77

3. ÜNİTE

MADDENİN DEĞİŞİMİ

A. HÂL DEĞİŞİMİ 1. Maddeler Doğada Kaç Hâlde Bulunur? 2. Katıdan Sıvıya, Sıvıdan Gaza 3. Bütün Maddeler Aynı Şekilde mi Hâl Değiştirir?

B. MADDELERİ AYIRT EDELİM 1. Maddeleri Nasıl Ayırt Edelim? 2. Ayırt Edici Özellikleri Tanıyalım

C. ISI VE SICAKLIK 1. Isı mı, Sıcaklık mı? 2. Isı Alışverişi

D. ISI MADDELERİ ETKİLER Genleşme ve Büzülme

78

Anahtar KavramlarErime Donma Kaynama YoğuşmaBuharlaşma Süblimleşme Kırağılaşma KatıSıvı Gaz Plazma Hâldeğiştirme

Bu bölümü tamamladığınızda;

● Maddenindoğadakaçhâldebulunduğunuhatırlayacak,● Isıalanveyaısıverenmaddelerinhâldeğiştirdiğinietkinlikleryaparakgözlemleyecek-

siniz.

Yağmur, kar, bulut ve dolu arasındaki benzerlik ve farklılıklar nelerdir?

BÖLÜM A

HÂL DEĞİŞİMİ

79

1. Maddeler Doğada Kaç Hâlde Bulunur?

Aşağıdaki fotoğraflarda yer alan madde ve cisimleri ortak özelliklerine göre sınıflandırabilir misiniz?

Maddelerin doğada katı, sıvı ve gaz hâlinde bulunduğunu önceki yıllarda öğrenmiştiniz. Buna göre yukarıdaki fotoğraflarda yer alan sandalye, ağaç, bardak ve çaydanlığın katı hâlde olduğunu söyleyebilirsiniz. Su, meyve suyu ve deniz sıvı hâldedir. Uçan balonların içerisinde bulunan madde ve çaydanlıktan çıkan buhar ise gaz hâlindedir.

Sandalye

Meyve suyu

Bir bardak su

Çaydanlıktan çıkan buhar

Gökyüzünde bulutlar

Deniz

Ağaç

Uçan balonlardaki gaz

Doğadakatı,sıvıvegazhâlinindışındamaddeler4.birhâldedahabulunur.Buhâlinplazmaolarakadlandırıldığınıbiliyormusu-nuz?

Güneşvediğeryıldızlar,alev,şimşekmaddeninplazmahâlineörnektir.

Bunları Biliyor musunuz?

80

Kullanılacak MalzemelerBirkaçparçabuz,beherglas,ispirtoocağı,termometre,sac­

ayak,telkafes

Etkinlik Basamakları● Buzparçalarınıbeherglasıniçerisinekoyupbunlarınsıcaklığını

termometreileölçünüz.Ölçümdeğerinizidefterinizenotediniz.● Beherglasısacayağınüzerineyerleştiripispirtoocağınıyakı-

nız.● 2dakikadabirbeherglasıniçerisindekibuzparçalarınınsı-

caklığınıölçünüz.● Aşağıdakigibibirçizelgeyidefterinizeçizipölçümdeğerle-

rinizibuçizelgeyekaydediniz.

● Ölçmeişleminesuyuniçerisindekabarcıklaroluşmayabaşlayanakadardevamediniz.● Kabarcıklarıgözlemlediktensonra2­3kezdahasuyunsıcaklığınıölçünüz.(Çizel-

genizdekizamandeğerleri,ölçmeişlemleriniziçinyeterliolmazsabusatırdakibölmeleriartırabilirsiniz.)

Sorular● Buzparçalarınıntamamısıvıhâlegeçenekadarölçtüğünüzsıcaklıkdeğerlerinasıl

değişti?● Kabarcıklarıgözlemleyenekadarsıcaklıkdeğerlerinasıldeğişti?● Kabarcıklarıgözlemlediktensonrasıcaklıkdeğerindedeğişiklikgözlemledinizmi?

Buzlara Ne Oldu?

2. Katıdan Sıvıya, Sıvıdan Gaza

Yazın serinlemek için içtiğiniz meyve suyunun içerisindeki buz parçalarının zamanla küçüldüğünü gözlemlediniz mi? Sizce bunun nedeni ne olabilir? Şimdi aşağıdaki etkinliği yaparak bu soruya cevap arayınız.

Zaman(dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Sıcaklık(°C)

81

Birbüyüğünüzdenyardımalarakiçerisindekaynamaktaolansu bulunan çaydanlığın ağzına resimdeki gibimaşa yardımıylametalçaytabağınıtutunuz.Çaytabağınınyüzeyindemeydanagelendeğişimigözlemleyerekdefterinizenotediniz.

Birbardağıniçerisinesudoldurarakbuzdolabınınbuzluğun-da1günbekletiniz.2.günbardaktakideğişimigözlemleyerekdefterinizenotediniz.

Doğada katı hâlde bulunan demir filizi fabrikalarda yüksek sıcaklıklarda eritilir ve levha, tel, boru şekline getirilerek kullanılır. Çevrenizde gördüğünüz pek çok katı madde, demir örneğin-de olduğu gibi ısı etkisi ile katı hâlden sıvı hâle geçebilir. Siz de deneyinizde buz parçalarını ısıtarak sıvı hâle geçmesini sağladınız. Katı maddelerin ısı alarak sıvı hâle geçmeleri erime olarak tanımlanır. Etkinliğinizde suyu ısıtmaya devam ettiğiniz zaman belirli bir sıcaklık değe-rinden itibaren beherglasın içerisinde kabarcıklar oluştuğunu gözlemlemiş olmalısınız. Bu ka-barcıklar suyun kaynamaya başladığını gösterir. Kaynama olayı sırasında oluşan kabarcıklar su buharıdır.

Yandaki şekilde etkinliğinizde gerçekleştirdiği-niz işlemler yer almaktadır? Bu olayın tersini ger-çekleştirmek mümkün mü? Sıvı hâldeki bir mad-deyi katı hâle veya gaz hâlindeki bir maddeyi sıvı hâle dönüştürebilir miyiz? Aşağıdaki “Evde Yapa-lım” çalışmasını yaparak bu sorulara cevap vere-bilirsiniz.

Evde Yapalım

82

Gökyüzündeki bulutların nasıl oluştuğunu, yağmurun nasıl yağdığını hiç merak ettiniz mi?

Yeryüzündeki su kaynaklarında bulunan su, Güneş’ten gelen ısının etkisi ile buharlaşarak gaz hâline geçer. Gaz hâline geçen bu su gökyüzündeki bulutları oluşturur. Oluşan bu bulutlar soğuk hava kütlesi ile karşılaştığında tekrar sıvı hâle geçer ve yağış olarak yeryüzüne düşer. Bu olaylar zinciri su döngüsü olarak adlandırılır.

Su döngüsünde olduğu gibi sıvı hâldeki bir maddenin ısı alarak gaz hâline dönüşmesi olayı buharlaşma, gaz hâlindeki bir maddenin dışarıya ısı vererek sıvı hâle dönüşmesi olayı ise yoğuşma olarak tanımlanır.

Yandaki fotoğrafta gördüğünüz naftalin kokusu ile güveleri ortam-dan uzaklaştırdığı için yün eşyaların saklanmasında kullanılır.

Katı madde olan naftalin sıvı hâle geçmeden doğrudan gaz hâline geçer.

Katı maddelerin bu şekilde doğrudan gaz hâline geç-mesi süblimleşme olarak adlandırılır. İyot, arsenik ve katı karbondioksit süblimleşen maddelere örnektir.

Gaz hâlindeki bir maddenin sıvı hâle geçmeden doğru-dan katı hâle geçmesi ise kırağılaşma olarak adlandırılır.

Soğuk havalarda özellikle sabah saatlerinde havadaki nemin küçük buz kristallerine dönüşmesi kırağılaşma ör-neğidir.

Islakçamaşırlarınızınsuyunbuharlaşmasıso-nucukuruduğunubiliyormusunuz?

Sıvılarbelirlibirsıcaklıktakaynamayabaşlar,ancakhersıcaklıktabuharlaşabilir.Böyleolma-saydıçamaşırlarınızancakyazgünlerindebelirlibirsıcaklıktakuruyabilirdi.

Bunları Biliyor musunuz?

3. Bütün Maddeler Aynı Şekilde mi Hâl Değiştirir?

83

NELER ÖĞRENDİK?

Herzaman Bazen Hiçbir

zaman

Maddelerindoğadahangihâllerdebulunduğunubiliyorum.

Hâldeğişimininnasılgerçekleştiğinibiliyorum.

Erime­donma,buharlaşma­yoğuşma,süblimleşmevekıra-ğılaşmaolaylarınınbirbirinintersiolduğunuöğrendim.

A.Aşağıdakikavramharitasındaboşbırakılanyerleri,verilensözcükveyasözcükgruplarıileuygunşekildetamamlayınız.

(Isıalarakdönüşür,katı,sıvı,gaz,ısıvererekdönüşür,kırağılaşır)

hâlindeolabilir.hâlindeolabilir. hâlindeolabilir.

Madde

. . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B.Aşağıdamaddeninhâldeğişimiileilgiligerçekleşenolaylarıokyönlerinegöredüşününüz.Maddelerinısıalıpvermedurumunuvebununsonucundagerçekleşenolayıtahminedereknok-talıyerlereörnektekigibiyazınız.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Isı alır.

Sıvı Gaz

Gaz Sıvı

Sıvı Katı

Katı Gaz

Gaz Katı

Katı Sıvı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gerçekleşen olay erimedir.

Aşağıdakitablokendinizideğerlendirmeniz içindüzenlenmiştir.Tabloyu inceleyiniz. “Herzaman”,“Bazen”,“Hiçbirzaman”seçeneklerindenkendiniziçinuygunolanıişaretleyiniz.“Ba-zen”ve“Hiçbirzaman”seçenekleriniişaretlediğinizdurumlarda,ilgilikonularıtekraretmenizgerektiğinisakınunutmayınız.

KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

84

Anahtar Kavramlar Erimenoktası Donmanoktası Kaynamanoktası Ayırtediciözellik

Bu bölümü tamamladığınızda; ● Maddelerinasılayırtedebileceğinizi,● Ayırtediciözelliğinneolduğunu,● Erime,donmavekaynamanoktasıkavramlarınıvebazımaddelereaitbudeğerleri

öğreneceksiniz.

Sizce hangisini eritmek daha kolaydır?

Demir mineral Buz heykeller

Altın

BÖLÜM B

MADDELERİ AYIRT EDELİM

Sıvı altın

85

1. Maddeleri Nasıl Ayırt Edelim?

2. Ayırt Edici Özellikleri Tanıyalım“Buzlara Ne Oldu?” etkinliğinde ısı etkisi sonucu buz parçacıklarının hâl değişimini gözlem-

lemiştiniz. Bütün katı maddeler aynı sıcaklık noktasında mı erir?

Aşağıdaki etkinliği yaparak bu soruya cevap arayınız.

Yukarıdaki fotoğraflarda olduğu gibi görünümleri aynı olan maddeler nasıl ayırt edilebilir?

Soldaki fotoğraflarda yer alan maddelerin her ikisi de sıvıdır ve renkleri aynıdır. Sağdaki fotoğraflarda yer alan maddelerin ise her ikisi de küçük taneli katıdır ve renkleri aynıdır. Bu maddelerin her birinin ne olduğuna karar verebilmek için tadına bakmayı düşünebilirsiniz. Ama unutmamalısınız ki ne olduğunu bilmediğiniz maddelerin tadına bakmak, koklamak sağlığınız açısından çok tehlikeli olabilir.

Maddelerin birbirinden ayırt edilebilmesini sağlayan ve her madde için kendine özgü olan özelliklere ayırt edici özellik denir.

Yukarıdaki fotoğraflarda olduğu gibi benzer görünümde olan maddeler renk, şekil gibi özel-liklere bakılarak ayırt edilemez.

Kullanılacak MalzemelerBirkaçparçabuz,beherglas(2adet),termometre(2adet),naftalin,deneytüpü,sa-

cayak,telkafes,üçayak,destekçubuğu,2’libağlamaparçası(2adet),tekdeliklilastiktıpa,bünzenkıskacı,ispirtoocağı

Etkinlik Basamakları● Aşağıdaki gibi bir çizelgeyi defterinize çizerek ölçüm sonuçlarınızı bu çizelgeye

kaydediniz.

Hangisi Önce Eridi, Hangisi Önce Dondu?

Bir bardak ayranBir bardak süt Bir kâse un Bir miktar karbonat

BuzZaman(dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30

Sıcaklık(°C)

NaftalinZaman(dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30

Sıcaklık(°C)

86

● Buzparçalarınınbirkaçınıbeherglaslardanbirininiçeri-sinekoyaraktermometreilebunlarınsıcaklığınıölçünüz.

● Termometreyiyandakifotoğraftaolduğugibibuzpar-çalarının içerisineyerleştirerek2dakikadabirbunlarınsı-caklığınıölçünüz.

● Birkaçparçanaftalinideneytüpününiçerisinekoyunuz.● Tekdeliklilastiktıpayatermometreyitakıpdeneytü-

pününağzınıkapatınız.● İspirtoocağınıyakıpdeneytüpündekinaftaliniısıtınız.

Naftalininsıcaklığını2dakikadabirölçüpbulduğunuzdeğeriçizelgenizekaydediniz.

● Naftalinintamamısıvıhâlegeçenekadarısıtmaişlemi-nedevamediniz.

● Isıtmaişleminesonverdiktensonra2dakikadabirnaf-talininsıcaklığınıölçmeyedevamediniz.

Sorular● Buzunbaşlangıçtaölçtüğünüzsıcaklığıkaçderecesel-

siyustu?● Buzunsıcaklığınınsabitkaldığıbirzamanaralığıoldumu?Buaradabuzdanasılbir

değişimgözlemlediniz?● Naftalinkaçdereceselsiyussıcaklıktaerimeyebaşladı?● Isıtmaişleminisonlandırdıktansonranaftalininsıcaklığındanasılbirdeğişimgözlem-

lediniz?● Isıtma işlemini sonlandırdıktan sonra naftalinin sıcaklığının sabit kaldığı bir zaman

aralığıoldumu?Buaradanaftalindenasılbirdeğişimgözlemlediniz?

Kış aylarında hava sıcaklığı 0°C veya altındaki değerlere indiğinde yollarda meydana gele-bilecek buzlanmayı önlemek için tuzlama çalışması yapılır. Tuzlama olayı suyun donma nok-tasını düşürdüğünden bu çalışma ile suyun 0°C’nin altındaki sıcaklıklarda bile donmaması sağlanır.

Etkinliğinizde beherglas içerisindeki buz parçalarının başlangıçtaki sıcaklığının 0°C’nin al-tında olduğunu, bu sıcaklığın zaman geçtikçe yükseldiğini 0°C olduğunda ise buz parçalarının erimeye başladığını gözlemlemiş olmalısınız. Buzun erimeye başladığı bu sıcaklık değeri eri-me noktası olarak adlandırılır.

87

Kullanılacak MalzemelerTermometre (2 adet), erlenmayer (2 adet), ispirto

ocağı (2 adet), sacayak (2 adet), tel kafes (2 adet), su(100mL),etilalkol(100mL),ikideliklilastiktıpa(2adet)

Etkinlik Basamakları● Erlenmayerlerden birine 200mL su ile diğerine de

aynımiktardaetilalkolkoyunuz.● İkideliklilastiktıpalaratermometreleritakıperlen-

mayerlerinağzınıkapatınız.● İspirtoocaklarıyardımıylaerlenmayerlerdekisıvıları

ısıtınız.

Etkinliğinizde naftalin parçalarının buzdan farklı olarak 79°C’de erimeye başladığını gözlemlemiş olmalısınız. Bu gözleminiz sayesinde erime nok-tasının saf hâldeki katı maddeler için ayırt edici özellik olduğunu söyleyebi-lirsiniz.

Etkinliğinizde naftalin erimeye baş-ladıktan sonra birkaç kez daha ölçüm yapıp ısıtma işlemini sonlandırmıştı-nız. Ölçme işlemlerine devam ettiğiniz-de naftalinin sıcaklığının önce 79°C’ye düştüğünü, sıvı naftalinin tamamı katı hâle geçene kadar sıcaklığın bu de-ğerde sabit kaldığını gözlemlemiş olmalısınız. Naftalin örneğinde oldu-ğu gibi sıvı hâldeki bir maddenin katı hâle geçmeye başladığı sıcaklık değeri donma noktası olarak tanımlanır.

Yandaki tabloda bazı maddelerin erime noktaları verilmiştir. Tabloda verilen değerleri inceleyerek bu sıcaklıkta sıvı hâle geçen mad-delerin hangi sıcaklıkta tekrar katı hâle geçebi-leceğini arkadaşlarınızla tartışınız.

Hâl değişimi konusunda ısı alan sıvı maddelerin kaynamaya başladığını öğrenmiştiniz. Acaba bütün sıvı maddeler aynı sıcaklıkta mı kaynamaya başlar?

Aşağıdaki etkinliği yaparak bu soruya cevap arayınız.

Benim içimdeki madde0ºC’deerimeyebaşlıyor.

Benim içimdeki madde79ºC’deerimeyebaşlıyor.

Bizimiçimizdekimaddeleriayırtedebilirmisiniz?

Maddenin Adı Erime Noktası (°C)

Cıva

Buz 0

Gümüş 960

Bakır 1083

Demir 1538

Hangisi Önce Kaynadı?

Sıfırın altında 39

88

● Erlenmayerlerdekisıvılarınsıcaklıklarını1dakikadabirölçüpsonuçlarıaşağıdakigibibirçizelgeyekaydediniz.

Sorular● Suveetilalkolhangisıcaklıknoktasındakaynamayabaşladı?● Suveetilalkolünsıcaklığınınsabitkaldığıbirzamanaralığıgözlemledinizmi?Buara-

dasuveetilalkoldenasılbirdeğişimgözlemlediniz?

SuZaman(dk.) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Sıcaklık(°C)

EtilAlkol

Zaman(dk.) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Sıcaklık(°C)

Bilim, Yaşam ve TeknolojiGüneş’in yüzey sıcaklığı yaklaşık 5500°C’dir.

Dünya’dan Güneş’e gönderilecek bir uzay aracının ne kadar büyük bir sıcaklığa dayanıklı olması gerektiğini düşünebiliyor musunuz?

Böyle bir aracın yapımında kullanılacak malzemenin erime sıcaklığının çok yüksek olması gerekir. Mühendis-likte katıların erime noktasının yarısı kullanım sıcaklı-ğı olarak kabul edilir. Örneğin 5500°C’de kullanılacak malzemenin erime noktasının 11000°C olması gerekir.

Günümüzde bilim insanları çeşitli metalleri karıştı-rarak yüksek erime sıcaklığına sahip malzemeler ürete-bilmektedir. Bu şekilde elde edilen olağanüstü fiziksel özelliklere sahip malzemelere süper alaşımlar denir. Bugün için bu şekilde tantalyum, hafniyum ve karbon elementlerinin karışımından elde edilen süper alaşımın erime noktası 4215°C’dir.

Teknoloji HaberleriProf. Dr. Muammer Kaya, Eskişehir - Osmangazi Üniversitesi

www.ogu.edu.tr

Sıvı hâldeki bir maddenin ısı alarak gaz hâline geçmesinin buharlaşma olduğunu biliyorsu-nuz. Sıvılar her sıcaklıkta buharlaşmalarına rağmen belirli bir sıcaklık değerinde kaynamaya başlar. Sıvı bir maddenin kaynamaya başladığı bu sıcaklık değeri kaynama noktası olarak adlandırılır. Kaynama noktası erime ve donma noktası gibi ayırt edici özelliktir.

89

B. İrem20°C’dekatıhâldeolansafbirmaddeyiısıtarakbiretkinlikyapıyor.Etkinliğindekiölçümdeğerleriaşağıdakitablodaverilmiştir.Tablodakideğerleregöreaşağıdakisorularıdef-terinizecevaplayınız.

8.dakikada,İrem’inısıttığımaddehangihâldedir?20.dakikada,İrem’inısıttığımaddehangihâldedir?24.dakikada,İrem’inısıttığımaddehangihâldedir?

Zaman(dk.) 0 4 8 12 16 20 24 28 32 36 40 44

Sıcaklık(°C) 20 25 32 45 55 67 79 79 79 79 85 95

NELER ÖĞRENDİK?A. Aşağıdabirbiriilebağlantılıdoğru(D)veyayanlış(Y)bilgilertanılayıcıdallanmışağaç

tekniğindebirçalışmaolarakdüzenlenmiştir.Herbirdoğruveyayanlışkararbirsonrakimad-deyietkileyecektir.Bunagöreifadelerindoğru(D)yadayanlış(Y)olduğunakararvererekkaçnumaralıçıkışaulaşabilirsiniz?

D

Y

1

2

D

Y

3

4

D

Y

5

6

D

Y

7

8

Maddeleri ayırt etmek için ayırt edici özelliklerden yararla-nırız.

Buhar laşma nok tası ayırt edici özelliktir.

Sıvı madde-nin gaz hâline geçmesi yoğuş-madır.

Bütün sıvıla-rın donma nokta-sı fark lıdır.

Kaynama nok-tası ayırt edici özel liktir.

Bütün katı madde-ler aynı sıcaklıkta erir.

Yoğuşma ve buhar-laşma birbirinin tersi olaylardır.

D

D

D

Y

Y

Y

1

2

3

6

4

7

5

Herzaman Bazen Hiçbir

zaman

Ayırtediciözelliğinneolduğunubiliyorum.

Erime,donmavekaynamanoktasınıtanımlayabilirim.

Erime,donmavekaynamanoktasınınayırtediciözellikolduğunubiliyorum.

Aşağıdakitablokendinizideğerlendirmeniz içindüzenlenmiştir.Tabloyu inceleyiniz. “Herzaman”,“Bazen”,“Hiçbirzaman”seçeneklerindenkendiniziçinuygunolanıişaretleyiniz.“Ba-zen”ve“Hiçbirzaman”seçenekleriniişaretlediğinizdurumlarda,ilgilikonularıtekraretmenizgerektiğinisakınunutmayınız.

KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

90

Anahtar Kavramlar Isı Sıcaklık Termometre Isıalışverişi

Bu bölümü tamamladığınızda;

● Isıvesıcaklıkkavramlarınıöğrenecek,● Isıvesıcaklıkkavramlarıarasındakitemelfarklarıkeşfedecek,● Isıalışverişikavramıiletanışacak,sıcaklığıfarklısıvımaddelerarasındakiısıalışveri-

şinigözlemlemekiçinetkinlikleryapacaksınız.

Üşüdüğünüz zaman ne yaparsınız? Fotoğraflardaki gibi nefesinizi ellerinize üflediniz mi?

Bu hareketinizle yaptığınız işlemin ne olduğunu biliyor musunuz?

BÖLÜM C

ISI VE SICAKLIK

91

1. Isı mı, Sıcaklık mı?Sizce aşağıdaki resimde hava durumunu sunan spiker konuşmasında bazı kavramları ha-

talı kullanıyor olabilir mi?

“Isı” ve “sıcaklık” günlük yaşamımızda çokça kullandığımız iki kavramdır. Ama pek çoğumuz spikerin yaptığına benzer ha-talar yapıp ısı kavramı yerine sıcaklık, kavramını sıcaklık kavra-mı yerine ise ısı kavramını kullanırız.

Bu kavramları öğrenmek için aşağıdaki yazıları okuyup resimleri inceleyiniz.

Bütün maddelerin doğada katı, sıvı veya gaz hâlinde bulunduğunu biliyorsunuz. Bu madde-ler gözle göremeyeceğiniz çok küçük parçacıklardan oluşmuştur.

Katı, sıvı veya gaz hâlindeki bir maddeyi ısıttığımızda bu taneciklere neler olur? Aşağıdaki etkinliği yaparak bu soruya cevap arayınız.

Havalargiderekısınıyor.Bugünyurdumuzunku-zeybölgelerindehavaısısı18ºCcivarındaolacak.

Katılardabutaneciklerbirbi-rineçokyakındır.

Sıvılarda bu tanecikler, katı-lardakinegörebirazdahauzaktır.

Gazlardaisesıvılardakinegöredahauzaktır.

Pamuklara Ne Oldu?

Kullanılacak MalzemelerBeherglas,ispirtoocağı,sacayak,telkafes,pamuk,su,termometre.

Etkinlik Basamakları● Beherglasıyarısınakadarsuiledoldurunuz.● Beherglasiçerisindekisuyunsıcaklığınıtermometreileölçüpsonucudefterinizenot

ediniz.● Pamuğuküçükparçalarhâlindesuyuniçineatınız.● Beherglasısacayağınüzerinekoyupispirtoocağıyardımıylaısıtınız.3­4dakikason-

ratermometreilesuyunsıcaklığınıölçünüz.Gözlemlerinizidefterinizenotediniz.

Sorular● Beherglastakisuyuısıtırkensuyuniçerisindekipamuktanelergözlemlediniz?Bunu

nasılaçıklarsınız?● Termometreileölçtüğünüzdeğerlerbirbirindenfarklımı?Bununnedenineolabilir?

92

Kullanılacak MalzemelerBeherglas (Biri büyük, Biri küçük olmak üzere

2adet), ispirtoocağı,sacayak,telkafes,su,termo-metre(2adet),su

Etkinlik Basamakları● Küçükbeherglası2/3’ünekadarsuiledoldurunuz.● İspirto ocağı yardımıyla sacayağın üzerindebe-

herglastakisuyu40–50°Colanakadarısıtınız.● Küçükbeherglasısacayağınüzerindenalarakbü-

yükbeherglasıniçerisineyerleştiriniz.● Büyük beherglasa küçük beherglasın yüksekliğini

geçmeyecekşekildemusluksuyukoyunuz.● Termometreleribeherglaslarıniçerisineyerleştire-

rek2dakikadabirsularınsıcaklıklarınıölçünüz.● Aşağıdakigibibirçizelgeyidefterinizeçizerekölçümdeğerleriniziçizelgeyekayde-

diniz.

Hareket edebilmeniz, büyüyebilmeniz, gelişebilmeniz kısaca vücudunuzdaki tüm yaşam-sal faaliyetleri gerçekleştirebilmeniz için gerekli enerjiyi besinlerden sağladığınızı 1. ünitede öğrenmiştiniz. Otomobil, kamyonun hareket edebilmesi için gerekli enerjinin yakıtlardan sağ-landığını biliyorsunuz. Etkinliğinizde kullandığınız ispirto ocağı da örneklerde olduğu gibi bir enerji kaynağıdır. İspirto ocağının beherglastaki suya sağladığı enerji ısıdır. Isı alan maddenin taneciklerinin hareketliliği artar. Etkinliğinizde beherglastaki su ısındıkça içerisindeki pamuk parçalarının daha hızlı hareket ettiğini gözlemlemiş olmalısınız. Bunun nedeni suyu oluşturan taneciklerin hareketliliğinin artmasıdır. Su tanecikleri daha hızlı hareket ettikçe içerisindeki pa-muk parçalarının hareketi de artar.

Etkinliğinizde beherglastaki suyun ısıtmadan önce ve ısıtma işleminden sonraki sıcaklık değerlerinin birbirinden farklı olduğunu, ısıtmadan sonra sıcaklık değerinin yükseldiğini göz-lemlemiş olmalısınız. Bu gözleminize göre ısı alan bir maddenin sıcaklığının arttığını, ısı veren bir maddenin ise sıcaklığının azaldığını söyleyebilirsiniz.

Maddelerin hâl değiştirmesi sırasında bulundukları ortamdan ısı aldıklarını veya ortama ısı verdiklerini biliyorsunuz. Isı alışverişi sadece hâl değişimi sırasında mı gerçekleşir? Bu soruya cevap verebilmek için aşağıdaki etkinliği yapınız.

2. Isı Alışverişi

Hangisi Önce Kaynadı?

KüçükBeherglas

Zaman(dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Sıcaklık(°C)

BüyükBeherglas

Zaman(dk.) 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Sıcaklık(°C)

93

Sorular● Büyükveküçükbeherglaslardakisularınsıcaklıklarındanasılbirdeğişimgözlemledi-

niz?● Budeğişiminnedenisizceneolabilir?

Etkinliğinizde kullandığınız büyük ve küçük beherglaslardaki suların hâl değiştirmediğini biliyorsunuz. Ama ısı vererek sıcaklığını yükselttiğiniz su ile musluk suyu dolu beherglasları iç içe koyduğunuzda sıcaklığı yüksek olan suyun zamanla sıcaklığının azaldığını, musluk su-yunun ise sıcaklığının arttığını gözlemlemiş olmalısınız. Bunun nedeni farklı sıcaklıktaki sular arasında ısı alışverişi olmasıdır. Sıcaklığı yüksek olan su, sıcaklığı düşük olan suya ısı verir. Bu ısı alışverişi maddelerin sıcaklıkları eşit olana kadar devam eder. Maddelerin son sıcaklığı denge sıcaklığı olarak adlandırılır. Bu olay doğanın temel yasalarından biridir ve termik den-ge (ısı denge) olarak tanımlanır.

NELER ÖĞRENDİK?A.Aşağıdakisorularıdefterinizecevaplayınız.1.Isıvesıcaklıkkavramlarıarasındakifarklarıdefterinizelisteleyiniz.2. Isıvesıcaklıkkavramlarınındoğruveyanlışkullanımlarınabirerörnekveriniz.3.Maddelerarasındakiısıalışverişininnasılgerçekleştiğinibirörnekolayileaçıklayınız.

Herzaman Bazen Hiçbir

zaman

Isıvesıcaklıkkavramlarıarasındakifarklarıörnek-lerleaçıklayabilirim.

Isı alışverişinin ne zaman ve nasıl gerçekleştiğinibiliyorum.

Farklısıcaklıklardakisıvılarınsıcaklıklarınıtermometreileölçüpdefterinizenotedi-niz.Dahasonrabusıvılarıbirkapiçerisindekarıştırıpkarışımınsıcaklığınıölçünüz.Sonölçümdeğerinizisıvılarınbaşlangıçtakisıcaklığıilekarşılaştırınız.

Evde Yapalım

Farklısıcaklıklardakisıvılarınsıcaklıklarınıtermometreileölçüpdefterinizenotedi-niz.Dahasonrabusıvılarıbirkapiçerisindekarıştırıpkarışımınsıcaklığınıölçünüz.Sonölçümdeğerinizisıvılarınbaşlangıçtakisıcaklığıilekarşılaştırınız.

KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİMAşağıdakitablokendinizideğerlendirmeniz içindüzenlenmiştir.Tabloyu inceleyiniz. “Her

zaman”,“Bazen”,“Hiçbirzaman”seçeneklerindenkendiniziçinuygunolanıişaretleyiniz.“Ba-zen”ve“Hiçbirzaman”seçenekleriniişaretlediğinizdurumlarda,ilgilikonularıtekraretmenizgerektiğinisakınunutmayınız.

94

Anahtar Kavramlar Genleşme Büzülme

Bu bölümü tamamladığınızda;

● Isıetkisiilemaddeleringenleşipbüzülmelerinigözlemleyeceğinizetkinlikleryapacak,● Buetkinliklerinsonuçlarınıdeğerlendirecek,● Genleşmevebüzülmearasındakiilişkiyigünlükyaşamdanörneklerlekeşfedeceksiniz.

BÖLÜM D

ISI MADDELERİ ETKİLER

Fotoğraflarda görülen metal bölümlerin köprülerde neden kullanıldığını biliyor musunuz?

Tren rayları döşenirken neden boşluk bırakılır?

95

Maddelerin hâl de-ğiştirmesi sırasında bu-lundukları ortamdan ısı aldıklarını veya ortama ısı verdiklerini biliyorsu-nuz. Isı alışverişi sadece hâl değişimi sırasında mı olur? Bu soruya cevap verebilmek için aşağıda-ki etkinliği yapınız.

Genleşme ve Büzülme

Yandaki fotoğrafta gördüğünüz araç gravzant halkasıdır. Bu hal-ka, katıların ısı etkisi ile meydana gelen şekil değişikliklerini incele-mek amacıyla kullanılır.

Zincire bağlı olan top, ısıtma işleminden önce delikten geçebilir-ken ısıtıldıktan sonra delikten geçemez. Bunun nedeni ısı etkisi ile metal topun hacminin artmasıdır. Metal top ancak bir süre soğutu-lursa delikten geçebilir. Çünkü dışarıya ısı verdiğinde hacmi tekrar azalır.

Kullanılacak Malzemelerİspirtoocağı,bakırtel(20cm),üçayak,destek

çubuğu,bünzenkıskacı,bağlamaparçası,cetvel

Etkinlik Basamakları● Üçayak,destekçubuğuvebünzenkıskacıile

fotoğraftakidüzeneğikurunuz.● Bakır telinboyunu cetvel yardımıyla ölçerek

defterinizenotediniz.● Bakır teli bünzen kıskacına takarak ispirto

ocağıileısıtınız.● Bakır telin boyunu yeniden cetvelle ölçerek

not ediniz. Sonucu önceki ölçüm sonucuyla karşı-laştırınız.

● Bakırtelibirsüresoğumayabırakınız.● Bakırtelinboyundakideğişimigözlemleyiniz.

Soru● Bakırteliısıttıktanvesoğuttuktansonrakiölçümleregöreteldenasılbirdeğişim

olmuştur?

Isıtalım, Soğutalım

96

Kullanılacak MalzemelerOyuncakbalon,ip,şeritmetre

Etkinlik Basamakları● Oyuncakbalonunuzuşişiripağzınıiplebağlayınız.● Balonunuzunçevresinişeritmetreileölçüpdefte-

rinizenotediniz.● Balonunuzuışıkverenlambanınaltındaveyayanan

birkaloriferpeteğininyakınındabirsürebekletiniz.● Balonunuzunçevresiniyenidenölçünüz.

Soru● Balonunuzunçevresineaitherikiölçümdeğeriara-

sındabirfarkvarmı?Busonucunasılyorumlarsınız?

Siz de buna benzer bir olayı etkinliğinizde gözlemlemiş olmalısınız. Isıttığınız bakır telin boyu ve şekli değişmiş ol-malı. Deneyinizde kullandığınız bakır tel veya gravzant hal-kasının metal topu gibi cisimlerin ısı etkisi ile boylarında, yüzeylerinde veya hacimlerinde meydana gelen artışa gen-leşme, azalmaya ise büzülme adı verilir.

Sadece katı hâldeki maddeler mi genleşir veya büzülür? Aşağıdaki deneyi yaparak gazların genleşme veya büzülme özelliklerini inceleyiniz.

Balonumuza Ne Oldu?

Yandaki fotoğrafta gördüğünüz balonlar Ürgüp ve çevresinde turis-tik gezi amaçlı kullanılmaktadır. Bu balonların nasıl uçtuğunu hiç merak ettiniz mi? Balonun sepet kısmında bulunan ısıtıcı yardımıyla balonun içindeki hava ısıtılır. Isınan hava genleşir ve genleşen hava balonu şişirip havalanmasını sağlar. Ba-lonun alçalması veya yere inmesi istendiğinde ise ısıtma işlemi dur-durulur.

Siz de yaptığınız etkinlikte ısınmasını sağladığınız balonun çevre uzunluğunun arttığını gözlemlediniz.

“Isı ve Sıcaklık” konusunda sıcaklığın termometre ile ölçüldüğünü öğrenmiştiniz. Termo-metreler de sıvıların ısı etkisi ile genleşmesi özelliğinden yararlanılarak yapılan araçlardır.

97

Termometre haznesinin içerisinde bulunan sıvı sıcaklığı yüksek bir mad-de ile temas ettiğinde arasında ısı alışverişi gerçekleşir. Termometrenin içe-risindeki sıvı, ısı aldığında genleşir ve cam boyunda yükselir. Temas ettiği maddenin sıcaklığı düşük olduğunda bu kez tersi gerçekleşir. Sıvı büzülür ve sıvının boyu aşağı doğru hareket eder.

Katı, sıvı ve gazların genleşmesi veya büzülmesi günlük yaşamda pek çok alanda kullanılmaktadır.

Örneğin metal çerçevedeki gözlüklere cam takılırken ısı etkisi ile genleş-me özelliğinden yararlanılır. Isıtılan çerçeve genleşir ve cam takılır. Daha sonra metal soğutulup cam çerçeve içerisine sıkıştırılır.

Katıların genleşme özelliğinden yararlanılarak yapılan metal çiftle-ri, yangın alarmı, fırın, ütü, buzdolabı gibi pek çok aracın veya siste-min yapısında bulunur.

Yandaki fotoğrafta laboratuvarlarda kullanılan bir metal çifti yer al-maktadır. Metal çiftleri eşit uzunluktaki farklı metal çubukların birbirine perçinlenmesi ile yapılır. İki metal çubuk ısıtıldığında aynı miktarda uzamayacağı için birbiri üzerine bükülür.

Aşağıdaki şematik çizimde ütü vb. ısı veren araçlarda metal çiftle-rinin termostat olarak nasıl kullanıldığı gösterilmiştir.

Isıtıcı tel üzerinden akım geçtiğinde tel ısınır. Yaydığı ısının etkisi ile, tel genleşerek eğilir devreyi kapatır ve sistemin çalışmasını sağlar.

Açmaktazorlandığınızkavanozkapaklarınıgenleşmeözelliğisayesin-deaçabileceğinizibiliyormusunuz?

Açmaktazorlandığınızkavanozkapağınıtersçevirereksıcaksuiçeri-sindebekletirsenizkapakgenleşeceğiiçinkolaycaaçılır.

Bunları Biliyor musunuz?

98

Genleşme ve büzülme günlük yaşamımızda kimi zaman istenmeyen durumların ortaya çıkmasına sebep olabilir.

Tren yollarında raylar döşenirken genleşme ve büzülme nedeni ile demir yolunun zarar görmemesi için yandaki fo-toğrafta olduğu gibi rayların arasında boşluk bırakılır.

Bardaklara çay doldurulmadan önce az miktarda sıcak su ile bardağın çalkalandığını görmüş müydünüz? Bunun nedeni çok sıcak su ile aniden temas eden bardakta mey-dana gelecek genleşme yüzünden çatlamasını önlemektir.

Suyun diğer maddelerden farklı olarak özel bir durumu vardır. Su donarken de hacmi artar yani su genleşir. Ör-neğin, buzdolabına tamamen doldurarak koyduğunuz su veya meyve suyu şişelerinin bir süre sonra patlamasının nedeni de içerisindeki suyun genle-şerek hacminin artmasıdır.

NELER ÖĞRENDİK?Aşağıdaverilenolaylarınnedenlerinidüşünerekolaylarilekavramlarıuygunşekildeeşleş-

tiriniz.

Genleşme

Büzülme

Yazıntelefontellerininsarkması

Trenraylarıarasınaboşlukbırakılması

Gezintibalonlarınınalçalmasınısağlamak

Camkavanozlarınkapaklarınınaçılmaması

Herzaman Bazen Hiçbir

zaman

Genleşmevebüzülmeyitanımlayabilirim.

Genleşme ve büzülmenin ısı alışverişi ile olduğunubiliyorum.

Genleşme ve büzülmenin etkilerine günlük yaşam-danörneklerverebilirim.

Aşağıdakitablokendinizideğerlendirmeniz içindüzenlenmiştir.Tabloyu inceleyiniz. “Herzaman”,“Bazen”,“Hiçbirzaman”seçeneklerindenkendiniziçinuygunolanıişaretleyiniz.“Ba-zen”ve“Hiçbirzaman”seçenekleriniişaretlediğinizdurumlarda,ilgilikonularıtekraretmenizgerektiğinisakınunutmayınız.

KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM

99

A.Aşağıdakikavramharitasındaboşbırakılanyerleriverilensözcükveyasözcükgruplarınıkullanarakuygunşekildetamamlayınız.

ölçülür.

türüdür.

nedenolur.

yolaçar.

nedenolur. nedenolur.

farklıdır.

Isı

B. Aşağıdaki ifadelerinbaşındayeralanyayayracın içine,doğruolduğunudüşündüğünüzifadeiçin“D”,yanlışolduğunudüşündüğünüzifadeiçin“Y”yazınız.Yanlışolduğunakararver-diğinizifadenindoğrusunudefterinizeyazınız.

(. . .) 1. Katımaddeninısıalaraksıvıhâlegeçmesierimeolaraktanımlanır.

(. . .) 2. Subuharınınısıkaybetmesiiledonmagerçekleşir.

(. . .) 3. Doğadakisudöngüsügüneşenerjisiilegerçekleşir.

(. . .) 4. Kaynamahersıcaklıktagerçekleşir.

(. . .) 5. Birmaddeninerimenoktasıaynızamandaomaddeiçinbuharlaşmanoktasıdır.

(. . .) 6. Yoğuşmasürecindemaddelerinsıcaklığıdeğişmez.

(. . .) 7. Isıalanbirmaddeninsıcaklığıdüşer.

(. . .) 8. Sıcaklıklarıfarklıolanmaddelerbirbiriiletemasettiğindearalarındaısıalışverişiolur.

(. . .) 9. Isıalanmaddelergenleşebilir.

(. . .)10. Sadecekatımaddelerısıverdiklerindebüzülür.

enerji

donma

sıcaklık hâldeğişimi

buharlaşmatermometre

genleşme büzülme

yoğuşmaerime

3. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

100

C. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri verilen sözcük veya sözcük gruplarından uygunolanlarınıkullanaraktamamlayınız,(Bazısözcükvesözcükgruplarıbirdenfazlayerdekullanı-labilir).

1.Maddeler doğada .............., .............. ve ................ olmak üzere üç hâlde bulunur.

2.Sıvıbirmaddenindışarıdanısıalarakgazhâlinegeçmesi......................... olaraktanımlanır.

3.Katıhâldekibirmaddenindoğrudangazhâlinegeçmesiolayı...................... olarakadlandırılır.

4.Soğuk havalarda ve sabah saatlerinde havadaki nemin buz kristallerinedönüşmesi.........................örneğidir.

5.Suyun yeryüzü ile gökyüzü arasındaki dolanımı ..................... olarak tanımlanır.

6.Isı verdiğimiz alüminyum telin boyunun uzaması .................... olarak tanımlanır.

7.Sıvımaddelerin..................................ayırtediciözelliktir.

8.Sıcaklık.........................adıverilenaraçlaölçülür.

9.Sıvımaddelerhersıcaklıkta......................... .

10.Su,buzhâlinegeçerkendışarıya................verir.

11.Trenraylarıarasınaboşlukbırakılmasınınnedeni......................ileoluşa-cakolumsuzetkiyiönlemektir.

12.Dışarıyaısıverenbirmaddeninhacmininazcılması ..................... olarak tanımlanır.

süblimleşme

buharlaşabilir

erimenoktası

sudöngüsü

kırağılaşma

gaz

genleşme

katı

ısı

kaynamanoktası

sıvı termometre

büzülme

1. Aşağıdakilerden hangisi maddenin hâllerinden biri değildir? A. Katı B. Gaz C. Yağmur D. Sıvı

2. Buzdolabından çıkardığınız su şişesinin yüzeyinde su damlacıkları oluşur. Burada meydana gelen olay aşağıdakilerden hangisidir?

A. Erime B. Donma C. Buharlaşma D. Yoğuşma

D.Aşağıdakiçoktanseçmelisorularıokuyarakdoğruseçeneğiişaretleyiniz.

101

3. Aşağıdaki olayların hangisi ya da hangilerinde ortama ısı verilir? I. Dondurmanın erimesi II. Suyun donması III. Kar yağması IV. Katı yağın erimesi A. Yalnız I B. Yalnız II C. I ve III D. II ve III

4. Katı naftalinin gaz hâline geçmesi hangi olaya örnektir? A. Erime B. Süblimleşme C. Kırağılaşma D. Yoğuşma

5. Çamaşırlarınızın yaz aylarında kış aylarına göre daha çabuk kuruması aşağıdaki bilgilerden hangisini doğrular?

A. Buharlaşma için ısı gerekli değildir. B. Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir. C. Ortam sıcaklığı artınca buharlaşma hızlanır. D. Buharlaşma ortamın özelliklerine bağlı değildir.

6. Aşağıdaki olayların hangisi ya da hangilerinde ortamdan ısı alınır? I. Karların erimesi II. Göl yüzeylerinin donması III. Yağmurun yağması A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. II ve III

7. Aşağıdaki ifadelerde yer alan bilgilerden hangisi doğrudur? A. Isı alan bir maddenin hacmi artar. B. Bütün sıvı maddelerin kaynama sıcaklığı aynıdır. C. Erime ve donma sıcaklıkları birbirinden farklıdır. D. Ortam sıcaklığı arttıkça buharlaşma yavaşlar.

8. Aşağıda sıcaklıkları verilen maddeler arasındaki ısı akışının yönü hangi seçenekte doğru gösterilmiştir?

A. B.

C. D.

9. Ezgi, beherglasın içerisindeki bir miktar suyu ısıtıyor ve termometre ile belirli aralık-larda suyun sıcaklığını ölçüyor. Ezgi etkinliğinin sonunda aşağıdaki yargılardan hangisi-ne ulaşamaz?

A. Termometrede ölçtüğü değer sürekli sabittir. B. Sıvı kaynamaya başladığında sıcaklık sabit kalır. C. Isı miktarı arttıkça buharlaşma da artar. D. Sıvı kaynama noktasına ulaşana kadar sıcaklık artar.

10. Mert, elindeki üç farklı kaptaki sıvı maddeleri ayırt edebilmek için aşağıdaki özel-liklerden hangisi ya da hangilerini kullanırsa kesin sonuca ulaşır?

I. Donma noktası II. Kaynama noktası III. Sıvıların rengi A. Yalnız I B. Yalnız III C. I ve II D. I ve III

10 °C 30 °C

15 °C 40 °C

20 °C 20 °C

50 °C 100 °C

102

DÜŞÜNELİM – EĞLENELİMAşağıdakiöyküyüokuyunuz.Öyküdegerçekleşenhangiolaylardaısıalındığınıhangilerinde

isedışarıyaısıverildiğini,bununsonucundagerçekleşenhâldeğişimininneolduğunubelirleye-rekçizelgedekiilgilisütunayazınız.

Olay Isı alındı. Isı verildi. Hâl değişimi

Barış, Su’dan gelen çığlıkla uyandı uykusundan:Barış, “Kalk haydi, uyan! Her yer bembeyaz olmuş!”Yatağından fırladı Barış, sevinçle pencereye koştu, günlerdir beklediği kar sonunda yağmıştı.“Keşke hiç erimese, okullar ne güzel tatil olur.’’ diye geçirdi içinden. Annesinin sesi böldü bu

kez de düşüncelerini:“Kahvaltı birazdan hazır, acele edin çocuklar!”Mutfaktan, kızgın tavada yumurtaları bekleyen tereyağının cızırtısı geliyordu. Hızla okul kı-

yafetlerini giymeye koyuldular. Bu sırada kapının sesi duyuldu, gelen yan komşularıydı. Annesi Su’ya tavanın altını kapatmasını söyledi, sabah sohbeti biraz uzayacaktı belli ki. Su, ocağı kapatıp koşarak pencereden hâlâ dışarıyı izleyen Barış’ın yanına gitti. “Fazla umutlanma bence, bak hava güneşli olacak bugün!” diyerek ona gökyüzünü gösterdi, birlikte bir süre daha dışarıyı izlediler.

Tekrar mutfağa dönünce Su, tavadaki yağın katılaştığını gördü, yüzünü buruşturdu, nasıl yiye-ceklerdi ki şu omleti?

Uzun sürmedi merakı, tavanın altını yakar yakmaz tekrar eriyen yağa atıverdi yumurtaları an-nesi. Bir çırpıda yendi omletler, Barış bir an önce sokağa çıkmak için sabırsızlanıyordu. Kalorifer peteğinin üzerinde bıraktığı montunu kaptığı gibi giydi, ancak elini cebine atmasıyla çığlığı basma-sı bir oldu. Dün okulda alıp yemeği unuttuğu çikolata erimiş, her yerine bulaşmıştı.

“Ne talihsiz bir gün!’’ dedi içinden Su.