pazarlar ile ilgili yeni kurumsal bir-leşmelerin oluşturulması” olarak ifade etmiştir. Schumpeter’e göre inovasyon; yeni bir ürünün pi-yasaya arz edilmesi, yeni bir yönetim yönteminin keşfedilmesi, yeni bir pazara girilmesi veya pazar-lama yönteminin geliştirilmesi, yeni bir hammadde ve yeni bir örgütlenme şeklinin oluşturulması olmak üzere beş farklı şekilde oluşmaktadır (Sakaryalı, 2014: 185). Schumpeter’in bu tanımından sonra inovasyon kavramı defalarca yeniden tanımlanmıştır. Yapılan her yeni tanım inovasyonun farklı önemli yönlerini öne çıkarmıştır (Jong, 2007: 15). Örneğin Drucker’a göre inovasyon; yeni bir bilgiyi kullanarak yeni ürünler üretme girişimi ve müşteri memnuniyeti sağlamaktır (Işık ve Ecevit Satı, 2013: 3). * Yrd. Doç. Dr., Atatürk Üniversitesi, Turizm Fakültesi, Erzurum, e-posta: [email protected]



35

eysa

dDamanpour’a göre inovasyon; bir işletmenin başarısının belirleyicileri olarak yeni düşüncelerin be-nimsenmesi, geliştirilmesi ve oluşturulması sürecinin bir sonucudur (Karaata, 2012: 1). Knight’a göre inovasyon; bir organizasyon ve çevresi açısından yeni olan bir yeniliğin gerçekleştirilmesidir (Bozkurt ve Taşcıoğlu, 2007: 3). Porter’a göre inovasyon; rekabet avantajı oluşturan yeni teknoloji-leri ve yeni iş yapma teknikleri kapsamasıdır (Ecevit Satı ve Işık, 2011: 540).

İnovasyon kavramı çoğunlukla icat ile karıştırılmaktadır. Ancak inovasyon yeni bir ürün olabileceği gibi, var olan bir ürünün geliştirilmesi olarak da tanımlanmaktadır (Sakaryalı, 2014: 186). İcat yeni bir fikir iken, inovasyon pazarda kabul gören ürün, hizmet ya da pazarlama tekniği olarak ekonomik değer yaratmaktır (Karaata, 2012: 2). Bu değer ile inovasyon gelişimin her evresinde ayrı öneme sahiptir (OECD, 2012: 4).

İnovasyon genellikle ürün ve hizmetlerle bağdaştırılmaktadır. Fakat süreçler, dağıtım, marka, müş-teri deneyimi ve iş modelinde de inovasyon yapılmaktadır (Mercan vd., 2011: 31). Genel olarak inovasyon türleri;

• Ürün İnovasyonu: Ürün inovasyonu yeni veya kullanım amacına göre geliştirilen ürün veya hizmeti ifade etmektedir. Bir ürün inovasyonu incelenirken işletme veya pazar için yeni ürün olarak ayrıl-maktadır. Ürün inovasyonlarının başarılı olabilmeleri için müşterilerin yeni ürünleri arzu etmeleri, ürünlerin uygulanabilir olması, pazarlanabilir ve satılabilir olması gerekmektedir (Yavuz, 2010: 146).

• Süreç İnovasyonu: Süreç inovasyonu; yeni bir üretim ve dağıtım yönteminin geliştirilmesi ya da mevcut yöntemlerin iyileştirilerek daha gelişmiş hale getirilmesidir (Elçi, 2006: 9). Süreç inovasyonu hizmetin üretilmesi ve sağlanması ile ilgili yeni ya da geliştirilmiş bazı yöntemleri içermektedir. Se-yahat acentelerinde yeni bir rezervasyon sisteminin kullanılması veya internet üzerinden uçak bileti satın alınması gibi inovasyonlar süreç inovasyonuna örnek olarak gösterilebilir (Taşkesenlioğlu ve Burçakbaş, 2012: 16).

• Pazarlama İnovasyonu: Pazarlama inovasyonu ürünlerin tasarımı ve ambalajlanmasında, ürünlerin promosyon ve fiyatlandırılmasında önemli değişimleri içeren bir tekniğin kullanılmasıdır (Kılıç ve Keklik, 2012: 99). Pazarlama inovasyonu ile ürünlerin özellikleri değiştirilmeden, şekil ve görüntü-lerinde bazı oynamalar yapılarak işletmelerin satışlarının artırılması amaçlanmaktadır. İnternetten yemek siparişi ve dizilerde yer alan ürün yerleştirme konuya bir örnektir (Sakaryalı, 2014: 188).

• Organizasyonel İnovasyon: Organizasyonlara yönelik yeni bir fikir ya da davranışın uygulanması-dır. Organizasyonel inovasyon işletmelerin rekabet yeteneklerini olumlu yönde etkilerken, işletme performansını da artırmaktadır (Burmaoğlu ve Şeşen, 2011: 4). Organizasyonel inovasyona örnek olarak Dell’in sipariş üzerine üretim modeli verilebilir (Elçi, 2006: 11).

Bu çalışmanın literatüre katkısı, geleceğin kadın turizmcileri ve girişimcileri olarak düşünülen tu-rizm eğitimi alan kız öğrencilerin girişimcilik ve yenilikçilik yönündeki farkındalığı artırmak ve araş-tırmacıların ilgisini bu alana çekmektir.

5. YÖNTEM

Bu çalışmanın amacı Atatürk Üniversitesi’nde turizm eğitimi alan kız öğrencilerin girişimcilik ve ino-vasyon eğilimlerini belirlemektir. Araştırmada kullanılacak olan verilerin toplanması için 450 anket bastırılmıştır. Eksik bilgilerin yer aldığı anketler değerlendirilmeye alınmamış ve 400 anket üzerin-den analizler yapılmıştır. Ankette 5’li likert ölçeği kullanılmış ve SPSS 20.0 programı yardımıyla ana-lizler yapılmıştır.

5.1. Demografik bulgular

Bu kısımda örneklemin demografik özelliklerine göre dağılımı, tanımlayıcı istatistikler ile incelen-miştir. Atatürk Üniversitesi’nde turizm eğitimi alan kız öğrencilerin demografik özellikleri Tablo 5.1.’de sunulmuştur.

36


Yapılan frekans analizi sonucunda araştırmaya katılan kız öğrencilerin %49,3’ünün 18-21 yaş ve %42’sinin ise 22-25 yaş aralığında olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların %60,8’i Gastronomi ve Mut-fak Sanatları Bölümünde ve %39,3’ü Turizm İşletmeciliği Bölümü’nde eğitim aldığı belirlenmiştir. Katılımcılar %65,8’i turizm sektöründe çalışmayı düşündüğünü beyan etmiştir. Bu durum turizm eğitimi alan kız öğrencilerin yarısından fazlasının öğrenim gördükleri bölüm ile ilgili bir meslekte ça-lışmayı düşündüklerini göstermektedir. Katılımcıların %35,8’i iş kurma olasılıklarının %50 olduğunu, %25,3’ü ise %30 olduğunu bildirmiştir. Bu durum Atatürk Üniversitesi’nde turizm eğitimi alan kız öğrencilerin girişimci olmak istediklerinin beyanıdır. Katılımcıların iş kurmayı düşündükleri bölgeler açısından en fazla yüzdeyi (%23,8) Akdeniz Bölgesi’nin aldığı belirlenmiştir.

Akdeniz Bölgesi’ni %20,5 ile Ege Bölgesi ve %17,3 ile Marmara Bölgesi takip etmektedir. Bu durum katılımcıların büyük bir çoğunluğunun ülkemizde turizm faaliyetlerinin yoğun olarak görüldüğü bölgelerde bir iş kurmak istediklerinin tespitidir.

Tablo 5.1. Örneklem İle İlgili Demografik Bilgiler Frekans Yüzde

Yaş

18’den küçük 6 1,5

18-21 197 49,3

22-25 168 42

25’den büyük 29 7,2

Bölüm

Gastronomi ve Mutfak Sanatları 243 60,8

Turizm İşletmeciliği 157 39,3

Turizmde Çalışmayı Düşündüğü

Evet 263 65,8

Hayır 137 34,3

İş Kurma Olasılığı

Hiç Yok 62 15,5

%30 101 25,3

%50 143 35,8

%60 ve üstü 94 23,5

İş Kurmayı Düşündüğü Bölge

Akdeniz 95 23,8

Ege 82 20,5

Marmara 69 17,3

Karadeniz 60 15,0

İç Anadolu 37 9,3




37

eysa

d5.2. Güvenirlik analizi

Bir test veya anketteki soruların tutarlılığı ve test edilen ölçeğin araştırılan sorunla ne derecede ör-tüştüğü güvenilirlik ile ifade edilmektedir (Kalaycı, 2014: 404). Bu araştırmada elde edilen verilerin güvenirliğini test etmek amacıyla Cronbach Alpha güvenirlik analizi gerçekleştirilmiş ve sonuçlar Tablo 5.2.’de sunulmuştur.

Tablo 5.2 incelendiğinde her iki ölçeğin güvenirliklerinin 0,80’den yüksek olduğu görülmektedir. Literatüre göre Alpha değeri 0.80 ≤ α < 1.00 arasında ise kullanılan ölçek yüksek derecede güvenilir olarak kabul edilmektedir (Kalaycı, 2014: 405).

5.3. T-test ve ANOVA analizi

5.3.1. T-test

Tablo 5.2. Ölçeklerin Güvenilirlik Analizi Cronbach

Alpha Madde Sayısı

Girişimcilik ,960 28

Bireysel Yenilikçilik ,843 20

Tablo 5.3. Girişimcilik ve Bireysel Yenilikçilik ile Turizm Sektöründe Çalışma Arasındaki İlişki

Grup N Ortalama S. Sapma

t df P

Kendine güven

Evet 263 3,8945 1,02964 2,439 398 ,015

Hayır 137 3,6314 1,01282

Yenilik Evet 263 3,7478 ,85044 2,629 398 ,009

Hayır 137 3,5146 ,82532

Başarma ihtiyacı

Evet 263 3,8114 ,94733 2,368 398 ,018

Hayır 137 3,5737 ,96278

Kontrol odağı

Evet 263 3,8302 ,91767 2,028 398 ,043

Hayır 137 3,6314 ,95346

Risk almak Evet 263 3,6388 ,89196 2,279 398 ,023

Hayır 137 3,4190 ,95882

Belirsizliğe karşı tolerans

Evet 263 2,7567 1,17289 -,928 398 ,354

Hayır 137 2,8686 1,09018

Değişime direnç

Evet 263 3,1131 ,84238 -1,113

398 ,266

Hayır 137 3,1989 ,66621

Fikir önderliği

Evet 263 3,6806 ,82455 1,588 398 ,113

Hayır 137 3,5445 ,79177

Deneyime açıklık

Evet 263 3,7825 ,88023 1,880 398 ,061

Hayır 137 3,6102 ,84933

Risk alma Evet 263 3,6654 ,92887 2,470 398 0,14

Hayır 137 3,4197 ,97248

38


Tablo 5.3 incelendiğinde belirsizliğe karşı tolerans, değişime direnç, fikir önderliği ve deneyime açıklık ile katılımcıların turizm sektöründe çalışmayı düşünmesi arasında herhangi bir fark olmadığı görülmektedir. Ancak kendine güvenen kız öğrenciler turizm sektöründe çalışmayı düşünürken, kendine güven sorunu yaşayan öğrencilerin ise turizm sektöründe çalışma konusunda fazla istekli olmadıkları belirlenmiştir (P<0,05).

5.3.2. Girişimcilik ve yenilikçilik ile yaş faktörü arasındaki ilişki

Girişimcilik ve yenilikçilik ile yaş faktörü arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek için ANOVA testi uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar Tablo 5.4’de gösterilmiştir.

Tablo 5.4 incelendiğinde girişimciliğin alt boyutları olan kendine güven, yenilik, başarma ihtiyacı, kontrol odağı ve risk alma ile yaş faktörü arasında anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. Bu farklılığın hangi yaş aralıklarında olduğunu tespit etmek amacıyla Tukey LSD testi uygulanmıştır. Test sonuçları Tablo 5.5’de sunulmuştur.

Tablo 5.5’e göre 22-25 yaş aralığındaki kız öğrenciler 18 yaşından küçük ve 25 yaşından büyük olan kız öğrencilere göre daha fazla girişimci özelliklere sahiplerdir.

Tablo 5.4. Girişimcilik ile Yaş Arasındaki İlişki Kareler

Top. Sd Kareler

Ort. F P

Kendine Güven

Gruplar Arası

13,839 3 4,613

4,459

,004 Gruplar İçi 409,666 396 1,035 Toplam 423,505 399

Yenilik

Gruplar Arası

12,711 3 4,237

6,117

,000 Gruplar İçi 274,316 396 ,693 Toplam 287,027 399

Başarma İhtiyacı

Gruplar Arası

12,269 3 4,090

4,575


Kontrol Odağı

Gruplar Arası

17,136 3 5,712

6,840


Risk Almak

Gruplar Arası

10,935 3 3,645

4,416


Belirsizliğe Karşı Tolerans

Gruplar Arası

3,623 3 1,208

,920

,431 Gruplar İçi 519,567 396 1,312 Toplam 523,190 399

Tablo 5.5. Girişimcilik ile Yaş Faktörüne İlişkin Tukey LSD Karşılaştırmaları

Yaş Aralığı Ortalama Farklılığı

22-25 arası 18’den küçük 1,15476*

18-21 ,09004

25’den büyük ,53407*




39

eysa

d

5.3.3. Girişimcilik ve yenilikçilik ile çalışmak istenen sektör arasındaki ilişki

Girişimcilik ve yenilikçilik ile çalışmak istenen sektör arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemek adına ANOVA testi uygulanmıştır. Sonuçlar Tablo 5.8’de gösterilmiştir.

Tablo 5.6 incelendiğinde yenilikçiliğin alt boyutları olan fikir önderliği, deneyime açıklık ve risk alma ile yaş faktörü arasında anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. Bu farklılığın hangi yaş aralıkla-rında olduğunu belirlemek maksadıyla Tukey LSD testi tatbik edilmiştir. Elde edilen test sonuçları Tablo 5.7’de gösterilmiştir.

Tablo 5.7 ‘ye göre 22-25 yaş aralığındaki kız öğrencilerin 18 yaşından küçük ve 25 yaşından büyük kız öğrencilere oranla daha yenilikçi olduğu belirlenmiştir.

Tablo 5.6. Yenilikçilik ile Yaş Arasındaki İlişki Kareler

Top. Sd Kareler

Ort. F P

Değişime Direnç

Gruplar Arası

,922 3 ,307 ,495 ,686 Gruplar İçi 246,018 396 ,621 Toplam 246,940 399

Fikir Önderliği

Gruplar Arası

11,858 3 3,953 6,182 ,000 Gruplar İçi 253,199 396 ,639 Toplam 265,058 399

Deneyime Açıklık

Gruplar Arası


Risk Alma

Gruplar Arası


Tablo 5.7. Yenilikçilik ile Yaş Faktörüne İlişkin Tukey LSD Karşılaştırmaları

Yaş Aralığı Ortalama Farklılığı

22-25 arası 18’den küçük ,86786*

18-21 ,16177

25’den büyük ,56786*

40


Tablo 5.8 incelendiğinde girişimciliğin boyutları olan yenilik, kontrol odağı, risk almak ve belirsizli-ğe karşı tolerans ile çalışmak istenen sektör arasında anlamlı bir farklılık olmadığı görülmektedir. Ancak girişimciliğin diğer iki alt boyutu olan kendine güven ve başarma ihtiyacı ile çalışmak istenen sektör arasında anlamlı bir farklılık olduğu belirlenmiştir. Bu farklılığın hangi sektörler arasında ol-duğunu belirlemek için Tukey LSD testi uygulanmıştır.

Tablo 5.9. incelendiğinde özel sektörde prestijli bir işte çalışmak isteyen kız öğrencilerin özel sek-törde herhangi bir iş ve kamu sektöründe herhangi bir işte çalışmak isteyen kız öğrencilere nazaran daha fazla başarılı olma isteğine sahip oldukları görülmüştür. Bu durumda özel sektörde prestijli bir işte çalışmayı düşünen kız öğrencilerin daha girişimci olduğu şeklinde bir yorum geliştirilebilir.

Tablo 5.8. Girişimcilik ile çalışmak istenen sektör arasındaki ilişki Kareler

Top. Sd Kareler

Ort. F P

Kendine Güven

Gruplar Arası

15,121 3 5,040 4,888 ,002 Gruplar İçi 408,384 396 1,031 Toplam 423,505 399

Yenilik

Gruplar Arası


Başarma İhtiyacı

Gruplar Arası


Kontrol Odağı

Gruplar Arası


Risk Almak

Gruplar Arası


Belirsizliğe Karşı Tolerans

Gruplar Arası

10,156 3 3,385 2,613 ,051 Gruplar İçi 513,034 396 1,296 Toplam 523,190 399

Tablo 5.9. Girişimcilik ile çalışmak istenen sektöre İlişkin Tukey LSD Karşılaştırmaları

Çalışmak istenen sektör Ortalama Farklılığı

Özel sektörde prestijli bir iş

Özel sektörde herhangi bir iş

-,57434*

Kamu sektöründe herhangi bir iş

-,44543*

Kamu sektöründe prestijli bir iş

,16399




41

eysa

d

Tablo 5.10 incelendiğinde yenilikçiliğin alt boyutları olan değişime direnç, fikir önderliği ve deneyi-me açıklık ile çalışmak istenen sektör arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır. Ancak yenilikçiliğin son boyutu olan risk alma ile çalışmak istenen sektör arasında anlamlı bir farklılık olduğu görülmüş-tür. Bu farklılığın hangi sektörler arasında olduğunu belirlemek amacıyla Tukey LSD testi uygulan-mıştır. Sonuçlar Tablo 5.11’de sunulmuştur.

Tablo 5.11’e bakıldığında özel sektörde prestijli bir işte çalışmak isteyen kız öğrencilerin kamu sek-töründe herhangi bir işte çalışmak isteyen kız öğrencilere göre daha fazla risk alabilecekleri sonucu çıkarılmıştır. Aralarındaki ortalama farkı ,43725’dir ve anlamlılık düzeyi 0,05’in altındadır. Bu neden-le özel sektörde prestijli bir işte çalışmak isteyen kız öğrencilerin yenilikçiliğe daha yatkın oldukları söylenebilir.

Tablo 5.10. Yenilikçilik ile çalışmak istenen sektör arasındaki ilişki Kareler

Top. Sd Kareler

Ort. F P

Değişime Direnç

Gruplar Arası


Fikir Önderliği

Gruplar Arası


Deneyime Açıklık

Gruplar Arası


Risk Alma

Gruplar Arası


Tablo 5.11. Yenilikçilik ile çalışmak istenen sektöre İlişkin Tukey LSD Karşılaştırmaları

Çalışmak istenen sektör Ortalama Farklılığı

Özel sektörde prestijli bir iş

Özel sektörde herhangi bir iş

,30436

Kamu sektöründe herhangi bir iş

,43725*

Kamu sektöründe prestijli bir iş

,26987

42


6.SONUÇ ve TARTIŞMA

Bu çalışma Atatürk Üniversitesi’nde turizm eğitimi alan ve potansiyel kadın turizmciler olan kız öğ-rencilerin girişimcilik ve inovasyon eğilimlerinin belirlenmesini amaçlamaktadır. Araştırma kapsa-mında turizm eğitimi alan kız öğrencilere anket uygulanarak girişimcilik ve inovasyon hakkındaki düşünceleri alınmıştır. Anketlerle elde edilen veriler T-test ve ANOVA testi kullanılarak analiz edil-miştir.

Frekans analizi sonuçlarına göre katılımcıların %65,8’inin turizmde çalışmayı düşündüğü ve %35,8’inin iş kurma olasılıklarının %50 olduğu belirlenmiştir. Böylece Atatürk Üniversitesi’nde tu-rizm eğitimi alan kız öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun gelecekte turizm sektöründe aktif ola-rak çalışan birer kadın girişimci olabilecekleri söylenebilir. T-testi ile güven boyutunun katılımcıların turizm sektöründe çalışmayı düşünüp düşünmedikleri analiz edilmiştir. Analiz sonucunda kendine güvenleri yüksek olan kız öğrencilerin turizmde çalışmayı düşündükleri tespit edilmiştir. Diğer bir ifade ile kendine güven faktörünün girişimcilik üzerinde olumlu bir etkisi olduğu belirlenmiştir.

ANOVA testi sonuçlarına göre 22-25 yaş aralığındaki kız öğrencilerin girişimciliğe ve yenilikçiliğe yatkın oldukları belirlenmiştir. Ayrıca özel sektörde prestijli bir işte çalışmayı düşünen kız öğrenci-lerin diğer sektörlerde çalışmayı düşünenlere göre başarılı olma konusunda daha azimli oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca özel sektörde prestijli bir işte çalışmayı düşünen kız öğrencilerin daha fazla risk alabildikleri ve yeniliğe daha yatkın oldukları elde edilen sonuçlar arasındadır.

Elde edilen sonuçların ışığında ülkemiz öznelinde potansiyel girişimci kadın adayların yaşadığı top-lumun ataerkil olması ve iş hayatında çoğu kez ikinci plana atılması gibi nedenler olumsuz bir baskı oluşturabilecektir. Bu ve benzeri durumlar potansiyel kadın girişimci adaylarını yıldırabilecek ve var olan toplumun bakış açısını değiştirmeyecektir. Bu olumsuzlukların giderilmesi, potansiyel ka-dın girişimci adaylarının girişimcilik eğitimlerine tabi tutulmasına, daha rahat çalışma olanaklarına kavuşturulmasına ve kendilerine olan güvenin artırılmasına bağlıdır. Böylece kendilerine güveni yüksek olan bu adaylar birer girişimci ve yenilikçi olarak iş hayatında aktif bir şekilde faaliyet gös-terebilecektir. Ayrıca kadın girişimcilerin iş, aile ve toplumsal yapı yönünden hukuki haklarını tam olarak bilmesi de önem taşımaktadır. Zira bu haklar onları daha da cesaretlendirecek ve yeni ba-şarı hikayelerini ortaya çıkaracaktır. Yine potansiyel kadın girişimcilerin aile ve çevresinin vereceği destek de yabana atılmamalıdır. Bu tür destekler ile potansiyel kadın girişimciler iş hayatında daha azimli ve istekli olabilecektir.




43

eysa

dKAYNAKLAR

Akgül, V. (2010). Türkiye’de turizmin mevsimsellikten çıkarılarak on iki aya yayılmasına yönelik de-ğerlendirme: Öne çıkan alternatif turizm türleri. Uzmanlık tezi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Tanıtma Genel Müdürlüğü, Ankara, TR.

Bahar, O. ve Kozak, M. (2008). Turizm ekonomisi. Ankara: Detay Yayıncılık.

Bezirgan, M. (2008). Türk turizminde itici bir güç olarak iç turizm ve Altınoluk yöresinde iç turizme katılanlara yönelik bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir, TR.

Bozkurt, Ö. ve Taşcıoğlu, H. (2007). KOBİ’ lerde inovasyon çalışmaları ve örnekleri üzerine bir ince-leme.

Burmaoğlu, S. ve Şeşen, H. (2011). Türk firmalarının organizasyonel inovasyon yeteneğini etkileyen faktörler üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 66, 1-20.

Cansız, E. (2007). Üniversite öğrencilerinin girişimcilik özelliklerinin belirlenmesi: Süleyman Demi-rel Üniversitesi öğrencileri üzerine bir çalışma. Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, TR.

Çetinkaya Bozkurt, Ö., Kalkan, A., Koyuncu, O. ve Alparslan, A. M. (2012). Türkiye’de girişimciliğin gelişimi: girişimciler üzerinde nitel bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü Dergisi, 1, 229-247.

Dinler Sakaryalı, A. M. (2014). İnovasyon ve risk sermayesi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 9, 183-210.

Döm, S. (2014). Girişimcilik ve küçük işletme yöneticiliği (4. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.

Ecevit Satı, Z. ve Işık, Ö. (2011). İnovasyon ve stratejik yönetim sinerjisi: stratejik inovasyon. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 538-559.

Elçi, Ş.(2006). İnovasyon kalkınma ve rekabetin anahtarı. Ankara: Nova Yayınları.

Erdoğan Morçin, S. (2013). Türk kültüründe kadın girişimciliği: kavramsal bir değerlendirme. Giri-şimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8, 167-190.

Göküş, M., Özdemiray, S. M. ve Göksel, Z. S. (2013). Bölgesel kalkınmada kadın girişimciliğinin öne-mi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 87-97.

Güleç, S. (2011). Kadın girişimciliği-Karaman örneği. Yüksek lisans tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman, TR.

Işık C., Keskin, G. ve Serçeoğlu N. (2015) Turizm Sektöründe Nitelikli İşgücü Açığına Yenilikçi Yakla-şım: Kapadokya Örneği, Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 4(2): 1-21.

Işık, C. ve Keskin, G. (2013). Bilgi ekonomilerinde rekabet üstünlüğü oluşturulması açısından inovas-yonun önemi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27, 41-57.

Işık, C. (2013). The importance of creating a competitive advantage and investing in information technology for modern economies: an ARDL test approach from Turkey. J Knowl Econ; 4, 387–405.

Işık, Ö. ve Ecevit Satı, Z. (2013). İnovasyon ve marka yönetimi etkileşimi: mobilya sektöründe MOS-DER (mobilya sanayicileri derneği) üyesi firmalara yönelik bir araştırma. Akademik Bakış Dergisi, 38, 1-18.

Kalaycı, Ş. (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.

44

Cem IŞIK *, Ekrem AYDIN **

Karaata, S. (2012). Yenilik- yenileşim- inovasyon dünyasına bir yolculuk. İzmir: Ege Genç İşadamları Derneği.

Karadal, H. (Ed.). (2014). Girişimcilik (3. Baskı). İstanbul: Beta.

Keskin, S. (2014). Türkiye’de kadın girişimcilerin durumu. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 9, 71-94.

Kılıç, R. ve Keklik, B. (2012). Kobi’lerde genel firma özelliklerinin inovasyon uygulamalarına etkisi: Balıkesir ilinde bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39, 93-118.

Küyük, E. F. (2012). Sosyal Turizmin Desteklenmesiyle Turizmde Mevsimselliğin Azaltılması: İspanya Örneği. (Uzmanlık Tezi). İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü.

Mercan, B., Göktaş, D. ve Gömleksiz, M. (2011). AR-GE faaliyetleri ve girişimcilerin inovasyon üze-rindeki etkileri: Patent verileri üzerinde bir uygulama. PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 7, 27-44.

Mungan, S. (2013). Kadın girişimcilik değerleri ile kadın girişimcilik algısı arasındaki ilişkide girişim-cilik eğitimlerinin rolü. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, TR.

OECD. (2012). Innovation for development. OECD.

Onay, M. ve Çavuşoğlu, S. (2010). İşletmelerde girişimcilik özelliğini etkileyen faktörler: iç girişimci-lik. Yönetim ve Ekonomi, 17, 47-67.

Öztürk, A. H. (2013). Turizm gelişiminin girişimcilik faktörleri çerçevesinde değerlendirilmesi: Bey-pazarı ve Safranbolu üzerinde karşılaştırmalı bir çalışma. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Anka-ra, TR.

Soysal, A. (2010). Türkiye’de kadın girişimciler: Engeller ve fırsatlar bağlamında bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65, 83-114.

Sönmez, A. ve Toksoy, A. (2014). Türkiye’de girişimcilik ve Türk girişimci profili üzerine bir analiz. Yönetim ve Ekonomi, 21, 41-58.

Şahin, E. (2006). Kadın girişimcilik ve Konya ilinde kadın girişimcilik profili üzerine bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, TR.

Taşkesenlioğlu, Z. ve Burçakbaş, R.(Ed.). (2012). Kamu kurumlarında inovasyon. İstanbul: Kültür ve Sanat Basımevi.

Uluhan, R. (2012). Kendi işini kurmak isteyenler için girişimcilik kılavuzu. İstanbul: Aile Eğitim Prog-ramı.

Uslu Ergenler, G. G. (2012). Sınır bölgelerinde girişimcilik ve yerel gelişme: Keşan örneği. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, TR.

Usta, Ö. (2008). Turizm Genel ve Yapısal Yaklaşım. Ankara: Detay Yayıncılık.

Yavuz, Ç. (2010). İşletmelerde inovasyon-performans ilişkisinin incelenmesine dönük bir çalışma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5, 143-173.

Yıldız, S. (2007). Girişimcilik. Yüksek lisans projesi, Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş, TR.




Date post:	14-Jul-2020
Category:	Documents
Upload:	others
View:	10 times
Download:	0 times

eysad POTANSİYEL KADIN TURİZMCİLERİN GİRİŞİMCİLİK VE ... · lir bir değişim biçiminde...

Documents