+ All Categories
Home > Documents > Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

Date post: 01-Dec-2015
Category:
Upload: zingsol
View: 1,160 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
Description:
ZINGSOL Special U Edition 2013Thang van dawn pan...Taang pha alsi...Tuunnu Zogam...Mun ci tengahNa luai Zopau ...Na pom Zolai...Na vaang taang sak aw...
Popular Tags:
28
Kawlgam bup ah a niam pen Zogam Tan 10 Dinmun Estd. 1994 Lom 15. Hawm 6. July (Tang Sih Kha) 2013. Zomi (Chin) Community Journal. 500 Ks INTERVIEW LAIBU THAK ZOSUAN TUAILAI KHAWM PI Muhkhiatna, Tangkona, Nung etkikna & a Meizom... + Melmuh Limlak Laimai pi Laimai 13-16 Zogambup Tan 10 Zawhna, 2008 - 2013 Zogam Tan 10 Zawhna, Falam District (2008_2013) Zogam Tan 10 Zawhna Graph, Mindat District (2008_2013) Sr: Chin State Education Office. Ju ly, 2013 Congratulations! Zomi bup sung ah Ph. D. ngah masapen Dr. Leo Mang Cin Hau Lai - 17 Dr. H. Gin En Cin bawl ZOKAM Tongdot Lai -5 Pilna... Pilna... Pilna... - Ken dang a po paak Lai-11 - Bang major hoih pen hiam? Lai-11 - "Lawm.. kei Tan 10 Kia..." Lai-12 - Athak-siamtheihna le Sen-zia, American-zia Lai-21 Minam bup sung pan All Distincstions ngah Lia Niang Sian Huai, Lia Thang Biak Mawi, Gualzawhna sang tawh minam hong tawi sang Sangnaupangte thu, a mau "aw" te... ahih thei zahzah kaikhawm in lungdampihna tawh ZINGSOL pan kong suaksak uh hi. Lai - 9 Tuimang le Haiciin ah Tan 10 Sang kihong Nay Pyi Taw Zomi Siamsin Kipawlna kinei ta University ah Sia a sem ta ding Siamsin te Khalkha ah 2013 Tansawm zo te Pahtawina Limlak : Nu Ciin Za Huai, Lia Niang Sian Lun (Vei), Lia Cing Deih Zam (Tak) Arrangement: Lia Niang Siang Ciang & a lawm te
Transcript
Page 1: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

1 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

PREVIEW

Laimai

Kawlgam bup ah a niam pen Zogam Tan 10 Dinmun

Estd. 1994 Lom 15. Hawm 6. July (Tang Sih Kha) 2013. Zomi (Chin) Community Journal. 500 Ks

INTERVIEW

LAIBU THAK

ZOSUAN TUAILAI KHAWM PIMuhkhiatna, Tangkona, Nung etkikna & a Meizom...

+ Melmuh Limlak Laimai pi Laimai 13-16

Zogambup Tan 10 Zawhna, 2008 - 2013Zogam Tan 10 Zawhna, Falam District (2008_2013)Zogam Tan 10 Zawhna Graph, Mindat District (2008_2013)

Sr: Chin State Education Office. Ju ly, 2013

Congratulations! Zomi bup sung ah Ph. D. ngah masapen Dr. Leo Mang Cin Hau

Lai - 17

Dr. H. Gin En Cin bawlZOKAM Tongdot

Lai -5

Pilna... Pilna... Pilna...- Ken dang a po paak Lai-11

- Bang major hoih pen hiam? Lai-11

- "Lawm.. kei Tan 10 Kia..." Lai-12

- Athak-siamtheihna le Sen-zia, American-zia Lai-21

Minam bup sung pan All Distincstions ngah Lia Niang Sian Huai, Lia Thang Biak Mawi, Gualzawhna sang tawh minam hong tawi sang Sangnaupangte thu, a mau "aw" te... ahih thei zahzah kaikhawm in lungdampihna tawh ZINGSOL pan kong suaksak uh hi. Lai - 9

• Tuimang le Haiciin ah Tan 10 Sang kihong

• Nay Pyi Taw Zomi Siamsin Kipawlna kinei ta

• University ah Sia a sem ta ding Siamsin te

• Khalkha ah 2013 Tansawm zo te Pahtawina Limlak : Nu Ciin Za Huai,

Lia Niang Sian Lun (Vei), Lia Cing Deih Zam (Tak)

Arrangement: Lia Niang Siang Ciang & a lawm te

Page 2: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

Na khempeuh in Pasian’ sungpan piang hi. Pasian’ tungtawn in ahi hi. Pasian’ ading ahi hi.

Information i cih thute kinawh khel mamah hi. Kikhelna in thu aneih mahmah tuhun ah mipilte in genkholh theihloh hun (age of uncertainity) ci-in, ‘Nate in kikhel hi’ cih ciang hi nawnlo in "Na i cih in kikhelna hi" (na khatpeuh in akikhel pelmawh ding kikhelna hi) zong kici hi.

Atunga thute lungngai kawmin, Zingsol in tutungin PILNA thulu nuai-ah i kimuh khop dingin kong zawn uh hi. Tukum Tan 10 lawhcing takin hong gualzo, Kendang ah a po Paak i sangnaupangte' thu, a mau'aw, Zogam Tan 10 dinmun, University ah bang Major hoih pen hiam? cih thu te a nawk khin Siamsin te'aw te, Zomi Ph.D Mimasa Dr. Leo i muhnate.. akp...tunai Zomi thuthang, teltuam Kawlgam le Leitung thuthang te, Cidamna, Ciamnuih cihte dong in namkim in kong luii uh hi.

Tua ban ah, Zomi tangthu ah akiciamteh den ding "Zosuan Tuailai Khawmpi" thute a lim a mel, a thu a la te tawh kong luii uh hi. ZTK laimai ading hong ding-khia Kawlpi Siamsin makaite, Pa Lian Tuang le a lawmte tung ah "Zingsol" in a lungdamna gen gai zo lo hi.

‘Zingsol’ in upna thupi sak hi. Itna tawh nasem hi. Lawpna tawh mainawt den hi. Apahtawi huaite pahtawina ah zia neilo hi. Tutungin ‘Zingsol’ min dingin ‘U’ i vawh hi. ‘U’ i cih in Mikang kam,‘You’ hi-in ‘I’ hilo, ‘nang’ hi-in, ‘kei’ hilo hi. ‘Zingsol’ in ‘nang’te dawl lamsang nuam hi. Ei le ei kinialna, mite thupi’ sakna hi-in Khazih lungsim zong ahi hi.

Tuni in ‘Zingsol’ in, ‘Nang’ na om manin ‘ kei’ kapiang hi, ci hi. ‘Nang’ nong panpih manin kei kanungta hi, ci hi.

Nang’ ading,Tg Thang Sian Sing, Singpi

Zingsol.u.tanupi

2 Vol 15. No 6July 2013

ZINGSOLThang van dawn pan... Taang pha alsi... Tuunnu Zogam... Mun ci tengah Na luai Zopau ... Na pom Zolai... Na vaang taang sak aw...

Mipite sung ah na theihsaknop thu teZINGSOL PAN TANGKO IN!

Editorial

Tg Thang Sian SingFinal Part II

University of Medicine II, Yangon

Inn

ZOMI te sung ah ka lamet loh zah dong phial ding a kihawm khia ZINGSOL LAIKHAK ka muh tung bangin ka ci hikmul bangsuak liang hi. Angtang mahmah ingh. Hih bang a hoih Zomite in lai a hawm zo ding in zong um ngam lo phial hi ing. Aasung a thu te zong thupi sa mahmah ing. Zomi khempeuh in a sim theih ding in Agent kician mahmah khawng om leh lunggulh huai sapeuh mah ing, tu a asem te hawm thawh na hi lo in, hanciam lai ni cih na hi. ZINGSOL LAIKHAK tanu te Topan thupha ong pia in mailam ah ih Zomite kilapsanna, khuamuhna a suah nading in ka om na mun pan in thu kong na nget sak den hi. Topan thupha tampi ong pia hen. Khuaneu khuapi a kizelh zawh nading hanciam ni e…

Sia Khual Sian,New Dalkhai, Zogam

Laikhak

Mun gualh ziaColor Advertisement te pen Zingsol ah hong ki-ap hun tawh kizui in,1. Front (Special), Back Cover2. Laimai 33. Laimai 18 cih bang in kiguang deudeu hi.4. Ahunhun in laimai kibehlap hi.Black & White Advertisement te pen, Zingsol ah hong ki-ap hun tawh kizui in, Laimai Taklam (odd number pages, 3,5,7,9 cbt.) te ah kiguang masa hi. Tua khit ciang in, Laimai Veilam (even number pages, 4, 6, 8 cbt.) ah a kiguang deudeu hi.

Graphic Design lamsangDesign suaih sa hi ding a, JPEG file type, email or Data Disc tawh khak ding hi.

Zingsol ah Design ap ding hih leh,1. Suahsaknop Data Laimal te 2.Suahsak nop Photography te tawh khak ding hi.a.Photography te pen High Resolution hi leh hoihsuah pen hi.3. Email pan kikhakna ah, Kawllai akihel leh ZawGyi Font tawh khak ding kisam hi.

Design man a. Total Page -10,000 Ks. Ahun ni 5 a tawmpen kisam hi. b. Half Page le tua sang aneu zaw te pen 5000 Ks hi. A hun Ni 2 a tawm pen kisam hi. c. Design Fees pen 1 vei bek piak ding kisam hi. d. Zingsol pan akisuai design te Kha sim in kipuahpha thei hi.

ZINGSOL in Zolai a sim nuam mimial khat ciat i thapiakna le nulepa sanggam te i Advertisement tawh panpihnate hong kigawmtuah ciangin hong taangzo ahi hi.Gamsung, Gampua a om nulepa, sanggam u-le-nau te in Pasian hong piak thupha te, Mipi sung ah i theihsaknop thu tuamtuam te i tangkona tawh ZINGSOL Journal hong taang suak zawh nading in, ZINGSOL ah Advertisement nong hel nading un zahtakna lianpi tawh kong sam uh hi.Tg. Sian Nun Siam, Siambawi. email:[email protected] Ph:09444015774

Your Continuous Supports

Keep

ZINGSOL

Shining!

1 Special Front Cover Page

A butuam tung ah

2 Back Cover Page

Anunglambutuam tung ah

4 Half Page

Laimai bup lang

5Quarter Page

(Laimai 1/4)

61/8 Page

Aphei lam(Landscape)

Atung (potrait)

I

•Non-disintegrationoftheUnion•Non-disintegrationofNationalsolidarity

•PerpetuationofSovereignty

Zingsol laihawm sungah kigelh laite in Zingsoltanute’ ngaihsutna bang hi khin lo hi. Dal khat 500ks. Limited Circulation within Zomi/Chin Communities.

Zingsol Laihawm Kingah Theihna Tanu te

Tedim: Tg Nang Kim Sang (09400308250) Pa Gin Khan Khai (Chin Taung Tan Gate, 09400312288) Lia Dim AwiTonzang: Tg Thang Suan Mang (0947173010)Kawlpi: Pa Lian Tuang (09400511757) Tg Zam Thuam (09400307982), Tg Bia Za Mung (09400308014) Tg. Pau Tawi Thang (09400421981)Mandalay: Tg Ignatius Thang Sut Mung (09402586246) Tg Sian Nun Siam (09444015774) Tg Nang Khan Lian, Tg Kham Geel Cin Tung, Tg Peter En Lam Sum, Lia Niang Sian Ciang (096504523), Siama Ngai Bawi (Paradise), Lia Vung Sian CiangHakha: Sia Thang Za Khual (09400305308)Dr. Nung Mun Thawn (09400305314)Haiciin: Pastor Pau Khan Sing, Haiciin Baptist ChurchMogok: Pa Langh Suan Thang (096538182)Pyin Oo Lwin: Pa Lian Kaih Mang (0949331723)Lashio: Pastor Kimpu (0949101477)Zangkong: Tg Thang Sian Sing (GAG) (09421103314) Lia Niang Theih Kim (TBCY)(09420024161) Lia Niang Mun Lun (ICC) (09428018016 Tg Chin Suan Kap (WOH) (0973033732) Dr. Cing Zeel Niang (AZBC) (0943091230) Tg. Pau Sian Muan, 09402609242 Tonsim : T. Sawm Lian, ZBCTamu & Lamka : Rev. Suak Do Pau (09

Zingsol kingah theihna Munte.Kawlpi : (1) Zingsol Store (Pa Cin Suan Thang), (2) ZCLS Zumpi, (3) Taungzalat Hotel,(4) KG Store (Lan-song), (5) Luandim LCCI, (6) Sunway Video & Photo,

Tedim: (1) Mala Niangtui Sai, (2) Zolengthe Library, (3) Chin Tuang Tan Bus-phualHakha: Ciimnuai Chrisitan FellowshipYangon :CLC Book StoreNo. 191, 39 St. Kyauktada Township, Yangon. 01-249176, 01-252224Mandalay : (1) Dynasty Hotel, Victoria Hotel, MZBC, EZBC, Paradise Mission Center, TAG.

ZINGSOL PHUALPINo. (67), 69st Street, Bet; 42nd St x Teihpan St.Maha Aungmyay Township, Mandalay.email: [email protected]

Our Three Main National Causes

ThuumnaTutung Zingsol Journal (Lom 15 Hawm 6na,July2013)

Laihawm pen thu tuamtuam hangin Kha i Nipikal masa sung in hong taag sak zo lo ka hih man un kisuanna lianpi

tawh kong thuum uh hi — Zingsol tanute

Page 3: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

Zangkong, July 7, 2013 — Tedim Baptist Church - Yangon (TBCY) Biakinnpi honna Pawlpi Kum 16 cinna lungdamna pawi pen No. 156 , Baho Road, Kyuntaw (S), Sanchaung Township, Biakinn

thak ah lawhcing takin kibawl thei hi cih thu kiza hi.

Zingsang nai 9:00 pan akipan Biakinn honna hun ah Yangon Region Chief Minister tang in Rakhine Affair Minister le MBC,

President, Rev. Dr. Zaw Win in Biakinn thak honna nei uh hi. Mualsuang honna – Mrs. Colonel Dal Za Kam, Biakinn kong tawh honna – Rev.S.Pau Khan En, Ph.D (Pawlpi kem siapa) in nei hi.

Pawlpi mite ten "Hallelujah" Lapi sakna nei in, pawlpi President Pa Kap Khen Pau in zinmuak thugenna nei hi. Gamuk Kumpi lampan in lungdampihna gen in, Pawlpi kem Siapa thupha piakna

tawh hun te kihial bawl hi.Zingsang 10:30 pan in

Biakpiakna kibawl a Chin Baptist Church le Kachin Baptist Church pan Choir tawh kihel uh hi.

Sun 2:00 pan - 4:00 sung "Kum 16cinna le Nekkhawm" hun kibawl a, Zangkong Zomi pawlpi tuamtuam pan kiuap ciat a, Mingalardon Zomi Baptist Church (MZBC), Agape Zomi Baptist Church (AZBC) leh Siyin Baptist Church (YSBC) ten lapawl tawh lungdampihna kilakkhia hi.

Nitak lam in, "Pasian Minphatna Hun" kibawl a, Sangpi, Zamnu, Stephen Mang , Niangpi, Lentong Kamkhen, Nu Toih, Tua Tuang, JK Sang, Khuppi , Thein Khai, Ulitmate Dancer Group, Moment of Faith Band, Alain leh TBC-Y khangno te in phatna la te sa uh hi.

Tua ni in Pawlpi 40 kiim pan mimal 1500 bang kihel thei hi cih thu kiza hi. Kimnu/Momno

TBC-Y Biakinn Honna le Kum 16 cinna lawhcing takin kibawlzo

Photo: Thang Sian Sing

3 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013 Thuthang

Page 4: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

4 Vol 15. No 6July 2013

Zomi Emergency Team (ZET) - MalaysiaKL, June 11— Malaysia Gamsunga khuasa Zomi khat peuh tungah Zawhtawhna, Simmawhna, Bawlsiatna, Vuakna, Zomi Numeite' tungah zawhthawh thutawh kikholh pih gawp cihte pen athu om bangin, hunlap tak-a, vaanzawh ding cih geelna tawh Zomi Emergency Team (ZET) kiphuan khia hi cih thu Dal Sian Hung, tung pan kiza hi.

Tuimang le Haiciin ah Tan Sawm Sangpi KihongtaJune 6, 2013 ni in

Tuimang khua ah Tan Sawm sangpi honna kinei in Tonzang pan Sang lamsang Ulian te pawl khat in va hong to hi. Sang hong lawm na in hausa pa Pa Dai Ngaih Lian in sialtal khat, Pa Gin Khaw Thang (Hausalui) sialtal khat leh mipi ki pawl na pan sialtal khat tawh ki bawl in khua kim pan zong a huam in ki pai hi.

June 7, 2013 ni in Haiciin khua a zong Tan Sawm sang honna ki nei to suak hi. Tan Sawm sang lawmna in sial (3) leh vok khat tawh mipi ankuang umna ki nei hi.—MaaMang, Tonzang

Sakollam ah Child Rights tawh kisai thusin na kineiShia Shian

10-12 June 2013 sungteng Tedim khua Sakollam vengah TBC - Unicef te in Child Rights & Child Protection tawh kisai thusin na Sakollam Baptist Church ah nei cih thu kiza hi. Khuakim, khuasung nupi papi te tawh thusinna ah a kihel pen 60 val bangpha uh hi .

Thuhilh siakhat a hi Pa Cin Sian Sum in, “Mailam ah ii Tedim gamhuam khantoh nading hi-in mailam ah ii tu ii tate in mipl, milian makai hoih mipi ciang hong suah theih nading in naupangte khantoh nading leh Pattah dan ding ka hih theihzah uh ka hilh uh hi ” ci-in gen hi.Hih thusin na hunsung in SBC khangnote in innteek sem cih thu kiza hi.

Zogam a Toll Gate masa pen

Ambrose Kap, Zomi Daily 05 June 2013 — Tonzang township sung a om, New Darkhai leh Old Darkhai khua te kikal ah Zogam a ding, a masa pen Toll gate (Lampi zat man sum donna) om ta cih thu Khua makai te tungpan kiza hi. Hih khua te gel pen India gamgi a om khua te hi in, Kawlgam lam pan mawtaw a lut thei loh hang India lam pan mawtaw lim lut mah mah hi. India lam pan Kawl gam a lut suk ciang in, Old Darkhai tawn masa a hi man in, New Darkhai a pai sak suak nop uh leh Toll gate ah sum Rs 500-1000 ta Old Darkhai te piak kul ham tang hi.

ZAM kum 7 ci'n Khawmpi & Palai kitelna nuamtak kizo

Zomi Galtai tampi tak aomna ahi Malaysia gam Kuala Lumpur khuapi laizangah ZAM kici Zomi Association of Malaysia zumpi aom zawh kum 7 cin’na kumcin Khawmpi leh ZAM zumah hunbit Palai na sem ding mi 11 kiteelna hunte’ ih geelna sa ombangin, June 07, 2013 Friday ni zing nai 11:00 am pan 6:05 pm dong kibawl thei cih thu kiza hi.

Khua kipawlna pan tangmi 47, Pawlpi pan tangmi 16 leh thu ngai a, hongpai khempeuh tawh mipi 150 bang kipha thei hi. 2013-2014 kum sung ZAM Hunbit Palai asem ding hih anuai-a teng mipi deihna

tawh kiteel khia thei hi. Office Bearer (OB) teng: 1). President: Hau Suan Khai (Mualbem)2). Vice President: Kam Lian Mung (Tungzang)3). Secretary: Joseph Mangsen (Thalmual)4). Asst. Secretary: Khoi Sian Tuang (Thalmual)5). Treasurer: Joseh Kam Tung Sang (Suanghoih)6). Accountant: David Mungno (Luangel) Executive Committee: 1). Tuangpu (Cikha)2). Thaa Mung (Haupi)3). Kep Lian (Lunmual)4). Mangpu (Sezang) ZWO makaipi: Ning Ngaih Hau (Chiantagyi) Sr: ZAM info

New Darkhai ah Tui TungtaJune 14, 2013"Zogam nitum na lam a om Tonzang Uk sung New Darkhai ah tu ma laipek a ki lung gulh a ki hanciam a hi TUI nekdingtawh ki sai in Topa thupha tawh tu in Khua nukhua pa te leh Kumpi te pang khawm in a kisepna pan in tu in khuapan tai 4 na aki la Tuipen, hong tungta a hih man in ki lungdam mah mah hi. Hihhang a agim, neih leh lam tawh huh gam sung, gam pua a om mi khem peuh tung ah zong lungdam a ko pah hi ungh." — Pastor G. Khual Khan Sian, J, AG New Darkhai

Malaysia Paidingte' Theihding Thu 12 June 2013 Malaysia ongpai Zomi kadot atamzaw sungah, UNHCR lunggulh, Gambel-a ongpai tamzaw hi. Pawlkhatte pen Sum zongnuamngiat hi-a, Pawlkhat leuleu pen ngimna kician taktak neilo, ongpai pongpong cih zongh om hi. Malaysia ongpai dingte theihding thu pawlkhat anuai ah endihni. 1. Malaysia paina Lampi nih om hi. Tua pen, Tunglam leh Nuamlam(Leilam) hi-a, tunglam tawh paina pen Legal tak, lungmuan omtak-a paina ahihman-in, Tunglam mah tawh ongpai zaw un. Nuailam pen tulaitak khuahun sialua, lampi hoih nawnlo hi. Nuamlam tawnin ongpai peuhmah kei un.2. UNHCR ngah dingpen 100% lamet omlo hi. UN ngahlo dingin khensatna tawh Malaysia nongpai ngam hiam?

3. Sum zonzia pen, Legal takin nasep theih omlo hinapi, Ei akhom ding nasep pen omden lelsam hi. At a m z aw A n n sa i (Restaurants) hi-in, Khasum RM. 800/ 900/ 1000/ 1100/ 1200 cihbang kingah thei hi. Tua sungpan. nasep lemtang lo thei-a tuabang hun ah i-om nading, Innsaapna neihkul hi. Room khat teh RM. 150/200/250 cihbang hi-in, Mitawh belpawl leteh RM. 100 cipak ni. Khasum: 900, Room: 100, Zattawm: 100, Kiginkholh: 100. Balance: 600 Kyat x 290 = Kyat 174,000. Kawl Gam sum in, 174,000 bek kikhakzo ding hi. Na kizo takpi hiam? Hipen cidam in nasep pongman nasep leh hibek hi. Dal Sian HungZomi Foundation Home MissionKuala Lumpur, Malaysia.Mob: 011-1573-1275Email: [email protected].

Photo: MaaMang

Khua sungmipi khantoh nading kikupkhopna

Zogam saklam aa om Tedim gamsung, Ngente khua ah June 21- 22, 2013 ni in khuasung mipi khantoh nading kikupkhopna kibawl hi. Network for Chin Community Development (NCCD) kipawlna makaihna tawh akibawl hi a khuano(8)pan in palai (22) kihel thei uhhi. NCCD kipawl na pen India leh Kawlgam gamgi aom Zogam nisuah gamgi ah nasem kipawlna khat hi in, Chin Public Affair Committee Department tawhzong akizom kipawlna khat ahihi. Zogam Laizang lam leh Khanglam ah zong hih dan thukikupna nei lai ding uhhi cih thu kiza hi.

Matupi ah Pateh nekhial Unau 2 si 18 June 2013 , Zogam khang lam Matupi khuapi huam Thawnglen khuano abeisa nung May 2013 Nipi nunung sungin Pateh(mushroom) namkhat nekkhelhna hangin,Innkuan mimal 7 lak pan atapa Upen kum (13) le a neupen numei ahi hi cih khuasung mi khat in gen hi.Sumbawi, Zomi Daily, Khonumthung,

CCF-Hakha Kum (37) Kumcinna Nopci takin kibawl

Hakha, June 30 — Ciimnuai Christian Fellowship (Hakha) pen Khalkha ah a kiphuhzawh Kum(37)cin BIRTHDAY Nopci takin kibawl thei hi. Limkhai khua pan Rev. Dongh Cin in hanthotna pia hi. CCF-Hakha Founder Khalkha ah hong nuntaak pih lai Pu Phot Kho Thang, Pahtawina kinei a, HTTI pianna thu, tua pan CCF ah a kikhelna thu, CCF piankhiatna thu te Pa Vei Suan Pau in genna nei hi. Akikhawm thei khem peuh Aksa taangcim tawh kivak hi.

CCF-Hakha ah Inn (153), Mimal (564) [Pasal (259), Numei (305)]

kipha hi. Kipawlna sungah Pawllut Pawlpi tuamtuam te in [Baptist, RCM, AG, SDA, UPC, EBC, GBC, LCJC, BCM, Yaweh, MEC, Laipian (phungpi), Siangsawn, Buddish] Pawlpi (14)kipawlkhopna ahi hi.Tg. John Thang Za KhualZO ZUMPI, Khalkha

Zogam bup ah alianpen khuapi Khalkha ah Ciimnuai tate kikhopna

Akilam san CCF Biakinn thak

Malaysia Zomi Thuthang

Thuthang

Page 5: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

5 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

Manipur University pan Ph.D. (History) Ngah Pa S. Lianzathang Ngaihte...

in Manipur University pan in June 24, 2013 ni in Hunluithu

(History) tawh Ph. D. Lukhunel kai hong ngah hi cih thu kiza hi. Ama i Thesis pen "The Ngaihtes:

An Ethno Historical Study" hi. Amah pen Pu S. Paukhovung

Ngaihte le Pi Gouzaching (Bungmual khua) te tate lak

pan a 7 na hi a, tulaitak in Manipur University mah ah

Section Officer a seplai tak hi.

— Hminthang Suantak,(zogam.com)

SIAMSIN

Zokam- Zokam Tongdot (Dictionary) Laibu ThakSiapi Dr. H. Gin En Cin in

kum tampi sung akaikhop Zokam – Zokam Tongdot laibu pen a sawt lo in kingah ta ding hi cih thu kiza hi. Hih laibu tawh kisai Pa Thang Pil Mung in Zingsol ah anuai a bang in hong gen hi.

“Zokam - Zokam Tongdot pen ei Zomi sungah a omngeinai lo amasa penpen hi kha dingin lamen hang. English dictionary dan mah in, kammal bul(main word), awsuak(pronunciation), anam (part of speech), gencianna(explaination) le akisam bangin gentehna (example) cih bangin kiciantak in kikaikhawm hi.

Laimai 120(two column) kim hi-a, Zolai Kammal tul 10 val kihel hi.”

Avekpi-a ready sinsen Laibu bawl ding bek akisam hi-in, a sawt lo in hong kikhawmkhia ding hi.

ZSK-Mdy : Kumcin Kikhop (Annual Meeting)2013Zomi Siamsin Kipawlna - Mandalay i Kumcin Kikhop le Panmunlen Kiteelna pen abeisa June 28, 2013 ni in Mandalay Zomi Baptist Church le Pa Cin Khan Pau te inn ah kibawl thei hi cih thu kiza hi.Tua hun ah, Siamsin senior Pa Mang Khan Gin (Winpress Education Centre) in hanthotna, Rev. Dr. Thang Suan Piang, Senior Pastor, MZBC in Siamsin te thupha piakna nei hi. Siamsin senior Dr. Tg Sian Nun Siam in ZINGSOL laihawm tulaitak dinmun le mailam kalsuanzia ding thusunna nei hi. Laisin kum 2014 ading Panmunlen Kiteelna, Abeisa 2012 Kum "Siamsin of the Year" Kiteelna le "Etteh Huai Makaipi" pahtawina piakna, "Cing Khup" le "Ngambawm" (King & Queen) kitelna te tawh nopci takin kibawl thei hi cih thu kiza hi.

University ah Sia a sem ta ding Siamsin teLia Mang Ngaih Ciin

Mandalay, July 1 — Kawlpi a teng, Pa Thawng Do Khup le Nu Langh

Khan Niang te tanu Lia Mang Ngaih Ciin pen University of Medical

Technology-Mandalay, Medical Laboratory Technique Department

ah Demonstrator panmun hong ngah hi. Amah pen abeisa February,

2013 in tua sangpi pan mah in B. Med. Tech Lukhunelkai a sang Siamsin khat hi-a Zomi Siamsin Kipawlna

– Mandalay i Human Resource Development Department ah 2012

Laisinkum Panmunlen Siamsin makai khat ahi hi.

Lia Niang Khan Nuam, NuambawiHakha, July 1 — Zogam khuapi Khalkha a teng, Pa Vei Suan Pau le Nu Niang Zam Mang te tanu, Lia Niang Khan Nuam in Government Technological Institute (GTI) – Hakha, Electric & Communication Department ah Demonstrator za angah mi 12 lak ah hong kihel thei hi. Amah pen GTU-Kalay pan in 2012 Kumin B.E. (EC) Lukhunelkai sang hi a Siamsin sungin, Zomi Siamsin Kipawlna – Kalay, Ciimnuai, TCF te ah Sumkem Panmunlen

Siamsin makai khat ahi hi.

Zomi Siamsinte Laimai Thak

Nay Pyi Taw Zomi Siamsin Kipawlna

Geelpi General Secretary, Zomi Siamsin Kipawlna , Myanmar

Nay Pyi Taw, Yezin Agricultural University, University of Veterinary Science, leh University of Forestry cih University Thum ah om Zomi Siamsin te in “NAY PYI TAW ZOMI SIAMSIN KIPAWL NA” ci in kum 2013 June kha ni (1) ni in kipawlna ki nei ta hi.

NAY PYI TAW SIAMSIN KIPAWLNA ngim na:(1) ZOMI siamsin khat leh khat ki it na a khan toh na ding leh minam it na aliat semsem theih na ding.(2) Minam dang te lak ah ZOMI minam leh ZO ngeina te aki lang sak theih na ding.(3) Mun tuam gam tuam a om ZOMI siamsin te in ki zop na neih ding leh pum khat suah khop theih na ding.

NAY PYI TAW ZOMI SIAMSIN KIPAWLNA leh PanmunletnaNay Pyi Taw, Yezin a om sang thum pan, kum 2013 sung in ZOMI siamsin a vekpi in mimal (15) ki pha hi. Siamsin te in Department of Agricultural Research (DAR) a om Pa Dr. Pau Sian Kam inn ah kum 2013,June kha ni (1) ni (Saturday) in kipawl na neih ding ki kup na pan in “NAY PYI TAW ZOMI SIAMSIN KI PAWL NA” ci in siamsin ki pawlna leh a nuai a pan mun len tuam tuam te len ding in thu khen sat na ki nei hi.

Panmunlen teng(1)Dr. Pau Sian Kam (Advisor) Assistant Research Officer, DARPh; 09 49203897(2)Lia Thang Lam Lun (Chairman) 42/Ngwe TaungMaster Student, Agronomy, YAU(3)Taang Thang Khan Kap (Vice-Chairman)Fourth Year, YAU(4)Taang Pau Lam Thang (Secretary) 15/Lynn ZinSecond Year, YAU

“NAY PYI TAW ZOMI SIAMSIN KIPAWL NA” a ding huh na:“NAY PYI TAW ZOMI SIAMSIN KIPAWLNA” kipatni in Pa Dr. Pau Sian Kam in sum tang tul sawm (10,000 Ks) tawh hong ding khia sak hi.

Kawlgam sung University, College tuamtuam ah Zomi Siamsin a tawmpen 2000 val ki om a, Yangon, Mandalay, Sagaing, Monywa, Magwe, Hakha, Falam, Kalay khuapi te ah Zomi Siamsin Kipawlna om khin a, tu in Kawlgam khuapi thak Nay Pyi Taw ah khat hong kibeh lap ahi hi.

Yezin Agricultural University: Kawlgam bup khat bek a om, lokhawh gankhawizia pilna sangpi hi.

"Ciimnuai Vontawi Siamsin Kipawlna" CVS pen 2003 kum in University of Medicine - Magway bulphuh in hong piang khia ahi hi. Photo: CVS- Fb

"Ciimnuai Vontawi Siamsin Kipawlna" Kum 10 Cinna PawiKawlgam, Magway khua a om Ciimnuai Vontawi Siamsin Kipawlna Kum 10 cinna pen, July 6, 2013 ni in Pa Mang Lian Khup te inn ah Siamsin te in nopci tak in bawl thei uh hi cih thu kiza hi. Sia Nangpu in Siamsin te hanthotna pia hi in Magway khuasung om Zomi nulepa te tawh nitak ankuangumkhopna nuamtak kinei thei hi. CVS Kum 10 cinna melmuh Magazine khat zong kibawl ding hi cih thu kiza hi.

Zomi Siamsin Kipawlna -Mandalay (Laisin Kum 2014) Panmunlen KiteelnaPawllutang: Tg Ha Kee Shein (Mand), 2nd Yr, France, Mandalay University of Foreign LanguagethuzekPi: Tg Kham Sian Khai, 1 Yr, Chemistry, Yadanabon Universitylai lam le thukizakna thuvanPi: Lia Khai Gin Cing, 2nd Yr, B.N.Sc, University of NursingSumlePai thuvanPi: Lia Pau Thian Huai, 2nd Yr, University of Traditional Medicinengeina lam thuvanPi: Lia Cing Lian Muan Cing, 2nd Yr, Law, Yadanabon Univesrity

Siamsin of the Year (2012)

"Lia Lian Khawl Cing" B. Med. Tech, University of Medical Technology

Etteh Huai Makaipi Pahtawina

"Dr. Tg Sian Nun Siam" University of Medicine

Cingkhup le Ngambawm

Lia Pau Thian Huai & Tg Kha KhaiLia Cing Lian Muan Cing & Tg Ha Kee Shein

Muizawl Khua ah Khangno Kipawlna (ZYA) kiphuanJune 10, 2013 ni-in Muizawl khua ah Zomi Youth

Association (ZYA) kici khangno kipawlna khat phuan khia uh hi cih thu Pastor David Thang Za Khual tung pan kiza hi. "Tua bangmah in kipawlna a neisa khuate in bulkip nei semsemin anei nailote zong kihanthawn ciat ni. Zomi Khangno Khawmpi a nihveina ciangin Myanmar gambup huam kipawlna kip khat ding khia taktak ta dingin lamen hang. Tua panin international ah ci zel leng hi lo dia! 2013 kum pen min phuah kum leh kilam zia ding geelna hun hi sak tek ni."ci-in Sia Khual in gen hi.

Zosuan Tuailai Khawmpi ah Zomi Khangno Kipawlna te khua kim tek ah neih zawh nading, a om sa kipawlna te akip a kho nading lunggulhna a om na tawh kizui in Muizawl khua ah ZYA-Muizawl hong piang khia ahi hi.ZYA, Muizawl Unit Makaipite: 1) President : Pastor David Thang Za Khual2) Vice President: Pa Pum Za Tung3) Secretary : Pa Khual Khan Piang4) Joint Secretary : Pa Mang Lian Khup5) Treasurer : Tg. Za En Sum6) Assistant Treasurer : Tg. Nang Thawn Sing7) Accountant : Pa Pau Sawm Tung

MNL ah sui tading 16 June 2013 Kawlgambup ah Tuukpeng a siampen teng kimawlna Myanmar National League (MNL) ah maikum akipan Zogam bup tangin kimawl Chin United FC (CUFC) le GFA (Gospel for Asia) Team te in sui thei ta ding cih thu kiza hi. "Adiakdiak in Club owner Dr. James Lian Sai, CEO Pa Do Khan Khup, Coach U San Win leh akimawl mimalkim lungdam pih hang. Brovo!" ci in CUFC tha apia Thawng Mang in gen hi. MNL ah Tuukpeng team khat din zawh nading in Sum tampi bei hi a, "Kum 2 sung in CUFC ading Thein Tul Sawm Nih kazangh uh hi" ci-in Dr. James Lian Sai in Chin World Media ah gen ngei hi.

Keep Hope Alive: ZSK-Mdy 2013 Thubullet Photo: Peter Suumpi

Page 6: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

KIPUMKHAT DING MASUAN KHAWMIN KITELSIAM NI!Tg Bia Za Mung (TU, Kalay)

General Secretary, Zomi Siamsin Kipawlna - Universites, Myanmar

(Laisin Kum 2012)

I pumpi pen a tung aom (khut, khe, mit,….etc) te sangin

lianzaw hi. Ciangkang nih gawm leng khat sang gikzaw hi. Zomi te paunak ah “ nupa kilung tuak khuakhat in zolo, khua khat kilung tuak khua kua in zolo” ci hi. Tua ahihmanin kipumkhatna (mapan khopna) in kuama suksiat zawhloh na a hi hi.

Ahi zongin thukizakna (news) tuamtuam te ah kipumkhat ding(mapan khopding) cih lai kitam muh pen lai ahihmanin Zomi te kipumkhat zo taktak nailo cih kilang mahmah hi. Bang hang hiam cih le ankham gilvah khat gilkial ing ci -in awngawng lo hi.

Mihing khat bek kipumkhat tak ei ki cithei lo hi. Khat pan atungsiah te kipawl khawm a mapan khopna in kipumkhatna ahi hi. Kipumkhatna deihna (khiatna)in ki batlohna( kilamdang na)te thupit ngaihsut ding, khat sim ki zahtak na ding, kigawm khopna tha neih nading, thanemna te thadip kik na ding ahi hi. Hih munah ki batloh na te thupit ngaihsut ding a thupi pen a hi hi.

Tuhun ah leitung ahibangin mulo in amau muh nop bangin amu kitam mahmah ta hi. Mi khatpeuh tawh ngaihsut (muhzia) a kibat kei le “hih thu nang tua ci muh maw” cin gen theih huai hi. Ama muh zia nasan zawh kei le zong nang a hong san zawh ding na hanciam kul hi. A tawpna ah lungkimna

nangah zawh kei uh le kipawlkhawm a nasepna lampi (win –win )zuih ding ahi hi. Tua hilo in (zero – sum) kei tawh ngaihsutna kibang lo teng kagal i cih pah mawk le kipumkhat a na sepkhop ding hong om thei nawnlo ding a, ngaihsut kholhloh pi in ngaihsut kholh khak manloh na mun kitung thei ding hi. Hi banglung sim neite pen emotion ( lungsim) u ltung tuangsuak lua teng ahi hi.

Mi pawlkhat ten mi dang khat thugen lunglut tak ngaihsak ding pen sawmlo in ama genkik ding bek ngaihsun kha hi. Leitungah mikhat thugen itna le telnopna tak tawh a ngai mihing kitawm mahmah hi. Tua bang miding ki khaat mahmah hi.

Itna le telnopna takpi tawh mikhat thugen ngaiding hi leng ama muhzia (a ngaihsut na) aman (truth) ki theithei hi. Ei zong ama muh bangin kimu thei hi. Ama (feel) thuak bangin ki feel thei hi. Mi a tam zaw in kizopna ah ama lungsim puakzia( character) theih masak sawm lo in midang khat tungah tua teng piak sawmthei mawk hi.

Langnih saikak (win – win) ngaihsut khopna tawh kitelsiam leng aman nei gualzawhna kingah pan ding hi. Langnih saikak a (win –win) ngaihsut pen khat le khat ki zopna ah akibang hamphatna a tawmtung ahisak nuam lungsim ahi hi. Hih bang lungsim in nuntakna pen kidemna in mulo a, mapang khawm a nasepna lianpi hi ci –in mu zaw hi.

(Win –win) langnih saikak ngaihsutna in mawhna (အပက)te enlo in,

a hihna(အျဖစ) en zaw hi. Gentehna: Company ah Manager le nasem ten company lungtup, kalsuanzia, a omsa nate tungtawnin mapang khawmin hong sepkhop tak uh ciang gualzawhna hong ngah pan uh hi. Langnih saikak in ngaihsut khopna, kikupkhopna, sepkhopna pen geelsiamna (management) I kungpi a hi hi. Manager pan nasemte ahuh apanpih na tawh ama uksiamna tampi sangkhan thei hi.

Ahizong kipawlna khat ah paizia mantak in a kalsuan le bek langnih saikak ngaihsutna hong khang ding hibek hi. Tintan piakna, nasep ding (project) geelna, sumvai paaivai geelna peuhah gualzo/lo cih pen tua lungsim tungah ki nga mahmah hi. Tua bang lungsim pen khat le khat kidem nopna, panmun deihna te I huzap na nuaiah nungta theilo hi.

Mi tawh kizopna ah a thupi penpen in midang te na telzawh(understand) nang hanciam masa in tua khit ciang tua mipa in nang hong tel nang ahi hi. Hih in khat le khat kizopna ah amuibun pen tawhtang ahi hi. Mihing khempeuh ngaihsutna muhzia a kibang khin dingin (100%) lamet hetlo ding ahi hi. Tuhun ah mi khempeuh suakta takin ngaihsut k ibat loh t heihna khuan(hihna) nei hi hang. Tua ahihmanin kipumkhat dingmasuan khawmin sepna bawlna peuhah i kibatlohna te zong kitelsiam tek leng asawtlo in Zomi te kipumkhat zo ding cih ka lamet hi.

6 Vol 15. No 6July 2013

Lianpu & San MangZogam, Tonzang khuapi ateng Pa Jude Thaddeus Pum Za Thang le Nu Rosa Ciin Ngaih Vungte' tapa a neupen Tg.Gregory Kap Suan Lian @ Gregory Lianpu (Zomi TV Founder) leh Tonzang khuami mah ahi Pa Methodius Khup Lam Thang le Nu Joanna Cing Khaw Kamte' tate 11 sung pan (6) na Lia Marian Annunciata Ciin San Mang @ Sanmang te in June 9,2013 ni-in Tulsa khuapi, Okkalahoma State, USA Zomi RC biakinnpi ah pumkhat suahna nei uh cih kiza hi. — Tongsan

Kimpi & LiannuZogam, Tedim gam huam Buanli khuami Tedim khuapi ateeng Pa Nang Lian Mung le Nu Cing En Niangte' tapa thumna Tg. Lian Muan Kim @ Kimpi, B.A.B.S., B.Div., M.Div., M.Th., Ph.D. (USA) le Tedim gam huam Muizawl khuami Singapore ateeng Pa Pau Khan Khup le Nu Dim Lam Niangte' tanu upen Lia Dim Hawm Lian,@ Liannu, BARS., B:A (Eng), M.Div., (Singapore) te in nu le pa le Pasian thukimpihna tawh Tedim EBC Biakinnpi ah June 4,2013 ni-in pum khat suahna Mopawi thupitak bawl uh a, Rev.Dr. Do Suan Mung (Founder & President of FBBC&S) tungtawn in kiteenna nei cih kiza hi. Dr. Kimpi i Zolai tawh a gelh "Makaih Pilna" kici pen Hawmkhatna Bu 1000 val bang kihawmkhia bei ziau in, a nihveina Bu 2000 kim kibawlkik zong bei dekdek ta hi. — Tongsan

Sangpi le ManglekTonzang khua Khualai Gozang veng a teeng Pa Joseph (Tuan Khan Suan) le Nu Maria Zuan Khua Niiang te' ta guk lak pan a nga na Tg Augustine Suan Than Sang (aka) Sangpi le Tonzang khua Khualai Gozang veng a teeng Pa Stephen Kam Khan Cin le Nu Angela (Nang DoVung) te' ta sawmlenih lak pan a giat na Lia Margaret Mary Niang Ngaih Mang (aka) MangLek te in June 8, 2013 (Sat) ni in St. John Cathedral, Kualalumpur,Malaysia ah Msgr. Martin Suan Khan Mung thuphapiakna tawh Siangtho Kiteen na hong nei thei uh hi.Siamah Manglek pen University of Nursing, Mandalay pan 2011 Kum in B. N. Sc Lukhunelkai sang hi. Zingsol laihawm tanu khat hi a, Cidamna lamsang thu le la tuamtuam te hong gelhkhia den khat ahi hi.

Tg Khen Kip le Lia Zen Zam VungYangon, Pazundaung Veng, 51St St, No.87 aa teng Pa Tuan Khual (aka) U Maung Maung Than leh Nu Vanhnuaizingi te’ tapa lian pen TgKhenKip (B.Th, M.Div) le Zogam, Cikha khua a teng, Sia Nang Suan Dal S.A.T. (Retd.) leh Nu Man Khaw Lian te’ tanu neu pen LiaZenZamVung(1st year, History) te in June 21, 2013 (Friday) ni in “Judson Church”, Yangon ah pumkhat suahna nei uh hi cih thu kiza hi.

Pumkhatsuah Lungdamna Khawk

ZINGSOL ah Nopna, Dahna Suahsaknop a om leh, a thu te, Minpi, Minneu, A ni, A Kha, A mun, Thu hong puak pen i Minpi, Omna, Phone number te [email protected] kikhak thei hi. — Ed

Ngaihsutna

Page 7: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

Zogam• PaTeeKi(San nih), Kum 42, Mindat

khuami in June 5, 2013 ni in a tenna Palik Len, Tedim pan in hong nusia a June 7, 2013 ni in kivui hi.

• TgLianCinThang, Kum 55, Seal Mang tu Mangtawn beh, pianna Limkhai khua, in June 8, 2013 ni in Myoma, Tedim pan hong nusia a June 11, 2013 ni in kivui hi.

• PaThangKhenLian,Kum 71, Ngaihte beh, pianna khuaVangteh in June 9, 2013 ni in Myoma, Tedim pan hong nusia a June 11, 2013 ni in kivui hi.

• Pi Don Khan Ning, Kum 70val, Naulak beh, pianna Tonzang in June 16, 2013 ni in Myoma, Tedim pan hong nusia a June 18, 2013 ni in kivui hi.

Thupuak: NK Sang.

Tg.MungSianPiangTonzang Myo, Khuavong Leisan veng a teng Sia.Uk Cung ( BEHS,Tonzang) Leh Nu Ning Zam Cing te tapa Tg. Mung Sian Piang, tan 10 sin lai tak, June 29,2013 ( Sat) ni in alawm agual tawh Picnic pai in, Tedim Township, Anlangh Lei gei ah tui a kibual na pan in tuikia in hong nusia hi cih thu kiza hi.— Thelna Laizom

Hiangzing le Taingen kikal Mataw kibutna pan hong nusia Antang leh Mikang-leivui pua in Kawl pan Khalkha akahto Mawtaw khat June 25, 2013 ni in Hiangzing leh Taingen kikal ah leikiplohna hangin, lamkhang ah Pi(30)kim khawng kilumlet a, tua phual ah Motor hawl Tg. Dongh Khen Khai leh a nungzui Pa Za Nei Kap (Lochawn khuami, Falam)ten hong nusia hi. A nungzui khat suakta hi. Dongh Khai pen 27.6.2013_11:00 hun in Ruavazung hanmual ah kivui hi. Pa Za Nei Kap pen a pianna khua Lochawn khua ah Motor(3)tawh kipua suak hi.

— Khual SuantePaPeterGin(54)Khalkha, Zogam Pilna Zumpi aa sem Pa Peter Gin (54) (State Education Office, Hakha) in lam et hetloh in June 16, 2103 in, Hakha pan hongnusia vat hi. Peter Gin pen 1.5.1960 kum in suak hi a, Khalkha zi nei khat ahi hi. June 17, 2013 ni in CCF-Hakha biakinn ah a mah tawh hun nunung kibawl a, Hakha, Ruavazung han ah kivui hi.

PaBiakNeiPiang,Zogam, Chin State Government zum aa Laiat asem Pa. Biak Nei Piang, Nu Mang Sian Lun ipasal inn a omna Chin-Oo-Si Kumpi innpan hongnusia cih ki za hi.

PaKhamLianThawng(K-50)Zogam, Tonzang gam huam, Lungtak khuami Pa Kham Lian Thawng @ Thawngno (Kum-50), Pa Kham Khan Suan (Artist Kyaw Kyaw Oo), Tongsan Translator ii naupa in May 28,2013 (11:50 Pm) hunin Saint Fransis Hospital, Tulsa khuapi USA pan a it mahmah a zi, atate leh suahpih laizomte akipan Zomipihte nusia in tawntung mun hong ciahsan cih kiza ahih manin Tongsan International Media Group pan dahpihna i pulak hi. A luanghawm pen June 1, 2013 ni sun lam (1:00 Pm) hunin Tulsa khuapi a om Memorial Park hanmual (Cemetery) ah kivui cih kiza hi. — Tongsan

MalaysiaLiaZamSuanHuai(Mualpi,kum23)Malaysia gamsung Kajang Hospital panin Lia Zam Suan Huai in TB natna tawh June 23, 2013 11am pawlin hong nusia hi. Lia Zam Suan Huai pen Mualpi khuami Pa Kam Suan leh Nu Niang Suan Ciin te tanu ahihi. ZSM, ZomiDaily.com

PaGinHauTuang(Haupi,Tawmging) Pa Cin Za Langh leh Nu Gen Ngaih Ning te tapa, Nu Niang Khen En i pasal Pa Gin Hau Tuang, Kum 45, Haupi khuami, Tawmging beh in Malaysia gamsung aom Sungai Buloh Hospital pan June 23, 2013 ni in in TB leh Tuapnatna tawh hongnusia hi. ZSM, Zomidaily.com

Tg.PauKhanKhual(Kum29)Pa Langh Khaw Thang & Nu Dim Za Vung te' tapa, Tg. Pau Khan Khual (Samte Beh, Ngalzaang Khua) pen damlo in, GHKL, Malaysia ah Khakhat valsung Mihingte' hanciam theihtawp in, kibawl himah taleh, Jun 12, 2013, (11:00 AM) hunin, Leihinkhua

ong beisan in, Topa' anglum ong zuatsan hi. Source: ZSM, ZomiDaily.com

Tg.ZamNgaihKham(Heilei,Thatmun)Pa Tual Lang leh Nu Dim Khen Cing te tapa Tg. Zam Ngaih Kham, (Thatmun beh) in June 22, 2013 in Malaysia ah Motorcycle khat in taih ahih man in hong nusia hi cih thu kiza hi.

YangonPu Chin Sian Thang (President of ZCD) & Pi Don Khen Niang te' Tapa Upa pen ahi, Tg. Hang Khen Mung in, Jun 11, 2013, (5:00) hunin lamet lohpi in ong nusiavat hi. Thupuak: Dal Sian Hung

USPaSiingKhanKhaiTexas gamkee, Amarillo khuapi a teng, Nu Hau San Cing’ pasal, Pa Siing Khai (Siing Khan Khai) in June 3, 2013 ni in hong nusia a, June 8, 2013 (Saturday) ni, sun nai 1:00PM hun in kivui hi.Zomi Innkuan USA, Tulsa, OK.

MizoramTg.ThangKhanSuanZozang Khua ah atengg Pa Hang Khan Khual' (Ngaihte, Zampi Mi)' tapa te' lakpan a upen lina ahi, Tg. Thang Khan Suan (Suanpu) pen Mizogam, Robung Khua ah Sum thalawh in aomlaitak Sungpai, Cisa leh Luak thuah in aom teh alawmte'n Khuazawl Zato puak uha, Jun 24, 2013 Nitaklam-in hong nusia hi. Aluanghawm pen Roman Catholic Pawlpi Ngeina om bangin, Jun 26, 2013 Ni-in, Zozang Khua ah kivui hi. Source: Pu Gen Israel

Tg. Pau Mun Thang (K-18) Mizoram ah sum thalawh a om Tuithang khuami Tg. Pau Mun Thang (Kum 18), apa Pa Lian Khawm Thang (Rev.Pum Khan Nang' i sanggampa' tapa) in nattun natna hangin June 7,2013 ni-in Aizawl zatopi pan hong nusia cih thu Aizawl Zomi Innkuan Patron Pa N. Tuangpu ( Tongsan Consultant of Aizawl) in Tongsan Media ah zasak hi. A luanghawm pen Tuithang khua a pianna nu le pa, sanggamte' kiang ah puak kul ahih manin, Aizawl- Ciau kikal misi puakna mawtaw sap le hankuang man kigawm Rs.8000 teng Zomi Innkuan Aizawl in panpih uh ci hi. Mizoram ah sum thalawh ahi a, vaikhat peuhpeuh tawh khualzin gamvakte in Aizawl Zomi Innkuante tungah kipulak hamtang dingin Pa N. Tuangpu in gen hi. Hih bangin Mizoram sungah dongtuah haksatna thuak Zomite pen Zomi Innkuan Aizawl in ahih zawh zahzah un panpihna le huhna tawh minam itna lak den uh cih zong Tongsan Group tungtawn in kitheisawn hi.Reported by N. Tuangpu, AizawlSoure:Tongsan.org

7 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013 Dahna Khawk

Page 8: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

8 Vol 15. No 6July 2013Special Report: Education

Amau' Bang gen?

Lia Niang Sian Huai, Huaino, All Ds

Thu-um mi i hih mah bangin, Pasian i muan kul hi. Um peuh leng a man hih lah nei lo hi. Amasa pen in

lungdam ka koh nopna in hih bangin Pilna hong pia i Topa Pasian mah lungdam ko masa pen ing.

Laisimzia

Nisim in Laisim ing. Hun maan takin sim ing. Concept/Ta-baw-ta-yar (a Thu kilamzia te) tel dong hanciam ing.

Pum lot-ngah lo.

Rose Lia Thang Biak Mawi, All Ds

Pasian tung ah lungdam ko masa ing. Ka nu le kappa, innkuan Sanggam ulenau te, Sia, Siamahte tung ah

lungdamna kong nuam ing. Online pan hong phawk, hong lungdampihte tung ah zong lungdamna hong ko ing.

Laisimzia

Nisim in Laisim ing. Tua ka ngahsa laite ngaihsun kik ing. Gelh khia ing. Kawllai le Manglai Essay te nipi kal

sim in Khat vei ta gelh ing.

Lia Cing Muan Sian, 4Ds Math, Chemistry, Physics, Biology

A masa in hih bang a gualzawhna hong ngah sak Topa

tung ah lung dam ko ma sa ing. Na khat peuhpeuh i sep ciang in ei tha bek tawh kigualzo thei lo aa, hih bang a ka ngah nang in ong panpih a hi ka nu leh ka pa, Sia/siamah

te leh a kua ma peuh tung ah lungdam hong ko ing.

Laisimzia Lai pen Sia/siama te hong hilh laitak in limphatak in

ngai ing. Lai ka sim ciang in zong lunglut takin sim ing. Nitak nai 7:30pm pan 10:30pm dong lai sim ing. Sun

pen hun ka ngah khempeuh ah laisim ing. Khat veivei lai khawng ka ngah theih loh aa, ka lung a kiat ciang

thungen in Lai Singtho sim-in tha ka la kik zel hi.

Tha paikna Tu aa sang a kah lai nau te tung ah ka gen nop in Tupna nei ding. Tua na tupna te na matut zawh dong hanciam

ding. Isiah.26:12 ah a cih mah bangin eite i matut zawhna pen Topa hang bek hi aa, a ma tung i matut

zawh nading thungen in hanciam ni. Tan10 pen Pasian zahtak, nulepa leh Siate thu mang in hanciam peuh le

hang gualzawhna kingah hi. Paunak.21:31 "Galdona ding in sakolte a baihsa in ki

koih aa, ahi zongin gal zawhna pen Topa hang hi zaw hi." ci-in Lai Siangtho in hong gen mah bang in gualzawhna pen eite hih theih hang hilo in Pasian hong piak hi zaw

hi. Tua ahih man-in ah hih bang aa gualzawhna hong ngah sak Topa in min thanna vangliatna tang tawn tung

ta hen.

Tg Kham Hau Thang, 4Ds Math, Chemistry, Physics, Biology

"Hih bangin 2013 Tan 10 Laivuanpi ah 4D hong ngah sak Vang Lian Topa Zeisu tung ah a masa in lungdam

ing. Ka neu tung a kipan tuciang dong hong cing hong kem Sia, Siamah te le ka nu le ka pa tung ah zong

lungdam ing. Tan lang pan Tan giat dong ka sang kahna Laaitui Sangpi ahi zongin, Tan 9 le Tan 10 ka kahna No.

2 Tedim BEHS ahi zongin, ka omna Myat Pyin Nya Pilna Sawm zong ka khantawn in mangngilh ngei kei ning.

A om lai sanggam te le nau te zong tukum a sang a tam zaw 5D le 6D te angah zo ding in ka lamen hi. Zingsol te tung ah a tawpna in lungdam kong ko hi. Topa Zeisu in

thupha hong pia kim ciat ta hen. "

by Siambawi & Mala Sangpi

Khalkha ah 2013 Tansawm zo te Pahtawina Nipi kibawlThupuak: Thang Za Khual/Hakha

Zogam Khuapi, Khalkha a om Ciimnuai Christian Fellowship (CCF) sung ah 2012-2013 Laisin kum Tansawm Gualzawhna hongngah (14) te Pahtawina Hunpi 23.6.2013 ni -in kibawl hi cih thu Sia Thang Za Khual, ZoZumpi, Khalkha tungpan kiza hi. Mikhat ciang Ks.5000/- leh Pahtawina Laipi, Distinction ngah te Subject khat ciang Ks.5000/- tawh Pahtawina kinei thei hi. Sangnaupang teng tangin Lia Dim Zuun Ngai-in, lungdamkoh thugenna leh Gualzawhna ngah Nu leh Pa te tangin Pa Suan Za Thang in Lungdamkohna nei hi. Hunpi ah Sia Cin Sian Kham (Staff Officer, State Education Office)in thapiakna leh ngaihsut piakna pawlkhat pia aa, a hun zatna minute(7)bek sawt in mipi’n, tha kingah mahmah cih kiza hi. A mauteng hanciamna tawh a kikhawm khempeuh Nitaak an (voksa+Aksa)tawh vak phitphet uhhi. Gualzawhna a ngah teng in -1. Tg. Pum Sian Mung - 2D (Pa Cin Zam Pau, Nu Ma Tin)2. Lia. Ning Nuam Cing (Pa On Khan Kap, Nu Ngai Hau Niang)3. Lia. Zam Tawi Lian (Pa Hau Khen Kham, Nu Ciin Ngaih Vung)4. Lia. Niang Hau Kim - 1D (Pa Hau Khen Kham, Nu Ciin Ngaih Vung)5. Lia. Zen Lam Cing (Pa Ngo Khai, Nu Nem Sian Muang)6. Lia. Lam Deih Kim (Pa Lian Za Sing, Nu Zel San Nuam)7. Lia. Khual Sian Muang (Pa Khup Sawm

Pau, Nu Dim Khan Hau)8. Lia. Dim Zuun Ngai (Pa Suan Za Thang, Nu Hung Huai)9. Lia. Cing Huai Kim (Pa On Tual, Nu Dim Mang)10. Lia. Hau Zam Dim (Pa Cin Khai, Nu Zen Nem Cing)11. Lia. Esther Man Sian Hung (Pa Suan Khan Khai, Nu Zo Lam Niang)12. Lia. Ciin Zuun Siam (Pa Cin Suan Mung, Nu Ning Do Niang)13. Lia. Zam Lam Niang - 1D (Pa Zam Cin Mang, Nu Neih Kim Lian)14. Tg. Jacob Cung Aung (Dr. Moses Thla Cung, Nu Sian Ciin)

Tukum Tansawm gualzawhna hongngah (14)sung pan [2D-1, 1D-2]pha hi. 2005 Laisin kum in, MC ngah (1),

2008 MC ngah (1), 3D-1, 2D-1, 2009 MC ngah(1), 3D-1, 2D-1, 1D-1, 2012 3D-1, 1D-1 cih bangin Gualzawhna kingah ngei hi. “Mailam ah ZOMI te’n Aisa lungtang nusia in, Vaphual lungtang ih pua dinga, A picing gualzawhna ngah in, Kumpi minam, Khang kizom guipha minam ih biak Pasian in mimal kim khat ciat thupha hongpia tek tahen”ci in Sia Thang Za Khual, ZoZumpi in Zingsol hong gen hi.

CCF-Hakha ah Inn (153), Mimal (564) [Pasal (259), Numei (305)]kipha hi. Kipawlna sungah Pawllut Pawlpi tuamtuam te in [Baptist, RCM, AG, SDA, UPC, EBC, GBC, LCJC, BCM, Yaweh, MEC, Laipian (phungpi), Siangsawn, Buddish] Pawlpi (14)kipawlkhopna ahi hi.

Zogam Tan 10 DinmunSiambawi

[email protected]

Tukum Kawlgam Tan 10 (University & College kah theihna) Laivuanpi pen June 9, 2013 ni in Kawlgam Pilsinna Zumpi pan in hong tangko khia uh hi.

Kawlgambup ah Laivuan 35.12% gualzawhna ngah zo uh hi. Mon State pen ahoih pen hi a, 47.38% hi. Zogam (Chin State) in 16.52% ciang gualzahwna kingah hi. Hih pen a beisa Kum 5 sung in a tampen pen ahizongin Kawlgam bup ah aniam pen ihi lai hi. Laivuan sangnau pang mimal vekpi 7459 sung pan in 1232 bek in gualzawhna hong ngah uh ahi hi.

Zogam bup ah Tedim penlaivuan-a gualzo a tampen hi a, 24.17% gualzawhna ngah in, Paletwah Township pen 4.10% hi a, a tawm pen hi.

Tedim Township Education Officer Siapi Ngin Khan Khual in "Kumpi thak hong kah khit ciang, Zogam pen 'Handicapped' (ahehpih huai

gam) in hong ciam teh uha, tua nung akipan Tan 10 kah ding Sangnau pang te mun dang ah ah kitai khia nawn lo hi. Apil teng tai khia nawn lo ahih man in D- ngah tampi hong kibehlap pah hi " ci-in amuhna Zingsol hong gen hi.

Siapipa in Tedim khua huam sung pan, Tukum MC (University of Medicine) a kah thei ding a tawmpen 7 pha ding in lamen ing ci hi.

"Hadicapped" ciamtehna pen Kawlgam sung ah khantohna a niam gamte pan Sangnaupangte in Medical University kah theih na ding, akisam zah Mark angah kei zongun, amau gam ah mark tam angah pen te sung ah akihel leh Medical University kah thei ding cih na ahi hi. Tua mah bangin Zogam sung Kumpi nasemte Kha-sum zong mundang te sang in a zah ni dong kitam sak zaw hi.

Myoma veng, Zolengthe

Nai-tau-pi gei a om Myat-Pyin-Nya (MPN) Pilna Sawm pan in sangnaupang 16 in Distincstion hong ngah uh hi. Tua sung pan in, 4D - 1, 3D -2,

2D-3 le 1D- 10 pha hi. Abeisa hunte ah hih zah in gualzawh na ngah tawm ahih manin khua sung ah minthang mahmah hi. Myat-Pyin-Nya pen Sia Vungh Khan Piang le

azi Siamah Ciin Suan Niang te makaihna hi a, hih tawh kisai in Sia Vungh Khan Piang in “Ko laihilh siam man hi lo-in, sangnaupang te hanciamna hang mahmah hi” ci in Zingsol hong gen hi.

Tukum Tan 10 Laivuanpi a kivuan lai tak in, Tedim sangpi te ah Sia te in sangnau pang te etteh (guk) ding phal uh hi ci a, Zogam Pilna Zumpi ah mawhsakna lai, a min a gen ngam lo khat in, na khak ngei hi. Tua vai huhau in, Chin State Education Officer U Bong Cuai in Laivuanpi hun sung mah in Tedim le Township khua te ah delhin Siate, Sangnau pangte Sittelna a bawl ngiat ahi hi.

Sangnaupang khat i Pilsinna "Singkung" pen Siate, Nulepa te, Sang naupang te cih Nam-Thum hong kigawm tuah ciang in hong nungta thei pan kici hi. "Tedim pen hong nosuah kik ta hi, tuibuah i siam kei leh kivul kik ding hi"ci-in Siapi Ngin Khan Khual in gen hi. Zs

"Tedim pen hong nosuah kik ta hi, tuibuah i siam kei leh kivul kik ding hi"

– Siapi Ngin Khan Khual, Tedim Township Education Officer

Photo: John Zomi (Vaihunta)

Page 9: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

9 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013 Special Report: Education

Zogambup Tan 10 Zawhna, 2008 - 2013Zogam Tan 10 Zawhna, Falam District (2008_2013)Zogam Tan 10 Zawhna Graph, Mindat District (2008_2013)

Sr: Chin State Education Office

Zogam bup ah Tedim pen laivuan-a gualzo a tampen hi. Photos: Siambawi Myat-Pyin-Nya ah nitak laisim hun

All Ds: Lia Niang Sian Huai (Huaino)Nulepa Min: Pa Khual Kam & Nu Dim Za HauKhua lui: Kaptel, Tenna: No. (58), Tazin (2), Taungzalatt Lam, Kalaymyo. Tan 10 zawhna sang: “Arr-Maan” Pilna Sawm

All Ds: Rose Lia Thang Biak Mawi Pa Vungh Suan Lian & Nu Vung Sian Ciin, Khualui: Thangmual

Tenna: Kalaymyo, Tan 10 Zawhna: Suai-lah-Min Pilna Sawm, Tan lang pan Tan 10 dong, Sang Class sung ah 1-3 ngah den hi. Tan 4 le

Tan 8 te in Piltungtuang (Htoo Chawn) pai ngei hi.

Lia Zen Sawm Kim, 4DsMath; Phy; Chem; BioRev. Pau Khan Khai, B.Th., B.D., M.Th. (President of ZBCM, Zosiam Ministry, Senior Pastor of Bethel ZBC, Kalaymyo) & Pastor Niang Go Man, B.Th., B.D.Pianna: Tauleng Khua, Tonzang Township, Chin State. Behmin: TawmgingBiakna: Bethel Zomi Baptist Church, Kalaymyo. Sangkahna: Tanlang - Tangiat, Kalaymyo. Tankua- Tansawm, Yangon.

Lia Cing Muan Sian, 4DsMath, Chemistry, Physics, BiologyPa Thang Suan Pau & Nu Cing Zam Vung, Tenna: Tedim

Lia Dim Sian Mun Nuam, 3DsChemistry, Physics, BiologyPa Hang Khan Mung & Nu En Sian Cing Khualui: Lailui, Tedim Tenna: 20/ 001, Myanandar Estate, Ward 14, Hlaing Tsp. Yangpn . Phone: 01- 683601-09 Ext. 163

Lia Mang San Nuam, 3DsMath, Chem, Bio Pa Sing Khaw Lian & Nu Luan Sian Cing Khua lui: Kaptel Tenna: Ba.5, Lawibual, Tedim Phone-0931234895

Lia Nuam Lian Kim 3Ds Maths, Chem, Bio Pa Gin Sian Piang & Nu Ciin Lun Cing Khua lui-Lailui Tenna: a.180,Myoma,TedimPhone-0931234894, 07050558

Tg Tual Sian Muan3DsMath, Chem, BioPa Dr. Do Za Dal leh Nu Zen Do CingKhualui: ThalmualTenna: Yangon

Tg Kham Hau Thang, 4DsMath, Chemistry, Physics, BiologyPa Vungh Suan Pau, Khua : LaaituiTan 10 Zawhna: Myat Pyin Nya, TedimGamuk Kumpi thak hun sungin akitel kik ahi Kawlgambup sungpan Laipil Sangnaupangte “Lu-yi-chun” (Outstanding Students) lak ah khat in kihel hi. Tua te sungpan, Asia gamte ah a pai ding Teltuam te lak ah zong aki kitelbeh hi.

Tg Cin Lam Tuang, 5Ds English, Maths, Chemistry, Physics, BiologyPa Htet Naing Htunn Nu Cing Sian Don

Page 10: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

10 Vol 15. No 6July 2013

Lia Rhonda Nieng San LunThupuak: Dal Sian Hung/KLTukum Kawlgam Tan 10 laivuanna panin Gamngai khuami Lia Niang San Lun (Rhonda) in Subjects 5 Distinction hong ngahthei ahih manin ih lungdampih mahmah hi. Lia Niang San Lun pen Rev. Thawng Khan Siing (Myanmar Baptist Convention) leh Nu Vung Lun Cing te tanu hi a, January 12, 1997 kum in suak hi. Abeisa hunsung ah Zomi Tan 10 laivuan te sungpan in Burmese Literature tawh Distinction a ngah ki omngei khollo a, Lia Niang San Lun ahihleh Kawllai nangawn ah Kawlte sangin siamzaw in Distinction bang hong ngah liang hi. Topa'n Lia Niang San Lun ii mabanding hong honbehsak henla, amipih Zomi te hong tawisangding, pilna sangpi tawh Degree athuapthuap in gualzawhna a ngahtosuak dingin thupha hongpiaksak tahen!

Sang tawh kizui a Gualzawhna Ngahna

Tedim pan gualzawhna ngah mimal (262) hi a, Tonzang le Cikha sung pan (51)hi.

No.1 BEHS pan - 76 (4D-1, 3D-4, 2D-5, 1D-22) 23.75%

No.2 BEHS pan - 34 (4D-1, 3D-1, 2D-1, 1D-3) 27.87%

Heilei sang pan - 2 (1D-2) 15.38%

Tuithang sangpan - 8 (1D-1) 17.78%

Thuklai sangpan - 7 (30.43%)

Vangteh sangpan - 8 (23.53%)

Laitui sangpan - 13 (1D-3) (28.26%)

Saizang sangpan - 3 (8.82%)

Mualbem sangpan - 0 (0.00%)

Phunom sangpan - 10 (1D-1) (18.87%)

A pualam pan - 101 (2D-1, 1D-6) (25.77%)

Tonzang pan - 20 (1D-2) (21.51%)

Cikha pan - 1 (5.26%)

Dalkhai pan - 2 (50%)

Haiciin pan - 0 (0%

Tuimang pan - 0 (0%)

A pulam pan - 28 (1D-2) (21.05%)

5DsTg Khai Sian Kim (Khai Kim)Myan, Eng, Che, Phy, BioPa hang lian khupNu Ciin Luan NiangTenna: Pinlone 5, Kalaymyo

3DsLia Nuam Lam CingMaths, Chemistry, BiologyPa Thang Khaw ThawngNu Niang Go Lun Khualui-   NgenNung Tenna - Ma/39,myoma, Tedim Ph-  07050257

Tg Thang Lam LianChem, Physics, BioPa Bo Pau Sut Mung & Nu Vung Lam Cing, Khua le Beh: Anlangh, GualnamSangkahna: BEHS (1), Lanmadaw, Yangon.Tenna: Taungoo Khua

Tedim leh Tonzang pan Distinction ngah 56 te

Khual Suante [email protected]

1 Lia Cing Muan Sian Maths, Phy, Chem, Bio 2 Tg Kham Hau Thang Maths, Chem, Phy, Bio 3 Lia Nuam Lian Kim Maths, Chem, Bio 4 Lia Nuam Lam Cing Maths, Chem, Bio 5 Lia Khai Mun Sang Maths, Chem, Bio 6 Lia Mang San Nuam Maths, Chem, Bio 7 Tg Suang Kim Khai Eng, Maths, Bio 8 Lia Nem Khawl Cing Maths, Bio9 Tg Sing Khan Tuang Maths, Bio10 Tg Thang Sian Huai Maths, Bio11 Lia Nuam Muan Cing Maths, Eco12 Tg Lian Zuan Mung Maths, Eco13 Tg Pau Sian Muang Chem, Eco14 Tg Way Yan Kyaw Maths, Bio 15 Tg Theu Za Kim Bio16 Lia Hau Deih Ciin Bio17 Lia Nem Khawl Cing Bio18 Lia Lun Nuam Cing Bio19 Lia Pau Lam Cing Bio20 Lia Man Sian Sung Bio21 Tg En Khan Thang Bio22 Lia Cing San Nuam Bio23 Lia Cing Man Nuam Bio24 Tg Tan Nga Bel Bio25 Lia Pau San Mang Bio

26 Tg Thang Lawh Lian Bio27 Lia Dim Ngaih Luan Bio28 Lia Ning Sian Lun Bio29 Lia Niang Suan HuaiBio30 Lia Nuam Muan Cing Bio31 Lia Dim Khawm Nuam Bio32 Tg Langh Sian Muan Mung Maths 33 Lia Mang Sian Lian Bio34 Lia Mang Lam Kim Bio35 Tg Langh Sian Muang Bio36 Lia Man Khawm Lun Bio37 Tg Go Kam Lo aa Bio38 Tg Hau Sian Cin Maths39 Lia Cing Lun Niang Eco40 Tg Zam Ngaih Thang Eco41 Lia Dim Lawh Nuam Eco42 Tg Kap Sian Kim Pau Maths43 Tg Suang Khan Pau Eco44 Lia Cing Van Kiim Eco45 Lia Ciang Van Kim Eco46 Tg Kam Sawm Tuang Eco47 Lia Cing Lun Nem Eco48 Tg Kham Lam Khup Eco49 Lia Cing Geel Nuam Eco50 Tg Khai Deih Lian Eco51 Lia Ning Ngaih Lian Eco52 Tg Lian Tung Pau Eco Tonzang pan 1 Lia Niang Lam Kim Bio2 Tg Khai Mun Mang Eco

Tamu District sung ah Khat bek a om, Tan 10 5D ngah Zolia Thang En Niang (akl) Atelay

Thupuak, Father Go Lian Tamu

Tukum Kawlgam bup kumpi Tan (10) Exam ah Tamu District sung pan Distinction a tam ngah pen 5 D tawh lai on na a ngah Lia Thang En Niang @ Atelay i thu a tom: Amin: Lia Theresa Thang En Niang@ Atelay,Akum: Kum ( 16 ),Apamin: Pa Hang Lian Thang (Secretary, UZO-Tamu )Anumin: Nu Siam Ngaih LianTenna: Tamu,Pawlpi: Catholic (R.C),Tan lang (1/2 ), pan Tan (10) ciang lai kia ngei lo, a khat na vive a ngah den khat hi in, tan (10) pen kum (1) tawh a zo to ziau hi . Tan 9 ciang Boarding ah om ngei lo in, tan 10 pen Tamu Alintaga Boarding ah om in, Tamu District sung pan in a

mah bek 5 D tawh a sang on pen a hi hi. English Subject sim loh a dangteng Distinction ngah hi. English Subject pen Essay leh Letter hoih tak in ka ngah kei ci hi. Kumpi te'n township level leh district level ah lai pil or laisiam sangnaupang te a tel ciang vua zong a pai den khat hi . Nungkum Kalaymyo ah zong district level laisiam te ki sap na ah zong pai kha lai hi. Tukum Tan ( 10 ) gualzawh na a ngah kua ma peuh kong lungdam pih tek uh a, a ong zo nai lo te zong maikum ciang lai on na a ngah dingin ih biak Topa'n thupha hong pia ta uh hen! Zomi te hong laam to ih biak Topa' minthang ta hen!

Lia Zen Sawm Kim, 4 DsMyanmar Gam ah Tansawm

Laivuanna 4D tawh ongzo khia, Lia Zen Sawm Kim (Kum-16) pen, Rev. Pau Khan Khai, B.Th., B.D., M.Th. (President of ZBCM, Director of Zosiam Ministry, Senior Pastor of Bethel ZBC, Kalaymyo) & Pastor Niang Go Man, B.Th., B.D. te' Tanu hi-in, tukum Tansawm laivuanna ah 4D (Math, Phy, Bio, Chem) tawh Distinction Mark ong ngahkhia hi. Rev. Pau Khan Khai pen Tauleng Khuapiang hi-in, Sianu Niang Go Man pen Haiciin Khuami ahihi. Amau nupa pen Pasian bulpuh in, Zogam leh Zomi adingin, Zomi - Mimangthang, Khamangthangte' adingin nasem taktak uhhi-a,

Pasian nasepna ah akuitung, a zahtak huai leh a etteh huai taktak Mithupi ahi-uhi. Hibanga Pasian nasemte' Tate Gualtung kikhai, Gualtung tuangin ong om uteh nakpitak in lungdam pih mahmah hang.

Tuithang Khuapan in Distinction NgahTuithang khua, Sangpi pan in Lia Cing Lun Nem (D- Eco)Pa Gin En Kham & Numin Zen Ngawh Niang in Economic (Sumlei-Sumzuak) Subject tawh Distinction hong ngah hi. Ph(07050406(120)

Pilna...Pilna...Pilna...

Page 11: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

11 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

Bang Major Hoih Pen Hiam? Nang tawh a kituak pen Sang khentel theih nading thu nam (4)

Michael Suan Lian Pau Francis Lam Thang

Tan 10 ongte hong kitelkhit ciang College kah ding, sang ki-ap hun

hong hita in, tan 10 ong thak sang naupangte le nulepa te in sang koi ah kah ding, bang major la ding cih kibuai thei den hi. Neu pan kipan ngimna tupna kician tawh sangkah in tan 10 onga, matgawm tam ngahte, sum le pai kicinzote ahileh, amau ngimna, teelna tawh (akl) amau matgawm tawh kizui in, sang kah kiginsa telsa in nei uha, ngimna tupna kician nei khol mellote le sumlepai akipan hamsa asa piante kibuai phadeuh zel hi. Tua manin mi tampi ahuam thei pen dingin major le sang teelzia ding kei muhna tawm kong hawm sawn nuam hi.

Tan 10 i ong khit nak leh atungsiah Institute, College le University khempeuh pen Pilna sang sinna (Higher Education) kici khin hi. Hoih le hoihlo pen asang, a major tungah kinga lo hi. Na sin lai, hong hilhsiate siamna le deihsaknate tungtawnin, nang mah teekteek i hanciamna tawh kisai zaw hi. Mi kimkhatte in, tan 10 onna matgawm tam ngah kisa pianin, tua in pilna a pia ding sa-in kisuanna peuhin nei thei mawk hi. Tan 10 onna matgawm tawm taleh, tam taleh, a ongte a ong hi-in, Higher education (pilna sang) sinna-ah asang pen bang ciang tungzo, sinto suakzo cih hong thupizawta hi. Cihnopna ah na sang kahna inn (Building) aneu alian in, pilna hong pia hilo hi. Na lak major in hong pilsak hanhan zong hituanlo hi. Na kahna sang pen bang ki-ukna Ministry nuai-ah om cih in zong pilna hong guan hipah tuanlo hi. Pasian’ thugen siam Pastor pawlkhat in mi a zol uh ciang, na kikhopna pawlpi le biakinn in vantung gam hong tun ding hilo-a, na upna in vantung gam hong tun hizaw hi, a cih tawh kibang hi. Mathematic/Physics/Chemistry major ka la hi ci-in kiphatsak nading om lo-a, Burmese, History, Zoology, Botany major bek

ngah ing ci’n zong lungneu ding hihetlo hi. Hong kihilh laite limtak hanciama na telsitset leh tua in pilna hong pia hizaw hi. Na lak major bangciang lunglut takin sin zo na hiam? Bang level ciang sin zo ding na hiam cih thupi pen hi. Sang

na zawh ciang, na ngah degree in bang degree hiam cih thupi pen hi. Bachelor maw Master ciang maw? Ph.D ciang maw? Mi tampitak in tan 10 matgawm atamte bek i kah theih major hoih ci-a, a theih Major khat la in, Bachelor degree level ciang bek na ngah sangin, tan 10 onna ah matgawm tawm mahmah taleh, na lak major pen mite-in a niam in hong ngaihsutsak taseleh tua major ah asang pen Ph D ciang dong bang tungto zo lecin, hoih penpen hi.

Tua hi-in na tan 10 onna matgawm mite bangin a tam khol kei leh zong lungneu tuan kei in. Koi sang ah bang major la in sin ding cih na lungbuai lai hiam? Nulepa te in zong asum apai ding hamsa sa in na lunggim uh hiam? Kei’ ngaihsutna pawl khat kong gen ding hi.

1. Ol na sak pen Major khat la inla, limtakin sin zaw in. Asang pen dong zawh sawm in.

2. Na uk pen Major (akl) na kingap penpen, na zawhthawh penpen major la in sin inla, zawh sawm/ theihsawm mahmah in.

3. Kum tawm, hun tawm pen tawh Degree ngah theihna teel in.

4. Sum bei pai bei tawm

pen tawh sang kah theihna teel in.

Bang sang bang sang ah na kah zongin, bang major bang major na la zongin sang zawh dong na kahsuak nak leh na ngah ding buaih (degree) in BA, BSc, B.Tech, BCSc cihte hong hi dinga,

tua teng khempeuh pen Bachelor level hi-a, avekin kibang, kikim hi. Apilzaw, atheizaw naut a, na hanciam leh tua tungsiah ah Master level, asang pen Ph D (Doctor of Philosophy) hi. Bang major la ding ka hiam cih tawh na lungbuai sangin, asang pen bang ciang tung nuam ka hiam, tunzawh sawmding ka hiam cih ngaihsun zaw in. Siavuan (MBBS) le Engineer (BE) pen paizia tuam hi-a, tua nagawn zong Bachelor level ahileh Bachelor level mah hi veve a, adang major ah Master level khat sang zaw veve lai hi. Sang le major tawh kiteh lo in, Bachelor level maw, master level maw cih tawh kiteh zaw hi. Ei lam pan zong i ngah degree level tawh kituak pilna, theihna le siamna i neih ding athupi hi-a, sang man ciang nasep zonna le ngahna pen atuam khat hilai hi. Tua manin atungah i gensa mah bangin Pilna Sang sinna ahinakleh Major khempeuh Hoih Khin hi. Master level, Ph D level ciang dong i zawh ding thupi pen a, i ngah/i lak degree tawh kituak pilna/siamna le theihna i khuak sungah a om ding, i zatsiam ding thupi penpen hi. Major khempeuh “hoih khin” hi.Zs

Ma n g k a n g t e laphuak siam khat in gam a

vakna ah paak hoih mahmah khat va mu kha hi. Gamlakah paak namkim om ding himah taleh tua a paak muh pen kendang a po hi citciat se ahihman in a lungsim ngaihsutna teng khempeuh zo lua hi. Inn a ciah kik ciangin cikmah a tul ngeilo ding Laa ngumngek khiatna nei khat hong phuak pah hi. Tua Laa thulu dingin "Kendang a po Paak" ci hi.

Hih Laa bang hangin hong gelh dihdih ka hiam? Tua mangkangpa in kendang kawma paak amuh ciangin hibang ngaihsutna hong nei hi. Tua paak pen kuama muh loh, kuama phawk khak loh leh kuama theih loh a hong po khia ahih mah bangin kuama phat loh leh kuama lawh loh in ahun acin ciang tuamun mahah guaiin hong si lel ding hi. Laphuaksiampa in tua ahoih mahmah paak leh singtang khuaneu sunga khangkhia (amuh khak ngei) nungak melhoih Lucy nuntakna kibang a sakzia a Laa sungah genkhia hi. Hih nungak melhoihnu Lucy zong pen mi banga hau hiin khuapi sunga om khat hileh nuamsa mahmah ding hi. A hizongin a khankhiatna khua pen inn 20 khawng bek omna himawk a,pilna

sintheihna sanginn kician zong om lo hi. Tua zah a khuaneu khat pen kuamah in zong delh vangvang lo uh hi. Tua ahihman in Laphuakpa in Lucy pen hehpihhuai sa mahmah hi. Lucy nuntakna leh "Kendang a po Paak" in kilamdanna nei lo hi ciliang hi. Pammaih asa mahmah cihna himawk hi.

Himah hi, ei Zomite zong nidangin mi hong phawk khak lohte ih hihi. Ih lamkiatna leh ih khankhiatna munte zong enkik lehang ken lak guam lak na hi mawk hi. Ih nuntakna tualniam lua mahmah ahihman hiam hong phawk kha sunsunte'n zong Kawlgam a minam hai pen te in hong ciamteh sawnsawn uh hi. Tuazong " Teltuam Minam Zomite ih hi" cia thu tawh laa tawh ih gen ziahziah ih sak ziahziah zawh sawtpi khit ciang hilai ta zen hi! Na mahmah hi. Ahizongin na ih sakna, ih thuum ih tauna aw leh ih khitui luangte hong nulkeu sak ding leh hong maitaisak kik dingin Pasian in Zomi khangthakte sungpan in mipil misiam hong pia a, tu in Zomi sungpan in Tan 10 laiphina ah All- D tawh azo 4 leh 5 bang hong om ta uh hi. Groupmailte sungah Matriculation Results hong kilah khiatni pen kei ading in ka khitui luanni a hihi. Tua khitui pen lungdamna

khitui hi a, khitui manpha ahihman in ka nul pah nuam kei hi. Ka biangah tua khitui luangsuk sak in ka Computer Keyboard kikal ah ka kizeel sak hi. Tedim leh Tonzang sangnaupangte Percentage ngah zah in ka mai hong taisak hi. Bang hang hiam cileh Tonzangte Percentage zong a sang pen ahih loh hangin a laihawl pawl hi a, Tedim sangnaupangte Percentage bang pen Zogam Thuamvum mual tan mahin hong tuam santo pah vilvel hi. Zomite khangual nuai ah om nawn lo hi hang. Ih kim ih pam a ten hong to-et uh a kul hi ta hi. Pasian min thang ta hen.

Kendang a po Paak pen mite'n a hoihna mu ta uh hi. Khuaneu sunga khangkhia nungaknu Lucy zong mite'n a melhoih lam thei ta uh hi. Ni sa ih thuak hun hong om ta ding a, mipil misiam tawh ih kikholh hun hong tung ding hi ta hi. Nisa thuaklah a vul paakte ih bat lohna dingin mimal khatciat tha kipia in hanciam to semsem ni.

Ka lungdam luat man hi...a gualzo Zomi khangnote aw

...Zomi Quavadis..

12 June 2013

Kendang a po PaakCongratualtion to all Zomi Students

Pilna...Pilna...Pilna...

Page 12: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

‘ခတ……’ amuh ciang in Lianpi zong

lungdam mahmah in innlam hongciah hi. Tu in laiong hita ahih manin hong nui simsim mai hi. Inn atun’ciang in Pa Thangte’ kiang agen khitciang khuasung ah hongvak in niangtuisai khat ah honglut hi. Saisung tutna khempeuh nadim ahih manin akiim apaam a etleh ama gualding tangvalno khat maigum ngeungau in amahguak atu khat mu ahih manin akiangah hongpai hi.

“Kong tuthei dia?”“Aw! Ngahlua ei.Tu oo”“Lungdam ei” ci-in hong tusuk

ziau hi. Moh le niangtui a vaikhak a ngakkawm in tuiminsalum dawn hithiat hi. Tua kawmin agei aa pa kiang ah

“Lawm, kei kamin Lianpi hi ei. Nang e na min honggen ve”

“Aw, kei Mungpi hi’ng ei”“Tua leh na hehke’n la, bang

lungkhamna nei nahia?”“Bangmah nei keng e. Nang

hoh bang ki lawpsak pong na hia?”

“Tuadan nei sam khang e”“Tualo in na nuinui keei

mai-a”“Tualeh kigen tuak ni ei. Nang

hong pan oo”“Ki genbel ki genmah ni in

nang’aa thu namtui hizaw deuh ding a’ihteh nang gen masa oo”

“Na cihteh hong hi kawikawi mah e mawtaw” ci-in a vaikhakte hongtungta ahih manin a niangtui hong hawp hi. Tua kawm in

“Kei tukum tansawm ong ka’ih ciang aa, tua hang bekbel hi samkei in…”

“Hm…,bangci dan maw? A cing in honggen lel oo. Kei zong honggen ning ei”

“Hih dan. Limtak na ngai oo leh. Kei maw kapa galkap hi-in kanu pen Kawlte aive. Amau bel khanglam ah omin kei utlo ka hihciang aa hiteng ah ka papi te kiang aom kaive”

“Aw, Kawlgam a utlo dan mawleh?”

“Ci bangdan zong hituan samkei e” ci-in anate hong nekawm in hong zom leuleu hi.

“Tansawm pen hiteng mahah kah in tuakawm a lawmngai kha kaive. Kum khatna kiapah. Numei nu’nbel ka ngaihlam hong thei kei. Tualeh amah university vakah. Keizong kumnihna phi leuleu. Ongzo tuan mahmah lo.

Ka lungkia keei. Tua pan ka lawmngaihnu ka ngaihlam genkhia ta.

Ama’nbel ‘tansawm na onding hong hanciam phot oo’

hongci ziause in, tualeh keizong ka tha hong khauhvat e”

“Numei te leibel thu nei mahmah acinuam dan naive maw”

“Hi lua! Tuaciang aa keizong sangpi ahlah kikah thei nawnlo ahih ciangaa boarder omzawh na’ng hanciam in Mizogam ah sumthalawh. Tuateng tawh boarder omin ong hipong lel e. Ka lungsim sung ah bel ‘ong ding’ cih le ‘ka ngaihno kammal’ cihbek koih khikhe zawzen ka hihciangaa”

“Nagen dan pen thungen vetlo dan hiteh mate”

“Mihing hihkhit nungsang thungetloh a phamawh hiven. Kuan ke’n thungen ing ci daidai thapai sam ding ahia? Cilel lo maw nang”

“Ka cihmawkna hi ei. Ciamnuihna hi. Sorry maw. Tualeh tu’n e, no bangci ta? Hong ngai ing hongci ta maw?”

“Tuabel damdam in e. Genbel genkik nailo”

“Dahhuai si e”“Banghang maw”“Asangkahna ah lawm na ngai

leh e?”“Buai kei oo. Ngai peuhmah ke’n

cei. Damdidi hi lel ei. Nangaa genta oo leh”

“Banggen ding ka hia?” ci-in Mungpi in hongdawng hi. Lianpi zong moh ne kawm phalphal sa in

“Eh lawm! Mi sungthuteng ngaihsak hithiat in ama aa ciang gennuamlo cihbang omthei ding maw?”

“Nang thei nuamlua mawleh?”“Hihbang meltawh na om hoihlo

lua hiven”“Kei nang bang hilo in

tansawm a kia kaive”“Tuahang mawleh. Lungkia kei

oo. Maikum omlai lel ei. Kum bangzah phikhin na hia?”

“Kei maw, kumkhat phikhin pan hi sam”

“Aw, tua hileh hoih ei. Kisin laidih oo”

“Tuadan ding ka tha a dah himai veh aw”

“Bang e? Bangdan ee”“Ko pen zawng zong zawnglel

e maw”“Tua bang ci?”“Honggen ning ei. Na ngailel

oo”“Sorry!”“Ngahlel e. Kei zong lawmkhat

ngai in maw, a ma’nzong hongngai lel e. A hihhang a mahbel sangkah kei. Anu pen pautheilo in apa bel pianpih kicinglo pawldan ci. Amau bel akhua ah om. Amahbel ka vengah a Nite kiang ah nasem in om. Puankhawng neilo ka hih ciang aa puanbang khat hong leisak hidep ei”

“Hong khamna mawleh”“Ci bangdan hi kei e. Tualeh a

khuapihte khat aa ding parcel paiding hong ci e. Ka nungzak ciang a kingaingei sadan hi-uh. Keizong kazak ciang va pai pah. Kapaileh ‘nang nong tenpih ngam dingleh na nung hong zui ning’ hong cimah hiven. Keilah innkuan aading ka ngaihsut ciang piangnai mahmah lo. Zawnbel leitung ah ahaksa pen lakah kei aading in No.1 ahihlam hihmun panbel naktel mahmah ta ing” ci-in a mittui hong kivung keei hi. Tua kawmmah in

“Ka hehsuaklua a hihciang aa hong puan piak bang balnen mang kai ve. Tua khit zawh laizong ka sim thadah lua. Laizong ka phi thadah pipi aa a phi kaive. Ka on’lohmah ding zong hilel. Amah bel mawhsak theih omkei.Hong ngai bel hong ngaimah. Ahihhang neih le lam hi mailo dia hong khen. Malaysia-gal in hong zo himai lo dia. Hih hun aa kipanbel Malay bel muhdahpi in mudah pah lian ing. Mite aa ding noptuamna ahihhang kei aading in guallelhna, siatna himawk hiven”

“Tualeh nang tu’n bang sep sawm?”

“Geelna kician bel neike’ng. Gamdang pai limlim bel huatpi-in hua himai lel ing. Tuate ka en’lohna’ng nasepkhat peuhpeuh hahkat kullo dia”

“Hoih ei lawm. Lawm ngaihbel koih nawnkei phot inla, na Sang tukum philai ve lawm. Na khuak khawng hoih tuak mahmah lel hilo maw. Boarder omloh hang ki ong thei lua hi lel ei lawm”

“Hong ngaihsun lai ning ei”“Tu’n khensat pah leteh hong

deihsak lua ing. Nakhat peuhpeuh khentatna kician a omciang bek khangto theipan hi ei lawm. Lungneu na’ng bekbek na ngaihsut leh na mailam kalsuan na’ng hong ziakaisak mahmah ding ahimaw. Haksatna pen aomlo hilo. Ahihhang tua haksatnate zawh theihna’ng ei le ei i lungsim i kizawh masak ding kisam masa zawlai ei. Mi pawlkhatte haksatna thuakzong thuaknailo in ngaihsun kholkhol uh a hihciangaa launa tawh toncip in nitum thei uh aive. Tua bang nahihloh ding hong deihsak mahmah ing ei. Haksatna a ommah bang in lungnopna, nunnopna khat vei teitei hongtung ding cihbel mihingte tung ah akilamdanglo ngeina khat hi ei. Lungkiat dingbek ngaihsun ke’nla, na mailam geelna na tunzawhna’ng ki ciantak in khensat oo. Na nu na pa te’n zong hong lam-en mahmah ding hi ei lawm. Na laiphi kik limlimdih oo. Tuahileh na zakdah mahmah

gamdang paizong nang aa ding bangmah hong hi nawnlo lel ding hi ei”

“Lungdam ei.Nang tungpan ka zak ngeiloh thuhoih nono aza ding ki lam-en het keng ei. Lungdam lua ei. Ka lungbel akia dikdek mah ai ve. A hihhang kitelthakna khat nei ing ei. Tukum pen phi sitset ning ei. Tu ciangciangbel khauhtak aa khentatna bel neilo luamah kaive. Tua in bel i huang hong neusaksak himah aive maw. Lawmngaih bel hong kamciam ngamke’ng. Banghang cihleh ei utthu taktak zong hikhollo a’ihteh maw. A hithei zahin bel ki kemsam ning ei”

“Hoih ei. Na ngaihsut khensatna pen hong tangtung ding hi ei. Na khat peuhbel khentat kician ding ki sam mahmah ei. Tua hileh nungak te’n zong hong bawh zaizai lel in cia”

“A cipong. Hong lungnuam sak keei cei. Nang tawh ka kimuh bel lungdam taktak ei. Ka lungsim vangik lah zang. Ngaihsutna thaklah ngah. Tuzan ka manghoih kacih hih hang hi’nteh”

“Bang mangnei nahia? Lawmnu ngah maw?”

“Tua tawh nabuai nai kei oo. Nidang ciang ci ni maw tuate. Tu’nbel ka khensatnate a tangtun theihna’ng thunong ngetsak ding hong cial hipah ing ei”

“Tua bang mawkmawk ngahlo e. Nang lungdam nongkoh ding kisam lai in thunget ding khawng hong cial lailai”

“Tualeh na na neekmante hong piaksak ning ei”

“Ciamnuihna hi e. Kei ma’n a nih in hong pia sam ning”

“Kei ma’n pia ning ei U Lianpi”“Nop keisi e. Lianpi mah hong

ciziau oo. Kei tansawm ong hisam ka hihteh ka aihna ci maini eilawm Mungpi”

“Na cih geigaitak in mawleh. Nidang ciang ci ni mawleh. Lungdam ei. Ki muzel ni ei”

“Aw leh. Sunpha maw leh”“Aw, sunpha” ci-in Mungpi

zong maitaisa in hong ciahlenlen hi.

Lungnuam aa ciah ahih mahbang in amuh peuhpeuh maitai mahmah hi. Den tawh tampi a kilamdang Mungpi omdan teng amuh ciang in Lianpi zong nui hiuhiau hi. Lianpi zong hong kihei in ‘Nongpiaksa kammalte tawh mikhat aa ding thangahna a piangsaktheipa hita ing ei Topa! Mungpi vai khempeuh Nangmah in na huhsak oo Topa!” ci-in lungsim thungetna tawh innlam hongzuan ta hi.Zs

..."Na khat peuhpeuh

khentatna kician a omciang bek

khangto theipan hi ei lawm. Lungneu na’ng bekbek na ngaihsut leh na mailam kalsuan

na’ng hong ziakaisak mahmah ding ahimaw. .."

12 Vol 15. No 6July 2013

Tan 10 Laivuanpi kitel ta!

“Kei ...

Tan 10 kia...”

“ W o w . . .

gong-thuu.. "

“.. ka min muh hak mah zen sii..."

“Lawm, bang ci na hia dedu...”

"Lungkia lo ee.. Hamlung ciam

ding... takkheh Zomi!"

“Khah-Tah” (ခတ)

Pau Khan [email protected]

C. Ronaldo

Pilna...Pilna...Pilna...

Page 13: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

13 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

Zosuan Tuailai KhawmpiTedim Tangkona

Kawlgam tualsuak minam khat ahi Zomi khangnote in Zogam (Chin State) saklam a om Tedim khuapi ah 2013 June kha ni 5 pan ni 9 ni dong akibawl a khat vei na Zosuan Tuailai Khawmpi pan anuai a bangin tangkona thu (7) kinei hi.

1. Kawlgam sunga a zawngpen gamke khat in a kiciamteh ahi Zogam (Chin State) adingin a bucing khantohna dingin gambup kumpi in hong vaihawm sak nading.

2. Kawlgam sungah Tan 10 ong atawmpen ahi Zogam (Chin State) ading in pilsinna ah a tuam vilvel in khantohna hong vaihawm sak nang leh laitheilo mimal atampen nihna khua ahi Tedim kuam a ding in pilsinna tawh kisai khantohna dingin hunsau gelna hong neihsak nading.

3. Zogam (Chin State) ah mimal atampen tenna Tedim khuapi pen Zogam saklambup (Northern Chin State) kizopna, kumpi zum nasep na te amanlang zawk theih nading leh abucing khantohna ding in District ciang ah hong piak nading.

4. Zogam (Chin State) sunga om Gullu Mual sikngo toh nading ( Mwetaung Nickel Project) vaihawm na pen tualsuak mipi deihna tawh kituakin hong dinkhawl phot nang.

5. Amun amual a om tualsuak mite lungmuanna khualna in, kumpi palik leh kumpi galkapte a hilo adang thautawi kipawlna tuamtuam te i kizopna zum honna leh gam sungah sungtum pusuah nate, a manlangpen in hong hepkhiatsak nang.

6. Zogam (Chin State) kumpi i vaihawmna khat ahi, zavom ciinna abei nading vaihawm nate aman langpen leh muibun takin hong vaihawm nang.

7. Minam lai sin theihna ding phalna pen kumpi sanglai sinna hun sungah khatin hong helsak nading.

ဇမး လငယမား ညလာခ၏ တးတနၿမ႕သေဘာထားေၾကျငာခကျပညေထာငစ ျမနမာႏငငႏြယဖြား ဇမးတငးရငးသား လငယမားမ ခငးျပညနယေျမာကပငး တးတနၿမ႕တြင ၂၀၁၃ ခႏစ ဇြနလ ၅ ရကေန႔မ ၉ ရကေန႔အတြငး ကငးပျပလပေသာ ပထမဆး အႀကမ ဇမးလငယမား ညလာခႀကးအား ေအာငျမငစြာ ကငးပရာ မ ေအာကပါ သေဘာထား ေၾကညာခက (၇) ရပက ထတျပနလကသည -

၁။ ျမနမာႏငငအတြငး အဆငးရဆးျပညနယ အျဖစသတမတခရသည ခငးျပညနယအတြက အထးဘကစ ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနး တစရပကျပညေထာငစ အစးရမ ေဖာေဆာငေပးရန။

၂။ ျမနမာႏငငအတြငး တကသလဝငတနး ေအာငခကရာခငႏႈနး အနမဆးျဖစေသာ ခငး ျပညနယအတြက ပညာေရး အထးျမငတငေရး အစအမမားေဖာေဆာငေပးပါရန ႏင စာမ တတေျမႇာကသဥးေရ ဒတယအမားဆးၿမ႕နယျဖစေသာ တးတနၿမ႕နယ အတြက ေရရည သေဘာ ေဆာငေသာ ပညာေရးအထး စမကနးတစရပ စစဥေဆာငရြကေပးပါရန။

၃။ ခငးျပညနယတြင လဥးေရအမားဆးျဖစေသာ တးတနၿမ႕နယအား ခငးျပညနယ ေျမာက ပငးတစခလး၏ အပခပေရးဆငရာ လပငနးစဥမား ပမလငျမနသြကလကေစေရးႏင ဘကစ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး အတြက ခရငအဆင သတမတေပးပါရန။

၄။ ခငးျပညနယ အတြငးရ ေျမြေတာငနကယသတ စမကနးအား ေဒသခလထ၏ ဆႏၵသေဘာ ထားႏငအည ဆငးငေပးပါရန။

၅။ ေဒသချပညသလထမား၏ တညၿငမေအးခမးေရးက ေထာကရႈေသာအားျဖင ျမနမာႏငငရ တပဖြ႔ႏင တပမေတာ မအပ အျခားမညသညလကနကကင အဖြ႔အစညးမား၏ ဆကဆေရးရး ဖြငျခငး သြားလာလႈပရားျခငး မားအား အျမနဆးဖယရားေပးပါရန။

၆။ ခငးျပညနယ အစးရ၏စမခကတစချဖစသည ဘနးစကပးမႈ ပေပာကေရး ေဆာငရြကမႈမားအား ပမထေရာက ျမနဆနစြာေဆာငရြကေပးႏငရန။

၇။ တငးရငးသားစာေပ သငၾကားခြငအား သငရးညႊနးတမးတစခအျဖစ သတမတၿပး ေကာငးခန တြငး ဘာသာရပ တစခအျဖစသငၾကားခြငျပပါရန။

A Mun : Tedim Khuapi, Cope Centennial Jubilee Hall, ZogamA Ni : June 09, 2013 (Sunday)A kihel : Zomi Khangno 742

Zosuan Tuailai Khawmpi Thukikupna pan Muhkhiatna te

Gullu Mual tawhkisai1. Gullu Mual pen tawh nailohphot ding in mipi lunggulhna neicih ka mukhia uh hi.

Human Rights tawh kisai1. Kawlgam sungpan Tedim gam pen lai theilo pen nihna in akiciapteh na abulpi lakah,

sangsia kicin lohnapen ahang khat in ka mukhia uh hi.2. Minam khatciat in a maupau leh a maulai te sintheihna a neihna tawh kizui in Zogam

sung ah zong sanghun sungah Zolai sintheihna ding kilunggulh hi cih ka mukhia uh hi.

Zomi te Gamtat luhek lungsim puakzia ding1. Zomi te mailam kalsuan na ah cihtak na, thuman na, thu khualna, te lenkip in kalsuan

ciat ding cih ki mukhia hi.2. Zomi te ten na khua te ah a omsa te phungvuh in a omnai lo khuate ah Zomi khangno

kipawlna kician nei in kizop na hoih neih ciat na ding in lunggulh na nei cih ka mukhia uh hi.

Social Justices tawh kisai1. Zomite sung (innkuan sung) gamhluah vai tawh kisai in etphat huaithu pawlkhat

omhi ci-in kimu khia hi.Citizenship Rights

1. Zomi a hi kote in Zomi ka hih na uh kiptak khotak in dinpih ding in ka mukhia uh uh hi.

2. Gamsung om mipilam kipawlna te in tu aa sang asuakta zaw in septheihna neih ding kisam hi ci-in ka mukhia uh hi.

Zogam Zomi Pupa Gam leh ngeina1. Tangtawng pan a kipan Ih Pu Ih Pa te nuntak khuasakna leh neihsa ahi, leitang, gamh

leh gou, ngeina khempeuh hong kem hong huai thei ding ngeina kem thukhun khat hong pian na ding in lunggulh naom cih ka mukhia uh hi.

Tualsuak mite thuneihna (Indigenious Rights)1. A munleh a mual tawh kituak a tangtawng pan kipan akizangsa a hi Kam Hau thukhun

pen ahun leh a mun tawh kituak in puahkik in zatkik theih na ding lunggulh na om cih ka mukhia uh hi.

2. Zongeina pawipi te Zomi bup in ahun kituak a zatkhop theih na ding lunggulh na kinei cih kamukhia uh hi. (Khuado, Sialsawm,lawm na nek, etc….)

3. Biakna upna tung tawn a khat leh khat kideidan leh kibawl siatna omte atawm semsem na ding in lunggulh na nei cih ka mukhia uh hi.

Sumzon paaizon natawh kisai1. Thukizak na leh kikawm kizopna lampi te hoih loh na in Zogam zawnna bulpi hi ci-in

ka mukhia uh hi.2. Tangthu nei munleh mualte puah in, gamsung gampua pan khualzin mite et theih

ding in lampi hong zonsak na ding lunggulhna om cih ka mukhia uh hi.3. Gamgizul sum zuak sum lei na phualpi te Kumpilam pan hong phungvuh sem sem na

ding in lunggulh na nei cih ka mukhia uh hi.4. Khantoh na ding nasep nate ah amun a mual a om mite bulphuh in nasep hongpia a,

hongsep na dingun lunggulh na omcih ka mukhia uh hi.5. Zogam azawng pen a hihna pan a suahtak meng meng theihna dingin Zogam khuapi

khuaneu te ah 2015 ma in mei leh tui nuamtak in akingah leh khangto ding hi ci-in ka mukhia uh hi.

Zomite Lokhawzia leh Khantonding1. Zomi te lokawh khaici tuhzia te ahun tawh kituak in phuah phat na ding huhna panpih

na kisam hi cih kamukhia uh hi.Zomi leh Pilna

1. Zomi sung ah pilna thupi sak in tuzawh kum 10 ciang Manglai mangpau asiam pen ih hih na ding lunggulh na kinei hi cih ka mukhia uh hi.

2. Nu leh Pa te in tate pilzon nading thupisak in pilna lam ah ki makiah siam sem sem na ding in lunggulh na kinei hi cih ka mukhia uh hi.

Zomi leh Thukizak na1. Zomi sung ah thu kizaknate a manlang theih na ding leh a tangzai sem sem theih na

ding in lunggulh na kinei cih ka mukhia uh hi.Zomi leh Kiim leh Paam kepzia

1. Zomi sung ah kiim leh paam kepna tawh kisai pilna theihna te kihawm sawn a sepkhiat hun mah mah tahi cih ka mukhia uh hi.

2. Kisamlo pi a gamhal, singphuk, gubuak, cih te a kipan kilehpaam siasak thei gamtat nate hih nawnloh ding in ki lunggulh ciat hi cih ka mukhia uh hi.

Zomi leh Cidamna1. Zomi sungah cidam na tawh kisai in pilna theihna niam mah mah a hih man in kumpi

lam leh mipi kipawl nate pan in pilna piakding kisam mah mah hi cih ka mukhia uh hi.

ZTK: TangkoHun tampi, Sumlepai tampi, Ngaihsutna tampi tawh thalawh in Zomi Innkuan Singapore pan in hong vaihawm khiat...,

Gimna, tawlna, lungkhamna tampi tawh a tangtun theihna dingTedim khuapi sung om khangno, nulepa te inntek in hong sepkhiat...,Sak le khang, Nitum, Nisuahna pan, Tuipi te, Mual le guam te khengin, guah lak, buan lak, khuamui-meikaai te kantan a Dimtui Vangkhua ah tuibang kigawmna

ZosuanTuailaiKhawmpi

"A Bucing Khantohna" mitsuan kawmin, Zan hun in Pasian thu tawh thala in, Sun hun in minam bup huam thulian, thugik, vai tuamtuam te Ki-itna sung ah suakta takin kikum tanghtangh, kinial tanghtangh, kikupnawi dikdek khit nung ah hong gah khia...Muhkhiatnate, Gam le Minam ading Lungdeih Tangkona te in a nuai a bang ahi hi.

Page 14: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

14 Vol 15. No 6July 2013

Page 15: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

15 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

"Kipumkhatna, Nasepkhopna a kipan ta hi...Kithutuahna kilangh khia ta hi."Pu Hang Khan Lian,

Zomi Innkuan - Singapore

Page 16: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

16 Vol 15. No 6July 2013

ZTK Meizom - Manglai sinding vai

Hang Khan Lian [email protected]

Zomi nulepa ulehnau aw..Tutung ZTK pan Zogam sung khua khempeuh ah English sinsak ding vaihawmna kinei aa, sponsor om tawh kizui in anuai aa khuateng ah Singapore sangte' syllabus tawh akituak, tan lang (K2) leh Tan khat (Primary 1) te zat laibu (bu 10 teh kop khat) khua 20 ah kihawm khiahi. Banghangin Singapore syllabus kiteel hiam cihleh, mangkam zatlohna gam tawh kituakding aa kibawl ahihman in, ei tawh akituak pen ahihi.Laibu angah masa khuate pen a piaksak ding (sponsor) om khuate ahihman ahihi. Tuakhuate: Leilum - Lia Cing Sian Neem (Ciimnuai bawda)Haiciin - Dr Hau Za CinteKhuasak - Nu Betty Mang HuaiteBuanli - Tg Lian Sawm Sing (Zoheisa)Tualzang - Nu Cing Lian DonTuithang - Pa Khup Lian ThangKaptel - Pa Pau Khat SuanThalmual - Tg Suan Za TuangVongmual - Tg Thang Lam PauNgennung - Lia Ning Ngaih HauLawibual - Tg Pau Kim SingCiingpikot - Andrew Thang Gin KhualTedim (Myoma) - Lia Zen Lam Mang leh Nu Cing Suan LianPhunnom - Tg Luai Hming Thang (Thangthang)Muizawl Pa Pau Khan KhupThangzang - Tg. Dal Sian KamPangsak - Pa Dal Do LanghPyidawtha - Tg Thang Lam TuangHaupii(Thangkhal) - Tg Suum Sian KhaiGawngmual - Pa Hang Khan LianTTC (Tedim) - Nu Noreen HongTownship Education Office - Nu Noreen Hongcihteng hiphothi.

Tukum sung in tan 1/2 leh Primary 1 lai na zo le uh, mai kum ciang Primary 2 manglai, a kum kik teh Primary 3 cihbangin kikal

suan toto ding aa, tu zawh kum 10 ciang Zomi sangnaupang tan 10 zo khat in, English tawh kisai, London tan 10 icih, GCE-O level ciang sawkto khading cih lunggulhna ahihi.

Nu leh Pa, hausa upa, sangsia, Biakna makaite tung thuumna Hih geelna pen kumpi vaihawmna ahilo, i ta i naute khantoh nading aa ei aituam hanciamna ahihman in Nu leh Pa, Hausa upa, Kumpi sangsia, Biakna hunbit Sia teng in maapang khawm aa sep huan ding ong kuldinghi. Tedim ah Siapi Pau Do Nangte, Siapi Lian Khan Mangte in zong sum lakloh in hilh ngei uh aa, a lawpteng, a uukteng cih ahihman in kua man thupi simkhalo hilehang kilawm hi. Tua pen deihna nei thei nailo, i minam dinmun hipahhi.

Tua ahihman in, tutung aa i vaihawm "Kum 10 sungin Zomi sangnaupang peuhmah GCE-O level manglai ciang" cih kalsuanna ah naupangte'n deihtheihna ong nei thei nai hetlo ding ahihman in, sawl ngai khangel dinghi. Kahloh phamawh in kahsak phot ding hihhang. Sawl ding hihang. Tuadingin Nu leh Pa, Hausa upa, Kumpi sangsia, Pawlpi hunbit Sia teng in ahun, amun ding kikum in maa i pankhop ong kuldinghi. (Piangthei leh sang huntawh kizom suakin, nisim hun khatta (45 minutes) la zo lehang deihhuai penhi.) Sun thapaai laihilh khin uh ahihman in, kumpi sang Siate gimkhin tawl khin ding uhhi. Biakna, Pawlpi Siate in i huhzawh ding kisam mahmah in ka umhi. Manglai theihlohna pen miphaak lahna khat hipah ahihman in i khangno, naupangte mailam ding khualna tawh i vek in pangkhawm ding hihang. Adiakdiak khuanu khuapa te panpihna kisam mahmah dinghi.

Gamdang tungkhin Zomite' tung hanthotnaI khua i tui ciat aa i ta i naute alawm agual baan ding i deihsak leh, hihmun santak ah ei kihel thei hihang. Laibu original ideih leh bu 10 kop khat ciang S$96

(apuakman kihel nailo - 3 kgs) tung hi. Tua ahihkei leh Ygn ah copy bawlsak lehang hihsang niamzaw thei dinghi. Zogam khua khempeuh pan gamdang aa omlo khua ki om samloding ahihman in, i khua i tui aa ding deihsakna a omleh kithuza thei hihang. Maikum tubang hunciang, hih, amasa khua 20 teng manglai kidemna neisak pahding hihang.

Mangpau, manglai theihloh a phukha khin, gamdang tungkhin Zomi khempeuh in hih minam bup vaihawmna ah kihel ciat ding sawm hamtang ding hihang.

I laibu lei teng1. Practice Makes Perfect - CLOZE 12. Essential Vocabulary in Context, A thematic Approach to enrich Students' Knowledge of Words 13. Grammar and Vocabulary (Age 7-8)4. Reading Skills Builder (Age 6-7)5. Comprehension Skills (Age 6-7)6. Writing Skills Builder (Age 6-7)7. Bridging Comprehension (K2 to Primary 1)8. Bridging Reading and Writing (K2 to Pri 1)9. Bridging Grammar and Vocabulary (K2 to Pri 1)10. Science for Pre-Schoolers (Age 5+6) Innlam aa sangnaupang, nu leh pa, Siate tung thapiakna "Hamsa lua, ei tawh kituak kei" na cikha kei un. Tan 1/2 leh tan khat naupang kum 5 pan kum 7 ciang sinzawh ding aa mipilte'n abawl uh hi aa Zomi naupangte khuak in sin zo mahmah lel dinghi. Nu leh Pa , hausa upa te in i tate mailam ding deihsakna tawh hanciam ding kong hanthawn phapha nuamhi. Deihna mel theithei nailo naupangte, thatang sawl photphot ding hihang. Tualo in tupna tun zolo ding hihang.

Hang Khan LianBlock 646#13-115Jalan TenagaSingapore 410646

Zomi Tuailai Khawmpi Nunget kikna

Lian Tuang [email protected]

14 June 2013 Zosuan Tuailai khawmpi Zosuan Tuailai Khawmpi pen June 5 - 9 , 2013 sung teng in Cope Jubilee Hall, Tedim khuapi ah picing tak leh gualnuam takin kibawl hi. “Abucing khantohna ah" cih thulu hi ngiat ahih manin khawmpi ong sim mipi pen khangno bek hi loin khanglai, upa kimtakin kihel hi. Zogam Zolei khantoh ding bek kimit suan lian hi. Zomi Zogam vang le lim neihna ding cih lunggulhna vive tawh pawisim mipi kitam mahmah hi. Thulu 18 kisunga, thukhat ciangin mipite in minute 40 ta kikum kik ciatciat hi.

Mipi in zong nuam kisa mahmah hi. Lungsim a om bangbang kigen ziahziah hi. Hunzat zia pen tuam dang mahmah kisa ciat a Dr Siambawi (Zingsol ) in “ I hun zatzia pen University sang kah mah bang zaizai hang ei” ci hi. Sia Thangpi (Tedim) in bel “Mo thugen mah bang kei mawk ve hang e. Thu kisung zel a lomlom a, kikum zel. Nui lingling zel . Kinial zaizai zel. Nop ci sa peuhmah ing. Tha ngah peuhmah ing" ci hi . Ni thum sung vilvel ahih hangin kicimtak lo bek tham loin hun kihawm tawh mahmah zaw lai hi.

Panmun tuamtuam Inntek committee pen nak pahtak huai lua mahmah hi. Thu le la na zo mahmah uh hi. Zinte omna khawlna ding khempeuhah kitang sapna bangmahmah om sak hetlo uh hi. Tua bek thamloin Mi 1000 val nuam takin a kita ding mandat pi na lam ngiungeu uh hi. Huihpi guahpi nangawn a ki awl mawh bang hi lo hi. Inntek panmun pen picing takin la ngiat uh hi. Zahtak huai lua uh hi.

ZIS Khawmpi ding athu ong phuangkhia le a mapangpi ahi ZIS te mahmah zong tavuan zo mahmah uh hi. Athu ala bek hi loin sum le

pai kisam khempeuh ah ong van ziau tangial hi. Zomi Zotate thu le la ah gilkial dangtakin a kikhuadak giaugiau laitak hi a, man nei diakin kilungdam pha diak hi. ZIS in gam le minam a it ziate uh gamtatna tawh ong lakkhia uh a, aituam phattuamna ding hi hetloin sak pan khangpan tuailai dawng hilhhelh 1000 val ong gawmtuah hi. Zomi le Zogam mailam ding kikum ni ci lel uh hi.

ZYA ( Kawlpi )ZYA makaipu te zong deihsakna tawh thukhual lungduai takin hun khempeuhah mipi ong makaih ziahziah uh hi. Sia Daltawng bangin amite ( group ) zo mahmah a, nopci sak mahmah hi. U E Mung ( Gs. ZYA ) pen makai picing mahmah khat hi a, lungsim siangtho mahmah in tavuan a zo mahmah khat na hi mawk hi.

GZAKhawmpi nitak hunte ah GZA makaipite in hunpi ong zang ziahziah uh hi.Mipite in nuntakna ding thu le Pasian thu laigilte makaite tung panin ki ne ziahziah hi. Kisang ziahziah hi. Mipi lam panin thu kiduh mahmah a, lim kisa mahmah hi.

Hluttdaw Mipi PalaiteMP te in zong nitak sim mah in thugenna ong nei den uh hi. Kawlgam gamvai khuahun luanzia le amaute thupomziate kician takin ong pulak khia ziahziah uh a, mipi ngaihsut ding le khentat ding thu tampi ong pia uh hi.

ZOMUSNitak simin hun hong makai pen ZOMUS te hi a, sun hun sunga gim le tawlna khempeuh ong paihkhiat sak uh hi mai hi. Khang thakte bel music lamah zong kikhangto mahmah sa mawk ing. Sia Tuamung le Sia Kaimung in hun ong len hi. Ciamnuih siam ngel tuak ahih manin mipite Gilzang dawk liang le khitui luangliang mahin kinui hi. Tua khit ciangin Siama Cingsan ong khuang kelkel a, tua zom ah khangthakte in ong zom to ngelhngelh hi. Tua hi a mipite in thu tawh la tawh lungtai takin pawi hunte a kizang den ahi hi.

Siamsinte Khawmpi hun sung (thusin hun)khempeuh lungduai

takin mipi ong makaih pen Siamsinte na hi gige hi. Amaute makaih siamna hangin thu le late ong nuam mahmah hi. Nidang lai bang hi nawn loin mipite in khangnote kimuang mah mah in kisuang mahmah hi. Khangnote picinna le thumuh zia pen lamdang takin khangto kisa ciat hi.

Agah kimu thei pah Hih ci bangin ei mun ciat ah ma I pan diamdiam pen mai lamah Zomite khantoh lam manawh in hin gim kinam mahmah ta cih kimu thei hi. Khawmpi thupha pen tu le tu in kingah nailo dinga ahi zongin kingah pel mawh ding hi, ci in ka ngaitsut leh tua dan na hi hetlo hi. I khawmpi tangkona bang kawlgam journal pi te in nak lunglut mahmah uh a, ong pusuah ziahziah uh hi. Journal te intercview bek hi lo Kachin khangno makai le Rakhai khangno makai ten zong Lungdampihna leh thupi a sakna ong gen uh hi.Journal CEO khat (Falamte) in “Zomite'n na asep ciang midangte sangin picing le upa lungsim nei hamtang hi” ci in ama muhna siangtakin ong gen hi. Kamsiam mawhmawh hi lo a, zahtakna kihtakna tawh ong gen uh hi a, Zomite i vang i lim khangto litlit cih a gen nuam bulpi I hi hi.

Alungdam huai diak ah hih khawmpi tungtawnin khangthakte sungah kizopna thak, ngaihsutna thak le muhkhiatna a thak tampi ong om to thei hi. Thu le la khat peuhpeuh ah khangnote in picing kalsuanzia tawh kalsuan ding I kisin ta a, kipumkhat in ma kipang thei ta hi. Gam le lei huutna ah mipi kihel ding lunggulhna tawh Gullu mual vai nasepna dingin sumpi donna kinei hi. Sum tang 150,00 ks val kingah hi. Mipi ki angtang mahmah hi. Kua mah aphun om se lo hi. Hih pen thulamdam pi khat hi ka sa hi.

Leitung pianzawh a masapen Zosuan Tuailai Khawmpi etlawm mahmah hi. Lungdam huai lua mahmah hi. Hih tungtawn in I gam sungah khanlawhna (gam le lei vai) meite ong kitawh kuang litlit ta hi.

LiantuangKawlpi (09400511757 )

ZTK

Page 17: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

17 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013 Interview

Education (Siamsinna) lamsang

Zingsol:Ph.Dngahkum,tuahunanang’kumletuahunaeimisungpanangahaomnaihia?

Dr.Leo : 1970 hi in kakum 28 hi ingh , Kei tawh kum khat sungin Dr.Vum Son in zong ngah.Amah pen East Germany pan Geology tawh hi.

Zingsol:Tuahunpilnazonna ah Zomi khathihna tawh kizui inhaksatnaahizongnonggentheidia?

Dr. Leo: Tua hun a i kumpi te thumaan mahmah lai in amau i hongsawl na tawh akipai hi zaw, amau ong sapna tadensa pan thei in, akisiau toto in, akiteel teng akipai hizaw. Zomi khat kahihna manin haksatna ah om zongin thei kha keng.

Zingsol: Tua le kongdotnop uh khatin hihlinepennangutateelmaw,ahihkeilehathukituak in ahongpiangtawmahia?

Dr. Leo : Hih lokhawhna (Agriculture) pen ka-uk mah hi.

Zingsol: Tua hun akawlgamsinnatawhtuaphual a pilna sindanakikhaina?

Dr.Leo: Aw kikhai lua, teh theih ding hikei e. Gentehna in Kawlgam ah kum 3 kum 4 laisim pen amau kiangah, kum 1 in zo uh hi.

Zingsol:Tualehtuahunagamdangtawhcikeini,tuahunakawlgamsungapilnasindanletuhunakikhaidia?

Dr. Leo :Tu hun pilna sindan pen sangtawh ka kizop loh zawh sawt in ,atel in genthei ke’ng . Kamuh danin gen le’ng kohun lai a laisimna sang tuhun a laisimna niam zaw leh kilawm. Agricultural lam bel sangzaw leh kilawm sa ingh. Adang te bel laizong limsim khollo, agina a vuan khollo in,degree kingah theilel hihtuak.

Zingsol:Nongciahkik

ciangekumpiinnasepdingongvaihawmsakhia?

Dr.Leo: Bangmah ong vaihawm sakna omtuan kei. Kanasepna lui ah onglut kik sak uh.

Zingsol:DenanasepnaahVeterinarianlamahbangsemcilengdegreepenganhinglamtawhkisaimawleh?

Dr.Leo: Keisin pen ‘Animal Production’ hi. (Ganhing pan a kingah neektheihte :bawngnawi, aktui, sa te tampi ngah nading ganhing khawina) Hih pilna pen Agriculture sangte bekah kihilh sak ahihman a, Vet. Inst. ah avasem kha hi’ng.

Zingsol:Tualehteldotle’ngproductionlevetpenkoicikikopkikahia?

Dr.Leo: Veterinary pen ganhingte acinat ciangah a bawldan, zatui pia, zatui sut dante asinna sanghi. Ganhing natna thu tuamtuam, zatui zaha zatding tuamte theih na’ng a hipen hi. Production pen, a cidam penpen ganhingte kiangpan bawngnawi, aktui, sa tuamtuam cihte tampi ngah nang’ bang ci ding cih sinna hi. Lokho, ganhing khawite tawh kisai zaw ahi man hi. Kawlgam ah pen, Vet. Inst. ah sin zaw uh hi.

LOKHAWHNAlamsang(AGRICULTURAL)

Zingsol:Tualehlokhawhtawh kisai in ei gam ithanemna?

Dr.Leo: Lokhawh tawh kisai in bel ei lokho ten bangmah kithei lo, kuamah inlah ong hilh lo. Ih sang te mahmah in ahilh te pen a laibu bek ah thahat in ‘practical’ pen thanem. Tuateh agricultural sangte ah zong ei gam, Hilly country aa lokhwah dan ding kihilh hetlo hi.

Zingsol: Hih teng penleizon le’ng bel haksaincin ahih hang eikhattekinihihtektheihdingbangbangomtheidinga,hihpilnalampanenle’ng?

Dr. Leo: Amasa in ah eigam ah pen alei mahma kisia tahi. Singkung lopa te kivat mang ahih teh guahtui tawm pah hi. Guah azuktehzong ahup ding om nawnlo,hawktui-in luangin lei neente taai manghi. Tua in Erosion piangsak hi.Singkung lopa kuaman lah suan kik lo. Singkung omlo ahihteh i lui te kang. Luitui, lopa om nawnlo a’ih cianga vasa le sa dang tuamtuamte zong tawm semsem .Tua hi in abul tak en le’ng, dah huai mahmah hi. Hih teng bawl kik na’ng ahih leh, pilna nei bel kisam veve ding aive. Hih pilna nei te in sepdan bawldan (technic) te hilh dingin, tua the volunteer te tawh i khua tekah pai dingin singno suan ding. Tua pen first step ( kal masa). Singphuk khawng kham sak ding.Khangno te zong hong hanciam un la i vekpi in i sephuan ding, i sepkhop ding step tampi kisam inteh. Amasa pen i septheih

ding pen, singkung phuuklo ding, singno suan ding.

Zingsol: Tua banghileheigamahbangkungbangsuanle’nghoihpendinga?

Dr.Leo: Amasa pen in bel bangkung bangkung hita leh suanding kisam hi. Leihoih kik na’ng guahzuk na’ng. Tua banah i suan veve i cih leh ei zat theih ding ansing, tehno sing ahi zong, ganhing vas ate neektheih ding ahih leh thei khawng, phi ht uu k haw ng , mawngkung khawng. Vasa hong tam leh ankung hong neeksak lungno te hong tawm ding.

Zingsol: Ei lam a lo ivat,singtaangivatteebangcinamuha?

Dr.Leo: Khamtung ah lokhawh ciangin lothak kivatin kum 3 kum 4 khitteh nusia in athak kivat leuleu hi. Tua khitteh a lo masa kikho kik leuleu hi. Tua pen natural regeneration kici hi. I pu i pate hun a amau pen mitam nailo inah, amau hih pen amaan mahmah na hihi.Tua hun ading bel ahoih mahmah hi. Ahih hang tuhun teh mitam i hihciang a, i lokhul pen kumnih, kumthum kingak zolo in kizuan kik a, atua lei pen tatsatlo a kizang ahih cianga alei kisia zaw hi. Tua ahih ciangin mualtung lokhawhna pilna le siamna i sinkul ding hi. Sloping Agr icultura l Land Technology (SALT) kici-in, Philippines gamah kizang masa pen hi.

Zingsol:Tualehminamvailamahpaile’ngtulaitaka ibuainaZomi leChinvainangbangcihnamuha?

Dr.Leo: Kei’ muhna lianah pen hih ci. No’ muhna pan bang aci tam bel thei kei ingh. Ke’n tuate khawng pen thupi sakhol ke’ng. Shakespear in bang na ci hiam cih leh, “A rose by any other name smells as sweet.” Gtn in lingpak pen bawngek pak hi naci phial zongin amah hi veve hi. Tua hi in ei pen,i lungsim

i ngaihsut athu pi ding kisam sazaw ing. Gtn in Saint Peter sang kakah lai a, kawlpau lah theilo, akawlte ngiat akimu ngeilo hi in ah kawlte’n pen hong nak etneu mahmah hi. Ahih hang,laivuanna khawngah asang pawl a i omteh mi in hong nopneh thei nawnlo hi. Siamna le pilna nei peuh le’ng, hih minte i minamte thupi masa lo hi, aci nuam hi’ng.

Zingsol:Tualehnam-itacih kammal tungahnang’muhna?

Dr.Leo: Nam-it i cih pen, Kei “ Zomi kahihna” pen zumlo ding. Kei Zomi hi’ng. Hi mah ingh. Zumpih ke’ng. Kawlpau zong siam ke’ng. Zum tuan ke’ng . Ahih hang, “ Kei Zomi hi’ng. Ko hong ong thupibawl zaw un,” cih te pawl bel deihhuai sake’ng. Kawl ahi zong, Zo ahi zong, i manphatna akibangkim hihang. Pasian thu-um vive i hihteh, ei i hihna (identity) zumpih le’ng, ei a hong bawlpa amawhsak suak ding hihang.

Zingsol: Ko kongdotkhaklohuhnonggennopbangbang?

Dr. Leo: Kei hong gennop ah bel, Chin Culture i cihbel i Pu i Pate ngeina ahoih teng i kepding hi. Ahi zongin, a omlo pi om, i cih pen kisam sake’ng. Gentehna in lailam ahi zong, limsuaihna lam (painting) ahi zong neilo hihang. “Let’s accept the

facts”. Gentehna, en i khutgelh lai (written word) bang kinei in ui in hong neeksak cih te phuaktawm (fiction) vai mahmah sa ingh. Mipil khat i genna ah, eite koipan kipan cih thupi kei ci, koiciang tung i hiam cih thupi zaw, cihi. Tuapen hoihsa mahmah ingh.

Tua khit teh kong gennop lai khat pen, ko neulai khawngin ei Zomi te pen thumaan a hong kithei in tua zong ei i manphatna (value) in ikep ding.I “honesty” i kepzo ding thupi. Zuauphuak lo ding cihte pawl maw. Tuate thupi sa ingh.

Zingsol:Sangnaupangtetungahenonggennopaomdia?

Dr.Leo: Laisin te tungah kong vaikhak nop ah ei manphatna (value) pen skills & knowledge (siamna & theihna) hi. Tua pen akhan theihna’ng bawl huai. Sang a, kihilh ciangbek tawh hilo ding kantawm ding. Tulai ah pen lai-on’ ding kithupi sak lua. 4 D, 5D ngah ding. Tua hilo ding in i theih ding i siam ding thupi zaw. Lai ong kahih manin, athei hilo ding in, thei kahih manin laivuan a ong hi zaw ding. Theih ding akilawm khempeuh, nong theih dinguh hong hanciam un. Zs

Zomi buppan Ph.D. ngah masa pen Dr. Leo Mang Cin Hau tawh holimna

ProfileMin : Dr. Leo Mang Cin Hau Nu le Pa: Pu Hau Cin pau & Pi Man Za CiinDegrees: B.Ag, Ph.D (Agriculture) (Moscow)Khua : TonzangBeh : SukteSuahni : 1942, October 10Thubullet : Thumaan zong ding (To seek the truth) (You shall know the truth and the truth shall make you free)Laisinna le nasepna1947-1953 : Tonzang (Saint Joseph’s Vernicular School)1953-1960 : Saint Peter’s High School, Mandalay1960-1965 : Mandalay University (Faculty of Agriculture) B.Ag Degree1965 Nov- 1970 Nov: Russia, Moscow (Agricultural Academy of Sciences) Ph.D1965 : Agricultural Research (Kyukone) ( In service tawh sangkah)1970-1972 : Tutor at Institute of Agriculture, Mandalay1972-1977 : Assistant lecturer at Institute of Veterinary Science, Insein 1977-1986 : Assistant lecturer, Head of Animal Science Department, Institute of Agriculture, Ye Zin.1986-1993 : General Manager (Dairy Section) , Mandalay Dairy Development Project ( Australia)1993-2001 : Self-employed 2002-2006 : Saint Thomas’ Seminary (English hilh)2006-2008 : PIEC (English & Science hilh)2008-2010 : MCTA (Assistant High School Head) (Science, Chemistry, English hilh)2010-2011 : ACACIA (Principal)2011-2012 : Myanmar Buddhist Orphan Association (MBOA) (English hilh) 2012-present : ILBC, High School Dept.

Zomi sung pan Ph. D. lukhunelkai a ngah masa pen in Dr. Vum Son Suantak le Dr. Leo Mang Cin Hau in kiciamteh hi. Dr. Leo in Russia khuadam gam pan in Lokhawh-gankhawina lamsang pilna tawh Doctorate lukhunelkai a sang hun Kum 28 a pha pan hi. Tulaitak a tenna, Kawlgam laizang Mandalay khuapi a, a ma inn ah Zingsol tanu

te tawh holimkhopna panin, Pilna-Siamsinna, Lokhawh-Gankhawina, Zomi le Chin minvawhna, Ngeina kepcingna te ah a ma i muhnate a tomin kong suaksak kik uh hi.

By Tg Thang Sian Sing, Final Part II, MBBS. University of Meidicine II, Yangon.

Page 18: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

18 Vol 15. No 6July 2013

Tuhun kumzalom 21 sungah pilna mah ki thupi sak in pilna, siamna mah ki lung gulh ciat hi. Tua ahih manin pilna, siamna tuamtuam hong pia ding sang hoih, sang lian te ki zong ciat hi. Sang ih tel na ah ei ukna sangin, Nu le Pa deihsakna tawh akah ki tamzaw hi. Ei ukna hi kei le i sin laite ah ki lunglut lo in gualzawhna zong kingah zolo hi. Tua ahih manin ei ukna le ih lunggulh pilna tawh aki tuak sangte ih tel

theih ding thupi mahmah hi. Human Resource Development Department,

Zomi Siamsin Kipawlna - Mandalay in ‘WinepressEducationCenter’ Mandalay ah "SIAMSIN FORUM" kibawl hi. Tulaitak Siamsin te sangkahna telzia le ukna? Sang tung ah bang ci muh? Sang man ciang... ngimna, thangahna le thanemna, Mangpau i siam takpi hiam? cbt a kipan thu tuamtuam suakta takin kikupna te a

tom in kong suaksak uh hi.

Lia Mang Ngaih Ciin , Thuzekpi, Human Resource Development, Zomi Siamsin Kipawlna, Mandalay. (Laisin kum 2011-2012)

Siambawi: Lawmte, eite pen tansawm i man zawh ciang a sang zaw pilna sin theihna ding hih University Siamsinna sangpite ah a kah kha thei hi hang. I ngah khak Thupha te lian mahmah hi. Tua mah bangin i Vaipuak te zong lian hi. Tua hi in, i a sang kahna pen eima teel maw? Bang hang hih sang kah i hiam, cih tawh i Forum hong ni ei.

Kimno: Ka mat ngah zah tawh ki tuaka hih cianga Nursing akah hi’ng. Sangman ciang nasep ding lung muang na om hi. Koikoi ipai zong in zatui lam kithei tuam ahih man akah hi’ng. Kei ut taktak pen University of Foreign Language (English) hi.

Khanno: Kei ciang pen ka mat (mark) hang le ka Nu’te hong deihsakna tawh akah hi’ng. Kei ut pen gal vanleng hawl ding hi zen. Galkap sung ka siauh le ziakai luata ka hi cianga form na kikhak ta e. Tua dan a vai tuamtuam tawh Dental akah suak hi’ng.

Liankhawl: Kei pen kapa te’n hong siauh sak hi. Ka uk pen Nursing ahih hang ka mat tawm ahi cianga ka mat tawh kituak ding hih Paramedical akah hi’ng. Geelpi,

nang e?

Geelpi: Kei ka neulai akipan ka ut hi. Ka neu lai Thun-Eaindra-Bo pakta mahmah ingh. Ka Nu’n amah pen Sitni (Lawyer) lah sem, Arts lam lah sem ci a anasepte hong gen ciang kei zong amah dan a Sitni ut mahmah ingh. Adang ka ut pen vanleng hawl ding hi.

Singpi: Pilna tawh kivak ding cih pen ka lungtup hi. Ka neulai a nai (watch) sia cih bang peuh sawk khawng uk mahmah ingh, in ka theih lian loh hang Engineer lam ah a uk hi’ng. Ahih hang tansawm mark tawh kituak le Pasian’ deihsakna tawh hih sang (University of Medicine) ah akah kha hi’ng. Siavuan khat hi le’ng Pasian nasepna le minam ading nasep nate ah picing zaw ning cih ngaihsutna tawh akah hi ingh. Sangpi.. nang e, nang tel tawm maw?

Sangpi: Nu le Pa deihsakna tawh akah hi’ng. Ka ut pen Electronic lam hi. Ahih hang ka Nu te’n khuamuh na zong akhang na dingin vakah suk in, hong ci ahih cianga hih UFL (Gamdang Mite Lai le Ngeina, Lungsim puakzia te a Kisinna Sangpi) sang hong tung

hi ing.

Siambawi: Tua bang ahih leh ei teng pen i ukna tawh kah hi khollo ihih manin i sangkah kum sungin tha nemna zong om thei ding hi. Tua leh lawmte- no e, tha nemna tha ngahna cih bang na nei uh na?

Geelpi: Kei pen zangkhua (Mandalay le Thazi Khua) ah khang ka hih manin Zolai siam kei ing. Zingsol ah laigelh nuam ka hih cianga Zolai siam nuam mahmah ingh. Tun bel Zolai khangto semsem ingh. Minam kibang te lakah nuamsa semsem ing.

Sangpi: Siamsin kipawlna sungah ki hel kha ka hih manin thangah mahmah ingh. Mandalay khua zong thupi sa mahmah ing. Lungsim khuamuhna zong khangto semsem ing. Midangte tawh zong ki khawl thei, tutdan, khawldan le paudan te zong kikhangto mahmah. Ka thanem nabel ka sin pilna tungah lunglut zo nai mahmah ke’ng. Liankhawl, nang e, thanem na, thangahna cih dan na nei na?

Liankhawl: Kei bel maw, ka tha nemna ah minam dang te’n ei

Zomi te hong enneu lua sa ing. Ka thangah kikna ah mi’n hong enneu hang amau sang’n niam zawlo in amau tawh kibangin pilna sin khawm thei ka hih manin tha ngah mahmah ingh.

Singpi: Nidang lai Siavuan icih ciang phim le duty coat bek mah mu masa e. Hih sang ka kah tak ciang, medical trip khawng ka pai cianga Sivuan khat ii thupitna le a nasep zawhna (impact) tel semsem ing. Midangte tawh zong ki khawlh siamna nei zaw. Gam le minam itna zong khang zaw ing. Tha nemna ah bel hih sang pen professional hi in a uklo ta ding laisin kum sau lua.

Kimno: Ka sang uah, Psychology sin kha ka hih manin manpha sa ing. Lungduaina le thuakzawhna lungsim te hong khangto sak ahih manin zong manpha sa ing. Siamsin Medical trip ka pai na pan zatui lam ah theih huai tuamtuam te thei kha ing. Biakinn lamah zong kihel thei ka hih manin zong tha ngah mahmah ing. Ahih hang ka sang uh pen thukhun tam lua. Zato ah practical pai ciang zong haksatna om thei ahih manin tha nem thei ing. Khanno, nang e?

Khanno: Kei maw, Mandaly ah sang ka kah khak hampha kisa mahmah veng e. Ha Siavuan khat i nasep pen habot ding bek hilo a, adang pilna tuamtuam kisin ahih manin hoihsa mahmah ing. Orthodontics*1 pilna thupi sa ing. Tua khit ciang ka Senior te hangin vang ngah mahmah ung. Ka Siate lakah Zomi mipih Sia Dr. Aung Thang om ahih manin zong thangah mahmah ing. Ahih hang ei Tedim kampau hilo a’hih ciang aa ei zong bang dinga hih bang pilna sang neilo i hi hiam, cih ngaihsun kha zel ing.

Siambawi: Sangman le hang nasepna sung lut ta ding ihih ciang, i ngimna te le i minam ading bang i sep sak zo tam cih zong kikum lai ni. Khanno, nang bang ngimna nei na hia?

Khanno: Pilna sang zomto nuam ing. Sang zom leng gamdang ah kikah ding ahih cianga tua gamte’ pau, ngeina le gam thu te kan nuam sin, nuam ing. I sin pilna te ah asangpen i tung zawh nang hanciam huai sa ing. I sin, i theih pilna tawh gam le minam phattuam na ding sem in minam lamsang zo leng hoih sa ing.

Tg. Nang Khan Lian, Khanno,

University of Dental MedicinePawllutang, ZSK-

Mdy (2011)Etteh Huai Makapi,

ZSK-Mdy (2011)

Tg. Nang Kim Sang, Sangpi

German, Mandalay University of Foreign

Language Pawllutang, ZSK-

Mdy.(2012)

Lia Mang Ngaih CiinUniversity of Medical

TechnologyHRD, ZSK-Mdy (2012)

Lia Lian Khawl Cing, Liankhawl

University of Medical TechnologySumkempi,

ZSK-Mdy (2012)Siamsin of the Year

ZSK-Mdy (2013)

Tg. Sian Nun Siam, Siambawi

University of MedicineZingsol tanu

Tg. Thang Sian Sing, Singpi

University of MedicinePawllutang,

ZSK-Mdy (2010)

Tg. Kham Geel Cin Tung, Geelpi

Law, Yatanarpon University

GS, CLCC -Mdy 2011, HRD ZSK-Mdy 2011,

GS, ZSK-UM 2013

Lia Cing Van Kim, Kimno

University of NursingEndikpi, Zingsol (2011)

Siamsin of the Year ZSK-Mdy (2011)

Teelna le Sawlna,thangahna le Thanemna, Mailam Ngimna

le Lametna, Zolai sinna, Mangpau siamna, Minam LAPSANGNA ...

A kibAngkim lo muhnA tuAmtuAm te kaikhopna...

SIAMSIN FORUMPresented by Zomi Siamsin Kipawlna - Universities of Mandalay

Pilna...Pilna...Pilna...

Page 19: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

19 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

Siambawi: Lawmte, eite pen tansawm i man zawh ciang a sang zaw pilna sin theihna ding hih University Siamsinna sangpite ah a kah kha thei hi hang. I ngah khak Thupha te lian mahmah hi. Tua mah bangin i Vaipuak te zong lian hi. Tua hi in, i a sang kahna pen eima teel maw? Bang hang hih sang kah i hiam, cih tawh i Forum hong ni ei.

Kimno: Ka mat ngah zah tawh ki tuaka hih cianga Nursing akah hi’ng. Sangman ciang nasep ding lung muang na om hi. Koikoi ipai zong in zatui lam kithei tuam ahih man akah hi’ng. Kei ut taktak pen University of Foreign Language (English) hi.

Khanno: Kei ciang pen ka mat (mark) hang le ka Nu’te hong deihsakna tawh akah hi’ng. Kei ut pen gal vanleng hawl ding hi zen. Galkap sung ka siauh le ziakai luata ka hi cianga form na kikhak ta e. Tua dan a vai tuamtuam tawh Dental akah suak hi’ng.

Liankhawl: Kei pen kapa te’n hong siauh sak hi. Ka uk pen Nursing ahih hang ka mat tawm ahi cianga ka mat tawh kituak ding hih Paramedical akah hi’ng. Geelpi, nang e?

Geelpi: Kei ka neulai akipan ka ut hi. Ka neu lai Thun-Eaindra-Bo pakta mahmah ingh. Ka Nu’n amah pen Sitni (Lawyer) lah sem, Arts

lam lah sem ci a anasepte hong gen ciang kei zong amah dan a Sitni ut mahmah ingh. Adang ka ut pen vanleng hawl ding hi.

Singpi: Pilna tawh kivak ding cih pen ka lungtup hi. Ka neulai a nai (watch) sia cih bang peuh sawk khawng uk mahmah ingh, in ka theih lian loh hang Engineer lam ah a uk hi’ng. Ahih hang tansawm mark tawh kituak le Pasian’ deihsakna tawh hih sang (University of Medicine) ah akah kha hi’ng. Siavuan khat hi le’ng Pasian nasepna le minam ading nasep nate ah picing zaw ning cih ngaihsutna tawh akah hi ingh. Sangpi.. nang e, nang tel tawm maw?

Sangpi: Nu le Pa deihsakna

tawh akah hi’ng. Ka ut pen Electronic lam hi. Ahih hang ka Nu te’n khuamuh na zong akhang na dingin vakah suk in, hong ci ahih cianga hih UFL (Gamdang Mite Lai le Ngeina, Lungsim puakzia te a Kisinna Sangpi) sang hong tung hi ing.

Siambawi: Tua bang ahih leh ei teng pen i ukna tawh kah hi khollo ihih manin i sangkah kum sungin tha nemna zong om thei ding hi. Tua leh lawmte- no e, tha nemna tha ngahna cih bang na nei uh na?

Geelpi: Kei pen zangkhua (Mandalay le Thazi Khua) ah khang ka hih manin Zolai siam kei ing. Zingsol ah laigelh nuam ka hih cianga Zolai siam nuam

mahmah ingh. Tun bel Zolai khangto semsem ingh. Minam kibang te lakah nuamsa semsem ing.

Sangpi: Siamsin kipawlna sungah ki hel kha ka hih manin thangah mahmah ingh. Mandalay khua zong thupi sa mahmah ing. Lungsim khuamuhna zong khangto semsem ing. Midangte tawh zong ki khawl thei, tutdan, khawldan le paudan te zong kikhangto mahmah. Ka thanem nabel ka sin pilna tungah lunglut zo nai mahmah ke’ng. Liankhawl, nang e, thanem na, thangahna cih dan na nei na?

Liankhawl: Kei bel maw, ka tha nemna ah minam dang

te’n ei Zomi te hong enneu lua sa ing. Ka thangah kikna ah mi’n hong enneu hang amau sang’n niam zawlo in amau tawh kibangin pilna

Orthodontics*1 Ha te a po dan, a kigualhdan te a dik nading leh a etlawm nading puah phat sak na, b) I ha te a khan kho na ding dalna lamsang pilna.

Origami*2 Laidal khep in van hoih nono bawlna khupsiamna nam khat, Japan gam pan akipan hi a, tu dong kilim zat m a h m a h l a i h i . — Sr:Cambridge Advanced Learner’s Dictionary_3rd Ed.

CIZAW LEHSia Khual Sian, New Darkhai

(1) Samson in ka thahatna ka samtung ah om a cihsang in Topa ong piak hi, CIZAW LEH.

(2) Job zi in apasal kiang ah na Pasian samsia in la si in, a cih sangin, U aw lungkia kei in Topan ong dam sak dinghi, CI ZAW LEH,

(3) Joseph a sanggam te in Mangmanpa a cih uh sang in i sanggam pa hi, CIZAW LEH

(4) Israel ten Aaron kiang ah kote mai ah a paiding pasiante ong bawl sak in a cih uh sang in Topa kiang ah thu ong dot sakin, CI ZAW LEH

(5) Aaron in Israel te khambawng milim a bawl saksang in Topa maizong un CI ZAW LEH

(6) Israel kumpi Saul in a gal lian pen Goliath a

thahsakpa David thah ding a azon sangin, ka galkap zalian khat in kong koih hi CIZAW LEH

(7) Saul in Endor ah vankah nu thu a dotsang in Topa mai zong in Topa aw ka mawhna ong mai sakin, CI ZAW LEH

(8) Peter in Ananias zi kiang ah na lozuakna uh tuaz ah mahhiam a cih in himah a cih sang in akim khat om lai hi CI ZAW LEH

(9) Pilatmangpa in Topa Zeisu mawh na mulopi a Judah mite tung ah a ap sang in, Amawhna mulo ka hih man in thuka khenkei dinghi, CI ZAW LEH

(10) Tapa taimangpa u pa innsung ah lut ding a utloh sangin anaupa kiang ah cidam a nong tunkik kalungdam mahmah hi CIZAW LEH

Zawnna/ Giautauna (Poverty)Thang Sian Sing, Singpi

Zawnna/ ngauna i cihin nuntakna ding peelmawh kisapte kicinlohna bek hilo in anuai a thute pelem (omlohna) te zong, zawnna in kiciamteh hi.

1. Lungmuanna omlohna munte ah teenna (akl) apiangtawm’ kiim le pam lam (natural), taangpi’ kizopna lam (social network) le adang muhtheih nate lam kikepcinna, kidalna te omlohna

2. Peelmawh kisap thuphung innpi te (basic institutional buildings) te batlahna. Gtn. Tui le tang-pumtung siangthona (personal hygiene), kizop na ding akisam lei, lampi te omlohna

3. Cidamna, pilna akipan taangpi mite peelmawh kisapte mipi te’n batzawh lohna, kicing lohna

4. I tuah/ thuak khak thute pulak theihlohna, tua hangin khatpeuh i gawtna thuakkhakna

5. Ngeina tawh kisai dan le ziate kepcin zawh nawnlohna, kiim le pam te i nuntakna kipawlna ah lunggulh zahin kihel zawhlohna

Source: Kammal 100

Pilna...Pilna...Pilna...

Page 20: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

20 Vol 15. No 6July 2013cidamna

SINBAWK NATNA "B"by Lia Man San Kim,

Final yr, University of Medical Technology

Leitung a natna kicing khempeuh pen a huam in Nam 2 in kikhen thei hi. Mihing khat le khat A Kilawh Thei Natna le A Kilawh Thei Lo Natna te hi. A kilawh thei natna tampi lakah Sinbawk natna pen kizeel (ki lawh) baih pen hi. Sinbawk natna a piangsak lungno nam sagih (A,B,C,D,E,G,TTV) om in, hih nam(7) sungpan ‘B’ le ‘C’ lungno in Sinbawk natna piangsak phadeuh hi. ‘B’ lungno piansak Sinbawk natna i pianzia 1. Lungno alut tung in, bangmah natna, satna omlo in kiphawk khalo thei hi. 2. Sungnim(nausea), luaksuak/lua(vomiting), annkam limlo(anorexia), cisa(fever), thaneilo (lethargy), guh le tang na( polyarthritis), ci le sa na( myalgia), thaguina(polyarteritis nodosa), kalbawk( glomerulonephritis) 3. Ci(skin) le mit- annkampak mel pua 4. Sinbawk natna anei mi 100 lak ah 85(85%) damkik thei hi. 5. A damsa mi 100 lak ah 25 (25%) a suuk zaw in natna ki pankik thei hi. 6. Pawlkhat te Sinbawk natna aneih lam uh kilanglo ( ki thei kha lo) in kum sawtpi khom thei hi.Natna suuk semsem in atawpna ah Sinkeu(cirrhosis), Sincancer(liver cancer) tawh kizom suak thei hi. Hihbang pianzia te na tuah leh sisit loh phamawh ding hi. Cinoploh a kipat phet in tawldam sak, thaomsak ann le tui dawn ding ki sam hi. Tua hileh natna ki patma in hong damkik thei hi.

Bangcih kilawh thei? 1. ‘B’ lungno nei sisan thunna 2. A siangtholo phim, zatuisutna, habotna, ki atna vanzat tuamtuam (gtn. temteh, tem) , bitvutna cihte le khamulkiatna, hanawtna zatkhopna

3. Nu le pa omkhop na 4.Natna lungno anei naupaikhat in asung a om naungek lawh thei hi. 5. Nausuah na pan le nau nawipiak na pan in lawh thei hi. 6. Khua ul tak(sweat), zun, ek, ciltui(saliva), mitkhitui(tears), si(blood,serum), nawizu(milk), buatui (semen) cihte pan zong kilawh thei hi.

Bangcih kidal ding? 1. ‘B’ lungno anei mi kiangpan si la lo(si thunlo) ding 2. Si hawpma in a si sungah ‘B’lungno om maw/om lo sit ding 3. A siangtho lo phim, zatuisutna, habotna, bilvutna, ki at na van tuamtuam te zang lo ding 4. Khamulkiatna, hanawtna zangkhawm lo ding 5. Nu le pa omkhopna ki kemsiam ding( condom zang ) 6. Kidalna zatui sunkhol ding 7. ‘B’lungno anei numei pan asuak naungek te a suahcil in (ahkl) a suahkhit zawh nai 12 sung kidalna zatui sun ding 8. A cidam a suak naungek te asuahcil (ahkl) a suahkhit zawh ni 7 ciang kidalna zatui sun ding (a khatvei na). A nihvei na pen kha 1 khit, a thumvei na pen kha 3 khit ciang sut ding kisam hi. ‘C’ lungno i pianzia pen ‘B’lungno tawh kibang mahmah hi. A hihhang in ‘C’ pen kilawh baih(ki zeel) mah mah in Sincancer tawh kizomsuak pahpah hi.’C’ lungno dal nang zatui omlo hi. ‘B’ lungno i piansak Sinbawk natna pen damkik thei bektham lo aki dal thei natna ahihman in kidalna zatui sutkholh ding kisam mah mah hi.

Mit liimlang tha (power) kikhel na

* A suaktung naupang te’ mit in power + 2.50 to + 3.00 ciang ah om ahih manin u lian te bang hi leh mit liimlang abulhkul pawl hi. Ahih hang pumpi hong golin mit zong hong hoih toto in tha kisam zong hong tawm semsem hi. Tua ahih manin nau pang te’n mit liimlang bulh ding kisam nawnlo hi.

* Kum (40) a phak ciangin mit i tha (power) pen hong kikhel thei leuleu hi. Hih pen naupang te kiang a piang dan tawh kibanglo hi. Mit ii lai-etna ding ahuh ciliary muscle te pen thahat nawnlo a hih man in a neulai a mit liimlang abulh lo te pawl khat in bulh kha hi.

* Kum (60) hong phak leuleu ciang mit ii power pen hong kikhel leuleu in anai etna a bulh ten tua kisam lo in lai hong en theita hi. Ahih hang a gamla pen hong munawn phalo hi. Hih banga hong kikhel napen amasa nih tawh kibanglo hi.

Meima dam baih nading

1Na vun a keek kei leh tuikhal belh in.Na sihuite neu tuam in siluang

hong kiam ding hi.Na liam tung nai 24 sung-in nih vei thum vei belh in la,khat vei ciang minit 15 sung belh in.

2 Na liam zawh nai 24 a kheng khit teh tui lum belh in.Na sihuite

hong zai in,sipai zia hong hoih ding a,si hoih lote kinawnkhia ding hi.

3 Vitamin-C 500mg tang khat ni khat in thum vei ne in.

4 Na meima na lawng ding sim in na khut hoih tak sil siang in.

5 A kisam lo pi-in na meima mawk lawnglawng kei in.

Lungsim cidamnaLungsim cidamna (mental health) i cih in lungsim gimna omlo ding bektham lo thubulpi thum tawh zong a kicin ding thupi hi. Tua thubul thum in

i. Ei-le-ei lungnuam tak in om hithiat thei ci in kithei ding.ii. Midangte ahi bang aa mu thei ding.iii. Nuntakna aa akisam thute behlap zo dingCihte tawh na kituah aa leh lungsim lam a cidam mi (mentally healthy person) ci’n kiciamteh thei hi.Lungsim tawh kisai lemlohna khat peuhpeuh om/omlo cih na theih nop leh a nuai aa dotna te hong dawng sin dih ve.i. Nang pen a tawntung na lunghimawh phadeuh den hiam?ii. Bangmah a thu kician omlo hi napi thu limtak ngaihsun theilo/lungngai theilo cih bang a om hiam?iii. A hang omlo pi lawplo(thanem) thei hiam?iv. Na hansuak baih maw? Na han suak baih thithe maw?

v. Pongman ihmut tawlngak ding a hamsa hiam?vi. Lungsim kikhel baih lua maw? Lungkia maw?vii. Midang te tung lungkimlo, entheilo cih khawng om maw?viii. Nisim nasep den nate kipelh diamdiam thei zel maw?ix. Na naupangnote hangin a tawntung phial in na lung a nop kei hia?x. A thu omlo pi na lau thei zel na?

(Sr; Arogyam health magazine. March 2013)

Mittang lamsang Siavuan te genna

Kum 50-60 mitsung ah tuipai (cataract) 65 % Kum 65 val - cataract 95 % piangthei ci in gen uh hi. Hih cataract hangin agamla a mulo te’n hong mu in a nai ciang mulo leuleu,a nai amu te’n agamla hong mu nawnlo cih bangin hong kikhel hi. Kum (60) bang cingta anai etna mit limlang bulhkhin na pi'n kisam nawnlo a lai et thei cih pen lungdamhuai thu hilo hi. Hih pen asawtlo in cataract pen at kulta ding cih pen theih kholhkul hi.

Page 21: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

21 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

Athak-siamtheihna le Sen-zia, American-zia

Tg Thang Sian SingUniversityof Medicine II, Yangon

Pilsinna lam lungngaihna thukantel khat ahi HowardGardner in Sen gam ah atuahkhak thute panin hilhna, sinna le mite i athak-siamtheihna te' apiankhiatna ah ngaihsutna (akl) zia nih i thu hih bangin gen hi.

***************************************

Gardner in Sen gam Nanjing

khuaah khakhat tangding taamin Sen sangsiate' tanlang le abullamtan (primary standard) a naupangte limsuaih kihilh zia va en hi. Gardner tawh azi le ata kum khat le lang gual Benjamin kihel hi.

Nanjing a atunna Hotel ah a khan (inn dei) tawh (key) te pen plastic apeek khat tawh kithuah hi. Plastic peek tungah akhan numbatte kigelh hi. Zintungte apualam apai ding uh ciangin khantawh te counter a khatpeuh kiangah ap (akl) tawhbung (tawh koih na'ng bung) sungah ei le ei in kikoih thei hi.

Tawhbung ah akhum na'ng avang pen tawh i plastic peek tawh akithawl lianding tangkhat ahi hi.

Naupang no Benjamin in tawhtawh kimawl nopsa hi. Tawhbung sungah tawh akhum ding zong pakta mahmah hi.

Ahih hangin a pumpi neu in akhutte in baanlo le koici khum ding cih theilo ahih manin tawh akhumsim in atamzaw ah tangtung lo hi. Himah taleh tawhbung sungah tawh akiat a, a ging 'kek' asa pen zaknopsa ahih manin baih asak loh hangin lungkialo in hanciam in khum tawntung hi.

Gardner te nupa in zong hih thupen naupang ading zong lauhuai na'ng omlo in amah le amah 'a hanciam nopna' in pahtak huai hi, ci-in khahkhong uh hi.

Akiim apaam a Senmi Hotel nasemte in ahihleh naupangin tawh akhum simin en in khatvei tawh akhum zawh kei leh naupang' gei ah vanaih in, akhutpan len in avangah akhumtheih na ding huh thei uh hi.

Tua khitteh agei a aom anu le pa tung kihei in hong nuihsan uh hi.

Hih bangin 'anuihna' uh ah naupang tung ahilh/ apanpihna uh hangin anu le pa tungpan lungdamna-lametna huu khat kihel thei hi. Khatvei ciangin ahih

leh 'naupang hoihtak in keemlo liang' ci in mawhsak nopna kihel thei zel hi.

Gardner in hih hong en in thukfhat hong mukhia hi.

Benjamin le tawhbung' vai in Sen gam ah pai-in akantel nopthu tawh kizawi hamtang hi, cih ahi hi.

Anunglam ciangin Sente pilna lam a uliante tawh akimuh simin hih thu hong kuppih thei zeel hi. Akuppih atamzaw in Hotel nasemte tawh amuhna/ muhdan uh kibang hi, cih hong mukhia hi.

Hih panin pilsinna lam ah Sente le Americante kilamdangna te Gardner in hong mukhia hi.

Senmi Siate' muhna ah tawh-tawhbung' vai ah athupi pen in tawhin tawhbung sungah atungna ding ahi hi. Hih thu in uliante adingin a ol zahin lamsiau

theitung naupang khat ading haksa hi. Tua naupangin tawh, tawhbung sungah koici khumding cih atheihzawhna ding akicing ngaihsutna nei nailo hi. Akhutte in zong nate hoihtakin leenzo nailo hi. Naupang hanciam in, tawh akhumna ah bangmah phattuamna omlo, sawtleh hehin lungkiatna ding bek hi, ci-in um uh hi. I siamloh khat vasem in i tangtutloh pen hoihlo hi. Naupangin tuabang lungsim angahloh ding thupi hi, ci in um uh hi.

Tua naupang pen, ' hih tawh hici let ding, avangah tangtak in hih ci ngat ding in khum, e... lutta hilo ahia..' ci-in ulian khatin hilh leh anaupang nuam ding hi. Tawh, tawhbung sungah khumdan zong amah le amah akhumtawm sangin siambaih zaw ding hi. Tua khitteh hih sangin asangzaw kongkhak hon dan zong hih bang mah in hilhto le'ng hoihzaw loding hiam, ci-in Sen te in um uh hi.

American te NgaihsutziaGardner bangin American le

nitumna lampan mipilte muhdan

zong atuamkhat ahi hi.Benjamin in tawhbung sungah

tawh akhumna ah atangtut/ tutloh ah lunglut lo uh hi. Amau muhin naupang in tawh akhum pen nuamsa, athukhat ah atheih nailoh thukhat ah kantawm in hanciam hi. Hih thute in adeihsak huai vive ahi hi.

Tua khit teh naupangin, amah le amah suakta takin septheihna kipia in agualzawh ciang'n, naupang' ngaihsutna ah haksatna i cihin ei le ei hanciamin i nawkleh akigualzo thei hi, cih lungmuanna khat ngah thei hi.

Tawhbung sungah tawh akhumna vaiah ahizong, laidal tungah color laikung tawh limkuihna ah ahizong akhialh thu khat leptuah kikna ah ahi zongin, uliankhat in apat pan atawpdong vahilh den le'ng naupangin amah

le amah hanciamnopna le haksatna te tungah ngaihsuttawm in leptuah theihna ngahlo ding hi. Mihing in nuntakna ah haksatna alian, aneu atawntung in ituah ding ahih man in atung a thute nei keileh dinkiptang ding haksa ding hi.

Ei te (ei' haksatna bek) ading bek alemtuah thei hilo in mi atam zaw te muhpakloh haksatna te mukhia in lemtuah thei le'ng mitam te lakah abawlkhia, apankhia le makai kisuak ding hi ci in nitumna lam a mipilte in um uh hi.

Khut kituah in hilhzia ( Teaching by holding his hands)

Sente zia ah alamdang khatin Gardner muhkhiat in ulian (akl) siate in naupang' khutpan leenin, keemin ahilhzia ahi hi.

Senmi Siate in laimalte bekthamlo in limkuih ziate ahilh uhteh naupang' khut leenin (Benjamin' tawhkhum bangin) hilh uh hi.

Hih bangin asinkha naupangte i ziate Gardner in sangah a ava-et

ciangin kum 5-6 gual naupang pawlkhat in ngasa lim, ganhing lim, 9-10 gual naupang te suaih calligraphy kici Sen laimal-lim te in alamdang zahin ahoih mahmah lam hong mukhia hi.

'Sente a zong amuhzia te uh ahoih ngel veh e' ci-in Gardner in thukim pih hi.

Aman asiam zawdeuh naupang nih inn ah vapai in akantel teh tua naupangte in a innpan in nisim in nai tampi mah ana kisinte na hi uh hi. Amaute in siate sinsak te bek kisinsin in asiam uh hiam, athak suaihsak le'ng asuaingam uh diam, asuaih ngam leh ahoihzo diam, cihte theinuam ahih manin Gardner in ama i lim hong suaihsak un, ci in kum 10 gual naupang te kiang ngen hi.

Atunglam in ahih leh naupangte in lungmang pian uh hi. Tuateh

hong suai uh hi. Naupang' suaih cihteh Gardner' lim in atuamtuam hong suak hi. Ahi zongin amaute' gamtat zia ah asiate hilhsang'n aciangtan khat valin hihtawm theih cih hong mukhia hi.

Bawltawm theihna/ Athaksiam theihna in damdam in maw? Thakhat thu in?

Amuhkhiat thute tungtawn in Gardner in ngaihsuttawm theihna cihna ah Sente in hih banghi, ci hi.

Abangbang ah picingna (siam kicingna) tungzawh nading in kisinna dingah akiciamsa lampi omhi. Hih lampi tungtawn bekin kisiam thei hi. Adang lampi omlo hi. Ahi zongin hih lampi i cih in atawntung zui ngiungeu ding cih thu bek hisamlo in, aciangtankhat khiam/ khan in kihei thei hi. Thukhat peuhah pil/ siam khin hi, ci in akiciamteh khatin hih lampi pan pialin zeemin lampi ziikthak azon leh hih lampi akeekpha hi ci in kiciamteh hi. Hih bang kawmkal ah ngeina (lampi) tawh kilamdang thute hongpian leh athak asiamzo, ci-in

kiciamteh hi. Hih bangin athak aphuankhiate in zong atunga ngeinate do lo-in amah in aom ngei nailo lampi/ziate tawh angei lampi (ngeina) pen apuah, abehlap ci in amah le amah kiciamteh hi. ( Ngeina pen thupi sakdiak uh hi)

Lamkhat pan gen le'ng Sente athaksiam zia in damdam in akikhelto (evolutionary) zia kici thei hi. Nitumna lamte pahtak athaksiamtheihna ahih leh thakhat in aluite pan pial-in akaakhia (revolutionary) ahi hi.

Nitumna lam te in akhangno hun uh ah ngeina te pan hangsan takin kaakhia in amauzia/ dantak in omnuam uh hi. Akum hongtam zawkciangin damdamin hong kikhelin ngeina lamah hong kineh kik uh hi. Sente ahih leh akipatcil in ngeina tawh kikopkhawm in anunglamteh kaakhia thei zaw uh hi.

Lamkhatin gen le'ng paina ding mun kibangin paizia/ kalsuanzia kilamdang hi cih ding hi.

Banghangin kilamdang cih kantel le'ng nisuahna lam le nitumna lam a Siate' thupiitsak kibatlohna hang hithei ding hi.

Sente Siate in naupangte in ngeina, thupaizia te atheihkhakloh ding uh lunghimawh hi. Aneutungin kiciantak in hilh kei le'ng akhantawn in thu zolo ding uh, ngaihsut tawmna i cihin khantawn in kinung theihthei hi, ci-in ngaihsun uh hi. Nitumna lam a Siate in ahih leh naupang te amau le amau suakta takin septheihna kipia pah kei leh amau le amau kimuanna le ngaihsuttawm theihna in khantawn ngahlo kha ding cing lunghimawh uh hi. Ngeina i cih thupai' ziate in banghun banghun in kisin thei hi, ci uh hi.

Thu kantel Howard Gardner in akilamdang hih thu tegeel tungah hih bangin hong khentel hi.

Thupai zia, ngeina te tel (thei) ding cihzong hoih hi. Manpha hi. Ngaihsuttawm theihna in zong hoih hi. Manpha hi.

Hih amanphatna kibang thute ah ahoih zaw, athupi zaw ci in khentel in langdinna sang'n anih in lemtuah thei le'ng phalo ding hiam. Tua hi leh Sen-zia/ American-zia (nisuahna lamte zia/ nitumna lamte zia) sangin ahoih zaw zia om theilo ding hiam, ci-in ngaihsutna tawh hanthawn hi. Zs

A thak siam (Verb) = A thak bawlLakna: Hpe Myint let Howard

Gardner i Learning Chinese Style pan....

Sen sangnaupang te Laisinna American Sangnaupang te Laisinna

Pilna...Pilna...Pilna...

Page 22: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

Kawlgambup ah Moible Phone le Internet Operator ding Telenor leh Ooredoo Company te Kiteel

27 June 2013Kawlgam ah Mobile network leh

Internet Service Operater sep theihna ding in Gamuk Kumpi ten Norway Gam pan Telenor Company le Qatar gam pan Ooredoo Company te tel khia ta uh hi.

Nasep a lunglut Company lianpi 12 lakpan in akitelkhia hi a, amau a sepzawh kei uhleh a mau mun ah asem dingin France gam pan Orange Company le Japan Maurbeni Company te tel khawm pah uh hi.

June 26, 2013 ni in Mipi Palaite Dawl (Pyitu Hluttdaw) pan in tangko nailoh ding khaamna om hi mah ta leh Gamuk Kumpi ten a mau kamciam om sa mah bangin June 27 ni nitak lam in hih thu hong tangko khia uh ahi hi. Hih Company te nih in Kum 15 sung septheihna ngah uh hi a, a sawt lo in Thukhungelh Hluttdaw pan in

Sepdan Bawldan ding Thukhunte hong tang ko khiat nung ah, tua te tawh kituak in na hong sem ding uh ahi hi. Telenor pen Leitung ah Mobile, Internet kizopna Company te lak ah a lianpen lak ah khat hi. Ooredoo Company te in Kum 15 sung in US Billion 15 kizangh ding uh hi ci hi. Nasepna ah Myanmar Gammi a tamzaw mun pia ding uh a, hih thu hangin mipi in nasep tampi ngah beh ding hi.

TIME Magazine deihlohna le Gamlutang deihna pawiGamlutang in Time magazine a khalna (kan-kuat) te Thukimpihna le TIME magazine deihlohna pawipen SuLay kawl pasian gei aa City Hall ah kibawl cih thu kiza hi.“Buddhish tulpi khat pen si duh, Buddish biakna pen gamhtat biakna ci in Time magazine in agelh pen tua tulpipa bek hilo in Buddhish biakna aum khempeuh hong dai sak hi.” Ci-in U Pamouhkhah in gen hi.Tua ban ah Time magazine pen gam i ukna sung ah hih tawh akisai thunei te in thu hong bawl ding kisam hi. Tua ahihman in minam biakna kepcing nading thukhun kisam hi ci in Htayrawadamah congress thudotpi (1) ahi U Aung Myai in gen hi.

July 1 ni a kihawm Time magazine sung ah Buddish tulpi U Wirathu i lim pen a mai ah kituang sak in “The Face of Buddhist Terror” cih thu tawh thului kigelh hi.

Kawlgam inWEF (East Asia) Piicing takin inntek sem zoHih Forum hang in leitungbup in "Myanmar" kitheihpih lawhNay Pay Taw, June 7Nay Pay Taw ah akibawl kikup kholhna tawh akigawm nithum sung asawt East Asia World Economic Forum (Nisuahna lam Leitung Sumbawlna Thukikupnawina) pen June 7, 2013 ni gualzo takin kibawl zo hi.Forum pen “Ne khawn agahte”cih motto tawh athupi gamtuamtuam level forum khat hi in Kawlgam in amasa pen innteek asepna ahihi. Hi forum ah nisuahna Asia gamte pan gam makaite, mangpite, company ulian CEO te, amun tuamtuam pan mipil 1000 val te, gamtuamtuam pan media minthang 300 val hong kihel hi.Hih forum kikup sung in gamlutang le leitung aminthang company pan makai te tawh kimu thei ahih man in Kawlgam i mailam aa ding hamphatna tampi om ding hi cih ki thei hi. (Ref: The Mandalay Daily 8.6.2013)

Kawlgam i Sumlei-Sumzuak kizoppih bulpi Sengam mah hi laiGamvengte a hi Thai, India, Bangaladish gamte tawh Sumlei-Sumbawlna kizopna sang a zah thum in Sente tawh kizopna tamzaw ahih man in Sengam pen Kawlgam aa ding in Sumlei-Sumbawl kizoppih bulpi gam a hong suak hi. 2013-2014 sung April le May kha sung in gamgi vanpuak kizopna sung ah Sengam tawh kizopna pan US $ on 478 ki ngah khin a hih man in Sengam pen a dawn ah hong tung hi ci in tua lam tawh kisia thunei te in gen hi. Tua mah bang in Thai gam pan US$ on 128 val tawh anihna hi in Bangaladish gam pan US$ on 1.5 tawh a thumna ah ki gual hi.A beisa kum in Sengam ah vaimin, Mawngphal, Phazethi, Antang (Buhtang), le Buangnai te a tampen in kipuak aa Sengam pan in Motor Cycle, Mawtaw le Mawtaw van, Ekleiza le inn lamna aa kizang vante a tam pen in hong lut hi ci-in Muse tai 105 phual a asazian pan ki thei hi.Abeisa kum 2012-2013 kum in Kawlgam –Sengam gamgi vanpuak pan US$ 3128 val ki ngah hi.

Phone sap man khiam ding citaNay Pay Taw, June28Minutes khat 50ks a kila Myanmar Post and Telecommunication ii mobile phone sap man pen 2013-2014 budget kum sung in khiam ding ci-in kizopna lamsang mangputal nihna Pu Thawng Tin in Pyithu Hluttdaw ah gen hi.

Minit khat 50ks sang a tawmzaw tawh phone sap theih nading kamciam a pia Gamdang Mobile Kizopna Company lianpi te phalna akipiak khit zawh, ni khat khit ciang, hibangin Kumpi lampan in hong tangko khia uh ahi hi.

Federal vai UNA pawl le Nu Aung San Su Kyi Kimu

Kawlgam ah Federal gampi hong piang theih nading, 2015 kitelna hong tunma in thukhunbulpi phuah phat nading tawh kisai in vai tuamtuam te akithukim tualsuak minamte kibelpawlna (UNA) pawl te NLD lutangpi Nu Aung San Su Kyi te June 18 ni zingsang lam in kikup na nei uhi.Tua kimunna ah Nu Aung San Su Kyi ii inn ah zingsang nai 10 pan kipan in sun nai 1 kim in man hi. Tua kimuhna

ah UNA pawl ah Shan tualsuak minam democracy kipawlna pan lutangpi Pu Khun Htun U, Rakhine democracy kipawlna pan lutangpi Pu U Aye Thar Aung, Mon democracy kipawlna pan lutangpi Pu Naing Ngwe Thein, Zomi Congress of Democracy pan Pu Cin Sian Thang te kihel in Kayin minam democrazy kipawlna pan Pu Saw Hery zong kihel hi cih thu ki za hi.

WEF ah Nupi Nu in "Gamlutang" suak nuam ing ci in pulak khia hi.

2014 ciang ASEAN Makaipi mun aluah ding Kawlgam ading a manpha thu tampi ngah beh hi.

"Bil a nei khempeuh in Mobile Phone hong len zo ta ding hiam?...

United Nationalities Alliance cih pen 1990 Kum Kiteelna ah Telcing a ngah teng kipawlna hi.

Taang Sikha Teltuam Kawlgam ThuthangKawlgam kumpi thak khutsung pan kikhelna tampi hong piang in zatote ah cina te in noptuamna tampi ngah khinta hi. Pilna lam ah zong hong puah mahmah akipancil sangnaupangte nawipiakna te zong hong kipan ta i muh ciang in i lunghong nuamsak hi. Ahizong in gamsung aa piang buaina tuamtuam te adaih nading in hanciam mahmah napi asiangtho daihna kingah zo nailo hi. Palik lamte zong hoih lam hong manawh in thumanna tawh nahong sepsawm ta in hi zong lungdam huai thu khat mah ahihi. Tua kawmkal ah leitung i hong theih khol loh ahi Kawlgam pen leitung bup in hong thei nading in East Asia World Economic Forum (2013) pen Kawlgam in akhat veina innteek hong sepna te aakipan…..

Akaikhawm: Tg Peter En Lam Suum

22 Vol 15. No 6July 2013Kawlgam Thuthang

Page 23: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

Kawlpi ah Palik le Palik kibuluhGolhgukna le vankham a sepnate uh kitheikhia

Sagaing division, Kawlpi district palik zum aa nasem vaipuak nei khempeuh Kawlgam palik zumpi pan June 17 ni in sit uh hi.

Nay Pyi Taw a om, Kawlgambup Palik Zumpi pan amasa pen a sit uh ahi Kawlpi district palik len pan golhgukna le vankham sepna te ki mu hi ci-in Kawlgam palik zumpi i thupalsat ( crime) zum i bunihna ahi U Win Sein tung pan ki thei hi.

Tua bang a sitna ah district palik zum pan u lian te in license neilo mawtaw te lutsakna, golhguk nekna, kumpi theihpih loh kikhalna

te phalna pia, set sathua te zuaksim hi ci-in inntekte genna tungtawn in a kisit ahihi.

Hi bang thu hong kipuak mah bang in kimu khia takpi hi ci-in palik bunih Win Sein gen hi.

“ Hibang in Thun tawh kituak lo nasepna pen khuasung thunei te kihel hi. Amau teng zong a veksiat in sit lai ding hi ung. Akisam bang in gapna zong ka nei ding uhi.” ci-in palik bunih Win Sein in gen hi.

Myitgyina, June 14. kuMpi le kio te daihna kikupna ah mipi palaite a tam theithei

kihel leh ut ing ci-in Kachin gamke luttaw lutangpi le luttaw palaite in gen hi.

Nld i lutangpi nu aung san su kyi le Britain asia tawh kisai gam tuamtuam khantohna

ding lam mangpu Mr. Alandankan te June kha 17 ni nitak nai 6:30 pm pawl in Zangkong aa om British Palaipu iin ah ki mu uhi.

KawlgaM in Beng Bawlna pen leitung ah Afghanistan khitteh a tampen nihna a

hihhang in beng tung ah kinga aa anung ta innkuan pen Afghanistan sang a tamzawk lam leitung bup khamthei guihtheih le thukhampalsat agam vailam te ahi (UNODC) pan kawlgam tawh kisai vaipuak nei Mr. Jason Eligh in gen hi.

GaMsung operator sep nading phalna angah Kawlgam kizopna nasepna pan gamsung

ah mobile network te behlap nading in mobile company te tender kisam in tua lai ah Huawei company pan Kawlgam kizopna nasepna te tawh kipawl in mobile phone line behlap ding sep theihna ngah hi ci-in Kawlgam kizopna nasepna pan taangko khia uhi.

Thukhun 18 phalsatna tawh thong kiatna taMlua ta ahih man in hi thukhumpi hepkhiat nading

in thukhenmangte congress kipawlna pan “Gamlutang in lamlakna te tona ( challenge) te” cih thulu tawh gencianna Mandalay, 88 coffee sai ah June 18 ni in bawl uhi.

kawlgaM tawh kisai Britain palaipi pen HE.Andrew Patrick in kikhelta hi cih thu

Britain Palai Zumpi pan kitaangko khia hi. Amah pen hong tung ding August kha pan tu laitak aa asem ahi HE. Andrew heyn mun alaih ding ahihi.

islaM le MusleM te tung ah Muh khialhna te gencianna: Islam le Muslem te tung ah muhkhialhna

te tawh kisai in genciamna pawi pen June 12. 2013 ni in Zangkong khuapi aa om YMCA hallpi sung ah kibawl hi. Hi pawi pen Unity for Peace Networks pawlte vaihawmna a hihi. Hih pawi ah daihna a deih Islam te kipawlna tawh mapang khawm aa kibawl hi in Kawlgam sung ah kilemna a om nading in minam, biakna kibat loh nate ah kitelsiam sak ding kisam aa tua hi leh kilemna om ding hi. Islam

tanvo (huMan right) coMMission a tuaM in adin zawh nading a kisuai thukhumpi

gamlutang tung ah phulak: Kawlgam minam tanvo commission a mah guak atuam aa adin zawh nading le septheihna a neih zawk theih nading aa kigelh thukhunpi pen kipsak nading in gamlutang tungah kipuak khin hi ci in tua komiti lutangpi ahi U Winmara in gen hi.

“Kum khat val akigelh hih minam tanvo thukhumpi pen gamlutang tung ah ki lak

khinta hi.” ci in U Winmara in gen hi. Gamlutang i phuatkhiat Kawlgam gam mite tanvo commission pen kumsim budget ngah ding hi aa a hih hang in thukhun kician om nai lo ahih man in budget ngah nai lo a hih man in kumpi zumpi i huhna sum tawh gam sung aa mihing tanvo a ngah lo mite huh uh hi ci-in ki thei hi.

Tualsuak minamte ngaihsutna te kikupnawina pan thukimna pawlkhat taangko khia

Myawady, June 17Kayin gamke Myawady districk, Sone Sae

Myai khuano aa democracy vaisai Kayin minan galkap ahi (DKBA) in Htubaw galkap len ah June 15 pan June 17 ni ciang Kawlgam bup tualsuak minam tuamtuam te ngaihsutna te kikupnawina pan thukimna thu 8 phulak khia uhi. Tua aphulakna sung ah

(1) 2008 thukhunpi pen democracy vai, mihing tanvo vai, liangko kikimna le suakta takaa phulak khiat theihna cih thu te hong vai hawm sak zo lo ahih man in phuah phat kik nading,

(2) A thuman Federal gam hong pian nading in tualsuak minam te le minam khempeuh a kihel khawmpi khat sapa nading,

(3) A kilek kim lo thukhunte a ki hep khiat nading le ciantan aomlo siangtho tak thongkia te suahtak nading thu a manlang in hong ki taangko khiat nading,

(4) avui atang tawh kikapna te leitung gambup vai tawh kibang in Kawlgam bup a huam kim in amanlang pen in hong sep khiat nading,

(5) Kumpi galkapte in tualsuak minam hiamtawi te tawh kikapna a khawl sung in ki thukim nate thu man tak in a hong zuih nading,

(6) Tualsuak hiamtawi te kipum khat nading vai le democracy vai le minam liangko kikim nading nasepna te hong piang nading tualsuak minam hiamtawi pawlte in a huh theih nading,

(7) naham semte le lokho mite haksatna te amanlang in hong vaihawm sak nading,

(8) Tualsuak minam hiamtawi te le kipawlna tuamtuam te i thukimna pen hong theihpih in a kibang nasepte ah thalawp tak in hong huh nading cih te ahihi.

Hih kikupnawina ah kikapna akawl laitak tualsuak hiamtawi pawlte, gamvai partyte, biakna siatele mipi kipawlna 30 pan in kosale 84 kihel in hih bang kithukimna a hong phulak uh ahihi.

Tu laitak gam kikhelna te pen democracy vai, tualsuak minamte liangko kikimna, sumlei sum zuakna, minam vai, pilna vai cih te ah hun hong sawt natawh kizui in democracy hanciamte le hiamtawite i lunggulh gamvai ngimnate a tuamtuam in ki kilam dang ahih man in mailam ah gam i ngimna, tualsuak minamte liangko kikimna le tanvo te ngah nading hanciam nate amial semsem lam in ki mu ahihman in hi bang kikupnawina akibawl hi ci hi.

Kumpi zatopi te ah naupang kum nga nuaisiah a khong ki bawl ding

Zangkong- Kawlgam sung aa om kumpi zato a hi lupna 15 a kita zato te aa kipan zatopi te ah naupang kum nga nuai siah a khong in bawl ding ci in Nay Pay Taw aa om cidamna lam maikaipu Dr. U Thun Myin in gen hi.

Kumpi zato te ah Under Five Clinic a kici kum nga nuaisiah naupangte a khong in bawl theih nading zato atuam in kilam aa tu laitak tuate ah phamawh ginna (emergency) aa ding a ki khoih zatui te ki zang hi. Asawt lo in ah akisam zatui te a lem theih nading in kumpi lampan sum khiat beh lai ding hi.

“ A vekpi in a mawkna in ki en zolo ding hi. Kensa(Cancer) bang hi leh pen mi khat ai tang ding in sang(thein) tampi bei mawk hi. Tun zong nidang bang lo in mitampi tak mah a mawkna in ki bawl zo hi.” ci in Dr. Than Htike in genbeh lai hi.

Tu kum sung zong nausuak te a ki-at le aki-at lo, nausuak cina limlim a mawkna in bawl zawh nading zong ka sawm laitak uhi.” ci-in Dr. Thun Myin in gen hi.

Leitung ah naupang kum nga nuasaih awmsung natna le sungpai natna hang in tam a si pen gam lak ah kawlgam zong ki hel hi ci in WHO in gen hi. Kumpi thak hong kah zawh kum nih sung in kumpi zato te ah a phamawh cina te aa ding zatui man ding sum pia aa tun kum nga nuasiah naupang te a khong aa bawl nading a vai hawm ahihi.

Tualsuak mite liangko kikimna nong piak uh leh hiamtawi nawnkei nung ci-in PNA in gen

Tualsuak mite ngah ding hamphatna te ki lekkim takin a ngah hi le ung hiamtawi nuam kei ung ci-in Pa-Oh mipi galkap PNA makaipi Bupi uk Zaw Pian in gen hi.“ Hiamtawi cih zong athu ala hang aa ki tawi hi. Liangko kikimna le nawngkaina tuamtuam te om lo hi leh hiamtawi kullo hi.” ci-in genbeh lai hi.Kumpi thak khut sung aa asep kilemna vai a nasepna ah kumpi le RCSS/SSA lutangpi Yut Sit te ki muhna zong dik a sak lam gen hi.

“Tualsuak mite sang khat a phak le sang khat, sang sawm a phak leh sang sawm a matawh akituak hamphatna ngah ding hi leh vai khempueh lemtang inteh” ci-in hiamtawi te buaina te a ven nading lampi zong gen hi.Pa Ouh minam galkap (PNA) pen 1991 kum aa kumpi tawh kilemna a bawl khin uh hi aa 2009 kum ciang in Mipi’ galkap(Pyi Thuh Sit) a aki khel a hihi.

Tan 4 (Primary) sangte (Pawl khat) ah bawngnawi vak nading

Naypaydaw, June 18Primary sangte ah akivak ding dollor on giat

val aman bawngnawi hong pia khia ahi Sweden gam pan Tetra Laval company lutang le Tetra Park Sauth & South East Asia company pan kosale te, Thai gam pan CP Meiji company pan kosale te Kawlgam Gamlutang Pu Thein Sein in Nay Pay Daw aa om kawlgam internatonal convention zumpi ah kimuh pih na nei hi.

Hih apia khia te in Naypaydaw, Zangkong le Mandalay pan primary sang ah sangnaupang 45000 te kum thum sung kizom in piasuak ding in piakhia uh aa Zogam le Kaya gamke te ah zong sangnaupang 2000 val zong bawngnawi bung sang 2 le lang( thein 2 le ½) pia ding uhi.

....Zangkong le Mandalay pan primary sang ah sangnaupang 45000 te kum thum sung kizom in piasuak ding in piakhia uh aa Zogam le Kaya gamke te ah zong....

Kawlgam ThuthangTomkim

23 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013 Kawlgam Thuthang

Page 24: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

24 Vol 15. No 6July 2013

Syria kumpi galkapte in alangpang singnuaimite laksa Homsy khuapi sim

Bayout, July 1, 2013Kumpi alangpang

Singnuaimite lak ahi Homsy khuapi mun pawl khatte Syria kumpi galkapte in nasia tak in vasim hi.

Syrai kumpi galkap lampan galvangleng, teinpi, galkap mawtawte Homsy khua sung ah lut in nasia tak in vado uhi ci in gamvai ah thalawp tak aa nasem te in gen uhi. Kumpi alangpangte tampi mah a thah khit ciang in Syria kumpi galkap te in Homsy khua sung ah nasia tak in gualzawhna pawi

kham uhi ci in gam i neih Melmuh-Tongsante pan ki taangko khia hi. Lebanon gamgi le Homsy khuapi kikal aa Qusair khua zong Syria kumpi galkap te in

June kha kipat cil lai in la zo khin uhi. Gamlutang Assad alangpan hun abeisa kum 2 sung Homsy khuapi pen Singnuaimite ukna sung ah om ahi hi.

Meikhu apiang sak gamkatna kiamsak zo ta ung ci-in Indonesia gamdangvai mangpi in gen

Bandar Seri Begawan, July 1, 2013Southeast asia i asia penpen huihlak

nitna apiangsak gamsung ah tuklai gamkatna te atawm nading in kikhiam zo aa asawtlo in phelh zo ta ding hi ung ci-in Indonesia gamdangvai mangpi in gen hi.

Indonesia gamdangvai mangpi Notelegawa in satni (nino) ni aa kibawl Asian gamdangvai mangpi te khawmpi ah Malaysia le Singapore gamdangvai mangpi te tawh akimuh laitak in gen hi. “ Tun bel a dan hong hoih hi ta e” ci in Singapore mangpi ahi Shanmugam le Malaysai gamdangvai mangpi Anifahaman tawh akimuh khit uh ciang in thuthang kan te kiangah gen hi. Mei aka-atna ahi Sumakya tuikulh ah meika-at leitang pen (Hectare) 4081 kim bang kiam in tu kha sung aa alimka-at penpen zah i seh li suah seh khat bek om lai hi ci-in gen hi.

Indonesia in an ciin nading alohal na hang in gamveng ahi Malaysia le Singapore te ah meikhu kizeel in meikhu buaina piang zel in hi pen ngeina bang khat asuak ahihi. Ahih hang in tu kum aa meikhutna pen 1997-1998 khit zawh asuuk penpen hi in Indonesia le Singapore gamte kikal a kimawh sakna hong piang hi. Tu kum aa meikhute hang in supna bang zah piang cih akituat (sim) loh hang in 1997-1998 kum in dollor billion 9 kim kisumh hi ci hi.

Pakistan nitumna leilu lam Peshowar Khua ah bomb kitam in mi 14 si

Islamabat, July 1, 2013

Pakistan nitumna leilu lam Patshua khua ah gammi galkap te ngimna tawh akipuakkhamsak bomb hang in atawmpen mi 14 si hi.

Khauh lua ahihman in misi 14 ban ah mi 25 kim in liam lawh in tua kim aa om mawtaw te le vanzuakna sumbuk te kisia hi. Patshua khua pen Pakistan i amua le amau ki-ut na anei gamke khat hi in tualsuak minam te tampi a om na ahihi. Gal uk te i simna zong thuk zelzel uhi.

Abeisa nipi ni in khua sung aa palik bu khat le amawtaw hawlpa kisuam in tua ma nithum lai in zong tua khua aa teng mitawm ahi Sheyer muslem te dona hang in mi 15 si hi. Hih kido nate tawh kisai in kipawlna te in bang mah kiphulakna nei om lo hi. Ahih hangin Taliban gal ut te hi ding in kium mawh hi.

(Ref: The Daily eleven July 1, 2013)

HIV/ AIDS natna neite in zatui te amanglang thei thei in nek huai hi ci-in WHO in hanthawn

Kuala Laumpur, July 1, 2013HIV virus thah nading vaihawnna athak

te hang in a khangto laitak gam te aa om ci na on tampi te in zatui ngah zo ta ding hi.

HIV natna neite in amanglang theithei in zatui te nek huai hi cin WHO in gen hi. June 30 ni aa Malaysia, Kualalumpur khuapi ah akibawl leitung gambup AIDS khawmpi ah a lah khiat uh lamlahna thakte in 2025 kum ciang in AIDS natna nei on 3.5 pen nuntakna sup lawhna pan suahtakna ngah zo ding hi ci-in WHO in gen hi. Ahihhang in hih aa ding sumbul behlap kul ding hi ci-in zong gen beh lai hi.

A kisia cip Innsung a kinei sim biakinn khat

2013TangsihKha,TeltuamLeitungThuthang

Leitung ah thuhoih veve kivai hawm hinapi buaina pen saingthei lo hi. Minam khat le khat ki do nate hang in mitampi sikhin aa leitung ii dan piakna ahi huihpi, guahpi te hang in zong mitampi tak si hi. Saitna khat peuh akibawl ciang in lianlua mahmah ahihman akibawl hoihna phatna te akilangzo lo tawh kibang hi. Meikhute hang in khua hun te kisai aa AIDS natna hang in mitampi si hi. American ahi leh adeihlo ten agensiat hang in akhangto nailo gamte belhpi le amaute apanpih gam khat in ding lai hi…by Peter En Lam Suum, Sr; The Daily Eleven, Internet

Leitung Thuthang

Khua hun ki khelna dal nading in Suangmeihawl zathuai lohna thu Austiria in gen

Suangmeihawl dan aa hawltawh akibawl nate meihal na hang in khuahun ki khel hanhan ahi man in hibang meihawl te zanglo in leinuai ah omsak hithiat ding ahih lam Austeria kumpi i khuahun lam tawh kisai commission in June 17 ni in taangko khia hi. Khualumna 2’C ciang bang ah khantoh ciang in khuahun i kikhelna i lauhuana pen mite aa ding thuakzawh loh ding zah dong in sanglua ahih man Austeria akihel leitung gam atamzaw in hih thu thukim hi. Khua hun hoih nading in leitung ii them a hi suangmeihawl te, namgim te i 80% pen leisung ah aom ding hi ci in kikupna aa kihel khat in gen hi.

India gam ah guahtam lua in tuikhan nahang in mi 120 val si

India gam leilu lam ah guahciin nahang in tuikhang in mi 120 si in mi tultampi te koi mah pai theilo in awk cip uhi ci-in thuneite in gen hi.

Tui khanna hangin inn tampi kisia in kumpi te in vanleng(helicopter) zang in mite hon khia in nekledawn te zong hawm uhi. Quttarakhand gamke tawh

kisai kimlepam lauhuaina Mangputal Vijay Bhyguna in misi 110 val om hi ci-ingen hi. Tui i tup muallemual kikal te le Hindu biakinn te ah a bu gamdang mite tultampi om hi ci in thunei te le galkapte in gen uhi.

Akisia atam napen ahi Uotarathan gamke sung ah Hindu biakinn tampi om in

pasian leitang akicih namunah pasian bia aa pai nading vai mencipna lauhuaina hang in thunei te in khaktan hi.

Uotarathan gamke sung ah tuikhan nahang in mawtaw 200, leipua mawtaw 2, gunlei 21 le akhawl vanleng (helicopter) khat kisai hi.

Page 25: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

25 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

Leitung aa kumtam pen

Japan putekpa in kum 116 in hong nusia

Tokyo, June 12, 2013 — Leitung ah pasal kum tampen in gennis kipawlna in aciapteh Japan putekpa ahi Yejaman Kimuya in June 12, 2013 ni in hong nusia hi ci-in gam thunei te phulakna tung tawn in BBC in gen khia hi. Yejaman Kimuya in ta 7, tu 14, tu sawn 25 nei in tu sawnsawn 13 nei hi ci-in ki thei hi. Amah pen Laitai nasep sem in pibuk alak khit ciang kum 90 aphak dong atapa tawh lokho kawm lai hi ci hi.

Sengam Xinjiang gamke ah Uighur (Sen-Mivom) le Han (Sen Nampi) tekikal ah buaina hang in mi 27 si

Uighur (Awsuah: U-ga) muslim te le Han minam te kikal ah apiang theizel buaina pen Sengam Xinjiang (Aw suah: Shin-ciang) ah June 26, 2013 zingsang tung in buaina hong piang in mi 27 si hi ci in Xinhua thuthang ah akisuaksak hi.

Tu kum April kha sung in Xinjiang gamke Kashgar ah hih bang buaina hang mah tawh mi 21 si hi. 2009 kum in Xinjiang khuapi Urumqi ah buaina hangin mi 200 val si hi. Hih Xinjiang Gamke ah mukmulsau Mivom te in a mau Gam a tuam in a pengkhia nuam uh hi ci-in Sen ten ciamteh uh hi.

Brazil Gamlutang: "A lungpholak te awgingte ngai ning"

Brazil ah kisui ding worldcup bawllung suihna bawl nading a kizang sumbei atam luatna tung ah a heh khangno te i mawhsakna te ngai ning ci in Brazil gamlutang Dilma rousseff in June 19 ni in kamciam pia hi.

Brazil i khuapi te ah mi 250000 val in June 18 ni in daitak in lungpholakna aneih khit uh teh June 19 ni in Sao Paulo khuapi ah mitul tampi te in a ni nihna lungpholakna nei in Brazil gamlutangpi in lungpholakna te tung ah telsiam ing ci in gen hi. “Hi bang aa lungpholakna te ka ngai ding uhi.” Ci in Roseft in gamlutang innpi pan athugenna ah gen hi. “Ko kumpi lam pan kikhelna aa ding in hibang awte ka ngai ding uhi.” Ci in zong genbeh lai hi.

Huih lak ah mawk beina, golhguk nekna, vanpuak man khanna hang aa lungkim lo

mi 50000 kim in Brazil ii sumbawlna khuapi ahi Sao Paulo lampi tung ah lungpholakna piang hi ci in athu ala akai khawm Datafolha zumpi in gen khia hi. Roseft in kalawm lah ahi kasia lah ahi gamlutang lui Luis Enasioluladaseva kiang ah vakuppih ning ci in gen hi.

Kumpi in worldcup bawhlung kisuih nading in dollor 15 billion val azatna hang in cidamna lam le pilna lam ah theih loh bawl in Sao Paulo khuapi ah bus mawtaw sap man a khanna hang in lungkipholak ngeingai ahihi.

June 19 ni in khangno tampi akihel daitak in lungpholakna ah Brazil minam bawhlung siam minthang David Luis le Dannievet akihel bawhlung siam tampi tak in thukim pih hi.

Gamdang mite nasep piakna thukhun te Malaysia kumpi in etphatkik ding in gen

Gamdang pan nasem sapna tawh kisai thukhun te etphatkik ding in malaysia kumpi in vaihawm hi ci in gamsung mangpi Dr. Ahmad Zahid Mamidi in June 18 ni gen khia hi.

Tulaitak in gamdang pan nasem aa hong pai te in Malaysai kumpi zato te ah zatui man dollor on 8.2 kim bang ba hi ci hi.

Hih zato te ah zatui man aba gamdang mite aa ding aamahkhan(insurance) dan khat om leh ci in hi zatui kibawlna tawh kisai thukhun te enpha kik nung ci-in Dr. Ahmad in gen hi.

Hih thu tawh kisai in kumpi in gamdang nasem te nasep piakna tawh kisai zong etkik ding thukhun te lak ah khat hi in gamsung mangpi nihna in pawllutang sem in “gamdang nasem te tawh kisai kumpi komite” te in sem ding uhi.

Nasep piakna tawh kisai in ciangtan nate pen Singapore le Malaysia ah hong pai a nasem mite amau gam sung ah amau zat thukhun te tawh tehkak in en kik ding hi ung ci-in gen hi.

Xinjiang gamke pen Sengampi i nitumna lam, Mivom gamte tawh kizopna gamgi hi.

Leitung Thuthang

Afarica democratic Kipawlnate huhna pia ning ci in Obama in kamciam

Dakka(Senegal), June 28Leitung ah akhangto lo pen gam atampen

na ahi Afarica gam sung ah democracy nasepna te asem instituition te American in huhna pia ding ci in Afarica khualzinna ah American gamlutang Barack Obama in Sinigaw apai lai in kamciam pia hi ci in Xinhua thuthang kante in gen khia uhi.

Afarica gamte ah kumpi hoih aom nading, democracy a kip nading, akileekkim thukhun tawh ki uk nading, mihing tanvo te kizahtak sak nading cihte aa kipan akisam sumlepai te hong huh nung ci in Obama in gen hi.

Afarica gam 12 pan ulian te tawh akimuhkhopna pan Obama in atung aa bang in kamciam apiak ahihi.

“Afarica gam sung aa kisem khantohna te hang in ka angtang mah mah hi. Gambup sum khantoh nading, kumpi in ahoihzaw in na asep zawh nate hang in kong pah tawi hi. Kitelna te, mihing tanvo le suahtakna te a omn nading, mipi lungmuan nading

nasepna te ah hong huh nuam ing.” Ci in Obama in gen hi.

American in Afarica aa ding gam mite khantoh nading, media te suahtak nading, athuman kiteelna hong piang nading le kiteelna komiti te hihtheihna akhantoh nading in american dollor on 292 val huhna apiakna thu Obama in gen hi.

Nitumna lam Afarica gam te ah golhguk aven nading in thusinna te pia ding ciin zong taangko hi.

Nitumna lam Afarica gam te ah apawlapawl aa gamhtatna le khamtheih guih theihna te aven nading in kipawlna te, thukhenmang te kum nih sung huh ding ci hi.

“American pen Afarica le leitungbup i vaipuak nei in asiangtho ki ukna te hong khantoh nadingin huh suak in ki uk dante akhantoh nading in zong pilna lam zong sangsak to ding hi ung” ci in Obama in gen hi.

Snowden : "Genkhiat ding thusim tampi om lai"

American kumpi in phone le internet etsim nate aphulak khia Edward Snowden in June 17 ni in American kumpi nasia tak in gensia (wephan) in ka gen lai ding thusim om lai hi ci in gen hi. “Thu maan hong tungta ahih man in ki khaktan zo lo ding hi.” ci in gen hi.

American minam te i lungmuanna(Safe) agency (NSA) in contract apiak company nasem snowden (kum29) in amah pen thuciampel (akl) Sen thusimkan ci in ki mawhsakna te nial in mitampi te aituam suahtakna a lauthawngsak alauhuai American i leitungbup internet kizopna a etcing nate ka phulakna hang hi ci in gen hi.

American kumpi in thusimkanna vaipen gam mite akibawlsiat nading pan dal nading akisam hi ci in a gen hang in hi thu hangin kinialna pawl khat piang hi.

Mipi ten "World Cup" sang Zato hoih, Lampi hoih deih zaw ung ci in lungpho uh hi.

Page 26: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

26 Vol 15. No 6July 2013

i Nampuan

i Lapaui Nam puan

i Nam Puan, i Lapau

Model Lia Cing V an KimB. N. Sc (Generic)University of Nursing, Mandalay

Photography byStudio Nine

Page 27: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

27 Lom15Hawm6naTangsih Kha 2013

PhadawmeiCollege sangnaupang khat siapi pa thuum dingin va pai hi. Siapi pa tawh kimu theilo ahihmanin sangzum nasem khat in kei man Siapipa kiang hoihtak na gen ning. Na innsap na ah vaciah kik in. Tukal sung sangpan hawlkhiatna lai na ngah kei aa leh Siapi pan hong maisak hi ci’n na lamen in cin vaikhak.Ni khat khit nikhat hong bei. A ni nga ni ciang lai-ip khat hong tung. Dip kua lua. Lai-ip hong in hong sim khia “Na Pu si..”. Khuisa kawmsa in “Phadawm ei..”.

Khatvei college sangnaupang li a khansung ah phe a kap laitak uh Palik te lut lian;“heih, kua teng aa phe kap”Sangnaupang 1; “Ken kaplo, cimlua kahih man hi teng ah a tuphei pak”Sangnaupang 2: “kei zong hilo. Sangpai ta ding aa a zawn aa a pai hing.”Sangnaupang 3: “Kei zong hilo, A makiang ah ka sumbawm kep sak a la pak hing”Palik bo pa zong a tawpna sangnaupang pa en kawm sa in“Nang bel hong nial theikei ni teh. Na khut sung aa phedal te tawh..”Sangnaupang 4; “Hahahaha, kei maw phe ka kap ding. Ken a kua tawh kap mawk ding ka hia?”

Pu PengLam TangthuLawmhoihpenicihinKhat vei khuapih te in Pu Peng Lam thu dong uhi. “Pu aw khuasung ah lawm

bangzah nei na hia?”“Tulaitak bel bangzah pha cih hong gen thei kei ning e. An ka hauh kum hi’n ankham in hoih tak om thei ingh. Lawmhoih i cih bel i haksat ciang aa a kithei pan hi e.”

AlainahihlohdingthupiKhatvei Pu Penglam thu khat hong ki dong leuleu..“Pu, hankuang puak ciang a lu lam aa om hoihzaw ahia? A khe lam aa om hoih zaw ahia?”“Na ut na peuh ah om aw. A lai aa na hih loh ding thupi”

KongngaihlohmanhikeiPeng Lam zong zinih nei aa, a zite kitawng thei zel uhi.Khatvei nasia tak hong kitawng uh. A ngei dan in “U Peng Lam nang kua hong ngai zaw?” ci’n dongput zel uhi. Penglam in zong “Na nih un hong ngai ingh.” Tua tawh lung kimlo. “Pasian tung ah zong kiciam ngam ingh.” “Ka cih takpi hi ci aa a gen hang hisak zolo tuak uh.A kum tawmzaw nu in “Hong khem den kawh. Tua leh Meitei guntui sung ah ka nih vua tui kia hi le ungh nang kua hunkhia masa ding?”Pu Penglam a cih nading thei pak lo..A tawpna ah lametna leh huhngetna maitang tawh a zipi kiang ah “Cingpi, nang tui tawmtawm pek thei mate” ci hi.

Penglam'deihsaknaPu Peng Lam, a tupa kiang moh hong puak ning ei ci. A ciah ciang a tupa in dong “Pu moh nong puak hia?” “hun ngahlo in leiman kei ingh ei, tu”A zingciang“Pu moh nong puak hia?”“Sai kikhak in lei thei lo”A zingciang“Pu moh nong lei hia?”“lei theilo, sai ah suaklu bek om, moh omlo ci”“Ala, pu zong suaklu hong lei ziau lo aa”“Kei na pu nuntak sung ka tupa in moh bek ne ding, na thei hia?”

PaltanPengLamPenglam zong khatvei a gal ten man. A len vuah galkap bangzah om ci’n a kidot hangin Penglam in gen vetlo. A tuamtuam in bawl in sit. Zol bawl zel, vua suk zel kingah zo mahmah lo.A tawpna ah.. “Galkap khat zu haikhat

hong pia nung, hong gen in” ci’n zol bawl leuleu uh.Penglam zong a lu hong pei in“Zu hai 100 tawh ka thusim uh genkhia buang lo e”

ZazutPenglamPenglam zong motor lampi lai aa gikhenna laikang (tembawsi kang) zut ding nasep ngah hi. “Lam laizang panin laikang zut tang suak ding. Nikhat tai 3 man ding maw” ci’n zatuikang bung leh a zutna pia in nasem makaipan sawl hi.Penglam zong zazut hong kipan hi. Nikhat ni tai 4 val zo, ni nih na ciang tai 2 bek zo, ni thumna ah tai 1 bek hong zo hi. Nasem makai pan samin tai hi. “Hey Penglam a bangcia nikhat tai 3 manzolo na hia?”“Zatui bung kiang zuatna nikhat khit ni khat gamla tektek hi ven.”

MotorhawlPengLamBus tung ah nupi khat hong kah to. Tutmun ding omnawnlo. Motor hawlpa Penglam in a tutmun awn. Numei te masak ding cih hilo ahia mate.Bus zong lamkhang lam hong zuan suk pah hi.

GamdangpainuamPengLam“Gamdang ah gualnop khualzin nuam veng aw. Bang gam nuam pen ding ahia?”

kham zungbulh, khamkhite ok kawmsa in Khualzinna Company khat ah dong hi.Gam nop bel tam peuhmah ven maw. Japan e na ut hia?” “Ut keng. TV sung ah mumu khin ingh”“Britain e leh?”“Britain e.. mu ngei kei ingh ei. A gamla hia?”“Gamla lua kei e. Britain gam thu a kigelh laibuneu khat om hi ven. Marn tampi zong kihel. Nasim inla maikal ah hong pai kik ve.Kalkhat khit ciang in Penglam hong pai kik. Laibu hong ap kawm in hong gen hi.“A dang gam hong gen lai o. England ah veilam ah motor kihawl cih ki at. Amau lam danin ka hawlsin leh motor kitaih thithe. Sih loh kampha lai. Ut hetkeng ei”

(Sr;Mg. KaungThike, Hatah padita..no22)(Ref:Fb/Ciamnuih Group)

Hun-NuamCiamnuih!Akaikhawm NK Khanno

5 3 68 2 12 8 5

6 99 6

3 84 1 7

2 5 63 6 4

Geel' Sudoku ChallenGe #6

5 4 9 7 1 3 6 8 23 8 6 9 2 5 7 4 17 2 1 4 5 8 5 3 94 1 2 5 7 6 8 9 39 7 8 2 3 1 4 5 66 3 5 8 4 9 2 1 78 6 4 1 9 2 2 7 52 9 7 3 5 4 1 6 81 5 3 6 8 7 9 2 4

Page 28: Final ZINGSOL L15H6 July 2013 (Speical U-Edition)

28 Vol 15. No 6July 2013


Recommended