/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
Sub Recipient (SR) cyf{t ;fem]bf/ ;+:yf
sfo{qm|d ;+rfng lgb]{lzsf
bf];|f] ;+:s/0f
cf. j. @)&$÷&%
g]kfn ;/sf/
:jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfno
:jf:Yo ;]jf ljefu
/fli6«o Ifo/f]u s]Gb|
l7dL, eQmk'/
List of Abbreviation
ANC : Antenatal Care
CMAM : Community Based Management of Acute Malnutrition
DR : Drug Resistant
DM : Diabetes Mallitus
EP : Extra Pulmonary
FAST : Finding, Actively, Separating, and Treating
IDP : Internally Displaced Population
IMCI : Integrated Management of Childhood Illness
IPT : Isoniazide Preventaive Therapy
IMAM : Integrated Management of Acute Malnutrition
IEC : Information, Education Communication
LFA : Local Fund Agent
MCH : Maternal and Child Health
MAM : Moderate Acute Malnutrition
MTB : Mycobacterium Tuberculosis
MOU : Memorandum of Understanding
NRH : Nutrition Rehabilitation Home
NTP : National Tuberculosis Program
OTC : Outpatient Therapeautic Centre
OPD : Outpatient Department
PR : Principal Recipient
PBC : Pulmonary Bacteriogically Confirmed
PCD : Pulmonary Clinically Diagnosed
PPM : Public Private Mix
SAM : Severe Acute Malnutrition
SOP : Standard Operating Procedure
SR : Sub Recipient
RRMTB : Rifampicin Resistant Mycobacterium Tuberculosis
ljifo - ;'lr
sfo{qmd ;+rfngsf nflu Sub Recipient (SR), k|b]z/If]q, lhNnf :jf:Yo÷hg :jf:Yo sfof{no, :yfgLo lgsfo Pj+ cGo
;/f]sf/jfnf lgsfox?n] kfngf ul/lbg' kg]{]{ j'bfx? M .......................................................................................... 1
lhNnfx?sf] Hard to Reach Area df dfO{s|f];sf]lk ;]jf gePsf :jf:Yo ;+:yfaf6 dfO{s|f];sf]lk ;]G6/df Sputum
transportation ;]jf :yfkgf u/L Ifo/f]u lgbfg ........................................................................................... 3
;a} PBC / !% jif{ eGbf d'lgsf aRrf la/fdLx?sf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?nfO{ clgjfo{ Ifo/f]usf] l:s[lgª (Contact
Tracing) ug]{ ...................................................................................................................................... 6
;Defljt Drug Resistant (DR) Ifo/f]u lj/fdLsf] lhg PS;k6{df vsf/ kl/If0f ................................................. 9
Drug Resistant (DR) Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?sf] ;Dks{ kl/If0f (Contact Tracing) .................. 10
:jf:Yo ;+:yfdf afnaflnsfdf Ifo/f]u klxrfgsf nflu l:qmlg+u sfo{qmd .............................................................. 12
c:ktfndf s'kf]lift tyf s8f :jf;–k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsfx?df Ifo/f]u klxrfgsf nflu l:qmlg+u sfo{qmd ....... 14
Isoniazid Preventive Therapy (IPT) sfo{qmdsf] ;'?jft tyf lg/Gt/tf.................................................... 16
c:ktfnx?df Ifo/f]u ;+s|d0f /f]syfd tyf lgbfgsf] nflu FAST /0flglt cjnDag ............................................... 17
Ifo/f]usf la/fdLx?df Diabetes Mellitus (DM) sf] l:s[lgª / DM ePsf x?df Ifo/f]usf] l:s[lgª ug]{ cled'lvs/0f
tyf /]km/n ......................................................................................................................................... 19
df};dL sfdbf/ k|jf;Lx?df (Seasonal Labor Migrants) Ifo/f]usf] l:s[lgª ................................................... 21
hf]lvdo'Qm ;d'x (Refugee camps, slum areas, Internally Displaced People (IDP) & others) df Ifo/f]usf]
l:s[lgª .............................................................................................................................................. 22
:jf:YosdL{x?nfO{ ANC / IMCI df cfPsf ue{jtL dlxnfx?sf] Ifo/f]u l:s[lgª af/] cled'lvs/0f...........................25
Ifo/f]u lgbfg, pkrf/ tyf s]; gf]l6lkms]zgdf lghL :jf:Yo ;+:yfnfO{ d'n k|jfxLs/0fdf Nofpg] (Pay for Perfornace to
Private Doctors) ............................................................................................................................ 26
dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?df k'j{fwf/ ljsf;sf] nflu ;xof]u sfo{qmd .......................................................................... 27
ljBfnox?df ljBfyL{x?sf] nfuL Ifo/f]usf] cled'lvs/0f ................................................................................. 28
lghL :jf:Yo ;]jf k|bfosx?;Fu /fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd ;DaGwL hfgsf/Ld"ns cGt/lqmof sfo{qmd ............................. 28
sf/fuf/df sfd ug]{ :jf:YosdL{x?sf] nflu Ifo/f]u ;DalGw b'O{ lbg] tflnd ........................................................... 29
sf/fuf/df sfo{/t gfOs] tyf efO{ gfOs] x?nfO{ Ifo/f]u ;DaGwL Ps lbg] cled'lvs/0f ............................................ 30
:yflgo lgsfosf ;Dks{ Joltm tyf k|ltlgwLx?nfO{ Ifo/f]u sfo{s|d ;DjGwL tflnd -cled'lvs/0f_ .............................. 30
sf/fuf/df Ifo/f]uLsf] nflu /0fgLlt tyf tflndsf] kf7\oqmd lgdf{0f ;DaGwL uf]li7 ................................................... 31
:jo+;]jsx?nfO{ d'Vo /0fgLlts sfo{of]hgf ;DalGw Ps lbg] tflnd ..................................................................... 32
Active Case Finding sf nflu If]q, lhNnf, SDPs x?df sfo{qmd ;+rfng sf nflu cg'udg / ;'kl/j]If0f ............ 33
Nepal Chemist and Drug Association (NCDA) ;+u Ifo/f]u sfo{s|d ;DjlGw uf]i7L . ............................... 35
cg';'rLx? .......................................................................................................................................... 36
cg';'rL !: Sputum transportation sfo{df ;+nUg :jf:Yo ;+:yfx?sf] ljj/0f matrix ....................................... 36
cg';'rL @: TB screening questionnaire ............................................................................................ 37
cg';'rL #: sfo{qmd ;xhstf{sf] lhDd]jf/Lx? -s'kf]lift afnaflnsf_ ................................................................... 38
cg';'rL $: sfo{qmd ;xhstf{sf] lhDd]jf/Lx? -FAST strategy_ .................................................................... 39
cg';'rL %: dfOqmf]:sf]lk s]Gb|sf] nflu Assessment checklist ..................................................................... 40
cg';'rL ^: Fast Stratergy Framework .............................................................................................. 41
cg';'rL &: /]sl8{ª tyf l/kf]l6{ª kmf/fd ...................................................................................................... 42
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
1
sfo{qmd ;+rfngsf nflu Sub Recipient (SR), k|b]z/If]q, lhNnf :jf:Yo÷hg :jf:Yo
sfof{no, :yfgLo lgsfo Pj+ cGo ;/f]sf/jfnf lgsfox?n] kfngf ul/lbg' kg]{]{ j'bfx? M
g]kfn ;/sf/, /fli6«o Ifo/f]u sfo{qmdsf] k+Gr jlif{o /0flglt -@)!^ b]lv @)@!_ ;Dddf tf]lsPsf nIo
k|flKtsf nflu g]kfn ;/sf/, Unf]an km08 / ;]e b lrN8«]g O{G6/g]zgn ljr lqklIfo ;Demf}tfsf] cfwf/df
SR (Sub Recepient) cyf{t ;fem]bf/ ;+:yf dfkm{t ljleGg lhNnf tyf :yfgLo lgsfodf ljleGg
sfo{qmd÷ls|ofsnfkx? sfof{Gjog ug{ nfluPsf] 5 . lo sfo{qmd÷ls|ofsnfkx? ;kmntfk'j{s sfof{Gjog
u/L tf]lsPsf nIo k|fKt ug{ k|b]z/If]q, ;fljssf lhNnf :jf:Yo÷hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo
nufot ;Dk'0f{ ;/f]sf/jfnf plQs} lhDd]jf/ ePsfn] o;sf] sfof{Gjog Pj+ cg'udg k|s[ofdf ;a} lgsfon]
cf–cfkm\g]f e"ldsf Pj+ lhDd]jf/L jxg u/L sfo{qmd ;+rfng ug{'÷u/fpg' x'g cg'/f]w 5.
SR n] sfo{qmd ;DaGwL vr{ ug{ u/fpbf :jLs[t ah]6 leq /lx, g]kfn ;/sf/sf] b}lgs e|d0f vr{
lgodfjnL @)^$ -;+zf]wg @)&@_, Pj+ cy{ dGqfnosf] sfo{ ;Grfng lgb]{lzsf @)&# cg';f/ sfo{qmd;Fu
;DjlGwt b}=e| eQf Pj+ cGo eQf pknJw u/fpg' kg]{ 5 .
SR dfkm{t lhNnfdf ;+rfng ePsf sfo{qmdsf] cg'udg tyf d'Nof+sgsf nflu /fli6«o Ifo/f]u s]Gb| cGo
sfo{qmd;Fu ;DjlGwt ;/f]sf/jfnf ;/sf/L lgsfo, ;]e b lrN8«]g, Unf]jn km08 / Local Fund Agent
(LFA) af6 tf]lsPsf JolQmn] sfo{qmdsf] k|efjsfl/tfsf ;DjGwdf cg'udg tyf d'Nof+sg ug{ ;Sg]5g\ .
SR n] k|b]z ;/sf/, ;fljssf If]lqo :jf:Yo lgb]{zgfno / lhNnf :jf:Yo÷hg :jf:Yo sfof{no ;Fusf]
;dGjodf, / :yflgo lgsfosf] + ;xsfo{df sfo{qmd ;+rfngsf] of]hgf / sfo{ tflnsf lgdf{0f ul/ sfof{Gjog
ug'{ kg]{5 .
SR n] :jf:Yo ;+:yfdf ;+rfng÷sfof{Gjog ug]{ ;Dk'0f{ ls|ofsnfksf nflu cfjZos hfgsf/L, k|s[of, /]sl8{ª
l/kf]{l6ª nufotsf ljifodf Ps lbg] cled'lvs/0f ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfsf sfo{qmd ;+rfngdf lhDd]jf/
sd{rf/Lx?nfO{ ;xeflu u/fO{ ug{' kg]{5 . -gf]6 M ;xefuLtfsf] nflu cl3Nnf] k6ssf] cled'lvs/0fdf ;xefuL
ePsf sd{rf/Lx? afx]s nfO{ ;dfj]z ug'{kb{5 ._
SR n] lhNnf÷:yfgLo tx cGt{ut /x]sf :jf:Yo ;+:yfdf sfo{qmd;Fu ;DjlGwt ljifodf kqfrf/ ubf{
lhNnf:jf:Yo÷hg :jf:Yo sfof{nosf] ;dGjodf :yflgo lgsfo dfkm{t ug{' kg]{5 .
sfo{qmd ;+rfngsf nflu cfjZos ;fdflu| Pj+ /]sl8{ª l/kf]{l6ª ;DjlGw kmd{, km/d]6 lhNnf :jf:Yo÷hg
:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfdf SR n] pknJw u/fpg'kg]{5 /
o:tf ;fduL| tyf cfaZos sfuhftx? :yfgLo :jf:Yo ;+:yfdf ;dod} pknAw u/fpg] Joj:yfkgdf
;DalGwt lhNnf :jf:Yo÷hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfon] ;xof]usf] cfjZos Joj:yf ldnfO{
lbg'kg]{5 . ;fy} sfo{qmdsf] Ps slk :jf:Yo ;+:yfdf /fVg'kb{5 .
;DjlGwt :jf:Yo ;+:yf Pj+ dfOs|f];sf]lks ;]G6/n] sfo{qmd;Fu ;DjlGwt /]sl8{ª l/kf]{l6ªsf nflu pknJw
u/fOPsf] kmd{, km/d]6 cg';f/ ug]{ Joj:yf lhNnf :jf:Yo÷hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfon] u/fpg'
kg]{ 5 ;fy} SR nfO{ cfjZos x'g] :jf:Yo ;+:yf Pj+ dfO{s|f];sf]lk ;]G6/sf tYof+s÷k|ltj]bg pknAw u/fO{
;xof]u ug'{ kg]{5 .
lhNnfx?df sfo{qmd sfof{Gjog ubf{ ;dGjo ul/g' kg]{ lgsfo÷JolQm; k|b]z ;fdflhs dGqfno, /fli6«o
Ifo/f]u s]Gb|, If]lqo :jf:Yo lgb]{zgfno, lhNnf :jf:Yo÷hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo, sfo{qmd
;Fu ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yf / k|b]z/If]q:t/df /x]sf ;]e b lrN8]«g cGt{utsf sfo{qmd;Fu
;DjlGwt÷tf]lsPsf clwsf/L÷sd{rf/Lx?;Fu SR n] lgoldt ;dGjo ul/ sfo{qmd sfof{Gjog ug{' kg]{ 5 .
sfo{qmd ;+Grfngsf nflu ljleGg lzif{s cGtu{t sfo{qmddf Joj:yf eP cg';f/ ljlgof]hg ePsf] /sd
tf]lsPsf sd{rf/L cyjf cflwsfl/s JolQmnfO{ SR n] cfjZos sfuhkq k|fKt ul/ pknJw jf e'QmfgL ug{]
u/fpg] Joj:yf ug'{ kg]{5 .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
2
Ifo/f]u lgbfg ug{ k|ToIf e'ldsf ePsf sfo{qmdsf] sfof{Gjogsf nflu of] lgb]{lzsf jfx]s ljleGg sfo{qmdx?
;+rfng ug{ ljsl;t ul/Psf Standard Operating Procedure (SOP) tyf guidelines x? / sfo{qmd;Fu
;DalGwt ;Demf}tfnfO{ dfu{ lgb]{zgsf ?kdf lnO{ sfo{qmd ;+rfng ug'{kb{5 .
o; sfo{s|dsf] k|To]s å]dfl;s k|ult k|ltj]bg tyf sfo{s|dsf r'gf}ltx? csf]{ dlxgfsf] bf];|f] xKtf ;Dddf
;DjlGwt :yflgo txdf k|:t'lts/0f åf/f 5nkmn ug'{kg]{ 5 .
sfo{qmdn] tf]s]sf] tyf sfo{qmddf k|ToIf ;DjGw ePsf JolQm jf nlIft ;d'x eGbf cGo ePdf lgodfg';f/
cfjZos k|lqmof cufl8 a9fO{g] 5 .
o; lgb]{lzsfdf s]xL ;+Gzf]wg ug{'kg]{ cfjZoStf ePsf] v08df SR n] :yflgo tx÷lhNnf :jf:Yo hg
:jf:Yo sfo{fnosf] l;kmfl/;df /fli6«o Ifo/f]u s]Gb| Pj+ PR ;Fu k'j{ l:js[lt lnO{ ;+;f]wg ug{ ;lsg] 5 .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
3
sfo{s|d lzif{sM
lhNnfx?sf] Hard to Reach Area df dfO{s|f];sf]lk ;]jf gePsf :jf:Yo ;+:yfaf6 dfO{s|f];sf]lk
;]G6/df Sputum transportation ;]jf :yfkgf u/L Ifo/f]u lgbfg
p2]Zo Ifo/f]u lgbfg x'g af6 5'6]sf lj/fdL kQf nufO{ pkrf/df Nofpg] .
nlIft ;d'x Out Patient Department (OPD) ;]jfdf cfPsf ;Defljt Ifo/f]usf lj/fdLx? –cfdf,
afnaflnsf, ;d]t
sfo{s|d
sfof{Gjogsf
cTofjZos dfkb08
o; sfo{sf nflu :jf:Yo ;+:yfx?nfO{ tn pNn]lvt dfkb08sf cfwf/df 5gf}6 ug'{
kb{5 .
dfOs|f]:sf]lk ;]jf gePsf / ;fljssf] lhNnf ;b/d'sfd af6 !% b]lv @)
ls=ld= 6f9f /x]sf :jf:Yo ;+:yfx? .
:jf:Yo ;+:yf af6 glhssf] dfO{s|f];sf]lk ;]G6/ ;Ddsf] b'/L slDtdf !%
ls=ld= eGbf 6f9f ePsf] jf dfO{s|f];sf]lk ;]G6/df k'Ug lgoldt ;fj{hlgs
oftfoft ;]jf gePsf] / lx8]/ Ps 306f eGbf a9L ;do nfUg] .
cf]=kL=l8= ;]jfdf t'ngfTsd?kdf case load a9L ePsf :jf:Yo ;+:yf -kxfl8
lhNnfsf xsdf :jf:Yo ;+:ydf cf};tdf b}lgs !) hgf / t/fO{sf lhNnfsf xsdf
!% hgf gof lj/fld ;]jf lng cfpg] :jf:Yo ;+:yf . dfkb08 cg';f/ :jf:Yo
;+:yfsf] ;+Vof tf]lsPsf] nIo eGbf tn dfly x'g] ePdf ;f] sf] sf/0f ;lxtsf]
ljj/0f /fli6«o Ifo/f]u s]Gb|df k]z ul/ / PR sf] l:js[lt lnO{ ug'kg]{ 5 .
Sputum transportation sf nflu klxnf ;dfj]; (link) ul/Psf ;lxt cGo :jf:Yo
;+:yfx?sf] ;'lr tof/ ug]{ .
tof/ ul/Psf] :jf:Yo ;+:yfx?sf] ;'lraf6 dfly pNn]lvt dfkb08sf cfwf/df SR
nfO{ lbOPsf] nIo cg';f/sf :jf:Yo ;+:yfx? lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no tyf
:yfgLo lgsfosf ;/f]sf/ JolQmx?;Fu cfjZostf cg';f/ ;dGjo u/L 5gf}6 ug]{ /
lo :jf:Yo ;+:yfx?af6 sputum transportation ;]jfsf] z'?jft tyf lg/Gt/tf ePsf]
x'g' kg]{ .
Sputum transportation ug{ kfos kg]{ dfO{s|f];sf]lk ;]G6/ cGo lhNnfdf kg]{ eP
klg link ePsf] :jf:Yo ;+:yfaf6 sputum transportation ug{ ;lsg] 5 t/
;DalGwt dfO{s|f]:sf]lk ;]G6/ / link ul/Psf] :jf:Yo ;+:yf Pp6} SR sf] sfo{If]qdf
x'g'kg]{ 5 .
cf]=lk=l8=df cfPsf ;Defljt Ifo/f]usf la/fldsf] vsf/ gd'gf 9'jflg ubf{ lgDg
k|lqmof ckgfpg]:
kmfNsf]g 6\o'adf la/fldsf] gfd, cf]=lk=l8= btf{ g+ / vsf/ k7fPsf] ldlt pNn]v ug]{
;+sng ePsf] vsf/nfO{ ltg lno/ KoflsË ul/ dfO{qmf]isf]lks ;]G6/df k7fpg] ।
1. ltg lno/ KoflsË ubf{ vsf/ /fv]sf] kmfNsf]g 6\o'asf] lasf]{ /fd|f];Fu s:g]
2. kmfNsf]g 6\o'asf] lasf]{nfO{ b'O{-ltg /fp08 kf/flkmg l;n 6]kn] a]g]{
3. kmfNsf]g 6\o'anfO{ Knfli6ssf] lhknu Aofudf /fVg]
4. lhknu Aofudf /flvPsf] 6\o'anfO{ vfddf /fd|f];Fu /flv PNd'lgod ˆof]n
6]kn] a]g]{
sfof{Gjog k|s[of 5gf}6 ePsf :jf:Yo ;+:yf / kfos kg]{ dfO{s|f];sf]lk ;]G6/ sf] mapping ug]{ / link
ul/g] :jf:Yo ;+:yf / dfO{s|f];sf]lk ;]G6/sf] ;d'x agfpg] .
5gf}6 ul/Psf :jf:Yo ;+:yfx? tyf dfOs|f]:sf]lk ;]G6/x? ljj/0f cg';'lr ! df ePsf]
detail matrix tof/ u/L ;DalGwt :jf:Yo ;+:yf / dfOs|f]:sf]lk ;]G6/nfO{ hfgsf/L
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
4
u/fpg] . -gf]6M :jf:Yo ;+:yf / dfO{s|f]:sf]lk ;]G6/x?sf] detail matrix ;DalGwt
:jf:Yo ;+:yf / dfOs|f]:sf]lk ;]G6/x?sf] kmf]sn JolQm;Fusf] ;xsfo{df SR sfo{qmdsf]
s'g} klg cled'lvs/0fdf agfpg ;lsG5 / ;f]xL ;dodf cfjZos logistics x?
pknAw u/fpg' kb{5 ;fy} ;f] sf] pknAwtf dfl;s ?kdf hfgsf/L lnO{ stock out
gePsf] ;'lglZrt ug'{kb{5 _.
:jf:Yo ;+:yfx?n] Sputum transportation ug{sf] nflu tf]lsPsf] lbgsf] hfgsf/L
OPD df ;a} hgfn] b]lvg] u/L display u/]/ /fVg] . :jf:Yo ;+:yf Pj+ dfOs|f];sf]lk
;]G6/nfO{ SR n] s'g} klg sfo{qmdsf] cled'lvs/0fdf OPD df cfPsf ;Defljt
Ifo/f]usf lj/fldsf] vsf/ ;+sng, packaging / Sputum transportation ubf{{
Ifo/f]usf] ;+s|d0faf6 ;'/lIft x'g ckgfpg' kg]{ ljlw h:t} tLg lno/ packaging ,
sputum transportation ug]{ ljlw, transportation tflnsf, sfo{qmd;Fu ;DjlGwt
/]sl8{ª l/kf]{l6ªsf ;fy} pQm lqmofsnfk;+u ;DalGwt ah]6 Joj:yfkg ,e'QmfgL k|s[of,
/ ;+:yfn] dfl;s ?kdf Sputum transportation ug'{kg]{ nIo h:tf ljifo–j:t'sf]
af/]df hfgsf/L lbg] .
:jf:Yo ;+:yfsf] OPD df l:s|lgª ePsf ;Defljt Ifo/f]usf lj/fdLnfO{ vsf/ hfFrsf]
ljsNk lbg]Ù klxnf] ljsNk– lj/fdLn] vsf/ ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfdf lbg O{R5's
ePdf ;f]lx lbg Sputum container lbO{ vsf/ ;+sngsf nflu tf]lsPsf] lbgdf
ljxfgsf] vsf/ Nofpg lj/fldnfO{ hfgsf/L u/fpg] / bf];|f] ljsNk– dfOs|f];sf]lk
;]G6/df la/fdL cfkm} uO{ vsf/ hfFr u/fpg rfx]df vsf/ hfFr Nofj cg'/f]w kmf/d
el/ k7fpg] .
vsf/ ;+sng ug]{ lbgdf lj/fdLsf] ljxfgsf] vsf/ ;+sng ug]{ / lj/fdLsf] csf]{
vsf/sf] gd'gf ;f]lx lbg supervised spot vsf/ gd'gf lng] .
:jf:Yo ;+:yfn] tf]lsPsf] lbgsf] !@ ah] leq vsf/ ;+sng ul/ plx lbg tf]lsPsf]
dfO{s|f];sf]lk ;]G6/df Sputum transportation ug]{ Joj:yf ldnfpg] / pQm
dfO{s|f];sf]lk ;]G6/n] ;Dej eP ;Dd plx lbg vsf/ hfFr ug]{ . :jf:Yo ;+:yfaf6
dfO{s|f];sf]lk ;]G6/df Sputum transportation ug{ ljleGg modality h:t} s'l/o/
sDklg jf ;fj{hlgs oftfoft ;Fu ;Demf}tf jf :yflgo JolQm jf :yfgLo ;]jf k|bfos
;+:yfsf JolStx? hf] lgoldt ?kdf dfO{s|f];sf]lk ;]G6/ ePsf] :yfgdf cft]hft] ul/
/xG5 jf ;Dks{ kl/If0fsf nflu 5gf}6 ePsf JolQmx?sf dfWodaf6 vsf/ 9'jflg
h:tf modality ;DalGwt :jf:Yo ;+:yf ;Fusf] ;dGjodf lgwf{/0f ul/ ;f]lx cg';f/
ug]{ Joj:yf ldnfpg] . -gf]6M obL cfjZos k/]sf] cj:yfdf :jf:Yo ;+:yfsf] sfof{no
;xof]uLnfO{ sfof{nosf] sfdsfhdf c;/ gkg]{ u/L Sputum transportation df k|of]u
ug{ ;lsg]5_ .
obL dfly pNn]lvt lawLaf6 vsf/sf] lgoldt transportation ug{ g;lsPdf :jLs[t ah]6sf] l;df leq /lx cfjZostf cg';f/ cfjZos ;+Vofdf ;fdflhs kl/rfns
lgo'lQm ul/ vsf/ ;+sng u/fO{ dfO{s|f];sf]lk ;]G6/df vsf/ hfFr u/fpg] Joj:yf
ldnfpg] .
;fdflhs kl/rfns (Social Mobilizer) lgo'lQm ul/ Sputum transportation ug'{
kg]{ ePdf Ù lhNnfdf Sputum transportation ug{' kg]{ :jf:Yo ;+:yfsf] mapping ul/
vsf/ ;+sngsf nfuL cluster agfpg] / lo cluster cGt{utsf :jf:Yo ;+:yfaf6
vsf/ ;+sng / transportation ug{ xKtfsf] s'g} lglZrt lbg / ;do tf]Sg] . -Cluster cg';f/ lbg / ;do km/s km/s x'g ;S5 ._
ljleGg cluster cGt{ut{sf :jf:Yo ;+:yfaf6 vsf/ ;+sngsf nflu tf]lsPsf lbgdf
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
5
:jf:Yo ;+:yfaf6 ;fdflhs kl/rfnsn] vsf/ ;+sng ul/ ;DjlGwt dfO{s|f];sf]lk
;]G6/df hfFrsf] nflu Sputum transportation ug]{ .
vsf/ hfFrdf kf]lhl6e e]l6Psf lj/fldsf] glthf ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfnfO{ ;Dej
ePdf dfOs|f];sf]lk ;]G6/n] kmf]g dfkm{t hfgsf/L u/fpg] / Nofj l/kf]{6 Sputum
transportation k4ltaf6 ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfdf k7fpg] .
Nofj glthf g]u]l6e ePsf t/ Ifo/f]usf] lrGx÷nIf0f ePsf lj/fldsf] vsf/sf] Pp6f
gd'gf yk hfFrsf nflu ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfx?n] vsf/ ;+sng ul/ vsf/sf]
9'jflg k|0fflnaf6 dfO{s|f];sf]lks ;]G6/n] lhg–PS;k6{ ;]G6/df vsf/ hfFrsf nflu
k7fO{ glthf ;'lglZrt ug]{ ;fy} cfjZostf cg';f/ ;DalGwt lrlsT;ssf]df Ifo/f]u
lgbfgsf] nflu /]km/ ug]{ / ;f] sf] glthf ljj/0f klg /fVg] .
lgbfg ePsf lj/fdL pkrf/df gcfPdf ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yf dfkm{t kmnf]ck u/fO{
pkrf/df cfPsf] ;'lglZrt ug]{ .
k|To]s dlxgf :jf:Yo ;+:yf Pj+ dfO{s|f];sf]lk ;]G6/n] tof/ u/]sf] dfl;s k|ltj]bg /
cfjZos sfuhftx? lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no cyjf :yfgLo lgsfo dfkm{t
k|fKt ug]{ Joj:yf ldnfpg] / ;DjlGwt cfjZos sfuhftx? ?h' ul/ oL sfo{;Fu
;DjlGwt /sd e'QmfgL ug]{ .
k|b]z/If]q, lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf
SR n] lgoldt ?kdf :jf:Yo ;+:yf Pj+ dfO{s|f];sf]lk ;]G6/sf] cg'udg u/L sfo{qmdsf]
lg/Gt/tf / k|efjsfl/tf ;'lglZrt ug]{ / ;f]sf] k|ltj]bg tof/ u/L ;DjlGwt lgsfodf
k]z ug]{ .
k|To]s dlxgfdf Sputum transportation ePsf ;+:yfx? tyf ;DalGwt :jf:Yo
;+:yfx?af6 ePsf] Sputum transportation / ;f] af6 lgbfg ePsf] Ifo/f]u la/fdL
;+Vof dfl;s nIo cg'?k eP gePsf] ljZn]if0f ug]{ . Sputum transportation
gePsf] jf eP/ klg lgbfg ePsf] Ifo/f]u la/fdLsf] ;+Vof dfl;s nIo cg'?k
gb]lvPsf] ;+:yfx?nfO{ focused u/]/ supportive supervision ug]{ / nuftf/ @
dlxgf;Dd Sputum transportation gePsf] ;+:yfx? / dfl;s nIo cg'?k Ifo/f]u
la/fdL lgbfg gePsf]] ;+:yfx?nfO{ sfo{qmddf tt\ kZrft\ ;dfj]z gu/fpg] -gf]6 M ;f]
;+:yfx?df ;fdflhs kl/rfns kl/rfng u/L lhDd]jf/L tf]sL sfo{ ;+rfng ug{
;lsg]5_ .
ck]lIft pknlAw OPD ;]jfdf cfPsf ;Defljt Ifo/f]usf lj/fdLdf Ifo/f]u lgbfg eO{ pkrf/df btf{ x'g]5
/ Ifo/f]usf] s]; gf]l6lkms]zgdf j[l4 x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g %,^, &
/ *
-g]kfn ;/sf/sf]
k|rlnt cfly{s P]g
lgodsf] clwgdf /lx
s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
1
Sputum transportation -t/fO{_
Sputum transportation -kxf8_
xKtf
#))
*))
!
!
#))
*))
2 Slide hfFr -k|lt lj/fdL_ k|lt slide !!=&^ @ @#=%@
!= dfly pNn]lvt vr{sf] b/ cf};tdf /flvPsf] x'bf SR n] :yfg / b'/L cg';f/ -ls|ofsnfksf] nIo / ah]6
kl/jt{g gx'g] ul/_ vr{sf] b/ kl/jt{g ug{ ;Sg] 5 .
@= dfOs|f];sf]lk ;]G6/nfO{ dfly tf]lsPsf] /sd x/]s dlxgfsf] cGtdf Sputum transportationdfkm{t
cfPsf slide / ;f] hfFr u/]sf] ?h' u/L e'Qmflg ug{' kg]{ 5 .
@= :jf:Yo ;+:yfaf6 Sputum transportation ug{ SR n] ;DjlGwt lzif{sdf l:js[t ePsf] ah]6sf]
l;df leq /lx lhNnfsf] cj:yf cg';f/ 5'6} Sputum transportation sf] modality agfO{ /f=If=s]=
dfkm{t Principal Recipient (PR) sf] l:js[lt lnO{ vr{ ug'{ kg]{ 5 .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
6
sfo{s|d lzif{sM
;a} PBC / !% jif{ eGbf d'lgsf aRrf la/fdLx?sf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?nfO{ clgjfo{ Ifo/f]usf] l:s[lgª
(Contact Tracing) ug]{
p2]Zo Ifo/f]usf lj/fdLx?sf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?df Ifo/f]u lgbfg ul/ pkrf/df Nofpg] .
nlIft ;d'x pkrf/t PBC / s'g} klg k|sf/sf]] (PBC, PCD, EP) Ifo/f]u ePsf afnaflnsfsf]
3/kl/jf/sf] ;b:ox?
b'O{ jif{sf] cjlwdf Ifo/f]u lgbfg ePsf PBC / s'g} klg k|sf/sf]] (PBC, PCD, EP)
Ifo/f]u ePsf afnaflnsfsf]] 3/kl/jf/sf ;b:ox?
sfo{qmd
sfof{Gjogsf
cTofjZos dfkb08
Ifo/f]usf] contact tracing ug]{ JolQm (contact tracer) :jf:Yo ;+:yfn] 5gf}6 ug'{kb{5 .
:jf:Yo ;+:yfn] contact tracer 5gf}6 ubf{ lgDg s'/f Wofg lbg'kb{5 .
Contact tracer 5gf}6 ubf{ n]v k9 ug{ ;Sg] lgDg JolQm dWoaf6 k|fyfldstfdf
/flv 5gf}]6 ug{' kg]{5:
!. dlxnf :jf:Yo :jo+ ;]ljsf (FCHVs),
@. cfdf ;d'xsf] ;b:o (Mother’s Group),
#= sG6\ofS6 6«];/
#. ;fd'bflos 86\; ;]jf k|bfos jf
$. Ifo/f]u lgsf] ePsf] la/fdL
olb lo JolQmx? gePdf Ifo/f]u sfo{s|d jf/] cled'lvs/0f lnPsf jf Ifo/f]u
sfo{qmd a'em]sf ;d'bfosf JolQm h:t} lzIfs, ;fdflhs kl/rfns, :yfgLo ;]jf
k|bfos ;+:yfsf ;b:o tyf :jf:Yo ;DjlGw tflnd, cWoog u/]sf JolQm klg
5gf}6 ug{ ;lsg]5 .
pkrf/t PBC / s'g} klg k|sf/sf]] (PBC, PCD, EP) Ifo/f]u ePsf afnaflnsfsf]
3/kl/jf/sf ;b:ox?nfO{ pkrf/ cjlw ;lxt Ps jif{sf] cjlwdf slDtdf rf/
dlxgfsf] cGt/fndf contact tracer dfkm{t b'O{ k6s l:s|lgª ul/ Ifo/f]u lgbfg ug]{ .
b'O{ jif{sf] cjlwdf Ifo/f]u lgbfg ePsf PBC / s'g} klg k|sf/sf]] (PBC, PCD, EP)
Ifo/f]u ePsf afnaflnsfsf]] 3/kl/jf/sf ;b:ox?nfO{ contact tracer dfkm{t Ps
k6s l:s|lgª ul/ Ifo/f]u lgbfg ug]{ .
dfO{s|f];sflks ;]G6/n] ;+sngePsf] vsf/sf] gd'gf dWo]af6 Ppbf /fd|f] gd'gf ;'/lIft
/fVg] . olb :k'6d dfO{s|f];sf]lksf] glthf g]u]l6e ePdf pQm vsf/sf] gd'gf lhg
PS;k6{ ;]G6/df hfFrsf nflu vsf/ 9'jflg k|0fflnaf6 k7fpg]
Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/kl/jf/sf ;b:o eGgfn] p:sf] cfkm\gf] kl/jf/sf ;fy} pQm 3/df
j;f]jf; ug]{ kl/jf/ eGbf aflx/sf ;b:o ;d]t eGg] j'emg' k5{ / lt ;a}nfO{
Ifo/f]usf] l:s|lgª ug'{ kb{5 . ;fy} lj/fdLsf] 3/ eGgfn] p xfn a;f]jf; ul//x]sf]
ef8fsf] 3/ jf cGo JolQm h:t} ;fly jf gft]bf/sf] 3/ klg eGg] j'em\g' kb{5 .
Ifo/f]usf lj/fdLsf] 3/kl/jf/sf ;b:odf kfFr jif{ d'lgsf jRrf 5g\ / p;df
Ifo/f]usf] lrGx nIf0f gePdf IPT (Isoniazid Preventive Therapy);'? ug'{ kg]{
ePsfn] IPT sf nfuL :jf:Yo ;+:yfdf lnP/ hfg' kg]{ 5 .
Ifo/f]usf] ;Dks{ kl/If0f ubf{ Ifo/f]usf] lrGx tyf nIf0f e]l6Psf 3/kl/jf/sf
;b:ox?nfO{ Ifo/f]u lgbfgsf] nflu glhssf] :jf:Yo ;+:yfdf k7fpg' kb{5 .
Ifo/f]usf] l:s|lgª ubf{ Ifo/f]usf] lj/fdL k|lt ;d'bfosf JolQm, 3/ wlg Pj+ kl/jf/sf
;b:o af6 x'g ;Sg] e]befjdf ;Dj]bglzn e} contact tracer n] sfo{ ug{' k'j{
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
7
Ifo/f]usf] pkrf/ lnPsf JolQm af6 cGo JolQmdf ;+qmd0f x'g] ;Defjgf Psbd} Go'g
x'g] s'/fsf] hfgsf/L pQm 3/kl/jf/ Pj+ ;d'bfosf dflg;nfO{ o; ;DjlGw k/fdz{
(counseling) ug'{ kg]{5 .
Contact tracing ubf{ cg';'lr @ df pknJw u/fO{Psf] Ifo/f]usf] screening
questionnaire sf] k|of]u ug'{kb{5 ;fy} ;DalGwt JolQmsf] df}lvs dGh'/L klg
lng'kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of SR af6 lgo'Qm sfo{qmd kmf]sn JolQmn] lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no tyf
:yfgLo lgsfosf ;/f]sf/ JolStx?;Fu ;dGjo u/L Ifo/f]usf ljdf/L pkrf/{t :jf:Yo
;+:yfx?nfO{ k|fylds/0f u/L 5gf}6 ug]{ .
k|fylds/0f ubf{ pkrf/df btf{ ePsf PBC Ifo/f]u / s'g} klg k|sf/sf]] (PBC, PCD,
EP) Ifo/f]u ePsf afnaflnsfx?sf] ;+Vof w]/} ePsf] :jf:Yo ;+:yfnfO{ k|fyldstfdf
/fVg] .
SR n] lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf 5gf}6df
k/]sf :jf:Yo ;+:yfsf :jf:YosdL{nfO{ sfo{qmd ;DaGwL cled'lvs/0f u/L cfjZos
logistics pknAw u/fpg] ;fy} dfl;s ?kdf logistics sf] hfgsf/L lnO{ stock out
x'g glbg] .
lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf 5gf}6df k/]sf
:jf:Yo ;+:yfx?nfO{ contact tracer 5gf}6 ug{ hfgsf/L tyf kqfrf/ ug]{ .
:jf:Yo ;+:yfn] 5gf}6 u/]sf contact tracer nfO{ o; sfo{qmd ;DalGw cled'lvs/0f
u/fpg] .
:jf:Yo ;+:yfdf xfn pkrf/t / b'O{ jif{sf] cjlwdf btf{ e} Ifo/f]usf] pkrf/ lnPsf
;a} PBC / s'g} klg k|sf/sf]] (PBC, PCD, EP) Ifo/f]u ePsf afnaflnsfx?sf]
7]ufgf ;lxtsf] ljj/0f agfO{ :jf:Yo ;+:yfn] contact tracer nfO{ pknJw u/fpg] .
;fy} :jo+;]jsn] ;Dks{ kl/If0f ;DjlGw sfo{ / o;sf] clen]vsf] ?h' Pj+ lj/fldsf]
3/kl/jf/sf] ;Dks{ kl/If0f sfo{s|ddf tf]lsP adf]lhd eP gePsf] Plsg ug]{ .
pknAw ljj/0fsf] cfwf/df ;DalGwt contact tracer n] Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/kl/jf/sf
;b:osf] pNn]lvt dfkb08 cg';f/ / cg';'lr @ df ePsf] screening questionnaire
k|of]u u/L l:s[lgª ug]{ .
l:s[lgªubf{ Ifo/f]usf] nIf0f ePsf] kfO{Pdf vsf/ kl/If0fsf] nflu :jf:Yo ;+:yfdf
lj/fdL NofO{ kl/If0f u/fpg] . lj/fdLn] :jf:Yo ;+:yfdf hfg gdfg]df contact tracer
n] lj/fdLsf] vsf/ ;+sng ul/ ;Dej ePdf dfO{s|f];sf]lk ;]G6/df hfFr u/fpg] /
;Dej gePdf glhssf] :jf:Yo ;+:yfdf vsf/ ;+sngsf] lbg / ;do cg';f/
a'emfpg] .
vsf/ ;+sng ul/ dfO{s|f];sf]lk gePsf] :jf:Yo ;+:yfdf vsf/ n}hfg' kg]{ cj:yf
ePdf, ;Defljt Ifo/f]usf] lj/fdLsf] vsf/ ;+sngsf nflu Pp6f a6\6f l:s[lgª ug]{
lbgdf 5f]8g] / :jf:Yo ;+:yfdf vsf/ ;+sng x'g] lbgdf lj/fdLsf] ljxfgsf] vsf/ /
To; lbgsf] Spot vsf/ ;+sng ul/ :jf:Yo ;+:yfdf n}hfg] .
:jf:Yo ;+:yfn] contact tracing af6 ;+sng ePsf] vsf/sf] j6\6fdf contact tracing
hgfO{ glhssf] dfO{s|f];sf]lk ;]G6/df sputum transportation sf] dfWodaf6 k7fpg] .
Contact tracer dfkm{t Ifo/f]u l:s[lgª u/L vsf/ kl/If0fsf nflu /]km/ ul/Psf
JolQmdf Ifo/f]u lgbfg ePdf 6L=jL= /lhi6/sf] k|]if0f/lgbfg dxndf ;Dks{ kl/If0f
dfkm{t cfPsf] elg pNn]v ug]{, To:t} Nofj /lhi6/df k7fpg] æ:jf:Yo ;+:yfsf] gfdæ
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
8
eGg] dxndf k7fpg] :jf:Yo ;+:yfsf] gfd pNn]v ug]{ .
vsf/ k/LIf0f ubf{ Ifo/f]usf] ls6f0f' gb]lvPdf ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfn] clinical
Ifo/f]u lgbfgsf] nflu la/fdLnfO{ lrlsT;ssf] df /]km/ ug]{ . ;fy} dfO{s|f];sf]lks
;]G6/n] vsf/sf] Pp6f gd'gf vsf/ 9'jflg k|0ffln dfkm{t lhg PS;k6{ ;]G6/df hfFrsf]
nflu k7fpg] / ;f]sf] glthf ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfdf lbg] .
Contact tracing af6 kQf nfu]sf] t/ pkrf/df cfpg gdfg]sf] la/fdLnfO{ pkrf/df
Nofpg :jf:Yo ;+:yfn] contact tracer kl/rfng u/L pkrf/df Nofpg] Joj:yf
ldnfpg] .
SR n] lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo dfkm{t dfl;s ?kdf
cfjZos k|ltj]bg / sfuhftx? a'lem norms cg';f/sf] e'QmfgL ;DjlGwt
dfO{s|f];sf]lk ;]G6/ dfkm{t jf :yfgLo lgsfo dfkm{t :jf:Yo ;++:yfnfO{ jf ;DalGwt
JolQmnfO{ lbg] .
;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfn] contact tracer af6 e/]sf] l:s|lgª kmf/d / contact tracer
n] k|of]u ug]{ contact tracing /lhi6/df l:s[lgª ul/Psf la/fdLsf] 3/ kl/jf/sf
;b:ox?sf] lj:t[t ljj/0f nufot ;lx 5fksf] slk lnO{ contact tracer nfO{
oftfoft vr{ lbg] .
:jf:Yo ;+:yfdf contact tracing sf] nfuL lhDd]jf/ JolQmn] lj/fdL kmnf]cksf] nfuL
u/]sf] communication vr{ SR n] ekf{O{ u/fO{ pknAw u/fpg] .
of] sfo{sf] /]s{l8ª contact tracer n] pknAw u/fPsf] contact tracing /lhi6«/df
:jf:Yo ;+:yfn] hfgsf/L cWofjlws u/L lgh la/fdLsf] vsf/ glthf klg pNn]v ug]{
;fy} kf]h]l6e cfPsf] xsdf pkrf/sf] ;'lgZrt ug]{ .
ck]lIft pknlAw lj/fdLsf] ;Dks{df ePsf 3/ kl/jf/sf ;b:odf Ifo/f]u lgbfg eO{ pkrf/ x'g]5 /
Ifo/f]usf] s]; gf]l6lkms];gdf j[l4 x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g $
,(,!) ,!!, !@ / !#
-g]kfn ;/sf/sf]
k|rlnt cfly{s P]g
lgodsf] clwgdf /lx
s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s
hDdf
! Contact tracer nfO{ oftfoft vr{ k6s $)) @ *))
@
lgbfg eO{ pkrf/df gcfPsf] lj/fdLnfO{
pkrf/df Nofpg contact tracer nfO{
oftfoft/kmnf]ck vr{
k6s $)) ! $))
#
:jf:Yo ;+:yfdf contact tracing sf] nfuL
lhDd]jf/ JolQmn] lj/fdL kmnf]cksf] nfuL
u/]sf] communication vr {
lj/fldsf]
k|lt
3/kl/jf/
#)) ! #))
$
vsf/ k/LIf0f ubf{ Ifo/f]usf] ls6f0f'
gb]lvPdf t/ Ifo/f]usf] lrGx, nIf0f
oyfjt /x]sf] ;+efljt la/fdLsf] k'gM vsf/
;+sng u/L lhg PS;k6{df hfFrsf] nfuL
vsf/ nfg] JolQm nfO{
k|lt la/fdL !)) ! !))
%
dfO{s|f];sf]lks ;]G6/sf Nofj sd{rf/LnfO{
k|lt lj/fdL vsf/ kl/If0f jfkt z'Ns k|lt slide !!=&^ @ @#=%@
^
5kfO{ vr{ kmd{ kmd]{6 - Eof6 afx]s _
k|lt lhNnf !#@&
$ !
!#@&
$
:jf:Yosld{nfO{ o; sfo{s|d jfkt pknJw u/fO{Psf] communication /sd To; :jf:Yo ;+:yfdf SR
dfkm{t ul/g] cGo sfo{s|dsf nflu ul/g] communicationsf] vr{ ;d]t ePsf] ;DjlGwt :jf:Yosld{nfO{
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
9
hfgsf/L u/fpg] .
vsf/ kl/If0fsf] e'Qmflgdf cfjZos s/ sl§ ug]{ . o; ls|ofsnfkdf vsf/ hfFrsf nflu Nofj sd{rf/LnfO{
lbO{g] /sd :jf:Yo ;+:yfaft vsf/ 9'jflg ls|ofsnfk cGt{ut ljlgof]hg ePsf] /sdaf6 e'Qmflg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s M
;Defljt Drug Resistant (DR) Ifo/f]u lj/fdLsf] lhg PS;k6{df vsf/ kl/If0f
p2]Zo DR Ifo/f]u lj/fdL kQf nufO{ pkrf/df Nofpg] .
nlIft ;d'x Ifo/f]usf] ;a} PBC / PCD la/fdLx? Ù ljz]ift k'g pkrf/df btf{ eO{ pkrf/
lnO{/x]sf, pkrf/sf] @÷#, % dlxgf / pkrf/sf] cGtdf vsf/ kf]h]]l6e ePsf /
Ifo/f]usf] pkrf/ lnPsf t/ ;Gtf]ifhgs ;'wf/ gePsf ;j} Ifo/f]usf lj/fdLx? .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{s|dn] lgdf{0f u/]sf]] lhg–PS:k6{ cNuf]l/bd -cg';'lr @_ leq kg]{
cGo ;a} Ifo/f]usf ;Defljt lj/fdLx?
sfo{qmd
sfof{Gjogsf
cTofjZos dfkb08
:jf:Yo ;+:yf Pj+ dfOs|f];sf]lk ;]G6/nfO{ SR sfo{qmd cGt{ut lbOg] s'g} klg
cled'lvs/0fdf ;+efljt DR Ifo/f]usf la/fdLx?, vsf/ ;+sng k|s[of,
packaging / transportation ubf{{ Ifo/f]usf] ;+s|d0faf6 ;'/lIft x'g ckgfpg'
kg]{ ljlw h:t} transportation sf nflu tLg lno/ packaging, k|of]u x'g]
sputum container nfO{ cfjlws ;+qmd0f /lxt (disinfection) ug]{ tl/sf,
transportation ug]{ ljlw, transportation tflnsf Pj+ sfo{qmd;Fu ;DjlGwt
/]sl8{ª tyf l/kf]{l6ªsf ;fy} pQm lqmofsnfk;+u ;DalGwt ah]6 Joj:yfkg /
e'QmfgL k|lqmof h:tf ljifo–j:t' af/] SR n] ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfnfO{
hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
vsf/ 9'jflgug]{ ug]{ JolQm tyf ;+:yfsf] 5gf}6 dfly “:jf:Yo ;+:yfaf6
Ifo/f]usf ;Defljt lj/fldsf] vsf/ 9'jflg sfo{s|d” cGt{ut tf]lsP cg';f/
ug]{ . sfo{qmd k'j{ g} lhNNff :jf:Yo/ hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo,
lhg PS:k6{ ;]G6/ / ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfsf] larsf] ;dGjodf vsf/
;+sng÷transportation / hfFr x'g] lbgx? lglZrt ug]{ / ;f]lx cg';f/
Joj:yf ldnfpg'kb{5 .
:jf:Yo ;+:yfaf6 Ifo/f]u lgbfgsf nflu Sputum collection /
transportation ug]{ lbgdf jf cfjZostf cg';f/ cGo lbgdf klg ;+efljt
DR Ifo/f]u lj/fdLsf] vsf/sf] gd'gf ;+sng ul/ lhg PS;k6{ ;]G6/df
k7fpg'kb{5 . To:t} dfO{s|f];sf]lks ;]G6/df cf]=lk=l8= af6 vsf/ kl/If0fsf
nflu k7fOPsf lj/fldsf] df Ifo/f]u lgbfg ePsf, vsf/sf] kmnf]ck hfFrdf
kf]lhl6e ePsf ljdf/Lsf] vsf/sf] gd'gf vsf/ 9'jflg k|0ffln dfkm{t
dfO{s|f];sf]lks ;]G6/n] cfkm\gf] :jf:Yo ;+:yfdf tf]lsPsf] lglZrt af/df lhg
PS;k6{ ;]G6/df vsf/sf] gd'gf k7fpg] \ .
lhg PS;k6{ kl/If0faf6 RR-MTB lgbfg ePdf lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo
sfof{no tyf :yfgLo lgsfonfO{ t'?Gt hfgsf/L u/fO{ kQf nfu]sf DR
Ifo/f]u lj/fdLsf] pkrf/sf] ;'lglZrttf ug'kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
:jf:Yo ;+:yf Pj+ dfOs|f];sf]lk ;]G6/nfO{ SR sfo{s|d cGt{ut lbOg] s'g} klg
cled'lvs/0fdf pNn]lvt dfkb08 cg'?k hfgsf/L u/fpg] ;fy} cfjZos logistics
pknAw u/fO{ dfl;s ?kdf hfgsf/L lnO{ stock out x'g glbg] .
;DalGwt :jf:Yo ;+:yfn] pkrf/t ;+efljt DR Ifo/f]usf la/fdLx?sf] lbOPsf]
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
10
/lhi6/df ljj/0f tof/ ug]{ / tf]lsPsf] lbgdf lgh lj/fdLx?sf] Pp6f vsf/sf]
;+sng u/L lhg PS;k6{ ;]G6/df kl/If0fsf nfuL k7fpg]] .
lhg PS;k6{ ;]G6/df ;+sng ePsf] vsf/ gd'gf ;f]xL lbgdf hfFr ug{ g;s]sf] xsdf
;f] gd'gfsf] plrt e08f/0f u/L csf]{ lbgdf hfFr ug]{ .
vsf/ hfFrsf nflu k7fpg] :jf:Yo ;+:yfn] lj/fdLsf] vsf/ hfFrsf] glthf lhg‐PS;k6{ ;]G6/sf sd{rf/L];Fu ;Dks{ ul/ ;'lglZrt ug{] / kl5 vsf/ 9'jflg k|0ffln
dfkm{t Nofjsf] glthf k|fKt ul/ /lhi6«/df cWofjlws ug]{ . lhg PS;k6{ hfFraf6
Rifampicin resistant lgbfg ePdf Ifo/f]usf] /lhi6/df moved to second line
treatment elg hgfpg] / t'?Gt DR Ifo/f]u pkrf/sf nflu ;DjlGwt DR Ifo/f]u
pkrf/ s]Gb|df k7fO{ lj/fdLn] pkrf/ lnPsf] ;'lglZrt ug]{ .
lhg‐PS;k6{ ;]G6/df vsf/ hfFr u/] jfkt sd{rf/LnfO{ lbOg] k|f]T;fxg vr{ g]kfn
;/sf/sf] ;|f]t cGt{ut k|b]z ;/sf/ /If]lqo :jf:Yo lgb]{zgfno dfkm{t pknJw x'g]
ePsfn] ;f]lx cg';f/sf] hfgsf/L lhg PS;k6{ ;]G6/nfO{ u/fpg] .
SR n] ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfaf6 lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no jf :yfgLo
lgsfo / lhg PS;k6{ ;]G6/ dfkm{t cfjZos sfuhftx? ;+sng ug]{ / ;f] sf] ?h'
u/L e'StfgL ug]{ .
ck]lIft pknlAw ;+efljt DR Ifo/f]u la/fdLx?df DR Ifo/f]u kQf nflu pkrf/df cfpg] .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g !$
-g]kfn ;/sf/sf]
k|rlnt cfly{s P]g
lgodsf] clwgdf /lx
s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
1 :jf:Yo ;+:yf af6 lhg PS;k6{ ;]G6/df vsf/ 9'jflg
k|lt
lj/fdL !)) ! !))
vsf/ 9'jflgsf nflu k|lt gd'gf ? !)) cf};tdf /flvPsf] x'bf SR n] o; sfo{sf nflu lbOPsf] s'n ah]6
/ nIosf] l;df leq /lx ;DjlGwt ;/f]sf/jfnfsf] ;dGjodf 7fpF / b'l/sf cfwf/df k|lt gd'gf 9'jflg b/
lgwf{/0f ug]{ / ;f]sf] PR af6 k'j{ l:js[lt lnO{ sfo{ ;+rfng ug]{ .
sfo{qmd lzif{s M
Drug Resistant (DR) Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?sf] ;Dks{ kl/If0f (Contact Tracing)
p2]Zo DR Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?sf] ;Dks{ kl/If0f ug]{ / kQf nfu]sf]
la/fdLnfO{ pkrf/df Nofpg] .
nlIft ;d'x DR Ifo/f]u pkrf/ s]Gb| tyf pkrf/ pk s]Gb|df gofF tyf pkrf/t DR Ifo/f]usf
la/fdLx?
vsf/ 9'jflg af6 RR-MTB lgbfg ePsf lj/fldsf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?
b'O{ jif{sf] cjlwdf Ifo/f]u lgbfg eO{ pkrf/df btf{ ePsf DR Ifo/f]u la/fdLx?
sfo{qmd
sfof{Gjogsf
cTofjZos dfkb08
;Dks{ kl/If0f ug]{ JolQmsf] 5gf}6 PBC lj/fldsf] ;Dks{ kl/If0fdf dfly pNn]v eP
jdf]lhd ug]{ .
klxnf] ;Dks{ kl/If0f ubf{ 3/3'/L e]63f6df :jf:Yo sld{ / :jo+;]js u} ug]{, bf];|f]
;Dks{ kl/If0fdf :jf:Yosld{n] dfq ug]{ .
:k'6d s'l/o/af6 RR-MTB lgbfg ePsf lj/fldsf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?nfO{ ;f]
lj/fld pkrf/{t :jf:Yo ;+:yfsf] :jf:Yosld{x?n] 3/b}nf]df u} ;Dks{ kl/If0f ug]{ .
DR center tyf Sub Center df pkrf/{t l8=cf/= lj/fldsf xsdf olb lj/fldsf]
3/kl/jf/ jf p a;f]af; ug]{ :yfg l8=cf/= pkrf/ s]Gb| tyf pk s]Gb|sf] glhs ePdf
pQm s]Gb|sf :jf:Yosld{ u} kl/jf/sf ;b:osf] contact tracing ug]{ . olb lj/fldsf]
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
11
3/ tyf a;f]jf; :yfg 6f9f tyf cGo lhNnfdf eP p:sf] 3/ glhssf] :jf:Yo
;+:ysf sd{rf/L u} ug]{ Joj:Yff ldnfpg] .
DR Ifo/f]u lj/fdL xfn a;f]jf; ul//x]sf] 3/sf ;Dk'0f{ ;b:osf] Ifo/f]u l:s|lgª ul/
Ifo/f]usf] lrGx tyf nIf0f ePsf] lj/fldnfO{ hfFrsf nflu ] vsf/ ;+sng ul/ lhg
PS;k6{ ;]G6/df vsf/ 9'jflg k|0ffln dfkm{t k7fpg] jf lhg PS;k6{ ;]G6/ glhs eP
cfkm} nlu a'emfpg] .. olb vsf/ 9'jflg k|0ffln pknJw gePdf jf lhg PS;k6{ ;]G6/
6f9f eP lhg PS;k6{ ;]G6/df lj/fld /]km/ ul/ lgbfg eP gePsf] ;'lglZrt ug]{ .
pkrf/t DR Ifo/f]u la/fdLsf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?nfO{ contact tracing pkrf/
cjlw leqdf slDtdf 5 dlxgfsf] cGt/fndf b'O{ k6s l:s[lgª ug'{kb{5 eg] pkrf/
k'/f u/]sf] b'O{ jif{ cjlw ;Ddsf lj/fldsf] 3/kl/jf/ssf ;b:ox?nfO{ Ps k6s dfq
l:s[lgª ug]{ .
DR Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/ kl/jf/sf ;b:o eGgfn] p:sf] cfkm\gf] kl/jf/sf ;fy} pQm
3/df j;f]jf; ug]{ kl/jf/ eGbf aflx/sf ;b:o ;d]t eGg] j'emg' k5{ / lt ;a}sf]
Ifo/f]usf] l:s|lgª ug'{ kg]{ 5 . ;fy} lj/fdLsf] 3/ eGgfn] p xfn a;f]jf; ul//x]sf]
ef8fsf] 3/ jf cGo JolQm h:t} ;fly jf gft]bf/sf] 3/ klg eGg] j'em\g' kb{5 .
DR Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/kl/jf/sf ;b:ox?sf] l:s|lgª ubf{ lj/fdL k|lt ;d'bfosf
JolQm, 3/ wlg Pj+ kl/jf/sf ;b:o af6 x'g ;Sg] e]befjdf ;Dj]bglzn e} pkrf/
lnPsf JolQm af6 cGo JolQmdf Ifo/f]u ;+s|d0f x'g] ;Defjgf Go'g x'g] s'/fsf]
hfgsf/L pQm 3/kl/jf/ Pj+ ;d'bfosf dflg; nfO{ k/fdz{ (counselling) ug'{ kg]{5 .
Contact tracing ubf{ cg';'lr @ df ePsf] Ifo/f]usf] screening questionnaire sf]
cfwf/df ug'{kb{5 ;fy} ;DalGwt JolQmsf] df}lvs dGh'/L klg lng'kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR af6 lgo'Qm sfo{qmd kmf]sn JolQmn] k|b]z/If]q, lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfo{no
tyf :yfgLo lgsfosf ;/f]sf/ JolStx?;Fu;dGjo u/L sfo{qmd sfof{Gjog sf] tof/L
ug{] .
DR Ifo/f]u pkrf/ s]Gb| tyf pkrf/ pk s]Gb|df gofF, pkrf/t / b'O{ jif{sf] cjlwdf
btf{ eO{ DR Ifo/f]usf] pkrf/ lnPsf ;a} la/fdL Pj+ vsf/ 9'jflg dfkm{t RR-MTB
lgbfg ePsf Ifo/f]usf pkrf/{t lj/fldsf] 7]ufgf ;lxtsf] ljj/0f tof/ u/L contact
tracing register df cWofjlws ug{] .
pknAw ljj/0fsf] cfwf/df ;DalGwt kmf]sn JolQmn] la/fdLsf] 3/ ePsf] j8fsf]
d=:jf=:jo+=;]ljsfsf] ;xof]udf DR Ifo/f]u lj/fldsf] 3/kl/jf/sf ;b:osf] cg';'lr @
pNn]lvt screening questionnaire sf] k|of]u u/L l:qmlgª ug]{ .
l:qmlgª ubf{ Ifo/f]usf] nIf0f ePsf] kfO{Pdf vsf/ ;+sng u/L kl/If0fsf] nflu lhg–
PS:k6{ ;]G6/|df Sputum transportation sf] dfWodaf6} k7fpg] jf tyf lhg PS;k6{
;]G6/ glhs eP :jf:Yo sld{n] cfkm} lnO{ hfg] jf lj/fdL cfkm} hfg rfx]df vsf/
cg'/f]w kmf/fd el/ k7fpg] .
;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfn] vsf/ hfFrsf] glthf vsf/ lnO{ hfg] jf lhg‐PS;k6{
;]G6/ |sf sd{rf/LnfO{ ;f]lw ;'lglZrt ug]{ . olb RR-MTB lgbfg ePdf t'?Gt DR
Ifo/f]u pkrf/ s]Gb|df k7fO{ pkrf/ lnPsf] ;'lglZrt ug]{ ;fy} MTB with
Rifampicin Sensitive kQf nfu]df ;DalGwt 86\; ;]G6/df pkrf/sf] ;'lglZrttf
ug]{ .
SR n] lhg PS;k6{ ;]G6/ jf DR pkrf/ s]Gb| jf pks]Gb|df uO{ sfo{qmd;Fu ;DjlGwt
cfjZos sfuhft ?h' ul/ /sd e'Qmflg ug]{ ;fy} z+sf:kb DR Ifo/f]usf] vsf/
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
12
hfFrsf] nflu Sputum transportation ;Fu link u/L k7fpg] / ;f] sf] /sd vr{
Sputum transportation vr{ cg';f/ e'StfgL ug]{ .
lhg‐PS;k6{ ;]G6/df vsf/ hfFr u/] jfkt sd{rf/LnfO{ lbOg] k|f]T;fxg vr{ g]kfn
;/sf/sf] ;|f]t cGt{ut k|b]z/If]lqo :jf:Yo lgb]{zgfno dfkm{t pknJw x'g] ePsfn]
;f]lx cg';f/ pknJw x'g] s'/fsf] hfgsf/L lhg PS;k6{ ;]G6/nfO{ u/fpg'kb{5 .
ck]lIft pknlAw DR Ifo/f]u la/fdLsf] ;Dks{df ePsf 3/kl/jf/sf ;b:ox?df Ifo/f]u lgbfg eO{
pkrf/df cfpg] .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g !%
-g]kfn ;/sf/sf]
k|rlnt cfly{s P]g
lgodsf] clwgdf /lx
s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
!
DR Ifo/f]u pkrf/ s]Gb| jf pkrf/ pk s]Gb|sf kmf]sn
JolQmnfO{ DR Ifo/f]u lj/fdLsf] 3/ e]6 ul/ Ifo/f]usf]
l:s|lgª ug{ oftfoft vr{ - clwstd_
k|lt
lj/fld %)) @ !)))
@
;DalGwt j8fsf] d=:jf=:jo+=;]ljsfnfO{ DR Ifo/f]u
lj/fdLsf] 3/ e]6 ug{ oftfoft vr{ .
k|lt
lj/fdL $)) ! $))
gf]6M DR Ifo/f]u pkrf/ s]Gb| jf pkrf/ pk s]Gb|sf kmf]sn JolQm / la/fdLsf] 3/ /x]sf] j8fsf]
d=:jf=:jo+=;]ljsfn] contact tracing ug{ g;s]sf] jf grfx]sf] v08df cGo lj/fldsf] 3/kl/jf/ klxrfg
ug]{ cGo :jf:YosdL{ tyf JolQm kl/rfng u/L l:s[lgª ug]{ .
sfo{qmd lzif{sM
:jf:Yo ;+:yfdf afnaflnsfdf Ifo/f]u klxrfgsf nflu l:qmlg+u sfo{qmd
p2]Zo s'kf]lift tyf s8f :jf;–k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsfdf Ifo/f]usf] lgbfg ul/
pkfrf/df Nofpg]
nlIft ;d'x :jf:Yo ;+:yfdf cfPsf s'kf]lift Pj+ s8f :jf; k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsf .
sfo{qmd
sfof{Gjogsf
cTofjZos dfkb08
o; sfo{sf nflu :jf:Yo ;+:yfx?nfO{ lhNnf :jf:Yo÷hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo
lgsfo ;Fusf] ;dGjodf tn pNn]v ePsf] dfkb08sf cfwf/df k|fylds/0f ug'{ kb{5 .
1. of] sfo{s|d t'ngfTds?kdf sd :jf:Yo ;'ljwf ePsf :jf:Yo ;+:yfdf ug{'kg]{
ePsfn] ;fljssf lhNnf ;b/d'sfdaf6 6f9f -slDtdf !% ls=ld=_ ePsf /
t'ngfTds?kdf al9 :jf:Yo ;]jf lng cfpg] :jf:Yo ;+:yfx?
2. s'kf]lift tyf s8f :jf;k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsf al9 ePsf :yfgsf
:jf:Yo ;+:yfx? -;b/d'sfdaf6 !% ls=ld= eGbf sd ePklg_
3. ;]jfsf] kx'Fraf6 6f9f ePsf, l;dfGts[t, clt ljkGg tyf lk5l8Psf
hg;d'bfo a;f]af; u/]sf :yfgsf :jf:Yo ;+:yfx?
4. kf]if0fsf] sfo{s|d -IMAM/CMAM_ ;+rfng ePsf] lhNnfdf Outpatient
Therapeutic Center (OTC) ;]G6/x? ePsf] :jf:Yo ;+:yfx? .
of] sfo{qmd ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfn] dfly pNn]lvt afnaflnsf :jf:Yo ;+:yfdf ;]jf
lng cfPsf a]nfdf ug'{kb{5 . tf]lsPsf :jf:Yo ;+:yfdf ;]jf lng cfPsf tyf OTC
;]G6/df btf{ ePsf Severe Acute Malnutrition (SAM) aRrfx?nfO{ clgjfo{
Ifo/f]u lgbfgsf] nflu ;DalGwt /]km/n c:ktfndf k7fpg'kb{5 / Moderate Acute
Malnutrition (MAM) tyf s8f :jf; k|:jf; ;+s|d0f ePsf aRrfx?nfO{ cg';'lr @
cg';f/sf] screening questionnaire k|of]u u/L :s[lgª ubf{ Ifo/f]usf] lrGx, nIf0f
b]lvPdf Ifo/f]u lgbfgsf] nflu ;DalGwt /]km/n c:ktfndf k7fpg'kb{5 .
Ifo/f]u lgbfgsf nflu /]km/ eO{ hfg] s'kf]lift afnaflnsf / p ;Fu ;fydf hfg]
cleefasn] k|fKt ug]{ oftfoft tyf a;f]af; /sd Ifo/f]u lgbfg /]km/n ;]G6/ -
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
13
c:ktfn_ af6} pknAw u/fpg'kb{5 .
/]km/ ePsf afnaflnsfsf] Ifo/f]u lgbfg lhg–PS:k6{ jf PS;/] jf Uofl:6«s nfefh
lgsfnL lhg–PS:k6{ af6 ul/g' kg]{ 5 .
x/]s b'O{ dlxgfdf afnaflnsfdf Ifo/f]u lgbfgsf nflu ul/Psf] sfo{s|dsf] ;ldIff ug]{
.
sfof{Gjog k|s[of
SR n] dfly pNn]lvt dfkb08sf cfwf/df of] sfo{s|d ;+rfng ug]{ :jf:Yo
;+:yfx?nfO{ lhNnf :jf:Yo÷hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjo
df k|fylds/0f ug]{ .
SR sfo{qmd ;Fu ;DjlGwt s'g} klg cled'lvs/0fdf s'kf]lift afnaflnsfdf Ifo/f]u
sf] l:s[lg+u ;DalGw laifoa:t', Ifo/f]u lgbfgsf nflu /]km/ ul/ k7fpg' kg]{ c:ktfn,
ToxfF la/fdLn] kfpg] ;'lawf / sfo{qmd ;Fu ;DjlGwt /]sl8{ª Pj+ l/kf]{l6ª h:tf
ljifox?sf ;fy} :jf:Yo ;+:yfn] l:s[lgª ug]{ cg'dflgt dfl;s nIosf af/]df hfgsf/L
lbO cfjZos logistics x? pknAw u/fpg] .
:jf:Yo ;+:yfx?n] /]km/ ul/ k7fpg] c:ktfnsf] Plsg ul/ pQm c:ktfnsf]
lrlsT;snfO{ afn Ifo/f]u ;DalGw Ifdtf clelj[l¢ tflnd ug]{/u/fpg] jf tflnd k|fKt
lrlsT;ssf] k'0f{ ljj/0f -;Dks{ JolSt, ;Dks{ g+=, /]km/ ug]{ lbg cflb_ hfgsf/L
;DalGwt :jf:Yo ;+:yfnfO{ pknAw u/fpg] . ;fy} /]km/n c:ktfndf lgo'Qm ePsf
:jf:Yo :jo+;]jsx?sf] gfd / ;Dks{ gDj/ :jf:Yo ;+:yfnfO{ pknJw u/fpg] . :jf:Yo
:jo+;]jssf] ;xlhs/0fdf /]km/n ePsf aRrfdf Ifo/f]usf] lgbfg u/fpg] .
:jf:Yo ;+:yfdf cfPsf SAM aRrfnfO{ Ifo/f]u lgbfgsf nflu l;w} /]km/n c:ktfndf
k7fpg] / MAM cGtu{t juL{s[t ePsf aRrfx? dWo] weight for height –wasting
or weight for age –under weight aRrfx? Pj+ s8f :jf;k|:jf; ePsf aRrfx?df
Ifo/f]usf] lrGx tyf nIf0fsf cfwf/df l:qmlg+u ul/ ;Defljt Ifo/f]usf aRrfx?nfO{
/]km/n c:ktfndf lgbfgsf nflu k7fpg] .
/]km/n c:ktfndf k7fO{Psf aRrfx?n] vsf/ lgsfNg g;s]df tflnd k|fKt
lrlsT;sn] Uofl:6«s nfefh lgsfnL lhg PS:k6{af6 Ifo/f]usf] lgbfg ug]{, Uofl:6«s
nfefh lgsfNg ;Dea gePdf PS;–/], df]G6’ 6]:6 / clinical lg0f{osf cfwf/df
lgbfg ug]{ . ;Defljt EP Ifo/f]usf xsdf cfjZostf cg’;f/ FNAC ul/ lgbfg
ug]{ .
:jf:Yo ;+:yfdf sfo{qmd ;ldIff ug{{ nfUg] ah]6 ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfsf] kmf]sn
JolQmnfO{ k]:sL :j¿k pknAw u/fpg] / dfl;s ?kdf cfjZos sfuhftx? ;+sng
u/L km/5\of}6 ug]{ .
SR af6 :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf lgoldt ?kdf ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfdf
cg’udg ul/ sfo{qmd sfof{Gjog p2]Zo cg’?k ePsf] ;’lglZrt ug]{ .
ck]lIft pknlAw ;Defljt afnaflnsfdf Ifo/f]u lgbfg eO{ pkrf/df Nofpg] .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g !& ,!*
/ !(
-g]kfn ;/sf/sf]
k|rlnt cfly{s P]g
lgodsf] clwgdf /lx
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
! å}dfl;s sfo{s|d ;ldIff a}7ssf] nflu
Ps di7 vr{ . k|lt a}7s !))) ^ ^)))
@
aRrfdf Ifo/f]usf] lgbfg ug{ cleefjs
;lxt ;Defljt Ifo/f]usf] aRrfnfO{
/]km/n c:ktfndf kUg lbOg] Ps di6
/sd oftfoft, vfgf tyf af; vr{_-
k|lt afns
@))) ! @)))
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
14
s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
#
afnaflnsdf Ifo/f]usf] lgbfg ug{
cfjZos kl/If0f vr{
PS;–/]÷df]G6 6]:6
k|lt lj/fdL
#))
!
#))
Uof;l6«s nfefh
k|lt lj/fdL
!%)) ! !%))
$= EP Ifo/f]u lgbfgsf nflu FNAC –
cfjZos afnaflnsfnfO{ dfq_
k|lt lj/fld @))) !
gf]6 l;=g+ ! sf] vr{ afx]s cGo lzif{ssf] vr{ /]km/n c:ktfn af6 pknJw u/fpg] . Ifo/f]usf] lgbfgsf nflu
pknJw ah]6sf] l;df leq /lx tf]lsPsf lgwfgfTds kl/If0fx? af:tlas vr{sf cfwf/df ug]{ cyf{t
lgbfgfTds kl/If0fsf nflu lbOPsf lzif{sx?df jf:tljs nfUg] vr{sf cfwf/df lgbfgfTds ;]jfsf nflu
lbOPsf] s'n ah]6 af6 af8kmf8 ul/ cfjZostf cg';f/ vr{ ug]{ .
sfo{qmd lzif{sM
c:ktfndf s'kf]lift tyf s8f :jf;–k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsfx?df Ifo/f]u klxrfgsf nflu
l:qmlg+u sfo{qmd
p2]Zo s'kf]lift tyf s8f :jf;–k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsfdf Ifo/f]u lgbfg ul/ pkrf/df
Nofpg]
nlIft ;d'x c:ktfndf cfPsf s'kf]lift Pj+ s8f :jf; k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsf .
Nutrition Rehabilitation Home -kf]if0f k'g{:yfkg s]Gb|÷u[xdf_ egf{ ePsf
afnaflnsf . sfo{qmd
sfof{Gjogsf
cTofjZos dfkb08
sfo{qmddf lbOPsf] nIo cg'?k lhNnfdf ePsf ;/sf/L tyf u}x| ;/sf/L 7'nf
c:ktfn 5gf}6 ug'{kb{5 / 5gf}6 eO;s]sf] c:ktfnsf] k'0f{ ljj/0f tof/ ug'{kb{5 .
5gf}6 ubf{ c:ktfnsf] OPD tyf Indoor df la/fldsf] s]; nf]8 klg ljZn]if0f
ug'{kb{5 .
sfo{qmd ;xhstf{ -;Dej eP;Dd c:ktfns} s'g} :jf:YosdL{ dWo]af6_ 5gf}6 ug{
;lsg]5 jf 5gf}6 eO;s]sf] xsdf pgLx?nfO{ g} lg/Gt/tf lbO{ sfo{qmd ;+rfng ug{
;lsg]5 . ;fy} o; sfo{sf nflu / FAST /0fgLlt cGtu{t kg]{ sfo{sf] sfo{s|d
;xhstf{ Ps} x'g] 5g\ . -gf]6M sfo{s|d ;xhstf{sf] ;+Vof c:ktfnsf] s]; nf]8sf]
cfwf/df lgwf{/0f ug{ ;lsg]5 tyf lghsf] kfl/>lds cfjZos k/]sf] v08df lghsf]
work load / ah]6 l;df leq /xL SR n] PR sf] k"j{ cg'dlt lnO{ vr{ ug{ ;S5_.
sfo{qmd ;xhstf{sf] e'ldsf -cg';'lr $_ lhNnfsf cGo :jf:Yo ;+:yfaf6 /]km/ eO{
cfPsf ;Defljt Ifo/f]usf lj/fldsf] /f]u lgbfgdf ;xlhs/0f ug]{ klg x'G5 .
c:ktfnsf] OPD, O{d/h]G;L, afn lSnlgs÷jf8{, kf]if0f k'g{:yfkg s]Gb|÷u[x tyf cGo
jf8{df cfPsf aRrfx? ljz]if u/L s'kf]lift, s8f :jf;–k|:jf; ;+s|d0f ePsf
afnaflnsfdf Ifo/f]usf] l:s|lgª tyf lgbfg sfo{df ;xhLs/0f ug]{ d'Vo bfloTj
;xhstf{sf] x'g]5 .
sfo{qmd ;xhstf{n] o; sfo{sf] /]sl8{ª tyf l/kf]{l6ª ;DalGwt /lhi6/df u/L SR
nfO{ dfl;s k|ltj]bg ug{' kb{5 . PR n] pknA3 u/fPsf] 9fFrfdf SR n] dfl;s
k|ltj]bg a'emfpg kg]{5.
o; sfo{qmdsf] cg'udg SR n] lhNnf :jf:Yo /hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo
lgsfo;Fusf] ;dGjodf dfl;s ?kdf ug'{kb{5 .
sfo{qmd ;+rfng ePsf] c:ktfndf lgoldt?kdf k|To]s lbg sfo{qmd ;+rfng
ug{'kg]{5 .
sfof{Gjog k|s[of
lhNnf :jf:Yo÷hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf c:ktfnx?
5gf}6 ug]{ / 5gf}6 ePsf jf klxn] g} 5gf}6 ePsf c:ktfnsf] s]; nf]8 ljZn]if0f
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
15
u/L cfjZos k'0f{ ljj/0f tof/ ug]{ .
lhNnf :jf:Yo÷hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf c:ktfnsf
lrlsT;s tyf cGo :jf:Yosld{nfO{ sfo{qmdsf] cf}lrTo, ljwL, /]sl8{ª tyf
l/kf]{l6ª, ck]lIft ;xof]u cflb h:tf ljifodf hfgsf/L u/fpg] .
c:ktfnsf] ;dGjodf sfo{qmd ;xhstf{sf] 5gf}6 ug]{ jf 5gf}6 ul/Psf] ;xhstf{x?
;Fu sfo{qmd ;+rfngsf] nflu ;dGjo ug]{ .
x/]s lbg c:ktfndf pkrf/sf nflu cfPsf, ljz]ift s'kf]if0f Pj+ s8f :jf;–k|:jf;
;+s|d0f ePsf afnaflnsfdf Ifo/f]usf] l:s|lgª ul/ ;Defljt Ifo/f]u e]l6Pdf yk
lgbfg sfo{ ug]{ .
Ifo/f]usf] l:s|lgªdf ;Defljt Ifo/f]usf aRrfsf lgbfgsf nflu tf]lsPsf
lrlsT;ssf]df k|]if0f u/fO{ lgbfg u/fpg] . Ifo/f]usf] lgbfgsf nflu lrlsT;sn]
cfjZostf 7fg] cg';f/ :k'6d dfO{s|f];sf]lk, df]G6', lhg PSPk6{, PS;—/], PkmPgPl;
cflbsf dfWodaf6 Ifo/f]ussf] lgbfg u/fpg] . aRrfn] vsf/ lgsfNg g;Sg] ePdf
Uof;l6«s nfefh lgsfln lhg PS;k6{df kl/If0f u/fO{ Ifo/f]us lgbfg ;'lglZrt ug]{
. olb cGo c:ktfndf /]km/ ul/ lgbfg ug{' kg]{ ePdf Uof;l6«s nfefh 4f/f lhg
PS;k6{ af6 kl/If0f ug]{ Joj:yf ldnfOPsf] c:ktfndf /]km/ ul/ lgbfg ug]{ .
:jf:Yo ;+:yf cyjf c? lhNnf c:ktfnaf6 /]km/ eO{ cfPsf s'kf]lift Ifo/f]usf
;+efljt afnaflnsfx?df Ifo/f]u lgbfg sfo{ ug]{ .
SR n] s'kf]lift afnaflnsfdf Ifo/f]u lgbfg cGt{ut cGo :jf:Yo ;+:yfaf6 k|]if0f e}
cfPsf la/fdLnfO{ lbOg] oftfoft vr{ sfo{qmd ;xhstf{nfO{ k]ZsL :j?k pknAw
u/fpg] / dfl;s ?kdf cfjZos sfuhftx? ;+sng u/L k]ZsL /sd km/5\of}6 ug]{ .
sfo{qmd ah]6df tf]s] jdf]lhd o; sfo{qmd cGt{ut lgbfg sfo{df ;+nUg
lrlsT;snfO{ k|f]T;fxg eQf -z'Ns_ pknJw u/fpg] .
lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfon] dfl;s ?kdf nIo cg'?k
lgoldt sfo{qmd ;+rfng eP/gePsf] PsLg u/L cfjZos ;dGjo tyf ;xof]u ug]{ .
ck]lIft pknlAw ;Defljt afnaflnsfdf Ifo/f]usf] lgbfg eO{ pkrf/df cfpg] .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g
@),@@,@# / @$
-g]kfn ;/sf/sf]
k|rlnt cfly{s P]g
lgodsf] clwgdf /lx
s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
@
afnaflnsdf Ifo/f]usf] lgbfg ug{
cfjZos kl/If0f vr{
PS;–
/]÷df]G6'
6]:6 k|lt
lj/fdL
#))
!
#))
Uof;l6«s
nfefh k|lt
lj/fdL
!%)) ! !%))
EP Ifo/f]u lgbfgsf nflu FNAC –
cfjZos afnaflnsfnfO{ dfq_
k|lt lj/fld @))) ! @)))
# c:ktfndf afnaflnsfdf Ifo/f]u
l:s|lgª Pj+ lgbfg u/] jfkt z'Ns
k|lt lj/fld !%) ! !%)
$ c:ktfndf sfo{s|d ;xhstf{nfO{
lbOg] eQf
k|lt dlxgf $))) ! $)))
gf]6 Ifo/f]usf] lgbfgsf nflu pknJw ah]6sf] l;df leq /lx tf]lsPsf lgwfgfTds kl/If0fx? af:tlas
vr{sf cfwf/df ug]{ cyf{t lgbfgfTds kl/If0fsf nflu lbOPsf lzif{sx?df jf:tljs nfUg] vr{sf cfwf/df
lgbfgfTds ;]jfsf nflu lbOPsf] s'n ah]6df af8kmf8 ul/ cfjZostf cg';f/ vr{ ug]{ .
. ah]6 nfO{g @!
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
16
sfo{qmd lzif{s M
Isoniazid Preventive Therapy (IPT) sfo{qmdsf] ;'?jft tyf lg/Gt/tf
p2]Zo kfFr jif{ eGbf d'lgsf afnaflnsfx?nfO{ ;s[o Ifo/f]u (Active TB) x'gaf6 arfpg] .
nlIft ;d'bfo PBC Ifo/f]usf lj/fdLsf] ;Dks{df /x]sf kfFr jif{ eGbf d'lgsf afnaflnsfx?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] ;DjlGwt k|b]z/If]lqo :jf:Yo lgb]{zgfno / lhNnf hg:jf:Yo÷:jf:Yo
sfof{no tyf :yfgLo lgsfo;Fusf] ;dGjodf sfd ug'{kb{5 .
of] sfo{s|d contact tracing sfo{qmd ;Fu ;DjlGwt ePsfn] Ifo/f]u lj/fldsf
3/kl/jf/sf ;b:odf Ifo/f]usf] l:s|lgª ubf{ IPT sf nflu kfFr jif{ d'lgsf aRrf
;a}nfO{ ;d]6\g' kb{5 . of] sfo{qmd contact tracing ul/g] ;Dk'0f{ :jf:Yo ;+:yfdf
nfu' ug'{kb{5 .
of] sfo{qmdsf] ;kmntf afnaflnsfsf] cleefjsnfO{ IPT ;DjlGw ul/g] k'j{
k/fdz{df lge{/ x'g] ePsfn] :jf:Yosld{n] cleefjsnfO{ k'0f{ / ;xeflud'ns
k/fdz{ ug'{kb{5 .
Ifo/f]usf] s'g} klg nIf0f tyf lrGx gePsf t/ Ifo/f]usf lj/fdLsf] ;Dks{df
ePsf aRrfx? IPT sf nflu of]Uo x'g] 5g\ .
Contact tracing af6 Ifo/f]u ;s[o Ifo/f]u eP gePsf] ;'lglZrttf nflu
:jf:Yo ;+:ydf /]km/ ul/Psf afnaflnsfdf ;s[o Ifo/f]u gePsf] elg
lrlsT;sf jf IPT ;DjlGw cled'lvs/0f lnPsf :jf:Yosld{n] lglZrt u/]l5
cleefjsnfO{ k/fdz{ kZrft IPT ;'? ug'{kb{5 .
IPT sf] cjlw ^ dlxgfsf] x'g] 5 / of] cjlwdf :jf:YosdL{sf] k|ToIf lgu/flgdf
ug{ cfjZos 5}g . t/ :jf:Yo ;+:yfn] x/]s dlxgf cf}ifwL lng cfP gcfPsf] /
aRrfn] 3/df lgoldt cf}ifwL vfP/gvfPsf] ;'lgZrt ug'{kg]{ 5 .
cf}ifwL ;]jg ug]{ aRrfnfO{ x/]s dlxgf Ps dlxgfsf nflu :jf:Yo ;+:yfn] cf}ifwL
pknAw u/fpg]5 .
of] sfo{qmdsf] ;Dk'0f{ ;+rfng tyf cg'udg ;DjlGw lhDd]jf/L lhNnf
:jf:Yo÷hg:jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf SR sf] x'g] 5 .
:jf:Yo ;+:yfdf IPT sf] ljt/0f / pkef]u, stock sf] nfut /fVg] lhDd]jf/L SR
n] ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfsf] ;xof]udf ug]{ 5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] lhNnf hg:jf:Yo tyf :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo;Fu ;dGjo
ul/ IPT ;]jf lbg] :jf:Yo ;+:yfx?sf] ljj/0f tof/ kfg]{ .
Contact tracing nfu' ul/g] :jf:Yo ;+:yfsf :jf:Yosld{x?nfO{ lbO{g] Ps lbg]
cled'lvs/0f sfo{s|ddf of] ;DjlGw ljifo–a:t' ;dfof]hg u/L cfjZos hfgsf/L
lbg] .
Contact tracing ubf{ s'g} kl/jf/df kfFr aif{ d'lgsf aRrfx? e]l6Pdf IPT sf
nflu contact tracer n] ;DjlGwt :jf:Yo ;+:yfdf k7fpg] .
pQm :jf:Yo ;+:yfsf :jf:Yosld{n] ;f] aRrfdf Ifo/f]usf] lrGx / nIf0fx? eP
gePsf] Plsg ug]{, olb Ifo/f]usf] nIf0f gb]lvPdf pQm aRrfnfO{ IPT z'? ug{
;+:yfdf l;kmfl/; ug]{ .
IPT ;'? ug{' k'j{ jRrfsf] cfdf jfj' tyf cleefjsnfO{ IPT af6 jRrfnfO{ x'g]
kmfO{bf Pj+ o;sf] k|lts'n c;/, Ifo/f]usf lrGx tyf nIf0fsf jf/]df clgjfo{
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
17
?kdf hfgsf/L u/fpg] .
jRrfx?df IPT lnbf lnb} Ifo/f]usf] lrGx tyf nIf0f jf cGo :jf:Yo ;d:of b]vf
k/]df t'?Gt :jf:Yo ;+:yfdf lnP/ cfpg' k5{ eGg] jf/]df hfgsf/L u/fpg] .
:jf:Yo ;+:yfn] olb IPT lnPsf] aRrfdf Ifo/f]usf] lrGx ,nIf0f tyf cGo :jf:Yo
;d:of ePsf] 5 eg] pQm s'/fsf] lgbfg u/L plrt pkrf/ Joj:yfkg ug]{ . olb
:jf:Yo ;+:yfn] aRrfsf] :jf:Yodf ;d:of jf Ifo/f]u lgbfg ug{ g;Sg] ePdf
dflyNnf] lgsfo jf lgbfg ;'ljwf ePsf] :jf:Yo ;+:yfdf t'?Gt /]km/ ul/ k7fpg] .
l;kmfl/; adf]lhdsf] IPT ;]jf ;'? ug]{ / cf}iflw lbbf Ps dlxgfsf] nflu lbg] .
pQm aRrf cleefjs ;lxt 5 dlxgf ;Dd x/]s dlxgf :jf:Yo ;+:yfdf cfP/
IPT sf] cf}iflw lng] .
pQm aRrfn] cf}iflw vfP gvfPsf] lgoldt cg'udg tyf kmnf]ck ;DjlGwt :jf:Yo
;+:yfn] ug]{ . lj/fdLsf] 3/}df uO x/]s b'O dlxgfsf] km/sdf pkrf/ cjwLe/df
sDtLdf # k6s r]slni6sf] k|of]u u/L kmnf] ck ug]{. -gf]6M kmnf]ck r]slni6 SR
n] agfO{ :jf:Yo ;+:yfnfO{ lbg'kb{5 _.
;DalGwt :jf:Yo ;+:yfn] IPT df btf{ ePsf aRrfx?sf] cfjZos /]s{l8ª tyf
l/kf]{l6ª SR sfo{s|dsf] OPD register sf] clGtd k]hdf ePsf] IPT sf] hfgsf/L
/fVg] dxndf cWofjlws ug]{ . obL gePsf] v08df SR n] /]s{8sf] 9fFrf agfO{
:jf:Yo ;+:yfnfO{ pknAw u/fpg] .
SR n] aRrfx?nfO{ lbOg] oftfoft vr{ ;DalGwt :jf:Yo ;+:yfsf] kmf]sn
JolQmnfO{ k]ZsL lbO{ aRrfx?n] oftfoft vr{ kfP gkfPsf] ;'lglZrt ug]{ / dfl;s
?kdf cfjZos sfuhftx? ;+sng u/L km/\5of}6 ug]{ .
;fy} :jf:Yo ;+:yfaf6 aRrfn] cf}ifwL vfP gvfPsf] ;'lgZrt ug{ aRrfsf] 3/df
uO{ ul/g] cg'udg tyf kmnf]ck cjnf]sgsf] l/kf]{6 / cGo cfjZosLo sfuhftx?
;+sng u/L cg'udg /sd e'QmfgL ug]{ .
ck]lIft pknlAw Ifo/f]usf lj/fdLsf] ;Dks{df ePsf afnaflnsfdf Ifo/f]usf]] ;+s|d0f x'g af6 arfO{
Ifo/f]u ;+s|d0fsf] z[ªvnf cGt ug{ d2t k'Ug] .
cfly{s afF8kFmf8
\ ah]6 nfO{g @%
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
! aRrfnfO{ IPT ;+sngsf nflu oftfoft vr{ k|lt
dlxgf $)) ^ @$))
@ :jf:YosdL{nfO{ IPT kmnf]ck vr{ - ^ dlxgf
cjlw ;Dd_
k6s ^)) # !*))
sfo{qmd lzif{s M
c:ktfnx?df Ifo/f]u ;+s|d0f /f]syfd tyf lgbfgsf] nflu FAST /0flglt cjnDag
p2]Zo c:ktfndf Ifo/f]usf] ;+qmd0f /f]syfd ug{ ;xof]u k'/\ofpg] .
;+efljt Ifo/f]usf la/fdLsf] Ifo/f]u lgbfg u/L pkrf/df Nofpg]
nlIft ;d'bfo c:ktfnsf] OPD tyf In patient department (Indoor) df cfPsf ;+efljt
Ifo/f]usf la/fdLx?
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
18
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] aRrfdf Ifo/f]u lgbfg sfo{s|d cGt{ut 5gf}6 ePsf c:ktfnx?df of]
sfo{s|d ;+rfng ug'{kb{5 .
k|To]s 5gf}6 ePsf c:ktfndf FAST /0fgLlt sfof{Gjogsf] nflu Ps hgf
sfo{qmd ;xhstf{sf] 5gf}6 ug'{kb{5 .
o; /0flglt cGt{ut Ifo/f]usf] l:s[lgª lrGx tyf nIf0fsf cfwf/df / PS;/]sf
dfWod af6 u/fpg] .
Ifo/f]u sfo{s|daf6 PS; /] dlzg pknJw ePsf c:ktfn] Ifo/f]usf] l:s[lgª
lgz'Ns u/fpg] / cGo xsdf c:ktfnsf] lg0f{o cg';f/ lj/fldnfO{ z'Ns jf
lgz'Ns u/fpg ldNg] .
sfo{qmd ;xhstf{ cfjZostf cg';f/ ;f]xL c:ktfn jf c:ktfn aflx/sf] :jf:Yo
sfo{qmddf cg'ej ePsf] x'g' kb{5 . -gf]6M sfo{qmd ;xhstf{sf] kfl/>lds lghsf]
work load / ah]6 l;df leq /xL SR n] /f=If=s]= dfkm{t PR sf] k'j{ cg'dlt lnO{
vr{ ug{ ;Sg]5g\_ .
sfo{qmd ;xhstf{n] c:ktfndf cfPsf x/]s k|sf/sf la/fdLx?nfO{ la/fdL btf{
x'g] 7fpF b]lv g} vf]sL nfu] gnfu]sf] l:s[lgª u/L cfjZos Joj:yfkg o;
sfo{qmdsf] SOP df /flvPsf] Algorithm cg';f/ ug'{kb{5 .
o; sfo{sf] /]sl8{ª l/kf]{l6ª sfo{s|d ;xhstf{n] SR nfO{ dfl;s?kdf pknAw
u/fpg' kb{5 .
of] sfo{s|d c:ktfn ;+rfng ePsf] x/]s lbg ug'{ kg]{5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] k|b]z/If]q, lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf]
cfjZos ;dGjodf tf]lsPsf] dfkb08 cg';f/ tf]lsPsf] ;+Vofdf c:ktfnx? 5gf}6
u/L FAST /0flglt cjnDjg ug]{ . -gf]6M obL c:ktfnx? 5gf}6 eO{;s]sf] 5 eg]
;f] c:ktfnx?nfO{ s]; nf]8 sf ;fy} MCH clinic ;+rfngsf] cj:yf ljZn]if0f
u/L lg/Gt/tf lbg ;lsG5 cyjf cGo c:ktfnx? 5gf}6 klg ug{ ;lsG5_ .
c:ktfnsf] ;dGjodf cfjZostf cg'?k sfo{qmd ;xhstf{sf] 5gf}6 Pj+ lgo'lSt
ug]{ .
lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf pSt
c:ktfnx?sf] Joj:yfkg kIf tyf cGo ;/f]sf/jfnfx? ;Fu Ps lbgsf]
cled'lvs/0f u/L FAST /0flglt af/] hfgsf/L u/fpg] .
PR ;Fusf] ;dGjodf 5gf}6 ePsf sfo{qmd ;xhstf{nfO{ FAST /0flglt af/] b'O{
lbg] cled'lvs/0f ug{] . cled'lvs/0fdf sfo{qmdsf] cfjZostf, ;xhstf{sf]
e'ldsf tyf lhDd]jf/L -cg';'rL $_, FAST /0flgltsf] cf}lrTo / p2]Zo, /]s{l8ª,
l/kf]{l6ª tyf SR sfo{qmd cGt{ut{sf cGo lqmofsnfkx?sf] af/]df hfgsf/L
u/fpg] .
SR sf] kmf]sn JolQm / sfo{qmd ;xhstf{n] c:ktfnsf] Joj:yfkg;Fu ;dGjo
u/L sfo{qmdnfO{ cfjZos kg]{ :yfg -Separation) sf] Joj:yf ug]{ .
sfo{qmd ;xhstf{n] c:ktfn ;+rfng ePsf] x/]s lbgdf la/fdL btf{ kmfF6;Fu
;dGjo u/L cfPsf k|To]s la/fdLnfO{ vf]sL nfu] gnfu]sf] l:s[lgª ug]{ u/fpg] .
l:s[lgª ubf{ vf]sL nfu]sf] la/fdLsf] OPD card df FAST sf] stamp nufO{
c:ktfndf Joj:yf ul/Psf] 5'§} -Separation) :yfgdf k7fpg] . pSt :yfgdf
;Dk"0f{ la/fdLx?nfO{ cg';'rL @ df /flvPsf] screening questionnaire cg';f/
Ifo/f]usf] l:s[lgª ug]{ ;fy} o; c:ktfndf PS;/] ;]jf pknJw ePdf pQm
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
19
lj/fldsf] PS;—/] af6 klg Ifo/f]usf] l:s[lgª u/fpg] .
vf]sL nfUbf ;+qmd0f /f]syfdsf nflu d'v 5f]Kg] tyf cGo pkfo ckgfpg'kg]{
ljifosf af/]df hfgsf/L u/fpg] .
Ifo/f]usf] l:s[lgª af6 Ifo/f]usf ;Defljt lj/fld b]lvPdf pQ lj/fldnfO{
Ifo/f]usf] lgbfgsf nflu tn pNn]lvt k|s[of ckgfO{ /f]u lgbfg sf] ;'lglZrt ug]{
.
lhg PS;k6{ ;]G6/ ePsf] c:ktfndf Ifo/f]usf] z+sf:kb JolQmx?sf] vsf/sf]
gd'gf (Spot sample) ;+sng ug]{ / vsf/ hfFr cg'/f]w kmf/fd e/L lhg
PS;k6{df hfFrsf] nflu k7fpg] .
lhg PS;k6{ ;]G6/ gePsf] c:ktfnsf] xsdf vsf/sf] b'O{ j6f -Ps j6f sputum
microscopy / csf]{ lhg PS;k6{ hfFrsf] nflu_ gd'gf (Spot sample) ;+sng
ug]{ / vsf/ hfFr cg'/f]w kmf/fd e/L sputum microscopy / lhg PS;k6{
hfFrsf] nflu k7fpg] ;fy} laxfgsf] vsf/ gd'gf (Morning sample) ;+sngsf]
nflu sputum container lbO{ la/fdLnfO{ csf]{ lbg cfpgsf] nflu ;Nnfx lbg] .
dflysf] k|s[of k'/f eO{;s]kl5 ;f] la/fdLx?nfO{ ;DalGwt lrlsT;ssf] df ;]jf
lngsf] nflu ;se/ nfO{gdf ga;fO{ ;]jf lng] Joj:yf ldnfpg] .
lhg PS;k6{ ;]G6/ cyjf sputum microscopy sf] nflu k7fPsf] vsf/ gd'gf
;f]xL lbgdf hfFr ug]{ / obL hfFr ug{ g;lsPsf] v08df plrt e08f/0f u/L csf]{
lbgdf hfFr u/L l/kf]{6 lbg] .
lhg PS;k6{ hfFraf6 k|fKt l/kf]{6df pNn]lvt l/hN6sf] cfwf/df /fli6«o Ifo/f]u
sfo{qmdsf] treatment guideline cg';f/ pkrf/sf] ;'lglZrt ug]{ . -gf]6M
;xhstf{n] la/fdLnfO{ vsf/ hfFrsf] l/kf]{6 lng] lbg tyf ;dosf] hfgsf/L
u/fpg'kb{5 tyf cfjZostf cg';f/ l/kf]{6 lnP glnPsf] kmnf]ck ug'{ kb{5 ._
sfo{qmd ;xhstf{n] sfo{qmd ;Fu ;DalGwt /]s{l8ª tyf l/kf]{l6ªsf] Joj:yfkg ug]{
;fy} cfjZos /]s{8 tyf l/kf]{6sf] 9fFrf /f=If=s]= af6 pknAw u/fO{g]5 .
SR n] dfl;s ?kdf cfjZos l/kf]{6 ;xhstf{ dfkm{t ;+sng ug]{ ;fy} ;f]
sfo{qmd lgoldt ?kdf k|efjsf/L ?kdf ;+rfng eP gePsf] SR n] lhNnf
:jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] ;dGjodf ;'lglZrt ug]{ .
gf]6M Indoor df egf{ ePsf la/fdLx?sf] klg dfly pNn]lvt k|s[of cg'?k FAST
/0flglt cg';f/ l:s[lgª ug]{ .
ck]lIft pknlAw c:ktfnx?df Ifo/f]usf] ;+qmd0f /f]syfd x'g]5 / ;+efljt Ifo/f]u la/fdLsf] lgbfg tyf
pkrf/ eO{ s]z gf]l6lkms];gdf j[l¢ x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g @@
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
! c:ktfndf sfo{s|d ;xhstf{nfO{ -k|lt
dlxgf_ k|lt dlxgf $))) ! $)))
gf]6 pk/f]St s[ofsnfk s]Gb|af6 l:as[t FAST /0flglt k|fKt ePkl5 ug]{ .
sfo{qmd lzif{s M
Ifo/f]usf la/fdLx?df Diabetes Mellitus (DM) sf] l:s[lgª / DM ePsf x?df Ifo/f]usf] l:s[lgª ug]{
cled'lvs/0f tyf /]km/n
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
20
p2]Zo Ifo/f]u la/fdLx?df DM tyf DM ePsf la/fdLx?df Ifo/f]usf] l:s[lgª u/L TB-
DM ;x ;+s|d0f kQf nufO{ pkrf/ Joj:yfkg ug]{ .
nlIft ;d'bfo DR TB pkrf/ s]Gb|sf DR TB kmf]sn JolQm
lhNnf c:ktfn, c~rn c:ktfn, pk If]lqo c:ktfn, If]lqo c:ktfn / s]lGb|o
c:ktfnx?sf] ;DalGwt lrlsT;sx?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
of] sfo{qmd ;+rfng ug{sf] nflu k|b]z/If]lqo :jf:Yo lgb]{zgfno ;Fu ;dGjo u/L
nlIft c:ktfnx? tyf DR TB pkrf/ s]Gb|sf] ;'rL ljj/0f tof/ ug'{kb{5 .
cled'lvs/0fsf] nflu s]Gb| jf k|b]z/If]q ;Fu ;dGjo u/L ;xhstf{sf] Joj:yfkg
ug'{kb{5 . -gf]6M ;xhstf{ DM tyf Ifo/f]usf] af/]df cg'ej ePsf] cyjf TB-DM
;x ;+s|d0f af/] hfgsf/ x'g'kb{5_.
cled'lvs/0fdf TB-DM ;x-;+s|d0fsf] cj:yf, l:s[lgªsf] cf}lrTosf ;fy}
cfjZos pkrf/ Joj:yfkg nufotsf ;fy} cGo ljifoj:t'x? ;dfj]z u/L ;+rfng
ug{ ;lsG5 .
cled'lvs/0f kZrft ck]lIft l:s[lgª eP gePsf] hfgsf/L kmnf]ck /fVg'kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
of] sfo{qmd ;+rfng ug{sf] nflu k|b]z/If]lqo :jf:Yo lgb]{zgfno ;Fu ;dGjo u/L
nlIft c:ktfnx? tyf DR TB pkrf/ s]Gb|sf] ;'rL ljj/0f tof/ u/L
cled'lvs/0fsf] ldtL tf]Sg] .
tof/ ul/Psf] ;'lr cg';f/ c:ktfnx? tyf DR TB pkrf/ s]Gb|nfO{ k|b]z/If]lqo
:jf:Yo lgb]{zgfno dfkm{t ;xefuLtfsf] nflu kqfrf/ ug]{ .
cled'lvs/0fsf] nflu s]Gb| jf k|b]z/If]q ;Fu ;dGjo u/L ;xhstf{sf] Joj:yfkg
ug]{ ;fy} cled'lvs/0fdf ;dfj]z ul/g] ljifoj:t'x?sf] l6kf]6 u/L ;xhstf{nfO{
cfjZos tof/Lsf] nflu ;'lrt ug]{ .
cled'lvs/0fdf rflxg] cfjZos ;fdfu|L nufot cGo sfdx?sf] k"j{ tof/L tyf
af8FkmfF8 ug]{ . ;fy} :yfg, vfhf, :6];g/L, handsout, cflbsf] pknAwtf ;'lgZrLt
ug]{ .
cled'lvs/0f sfo{qmd sfo{ tflnsf cg';f/ ;+rfng ug]{ .
cled'lvs/0fdf DR TB pkrf/ s]Gb|af6 /]km/ ePsf DM sf la/fdLnfO{ ;DalGwt
c:ktfn/lrlsT;sn] /]km/n slip sf] cfwf/df pkrf/ Joj:yfkg ug]{ / ;f]
pkrf/sf] nflu consultation fee sf] /sd SR sf kmf]sn JolQmn] cfjZos
sfuhftsf] cfwf/df e'StfgL ug]{ Jof]xf]/f hfgsf/L u/fpg] .
cled'lvs/0fdf ;xefuL ePsf c:ktfnx?n] ;]jf lng cfPsf DM sf
la/fdLx?df Ifo/f]usf] hfFr / Ifo/f]usf la/fdLnfO{ DM hfFr ug{ ;Nnfx lbg] .
DR TB pkrf/ s]Gb|sf DR TB kmf]sn JolQmn] pkrf/t DR TB la/fdLx?sf]
lgoldt DM sf] hfFr u/L DM ePsf] kQf nfu]df ;DalGwt lrlsT;ssf]df plrt
pkrf/ Joj:yfkgsf] nflu /]km/ ug]{ tyf /]km/ u/]sf] /]s{8 /fVg] .
o; sfo{df /]km/n vr{ SR n] ;DalGwt DR TB kmf]sn JolQmnfO{ k]ZsL pknAw
u/fpg] tyf cfjZos sfuhftx? ;+sng u/L km/5\of}6 ug]{ ;fy} ;DalGwt
la/fdLn] /]km/n vr{ kfP gkfPsf] ;'lgZrt ug]{ .
ck]lIft pknlAw TB-DM ;x-;+qmd0fsf] plrt pkrf/ Joj:yfkg x'g]5 .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
21
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g !@$ / !@%
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
! DR TB pkrf/ s]Gb| df pkrf/t DM sf
la/fdLnfO{ /]km/n -oftfoft_ vr{ k|lt la/fdL %)) ! %))
@ Consultation Fee k|lt la/fdL %)) ! %))
gf]6M sfo{s|d ;DjlGw cled'lvs/0f tf]lsPsf c:ktfnsf ;DjlGwt lrlsT;s tyf l8=cf/= ;]G6/x?df sfo{/t
lrlstT;s jf :jf:Yosld{x?nfO{ o; ls|ofsnksf nflu 5'6\ofPsf] ah]6 cg';f/ ug]{ . lj/fldsf nflu lbO{g]
oftfoft tyf lrlsT;snfO{ lbO{g] kl/If0f z'Ns l8=cf/= ;]G6/sf dfWodaf6 Tolx pkrf/{/t lj/fldsf nflu dfq
ePsf]n] ;f]lx cg';f/ ug]{ . cGo c:ktfndf pkrf/{t tyf lgbfg ePsf Ifo/f]usf lj/flddf dw'd]xsf] lgbfg tyf
pkrf/sf nflu cfly{s ;xof]u xfn o; sfo{s|ddf g/x]sfn] lj/fld / lrlsT;ssf] ;dGjodf ug]{ elg hfgsf/L
u/fpg] .
sfo{qmd lzif{s M
df};dL sfdbf/ k|jf;Lx?df (Seasonal Labor Migrants) Ifo/f]usf] l:s[lgª
p2]Zo Ifo/f]usf] ;Defljt seasonal labor migrants df Ifo/f]u lgbfg ul/ pkrf/df
Nofpg] .
nlIft ;d'bfo Jf}b]lzs /f]huf/ af6 kmls{g] sfdbf/x? (Seasonal labor migrants)
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
of] sfo{ k|b]z g+= & sf] b'O{ j6f w]/} sfdbf/ kmls{g] gfsf 5gf}6 u/L ;f]xL gfsfx?df
sfo{ ;+rfng ug{' kb{5 .
of] sfo{ ;DalGwt lhNnfsf] sfdbf/ kmls{g] gfsfdf x'g] cf}nf] sfo{qmd;Fu ;dGjo
u/L ug]{ .
of] sfo{ ;+rfng ug{sf] nflu gfsf ePsf] :yfgsf] ;DjlGwt :yflgo lgsfo, lhNnf
k|x/L sfo{fno, 6«flkm|s sfo{fno tyf cGo ;/f]sf/jfnfx?nfO{ sfo{qmdsf] p2]Zo tyf
cf}lrTo jf/] hfgsf/L u/fO{ cfjZos ;xof]u lng] .
lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfo{fno tyf :yflgo lgsfo;Fu ;dGjo ul/ k|To]s gfsfdf
Ifo/f]usf] l:s[lgª ug{ b'O{ hgf outreach workers 5gf}6 ul/ kl/rfng ug]{ .
cfjZostf cg';f/ gfsfdf l:s[lgª x'g] lbg eGbf cGo lbgdf outreach worker
nfO{ lhNnfdf x'g] cGo Ifo/f]usf lgbfgfTds sfo{df ;xlhs/0f sfo{df nufpg] .
Ifo/f]usf] :s[lgªdf e]l6Psf ;Defljt Ifo/f]usf lj/fld af6 Pp6f vsf/sf] gd'gf
lnO{ outreach worker af6 glhsf] lhg PS;k6{ ;]G6/df vsf/ 9'jflg u/fO{
kl/If0f u/fpg] .
Outreach worker 5gf}6 ubf{ lgh ;Fu outreach sfo{, Ifo/f]usf] ;fy} cGo :jf:Yo
sfo{qmdsf] cg'ej ePsf] Joltm 5gf}6 ug]{ .
SR sf kmf]sn Joltm tyf outreach worker n] sfo{qmd ;+rfng x'g] gfsfsf]
pko'tm 7fpFdf Pp6f screening desk :yfkgf ug]{ .
ptm screening desk df Ifo/f]usf] hfgsf/L d'ns ;+b]zx? ;lxtsf] jf]8{ /fVg] tyf
Ifo/f]usf] cGo IEC materials klg /fVg' kb{5 .
;DalGwt outreach worker n] dfl;s ?kdf cfjZos sfuhftx? SR sf kmf]sn
JoltmnfO{ pknAw u/fpg' kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] 5gf}6 u/]sf outreach worker nfO{ sfo{qmd ;DaGwL cfjZos cled'lvs/0f
(Onsite coaching) u/fO{ cfjZos logistics k|bfg ug]{ .
b'j} outreach worker n] lgoldt ?kdf gfsfdf j;L ef/taf6 g]kfn k|j]z ug]{
Joltmx?sf] cjnf]sg ug{] .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
22
ptm Joltm ef/taf6 sfd u/]/ kms]{sf] z+sf nfu]df lgh Joltm sxfF uO{ clejfbg
ug]{, cfkm\gf] kl/ro lbg] / lgh Joltm ef/tdf sfdbf/sf] ?kdf j;]/ kms]{sf] s'/f
Plsg ug]{ .
obL ;f] JolQm ef/tdf sfdbf/sf] ?kdf j;]/ kms]{sf] eP, lghnfO{ ;DalGwt
sfo{qmdsf af/]df hfgsf/L u/fpg] / Ifo/f]usf] l:s[lgªsf] nflu cg'dlt lnO{
screening questionnaire sf] k|of]u ul/ Ifo/f]usf] lrGx nIf0fx?af/] ;f]Wg] .
olb Ifo/f]usf] lrGx tyf nIf0f gb]lvPdf Ifo/f]u af/] :jf:Yo lzIff lbO{ wGojfb
;lxt labf ug{] .
olb lgh Joltm ef/taf6} Ifo/f]u lgbfg eP/ kms]{sf] eP g]kfndf sxf btf{ eO{
cf}ifwL ;]jg ug]{ eGg] s'/fsf] hfgsf/L lbg]] .
olb Ifo/f]usf] ;Defljt lj/fdL ePdf, lghnfO{ vsf/ hfFrsf] dxTjjf/] hfgsf/L
u/fpb} vsf/sf] spot sample ;+sng ug]{ / ptm sample kl/If0fsf] nflu glhssf]
Gene-xpert s]Gb|df df hfFrsf] Joj:yf ldnfpg] . olb vsf/ kl/If0faf6 Ifo/f]u
lgbfg ePdf outreach worker n] hfFrsf] glthf SR sf] kmf]sn JoltmnfO{ hfgsf/L
u/fpg] . kmf]sn Joltmn] ;DjGwLg lj/fdLnfO{ kmf]g dfkm{t lghsf] l/kf]6{sf] jf/]df
j'emfO{ glhssf] :jf:Yo ;+:yfdf pkrf/sf]nflu hfg cg'/f]w ug]{] . csf]{ ljsNk h:t},
olb ;f] la/fdL ;DalGwt lhNnf s} xf] eg] SR kmf]sn Joltmn] la/fdLsf] 7]ufgf ePsf]
:jf:Yo ;+:yfsf] :jf:YosdL{ dfkm{t jf d=:jf=:jo+=;]ljsf kl/rfng u/L pkrf/df
Nofpg] Joj:yf ldnfpg] . obL ;f] la/fdL cGo lhNnfsf] ePdf ;f] lhNnfsf] SR sf]
kmf]sn Joltm jf lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo dfkm{t
;DalGwt :jf:Yo ;+:yfsf] :jf:YosdL{nfO{ l/kf]{6sf] hfgsf/L lbg] / lghnfO{ pkrf/df
NofPsf] ;'lglZrt ug]{ .
Outreach worker n] /]s{8 cg';'lr & /flvPsf] /lhi6/sf] 9fFrf agfO{ cfjZos
hfgsf/L cWofjlws /fVg] .
ck]lIft pknlAw Ifo/f]usf ;Defljt Seasonal labor migrants x?df Ifo/f]u lgbfg eO{ s]z
gf]l6lkms]zgdf j[4L x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g !&)
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
! Outreach worker kl/rfng vr{
lj/fld;Fu ul/g] sDo'lgs];g ;d]t k|lt dlxgf ())) ( *!)))
gf]6 M o; sfo{sf] nflu outreach worker nfO{ lbg] /sd k|lt s];sf] cfwf/df ah]6 pNn]v eP klg
cfjZostf cg';f/ SR n] /f=If=s]= dfkm{t PR sf] cg'dlt lnO{ dfl;s ?kdf outreach worker lgo'lQm
u/L sfd nufpg].
sfo{qmd lzif{s M
hf]lvdo'Qm ;d'x (Refugee camps, slum areas, Internally Displaced People (IDP) & others) df
Ifo/f]usf] l:s[lgª
p2]Zo z+sf:kb Ifo/f]usf la/fdLx?df Ifo/f]u lgbfg u/L pkrf/df Nofpg] .
nlIft ;d'bfo Refugee camps, slum areas, Internally Displaced People (IDP) / cGo TB
vulnerable groups
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
23
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
of] sfo{qmd ;+rfng x'g] lhNnfdf /x]sf Refugee camps, slum areas, Internally
Displaced People (IDP) / cGo TB vulnerable groups sf] mapping ;DalGwt
lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo;Fusf] ;dGjodf ug'{ kb{5 .
Mapping ubf{ pQm ;d'x sf] location, d'Vo ;/f]sf/jfnf cu'jfx?, ;Dks{ gDa/,
cg'dflgt hg;+Vof, pknAw >f]t ;fwg cflbsf] af/]df hfgsf/L lng' kb{5 .
Outreach Workder lgo'Qm ul/ Ifo/f]usf] l:s[lgª, ;Defljt lj/fldsf] vsf/
;+sng tyf lhg PS;k6{ ;]G6/df vsf/ 9'jflg, lgbfg ePsf lj/fldsf] :jf:Yo
;+:ydf btf{ u/fO{ pkrf/ u/fpg] sfo{ ug]{ . lo outreach worker cfjZostf
cg';f/ lo :yfgx?df l:s[lgª x'g] lbg eGbf cGo lbgdf SR n] cGo Ifo/f]usf
lgbfgfTds sfo{df ;xlhs/0f sfo{df nufpg] .
sfo{qmd ;+rfng k"j{ pQm ;d'xsf cu'jfx?nfO{ sfo{qmd ;DalGw hfgsf/L
cled'lvs/0f a}7sdf lbg' kb{5 ;fy} SofDk ;+rfngsf] lbgdf cfjZostf cg'?k
:jf:yosld{ tyf :jo+ ;]jsx? kl/rfng ug]{ .
Ifo/f]usf] :s[lgªdf kQf nfu]sf ;Defljt Ifo/f]usf lj/fldsf] vsf/ gd'gf ;+sng
ul/ glhssf] lhg PS;k6{ ;]G6/ af6 kl/If0f u/fpg] .
Ifo/f]usf] :s[lgª SofDk x/]s b'O{ dlxgfsf] cGt/fndf ug]{ .
sfof{Gjog k|s[of
lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf sfo{qmd
;+rfng ug]{ If]q÷hg;+Vofsf] mapping u/L SofDk ;+rfngsf] nfuL Ps hgf
;+of]hs 5gf}6 ug]{ .
SofDk ;dGjo tyf ;+rfngsf] nflu ;xof]ufy{ kqfrf/ ug]{ .
;DalGwt sfo{qmdsf] nflu cfjZosLo sfo{of]hgf tof/ ug]{
;DalGwt lgsfo ;Fu Ps lbg] cled'lvs/0f uf]i7L a}7s ;+rfng u/L SofDk
;+rfngsf] nflu :jo+ ;]jsx?sf] 5gf}6 ug]{ ;fy} SofDk ;+rfng ug]{ lbg tf]Sg] .
5gf}6 ul/Psf] :jo+ ;]jsx?sf] nflu Ps lbg] sfof{zfnf uf]i7L ;+rfng ug]{ .
SofDk ;+rfng ug'{ k"j{ -slDtdf Ps xKtf cuf8L_ ;DalGwt 7fpFdf SofDk ;DalGw
awareness campaign ug]{, awareness campaign df ;DalGwt IEC materials x?
ljt/0f ug]{, SofDk x'g] lbg, ;do, :yfgsf] af/]df hfgsf/L lbg] ;fy} lgdGq0ff klg
ug]{ .
SofDk ;+rfngsf] nflu cfjZosLo ;fdfu|L, pks/0f, kmd{ km/Dof6 cfbL sf] Joj:yf
ug]{ .
tf]lsPsf] lbgdf SofDk ;+rfng ug]{ .
Ifo/f]u klxrfgsf nfuL pkl:yt ;]jfu|fxLnfO{ l:s[lgª u/L ;+efljt Ifo/f]u
la/fdLx?sf] vsf/sf] gd'gf lhg PS;k6{ hfFrsf nflu Pp6f gd'gf ;+sng ug]{ .
;+sng u/]sf] vsf/ plrt tl/sfn] glhssf] lhg PS:k6{ ;]G6/df :jo+;]jssf]
kl/rfng ul/] lhg PS;k6{df kl/If0f u/fpg]
vsf/ kl/If0fdf Ifo/f]u lgbfg ePdf ;DjlGwt Ifo/f]usf] k|sf/ cg';f/ JolQmnfO{
Ifo/f]u ;DalGw :jf:Yo lzIff lbO{ pkrf/sf] nflu lj/fldsf] kfOs kg]{ glhssf]
Pd=l8=cf/= pkrf/ s]Gb|÷86\; s]Gb|af6 pkrf/sf] ;'lgZrttf u/fpg] .
ck]lIft pknlAw Ifo/f]usf] lgbfgx'g af6 5'6]sf JolQmdf Ifo/f]u lgbfg eO{ pkrf/df cfpg]5g\ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
24
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf
k|s[of k'/f u/L sfo{s|d ;DjlGw cf]l/PG6];g ug]{ .
SofDksf xsdf cfjZo ;+Vofdf SofDk ;+rfng ug]{ lbgsf nflu ljlgof]hg ul/Psf] ah]6 dWo]af6 PR
sf] k'j{ l:js[lt lnO{ outreach helath worker lgo'Q ug]{ / Ifo/f]usf] lgoldt :s[lgª Pj+
kl/If0f u/fpg] / cGo lbgdf :jf:Yo ;+:yfx?df Ifo/f]usf] lgbfgsf nflu ;+rfng ul/Psf cGo
sfddf ;xlhs/0fsf nflu k|of]u ug]{ .
ah]6df sfo{s|d ;+rfng :jf:Yosld{sf] ;+nUgtfdf dfO{s|f];sf]lks SofDk ;+rfg ug]{ elg ah]6
;djlgwt lzif{sx?df ah]6 af8kmf8 ePtfklg sfo{s|dsf] k|efjsf/Ltf / Ifo/f]u sfo{s|dsf]
PNuf]l/bddf Ifo/f]usf pRr hf]lvddf ePsf JolQmdf Ifo/f]usf] lgbfg lhg PS;k6{af6 ug]{ lglt
cg';f/ of] sfo{s|ddf ;+rfngsf] ks[ofdf s]lx kl/dfh{g ePsf] 5 .
sfo{qmd lzif{s
sf/fu/ (Prison) df Ifo/f]usf] l:s[lgª
p2]Zo ;+efljt Ifo/f]usf la/fdLx?df Ifo/f]u lgbfg u/L pkrf/df Nofpg] .
nlIft ;d'bfo sf/fuf/df /x]sf s}bLx? jf y'g'jfx?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf lhNnfdf
/x]sf sf/fuf/x?sf] mapping ug'{ kb{5 . Mapping ubf{ sf/fuf/sf] location, d'Vo
;/f]sf/ JolQmx?, ;Dks{ gDa/, cg'dflgt s}bLx?sf] ;+Vof, pknAw >f]t ;fwg cflb
sf] af/]df hfgsf/L lng' kb{5 .
;DalGwt sf/fuf/sf] cflwsfl/s lgsfonfO{ SofDksf] ;+rfng af/]df, SofDksf]
cf}lrTo, dxTj tyf cfjZos ;xof]usf] af/]df hfgsf/L lbg'kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf sfo{qmd
;+rfng ug{ sf/fuf/sf] mapping ug]{ .
SofDk ;dGjo tyf ;+rfngsf] nflu ;xof]ufy{ kqfrf/ ug]{ .
;DalGwt sfo{qmdsf] nflu cfjZosLo sfo{of]hgf tof/ ug]{ .
;DalGwt lgsfo ;Fu a}7s ;+rfng u/L SofDk ;+rfngsf] nflu team 5gf}6 ug]{ ;fy}
SofDk ;+rfng ug]{ ldtL / ;do tf]Sg] .
SofDk ;+rfngsf] nflu cfjZosLo ;fdfu|Lx?, pks/0f, kmd{ km/Dof6 cfbL sf]
Joj:yf ug]{ .
tf]lsPsf] lbgdf SofDk ;+rfng ug]{ .
Ifo/f]u klxrfgsf nfuL pkl:yt ;]jfu|fxLnfO{ l:s[lgª u/L ;+efljt
Ifo/f]usf] la/fdLx?sf] lhg PS;k6{df vsf/ hfFrsf nflu Pp6f gd'gf
;+sng ug]{]{ .
;+sng u/]sf] vsf/ plrt tl/sfn] glhssf] lhg PS:k6{ ;]G6/df nlu
kl/If0f u/fpg]
vsf/ kl/If0fdf Ifo/f]u lgbfg ePdf ;DjlGwt Ifo/f]usf] k|sf/ cg';f/
JolQmnfO{ Ifo/f]u ;DalGw :jf:Yo lzIff lbO{ pkrf/sf] nflu lj/fldsf] kfOs
kg]{ glhssf] Pd=l8=cf/= pkrf/ s]Gb|÷86\; s]Gb|df ;dGjodf pkrf/sf]
;'lgZrtf ug]{ . ck]lIft pknlAw sf/fuf/df /x]sf z+sf:kb Ifo/f]u la/fdLdf Ifo/f]u lgbfg eO{ pkrf/df cfpg].
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
25
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf k|s[of
k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s
:jf:YosdL{x?nfO{ ANC / IMCI df cfPsf ue{jtL dlxnfx?sf] Ifo/f]u l:s[lgª af/] cled'lvs/0f
p2]Zo ue{jtL dlxnfx?df Ifo/f]u lgbfgsf] nflu :jf:YosdL{x?sf] Ifdtf clej[l¢ ul/
Ifo/f]usf] lgbfg ug]{ .
nlIft ;d'x ANC÷IMCI / DOTS Center df sfd ug]{ :jf:yosld{x?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
of] sfo{s|d ;+rfng ubf{ lhNnfdf /x]sf :jf:Yo ;+:yfx? -s'kf]lift afnaflnsfdf
Ifo/f]u lgbfg ug]{ sfo{s|d /x]sf] :jf:Yo ;+:yfx? ;d]t_ sf] ;'lr tof/ ug]{
/ t'ngfTds?kdf ANC ;]jf w]/} lng] :jf:Yo ;+:yfx?nfO{ k|fyldlss/0f ubf}{
tf]lsPsf] nIo cg';f/sf :jf:Yo ;+:yfsf pNn]lvt nlIft ;d'xsf :jf:Yo sld{nfO{
cled'lvs/0f ug]{ .
of] sfo{s|d kl/jf/, dft[lzz' sfo{s|d;+usf] ;dGjo tyf ;xeflutfdf ug]{ .
cled'lvs/0f kZrft lo :jf:Yo ;+:yfx?df ANC ;]jfsf nflu cfPsf cfdfx?df
Ifo/f]usf] lrGx tyf nIf0fsf cfwf/df l:s[lgª ul/ ;Defljt Ifo/f]usf lj/flddf
Ifo/f]usf] lgbfg ug]{ jf lgbfgsf nflu cGo :jf:Yo ;+:yfdf /]km/ ug]{ .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf
ANC / IMCI ;]jf ePsf :jf:Yo ;+:yfx?sf] ;'lr ljj/0f tof/ u/L
cled'lvs/0fsf] ldtL / ;do tf]Sg] ;fy} ;xefuLtfsf] nflu kqfrf/ ug]{ .
SR n] lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf
Ifo/f]us sfo{s|dsf] kmf]sn JolQm jf kl/jf/÷dft[lzz' :jf:Yo sfo{s|dsf kmf]sn
JolQmnfO{ cled'lvs/0f ;xhstf{sf ?kdf k|of]u ug]{ .
ANC ;]jf lng cfPsf cfdfx?df Ifo/f]usf] l:s[lgª, lgbfg tyf k|]if0f / o; ;DjlGw
/]sl8{ª l/kf]l6{ª Pj+ ue{jlt dlxnfx?klg Ifo/f]usf] hf]lvddf kg{ ;Sg] sf/0f cflb
ljifodf cled'lvs/0f ug]{ .
cled'lvs/0fdf :jf:YosdL{x?n] :jf:Yo ;+:yfdf cfPsf ue{jtL dlxnfx?df
Ifo/f]usf] l:s[lgª u/L lgbfg ug]{ jf lgbfgsf nflu ;DalGwt 7fpFdf k]|if0f ug]{ /
o; sfo{sf] ;Dk'0f{ ljj/0f tf]lsPsf] /lhi6/df cWofjlws ug]{ / o; sfo{sf] k|ult
ljj/o0f ;DjlGwt lgsfonfO{ pknJw u/fpg] .
SR n] cled'lvs/0f kZrft\ ;f] sf] hfgsf/L kmnf]ck ug]{ .
ck]lIft pknlAw ue{jtL dlxnfx?df Ifo/f]u lgbfgsf nflu :jf:YosdL{x?sf] Ifdtf clej[l¢ x'g]5 /
Ifo/f]u ;dodf lgbfg eO{ s]; gf]l6lkms];gdf j[l¢ x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s Pg lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf k|s[of
k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
26
sfo{qmd lzif{s
Ifo/f]u lgbfg, pkrf/ tyf s]; gf]l6lkms]zgdf lghL :jf:Yo ;+:yfnfO{ d'n k|jfxLs/0fdf Nofpg] (Pay for
Perfornace to Private Doctors)
p2]Zo lghL :jf:Yo ;+:yf tyf lSnlgsdf df lgbfg tyf pkrf/df /x]sf Ifo/f]u
lj/fdLx?nfO{ d'n k|jfxLs/0f u/L Ifo/f]usf] s]z gf]l6lkms];gdf yk ug]{ .
nlIft ;d'bfo lglh :jf:Yo ;+:yf tyf lSnlgsdf sfd ug]{ / t'ngfTds?kdf Ifo/f]usf] w]/} lgbfg
ug]{ lrlsT;sx?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
of] sfo{s|d dxfgu/kflnsf tyf pkdxfgu/kflnsfdf jf SR nfO{ tf]lsPsf lhNnfdf
ug'{ kb{5 .
o; sfo{s|dsf nflu 5gf}6 x'g] lrlsT;sx? cf};tdf k|lt dlxgf $÷% hgf Ifo/f]u
lgbfg ug]{ x'g'kb{5 .
o; sfo{s|ddf cfj¢ x'g] lrlsT;snfO{ lgbfg tyf pkrf/df /x]sf x/]s Ifo/f]usf
lj/fldnfO{ o; sfo{sf nflu lasf; ul/Psf] online software dfkm{t notification
ug'kg]{ s'/fsf] hfgsf/L lbg'kb{5 .
;DalGwt lrlsT;s jf p:n] tf]s]sf] JolQmn] lgoldt online reporting ug'{kb{5 /
;f] sf] lgoldt kmnf]ck SR sf] kmf]sn Joltmaf6 ePsf] x'g'kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
dxfgu/kflnsfdf !) hgf / pkdxfgu/kflnsf tyf tf]lsPsf cGo gu/kflnsfdf %
hgf lrlsT;s 5gf}6 ug]{ .
pk{o'St lrlsT;sx?sf] klxrfg ;DjlGwt lhNnfsf Ifos'i7 kmf]sn k;{g jf lo
lrlsT;x?sf af/]df hfgsf/L ePsf JolQm jf ;+:yfx?, dxfgu/kflnsf tyf
pkdxfgu/kflnsfsf :jf:Yo ;+of]hs cflbsf] ;dGjo tyf k/fdz{df ug]{ .
klxrfg ePsf lrlsT;x?nfO{ SR n] Ifos'i7 kmf]sn k;{g jf :yflgo lgsfosf :jf:Yo
;+of]hs ;lxt ;DjlGwt lrlsT;ssf]df u} o; sfo{sf nflu pknAw u/fOPsf] ;]jf
;'ljwfsf] ;fy} sfo{sf] cf}lrTo, dxTj tyf cfjZostfsf] jf/]df hfgsf/L u/fpg] .
o; sfo{s|ddf cfj¢ x'g rfxg] lrlsT;s / p:sf] ;xof]lu 5gf}6 ul/ online
software ;DjlGw tflnd lbg] / oL lrlsT;s af6 Ifo/f]usf] lgbfg tyf pkrf/sf]
ljj/0f o;} software dfkm{t u/fpg] .
SR n] k|lt dlxgf lrlsT;sx?nfO{ e]6 ul/ nIo cg'?k sfo{ eP gePsf] 5nkmn ug]{
. lrlsT;sx?n] u/]sf] Ifo/f]usf] gf]l6lkms];g tyf pkrf/ u/]sf] Plsg ul/ k|dfl0ft
x'g] cfjZos 8s'd]G6 ;+sng ul/ sfo{s|dn] tf]s]sf] /sd pknJw u/fpg] .
lrlsT;sn] Ifo/f]u lgbfg ePsf] JolQmnfO{ cfkm\g} lgu/flgdf pkrf/ u/fPdf pQm
lj/fldnfO{ /fli6«o Ifo/f]us sfo{s|d cGt{ut lglZrt ul/Psf] pkrf/sf] dfkb08
cg';f/ pkrf/ k'/fu/fPdf dfq sfo{s|ddf tf]lsPsf] /sd pknJw u/fpg] .
ck]lIft pknlAw lglh lrlsT;sx/af6 Ifo/f]u lj/fdLsf] ljj/0f /f=If=sf= df l/kf]{6 eO{ s]z gf]l6lkms]zgdf
a[l4 x'g] .
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g @)$ /
@)&
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
! Ifo/f]u lj/fdL lgbfg u/L pkrf/ u/]sf]
online reporting df l/kf]{6 -gf]l6lkms];g_ u/]
k|lt
lj/fdL @)) ! @))
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
27
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s Pg lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
jfkt
@
pkrf/ u/]sf] Ifo/f]u lj/fdLsf] pkrf/ glthf
;xLt online reporting df kmnf]ck l/kf]{6 -
gf]l6lkms];g_ u/] jfkt
k|lt
lj/fdL $)) ! $))
sfo{qmd lzif{s
dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?df k'j{fwf/ ljsf;sf] nflu ;xof]u sfo{qmd
p2]Zo dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?sf] k'j{fwf/ ljsf; u/L Ifo/f]u lgbfg sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg
;xof]u k'/\ofpg] .
nlIft ;d'bfo Sputum transportation sf] nflu ;dflxt -link_ ePsf dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR sf] kmf]sn JolQmn] lhNnfdf ePsf] dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?sf] ;'lr ljj/0f tof/ ug{]
.
dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?sf] cg';'lr ^ ;+nUg ul/Psf] Assessment kmf/d k|of]u ul/
Assessment ug{] .
Assessment sf] cfwf/df lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfo{fno jf :yflgo lgsfo;Fusf]
;dGjodf k'jf{wf/ ljsf;sf] nflu dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?sf] k|fyldlss/0f ug]{ .
k|fyldstfsf cfwf/x? oL x'g ;S5g\ M
dfOqmf]:sf]lk s]Gb|df Ifo/f]u lgbfg hfFrsf] nf]8
dfOqmf]:sf]lk s]Gb|sf] cfjZostf
dfOqmf]:sf]lk s]Gb| sputum transportation df link ePsf]
dfOqmf]:sf]lk s]Gb|df sd{rf/Lsf] lgoldt pknAwtf sf] ;fy} functional ePsf]
dfOqmf]:sf]lk s]Gb| /f=If=sf= df ;+nUg ePsf] cflb .
sfof{Gjog k|s[of
SR sf] kmf]sn Joltm n] lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfo{fno jf :yflgo lgsfo;Fu
;dGjo u/L lhNnfdf ePsf dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?sf] k|fylds/0f u/L ;'lr ljj/0f tof/
ug]{ .
SR sf] kmf]sn Joltmn] ;'rL ljj/0f cGt{utsf dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?sf] cg';'lrdf
;+nUg ul/Psf] kmf/d k|of]u ul/ assessment ug]{ .
Assessment af6 kQf nfu]sf] cfjZostf tyf jh]6df ePsf ;fdu|Lx?sf] tfnd]n
ldnfO{ lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfo{fno jf :yflgo lgsfo;Fusf] ;dGjodf ul/
k'jf{wf/ ljsf;sf] nflu l;kmfl/; lng] .
l;kmfl/;sf] cfwf/df cfjZos ;fdu|Lx? SR n] cfjZos k|s[of cg'?k vl/b ul/
;DjGwLt dfOqmf]:sf]kL s]Gb|nfO{ x:tfGt/0f ug]{ .
pknAw u/fO{Psf] ;fdu|Lx? lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfo{fno jf :yflgo lgsfo jf
;DjGwLt dfOqmf]:sf]kL s]Gb|df bflvnf ePsf] s'/f SR sf] kmf]sn Joltmn] ;'lglZrt
ug]{ .
;fdfg vl/b ubf{ SR n] cfkm\gf] vl/b lgb]{lzsf jf PR n] pknAw u/fPsf] lgb]{zg
cg';f/ ug]{ .
ck]lIft pknlAw dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?df k'j{fwf/ ljsf; eO{ Ifo/f]u lgbfgdf ;xof]u k'Ug]5 .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
28
cfly{s afF8kFmf8
ah]6 nfO{g !#(
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s Pg lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
l;=g+= ljj/0f PsfO{ b/ k6s hDdf
! k'jf{wf/ ljsf; tyf ;+s|d0f lgoGq0fsf] nflu
;fdfgx? Eof6 afx]s
dfOqmf]:sf]lk
;]G6/ &%,@@! ! &%,@@!
sfo{qmd lzif{s
ljBfnox?df ljBfyL{x?sf] nfuL Ifo/f]usf] cled'lvs/0f
p2]Zo ljBfyL{x?df Ifo/f]usf] af/]df hgr]tgf clej[l4 x'g]5 .
nlIft ;d'bfo sIff *, (, !), !! / !@ sf ljBfyL{x?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf] ;dGjodf
sfo{qmd ;+rfng ug'{kg]{ lhNnfx?df /x]sf ljBfnox?sf] mapping u/L ;'rL ljj/0f
tof/ ug'{ kb{5 .
cled'lvs/0fsf] nflu Ifo/f]usf] case load w]/} ePsf :yflgo ljBfnox?nfO{
k|fylds/0fdf /fVg'kb{5 .
cled'lvs/0fsf] nflu ;xhstf{ ;DalGwt :s'n ePsf] kflnsfsf] ;+of]hs/;x ;+of]hs
cyjf glhssf] :jf:Yo ;+:yfsf :jf:YosdL{ x'g' kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fu ;dGjo ul/
cled'lvs/0fsf] cfjZos tof/L ug]{ . cfjZos tof/Ldf ;xhstf{sf ;fy} logistics,
kmd{ km/d]6 tyf IEC materials klg Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd ;+rfngsf] nflu ;DalGwt ljBfnox?;Fu ;dGjo u/L cled'lvs/0fsf] lbg
tf]Sg] .
cled'lvs/0fsf] sfo{tflnsf agfO{ ;+rfng ug]{ ;fy} cled'lvs/0fdf ljBfyL{x?nfO{
cfjZos IEC materials klg ljt/0f ug]{ .
cled'lvs/0fdf ;xefuL ljBfyL{x?nfO{ Ifo/f]usf] hfgsf/L cfkm\gf] 3/kl/jf/ tyf
;d'bfodf lbg k|f]T;fxg ug]{ ;fy} ljBfnosf] :jf:Yo lzIff ;DaGwL sfo{qmdx?df
Ifo/f]usf] hfgsf/L lgoldt ?kdf lbgsf] nflu ljBfnonfO{ ;Nnfx lbg] .
ck]lIft pknlAw ljBfyL{x?df Ifo/f]usf] af/]df hgr]tgfsf] clej[l4 x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf k|s[of
k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s M
lghL :jf:Yo ;]jf k|bfosx?;Fu /fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd ;DaGwL hfgsf/Ld"ns cGt/lqmof sfo{qmd
p2]Zo lghL :jf:Yo ;]jf k|bfosx?nfO{ /fli6«o Ifo/f]u sfo{qmdsf] lgbfg tyf pkrf/
protocol ;DaGwL hfgsf/L u/fO{ k|efjsf/L ;/sf/L lghL ;fem]bf/L sf] partnership
modality (PPM) sf] af/]df hfgsf/L lbg]
nlIft ;d'bfo Ifo/f]u ;]jf k|jfxdf ;+nUg s'g} klg lghL ;]jf k|bfosx?
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
29
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmddf ;+nUg eO{ ;xof]u ug{ OR5's ;]jf k|bfosx?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] ;DalGwt lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo;Fusf]
;dGjodf lhNnfdf /x]sf gu/kflnsf jf pk gu/kflnsf jf dxf gu/kflnsfdf /x]sf
;]jf k|bfosx?sf] ljj/0f tof/ kfg'{kb{5 .
tof/ ul/Psf] ljj/0f af6 Sensitization a}7sdf ;xefuLtfsf] nflu nlIft ;d'xdf
pNn]v ePsf] ;]jf k|bfosx?nfO{ 5gf}6 ug'{kb{5 .
a}7sdf p7]sf ljifoj:t'x?sf] tyf partnership modality (PPM) sf] ;'emfjx?
;+sng u/L SR n] /fli6«o Ifo/f]u s]Gb| nfO{ PR dfkm{t l/kf]{6 pknAw u/fpg' kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] ;DalGwt lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo;Fusf]
;dGjodf ;xefuLx? 5gf}6 u/L a}7ssf] lbg tf]Sg] .
tf]lsPsf] lbgdf a}7ssf] nflu ;DalGwt ;]jf k|bfosx?nfO{ ;xefuLtfsf] nflu
;DaGlwt lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo dfkm{t kqfrf/ ug]{ .
a}7s ;+rfngsf] nflu cfjZosLo sfo{of]hgf tof/ ug]{ ;fy} cfjZos ;fdfu|Lx?sf]
klg pknAwtf ;'lgZrt ug]{ .
;DalGwt lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfosf] g]t[Tjdf a}7s
;+rfng ug]{ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmddf ;+nUg eO{ ;xof]u ug{ OR5's ;]jf k|bfosx?sf] ;'lr a}7s
kZrft\ tof/ u/L ;DalGwt lgsfo;Fu link u/fO{ ;+nUg u/fpg cfjZos kxn ug]{ .
ck]lIft pknlAw lghL ;]jf k|bfosx? /fli6«o Ifo/f]u sfo{qmddf ;+nUg eO{ Ifo/f]u cGTosf] nIo k|fKtLsf]
nflu ;xof]u ug]{5g\ .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf k|s[of
k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s M
sf/fuf/df sfd ug]{ :jf:YosdL{x?sf] nflu Ifo/f]u ;DalGw b'O{ lbg] tflnd
p2]Zo z+sf:kb Ifo/f]uLsf] ;dod} lgbfg u/L pkrf/df Nofpgsf] nflu ;DalGwt
:jf:YosdL{x?sf] Ifdtf clej[l¢ ug]{ .
nlIft ;d'bfo sf/fuf/df sfd ug]{ :jf:YosdL{x?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] ;DalGwt lgsfo;Fusf] ;dGjodf lhNnfdf /x]sf] sf/fuf/sf] hfgsf/L
tyf listing ug'{kb{5 .
;xefuL :jf:YosdL{x? sf/fuf/sf] :jf:Yo ;'wf/df sfo{/t x'g'kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] ;DalGwt lgsfo;Fusf] ;dGjodf lhNnfdf /x]sf] sf/fuf/sf] hfgsf/L tyf
listing ug'{kb{5 .
sfo{qmdsf] nflu lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf]
;dGjodf tflndsf] lbg tf]sL ;DalGwt sf/fuf/nfO{ kqfrf/ ug]{ .
tflnd ;+rfngsf] nflu ;xhstf{ ;fy} >f]t JolQmsf] 5gf}6 u/L cfjZosLo
tof/Lsf] nflu ljifoj:t'sf] af/]df hfgsf/L lbg] .
tflndsf] nflu cfjZos sfo{of]hgf tof/ ug]{ ;fy} cfjZos ;fdfu|Lx?sf]
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
30
pknAwtf klg ;'lgZrt ug]{ .
tf]lsPsf] lbgdf tflnd ;+rfng ug]{
tflnd kZrft\ z+sf:kb Ifo/f]uLsf] ;dod} lgbfg u/L pkrf/df Nofpgsf] nflu
;DalGwt :jf:YosdL{x?nfO{ k|f]T;fxg ug]{ .
ck]lIft pknlAw z+sf:kb Ifo/f]uLsf] ;dod} lgbfg u/L pkrf/df Nofpgsf] nflu ;DalGwt
:jf:YosdL{x?sf] Ifdtf clej[l¢ x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf
k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s M
sf/fuf/df sfo{/t gfOs] tyf efO{ gfOs] x?nfO{ Ifo/f]u ;DaGwL Ps lbg] cled'lvs/0f
p2]Zo Ifo/f]u ;DalGw cled'lvs/0f ug]{ .
nlIft ;d'bfo sf/fuf/df sfo{/t gfOs] tyf efO{ gfOs]x?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] ;DaGlwt sf/fuf/sf] cflwsfl/s lgsfo ;Fusf] ;dGjodf cled'lvs/0fsf]
of]hgf agfpg'kb{5 .
cled'lvs/0f sf/fuf/df sfo{/t :jf:YosdL{x?nfO{ lbOg] tflnd kZrft ug'{ kb{5
;fy} sfo{qmd ;xhstf{ ;DalGwt sf/fuf/df sfo{/t tflnd k|fKt :jf:YosdL{ x'g'
kb{5 .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] ;DalGwt sf/fuf/sf] cflwsfl/s lgsfo ;Fu sf] ;dGjodf cled'lvs/0fsf]
lbg tf]Sg] .
sfo{qmdsf] nflu lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf]
;dGjodf cled'lvs/0fsf] nflu ;DalGwt sf/fuf/nfO{ kqfrf/ ug]{ .
cled'lvs/0fsf] nflu cfjZos sfo{of]hgf tof/ ug]{ ;fy} cfjZos ;fdfu|Lx?sf]
pknAwtf klg ;'lgZrt ug]{ .
tf]lsPsf] ldtL / ;dodf cled'lvs/0f ;+rfng ug]{
tflnd kZrft\ z+sf:kb Ifo/f]uLsf] ;dod} lgbfg u/L pkrf/df Nofpgsf] nflu
;DalGwt ;xefuLx?nfO{ k|f]T;fxg ug]{ .
ck]lIft pknlAw ;xefuL gfOs] tyf efO{gfOs]x? n] z+sf:kb Ifo/f]uL kQf nufpg ;Sg]5g\ ;fy}
z+sf:kb Ifo/f]u la/fdLx?nfO{ ;dod} lgbfgsf] nflu /]km/ ug]{5g\ .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf
k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s
:yflgo lgsfosf ;Dks{ Joltm tyf k|ltlgwLx?nfO{ Ifo/f]u sfo{s|d ;DjGwL tflnd -cled'lvs/0f_
p2]Zo ;xefuLx?nfO{ /fli6«o Ifo/f]u sfo{s|dsf] gLlt, /0flglt tyf sfo{s|d jf/]
hfgsf/L k|bfg ug]{ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{s|dsdf :yflgo lgsfosf] ;xof]u k|fKt ug]{ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
31
;xefuL hDdf ;xefuL ;+Vof !% hgf
of] sfo{qmd ;+rfng gePsf lhNnfsf] kflnsfsf k|d'v, pkk|d'v, k|d'v k|;f;lso
clws[t, :jf:Yo ;+of]hs, :jf:Yo ;x ;+of]hs, j8f cWoIfx? dWo] :jf:Yosf
hfgsf/ ;xefuL x'g]5g\ .
of] sfo{qmd ;+rfng eO;s]sf lhNnfx?df :jf:Yo ;x-;+of]hs tyf j8f cWoIfx?
dWo] s]xL ;xefuL x'g]5g\ .
;xhstf{ Ifos'i7 clws[t/;'k/efOh/ / SR sf] lhNnf kmf]sn Joltm,
cjwL ! lbg
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] of] sfo{qmd k|b]z/If]q / lhNnf :jf:Yo/hg:jf:Yo sfo{fno tyf :yflgo
lgsfo;Fu ;dGjo u/L sfo{s|d ;+rfng ug{' kb{5 .
sfo{qmd ;+rfng ug{' Ps xKtf k'j{ :yflgo lgsfo;Fu ;dGjo u/L ;xefuLx?nfO{
hfgsf/L u/fpg' kg]{5 tyf cGo cfjZos ;fdu|Lx?sf] Joj:Yffkg ug{' kg]{ 5 .
cled'lvs/0fsf] ljifo j:t'x?sf] k|:t'lts/0f tof/ ug{' kb{5 .
cled'lvs/0fsf ljifo
j:t'x?
g]kfndf tyf ;DjGwLt lhNnf / kflnsfdf Ifo/f]usf] cj:yf, /li6«o Ifo/f]u
sfo{s|dsf] gLlt, /0flglt, pb]Zo, txut lhDd]jf/Lx?, :yflgo lgsfodf ePsf
Ifo/f]usf sfo{s|d -Red book tyf SR dfkm{t_, :yflgo lgsfosf] e'ldsf /
cfjZostf cg';f/ cgo ljifoj:t'x?
sfof{Gjog k|s[of
cled'lvs/ofsf Ps xKtf k'j{ cfjZos sfo{of]hgf tof/ ug]{ ;fy} cfjZos
;fdfu|Lx?sf] pknAwtf klg ;'lgZrt ug]{ .
sfo{qmdsf] nflu lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf]
;dGjodf cled'lvs/0fsf] ldlt tyf :yfg tf]sL kqfrf/ ug]{ .
tf]lsPsf] lbgdf cled'lvs/0f ;+rfng ug]{
cled'lvs/0fjf6 p7]sf 5nkmsf ljifx? l6kf]6 ul/ ;DaGwLt lgsfo;Fu 5nkmn
ug]{ tyf PR nfO{ klg hfgsf/L u/fpg] .
ptm cled'lvs/0fsf] k|ltj]bg tof/ ul/ ;DjGwLt lgsfonfO{ pknAw u/fpg] .
ck]lIft pknlAw :yflgo lgsfosf k|ltlgwLx?df Ifo/f]u sfo{s|d ;DjGwL r]tgf clej[4L x'g]5 .
:yflgo lgsfon] Ifo/f]u sfo{s|dnfO{ rflxg] cfjZos ;xof]u pknAw ug]{5 .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf
k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s
sf/fuf/df Ifo/f]uLsf] nflu /0fgLlt tyf tflndsf] kf7\oqmd lgdf{0f ;DaGwL uf]li7
p2]Zo sf/fuf/df Ifo/f]u lgbfg, pkrf/ Joj:yfkg tyf ;+s|d0f /f]syfd ;DjGwL
/0fgLlt lgdf{0f ug{' .
sf/fuf/df Ifo/f]u lgbfgsf] nflu cfjZos tflndx?sf] kf7\oqm lgdf{0f ug{' .
;xefuL hDdf ;xefuL ;+Vof @% hgf
s]lGb|o sf/fuf/sf k|d'v, :jf:YosdL{ tyf cGo cfjZos sd{rf/L tyf k|ltgLlw,
sf/fuf/df Ifo/f]us tyf cGo /f]u Joj:yfkg u/]sf ;+3 ;+:yfx?sf k|ltgLlw,
Ifo/f]u ljz]if1x?
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
32
;xhstf{ /fli6«o Ifo/f]u s]Gb|sf lgb]{zs tyf lj1 k|ltlgwLx?
cjwL ! lbg
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] of] sfo{s|d ;+rfng ug{ /fli6«o Ifo/f]u s]Gb|;Fu ;dGjodf ug{' kb{5 .
sfo{s|d ;+rfng ug{' Ps xKtf k'j{ /fli6«o Ifo/f]u s]Gb|;+u ;dGjo u/L
;xefuLx?nfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 tyf cGo cfjZos ;fdu|Lx?sf] Joj:Yffkg
ug{' kg]{ 5 .
uf]li7df 5nkmn ul/g] ljifo j:t'x? cu|Ld tof/L u/]/ 5nkmn ug{' kb{5 .
cled'lvs/0fsf ljifo
j:t'x?
sf/fuf/df Ifo/f]u lgbfgsf k|s[of, Ifo/fuLsf] pkrf/ Joj:yfkg, cfjZos
tflndx? ;+rfng k|s[of, Ifo/f]usf] lgoldt :s[lgª, Ifo/f]u ;+s|d0f lgoGq0f
k|s[of tyf pkfo cflb
sfof{Gjog k|s[of
uf]li7sf] Ps xKtf k'j{] cfjZos sfo{of]hgf tof/ ug]{ ;fy} cfjZos ;fdfu|Lx?sf]
pknAwtf klg ;'lgZrt ug]{ .
sfo{qmdsf] nflu /fli6«o Ifo/f]u s]Gb| ;Fusf] ;dGjodf uf]li7sf] ldlt tyf :yfg
tf]sL kqfrf/ ug]{ .
tf]lsPsf] ldltdf uf]li7 ;+rfng ug]{
uf]li7df p7]sf 5nkmnsf ljifox? l6kf]6{ ul/ ;DaGwLt lgsfo;Fu 5nkmn ug]{
tyf PR / ;/f]sf/jfnfx?nfO{ o;jf/]df hfgsf/L u/fpg] .
ptm cled'lvs/0fsf] k|ltj]bg tof/ u/L ;DjGwLt lgsfonfO{ pknAw u/fpg] .
ck]lIft pknlAw sf/uf/df Ifo/f]usf] lgbfg tyf Joj:yfkgsf] /0flglt tof/ x'g]5 .
sf/fuf/df Ifo/f]u ;DaGwL tflndsf] kf7\os|d lgdf{0f x'g]5 .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos sfuhftx? tyf
k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s
:jo+;]jsx?nfO{ d'Vo /0fgLlts sfo{of]hgf ;DalGw Ps lbg] tflnd p2]Zo :jo+;]jsx?n] sfo{s|dn] tf]s]sf JolQmz?df Ifo/f]usf l:s[lgª ug{ ;Ifd x'g]5g\ .
;xefuL SR dfkm{t ;+rfngx'g] sfo{s|d ;+rfngsf nflu 5gf}6 ePsf :jo+;]jsx? -
dlxnf :jo+;]ljsf cfdf ;d"xsf] ;b:o, ;fd'bflos 86\; ;]jf k|bfos jf Ifo/f]u
lgsf] ePsf] JolQm , ;fdflhs kl/rfns, lzIfs , :yflgo ;]jf k|bfos ;+:yf jf
Ifo/f]u af/] cled'lvs/0f lnPsf JolQm_
;xhstf{ :jf:Yo ;+:yf sf] kmf]sn JolQm / SR sf] lhNnf kmf]sn Joltm,
cjwL ! lbg
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
SR n] of] sfo{qmd lhNnf :jf:Yo hg:jf:Yo sfo{fno tyf :yflgo lgsfo;Fu
;dGjo u/L SR dfkm{t sfo{s|d ;+rfngsf nflu 5gf}6 ePsf :jo+;]jsx?sf]
;'lr tof/ ug]{ / ;xefuLx?nfO{ sfo{s|dsf af/]df hfgsf/L u/fpg' kg]{5 tyf
cGo cfjZos ;fdu|Lx?sf] Joj:Yffkg ug{' kg]{ 5 .
:jo+;]jsx?n] ug{'kg]{ sfo{ h:t} : ;Dks{ kl/If0f, vsf/sf] 9'jflg, IPT cflb
af/] hfgsf/L u/fpg] .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
33
cled'lvs/0fsf] ljifo j:t'x?sf] k|:t'lts/0f tof/ ug{' kb{5 .
cled'lvs/0fdf ;dfa];
ul/g] ljifo a:t'
:jo+;]js 5gf}6 ul/ ;+rfng ul/g] sfo{s|dsf] nflu k|of]u ul/g] /]sl8{ª tyf
l/kf]{l6ª, sfo{s|d ;+rfngsf nflu ul/g] ljlw / ks[of, sfo{s|dsf] pb]Zo, nIo /
sfo|sdn] tf]s]sf nlIft ju{ cflbsf af/]df .
Ifo/f]u sfo{s|dsf tyf /f]usf af/]df ;fdfGo lrgf/L Pj+ Ifo/f]usf lrGx tyf
nIf0f
:jo+;]jssf] tf]lsPsf sfo{s\ddf plgx?sf] lhDd]jf/L Pj+ e'ldsf ;fy} sfo{s|ddf
tf]lsPsf ;]jf tyf ;'ljwfsf af/]df
sfof{Gjog k|s[of
sfo{qmdsf] nflu lhNnf :jf:Yo/hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfgLo lgsfo ;Fusf]
;dGjodf cled'lvs/0fsf] ldlt tyf :yfg tf]sL kqfrf/ ug]{ .
cled'vLs/0f df ;dfa]z ul/g] laifoa:t'sf] l6kf]6 ul/ ;xhstf{n] cfjZos
ljifoa:t' ;d]l6 cled'lvs/0fsf] tof/L ug]{ .
ptm cled'lvs/0fsf] k|ltj]bg tof/ ul/ ;DjGwLt lgsfonfO{ pknAw u/fpg] =
ck]lIft pknlAw ;Defljt Ifo/f]usf la/fdLx?sf] ;dod} klxrfg eO{ Ifo/f]u lgbfg eO{ case
gf]l6lkms]zg df a[lb x'g]5
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf] clwgdf
/lx s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos
sfuhftx? tyf k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s
Active Case Finding sf nflu If]q, lhNnf, SDPs x?df sfo{qmd ;+rfng sf nflu cg'udg
/ ;'kl/j]If0f p2]Zo Active Case Finding sf ls|ofsnfk sfof{Gjog tyf nflu ;xhLs/0f ug]{
nlIft sd{rf/L sfof{qmd;+u k|ToIf ;+nUg sd{rf/Lx?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
sfo{s|d ;Fu ;DjlGwt e|d0fx?sf k|s[lt cg';f/ ;d'lxs/0f ul/ e|d0fsf]
sfo{tflnsf agfO{ cfkm\g] ;+:yfaf6 k|dfl0ft ug]{ / ;f] Ps k|ltlnlk PR nfO{
pknJw u/fpg] .
e|d0f kZrft tf]lsPsf] 9fFrfdf e|d0f k|ltj]bg agfpg' kg]{ .
cg'udg tyf d'Nof+sgsf nflu ePsf] e|d0fsf] tf]lsPsf] r]s lni6sf] clgjfo{
k|of]u ePsf] x'g'kg]{ .
sfof{Gjog k|s[of
sfo{qmdsf] sfof{Gjog tyf cg'udg d'Nof+sgsf nflu e|d0f ul/g] :yfgsf]
sfo{tflnsf agfpg]. cfj:os checklist tof/ ul/ cg'udg sf] of]hgf ug]{
;'k]l/j]If0f tyf cg'udg jf sfo{ ;+rfng e|d0f k'j{ lhNnf Ifos'i7 kmf]sn JolQm,
:yflgo lgsfosf :jf:Yo ;+of]hs, Pj+ :jf:Yo ;+:yfsf ;DjlGwt sd{rf/L ;Fu
;dGjo /flv ;DjlGw :jf:Yo ;+:yfdf e|d0f ug]{ .
sfo{s|dsf] k|efjsfl/tf tyf cg'udg d'Nof+sgsf nflu cfjZostf cg';f/ lhNnf
tyf :yflgo lgsfosf ;DjlGwt sd{rf/LnfO{ :jf:Yo ;+:ydf ul/g] e|d0fdf
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
34
;xeflu agfpg] / cfjZos ePdf g]kfn ;/sf/sf] xfn k|rlnt b}=e|= eQf
lgodfjln cg';f/ e'Qmflg ug]{ .
lkmN8 df cg'udg / ;'kl/j]If0fsf] cfwf/df checklist el/ cfj:os ;Nnfx
;'emfa lbg] / sfo{ of]hgf agfpg]
ck]lIft pknlAw sfo{s|dn] tf]s]sf nIox? pb]Zo cg'?k k|fKt ug{ ;lsg] .
sfo{s|dsf] u'0f:tl/otf lglZrt x'g] .
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf]
k|rlnt cfly{s P]g
lgodsf] clwgdf /lx
s/ s§L nufotsf sfo{
;d]t ug]{ _
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos
sfuhftx? tyf k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s
:jf:YosdL{ x?nfO{ d'Vo /0fgLlts sfo{ of]hgf ;DalGw ! lbg] tflnd
p2]Zo Ifo/f]usf] lgbfgsf nflu :jf:Yo sdL{x?sf] Ifdtf clej[bL x'g] 5
;xefuL sfo{s|d ;+rfng ul/g] :jf:Yo ;+:yfsf ;DjlGwt :jf:Yosld{x?
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
of] sfo{qmd ;+rf+ng lhNnf :jf:Yo tyf hg:jf:Yo sfo{no tyf :yfglgo lgsfo
;Fu cfjZos ;dGjo ul/ sfo{s|d ;+rfng ul/g] ;a} :jf:Yo ;+:yfsf ug]{ .
cled'vLs/0fdf :jf:yo ;+:ydf sfof{Gjog ul/g] ls|ofsnfkx? h:t} contract
tracing, sputum currier IPT, Childhood TB, TB screening
among malnourished chlidren cflb ljifo a:t' ;dfj]z ul/ ug]{ .
o; ;DjlGw klxnf tflnd glnPsf :jf:Yosld{nfO{ k|fyldstf lbg] .
sfof{Gjog k|s[of
SR n] lhNnf :jf:Yo /hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfglgo lgsfo ;Fu ;dGjo
ul/ tflnd ;+rfng sf nflu cfjZos tof/L ug]{ h:t} batch cg';f/ :jf:Yo
;+:yf sf] ln:6 tof/ ul/ tfnLd sf] lbg tf]ls ;xefuLtf sf] nflu kqfrf/ ug]{
SR n] lhNnf :jf:Yo / hg :jf:Yo sfof{no tyf :yfglgo lgsfo ;Fu ;dGjodf
sfo{qmd ;xhstf{sf] Aoa:yfkg ug]{ ;fy} cled’lvs/0fdf ;dfa]; ul/g] laifo
a:t’ x?sf] l6kf]6 ul/ ;xhstf{nfO{ cfj:os tof/Lsf] sf] nflu ;’lrt ug]{
cled’vLs/0fdf rflxg] cfj:os logistic sf] pknAbtf ;’lgl:34 tug]{
cled’vLs/0f sfo{qmdsf] sfo{tflnsf lgdf{0f ul/ ;f] cg’;f/ ;+rfng ug]{
cled’vLs/0fdf :jf:YosdL{x?n] ug{ ‘kg]{ sfo{ s] s;l/ ug]{ eGg] hfgsf/L u/fpg]
/ SR n] cled’vLs/0f kZrft sfo{qmdx? :yfgLo:t/df ;+rfng ug]{
ljifo a:t' sG6\ofS6 6 «]l;ª, :k'6d s'l/o/, s'kf]lift afnaflnsfdf Ifo/f]u lgbfg, cfO{=lk=l6=
cflb sfo{s|dsf] af/]df lgDg ljifo a:t'df cled'lvs/0f ug]{ .
sfo{s|dsf] kl/ro
sfo{s|dsf] pb]Zo
sfo{s|dn] tf]s]s nlIft ju{
sfo{s|d ;+rfng ljlw Pj+ k|s[of
sfo{s|dsf] /]sl8{ª tyf l/kf]l6{ª
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
35
ck]lIft pknlAw ;Defljt Ifo/f]usf la/fdLdf Ifo/f]u lgbfg eO{ pkrf/df btf{ x'g] / Ifo/f]usf] s];
gf]l6lkms]zgdf a[lb x'g]
cfly{s afF8kFmf8
-g]kfn ;/sf/sf] k|rlnt
cfly{s P]g lgodsf]
clwgdf /lx s/ s§L
nufotsf sfo{ ;d]t ug]{
_
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos
sfuhftx? tyf k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
sfo{qmd lzif{s
Nepal Chemist and Drug Association (NCDA) ;+u Ifo/f]u sfo{s|d ;DjlGw uf]i7L .
p2]Zo kmfd]{l; tyf lglh :jf:Yo ;+:yfdf lgbfg tyf pkrf/df /x]sf Ifo/f]u la/fldx?nfO{
Ifo/f]u sfo{s|dsf] l/kf]l6{ªsf] d"n k|jfxLs/0fdf NofO{ s]; gf]l6lkms];g j[l4 ug]{ .
;xefuL NCDA ;+u cfa4 ;b:ox¿ .
sfo{qmd sfof{Gjogsf
dfkb08
NCDA sf ;b:ox?nfO{ Ifo/f]usf] lgbfg, /]km/n ;DjGwdf cf}lrTo, dxTj
tyf cfjZostfsf] af/]df hfgsf/L u/fpg] .
Ifo/f]usf] lgbfg, pkrf/ tyf /]km/n sf nflu ;xeflux?sf] NCDA sf]
lhDd]jf/L tyf st{Josf af/]d 5nkmn u/fO{ plgx? Aff6 x'g ;Sg]
of]ubfgsf] ;'lr tof/ ug]{ .
plgx?n] k'of{pg ;Sg] of]ubfgnfO{ ;'lglZrt ug{ Ifo/f]u sfo{s|d af6 s]
s:tf ;xof]u cfjZos 5g\ ;f] sf] ljj/0f tof/ ug]{ / ;f]sf] hfgsf/L
/f=If=s] tyf PR lbg] .
;xdlt ePsf ljifoa:t' tyf Ifo/f]u lgbfg tyf pkrf/df cf}iflw k;nx?n]
Ifo/f]u Joj:yfkgsf nflu ug'{ kg]{ sfdst{Jo sf af/]df ljleGg lhNnfsf
cf}iflw k;nx?nfO{ NCDA dfkm{t kqfrf/ ug{ nufpg] .
;fy} cf}iflw k;nx?n] Ifo/f]usf ;Defljt lj/fldx?sf] lgbfg tyf
pkrf/sf nflu /]km/ ul/Psf tyf pkrf/df /flvPsf lj/fldsf] /]sl8{ª tyf
l/kf]{l6ª sf nflu km/d]6sf] lasf; Pj+ ;f] cg';f/ lj/fldsf] ljj/0f
cWofjlws u/fpg NCDA dfkm{t kqfrf/ ug{ nufpg] .
sfof{Gjog k|s[of
s]G›df /x]sf ;/f]sf/jfnf ;Fu ;Djgo ul/ cfjZo \s tof/L ul/
;xeflutfsf nflu kqfrf/ ug]{ .
dfly pNn]lvt dfkb08 cg';f/ pb]Zo kl/k'lt{sf nflu uf]li7df 5nkmn
ul/g] ljifo tof/ ul/ ;f] cg';f/ uf]li7 ;+rfng ug]{ .
lgdf{0f ePsf] sfo{of]hgf cg';f/ sfd eP gePsf] cg'udg ug]{ k|0flnsf]
ljsf; ug]{ / ;f]sf] ljj/0f cWofjlws ul/ PR nfO{ hfgsf/L u/fpg] .
ck]lIft pknlAw cf}iflw k;nx?af6 Ifo/f]u la/fdLsf] /]km/n tyf s]; gf]l6lkms];g eO{ s];
gf]l6lkms];gdf a[l4 x'g] .
cfly{s afF8kFmf8
SR sfo{s|dsf] detail budget sheet df pNn]v jf afF8kmfF8 eP cg';f/ cfjZos
sfuhftx? tyf k|s[of k'/f u/L ah]6sf] Joj:yfkg ug]{ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
36
cg';'rLx?
cg';'rL !: Sputum transportation sfo{df ;+nUg :jf:Yo ;+:yfx?sf] ljj/0f matrix
/fli6«o Ifo/f]u sfo{s|d
vsf/ 9'jfgL -Sputum Transportation_ sfo{df ;+nUg :jf:Yo ;+:yfx?sf] ljj/0f
lhNnfM
क्र.स. प्रयोगशालाको
नाम
सम्पकक व्यक्तिको नाम
(प्रयोगशालाकर्मक)
सम्पकक
नं
Link भएको
स्वास्थ्य
संस्थाको नाम
क्षयरोग
फोकल
व्यक्तिको नाम
सम्पकक
नं
स्वा. सस्थावाट
प्रयोगशाला
सम्मको दुरी
(र्क.र्म)
खकार ढुवार्नको लार्ग
यातायातको माध्यम (१.
पैदल २. सवाररसाधन)
प्रयोगशाला
पुगे्न लागे्न समय
(र्मनेट/घण्टा/
र्दन)
अनुमार्नत
भाडा
खकार ढुवार्न
गने व्यक्तिको
नाम
सम्पकक
नं
खकार
ढुवार्न
गने र्दन
कैर्फयत
gf]6M of] kmf/d :jf:Yo ;+:yfx?;Fusf] cled'lvs/0fsf] j]nf cWofjlws ug{' kb{5 .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
37
cg';'rL @: TB screening questionnaire
/fli6«o Ifo/f]u sfo{s|d
Index cases sf] ;Dks{df /x]sf JolQmdf Ifo/f]usf] screen ug{ ul/g] k|Zgx?
d ===========-gfd_======================== x'F . d /fli6«o Ifo/f]]u sfo{s|d cGt/ut o; lhNnfdf
Ifo/f]usf lj/fdL kQf nufpg v6]sf] :jo+d ;]js÷;]ljsf x' . d tkfO{+ h:t} w]/}
JolQmx?nfO{ Ifo/f]u ;DaGwL s]xL k|Zgx? ug]{ ub{5' . olb Ifo/f]usf] z+sf nfu]df d
Ifo/f]usf] lgbfgsf nflu vsf/ k/LIf0f / Ifo/f]u b]lvPdf g]kfn ;/sf/sf] pkrf/ s]Gb|df tkfO{x?sf] dGh'/L ;lxt pkrf/sf] nflu /]km/ ug]{5' .
ldlt M
:o+d ;]jssf] gfd M
gfd M
lnË M pd]/ M
hDdf kl/jf/ ;+Vof M
7]ufgf M ufpFkflnsf÷gu/kflnsf M j8f g+= M
ufpF÷6f]n M ;Dks{ g+= M
!. tkfO{+nfO{ @ xKtf jf a9L ;do b]lv vf]sL nfu]sf] 5 < 5 5}g
@. tkfO{+nfO{ @ xKtf jf a9L ;do b]lv ;fFemkv jf ;'Tg]a]nfdf dGb
Hr/f] / kl;gf cfpm5 <
5 5}g
#. tkfO{+nfO{ @ xKtf jf a9L ;do b]lv vfg ?rL sd ePsf] 5 < 5 5}g
$. tkfO{+sf] ljut $ xKtf b]lv tf}n 36]sf] 5 < 5 5}g
%. tkfO{+sf] vsf/df ljut @ xKtf jf a9L b]lv /ut b]vf k/]sf] 5 < 5 5}g
^. tkfO{+sf] s'g} Ifo/f]uL;+u ljut # dlxgf b]lv ;Dks{ ePsf] 5 < 5 5}g
&. tkfO{+nfO{ ut @ jif{ leqdf Ifo/f]u nfu]sf] Oltxf; 5 < 5 5}g
gf]6M dflysf] k|Zg & afx]ss'g} klg k|Zgdf 5 eGg] pQ/ cfPdf lghnfO{ sfo{s|d ;+rfng
lgb]{lzsf jdf]lhd vsf/ kl/If0fsf] Joj:yf ug{' kb{5 .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
38
cg';'rL #: sfo{qmd ;xhstf{sf] lhDd]jf/Lx? -s'kf]lift afnaflnsf_
s'kf]lift tyf s8f :jf;–k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsfdf Ifo/f]u lgbfg ug{sf] nfuL
5gf}6 ul/g] sfo{qmd ;xhstf{sf] sfd, st{Jo tyf lhDd]jf/Lx?
d'Vo c:ktfndf ug'{kg]{ sfdx?sf] b}lgs / dfl;s sfo{ of]hgfx? agfpg] .
laleGg :jf:Yo ;+:yfaf6 d"Vo c:ktfndf l/km/ eO{ cfPsf s'kf]lift Pj+ s8f :jf; k|:jf; ;+s|d0f ePsf
afnaflnsf la/fdLx?nfO{ cfjZostf cg';f/ -lrlsT;ssf] ;Nnfx cg';f/_ ;xof]u / ;xlhs/0f ug]{ -h:t}M
PS;-/] ug{, dG6' 6]i6 ug{ ;fy} Uofli6 ̭s nfefh / cGo ;]jfsf nflu_ .
c:ktfnsf] cf]=lk=l8=, O{d/h]G;L, afn lSnlgs, jf8{, kf]if0f k'g{:yfkg s]Gb|÷u[x tyf cGo jf8{df cfPsf
aRrfx? ljz]if u/L s'kf]lift, s8f :jf;–k|:jf; ;+s|d0f ePsf afnaflnsfdf Ifo/f]usf] l:s|lgª tyf lgbfg
sfo{ ug]{ s'/fdf ;xof]u / ;xlhs0f ug]{ .
d"Vo c:ktfndf x'g] Joj:yfkg ;ldltsf] dfl;s j}7sdf Ifo/f]usf] s]z gf]l6lkms]zg sf] cj:yfjf/] ;ldIff
tyf of]hgf lgdf{0fdf ;xof]u ug]{ .
d"Vo c:ktfndf ;+rfng x'g] Ifo/f]u lgoGq0f ;DjGwL ljleGg tflnd, uf]li7 tyf ldl6Ëdf ;xof]u ug]{ /
;xefuL x'g] .
lhNnf kl/of]hgf ;+of]hs / d'Vo c:ktfn ljz]if u/L l6=la= kmf]sn k;{gn] lgb]{lzt u/]sf sfo{s|dx?
sfof{Gjog ug{ dbt ug]{ .
dlxnf :jf:Yo :jo+ ;]ljsf, lgsf] ePsf Ifo/f]lu tyf :jo+ ;]jsx?nfO{ kl/rfng ul/ d"Vo c:ktfnsf]
Catchment Area df ePsf Ifo/f]usf Pulmonary Bacteriologically Confirmed lj/fdL !$ jif{ d'gLsf
jfnjflnsf Ifo/f]usf lj/fdLsf] kl/jf/ df sG6\ofs 6«]l;ª u/fpg] .
d'Vo c:ktfnsf ;a} sd{rf/Lx?, :jf:Yo ;+:yf ;+rfng tyf Joj:yfkg ;ldltsf kbflwsf/Lx?,
gu/kflnsfsf :jf:Yo ;+of]hsx?;+u /fd|f] ;DjGw sfod u/L sfo{sd k|efjsf/L ?kdf ;+rfng ug]{ .
laleGg :jf:Yo ;+:yfaf6 Sputum Courier System dfkm{t ;+sng u/]sf vsf/sf gd"gfx? plrt lsl;dn]
;+sng eO/x]sf] 5 5}g Plsg ug]{ .
lrlsT;s, Nofj k|fljlwsx?, la/fldx? tyf cGo ;/f]sf/jfnfx?n] lgodfg';f/ kfpg'kg]{ /sdx? kfP gkfPsf]
;'lglZrt ug]{ .
cfkm";Fu ePsf] cfly{s lx;falstfa r':t / b'?:t /fVg] / ;dod} ;DaGwLt lgsfodf a'emfpg] .
dfl;s ?kdf ul/Psf sfo{x?sf] clen]v cWofjlws /fVg] .
o; sfo{sf] /]sl8{ª l/kf]{l6ª b'?:t /flv lhNnf :jf:Yo sfof{no/ :yflgo tx tyf kl/of]hgf clws[tnfO{
dfl;s ?kdf k|ltj]bg k]z ug]{ .
of] sfo{s|d c:ktfn ;+rfng ePsf] x/]s lbgug'{ kg]{ .
cfaZostf cg';f/ cGo sfo{ yk ePdf cfkl; ;dembf/Ldf ug]{ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
39
cg';'rL $: sfo{qmd ;xhstf{sf] lhDd]jf/Lx? -FAST strategy_
c:ktfnx?df Ifo/f]u ;+s|d0f /f]syfd tyf lgbfgsf] nflu FAST /0fgLlt
cjnDag ug{sf] nflu 5gf}6 ul/g] sfo{qmd ;xhstf{sf] sfd, st{Jo tyf
lhDd]jf/Lx?
d"Vo c:ktfndf ug'{kg]{ sfdx?sf] b}lgs / dfl;s sfo{ of]hgfx? agfpg] .
d'Vo c:ktfnsf] OPD sf8{ jgfpg] zfvf ;Fu ;dGjo ul/ cf]=lk=l8df ;]jf lng cfPsf lj/fdLx?df vf]sL
nfu]sf] eP lghsf] k'hf{df FAST sf] :6fDk nfufpg ;xof]u ug]{ .
c:ktfn k|zf;g;Fu ;dGjo ul/ FAST /0flglt cg';f/ e]l6Psf ;Dk'0f{ vf]ls nfu]sf] lj/fdLnfO{ 5'§} sf]7fdf
j:g] Joj:yf ldnfpg] .
To:tf lj/fdLx?df Ifo/f]usf cGo lrGx nIf0fx? :s[lgª ug]{ tyf Ifo/f]usf] ;+efljt lj/fld ePsf]df lghsf]
vsf/ ;+nUg ul/ FAST /0flglt cg';f/ kl/If0fsf] Joj:yf ldnfpg] .
FAST /0flglt sf] sfo{s|d ;+rfng lgb]{lzsfdf pNn]v eP jd]flhd cGo sfo{ ug]{ .
d"Vo c:ktfndf x'g] Joj:yfkg ;ldltsf] dfl;s j}7sdf Ifo/f]usf] s]z gf]l6lkms]zg sf] cj:yfjf/] ;ldIff
tyf of]hgf lgdf{0fdf ;xof]u ug]{ .
d"Vo c:ktfndf ;+rfng x'g] Ifo/f]u lgoGq0f ;DjGwL ljleGg tflnd, uf]li7 tyf ldl6Ëdf ;xof]u ug]{ /
;xefuL x'g] .
lhNnf kl/of]hgf ;+of]hs / d'Vo c:ktfn ljz]if u/L l6=la= kmf]sn k;{gn] lgb]{lzt u/]sf sfo{s|dx?
sfof{Gjog ug{ d4t ug]{ .
dlxnf :jf:Yo :jo+ ;]ljsf, lgsf] ePsf Ifo/f]uL tyf :jo+ ;]jsx?nfO{ kl/rfng ul/ d'Vo c:ktfnsf]
Catchment Area df ePsf Ifo/f]usf Pulmonary Bacteriologically Confirmed lj/fdL !$ jif{ d'gLsf
jfnjflnsf Ifo/f]usf lj/fdLsf] kl/jf/ df Contact Tracing u/fpg] .
d'Vo c:ktfnsf ;a} sd{rf/Lx?, :jf:Yo ;+:yf ;+rfng tyf Joj:yfkg ;ldltsf kbflwsf/Lx?, kflnsfx?sf
:jf:Yo ;+of]hsx?;+u /fd|f] ;DjGw sfod u/L sfo{sd k|efjsf/L ?kdf ;+rfng ug]{ .
laleGg :jf:Yo ;+:yfaf6 Sputum Courier System dfkm{t ;+sng u/]sf vsf/sf gd"gfx? plrt lsl;dn]
;+sng eO/x]sf] 5 5}g Plsg ug]{ .
lrlsT;s, Nofj k|fljlwsx?, la/fdLx? tyf cGo ;/f]sf/jfnfx?n] lgodfg';f/ kfpg'kg]{ /sdx? kfP gkfPsf]
;'lglZrt ug]{ .
cfkm";Fu ePsf] cfly{s lx;fa lstfa r':t / b'?:t /fVg] / ;dod} ;DaGwLt lgsfodf a'emfpg] .
dfl;s ?kdf ul/Psf sfo{x?sf] clen]v cWofjlws /fVg] .
o; sfo{sf] /]sl8{ª l/kf]{l6ª b'?:t /flv lhNnf :jf:Yo sfof{no/ :yflgo tx tyf kl/of]hgf clws[tnfO{
dfl;s ?kdf k|ltj]bg k]z ug]{ .
of] sfo{s|d c:ktfn ;+rfng ePsf] x/]s lbg ug'{ kg]{ .
cfaZostf cg';f/ cGo sfo{ yk ePdf cfkl; ;dembf/Ldf ug]{ .
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
40
cg';'rL %: dfOqmf]:sf]lk s]Gb|sf] nflu Assessment checklist
dfOqmf]:sf]kL s]Gb|x?sf] nflu assessment ug{ k|of]u ul/g] r]slni6
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
41
cg';'rL ^: Fast Stratergy Framework
:
Yes
/fli6«o Ifo/f]u sfo{qmd
42
cg';'rL &: /]sl8{ª tyf l/kf]l6{ª kmf/fd
gf]6: oxfF pNn]lvt /]sl8{ª tyf l/kf]l6{ª kmf/fdx? Excel Sheet df pknAw u/fO{;s]sf] x'bfF ;f]lx cg';f/ k|of]u ug]{ .